Świat Przemysłu Kosmetycznego 3/2011 by Świat Przemysłu Kosmetycznego

ISSN: 2081-089X

NR 03/2011 (8) 10 PLN (w tym 5% VAT)

KOSme t y K a KOlOrOWa

PrePa r at y dO OPa l a ni a

Give your formulation Star appeal! t rwałość oraz elastyczność produktów do stylizacji włosów w formulacjach o wysokim oraz niskim VOc z nowym produktem Baycusan® c 1008 nadzwyczajne wzmocnienie działania SPF w wodoodpornych preparatach do opalania z produktem Baycusan® c 1000 Ciekawy? Zapraszamy na naszą stronę www.bayercosmetics.com oraz do kontaktu na adres barbara.karolczak@bayer.com Poli u r eta ny do kosm et yków

Bayer MaterialScience AG, 51368 Leverkusen, Germany · 55660

St ylizacja WŁOSÓW

spis treści temat numeru

Kosmeceutyki 12

– biały jak śnieg krem ze 100-letnią tradycją

Mikrobiologiczna

specyfikacja kosmetyku – czy spełniasz wymogi nowej Regulacji?

26 Problemy technologiczne na etapie wdrażania mas kosmetycznych

8 NIVEA

Badania stabilności kosmetyków

Badania toksykologiczne

– alternatywne metody w kosmetologii

Testy konserwacji – niezbędne badania

Mikrobiologiczna specyfikacja kosmetyku

w specyfikacji mikrobiologicznej gotowego

– czy spełniasz wymogi nowej Regulacji?

– biały jak śnieg krem ze 100-letnią tradycją

Kosmeceutyki

produktu kosmetycznego

Problemy technologiczne

na etapie wdrażania mas kosmetycznych

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Era surowców Skleroproteiny bez konserwantów – w przemyśle kosmetycznym

Testy konserwacji – niezbędne badania w specyfikacji mikrobiologicznej gotowego produktu kosmetycznego

46 48

A co na to wszystko konsument kosmetyków?

Jak wejść na rynki zagraniczne? A co na to wszystko konsument kosmetyków?

ANTIL SPA 80 – nowy płynny monoalkiloamidowy

zagęstnik do układów detergentowych

– lepkość niezależna od temperatury

Era surowców bez konserwantów

– produkcja, wyznaczone trendy, sprawdzona jakość

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

58 Caresoft™

– innowacja w pielęgnacji cery wrażliwej

Skleroproteiny w przemyśle kosmetycznym

Surowce mineralne

– istotne składniki receptur kosmetycznych

Jakość pod kontrolą

Cyfrowy druk etykiet

3/2011

Szanowni Państwo Maria Kubsz redaktor wydania „Świat Przemysłu Kosmetycznego”

Minął już okres wakacyjny, a przed nami coraz krótsze, często pochmurne jesienno-zimowe dni. Aby umilić Państwu długie wieczory zapraszam do lektury wydania kongresowego kwartalnika, w którym mowa m.in. o Mikrobiologicznej Specyfikacji Kosmetyku w świetle nowego Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego z dnia 30 listopada 2009 r. dotyczącego produktów kosmetycznych, wchodzącego w życie 11 lipca 2013 r. Polecam prezentację firmy Nivea Polska naszego Honorowego Gospodarza 2 Kongresu Świata Przemysłu Kosmetycznego. Artykuł przedstawia nie tylko historię zakładu, ale pokazuje ogromne zaangażowanie społeczne firmy od wielu lat. Zachęcam także do przeczytania artykułu o Kosmeceutykach – grupie kosmetyków, które nie tylko pielęgnują, ale także wykazują delikatne działania lecznicze. Drodzy czytelnicy, niedługo odbędzie się 2 Kongres Świata Przemysłu Kosmetycznego. Dzięki takim spotkaniom możemy wysłuchać wiele interesujących wykładów, zobaczyć jak pracują zakłady kosmetyczne w Polsce, poznać nowych ludzi otwartych na współpracę, a przy tym świetnie się bawić podczas wieczornej imprezy, na której zaaplikujemy Państwu dużą dawkę śmiechu. Serdecznie Zapraszam do uczestnictwa.

Spis reklamodawców:

Rada Programowa: dr n. chem. Anna Oborska

Ewa Starzyk

– Dyrektor ds. techniczno-legislacyjnych – Polskie Stowarzyszenie Producentów Kosmetyków i Środków Czystości

– Dyrektor Naukowy – Polski Związek Przemysłu Kosmetycznego

Alfa Laval Polska Sp. z o.o. Bayer Polska Sp. z o.o. Biesterfeld Chemia Specjalna Sp. z o.o. Biuro Technologiczno-Marketingowe „TTM” mgr inż. Sławomir Podgajny BRK-Team Sp. z o.o.

Kwartalnik Wydawnictwa FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 farmacom @farmacom.com.pl www.farmacom.com.pl Redaktor Naczelny: Robert Miller tel./fax 32 455 31 61 tel. kom. 502 084 101 robert.miller @farmacom.com.pl Prenumerata i kolportaż: Wydawnictwo FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 tel./fax 32 455 31 61 prenumerata@farmacom.com.pl Cena egzemplarza „ŚPK” – 10 zł Cena rocznej prenumeraty – 35 zł Wpłat dokonywać można na konto: ING Bank Śląski O/Wodzisław Śląski 56 1050 1403 1000 0023 2091 8119

C + N Polska Sp. z o.o. Cezar S.A. Cosmetosphera Cosphatec GmbH – Pol – Nil S.A. Flexlink Systems Polska Sp. z o.o. Redaktor wydania:

Greentech

Maria Kubsz Irad Plast S.C. tel./fax 32 456 60 79 LabStand P.P.L. P. i W. tel. kom. 510 40 31 91 maria.kubsz@farmacom.com.pl MCE Sp. z o.o. Redakcja: Tomasz Butyński, Teresa Kubsz-Miller, tel./fax 32 455 31 61 redakcja@farmacom.com.pl

MEPING Witold Seklecki i Maciej Sworzyński S. j.

DTP: PROGRAFIKA.com.pl

P.P.H.U. Polipack Sp. j.

Druk: Drukarnia BIMART

Pozlab Sp. z o.o.

Nakład: 2 500 egz.

Merck Sp. z o.o. Mikrolab Laboratorium Mikrobiologiczne

PPH Interplast PPU Adara Sp. z o.o.

Magazyn kierowany jest do specjalistów ds. utrzymania ruchu, technologów, automatyków, szefów działów produkcji, kontroli i zapewnienia jakości, szefów działów logistyki i zaopatrzenia oraz działów rozwoju produktów w zakładach produkujących kosmetyki. Odbiorcami czasopisma są również uczestnicy targów, konferencji i szkoleń branżowych, urzędy, ministerstwa, instytuty i biura projektowe. Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian w tytułach i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez Wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji.

3/2011

Provital Polska Sp. z o.o. Schwarte Milfor Sp. z o.o. Trade&Consult Ltd. Sp. z o.o. Sp.k.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

C + N Polska Sp. z o.o.

ul. Wojska Polskiego 6, 39-300 Mielec, tel. +48 (17) 773 80 01, fax +48 (17) 773 80 09 / 14, cplusn@cnpolska.pl

8 | produkcja

Wygląda dobrze i sprawia, że ludzie na całym świecie dobrze wyglądają. Jest uniwersalny, a jego zapach przywołuje wspomnienia z dzieciństwa. Jest idealny po prostu taki, jaki jest – klasyczny i ponadczasowy produkt, który właśnie kończy 100 lat.

Pierwszy na świecie krem wyprodukowany na bazie oleju i wody, o śnieżnobiałym kolorze powstał w Hamburgu już 100 lat temu. Jest panaceum na wszelkie skórne dolegliwości: pielęgnuje, łagodzi, odżywia,

Autoreklama

nawilża i odświeża. Może być stosowany przez wszystkich konsumentów w każdym wieku. Dzisiaj ten krem to ikona marki NIVEA.

Historia Sięgnijmy wstecz do 1890 roku, kiedy farmaceuta z Hamburga dr Oscar Troplowitz kupił laboratorium od jego założyciela Paula C. Beiersdorfa. 27-letni farmaceuta poprosił prof. Paula Gersona Unnę, znanego na całym świecie dermatologa, żeby był jego konsultantem do spraw badań naukowych. Ciekawość naukowa Unny doprowadziła do nawiązania kontaktu z chemikiem dr Isaakiem Lifschützem i poznania stworzonego przez niego środka emulgującego zwanego Eucerytem. Wynalazek ten umożliwił związanie wody i oleju w stabilną emulsję. Przedsiębiorczy Troplowitz natychmiast zauważył jego potencjał i wykorzystał go do stworzenia pierwszego na świecie kremu kosmetycznego. Zainspirowany jego śnieżnobiałym kolorem, nadał kremowi nazwę NIVEA (od łacińskiego słowa nix, nivis, które oznacza śnieg). Krem NIVEA był absolutnie rewolucyjnym produktem, łatwym do nakładania na skórę. Chronił skórę przed wiatrem, zimnem i słońcem. I ten unikalny zapach… kompozycja bergamotki, pomarańczy, lawendy, róży, bzu i konwalii. Mimo że Krem NIVEA jest ulepszany dla odzwierciedlenia w nim najnowszych odkryć naukowych, podstawowa formuła pozostaje bez zmian. Nadal nie zawiera żadnych środków konserwujących, nadal ma swój charakterystyczny zapach, a jego bogata kremowa konsystencja daje unikalne wrażenia zmysłowe i zapewnia skórze długotrwałe nawilżenie. Krem NIVEA pierwszy raz sprzedano konsumentom w 1911 roku. Sprzedawany w wymyślnym żółtym metalowym pudełku, jak burza podbił dr. Oscar Troplowitz

Paul C. Beiersdorf

3/2011

rynek. Troplowitz, który był kosmopolitą i wizjonerskim przedsiębiorcą, zwiększył sukces NIVEA, sprzedając krem na rynku międzynarodowym.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

produkcja | 9

NIVEA

– biały jak śnieg krem ze 100-letnią tradycją

Dzięki stabilnej formule, krem mógł być

niebieski reprezentuje jasność

bez problemu transportowany na drugi

i wiarygodność, uczciwość

koniec świata. W 1914 roku, zaledwie 3 lata

i odpowiedzialność.

po wprowadzeniu na rynek, Krem NIVEA

Zaufanie do marki rosło i NIVEA

był już sprzedawany w 34 krajach.

wykorzystała to, aby wprowadzić

Rok 1925 to początek ery charakterystycznego niebieskiego pudełka. Juan Gregorio Clausen, ówczesny Szef Reklamy w Beiersdorf, uznał, że NIVEA

produkty, które skierowane były do nowych grup konsumentów. Pod parasolem NIVEA stworzono całe kategorie produktów, takie jak ochrona

potrzebuje nowego opakowania, które odzwierciedli podstawowe wartości

przeciwsłoneczna, pielęgnacja ciała, pielęgnacja dla mężczyzn,

marki. Zrezygnowano z koloru żółtego i od tego czasu na metalowym

dezodoranty, pielęgnacja przeciwzmarszczkowa, pielęgnacja dzieci

pudełku NIVEA zagościły dwa kolory: niebieski i biały. W psychologii koloru

i pielęgnacja włosów.

Zakład Beiersdorf

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

10 | produkcja

Biurowiec NIVEA Polska

Firma Pebeco. Polskie Wytwory Beiersdorfa w Poznaniu

Dzisiaj miliony ludzi na całym świecie używają produktów NIVEA. Jest

W 2004 roku Instytut Badania Opinii i Rynku Pentor przeprowadził

ono światowym bestsellerem, które zachowało swój młody wygląd, mimo

na zlecenie Beiersdorf-Lechia badanie znajomości i wizerunku firmy.

że ma już 100 lat.

W kontekście uzyskanych wyników okazało się, że respondenci nie kojarzą nazwy firmy z NIVEA. To było powodem do kolejnej zmiany nazwy firmy

NIVEA – od początku blisko związana z Polską

na NIVEA Polska.

Już w latach 20. Beiersdorf rozpoczął poszukiwania partnerów handlowych w Polsce.

Zakład produkcyjny Po przejęciu firmy Pollena-Lechia przez Beiersdorf AG w 1997

W 1929 roku, zarejestrowano

roku okazało się, że moce produkcyjne poznańskiego zakładu nie są

spółkę Pebeco Polskie Wytwory

wystarczające. W związku z tym w 1998 roku podjęto decyzję o budowie

Beiersdorfa Spółka Akcyjna

nowej fabryki przy ul. Gnieźnieńskiej 32, którą otworzono październiku

Poznań, a już w 1931 roku

2001 roku. Była to jedna z najnowocześniejszych fabryk Beiersdorfa na

otworzono tam nowoczesną

świecie. W 2008 roku zakład produkcyjny został rozbudowany i obecnie

fabrykę. W latach 30. fabryka

wytwarza najbardziej wyrafinowane produkty dermokosmetycznej marki

zatrudniała 130 osób i była

Eucerin oraz artykuły pielęgnacyjne linii NIVEA Visage, NIVEA Body, NIVEA

jedną z największych fabryk

Baby, NIVEA Styling oraz NIVEA for Men. W 2010 r. wyprodukowano tutaj

Beiersdorfa.

8,6 tys. ton kremów i emulsji, czyli ponad 100 milionów sztuk, z czego 90%

W wielu krajach, także w Polsce, po II. Wojnie Światowej weszła w życie ustawa o nacjonalizacji, która objęła również fabrykę w Poznaniu. Przeszła

zostało wysłane do 34 krajów na wszsytkich kontynentach. 1 stycznia 2009 roku poznański zakład produkcyjny, który do tej pory wchodził w struktury NIVEA Polska został wydzielony jako osobny podmiot gospodarczy pod nazwą Beiersdorf Manufacturing Poznań Sp. z o.o.

ona na skarb państwa. Nazwa firmy ulegała wielokrotnym zmianom – w 1970 roku nosiła nazwę Fabryka Kosmetyków Pollena-Lechia i była właścicielem praw do znaku firmowego i marki NIVEA na terenie Polski. W związku z tym na świecie istniały dwie marki NIVEA: polska i międzynarodowa. Znak firmowy był ten sam, jednak asortyment kosmetyków był całkowicie odmienny. Sytuacja taka utrzymała się do lat 90. gdy Pollena-Lechia objęta została Programem Powszechnej Prywatyzacji. We wrześniu 1997 roku NFI Octava, Pollena-Lechia oraz Beiersdorf AG podpisały umowę inwestycyjną, na mocy której Beiersdorf AG stał się udziałowcem spółki. W listopadzie 1997 roku nazwę firmy zmieniono na Beiersdorf-Lechia. Od tej pory spółka stała się częścią koncernu Beiersdorf, a NIVEA w Polsce została włączona do międzynarodowej rodziny.

3/2011

Zakład produkcyjny. Naważalnia

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

produkcja | 11 Działania te są zgodne ze strategią Łańcucha Dostaw Grupy Beiersdorf, która zakłada, że wszystkie centra produkcyjne tworzą osobne jednostki organizacyjne. Obecnie w Poznaniu działają dwie firmy: NIVEA Polska Sp. z o.o. – dystrybutor marek NIVEA, Eucerin i Bambino oraz Beiersdorf Manufacturing Poznań Sp. z o.o. – producent.

Innowacyjna NIVEA Troska o stały rozwój produktów jest wpisana w filozofię marki NIVEA. Nic więc dziwngo, że to właśnie naukowcy NIVEA opracowali receptury i składniki, które w okresie zaledwie 100 lat zrewolucjonizowały rynek kosmetyczny na świecie. W 1936 r. naukowcy z Centrum Badań i Rozwoju NIVEA, w odpowiedzi na nową modę, stworzyli pierwsze kosmetyki przeciwsłoneczne: olejki Nut

NIVEA Błekitne Żagle

Program opiekuje się także kadrą narodową polskich Optimiściarzy

Oil oraz Ultra Oil. Produkty chroniły skórę przed szkodliwym działaniem

– NIVEA Team Poland, która z sukcesami reprezentuje nasz kraj we

promieni słonecznych UVA i UVB i tym samym pozwalały cieszyć się

wszystkich zawodach najwyższej rangi sportowej.

słońcem bez ryzyka poparzeń i chorób skóry. Opracowany przez NIVEA

Bezpiecznie z NIVEA i WOPR to wieloletnia współpraca z Wodnym

standard mierzenia stopnia ochrony przeciwsłonecznej, znany jako SPF,

Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym na kąpieliskach strzeżonych

stosowany jest przez całą branżę do dziś.

w gminach nadmorskich oraz w wybranych miejscowościach na

Kolejny przełomowy moment nastąpił w latach 60., czyli w dekadzie

terenie całej Polski. Ma na celu poprawę stanu bezpieczeństwa osób

rewolucji kobiecej. To wtedy powstało mleczko NIVEA, którego sekretem

przebywających, kąpiących się i uprawiających sporty wodne. W skład

jest nawilżanie skóry całego ciała.

programu wchodzi szereg przedsięwzięć, m.in. „Mistrzostwa NIVEA

Lata 80. to z kolei diametralna zmiana w nastawieniu mężczyzn do kosmetyków, którzy do tej pory wychodzili z założenia, że produkty po

Ratowników WOPR”, „Już pływam”, „Z Delfinkiem WOPR-usiem jest bezpiecznie” oraz „Letnia Szkoła”.

goleniu mają mocno dezynfekować skórę i w rezultacie ją podrażniali. Wprowadzony w tym okresie na rynek balsam po goleniu NIVEA For Men był pierwszym, który likwidował problem podrażnionej skóry. Nie zawierał alkoholu, łagodził podrażnienia i nawilżał skórę. I wreszcie lata 90. – panuje kult zdrowego ciała i wiecznej młodości. NIVEA odpowiada na ten trend, wprowadzając krem przeciwzmarszczkowy NIVEA Visage Q10. Wykorzystany w jego recepturze koenzym Q10 to naturalnie występujący w skórze składnik odgrywający kluczową rolę w metabolizmie komórek. Uhonorowane nagrodą Nobla odkrycie koenzymu Q10, było przełomem w badaniach nad procesami starzenia się skóry. Obecnie NIVEA oferuje ponad 500 różnych kosmetyków, a jednak

Bezpiecznie z NIVEA i WOPR

największą popularnością nadal cieszy się niebieska puszka śnieżnego kremu. Każdego roku ponad 125 milionów opakowań Nivea Creme jest sprzedawanych w ponad 200 krajach na wszystkich kontynentach.

W ramach programu NIVEA Polska wyposaża w nowoczesny sprzęt ratowników i wieże ratownicze na nadmorskich kąpieliskach strzeżonych. 100 placów zabaw na 100 lat NIVEA

NIVEA od lat zaangażowana społecznie Regaty dla najmłodszych, bezpieczny wypoczynek nad wodą i dużo bezpiecznych placów zabaw – NIVEA od lat angażuje się społecznie. NIVEA Błękitne Żagle to prekursorskie przedsięwzięcie na skalę

Z okazji 100-lecia marka NIVEA postanowiła spełnić pragnienia polskich rodzin, które od pokoleń obdarzają ją zaufaniem. Celem akcji „100 placów zabaw na 100 lat

światową, realizowane przy współpracy z Narodowym Stowarzyszeniem

NIVEA” jest ufundowanie i wybudowanie

Klasy Optimist. Główną ideą akcji jest promowanie żeglarstwa jako

na terenie całej Polski 100 nowych,

sposobu na aktywny wypoczynek dzieci i ich rodzin. Nacisk położony

atrakcyjnych i bezpiecznych placów zabaw,

jest na walor edukacyjny, czyli wychowywanie dzieci poprzez sport,

dostosowanych do potrzeb dzieci w różnym

stymulujący prawidłowy rozwój psychofizyczny. Program skierowany jest

wieku. Do udziału w projekcie zaproszone

do najmłodszych żeglarzy w wieku do 11 lat. Obejmuje 35 uczniowskich

zostały gminy i spółdzielnie mieszkaniowe,

klubów sportowych, które otrzymują wsparcie finansowe oraz sprzęt

których zadaniem jest zgłoszenie miejsc, gdzie

sportowy.

najbardziej potrzebne są nowe place zabaw.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

| temat numeru

Kosmeceutyki dr inż. Dariusz Lipiak

Dyrektor Oddziału Produktów Farmaceutycznych Brenntag Polska Sp. z o.o.

Globalny rynek produktów do pielęgnacji skóry i kosmetyków upiększających przekroczył 60 mld dolarów i co roku, od kilkunastu lat, rośnie wykładniczo w zakresie nowych produktów wprowadzanych na rynek. Producenci od zawsze szukali interesujących i egzotycznych składników, które ulepszają wygląd skóry i zdrowie.

Ostatnia edycja słownika CTFA (Cosmetics Toiletries and Fragrance

W starożytnych grobowcach odnaleziono też cienie do powiek, składały

Association) wymienia więcej niż 10.000 surowców stosowanych

się głównie ze związków miedzi – oparte o rudę nazywaną malachitem,

w produkcji kosmetyków. Każdego roku do listy są dodawane setki

uzyskiwaną w pobliskich kamieniołomach. Maści otrzymywano łącząc

nowych składników. Pojawienie się produktów do pielęgnacji skóry datuje

tłuszcz zwierzęcy z substancjami zapachowymi takimi jak żywica

się na 3000 lat przed narodzinami Chrystusa w starożytnym Egipcie.

olibanowa i mirra.

Większość z nich była przygotowywana z naturalnych materiałów. Kleopatra podobno kąpała się w mleku oślic, by utrzymać swą skórę gładką i elastyczną. Naturalnie występującym materiałem używanym w

Definicja i uregulowania prawne Intensywny rozwój rynku kosmetycznego spowodował, że konsumenci

starożytności był barwnik nazywany czerwoną ochrą czyli inaczej tlenek

od pewnego czasu zaczęli żądać produktów nie tylko upiększających,

żelaza. Bryłki czerwonej rudy powstały w wyniku utleniania żelaza, ten

ale także funkcjonalnych. Określenie to dotyczy produktów zawierających

czerwony tlenek żelaza został odnaleziony w grobowcach, a był stosowany

w swoim składzie substancje czynne o szerszym zakresie działania

w ceremoniach pogrzebowych do barwienia ust i przygotowania różu.

niż zwykły kosmetyk kamuflujący niedoskonałości cery takie ja puder

Nadal jest stosowany w wielu formulacjach preparatów do makijażu.

czy szminka. Substancje oddziaływujące fizjologicznie na skórę czy

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

temat numeru czynniki chroniące aktywnie skórę są nazywane składnikami czynnymi.

organiczną pochodną cynku (pirytionian cynku) znajdziemy na półce

Dlatego ponad 25 lat temu światowej sławy amerykański dermatolog

w supermarkecie. Dlatego też produkty farmakopealne nie zawierają

dr Albert M. Kligman na dorocznym spotkaniu Towarzystwa Chemików

listy dozwolonych konserwantów, podczas gdy ma ją Dyrektywa

Kosmetycznych zdefiniował i wprowadził pojęcie kosmeceutyków jako

Kosmetyczna UE 2008/00025 (Aneks VI Cosmetic Product Directive)

„środków kosmetycznych o działaniu leczniczym” 1,2 obejmujące produkty

jak i Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 kwietnia 20083

nie należące sensu stricte do leków i nie należące w pełni do kosmetyków

dotyczące kosmetyków.

(inne nazwy to „aktywne kosmetyki”, kosmetyki funkcjonalne”). Z jednej

Zgodnie z Ustawą o kosmetykach z 30 marca 2001 r., (trzykrotna

strony można je uważać za kosmetyki w sensie środków upiększających,

nowelizacja z 13 marca 2003 r., 30 października 2003 r. i 27 sierpnia

podczas gdy inne uważa się za leki, które zawierają substancje czynne

2004 r.) - oraz na podstawie Europejskiej Dyrektywy Kosmetycznej

pielęgnujące skórę czy nawet ją chroniące przed urazami, inaczej

03/15/UE z 11 marca 2003 r., kosmetykiem jest każda substancja lub

mówiąc są to środki o działaniu pielęgnacyjno-leczniczym, które oprócz

preparat przeznaczony do zewnętrznego kontaktu z ciałem człowieka:

właściwości pielęgnacyjnych i upiększających wykazywałyby również

skórą, włosami, wargami, paznokciami, zewnętrznymi narządami

zdolność wpływania na procesy fizjologiczne zachodzące w skórze

płciowymi, zębami i błonami śluzowymi jamy ustnej, których wyłącznym

i wspomagały leczenie niektórych dermatoz. Środki kosmetyczne

lub podstawowym celem jest utrzymanie ich w czystości, pielęgnowanie,

o działaniu leczniczym należy umieścić pomiędzy kosmetykami, a lekami.

ochrona, perfumowanie, zmiana wyglądu ciała lub ulepszenie jego

Składniki produktu określają jego status, ten sam komponent może być

zapachu. Natomiast według Dz. Ustaw z 2001 r., nr 126, poz. 1381,

kosmetykiem w jednym przypadku i lekiem w innym przypadku. Nawet

zgodnie z prawem farmaceutycznym, lekiem nazywamy: substancję

wodę można zaklasyfikować jako środek o działaniu leczniczym, mający

lub mieszaninę substancji przeznaczoną do zapobiegania lub leczenia

wpływ na nawodnienie warstwy rogowej naskórka. Oddziałując na

chorób występujących u ludzi lub zwierząt, lub podawania człowiekowi

normalną skórę przez kilka godzin, powodując oprócz zmian pęcznienie

lub zwierzęciu w celu postawienia diagnozy lub w celu przywrócenia,

warstwy rogowej, sprzyja utracie korneocytów, uwalnia prozapalne

poprawienia czy modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu ludzkiego

cytokiny, wywołuje uszkodzenia cytotoksyczne komórek Langerhausa

lub zwierzęcego4.

i keratynocytów, wzmacnia przepuszczalność, zwiększa przepływ krwi.

Należy dodać, że wymiennie do określenia kosmeceutyki używa się

Jednak nazwanie wody lekiem byłoby nie na miejscu. Inna substancja

także określenia nutrikosmetyki (kosmetyki doustne, ang. nutricosmetics

na pierwszy rzut oka obojętna – wazelina faktycznie wnika do przestrzeni

wywodzące się od angielskiego nutrition – żywienie). Choć pierwotnie

międzykomórkowej pomiędzy korneocytami i staje się częścią warstwy

definicja dra Kligmana nie obejmowała tego zakresu oddziaływania

rogowej naskórka zmieniając przez to jej strukturę oddziałuje korzystnie,

kosmeceutyków, tym mianem określa się żywność kosmetyczną

bo nawilżająco. Inaczej mówiąc kosmeceutyki są produktami

poprawiającą wygląd człowieka, oddziałującą kosmetycznie w formie

kosmetycznymi, które zawierają składniki bioaktywne przeznaczone do

doustnej. Jednak zgodnie z definicja prawną żaden produkt przeznaczony

wywołania korzystnego efektu fizjologicznego (być może kosmeceutyki

do zastosowań wewnętrznych nie może być kosmetykiem. Nutrikosmetyki

należałoby tak klasyfikować jak przemysł spożywczy klasyfikuje

są klasyfikowane jako produkty żywnościowe i zgodnie z prawem

suplementy diety). Składniki produktu nie tylko określają jego status,

są zaliczane do suplementów diety. Na ich wprowadzenie do obrotu

ale także jego przewidywane zastosowanie.

zezwolenie wydaje Główny Inspektor Sanitarny (GIS).

Należy pamiętać, że lek może być w pewnym stopniu toksyczny i powodować działania uboczne, ale jego utrzymanie się na rynku będzie zależeć od przewagi korzyści w stosunku do ryzyka zastosowania. Produkt kosmetyczny lub zewnętrzny

3. Charakterystyka i kryteria doboru składników aktywnych Działanie biologiczne składników aktywnych kosmeceutyków na

lek dermatologiczny przede wszystkim nie może szkodzić,

barierę i zdrowie skóry decyduje o zdolności oferowanych preparatów

bezpieczeństwo produktu stawiane jest przed jego skutecznością.

(produktów) do wzmacniania funkcjonowania skóry. Zależy też od formy

Ten dualizm dotyczący interpretacji czy dany produkt ze względu na

i postaci w jakich są one oferowane: płyny, kremy, maści, tabletki,

jego składowe jest lekiem czy kosmetykiem znalazł odzwierciedlenie

kapsułki mają za zadanie utrzymać integralność czynnika aktywnego,

w uregulowaniach prawnych. Niektóre produkty mogą być

dostarczenie go w biologicznie czynnej postaci do skóry i uwolnienie

zarówno kosmetykiem i lekiem. Może się to zdarzyć, gdy produkt

z nośnika. Substancje czynne możemy podzielić na różne grupy takie

ma dwa zastosowania. Na przykład, szampon jest kosmetykiem,

jak witaminy, lipidy, środki nawilżające, przeciwutleniacze, środki

ponieważ jest on wykorzystywany do mycia włosów, ale szampon przeciwłupieżowy jest lekiem, ponieważ jest stosowany w leczeniu łupieżu. W tym wypadku regulacje prawne opierają się identyfikacji składnika aktywnego w przypadku działania przeciwłupieżowego np. ketokonazol jako API (active pharmaceutical ingradient) może być sprzedawany tylko w produktach wymagających rejestracji czyli OTC czy Rx (stąd szampon z ketokonazolem kupimy w aptece, a nie supermarkecie) zaś popularny szampon przeciwłupieżowy zawierający

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

| 13

| temat numeru pochodzenia roślinnego, peptydy czy związki metali. Kategoria witamin do stosowania miejscowego na skórę obejmuje także, preparaty odżywcze

3.1.2 Witamina E Termin zbiorczy witaminy E oznacza wszystkie naturalne i syntetyczne

o zastosowaniu doustnym. Kosmetyczne preparaty witaminowe w

tokoferole oraz tokotrienole, które jakościowo działają podobnie do

większości zostały zaadoptowane w kosmetyce z ich odpowiedników

α-tokoferolu. Są to pochodne 6-chromanolu, posiadające nasycony

preparatów doustnych. Przyjmuje się, że substancje dopuszczone do

(tokoferole) lub nienasycony (tokotrienole) boczny łańcuch fitolowy i

zastosowań wewnętrznych są także bezpieczne dla skóry.

różniące się od siebie tylko liczbą i położeniem grupy metylowej przy pierścieniu chromanolowym oraz właściwościami stereochemicznymi

3.1 Witaminy

grup metylowych w łańcuchu bocznym (patrz rysunek poniżej).

3.1.1. Retinoidy

Najważniejszymi ze związków witaminy E są tokoferole, wśród których

Retinoidy to naturalnie powstające pochodne β-karotenu określane

α-tokoferol jest najaktywniejszy i szeroko rozpowszechniony w przyrodzie.

także nazwą witaminy A. Do grupy tej zaliczany jest retinol, retynal, estry

Pozostałe naturalnie występujące tokoferole to beta, gamma i delta, ale

retinylu (propionian retinylu, palmitynian retinylu) oraz kwas trans-

nie są one stosowane w terapii leczniczej, za to z powodzeniem jako

retinowy (tretynoina). Ostatnio do tej grupy zalicza się także syntetyczne

naturalny antyoksydant w żywności, karmie dla zwierząt i aplikacjach

analogi witamin A – adapalen, tazaroten. Odgrywają one znaczącą rolę u

kosmetycznych. Mieszanina naturalnych tokoferoli jest zarejestrowana jako

ssaków w takich procesach jak rozwój, tworzenie oka, tworzenie naczyń

E306 w regulacji UE dotyczącej dodatków do żywności. Ostatnie badania

włosowatych. Metabolizm i działanie witaminy A można podzielić na

wskazują, że beta, gamma i delta tokoferole wykazują dodatkowe korzyści

dwie różne drogi przemian po podaniu doustnym i miejscowym. Retinol

zdrowotne m.in. działają lepiej antyutleniająco niż to dotychczas oceniano7.

(witamina A) powstaje w wyniku hydrolizy β-karotenu na dwie cząsteczki

Witamina E występująca naturalnie w przyrodzie nazywana jest α-d-

retinolu. Jako cząsteczka łączy metabolizm retinoidu, który pozwala

tokoferolem lub inaczej RRR-a–tokoferolem. D-α-tokoferol jest jedynym

na dalsze jego gromadzenie w postaci estrów retinylu jak

naturalnym stereoizomerem α-tokoferolu.

i na utlenianie do postaci aktywnej kwasu trans-retinowego. Tretynoina jest dobrze znana z działania poprawiającego wygląd uszkodzeń skóry wywołanych przez promienie słoneczne (UV) oraz starzenie takich jak zmarszczki, bruzdy i przebarwienia jednak jej zastosowanie ogranicza powodowanie podrażnień i wywołanie wysuszenia skóry Miejscowe stosowanie retinoidów ma dużą skuteczność w zwalczaniu objawów trądziku, uszkodzeń słonecznych skóry i łuszczycy – retinoidy

α-tokoferol: R1 = R2 = R3 = CH3

przywracają homeostazę skóry. Działają przeciwtrądzikowo, ponieważ

β-tokoferol: R1 = R3 = CH3; R2 = H

hamują rozwój Staphylococcus epidermidis, Pityrosporum ovale

δ-tokoferol: R1 = CH3; R2 = R3 = H

i Propionibacterium acnes . Adapalen jest retinoidem trzeciej generacji,

γ-tokoferol: R1 = R2 = CH3; R3 = H

działa silniej przeciwzapalnie niż poprzednie generacje retinoidów

* za znaczono węgle asymetr yczne

5,6

(retinoidy monoaromatyczne, etretynat, acytretyna), a pośrednio także przeciwbakteryjnie i przeciwłojotokowo. Wykazuje większą

Witamina E pełni w organizmie rolę antyoksydanta, bierze udział

skuteczność i jest lepiej tolerowany. Stosowany w leczeniu trądziku

w procesach utleniająco-redukcyjnych przemian pośrednich. Jako

w monoterapii i w skojarzeniu z innymi lekami zewnętrznymi takimi

lipofilny akceptor rodników zapobiega ona tworzeniu nadtlenków

jak antybiotyki podawanymi ogólnie. Działa selektywnie na receptory

nienasyconych wyższych kwasów tłuszczowych w lipidach błonowych,

naskórka (Retinoid Acid Receptor) RAR-beta i częściowo RAR-gamma,

w które zostaje wbudowana z powodu posiadania długich łańcuchów

nie ulega zniszczeniu pod wpływem światła, hamuje aktywności

bocznych. Tokoferol odkłada się również w lipoproteinach o małej

cyklooksygenazy. Przywraca prawidłowe różnicowania komórek

gęstości (LDL) i chroni składniki tych lipoprotein przed oksydacyjnym

naskórka, zapobiega rogowaceniu ujścia mieszka włosowego, dzięki

zniszczeniem. Tokoferol hamuje także tworzenie nitrozoamin, wpływa

czemu chroni przed powstawaniem mikrozaskórników, zaskórników

na płynność błon komórkowych, aktywność enzymów i oraz syntezę

i zmian zapalnych. Tazaroten jak adapalen jest syntetycznym

kwasów nukleinowych i białek10. Działa w sprzężeniu z selenem (jako

analogiem retinoidów stosowanym w leczeniu łuszczycy plackowatej

współczynnik dla peroksydazy nadtlenkowej) jak i również z witaminą

i trądziku również jest skuteczny w leczeniu uszkodzeń słonecznych

C i innymi enzymami takimi jak katalaza i dysmutaza nadtlenkowa.

skóry. Jest bardziej drażniący niż tretynoina oraz adapalen, jego

Zapobiegając jełczeniu (utlenianiu) złego cholesterolu (LDL), zapobiega

zaletą jest bardzo szybki efekt działania na skórę twarzy z bardzo

tworzeniu płytek miażdżycowych zmniejszających drożność tętnic,

wyrażnym zmniejszeniem widocznych zmarszczek. W dermatologii

co z kolei może prowadzić do zawału8,9,10,11. Obniża ciśnienie poprzez

retinoidy wykazują korzystne działanie w leczeniu trądziku, łuszczycy,

rozrzedzenie krwi, działając jako antykoagulant. Kontroluje poziom enzymu

rogowaceniu starczym, uszkodzeniach słonecznych i starzeniu się skóry.

proteinowego kinazy C a tym samym chroni przed rakiem12 i przeciwdziała

Działanie syntetycznych analogów retinoidów jest oparte na podobnym

stanom zapalnym w organizmie. Zmniejsza ilość powstających czynników

mechanizmie jak działanie kwasu trans-retinowego, ale z lepszą

stanu zapalnego13 takich jak prostaglandyny, które odgrywają ważna

farmakokinetyką stąd ich większa funkcjonalność w zastosowaniach.

rolę w przebiegu chorób przewlekłych. Różne badania epidemiologiczne

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

temat numeru wskazują na powiązanie pomiędzy niską zawartością witaminy E we krwi

Kwas askorbinowy jest najważniejszym antyoksydantem

a zawałami serca. Stwierdzono przypadki, że suplementacja powyżej 100

w skórze jako witamina rozpuszczalna w wodzie funkcjonuje w wodnych

jednostek dziennie redukowała ryzyko zawału serca. Stwierdzano także

strukturach komórki, dostarcza elektronów, neutralizuje wolne rodniki,

działanie ochronne przed rakiem

14,15,16,17,18

. Udowodniono, że wzmacnia

pomaga w regeneracji utlenionej formy witaminy E. Jest niezbędna

działanie układu odpornościowego19 i funkcje oddechowe płuc20, redukuje

w produkcji kolagenu, askorbinian jest grupą prostetyczną hydroksylazy

szkodliwe działanie oksydacyjne podczas ćwiczeń wysiłkowych .

prolilu i lizylu enzymów odpowiedzialnych za stabilizacje i krzyżowanie

Zwiększa tez szybkość usuwania glukozy u diabetyków22, redukuje ryzyko pojawienia się katarakty

23,24,25,26

, zmniejsza postęp choroby Alzheimer’a . 27

włókien kolagenu. Mejscowe stosowanie witaminy C powoduje zwiększenie wytwarzania kolagenu w ludzkiej skórze. Wykazano także,

Co ciekawe absorpcja witaminy E jest odwrotnie proporcjonalna do dawki,

że askorbinian może hamować synteze elastyny przez fibroblasty co

z dawki jednorazowej 100mg resorpcji ulega 80% zaś z dawki 500mg

pomaga w redukcji nagromadzonej elastyny i jest charakterystyczne

tylko 68%. Jako środek kosmetyczny witamina E oddziałuje w skórze

dla skóry starzejącej się pod wpływem promieni słonecznych. Badania

ludzkiej fotoochronnie i antyoksydacyjnie. Doustne podawanie witaminy E

Pinnella29,30 udowodniły, że kwas askorbinowy może zostać dostarczony

zalecano w leczeniu zespołu żółtych paznokci, pęcherzowego złuszczania

przez warstwę rogową naskórka dopóki cząsteczka nie ma ładunku

naskórka, leczenia owrzodzeń skórnych, trudno gojących się ran oraz

jonowego i jest to możliwe dla warunków pH poniżej 3,5. Maksymalne

do pobudzania syntezy kolagenu. Badanie kliniczne28 na 96 pacjentach

stężenie do wchłaniania przez skórę wynosi 20%. Zdolność przenikania

z atopowym zapaleniem skóry gdzie doustnie podawano witaminę E

jest związana najprawdopodobniej z tym, że kwas askorbinowy jest

(400j.m. na dobę przez 8 miesięcy) potwierdziło poprawę i prawie remisję

hydrofilowy. Palmitynian askorbylu jest rozpuszczalnym w tłuszczach

w przebiegu atopowego zapalenia skóry oraz zmniejszenie o 62% stężenia

analogiem kwasu askorbinowego, cząsteczka ta po hydrolizie

IgE w surowicy w grupie pacjentów leczonych witaminą E. Inne badania z

przekształca się w kwas askorbinowy i kwas palmitynowy. Palmitynian

podwójną ślepą próbą wykazały znaczną poprawę u pacjentów z ostudą

askorbylu nie ma działania drażniącego przy neutralnym pH stąd

i kontaktowym zapaleniem skóry z przebarwieniami dzięki zastosowaniu

idealnie nadaje się do stosowania miejscowego zaś jego okres trwałości

witaminy E i C. Działanie witamin w skojarzeniu było skuteczniejsze niż ich

wynosi 2 lata. Stosowana miejscowo witamina C jest nadal podstawą

zastosowanie pojedyncze. Wiele badań wykazało, że w skórze ludzkiej

postępowania zapobiegającego starzeniu się skóry.

witamina E jest przeważającym fizjologicznym antyoksydantem bariery skórnej. Efekt ochronny uzyskuje się jednak po 2 – 3 tygodniowym podawaniu doustnym.

3.1.4 Witamina B Rola witamin B w odżywianiu jest znana od dawna dopiero kilka lat temu odkryto zastosowanie miejscowe witaminy B3 (amid kwasu

3.1.3 Witamina C

nikotynowego, dawniej witamina PP) i prowitaminy B5 (pantenol)

Witamina C - kwas askorbinowy – organiczny związek chemiczny,

w leczeniu zaburzeń skórnych związanych ze starzeniem się skóry

pochodna glukozy o wzorze sumarycznym C6H8O6. W warunkach

i starzeniem się pod wpływem promieni słonecznych. Działanie

standardowych jest białym, krystalicznym ciałem stałym. Dobrze

dermatologiczne stwierdzono w leczeniu suchości skóry, przebarwień

rozpuszcza się w wodzie, roztwór ma odczyn kwasowy. Odgrywa istotną

plackowatych, hiperpigmentacji, trądziku i ran.

rolę w funkcjonowaniu ludzkiego

Amid kwasu nikotynowego jest stosowany do ochrony przed zbyt

organizmu. Bierze m.in. udział w

silnym promieniowaniem słonecznym. Badania kliniczne wykazały

przemianach tyrozyny, syntezie

zmniejszenie objawów starzenia się skóry twarzy zmniejszenie

steroidów nadnerczowych. Ma

wytwarzania łoju (w szczególności frakcji dwu- i trój glicerydów) co

również wpływ na zachowanie

w efekcie prowadzi do zmniejszenia rozmiarów porów i uzyskaniu

prawidłowego potencjału

dzięki temu gładszej faktury skóry. Jego stosowanie prowadzi do

oksydacyjnego w komórce.

zmniejszenia utraty wody przez skórę, co wskazuje na poprawę

W organizmie człowieka witamina

funkcji bariery. Skóra taktowana miejscowo witaminą B3 jest

C nie może być wytwarzana stąd

bardziej odporna na czynniki obecne w środowisku takie jak

musi być pozyskiwana ze źródeł

detergenty następuje zwiększenie lipidowej warstwy ochronnej w

pokarmowych takich jak owoce cytrusowe czy zielone części warzyw.

skórze, utorzonej przez ceramidy oraz białkowej warstwy ochronnej

Doustne podawanie witaminy C powoduje jedynie ograniczony wzrost

zbudowanej z keratyny, inwolukryny i filagryny. Zwiększenie ilości tych

jej stężenia w skórze. Wchłanianie witaminy C jest ograniczone przez

składników strukturalnych ma wpływ na budowę warstwy ochronnej.

aktywny mechanizm jej transportu w jelicie stąd popularność witaminy

Długotrwałe stosowanie amidu kwasu nikotynowego gwarantuje

C jako środka kosmetycznego o działaniu leczniczym stosowanym

zmniejszenie żółtawego lub ziemistego odcienia skóry co jest wynikiem

miejscowo. Aktywna forma witaminy C kwas askorbinowy powoduje

antygilacyjnego działania amidu kwasu nikotynowego. Długotrwałe

żółknięcie preparatów kosmetycznych na skutek rekcji utleniającej

miejscowe stosowanie amidu kwasu nikotynowego zmniejsza

prowadzącej do kwasu dehydroaskorbinowego stad zastosowanie

zmarszczki na skórze twarzy, odpowiadają za to dwa mechanizmy –

w kosmetykach znalazły pochodne estryfikowane takie jak palmitynian

wpływ na zwiększenie produkcji kolagenu w skórze oraz zmniejszenie

askorbylu, stearynian askorbylu, sól magnezowa fosforanu askorbylu.

nadmiaru glikozaminoglikanu. Wysokie stężenia glikozaaminoglikanu

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

| 15

| temat numeru w skórnej substancji międzykomórkowej związane są ze złym

hialuronowego oraz podziały komórkowe czyli wewnętrzne objawy

wyglądem skóry, która staje się pomarszczona.

starzenia. Podanie koenzymu Q10 podnosi stężenie glikozoaminoglikanu

Pantenol czyli prowitamina B5 (pantotenol) łatwo przenika do warstwy

i zwiększa mnożenie się młodych fibroblastów. Ubichinon jest skuteczny

rogowej skóry, jest trwały i rozpuszczalny w wodzie. Stosowany jest

w przeciwdziałaniu rozpadu kolagenu pod wpływem promieni UV.

w leczeniu ran, stłuczeń, blizn, odleżyn, owrzodzeń, oparzeń termicznych

W badaniach in vitro udowodniono, że koenzym Q10 i witamina E hamują

i słonecznych, ran pooperacyjnych oraz w popromiennym zapaleniu

wytwarzanie przez fibroblasty kolagenazy - enzymu rozkładającego

skóry. Wykazuje działanie przeciwświądowe i przeciwzapalne. Pantenol

kolagen, której pojawienie się wywołuje promieniowanie UV.

powoduje namnażanie fibroblastów i porastanie naskórka w miejscach

Sześciomiesięczne stosowanie kremu z ubichinonem (0,3%) raz na dobę

ubytków skóry, czyli procesów powodujących gojenie ran. Stwierdzono, że

wykazało zmniejszenie głębokości zmarszczek o 27%.

powoduje zwiększenie syntezy lipidów skórnych, co w efekcie prowadzi od wzmocnienia bariery ochronnej skóry. W wyniku jego stosowania poprawia się nawilżenie skóry, na skutek tego, że pantenol jest higroskopijny, bardzo

3.2.3 Astaksantyna Astaksantyna, ksantofilowy pigment alg Haematococcus Pluvialis

skutecznie działa w połączeniu z glicerolem. Efekt nawadniania ma też

w przyrodzie występuje w wielu organizmach, nadając im

zastosowanie w pielęgnacji włosów, zwiększa ich elastyczność, miękkość

charakterystyczny różowy i czerwony kolor, między innymi łososiom,

i ułatwia rozczesywanie. Co do skóry następuje jej wygładzenie

krewetkom a także krylom. Jest także barwnikiem odpowiedzialnym

i zmniejszenie szorstkości a także zwiększenie elastyczności.

za czerwony kolor grzebienia koguta. Badania wykazały, że organizmy zawierające astaksantynę mogą przeżyć o wiele dłużej w niesprzyjających

3.2 Antyoksydanty Antyoksydanty zawarte w pożywieniu reprezentują nową kategorię

warunkach środowiska. Astaksantyna jest rozpuszczalna w tłuszczach i należy do grupy związków zwanych karotonoidami ksantofilowymi,

w środkach kosmetyczny. Antyoksydanty stosowane miejscowo oraz

(do tej samej grupy należy β-karoten, luteina i zeaksantyna), jednak

doustnie mogą zatrzymywać wewnątrzpochodne procesy starzenia się

w strukturze i działaniu antyoksydacyjnym znacznie się od nich różni.

i starzenie się pod wpływem promieni słonecznych. Udowodniono w

Działa ona bowiem dziesięć razy silniej niż beta-karoten i od tysiąca do

badaniach skuteczność wielu antyoksydantów, tych nie syntetyzowanych

pięciuset razy efektywniej niż alfa-tokoferol (naturalna witamina E), co

przez organizm (witamina C i E, astaksantyna, genisteina) i syntetyzowanych samodzielnie (kwas α-liponowy, koenzym Q10). 3.2.1 Kwas α-liponowy Kwas α-liponowy bardzo szybko przenika do warstw skórnych i podskórnych. Kwas α-liponowy ulega przemianie do swojego metabolitu kwasu dihydroliponowego co świadczy o tym, że keratynocyty i fibroblasty redukują kwas α-liponowy. Zarówno kwas α-liponowy jak i dihydroliponowy są bardzo aktywnymi antyoksydantami, przy czym, kwas dihydroliponowy jest formą bardziej aktywną. Ma zdolność do regeneracji naturalnych antyoksydantów witaminy E oraz witaminy C, glutationu i ubichinonu (koenzym Q10). Kwas α-liponowy hamuje czynniki wewnętrzne jak i zewnętrzne odpowiedzialne za starzenie się skóry. Podawanie kwasu α-liponowego podnosi stężenie kwasu nukleinowego i białek w starzejącej się wątrobie. Miejscowe stosowanie dwa razy dziennie kremu z 5% zawartością kwasu α-liponowego przez 12 tygodni zmniejszyło szorstkość skóry w porównaniu do placebo o około 50,8%, nastąpiła też redukcja plamek i bruzd. 3.2.2 Koenzym Q10 Koenzym Q10 (ubichinon) znajduje się głównie w wewnętrznej błonie mitochondrium komórkowego i jest niezbędny do wytwarzania ATP. Dotychczas sądzono, że ubichinon działa w przetwarzaniu energii, jednak jego obecność w błonach wewnątrzkomórkowych wskazywałaby, że jest antyutleniaczem. Ubichinon może regenerować zredukowany tokoferol, bez koenzymu Q10 regeneracja tokoferolu byłaby bardzo powolna. Podany na skórę ubichinon wchłania się, wykazano to w badaniu ze świńską skórą. Etanolowy roztwór koenzymu Q10 podany na skórę przenikał do naskórka w 20% oraz 27% do skóry właściwej. Koenzym Q10 hamuje utratę kwasu

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

temat numeru zostało udowodnione w badaniach „łapania” aktywnych cząsteczek tlenu

Badania epidemiologiczne wykazały powiązanie diety bogatej w

takich jak tlen atomowy, rodnik nadtlenkowy, czy w inhibowaniu utleniania

soję (tofu) ze zmniejszeniem występowania ryzyka chorób układu

lipidów31,32,33. Nasze twarze są w coraz większym stopniu narażone na

sercowo-naczyniowego, osteoporozy oraz niektórych nowotworów

zanieczyszczenia chemiczne, promieniowanie UV i większe stężenie

skóry a czynnikiem za to odpowiedzialnym jest genisteina. Jest silnym

ozonu. Wszystkie te czynniki mogą uszkadzać warstwę skóry, wywołując

antyoksydantem, wychwytuje wolne rodniki tlenowe chroniąc lipoproteiny

zmarszczki i zwiększając ryzyko złośliwego raka skóry. Te negatywne

cholesterolu (LDL) przed utlenianiem. Wykazano w odrębnym badaniu

czynniki łączą się z nie najlepszą dietą oraz ze stylem życia,

bardzo duże znaczenie genisteiny w ochronie przed uszkodzeniami

nie prowadzącym do naturalnych procesów odnowy skóry.

skóry wywołanym promieniowaniem UV. Stosowana miejscowo

W przeszłości intensywnie badano wykorzystanie β-karotenu i witaminy E

zapobiega ostrym oparzeniom skóry i hamuje tworzenie zmarszczek.

w zakresie zahamowania starzenia się skóry, aktualnie badania

Stosowane doustnie izoflawony roślinne zwiększają zawartość kolagenu

koncentrują się na innych karotonoidach a w szczególności astaksantynie.

w skórze co zdecydowanie opóźnia starzenie. Szczególnie jest to

W badaniach z udziałem ludzi wykazano widoczne zmniejszenie się

widoczne w badaniach prowadzonych z udziałem kobiet w okresie około

symptomów starzenia, spowodowanych promieniowaniem UV, zarówno

menopauzalnym i po menopauzie. Zmniejsza zanikowy wygląd starzejącej

w suplementacji doustnej jak i w postaci kremów i maści.

się skóry.

Astaksantyna wzmacnia i chroni skórę na kilka sposobów.

• Powoduje wzrost odporności skóry na czynniki zewnętrzne – jest to

3.3 Peptydy

wynik przywrócenia równowagi naturalnych antyoksydantów. Chroni

Główną zaletą peptydów jest zwiększenie wytwarzania kolagenu

błonę komórkową przed utlenianiem lipidów w niej zawartych. Jest w

bez podrażnienia skóry, które występuje podczas stosowania retinoidów

stanie zredukować stres oksydacyjny wywołany naświetlaniem UV przy

(rozdział 3.1.1). Peptydy w środkach kosmetycznych zmniejszają

bardzo małych stężeniach (5 – 10 nM). Jest w przybliżeniu 100 – 200

naskórkową utratę wody chroniąc tym samym barierę skóry. Niektóre

razy efektywniejsza niż inne karotonoidy takie jak luteina i beta-karoten

zmarszczki na skórze są wynikiem uszkodzenia kolagenu (głównie pod

(1,0μM) . Podobne efekty zaobserwowano stosując astaksantynę

wpływem promieni słonecznych) inne zaś wywołane są przez nadmierne

w postaci kremu w badaniach na ludziach i bezwłosych myszach35,36.

ruchy mięsni twarzy. Oba rodzaje zmarszczek są wynikiem utraty

• Redukuje i zmniejsza obrzęk i rumień – powstrzymuje rozwój

kolagenu w skórze. Peptydy mają działanie hamujące i odwracające te

stanu zapalnego. Stan zapalny wywołany zbyt długim opalaniem,

zjawiska. Bioaktywne peptydy opracowano początkowo w ramach badań

jak wykazano w badaniach prowadzonych na ludziach, można

nad gojeniem się ran. Badania te dotyczyły wzrostu i pobudzania do

zredukować stosując astaksantynę w postaci kremu. Udowodniono,

rozwoju ludzkich fibroblastów. W zastosowaniu peptydów w preparatach

że zaczerwienienie wywołane naświetlaniem promieniami UVB

kosmetycznych duża rolę odgrywają czynniki zwiększające przenikanie

można zredukować o 60% w ciągu 98 godzin37. W kolejnym badaniu

przez skórę. Ze względu na dużą masę cząsteczkową ich przenikanie jest

wykazano, że astaksantyna działa przeciwzapalnie, powstrzymując

utrudnione a bez penetracji do skóry nie można osiągnąć skuteczności.

wydzielanie prozapalnych mediatorów i cytokin38.

Inną funkcją do jakiej wykorzystuje się peptydy, jest funkcja nośnika metali,

• Zapobiega i redukuje istniejące zmarszczki wywołane

zwłaszcza miedzi, metalu ważnego dla procesu gojenia się ran i wielu

promieniowaniem UV. Wzmacnia skórę i jej elastyczność, zwiększa

procesów enzymatycznych przebiegających w skórze właściwej, m.in.

nawilżenie – chroni warstwę naskórka przed zaburzeniami wywołanymi

dla wytwarzania kolagenu i elastyny. W badaniach in vitro na hodowli

utlenianiem, pozwalając na proces naprawy wywołany uzdrawiającym

fibroblastów ludzkich oraz na szczurach wykazano stymulację syntezy

wpływem kolagenu.

kolagenu i glikozaminoglikanów przez kompleks miedź-peptyd, zwiększyła

• Zmniejsza ryzyko raka skóry – chroni przed uszkodzeniami DNA komórek skóry .

się też ilość siarczanu chondroityny i siarczanu dermatanu. Tripeptyd (glicyno-L-histydylo-L-lizyna) ułatwia przyswojenie miedzi przez komórki

a jego działanie to raczej dostarczenie jej do skóry w formie aktywnej niż 3.2.4 Izoflawony roślinne

działanie bezpośrednie. Inny heksapeptyd argirelina wykazuje działanie

Izoflawony roślinne, otrzymuje się z soi, jednym z ich najważniejszych

przeciwzmarszczkowe, hamując uwalnianie neuroprzekaźników podnosi

składników jest genisteina. Budowa chemiczna izoflawonów roślinnych

próg minimalnej aktywności mięśniowej wymagającej więcej sygnałów

jest często podobna do konfiguracji estrogenów ludzkich, dlatego

do wywołania ruchu, tym samym zmniejszając podświadome ruchy mięśni

w kosmetykach stosuje się ich niskie stężenia

, są składnikiem

40,41

aktywnym kosmeceutyków przeciwstarzeniowych, ponieważ hamują

twarzy. Dostarczony do określonych mięśni twarzy zmniejsza dynamikę bruzd i zmarszczek na twarzy.

działanie kolagenazy - enzymu niszczącego włókna kolagenowe oraz stymulują produkcję kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego. Ponadto działają antyoksydacyjnie, hamują negatywny wpływ estrogenów na

3.4 α- i β-hyroksykwasy Hydroksykwasy to związki organiczne, zawierające dwie

komórki tłuszczowe i ściany naczyń krwionośnych oraz poprzez swoją

grupy funkcyjne: hydroksylową i karboksylową. Ze względu na

aktywność pośrednio chronią skórę przed promieniowaniem UV.

specyficzną budowę mogą reagować jak kwasy karboksylowe lub

Izoflawony roślinne są wykorzystywane w leczeniu łuszczycy i egzemy, bo

jak alkohole, a produktami tych reakcji odpowiednio są sole lub estry.

hamują nadmierne podziały komórkowe.

Szerokie zastosowanie w kosmetologii i dermatologii mają zarówno

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

| 17

| temat numeru α-hydroksykwasy (AHA), jak i β-hydroksykwasy (BHA)42. Podstawową

stanami zapalnymi oraz jako filtr przeciwsłoneczny (mikronizowany tlenek

różnicą między kwasami AHA (kwas α-hydroksylowy) a BHA (kwas

cynku działa jak przeciwsłoneczna ochrona fizjologiczna ze względu

α-hydroksylowy) jest wielkość ich cząsteczek. α-hydroksykwasy mają

na odbijanie i rozpraszanie promieniowania UVA i UVB) w kremach

mniejsze cząsteczki, dzięki czemu głębiej penetrują w głąb skóry,

ochronnych przed słońcem zwłaszcza dla małych dzieci. Z kolei działanie

natomiast β-hydroksykwasy mają większe cząsteczki, a zatem działają

przeciwgrzybiczne to pirytionian cynku (szampony przeciwłupieżowe,

płycej i mniej agresywnie. Ponadto kwasy AHA są rozpuszczalne

łojotokowe zapalenie skóry), undecylenian cynku (grzybice tułowia,

w wodzie i nie mają zdolności przenikania przez sebum skóry, natomiast

stóp, podudzi). Ludzki organizm wymaga dobowo ok. 15mg cynku jako

BHA są rozpuszczalne w tłuszczach . Hydroksykwasy są składnikiem

mikroelementu (w ludzkim organizmie więcej jest tylko żelaza). Ogromna

aktywnym kosmeceutyków leczących trądzik i blizny potrądzikowe,

większość cynku znajdująca się w organiźmie (2,5g) zawarta jest

ponieważ rozluźniają połączenia międzykomórkowe, złuszczają warstwę

w metaloenzymach oraz białkach. Funkcje fizjologiczne cząsteczek

rogową, odblokowują ujścia gruczołów łojowych i regulują wydzielanie

w jakich znajduje się cynk to metabolizm wątroby, trawienie białek,

sebum. Ponadto pielęgnują cerę dojrzałą i zniszczoną nadmiernym

hydroliza żelatyny, hydroliza elastyny, replikacja DNA, transkrypcja RNA.

promieniowaniem UV - niwelują plamy pigmentacyjne, rozjaśniają i wybielają przebarwienia oraz stymulują syntezę kolagenu i elastyny41.

3.5 Jony metali Dokumenty o stosowaniu soli metali odkryto w najstarszych dokumentach medycznych ze starożytnego Egiptu. Galman naturalny minerał (zawiera tlenek cynku) stosowano w leczeniu chorób skóry, malachit minerał zawierający miedź stosowano w leczeniu oparzeń oraz w leczeniu świądu. Cynk (jego tlenek) jest nadal lekiem pierwszego wyboru w pieluszkowym podrażnieniu skóry. Dotychczasowe zastosowanie jonów metali w produktach pielęgnacyjnych było czysto empiryczne. W większości materiałów to jon metalu stanowi czynnik aktywny, wszystkie stosowane materiały zawierają metale w postaci jonowej (za wyjątkiem nano srebra, które zwiera obojętne cząsteczki srebra o średnicy poniżej 10nm) z różnymi przeciwjonami, co prowadzi do powstania soli obojętnego elektrycznie związku chemicznego. Przeciwjony mogą wpływać na rozpuszczalność i biodostępność, przez ich odpowiedni dobór można uzyskać odpowiednie właściwości fizyczne i aktywność gotowego produktu kosmetycznego.

3.5.2 Miedź Tak jak w przypadku cynku, formą miedzi stosowaną w preparatach jest jon Cu2+ z różnymi przeciwjonami, w zależności od których zmienia

3.5.1 Cynk Główne zalety związków cynku to ochrona skóry (aktywność

się rozpuszczalność soli miedzi. Należy pamiętać, że miedź wykazuje działanie oksydacyjno-redukcyjne, które może nasilać wytwarzanie

antyoksydacyjna, ułatwianie procesów gojenia), działanie

wolnych rodników tlenkowych. W badaniach na zwierzętach wykazano,

przeciwbakteryjne, i ściągające. Działanie ochronne skóry znalazło

że pozbawione miedzi cierpią na dwa zaburzenia: obniżone stężenie

zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych skóry wraz z zakażeniem

melaminy oraz na zaburzenia syntezy kolagenu. Podobnie do cynku miedź

np. alergiczne kontaktowe zapalenie skóry sumakiem jadowitym

odgrywa ważną role w gojeniu uszkodzonej skóry. Peptydy z miedzią (m.in.

(wywołuje je substancja zawarta w sumaku urushiol), pieluszkowe

glicyno-L-histydylo-L-lizyna) przyśpieszają gojenie ran. Ten sam związek

zapalenie skóry. Wszystkie stosowane materiały zawierają cynk w postaci

minimalizuje tworzenie zmarszczek przez zwiększenie syntezy kolagenu.

jonowej Zn2+. Jak wspomniano wyżej przeciwjony mogą wpływać na

Ze względu na słabą przenikalność miedzi przez skórę kompleks miedzi

rozpuszczalność i biodostępność jonu cynkowego. Na przykład siarczan

z peptydem służy uzyskani przenikalności i zwiększeniu aktywności.

cynku jest rozpuszczalny w wodzie, zaś tlenek cynku słabo rozpuszczalny.

Ogólna zawartość miedzi w organizmie wynosi 0,1g i tak jak inne metale

Początkowo siarczan cynku jest bardzo aktywny, gdy jednocześnie jego

jest przede wszystkim składnikiem enzymów. Rolę jaką miedź pełni

aktywność maleje z czasem, tlenek cynku ma niski poziom aktywności,

w naprawie uszkodzeń skóry wynika z jej obecności w kilku enzymach,

ale utrzymuje się ona przez długi czas. I tak siarczan cynku ma

takich jak oksydaza lizylowa, (tworzenie wiązań krzyżowych kolagenu i

właściwości ściągające i jest stosowany do leczenia chorób oczu. Octan

elastyny), dysmutaza nadtlenkowa, ceruloplazmina, tyrozynaza.

i węglan cynku – działanie ściągające, stosowany w zapaleniu skóry m.in. wywołanym przez sumaka jadowitego. Tlenek cynku ma działanie ściągające, przeciwbakteryjne,

3.5.3 Selen Selen jest niezbędnym pierwiastkiem śladowym. Jeden ze związków

przeciwuczuleniowe, z tego powodu jest stosowany w preparatach na

selenu siarczek jest stosowany w leczeniu łupieżu. Główne jego

hemoroidy, w preparatach na różne stany podrażnień skóry wraz ze

oddziaływanie na skórę to działanie antyoksydacyjne potwierdzone

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

temat numeru w badaniach nad niedoborem selenu w diecie. Największe zastosowanie

a także zakażenia grzybicze. Stosowany w leczeniu łysienia plackowatego.

w kosmetyce ma wcześniej wspomniany siarczek selenu. Enzymy

Zawiera 70% linalolu i octanu linalilu oraz 13% tanin. Znajdują się w nim

zawierające selen zmniejszają ilość tworzonych nadtlenków wodoru

również hydroksykumaryny i kwasy kofeinowe, dzięki temu wykazuje

i nadtlenków lipidowych. Selen dodawany jest do produktów

działanie przeciwdrobnoustrojowe i przeciwzapalne. Działa regenerująco

kosmetycznych o działaniu nawilżającym ze względu na jego zdolności do

na skórę, włosy i paznokcie. Wykazuje działanie rozkurczowe,

zmniejszania uszkodzeń kolagenu przez wolne rodniki tlenowe co prowadzi

uspakajające i antydepresyjne (aromaterapia).

do zmniejszenia procesu starzenia się skóry.

3.7 Ekstrakty roślinne 3.5.4 Stront

Najważniejszym czynnikiem wpływającym na aktywność

Stront jest składnikiem różnych produktów nawilżających oraz

biologiczną roślinnych środków kosmetycznych jest pochodzenie

preparatów złuszczających zawierających α-hydroksykwasy. Działa

materiału roślinnego. Zawartość związków chemicznych w liściach,

przeciwświądowo i przeciwzapalnie, zmniejsza zaczerwienie skóry

owocach, korzeniach, korze i kwiatostanie jest różna. Każdy ekstrakt

i uczucie kłucia po zastosowaniu α-hydroksykwasów.

roślinny zawiera co najmniej od stu do dwustu różnych składników chemicznych, zależnych od warunków wzrostu (gleby, nawodnienia,

3.5.6 Srebro

warunków klimatycznych), czasu dokonania zbioru. Pewne substancje

Najmłodsze dziecko kosmeceutyki – nano srebro. Dotychczasowe

czynne pojawiają się tylko wiosną podczas kwitnienia lub jesienią,

próby wykorzystania srebra w kosmetykach oparte na srebrze koloidalny

kiedy opadają liście. Zawartość substancji czynnej w uzyskiwanych

nie zawsze spełniały oczekiwania ze względu na stabilność produktu

ekstraktach roślinnych jest ważna w określaniu ich skuteczności

i jego trwałość. Dopiero zastosowanie srebra metalicznego, niejonowego

stąd większość wytwórców (szczególnie ci co produkują dla potrzeb

(ładunek zero) w postaci nano cząsteczek czyli cząsteczek w rozmiarze

farmacji) stosują standaryzacje na określony związek zawarty

poniżej 10nm naniesionych na odpowiedni nośnik pozwolił uwydatnić

w ekstrakcie, zgodnie z wymaganiami farmakopei. Szereg ekstraktów

właściwości srebra jako środka aktywnego w kosmeceutykach. Jednym

stosowanych w suplementach diety jest też stosowanych

z takich nośników jest amorficzna krzemionka SiO2 o średnicy cząsteczek

w preparatach kosmetycznych, można wśród nich wyróżnić działanie

ok. 500nm, na które naniesione są cząsteczki nanosrebra.

przeciwutleniające, przeciwzapalne oraz poprawiające wygląd skóry.

Wyniki badań wykazały brak toksyczności na organizm ludzki oraz brak działania alergennego i drażniącego. Nanosrebro wykazuje działanie bakteriostatyczne w hamowaniu rozwoju bakterii i grzybów w szerokim spektrum. Jest to skutecznie

Poniżej przedstawiono tylko niektóre wybrane roślinne środki czynne stosowane w kosmeceutykach, składniki roślinne wchodzą w skład preparatów nawilżających, oczyszczających, tonizujących. Stosowane z korzyścią dla klientów i w celu zwiększenia ich zainteresowania.

wykorzystywane w preparatach kosmetycznych, w zakresie poprawy jakości i trwałości produktów (działanie konserwujące), w ochronie przed

Miejscowe stosowanie środków roślinnych może obejmować:

zakażeniami, w niwelowaniu nieprzyjemnych zapachów (zastosowanie

• żel i płyn na bazie wody

w dezodorantach) oraz działaniu przeciwgrzybicznym (zastosowanie

• maść opartą na bazie oleju lub wosku

w produktach przeciwłupieżowych).

• puder lub pastę

Nanosrebro hamuje także rozwój roztoczy co wykorzystywane jest w zmniejszeniu objawów astmy oraz alergii skóry.

• maseczkę ze świeżych ziół • okład ze świeżo namoczonych ziół • sok, nalewkę, napar.

3.6 Olejki eteryczne W składzie wielu kosmeceutyków znajdują się olejki eteryczne, czyli lotne i wonne substancje lipofilowe o skomplikowanej budowie chemicznej. Ogromny wpływ na jakość użytych do produkcji kosmeceutyków olejków

Rośliny o działaniu antyoksydacyjnym - przykłady • Soja (flawonoidy, genisteina, dadzeina) omówiona na przykładzie genisteiny we wcześniejszym rozdziale.

eterycznych mają miejsce i sposób hodowli rośliny, czas zbioru oraz sposób

• Kurkumina (polifenole, tetrahydrokurkumina) -

ekstrakcji. W zależności od rodzaju i części rośliny pozyskuje się różne olejki

• Pochodzi z kłącza ostryżu, jest przyprawą azjatycką dodawaną do dań

eteryczne, wykorzystywane w kosmetykach do masażu i aromaterapii44,40,45.

z ryżu w celu barwienia na żółto. Główny składnik tetrahydrokurkumina

Przykładowo, olejek rumiankowy pielęgnuje skórę wrażliwą i naczyniową,

ma lepsze działanie antyoksydacyjne niż witamina E. Resweratrol

leczy egzemy, świąd, alergie, łagodzi podrażnienia oraz łagodzi ból.

chemicznie podobny do kurkuminy odkryty w czerwonym winie

Natomiast olejek z drzewa herbacianego jest stosowany w kosmeceutykach o działaniu antyseptycznym i bakteriobójczym, tj. w tonikach i żelach przeciwtrądzikowych oraz kosmetykach do pielęgnacji cery tłustej46. Typowym przedstawicielem tej grupy związków aktywnych jest olejek

odpowiada za działanie antyoksydacyjne tego napoju, • Sylimaryna (flawonoidy sylibina, sylidianina, sylikrystyna). Ekstrakt z mleczka ostu pod nazwą łac. Silbum marianum (ostropest plamisty) do tej samej rodziny należą stokrotki, osty i karczochy ekstrakt

lawendowy. Wykryto w nim ponad 300 związków, jest on bezbarwną lub

składa się z trzech flawonoidów. Sylimaryna zapobiega peroksydacji

jasnożółtą cieczą o przyjemnym lawendowym zapachu. Działa leczniczo

lipidów poprzez wychwyt wolnych rodników tlenkowych. Zmniejsza

na ugryzienia, oparzenia, rany, skaleczenia, trądzik, łuszczycę, opryszczkę

zapadalność na nowotwory skóry.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

| 19

| temat numeru • Piknogenol (fenole, taksyfolina, katechina, procyjanidy, kwasy fenolowe,p-salicylowy, protokatechinowy, galusowy, wanilinowy,

kwercetyna. Czarna herbata powstrzymuje uszkodzenia skóry pod wpływem UV oraz jej zapalenie.

p-kurowy, kofeinowy, ferulowy). Jest związkiem pochodzącym z ekstraktu kory sosny nadmorskiej (French marine pine). Jest silnie

Środki roślinne są też stosowane w celu wygładzenia skóry, są to

działającym „łapaczem” wolnych rodników. Może zredukować wolne

czynniki tonizujące, normalizujące, nawilżające, do takich rośli zalicza się

rodniki witaminy C przywracając witaminę C do jej aktywnej postaci,

żywokost, oczar wirginijski, opuncje, aloes i papaję.

następnie aktywna witamina C przywraca aktywną postać witaminy E

• Alantoina (korzeń żywokostu), jest ekstraktem otrzymywanym

podtrzymując nienaruszony naturalny mechanizm ochronny ciała. • Inne takie jak rutyna, kwercetyna (jabłka, borówki), hesperydyna,

z żywokostu, jest substancją czynną służąca do nawilżenia skóry zwłaszcza bardzo wrażliwej. Popularnie dostępna na rynkach alantoina

diosmina (pomarańcze, cytryny), luteina, likopen (pomidory), kwas

jest produktem syntetycznym otrzymywanym z oksydacji alkalicznej

rozmarynowy (rozmaryn), oleuropeina (oliwki).

kwasu moczowego. Jest to biały krystaliczny proszek dobrze rozpuszczalny w wodzie. Alantoina pobudza proliferację komórek. • Opuncja figowa, substancje czynne to kwas winowy, kwas cytrynowy i mukopolisacharydy. Miąższ zawiera 835 wody i 10% sacharozy i wspomniane wyżej małe ilości czynników aktywnych. Po wyschnięciu mukopolisacharydy tworzą warstwę ochronną na zmienionej zapalnie skórze. Stosowana głownie w preparatach nawilżających. • Aloes, substancje czynne to aloeina, kwas aletinowy, cholina i salicylan choliny działanie soku z aloesu to wzrost przepływu krwi, zmniejszenie stanu zapalnego, przyśpieszenie gojenia ran poprzez ograniczenie kolonizacji skóry przez bakterie. Stosowany w mydłach, szamponach, emulsjach do rąk i balsamach nawilżających. • Ekstrakt oczaru stosowany jest głównie u osób z tłustą cerą jako środek ściągający, wynika to z dużej zawartości substancji aktywnych którymi są taniny. Taniny działają zwężająco na naczynia żylne stąd dość często stosowany jest miejscowo w przypadku chorób żył. Z tego samego powodu stosowany jest w leczeniu trądziku. • Papaja (inaczej melonowiec właściwy), bogata w enzym proteolityczny, służy do gojenia ran i wchłanianie krwiaków, stosowana w kremach na blizny. Właściwości przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe (jako antyseptyk) a także znieczulające przejawia szereg roślin w tym: • Jeżówka, Wszystkie gatunki jeżowki wzmacniają odporność,

Jako, że starzenie się skóry to nic innego jak rezultat przewlekłego

chronią kolagen i działają antyoksydacyjnie. Zawiera polisachardy,

zapalenia stąd powszechne stosowanie roślin o działaniu przeciwzapalnym

glikoproteiny, pochodne kwasu kofeinowego alkamidy, polieny są to

w środkach kosmetycznych. Do takich roślin zalicza się miłorząb japoński,

związki działające immunostymulująco, czyli wzmacniają odporność

zielona i czarna herbata.

organizmu. Jest także cytotoksyczna dla wielu wirusów. Służy do

• Miłorząb japoński, popularny i szeroko stosowany na Dalekim

leczenia zapalenia jamy ustnej, ran oparzeń i zapobiega zakażeniom.

Wschodzie w homeopatii. Flawonoidy i glikozydy flawonowe miłorzębu

Pomocna w leczeniu owrzodzeń, ropni, łuszczycy, opryszczki, leczenie

działają przeciwzapalnie, leczenie zaburzeń krążenia mózgowego –

nawracających zakażeń w obrębie górnych dróg oddechowych.

zawroty, szum w głowie. Frakcje flawonoidów zawierające kwercetynę,

Stosowana miejscowo w przypadku ugryzień, przez owady i węże,

kemferol, ginkgetynę i izoginkgetynę wywołują proliferacje fibroblastów

w leczeniu trudno gojących się ran i ropni. Także w leczeniu oparzeń,

skóry ludzkiej, wywołując wzrost ilości kolagenu. • Zielona herbata, zawiera działające korzystnie flawonoidy (polifenol

stanów zapalnych skóry także tych nadkażonych bakteryjnie. • Czosnek, główny składnik ekstraktu to sulfotlenki alkilocysteiny,

i 3-galusanepigalokatechiny), które chronią przed zapaleniem skóry

szczególnie allina która jest utleniana do allicyny głównego związku

wywołanym promieniami UVB. Jest skuteczna przeciwko atopowemu

zawierającego siarkę. W skład wchodzą też polisacharydy,

zapaleniu skóry.

saponiny oraz witaminy A, B2 i C. Silne działanie antybakteryjne

• Herbata czarna, biała i oloong, czarna jest najbardziej

oraz antyoksydacyjne stymuluje odporność. Udokumentowano

sfermentowaną, biała najmniej i jest najbardziej skuteczna w

działanie przeciwko bakteriom gram-dodatnim i gram–ujemnym z siłą

hamowaniu dysplazji. Czarna zawiera 1/6 katechin w porównaniu

porównywalną do wielu antybiotyków. Działanie antydrożdżakowe

do zielonej, ale ma więcej innych flawonoidów takich jak

porównywalne jest do nystatyny. Działa hamująco na wirusa

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

temat numeru brodawczaka ludzkiego typ I. W medycynie ludowej do leczenia

Salicyna, prekursor kwasu salicylowego stanowi ok. 1% zaś inne

brodawek, odcisków, zapalenia ucha i jamy ustnej,

glikozydy ok. 12%. Produkty z kory wierzby są bardziej skuteczne od

• Winorośl właściwa, ekstrakt z pestek winorośli zawiera głownie polifenol, flawonoidy, taniny i stylbeny a głównie z nich resweratrol.

kwasu salicylowego w hamowaniu zapalenia, są też mniej drażniące. W medycynie ludowej stosowana do leczenia łuszczycy i trądziku.

Kwasy owocowe i kwasy fenyloakrylowe są składnikiem winogron. Są to substancje o silnym działaniu antyoksydacyjnym, przeciwzapalnym, przeciwhistaminowym i przeciwkarcyno-gennym.

Podsumowanie Wśród wielu kosmetyków pielęgnacyjnych i upiększających jest wiele

Wpływają one na poprawę wzroku, wzrost włosów, gojenie ran. Pestki

preparatów nie zawsze skutecznych, w 100%, raczej bazujących na

winogron mają działanie silniejsze niż witaminy E i C.

marketingu i wzbudzeniu zainteresowania u klientów. Nieskutecznych

• Owoc granatu, jest silniejszy niż ekstrakt z pestek winogron w działaniu

także dlatego, że ich działanie ogranicza się tylko do warstwy rogowej

antyoksydacyjnym. Jego główny składnik to 25% polifenole tkaninowe,

naskórka. W wielu jednak przypadkach skóra wymaga głębszej penetracji

takie jak kwas elaginowy, obecny jest też kwas askorbinowy, niacyna

przez substancje aktywne celem modyfikacji jej funkcji fizjologicznych.

i alkaloidy piperydynowe, działają hamująco na bakterie gram–ujemne,

Z tego też względu coraz większym zainteresowaniem cieszą się preparaty

grzyby, pasożyty i wirusy. Stosowany miejscowo i doustnie działa także

z pogranicza kosmetyki i dermatologii – kosmeceutyki. Stąd też coraz

fotoprotekcyjnie, służy też do leczenia bólu gardła.

większe zainteresowanie klientów suplementami diety, wpływającymi

• Żeńszeń, istnieją trzy gatunki – największą siłę działania ma

na poprawę wyglądu a zwłaszcza hamowanie procesów starzenia

żeńszeń syberyjski, w większości produktów używa się żeńszenia

skóry. W sytuacji możliwości wyboru potencjalny klient ze względów na

prawdziwego zaś żeńszeń pięciolistny jest odmianą amerykańską.

bezpieczeństwo wybierze kosmeceutyk i nutriceutyk w miejsce interwencji

Głównymi substancjami czynnymi są saponiny steroidowe znane

chirurgicznej w zakresie poprawy swojego wyglądu. Oczywiście jeśli

jako ginsenozydy. We wszystkich gatunkach żeńszenia obecne są

tylko oferowane produkty faktycznie gwarantują uzyskanie oczekiwanego

polisacharydy, polieny, liganany, kumaryny, natomiast steroidy i kwas

rezultatu. Należy oczekiwać, że zapotrzebowanie na kosmeceutyki będzie

kofeinowy są obecne tylko w odmianie syberyjskiej. Zwiększa on

stale rosło gdyż niezależnie od wieku zdrowy, estetyczny, młody wygląd

odporność i syntezę białek oraz działanie cytostatyczne w stosunku do

ułatwia kontakty międzyludzkie podkreślając osobowość i wywołując

nowotworu. Ma działanie antyoksydacyjne i przeciwirusowe. Zalecany

sympatię.

w rekonwalescencji. • Rumianek, jego ekstrakt ma działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne, przeciwalergiczne, przeciwdrobnoustrojowe, przeciw paciorkowcom i drożdżakom oraz przeciwnowotworowe. Znieczulające i przyśpieszające gojenie ran. Głównymi składnikami są: lotne olejki bisabolowe, flawonoidy, (apigenina, rutyna, kwercetyna) oraz hydroksykumaryny. Stosowany do inhalacji w stanach zapalnych i podrażnieniu dróg oddechowych, zapalniu skóry, błon śluzowych, jamy ustnej i dziąseł. • Imbir, stosowany na pobudzenie apetytu oraz w chorobie lokomocyjnej – łagodzi nudności i działania przeciwwymiotne. Jest tez antyoksydantem i działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. W skład wchodzą bisabolen, borneol, cholina, cyneol, cytral, kamfen, zingiberyna, zingeron. • Prawoślaz, działanie łagodzące w suchym odruchowym kaszlu, przy lekkich stanach zapalnych błony śluzowej żołądka. Znalazł zastosowanie w zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej i gardła, Zewnętrznie w stanach zapalnych skóry, wrzodach ropniach. Wykorzystywany do wyrobu mieszanek ziołowych, syropów i innych preparatów przeciwkaszlowych. Jako środek powlekający, łagodzący i osłaniający. Ze względu na brak składników silnie działających i przyjemny smak często stosowany do wyrobu leków podawanych dzieciom. Składniki to kwas galakturonowy, galaktoza, glukoza, arabinoza, ramnoza, (nie zawiera ksylozy), pektyny, sacharoza, asparaginy, fenolokwasy i związki flawonowe. • Wierzba biała, jej ekstrakt jest źródłem salicylanów takich jak kwas acetylosalicylowy, bogata jest też w tianiny i flawonoidy, mające działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i keratolityczne.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Bibliografia 1 A.K. Kligman, Cosmeceuticals, Drugs vs. Cosmetics, p. 1, Marcel Dekker Inc., 2000. 2 B.J Vermeer, Cosmeceuticals, Drugs vs. Cosmetics, p. 9, Marcel Dekker Inc., 2000 3 Dziennik Ustaw nr 85, poz. 520 Załącznik nr 2 4 H.Gerting, Regulacje prawne w kosmetyce, Wyd. Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego Poznań, 2007 5 K.M. Fairfield, R.H. Fletcher. Vitamins for chronic disease prevention in adults: scientific review, JAMA, 287 (23), 3116, 2002. 6 N. Noy, Retinoid-binding proteins: mediators of retinoid action, J.Biochem, 348 Pt 3, 481, 2000 7 Am.J.Clin. Nutr. 1998;67:495 8 Lancet 1996;347:781 9 N.Engl.J.Med. 1993;328:1450 10 Am.J.Epidemiol. 1996;144:165 11 JAMA 2005;294:56 12 J.Natl. Cancer Inst. 1998;90:440 13 Circulation 2000;102:191 14 Cancer.Res. 1993;53:4230 15 Cancer Causes Control 1992;3:503 16 Nutr.Cancer 1991;15:13 17 Am.J.Clin.Nutr.1991;53:260S 18 Prostate 1999;38:189 19 JAMA 1997;277:1380 20 Am.J.Respir. Crit Car Med.1996;154:1401 21 Am.J.Physiol. 1993;264:R992 22 Diabetes Care 1993;16:1433 23 Br.Med.J. 1992;305:1392 24 Arch Ophthalmol. 1999;117:1384 25 Am.J.Clin.Nutr.1999;69:272 26 Ophthalmology 1998;105,831 27 N.Eng.J.Med. 1997;336:1216

E.Tsoureli-Nikita i inni, Int.J.Dermat.,41:146 29 S.R. Pinnell i inni Dermatologic Surgery27:137 30 S.R. Pinnell, JAADermat.,102:122, 1994 31 Miki, Pure Appl.Chem., 63, 141, 1991 32 Fukusawa i inni, Lipids, 33, 751, 1998 33 Nagub i inni, J.Agric. Food Chem., 48, 1150 34 O’Connor i O’Brien, J.of Derm.Science, 16, 226, 1998 35 Seki i inni, Fragrance J.12, 98, 2001 36 Arakane, C.Science, 5, 21, 200 37 Yamashita i inni, Fragrance J.,14, 180-185, 1995 38 Lee i inni, Molecules & Cells, 16, 97 105, 2003 39 Lyons i inni, J.of Derm.Science, 30, 73, 2002 40 Jurkowska S., Surowce kosmetyczne, Wyższa Szkoła Fizykoterapii z siedzibą we Wrocławiu, Wrocław 2004 41 Michalik B., Hormony roślinne, Żyjmy Dłużej, 8, 2000 42 Alam M., Dover J.S., Draelos Z.D., Kosmeceutyki, Wydawnictwo Medycz- ne Urban & Partner, Wrocław 2006. 43 Clark C.P., Alpha hydroxy acids in skin care, Clinical Plastic Surgery, nr 23, 1996, 49. 44 Glinka R., Receptura kosmetyczna, MA Oficyna Wydawnicza, Łódź 2003. 45 Marzec A., Chemia kosmetyków, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń 2005. 46 Piotrowska B., Aromaterapia i inne terapie naturalne, Aromatherapy & Complementary Therapies, Wydawnictwo REA, Warszawa 2006. 28

3/2011

| 21

22 | produkcja

Testy konserwacji – niezbędne badania w specyfikacji mikrobiologicznej gotowego produktu kosmetycznego Ewa Jaworska

Kierownik Laboratorium Mikrolab

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego z dnia 30 listopada 2009 r. dotyczące produktów kosmetycznych, wchodzące w życie 11 lipca 2013r. nakłada na producencie produktów kosmetycznych konieczność posiadania raportu bezpieczeństwa produktu.

Ważną częścią raportu jest jakość mikrobiologiczna produktu, na którą składa się specyfikacja mikrobiologiczna łącznie z wynikiem badania obciążeniowego zwanego inaczej Testem Konserwacji (Challenge Test). Testy Konserwacji są badaniami czasochłonnymi,

• w seriach produkcyjnych dla potwierdzenia braku ujemnego wpływu procesu technologicznego na stabilność konserwantów i skuteczność ich działania, • dla potwierdzenia stabilności konserwantów w okresie ważności

dlatego należy je zaplanować i rozpocząć wystarczająco wcześnie,

i prawidłowego zabezpieczenia produktu podczas magazynowania

aby mieć czas na rozszerzenie badań kiedy np. wytypowany układ

lub użytkowania,

konserwujący nie spełni wymaganego kryterium skuteczności i konieczne będzie jego dopracowanie lub dobranie nowego układu konserwującego.

• dla zabezpieczenia produktu kosmetyku w przypadku nie przewidzianego wystąpienia zakażenia w czasie produkcji oraz podczas użytkowania przez konsumenta. • dla oceny działania wobec szczepów środowiskowych, stwarzających

Co to jest Test Konserwacji?

problemy mikrobiologiczne.

Test Konserwacji jest to badanie, które polega kolejno na: • wprowadzeniu w warunkach laboratoryjnych do próbki produktu drobnoustrojów z grupy bakterii, drożdży lub pleśni, • pozostawieniu zaszczepionego produktu w odpowiednich warunkach

Metody badań Na chwilę obecną nie ma wytycznych dotyczących metody przeprowadzenia Testu Konserwacji dla produktu kosmetycznego. Zespół wdrożeniowy(badawczy)

(temperatura, brak dostępu światła) na określony czas kontaktu

w porozumieniu z laboratorium mikrobiologicznym ustala wg której metodyki i

drobnoustrojów z produktem,

z uwzględnieniem jakich warunków badania najlepiej jest przeprowadzić Test

• w ykonaniu w odstępach czasu posiewów zakażonego produktu

Konserwacji dla danego produktu, a ma do wyboru:

w celu określenia stopnia redukcji drobnoustrojów pod wpływem

• metodę Farmakopealną

działania środków konserwujących.

• metodę „Koko Test” • oraz normę ISO/WD 11930, która w przyszłości ma być metodą

Kryterium skuteczności: układ konserwujący uznaje się za skuteczny, jeżeli w warunkach przeprowadzonych badań, po określonym czasie

referencyjną. Ważne jest, aby były to metody gwarantujące aktualne wymagania,

kontaktu następuje w zaszczepionym produkcie wymagany spadek lub

a materiały wykorzystane w Teście Konserwacji, jak podłoża i szczepy

nie dochodzi do wzrostu drobnoustrojów.

testowe pochodziły z oryginalnych, certyfikowanych źródeł. Tylko spełnienie powyższych warunków gwarantuje, że Test Konserwacji

Zastosowanie

zostanie prawidłowo przeprowadzony.

Test Konserwacji przeprowadza się na różnych etapach produkcji i przechowywania: • na etapie laboratoryjnego opracowania produktu celem potwierdzenia skuteczności działania wytypowanego układu konserwującego.

3/2011

Test Konserwacji wg Farmakopei Metoda, która jest najczęściej stosowana do oceny skuteczności działania środków konserwujących w produktach kosmetycznych.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Zasada metody. Metoda polega na wprowadzeniu (kontaminacji) do zakonserwowanej próbki produktu, przygotowanej w warunkach

wykonuje się w określonym czasie posiewy. Następnie określa się liczbę żywych komórek drobnoustrojów.

laboratoryjnych (bądź produkcyjnych), zawiesiny szczepu o znanej gęstości,

Przyjmując wg Farmakopei kryterium akceptacji „A” produkty

tak aby uzyskać wymaganą początkową wielkość zakażenia- tzw inoculum.

kosmetyczne wysiewamy po 48h, 7d oraz 28d w przypadku bakterii,

Po kontaminacji próbkę pozostawia się na określony czas działania,

a w przypadku grzybów (drożdże , pleśnie) po14d i 28d . Jeśli stwierdzimy,

czyli czas kontaktu konserwantów z drobnoustrojami w środowisku

że kryterium akceptacji „A” nie może zostać spełnione z przyczyn

badanego produktu. W określonych odstępach czasu wykonuje się

zwiększonego ryzyka działań niepożądanych np. wystąpienie podrażnień

posiewy i na podstawie uzyskanego wzrostu drobnoustrojów oblicza

wskutek zwiększenia stężenia konserwanta, przyjmujemy kryterium

się w stosunku do inoculum stopień redukcji zdolnych do przeżycia

akceptacji „B”. Uwzględniając kryterium akceptacji „B” wykonujemy

drobnoustrojów. Zawiesiny mikroorganizmów, użyte do zaszczepiania

posiewy po 14d i 28d w przypadku bakterii i grzybów.

próbek produktów przygotowane są o tej samej gęstości niezależnie, czy są to bakterie, drożdże, czy grzyby pleśniowe. Inoculum, czyli początkowa ilość mikroorganizmów w zaszczepionej próbce jest więc taka sama dla wszystkich zastosowanych do badania grup drobnoustrojów. Należy podkreślić, że w przypadku Farmakopei próbki produktu kontaminowane są zawiesiną badanego szczepu jednokrotnie i każdy szczep badany jest oddzielnie. Drobnoustroje testowe. Obecnie obowiązuje Eur.Ph.7,2 która uwzględnia trzy kategorie produktów leczniczych. Dla każdej kategorii dobór drobnoustrojów, warunki przeprowadzenia testu oraz kryteria skuteczności są inne. Między innymi Kategorią II są preparaty douszne, donosowe, do inhalacji i do stosowania miejscowego i według tej kategorii przeprowadza się badania dla produktów kosmetycznych. Zgodnie z kategorią II Test Konserwacji przeprowadza się na następujących szczepach testowych: Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Candida albicans i Aspergillus

Test Konserwacji zostaje zaliczony, gdy kryteria akceptacji są

brasiliensis.

spełnione dla wszystkich wymaganych szczepów z uwzględnieniem

W badaniu można zastosować dodatkowo też inne drobnoustroje,

następującej redukcji:

jak Escherichia coli (bakteria, której badania będą obowiązywać

Kryterium akceptacji A:

w ocenie czystości mikrobiologicznej produktów kosmetycznych) oraz

Bakterie: 48h – R log = 2,

tak zwane szczepy środowiskowe (np. Burkholderia cepacia), będące

7d – R log = 3,

reprezentantami możliwych zanieczyszczeń produktu w czasie jego

28d – R log = BN, liczba drobnoustrojów nie zwiększa się

produkcji, transportu, przechowywania czy stosowania. Walidacja metody. Bezpośrednio po kontaminacji próbki produktu wykonuje się badanie początkowe tzw. posiew 0 , jako walidacja

(R log = R log ostatniego posiewu)

Grzyby: 14d – R log = 2, 28d – R log = BN, liczba drobnoustrojów nie zwiększa się

metody w zakresie kontroli neutralizacji konserwantów. Neutralizacja

konserwantów jest konieczna, ponieważ działanie konserwantów musi

Kryterium akceptacji B:

być zniesione podczas inkubacji posianych próbek. W przeciwnym razie

Bakterie: 14d – R log = 3,

wzrost drobnoustrojów pod wpływem nie zneutralizowanego konserwanta

(R log = R log ostatniego posiewu)

28d – R log = BN, liczba drobnoustrojów nie zwiększa się

może być zahamowany na podłożu wzrostowym i możemy otrzymać

zafałszowane wyniki testu. Często dobór odpowiednich neutralizatorów

Grzyby: 14d – R log = 1,

jest przedmiotem wstępnych badań, poprzedzających sam Test Konserwacji. zmieniającego się w czasie, w obecności badanych konserwantów

e-w ydanie do pobrania na:

28d – R log = BN, liczba drobnoustrojów nie zwiększa się

Kryteria akceptacji. Dla określenia stopnia redukcji zakażenia

www.farmacom.com.pl

(R log = R log ostatniego posiewu)

gdzie R log oznacza redukcję liczby zdolnych do życia mikroorganizmów wyrażona w jednostkach logarytmicznych.

3/2011

24 | produkcja

Metoda „Koko Test” Jest to metoda również stosowana do określania skuteczności działania środków konserwujących w produktach kosmetycznych. Zasada metody. W metodzie tej próbką odniesienia-kontrolną jest

próbki produktu, przygotowanej w warunkach laboratoryjnych (bądź produkcyjnych), zawiesiny szczepu o znanej gęstości , tak aby uzyskać wymaganą początkową wielkość zakażenia- tzw inoculum. Po kontaminacji próbę pozostawia się na określony czas działania, czyli

próbka produktu nie zakonserwowana, która jest tłem do interpretacji

czas kontaktu konserwantów z wprowadzonymi drobnoustrojami

otrzymanych wyników.

w środowisku badanego produktu. W określonych odstępach czasu

Zakonserwowane próbki produktu oraz próbkę kontrolną zakaża się

próbkę wysiewa się i na podstawie uzyskanych wyników oblicza

odpowiednią mieszaniną bakterii Gram (+), Gram (-), drożdży i pleśni.

się w stosunku do inoculum stopień redukcji zdolnych do przeżycia

Próbki zakaża się i wysiewa raz w tygodniu. Procedura ta jest powtarzana

drobnoustrojów i ocenia według podanych w normie kryteriów.

sześć razy. Każdy posiew jest wykonywany bezpośrednio przed kolejnym

Drobnoustroje testowe. Stosowane mikroorganizmy to:

zakażeniem. Po określonym czasie inkubacji wzrost na płytkach oceniany

Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Escherichia coli,

jest wizualnie, a wynik interpretowany jest według skali. Nie podaje się

Candida albicans, Aspergillus brasiliensis

stopnia redukcji liczbowo, co odróżnia metodę Koko Test od Farmakopei i normy ISO.

Badanie wykonuje się na każdym szczepie oddzielnie i w odróżnieniu do metody farmakopealnej gęstość zawiesin, którymi kontaminuje się badane produkty jest inna dla bakterii, inna dla drożdży jeszcze inna dla grzybów pleśniowych. Walidacja metody. Po kontaminacji próbki produktu wykonuje się badanie początkowe tzw. czas 0, jako walidacja metody w zakresie kontroli neutralizacji konserwantów. Następnie podobnie, jak w metodzie farmakopealnej w ściśle określonych odstępach czasu pobiera się próby do badania, wykonuje się posiewy i określa stopień redukcji zmieniającego się w czasie zakażenia. Norma ISO podaje rodzaj stosowanych neutralizatorów oraz uwzględnia w metodyce czas potrzebny do neutralizacji konserwantów, po którym można przystąpić do posiewów dla określenia liczby drobnoustrojów w próbie. Kryteria akceptacji. Według normy ISO/WD 11930 istnieją dwa profile skuteczności Profil A i Profil B, według których ocenia się skuteczność konserwantów. Konserwant uznawany jest za skuteczny tylko wtedy gdy spełnił kryteria skuteczności wobec wszystkich

Kryterium akceptacji. Kryteria akceptacji to ocena wzrostu na płytkach według wyznaczonej skali jakościowej (od braku wzrostu do silnego zakażenia), z podziałem na bakterie, drożdże i pleśnie.

testowanych szczepów.

Podsumowanie

Na podstawie oceny wzrostu interpretuje się wyniki testu. Próbkę określa

Test Konserwacji jest niezbędnym badaniem, potwierdzającym,

się jako „dobrze zakonserwowaną”, jeżeli po każdej z sześciu kontaminacji

że produkt pomimo zawartości środków konserwujących nie stwarza

pozostaje czysta mikrobiologicznie.

zagrożenia dla zdrowia potencjalnego konsumenta. Mamy pewność, że produkt jest prawidłowo chroniony przed rozwojem drobnoustrojów

Test Konserwacji wg Normy ISO/WD 11930 Metoda badania skuteczności działania środków konserwujących według Normy ISO/WD 11930 ma być metodą referencyjną sprawdzenia ochrony produktów kosmetycznych. Norma zawiera metodę oraz

w trakcie jego użytkowania i nie dochodzi do zakażeń wtórnych produktu, które mogą pochodzić od konsumenta (skóra), czy środowiska użytkowania (powietrze). Na zakończenie warto podkreślić, że rolą konserwantów nie jest

wskazuje, na których produktach kosmetycznych test powinien być

likwidowanie efektów złej praktyki wytwarzania, jedynie zabezpieczenie

przeprowadzony, biorąc pod uwagę podatność produktu na zakażenie.

produktu w przypadku nie przewidzianego wystąpienia zakażenia w czasie

Zasada metody. Podobnie jak metoda farmakopealna polega

produkcji bądź użytkowania.

na wprowadzeniu (inaczej kontaminacji) do zakonserwowanej

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Przemysł Kosmetyczny Przemysł Kosmetyczny

BICEPS BICEPS Resource Resource Planning Planning & &

Picking Picking Shipping Shipping

BICEPS BICEPS

n n tio tio uc oul c ol od tord tr Pr CoPnr Con

Weighing Dosing Weighing Dosing

Pa Pa ck ck ag ag in in g g

Goods Goods Receipt Receipt Q Q Warehousingual ual Warehousing it it

Requirements Planning Requirements Planning

h h tc gtc g Ba aciBna acin Tr Tr

yA yA ss ss ur ur an an ce ce

system system kontroli kontroliExecution Manufacturing Manufacturing Execution ii realizacji produkcji realizacji produkcji System BICEPS System - BICEPS

Kluczowe Kluczowe zastosowania zastosowania                       

Zaopatrzenie i sprzedaż Zaopatrzeniemateriałów i sprzedażi Planowanie Planowanie materiałów i produkcji produkcji całkowitych Kalkulacja Kalkulacja całkowitych kosztów kosztów Zarządzanie gospodarką Zarządzanie gospodarką magazynową magazynową Kontrola jakości Kontrola sterowanie jakości Wydajne Wydajne sterowanie recepturą recepturą Elektroniczny zapis serii Elektroniczny zapis serii Ważenie i dozowanie Ważenie i dozowanie Bezpośrednie Bezpośrednie monitorowanie monitorowanie sterowania sterowania procesem Sterowanie Sterowanie uzysku procesem Określanie Określanie uzysku Zarządzanie zasobami Zarządzanie zasobami wytwórczymi wytwórczymi Pakowanie Pakowanie Odbiór i dostawa Odbiór i dostawa Zgodność Zgodność Otwarta architektura Otwarta architektura wymiany danych wymiany danych

Logica Deutschland GmbH & Co. KG Hamborner Str. 53 Logica Deutschland GmbH & Co. KG 40472 Düsseldorf Hamborner Str. 53 Germany 40472 Düsseldorf Germany

Najnowocześniejszy system Najnowocześniejszy system zarządzania produkcją zarządzania produkcją Spokojny a równocześnie wydajny przebieg

Spokojny równocześniesprzedaży, wydajny przebieg procesów azaopatrzenia, planowania, procesów zaopatrzenia, planowania, zapewnienia jakości orazsprzedaży, procesu produkcji i zapewnienia orazkosmetycznym procesu produkcji i pakowania w jakości przemyśle uzyskać pakowania w przemyśle kosmetycznym uzyskać można jedynie poprzez zastosowanie można jedynie poprzez zastosowanie zintegrowanego systemu informatycznego. zintegrowanego systemu informatycznego. BICEPS jest odpowiedzią firmy Logica na to BICEPS odpowiedzią firmyinnowacyjny Logica na to wyzwaniejest i zapewnia Państwu wyzwanie i zapewnia Państwui łatwo innowacyjny system, który jest elastyczny system, który Logica jest elastyczny i łatwo adaptowalny. wspomaga Państwa w adaptowalny. wspomaga Państwa w projektowaniuLogica ważnych i skomplikowanych projektowaniu ważnych i modelowaniu skomplikowanych systemów biznesowych, danych i systemów biznesowych, modelowaniu danych i informatycznych systemów informatycznych – porozmawiaj z nami ! – porozmawiaj z nami !

Usługi sprawdzone w przemyśle Usługi sprawdzone w przemyśle Zaopatrzenie i Sprzedaż

Zaopatrzenie  Propozycjei Sprzedaż zaopatrzenia, oferty sprzedaży, 

Propozycje zaopatrzenia, kwalifikacje dostawców.. oferty sprzedaży, kwalifikacje dostawców..

Planowanie materiałów i produkcji Planowanie materiałów produkcji  Dostepność, rezerwy, iprodukcyjność

Dostepność, rezerwy, produkcyjność Kalkulacja całkowitych kosztów Kalkulacja całkowitych kosztów  Kalkulacja przed- i posprzedażowa 

Kalkulacja przed- i posprzedażowa Zarządzanie gospodarką magazynową gospodarką magazynową Zarządzanie Przychody, rozchody, stany magazynowe,  

Przychody, rozchody, stanyterminale magazynowe, etykietowanie, remanenty, etykietowanie, remanenty, terminale wózków, … wózków, …

Kontrola jakości Kontrola jakości  Pobieranie próbek, testy sprawdzające, 

Pobieranie próbek,procesu, testy sprawdzające, kontrola w trakcie próbki kontrola w trakcie procesu, próbkizwalnianie archiwalne, testy stabilnościowe, archiwalne, testy stabilnościowe, zwalnianie serii, bilans etykiet, … serii, bilans etykiet, …

Wydajne sterowanie recepturą Wydajne sterowanie  Wersje, kalkulacja recepturą potencjału, kompensacja 

Wersje, kalkulacja potencjału, kompensacja aktywności-pasywności, wymagane serie



Archiwizacja wszystkich danych serii w formie elektronicznej formie elektronicznej

aktywności-pasywności, Elektroniczny zapis serii wymagane serie Elektroniczny zapis serii danych serii w  Archiwizacja wszystkich

Ważenie i dozowanie Ważenie i dozowanie  Sterowanie ważeniem i dozowaniem, 

Sterowaniepotencjału, ważeniemkompensacja i dozowaniem, kalkulacja kalkulacja potencjału, kompensacja aktywności-pasywności, wymagane serie.. aktywności-pasywności, wymagane serie..

Bezpośrednie monitorowanie sterowania monitorowanie sterowania Bezpośrednie Zapewnienie poprawności procesu Zapewnienie poprawności procesu Sterowanie procesem procesem Sterowanie Mieszanie, prasowanie, napełnianie, 

Określanie Mieszanie, prasowanie, napełnianie, uzysku

Określanie  Ważenieuzysku produktu luzem i zapakowanego 

Ważenie optymalizować produktu luzemdalsze i zapakowanego pozwala operacje pozwala optymalizować dalsze operacje procesu procesu

Zarządzanie zasobami wytwórczymi Zarządzanie zasobami wytwórczymi  Zastosowanie, śledzenie, czyszczenie, …

Pakowanie Zastosowanie, śledzenie, czyszczenie, …

Pakowanie  Faktury materiałowe, etykiety klienta, …

Odbiór Faktury materiałowe, etykiety klienta, … i dostawa

Odbiór i dostawa  Dokumenty i etykiety przewozowe

Dokumenty i etykiety przewozowe Zgodność Zgodność  Zgodność z wymogami GMP i FDA 

Zgodność z wymogami GMP i FDA Otwarta architektura wymiany danych Otwarta architektura wymiany danych  Bezkonfliktowa integracja z istniejącym  

Bezkonfliktowa integracja z istniejącym systemem informatycznym systemem informatycznym

Korzyści z naszych rozwiązań z naszych rozwiązań Korzyści Architektura narzędziowa    

Architektura narzędziowa Sprawdzone instalacje przemysłowe Sprawdzone instalacje przemysłowe Rozwiązania dedykowane dla klientów Rozwiązania dedykowane dlalokalnych klientów Przystosowanie do regulacji Przystosowanie do regulacji lokalnych



Odpowiedzialny potrzeby klienta partner wyczulony na potrzeby klienta Globalny dostęp Globalny dostęp Dostawca doświadczony i legitymujący się Dostawcaudanymi doświadczony i legitymujący się wieloma projektami wielomazna udanymi projektami Logica zagadnienia - rozmawiamy Logica znajęzykiem zagadnienia - rozmawiamy wspólnym wspólnym językiemwalidowalnych Rozwój systemów Rozwój systemów walidowalnych

Dlaczego Logica ? Dlaczego Logicapartner ?  Odpowiedzialny wyczulony na       

Przedstawiciel w Polsce: Przedstawiciel w Polsce: "TRADE & CONSULT Ltd. Sp. z o.o." Sp. k. ul. Kubickiego 9/6, 02-954 "TRADE & CONSULT Ltd.Warszawa, Sp. z o.o." Sp. k. tel:Kubickiego +48 22 8859/6, 28 11, www.tradeconsult.pl, e-mail:info@tradeconsult.pl ul. 02-954 Warszawa, tel: +48 22 885 28 11, www.tradeconsult.pl, e-mail:info@tradeconsult.pl

Wyzwalanie Wyzwalanie Waszego Waszego Potencjału Potencjału

26 | produkcja

Problemy technologiczne na etapie wdrażania mas kosmetycznych Irena Ozga

Cosmetosphera

Od wielu lat mówi się, że przemysł kosmetyczny świetnie stawia czoło kryzysom gospodarczym. Mimo wielu trudności ekonomicznych firmy kosmetyczne ciągle się rozwijają i poszerzają swój asortyment, powstają nowe firmy, nowe produkty, nowe fabryki. Wiele reklam w mediach, to właśnie reklamy kosmetyków. Wydawałoby się więc, że produkcja kosmetyków to żyła złota.

Dlaczego wielu właścicieli i dyrektorów firm narzeka, że kiedyś było lepiej? Czy to tylko nasz polska mentalność? Czy też może jednak coś jeszcze?

Produkcja kosmetyków Dostęp do wiedzy, nowych surowców oraz nowoczesnych technologii jest znacznie łatwiejszy. Know-how wytwarzania

Źródła problemów produkcyjnych Problemy, które mogą zdarzyć się na etapie wdrożenia lub produkcji mogą być różnorodne i charakterystyczne dla masy, użytych surowców, rodzaju mieszalnika. Wiele z tych problemów to problemy łatwe do przewidzenia. Jeżeli tylko o nich pamiętamy, jesteśmy w stanie wiele z nich wyeliminować. Oto kilka z najczęstszych przyczyn problemów:

kosmetyków jest praktycznie ogólnie dostępne. Lepsze metody testowania oraz nowoczesne systemy jakości pozwalają na lepszą kontrolę nad jakością wyrobu. Jednakże, rynek kosmetyczny jest coraz bardziej konkurencyjny.

Specjalista do spraw recepturowania (chemik) Jak wiemy, błędy ludzkie to najczęstsze źródło problemów. Z tego względu, ważne jest odpowiednie przygotowanie

Szybko zmieniające się trendy w kosmetykach, szybka zmiana

technologiczne osób (chemików czy specjalistów do spraw rozwoju

asortymentu, skrócenie czasu na wdrażanie i testowanie kosmetyków

receptur), które zajmują się recepturowaniem. Niestety, bardzo często

przed wprowadzeniem na rynek powoduje, że jest to rynek bardzo

osoby tworzące receptury w skali laboratoryjnej mają niewielką

wymagający.

znajomość procesu przemysłowego czy zbiorników produkcyjnych.

Ciągła walka o podwyższenie rentowności, obniżanie kosztów

Ważne jest zatem gruntowne przeszkolenie tych osób, z zakresu

surowców, receptur i wytwarzania, nowe wymagania prawne, które

technologii produkcji, możliwości technologicznych czy też słabych

implikują kolejne koszty powodują, że w dzisiejszych czasach

punktów parku maszynowego.

wdrażanie i wytwarzanie produktów kosmetycznych powinno być szczegółowo przemyślane. Mam nadzieję, że tych kilka moich obserwacji w artykule

Surowce Niezwykle ważne przed rozpoczęciem właściwego recepturowania

poniżej, pozwoli Państwa firmom na przemyślenie swoich procesów

jest zdobycie jak największej ilości informacji na temat właściwości

wdrożeniowych i ich usprawnienie.

surowców chemicznych, które będą użyte w recepturze. I nie chodzi

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

tu tylko o wparcie haseł marketingowych czy tworzenie marketing

a tym samym późniejszej technologii i wytwarzania. Obserwacje

story, ale przede o chemiczną charakterystykę surowca, jego

na temat zachowania masy pod wpływem sił ścinania (mieszanie,

kompatybilność z innymi składnikami.

homogenizacja) –zmiana konsystencji, krystalizacja, są możliwe

Krytyczne z punktu technologicznego jest sprawdzenie takich

do zaobserwowania już na tym etapie.

informacji jak m.in.: • temperatura dodawania • niekompatybilność z innymi składnikami formuły

Reologia masy Również znajomość reologii masy (zachowanie masy pod wpływem

• czystość i zanieczyszczenia surowców

przyłożonych sił ścinania) jest krytycznym parametrem, a niestety,

• sposób wprowadzenia do receptury.

w większości firm, zupełnie pomijanym. Określenie, czy masa rozrzedza się pod wpływem sił ścinania, czy tez wręcz odwrotnie,

Prace laboratoryjne Po wybraniu i określeniu właściwości surowców rozpoczynamy

ulega zagęszczeniu; czy są to procesy odwracalne, częściowo odwracalne czy też nieodwracalne, musi być określone, jeżeli chcemy

prace nad stworzeniem receptury w laboratorium. Wytwarzanie masy

wiedzieć jak nasz produkt kosmetyczny będzie wyglądał na końcu

kosmetycznej w warunkach laboratoryjnych jest niezwykle istotnym

procesu.

etapem. Pierwsze próby technologiczne, nawet te przeprowadzone

Trzeba również pamiętać, że masy są również poddawane

w zwykłej zlewce, ale z uważną obserwacją procesu, są w stanie

wysokim siłom ścinania w trakcie procesu konfekcjonowania.

dostarczyć ogromną ilość informacji na temat zachowania masy,

Brak określenia tego wpływu, może w efekcie spowodować duże reklama

28 | produkcja uciążliwości w trakcie napełniania, a w krytycznym wypadku, może spowodować uzyskanie produktu poza specyfikacją, który nie nadaje się do wypuszczenia na rynek. Scale-up Sam proces przeniesienia skali pomiędzy zlewką, a mieszalnikiem produkcyjnym jest niezwykle skomplikowany i kosztowny, oczywiście w zależności od rodzaju masy oraz wielkości i typu mieszalnika. Coraz częściej etap ten, zwany podwyższeniem albo powiększeniem skali (z ang. scale-up), jest wykonywany na odpowiednich mieszalnikach, będących miniaturami dużych mieszalników, w których masa będzie wykonywana na skalę przemysłową. Mieszalniki do scale-up mogą mieć różną wielkość- zwykle 1-20 kg. Dają możliwość sprawdzenia zachowania masy w mieszalniku, przy zachowaniu parametrów porównywalnych lub łatwych do przełożenia na skalę wielkotonażową. Testowanie Następnym istotnym elementem jest odpowiednie zaplanowanie testowania masy. Testowanie masy obejmuje oczywiście różne rodzaje testów. Mogą to być testy dermatologiczne, wspierające hasła marketingowe i działanie preparatu, ale planowane testowanie powinno obejmować również testy stabilności oraz testy obciążeniowe. Testy te są czasochłonne, więc należy je odpowiednio zaplanować w procesie wdrażania produktu na rynek. Rozporządzenie parlamentu europejskiego i Rasy nr 1223 z 30 listopada 2009 w załączniku 1 „Raport Bezpieczeństwa Produktu Kosmetycznego” określa, jakie rodzaje testów powinny być przeprowadzane: • Właściwości fizyczne/chemiczne oraz stabilność produktu kosmetycznego, gdzie mowa jest o określeniu stabilności produktu kosmetycznego w „dających się racjonalnie przewidzieć warunkach przechowywania” (cześć A pkt. 2 raportu). • Testy stabilności mogą być prowadzone w różny sposób. Nie ma normy, która narzuca sposób prowadzenia tego typu testów. Wytyczne Colipa mogą być tutaj pomocą, ale są to wytyczne bardzo ogólne. Na ich bazie i na bazie wiedzy o produkcie,

Rynek kosmetyczny jest coraz bardziej konkurencyjny. Szybko zmieniające się trendy w kosmetykach, szybka zmiana asortymentu, skrócenie czasu na wdrażanie i testowanie kosmetyków przed wprowadzeniem na rynek powoduje, że jest to rynek bardzo wymagający

należałoby określić właściwą metodę testowania . Jakość mikrobiologiczna, gdzie mowa jest o określeniu specyfikacji mikrobiologicznych substancji (lub mieszaniny) i produktu kosmetycznego. Konieczne są również wyniki badania obciążeniowego. To tylko kilka z problemów, z którymi możemy się spotkać na etapie wdrażania mas kosmetycznych. Odpowiednie zaplanowanie procesów oraz wiedza na temat produktu i technologii z pewnością wpłynie pozytywnie na poprawę efektywności oraz znacznie ograniczy koszty wdrożeniowe. Pamiętajmy, że jedna z najważniejszych zasad w przemyśle to ‘Lepiej zapobiegać niż leczyć’.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

30 | produkcja

Badania stabilności kosmetyków Agnieszka Wąsowska

Specjalistyczne Laboratorium Badawcze ITA – TEST

Regulacje dotyczące wytwarzania i obrotu kosmetykami uregulowane są w chwili obecnej Ustawą z dnia 30 marca 2001 roku o kosmetykach (Dz.U. z 2001r Nr 42, POZ.437 z późn. zmianami) oraz nową regulacją o kosmetykach, tj. Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1223/2009 z 30 listopada 2009roku. Od 11 lipca 2013 roku kosmetyki, które zostaną wprowadzone na rynek europejski powinny spełniać wymagania stawiane przez cytowane Rozporządzenie. Rozporządzenie 1223/2009/WE daje wiele korzyści producentom kosmetyków, między innymi to, że obrót i wytwarzanie kosmetyków będzie regulowane „centralnie” na poziomie unijnym. Oznacza to, iż będzie obowiązywało wspólne prawo dla wszystkich producentów kosmetyków i kompetentnych władz krajów Wspólnoty, łatwiejszy wolny przepływ produktów na wspólnym rynku i brak niezgodności ustawodawstwa krajowego z unijnym, które dla przedsiębiorców w wielu krajach UE nieraz nastręczały wiele wątpliwości czy problemów.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Głównym celem Rozporządzenia jest uproszczenie procedur,

Wykonując testy stabilności kosmetyku można posługiwać się ogólnie

ujednolicenie terminologii, jeden portal zgłoszeniowy oraz

dostępnymi publikacjami na temat badań stabilności, jak również własnymi

zagwarantowanie ujednoliconego poziomu ochrony zdrowia

procedurami badawczymi. Opracowując schemat badania stabilności

ludzi. W Rozporządzeniu określone zostały definicje oraz zakresy

należy wnikliwie przeanalizować skład wyrobu, jego opakowanie,

odpowiedzialności - osoby odpowiedzialnej, dystrybutora oraz importera.

a także warunki w jakich wyrób będzie magazynowany, sprzedawany

Przepisy te zagwarantowały śledzenie drogi produktu kosmetycznego

i użytkowany. W opracowaniu wewnętrznych procedur i metodyki badania

w całym łańcuchu dostaw. Producenci kosmetyków są i nadal będą

producentom czy laboratoriom badawczym może pomóc przewodnik

zobligowani przez prawo do zapewnienia bezpieczeństwa i stabilności

„Guidelines on stability testing of cosmetic products” opracowany przez

wprowadzanych na rynek kosmetyków. Rozporządzenie uszczegółowiło

CTFA i Colipa, opublikowany w marcu 2004 roku.

zakres danych wymaganych w dokumentacji produktu kosmetycznego

Badania stabilności wyrobu można najogólniej podzielić na badania

i podczas oceny bezpieczeństwa. W dokumentacji produkty został

stabilności fizyko-chemicznej i stabilności mikrobiologicznej. Wśród badań

wydzielony zestaw danych - Raport Bezpieczeństwa Produktu

stabilności można wyróżnić:

Kosmetycznego, który składa się z dwóch części:

• Wstępne testy metod określania stabilności

• Część A: Informacje dotyczące bezpieczeństwa kosmetyku

• Testy długoterminowe

• Część B: Ocena bezpieczeństwa (przygotowywana przez safety

• Testy przyspieszonego starzenia • Testy zamrażania – rozmrażania, stabilności termicznej

assessora). Zapisy cytowanej Ustawy o kosmetykach oraz Rozporządzenia

w podwyższonej i obniżonej temperaturze

Parlamentu Europejskiego zobowiązują do prowadzenia i dokumentowania

• Badania symulacji warunków transportu

stabilności kosmetyków. Nie ma jednakże podanego sposobu jak

• Testy symulacji praktycznego stosowania

dokładnie to robić. Badanie stabilności produktów kosmetycznych jest jednym z najważniejszych działań pozwalających na ocenę jakości w długim okresie czasu. Stosowane jest zarówno na etapie badań

Badania stabilności fizyko-chemicznej Istnieje szereg metod badań stabilności fizykochemicznej układów

nad wprowadzeniem nowego produktu na rynek, w celu określenia

kosmetycznych. Do najczęściej stosowanych należą próby krótko

odpowiedniego terminu ważności, jak również w trakcie rutynowego

i długotrwałego przechowywania próbek w podwyższonej i obniżonej

wprowadzania serii produktu na rynek w celu potwierdzenia jego wysokiej

temperaturze, próby przemiennego działania na próbkę ciepła i zimna

jakości. Badania stabilności są bardzo istotne również ze względu na

(Próba Schaukela), testy naświetlania próbki promieniowaniem UV, czy też

konsumenta, jego oczekiwania wobec produktu i bezpieczeństwo

próby wirówkowe i testy rozcieńczania. Warunki prowadzenia testów mogą

stosowania.

się różnić. Stosować można różne temperatury (najczęściej stosowanymi

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

32 | produkcja są -50C i +400C) oraz czas przechowywania próbek w zmienionej temperaturze. W krótkotrwałym przechowywaniu próbek opisane są

Badania stabilności mikrobiologicznej Nowym zapisem, który pojawił się w Rozporządzeniu jest

testy trwające najczęściej od 24 godzin do tygodnia, w przypadku testów

obowiązek udokumentowania również jakości/stabilności

długoterminowych próbki przechowuje się miesiącami.

mikrobiologicznej kosmetyków poprzez testy obciążeniowe. W chwili

W wymienionych badaniach ocenia się przede wszystkim cechy

obecnej trwają zaawansowane prace normalizacyjne nad normą

organoleptyczne wyrobu poddanego testowi w porównaniu z próbą

ISO 11930 „Cosmetics – Microbiology – Evaluation of the

kontrolną, wzorcową. Oględzin masy dokonuje się najczęściej minimum

antimicrobial protection of a cosmetic product” dotyczącą metody

po upływie godziny od zakończenia testu, a najczęściej dopiero po kilku

badań testem obciążeniowym. Jest to bardzo istotna metoda,

czy kilkunastu godzinach. W wielu przypadkach zmiany widoczne są już

ponieważ będzie metodą referencyjną dla nadzoru kontrolującego

w trakcie prowadzenia testu lub bezpośrednio po wyjęciu prób z komory

kosmetyki na rynku (nie będzie obowiązkowa dla przemysłu).

lub wirówki. W celu potwierdzenia niezmienionej struktury układu pod

Rozporządzenie kosmetyczne zobowiązuje Producentów do

wpływem warunków badania wykonuje się również kontrolnie podstawowe

posiadania w dokumentacji wyrobu wyników testów obciążeniowych

oznaczenia fizykochemiczne, takie jak pH, lepkość czy gęstość. Istotna

(challenge testów), jednakże nie narzuca metody badań. W chwili

jest również niekiedy kontrola zawartości poszczególnych składników

obecnej większość Producentów stosuje najczęściej znaną

receptury, które mogły ulec degradacji (np. witaminy, układy filtrów

i sprawdzoną metodę Farmakopealną i jej modyfikacje lub metodę

przeciwsłonecznych, kontrola procesu jełczenia).

tzw. KOKO test Schulke&Mayr.

Na rynku dostępne są pomocne, specjalistyczne urządzenia, które

Każdorazowo sposób prowadzenia badań stabilności powinien

można wykorzystać do przeprowadzania badań stabilności. Ciekawymi

zostać dokładnie zaplanowany przez osoby znające recepturę

urządzeniami są specjalne komory starzeniowe, w których umieszcza się

wyrobu, jego proces technologiczny, rynek docelowy, długość życia,

próbki, a urządzenie umożliwia przeprowadzenie symulacji naturalnych

a także potencjalnego konsumenta i jego przyzwyczajenia. Nie

warunków atmosferycznych w warunkach laboratoryjnych. W urządzeniach

istnieje bowiem jeden wspólny i odpowiedni dla wszystkich wyrobów

takich można kontrolować nie tylko temperaturę i napromieniowanie

sposób postępowania. Należy również pamiętać, że to Producent

(najczęściej urządzenia posiadają wbudowaną lampę ksenonową).

jest całkowicie odpowiedzialny za swój wyrób i za to co będzie się

Można również symulować deszcz i wilgoć. Komory takie wyposażone

działo z wyrobem w trakcie przechowywania i użytkowania.

są w specjalne systemy natryskowe z regulacją temperatury i czasu trwania fazy mokrej.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

FARMACOM 44-300 Wodzisław Śląski ul. 26 Marca 31/11 tel./fax. 32/455-31-61 prenumerata@farmacom.com.pl Cena egzemplarza “Świat Przemysłu Kosmetycznego” – 10 zł Cena rocznej prenumeraty – 35 zł

www.farmacom.com.pl

Zamów prenumeratę!

34 | produkcja

Badania toksykologiczne – alternatywne metody w kosmetologii Joanna Organiściak

W świetle polskiego prawa Podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie wymagań

3) opis metody produkcji zgodnej z dobrą praktyką produkcji, 4) ocenę wpływu kosmetyku na bezpieczeństwo zdrowia

dotyczących składu, oznakowania kosmetyków oraz warunków ich obrotu

ludzi, przygotowaną z uwzględnieniem charakterystyki

w Polsce jest Ustawa o kosmetykach z dnia 30 marca 2001 r.

toksykologicznej składników, ich struktury chemicznej

[Dz. U. 2001 Nr 42 poz. 473] wraz z późniejszymi zmianami: Ustawa z dnia

i stopnia kontaktu z ciałem człowieka, a także nazwisko

30 października 2003 r. o zmianie ustawy o kosmetykach [Dz. U. 2003 Nr 208 poz. 2019] oraz Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o zmianie ustawy o kosmetykach [Dz. U. 2004 Nr 213 poz.2158]. W myśl Art.2.1. kosmetykiem jest każda substancja lub preparat przeznaczone do zewnętrznego kontaktu z ciałem człowieka: skórą,

i adres osoby odpowiedzialnej za tę ocenę, 5) istniejące dane o niepożądanych skutkach dla zdrowia ludzi powstałych w następstwie stosowania kosmetyku, 6) udokumentowane wyniki badań działania kosmetyku, jeżeli jest to uzasadnione deklarowanym rodzajem działania kosmetyku.

włosami, wargami, paznokciami, zewnętrznymi narządami płciowymi, zębami i błonami śluzowymi jamy ustnej, których wyłącznym lub

Art.11 ust. 2 podkreśla, że ocena wpływu kosmetyku na

podstawowym celem jest utrzymanie ich w czystości, pielęgnowanie,

bezpieczeństwo zdrowia ludzi, powinna być sporządzona zgodnie

ochrona, perfumowanie, zmiana wyglądu ciała lub ulepszenie jego

z zasadami dobrej praktyki laboratoryjnej, pod kierunkiem osoby

zapachu.

posiadającej wyższe wykształcenie w dziedzinie farmacji, toksykologii,

Na podstawie Art. 8 Ustawy o Kosmetykach z dnia 30 marca 2001 r.,

medycyny lub dziedzinach pokrewnych.

został powołany do życia Krajowy System Informowania o Kosmetykach

Zasady dobrej praktyki produkcji kosmetyku z uwzględnieniem w

(KSIoK), prowadzony z ramienia Głównego Inspektora Sanitarnego przez

szczególności ogólnych wymagań dotyczących prowadzenia i stosowania

Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera w Łodzi.

systemów zapewnienia jakości na wszystkich etapach produkcji

Działalność statutowa Krajowego Systemu polega nie tylko na

kosmetyku, mogących mieć wpływ na jego jakość, w celu wyeliminowania

gromadzeniu danych o kosmetykach wprowadzonych do obrotu na terenie

nieprawidłowości mogących stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi,

Polski, lecz również na gromadzeniu informacji o przypadkach zachorowań

Minister właściwy do spraw zdrowia określa, w drodze rozporządzenia.

spowodowanych użyciem kosmetyku. Z tego powodu każdy producent/importer przed wprowadzeniem

Nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy sprawuje na zasadach i w trybie określonym w odrębnych przepisach Państwowa Inspekcja

kosmetyku do obrotu na polski rynek zobowiązany jest do zgłoszenia go

Sanitarna oraz w zakresie znakowania, zafałszowań i prawidłowości obrotu

do Krajowego Systemu Informowania o Kosmetykach (KSIoK).

Inspekcja Handlowa

Art.11. ust. 1. Ustawy określa z kolei jaki rodzaj dokumentacji powinien posiadać każdy kosmetyk. W myśl tego przepisu są to informacje

Kwestie testowania kosmetyków na zwierzętach określone są

obejmujące:

w następujących punktach Ustawy [Dz. U. 2004 Nr 213 poz.2158]:

1) ilościowy i jakościowy skład kosmetyku, a w przypadku kompozycji

„Art. 4a.1. Zakazuje się, w celu spełnienia wymagań niniejszej ustawy,

zapachowych i aromatycznych jej nazwę lub numer kompozycji oraz

przeprowadzania testów kosmetyków na zwierzętach.

imię i nazwisko lub nazwę oraz adres dostawcy poszczególnych

2. Zakazuje się, w celu spełnienia wymagań niniejszej ustawy:

składników kosmetyku, 2) specyfikację fizykochemiczną i mikrobiologiczną surowców i gotowego kosmetyku oraz kryteria kontroli czystości mikrobiologicznej kosmetyku,

3/2011

1) wprowadzania do obrotu kosmetyków:

a) testowanych na zwierzętach,

b) zawierających składniki lub ich kombinacje testowane

na zwierzętach,

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

2) przeprowadzania na zwierzętach testów

odpowiednich metod alternatywnych. Osoba,

składników kosmetyków lub kombinacji tych

która ma przeprowadzać doświadczenia i

składników.

testy na zwierzętach, ma obowiązek korzystać

3. Zakaz, o którym mowa w ust. 2 pkt. 1 lit. b i

z międzynarodowej informacji w danej dziedzinie

pkt. 2, obowiązuje od momentu zastąpienia

nauki, by wyeliminować powtarzalność

testów na zwierzętach przez jedną lub więcej

doświadczeń, jeżeli nie są one konieczne.”

uznanych i przyjętych w Unii Europejskiej

Rzeczywistość

metod alternatywnych. 4. Minister właściwy do spraw zdrowia w

Zgodnie ze zmianami Ustawy o

porozumieniu z ministrem właściwym

kosmetykach [Dz. U. 2004 Nr 213 poz. 2158],

do spraw nauki może określić, w drodze

15.10.2004 wszedł w życie przepis zakazujący

rozporządzenia, procedury przeprowadzania

wprowadzania do obrotu kosmetyków

testów kosmetyków, składników kosmetyków

testowanych na zwierzętach.

lub ich kombinacji, mając na uwadze postęp nauki w rozwoju metod alternatywnych.”

Odpowiedzią na zmieniające się prawo i nowe wymagania miało być powstanie Polskiej Platformy Porozumienia ds. Rozwoju Metod

Art. 11 ust. 1, pkt. 4:

Alternatywnych do Badań Na Zwierzętach

„4) ocenę wpływu kosmetyku na

[POLCOPA], mającej wejść w skład

bezpieczeństwo zdrowia ludzi, przygotowaną z

niedochodowej organizacji ECOPA [European

uwzględnieniem charakterystyki toksykologicznej

Consensus Platform on 3-Rs Alternatives,

składników, ich struktury chemicznej i stopnia

http://www.ecopa.eu/] zrzeszającej podobne

kontaktu z ciałem człowieka, a także nazwisko i

organizacje z innych krajów Europy.

adres osoby odpowiedzialnej za tę ocenę; ocena

Ogólnym zamierzeniem ECOPA jest

ta uwzględnia cechy miejsc, w których kosmetyk

stworzenie paneuropejskiego, swoistego

będzie stosowany lub grupę odbiorców, dla

związku 4 grup, przedstawicieli: przemysłu,

których jest on przeznaczony, ze szczególnym

nauki, rządu i ochrony zwierząt, który

uwzględnieniem kosmetyków przeznaczonych

zajmowałby się harmonijnym wprowadzeniem

wyłącznie do zewnętrznej higieny intymnej oraz

idei 3R’s (reduction, refinement, replacement)

dla dzieci poniżej trzeciego roku życia,”

w badaniach na zwierzętach. Zgodnie z

„7) dane dotyczące wszelkich testów

doświadczeniami twórców ECOPA, tylko

na zwierzętach przeprowadzonych przez

połączone działania i interesy reprezentantów

producenta, jego przedstawicieli lub dostawców

tych 4 środowisk odniosą sukces i przyczynią

w czasie opracowywania lub dokonywania

się do rozwoju metod alternatywnych

oceny wpływu kosmetyku lub jego składnika

ograniczających testowanie na zwierzętach.

na bezpieczeństwo zdrowia ludzi; wymóg ten

Aby sprostać ogromnemu naciskowi i

dotyczy również testów przeprowadzanych w

zapotrzebowaniu na rozwój tych metod, ECOPA

celu spełnienia wymogów państw niebędących

nawiązała bardzo ścisłe kontakty m. in. z

członkami Unii Europejskiej.”

ECVAM [European Centre for the Validation of Alternative Methods], ICCVAM [The Interagency

Art. 4 ust. 5 Ustawy o ochronie zwierząt

Coordinating Committee on the Validation of

z 21 sierpnia 1997 r. definiuje metody

Alternative Methods] i OECD [The Organization

alternatywne w zakresie przeprowadzania

for Economic Cooperation and Development].

doświadczeń jako nowoczesne metody badawcze, nie wymagające przeprowadzania doświadczeń na żywym zwierzęciu. Art. 28 ust.1 Ustawy o ochronie zwierząt

Niewątpliwym wyróżnieniem było wystosowanie przez działaczy ECOPA zaproszenia do współpracy naukowców

mówi zaś „Doświadczenia i testy na zwierzętach

z Instytutu Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera

są dopuszczalne tylko wtedy, gdy są

w Łodzi.

konieczne do badań naukowych, dydaktyki w

Podjęte przez Instytut działania miały na celu

szkołach wyższych lub ochrony zdrowia ludzi

stworzenie polskiej platformy, w której składzie,

bądź zwierząt, jeżeli celów tych nie można

zgodnie z założeniami, znaleźli się następujący

osiągnąć w inny sposób z powodu braku

przedstawiciele:

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

reklama

36 | produkcja 1. Nauki: –– Krajowe Centrum Metod Alternatywnych Do Oceny Toksyczności

Zgodnie z powyższą definicją metody alternatywne to nie tylko metody in vitro, ale również ulepszone, zmodyfikowane metody in vivo. Te trzy

działające przy Instytucie Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera

rodzaje postępowań alternatywnych, nie wykluczają siebie nawzajem i na

w Łodzi [Dr M. Stępnik].

przykład badania in vitro mogą służyć jako częściowe zastąpienie badań

–– Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego Polskiej Akademii Nauk w Jabłonnie [Prof. B. Pastuszewska].

na zwierzętach w odniesieniu do niektórych rodzajów badanych substancji, czy też szczególnego typu i / lub zakresu zagrożenia toksykologicznego.

2. Przemysłu:

Jeżeli zaś testy in vitro zostały użyte w kontekście wielopoziomowej

• Centrum Naukowo-Badawcze Instytutu Dr Ireny Eris [Dr R. Dębowska]

strategii badań, może to również służyć jako ograniczenie i udoskonalenie

• Procter & Gamble [Dr M. Józefowicz]

metod alternatywnych (np. może zmniejszyć liczbę substancji testowanych

3. Rządu:

na zwierzętach, a szczególnie ilość toksycznych substancji).

• Krajowa Komisja Etyczna ds. Doświadczeń na Zwierzętach [Dr D. Śladowski] przy Warszawskim Uniwersytecie Medycznym 4. Ochrony Zwierząt:

Zasady „3 R” wyznaczają strategię dla racjonalnego i etapowego podejścia do minimalizacji wykorzystywania zwierząt w eksperymentach i ich cierpienia, bez uszczerbku dla naukowej jakości podejmowanych prac.

• Towarzystwo Opieki Nad Zwierzętami w Polsce [W. Muża] • Stowarzyszenie Ochrony Zwierząt GAJA [P. Grzybowski]

Rys historyczny

Do głównych zadań Polskiej Platformy zalicza się:

przydatnych metod alternatywnych służących ocenie potencjalnych

a) identyfikację ogólnokrajowych potrzeb w zakresie stosowania metod

efektów toksycznych substancji i produktów chemicznych. Wciąż jednak

Od momentu opublikowania Zasad „3R” w 1959, opracowano szereg

alternatywnych w różnych dziedzinach badań naukowych (testowanie

wprowadzenie metod alternatywnych w toksykologii do oficjalnego wykazu

substancji chemicznych w tym kosmetyków, szczepionek i preparatów

trwa wiele lat.

medycznych, itd.), b) opracowanie i wdrożenie ogólnokrajowego programu edukacyjnoinformacyjnego promującego metody alternatywne (seminaria, kursy praktyczne, wykłady, prezentacje multimedialne) obejmującego

Od 1986 roku Koncepcja ”3R” uzyskała wsparcie prawa UE, które wymaga od naukowców i badaczy korzystania z dostępnych metod alternatywnych przed przeprowadzeniem eksperymentów in vivo. Bolońska Deklaracja „3R”, przyjęta w 1999 r. przez Trzeci Światowy

również pomoc przy implementacji tych metod w zainteresowanych

Kongres Metod Alternatywnych i Wykorzystania Zwierząt w Naukach

laboratoriach,

Biologicznych, szczególnie silnie potwierdziła potrzebę wprowadzenia

c) współpracę i merytoryczne wsparcie dla organów odpowiedzialnych

w życie Zasady „3R”. Dzisiaj, Redukcja, Udoskonalenie

za aspekty prawne dotyczące eksperymentów na zwierzętach (m.in.

i Zastąpienie to podstawowe założenia badań prowadzonych

przy dostosowywaniu polskiego ustawodawstwa w tym zakresie do

w UE ograniczające wykorzystanie zwierząt w badaniach naukowych

ustawodawstwa EU),

i eksperymentach.

d) promocję i udział polskich placówek badawczych w

Dyrektywa Rady 86/609/EWG w sprawie ochrony zwierząt

międzynarodowych programach dotyczących rozwoju i walidacji

wykorzystywanych do celów doświadczalnych i naukowych w artykule

nowych metod alternatywnych (np. w ramach programu naukowego

7.2 mówi:

ECOPA tzw. eSI (ECOPA ScienceInitiative), e) ścisłą współpracę naukową z platformami z innych krajów europejskich, z ECOPA, jak również z ECVAM.

„Eksperymentu nie przeprowadza się, jeżeli istnieje inna, racjonalnie i praktycznie dostępna, naukowo zadowalająca metoda uzyskania odpowiednich wyników, niewymagająca wykorzystania zwierząt.” Artykuł 23 z kolei precyzuje:

Obecnie POLCOPA, czyli Polska Platforma d/s Metod Alternatywnych jest stowarzyszonym, lecz nie pełnoprawnym członkiem organizacji ECOPA.

Komisja i państwa członkowskie powinny zachęcać do badań nad rozwojem i walidacją metod alternatywnych, które mogą zapewnić ten sam poziom informacji jak te otrzymane w doświadczeniach

Zasada 3R Podstawę zastosowania metod alternatywnych w badaniach

z wykorzystaniem zwierząt, ale które dotyczą mniejszej liczby zwierząt lub które pociągają za sobą mniej bolesne procedury oraz podejmują

toksykologicznych opisuje Zasada „3R”. Po raz pierwszy została ona

inne działania, jakie uznają za stosowne do wspierania badań w tej

określona w 1959 roku w opracowaniu „Zasady ludzkich technik

dziedzinie. Komisja i państwa członkowskie powinny monitorować

eksperymentalnych” autorstwa W.M.S. Russell i R.L. Burch. Zgodnie

trendy w metodach doświadczalnych”.

z definicją, Zasada „3R”, a tym samym metody alternatywne mają na celu: • REDUCE, czyli zmniejszyć liczbę zwierząt wykorzystanych do uzyskania określonej ilości informacji za pomocą badań, • REFINE, czyli udoskonalić badania toksykologiczne, w celu zmniejszenia cierpień zwierząt lub stresującego oddziaływania, lub, • REPLACE, czyli zastąpić zwierzęta metodami bez ich udziału (in vitro, ex vivo lub in silico - za pomocą analizy komputerowej).

3/2011

W odpowiedzi na powyższe artykuły 7 i 23 dyrektywy Rady 86/609/ EWG, w 1991 roku utworzono Europejskie Centrum Walidacji Metod Alternatywnych (ECVAM – European Centre for the Validation of Alternative Methods). Główne zadania ECVAM to: • naukowa ocena i walidacja metod alternatywnych, • działalność o charakterze centrum informacyjnego, oraz, • prowadzenie bazy danych badań in vitro oraz metod zwalidowanych.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Komisję Europejską, utrzymuje kontakty z platformami typu ECOPA i stowarzyszeniami optującymi za eliminacją zwierząt wykorzystanych do celów naukowych i regulacyjnych. Wg danych European Commission (2010). Report from the Commission to the Council and the European Parliament: Sixth report on the statistics on the number of animals used for experimental and other scientific purposes in the Member States of the European Union. SEC (2010) 1107 w 2008 roku w 27 krajach UE użyto do badań naukowych 12 milionów zwierząt. Siódma poprawka Dyrektywy Kosmetycznej przewiduje zakończenie procesu zastępowania badań z udziałem zwierząt metodami alternatywnymi do 11 marca 2013 r. Wówczas wejdzie w życie całkowity zakaz wykonywania testów substancji chemicznych na zwierzętach [toksyczność dawki powtórzonej, toksyczny wpływ na zdolności reprodukcyjne, toksykokinetyka] pod warunkiem, że dostępne będą odpowiednie metody alternatywne. Niewątpliwą przeszkodą w całkowitym zastąpieniu badań na zwierzętach jest brak zatwierdzenia wielu metod w ECVAM oraz długotrwały proces walidacji i rejestracji W chwili obecnej większość wymaganych prawem parametrów toksykologicznych, a wiec: • toksyczność ostrej, • własności żrących i drażniących (skórę i oczy), • własności uczulających skórę, • absorpcji przez skórę oraz, • mutagenności/genotoksyczności, oraz dodatkowych, dotyczących: • toksyczności przewlekłej, • fototoksyczności, działania kancerogennego, • toksycznego wpływu na rozród oraz, • toksykokinetyki, można określić tylko po wykonaniu testów na zwierzętach. Obserwując kierunek zmian prawa EU w zarządzaniu substancjami chemicznymi, m. in. REACH- Registration, Evaluation and Authorization of Chemicals, Dyrektywę Kosmetyczną 76/768/EWG (VII Poprawka: Nie dla zwierząt z 2009 r.), czy też Klasyfikację i Oznakowanie Chemikaliów oraz Przepisy Transportowe, można wnioskować, iż rozwój metod alternatywnych zastępujących testowanie na zwierzętach nabiera coraz większego znaczenia.

Walidacja metod alternatywnych Aby metoda alternatywna, opracowana przez akademickich i przemysłowych naukowców, została wprowadzona jako swoisty zamiennik badania na zwierzęciu, musi przejść skomplikowany proces walidacji oraz rejestracji, prowadzony przez Europejskie Centrum Walidacji Metod Alternatywnych (ECVAM). Obecnie stosowane kryteria walidacji nowych metod badań toksykologicznych zostały opracowane wspólnym wysiłkiem naukowców

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

reklama

ECVAM monitoruje również projekty badawcze finansowane przez

38 | produkcja z obu grup in vivo i in vitro, specjalistów w dziedzinie rejestracji oraz innych

Proces walidacji potwierdza istotność naukową metody alternatywnej

ekspertów z początku lat 80-tych. Ostateczny kształt tych kryteriów,

pod kątem klasyfikacji i oznakowania, zatwierdzenia produktu lub badania

szczegółowo opisanych w dokumencie OECD Guidance 34, jest wynikiem

bezpieczeństwa.

współpracy:

W szczególności w trakcie walidacji określane są:

• Europejskiego Centrum Walidacji Metod Alternatywnych (ECVAM - the European Centre for the Validation of Alternative Methods), • Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD - the Organization for Economic Cooperation and Development), • Komitetu Koordynacyjnego ds. Weryfikacji Metod Alternatywnych (ICCVAM - Interagency Coordinating Committee on the Validation of

• wiarygodność i przydatność poszczególnych badań, • przystępność metody lub procesu badawczego, • niezawodność metody zdefiniowana jako zakres powtarzalności wyników w czasie badań w ramach jednego laboratorium i pomiędzy laboratoriami, gdy wykonywane są przy użyciu tego samego standardowego protokołu, • trafność metody badania, która opisuje zależność między badaniem a

Alternative Methods).

jego wynikami u gatunków docelowych oraz Współpraca tych międzynarodowych organizacji z krajowymi i

czy metoda badania jest znacząca

zewnętrznymi ekspertami oraz organizacjami, takimi jak RAM, ZEBET

i przydatna do określonego celu, wraz

i CAAT w zakresie ujednolicenia kryteriów walidacji, pozwala uniknąć

ze zidentyfikowanymi ograniczeniami.

zasadniczych różnic między badaniami pomiędzy krajami i kontynentami.

W skrócie, jest to zakres, w którym pomiary stosowaną metodą są

Proces walidacji jest wieloetapowy [schemat 1]. Badanie uznaje się za

prawidłowe lub przewidują (biologiczny) efekt.

zatwierdzone, gdy charakterystyka jego działania, korzyści i ograniczenia zostały odpowiednio określone dla konkretnego celu. Zarówno, pomiary wiarygodności jak i przydatności metody badania są niezależnymi etapami walidacji nowej metody badania i obie są wymagane.

Przewidywalność i niezawodność testu toksyczności określają: • czułość, czyli procent pozytywnych (toksycznych) chemikaliów prawidłowo zidentyfikowanych, • specyficzność, czyli procent substancji chemicznych negatywnych

Faza Badań [1-5 lat]

(nietoksycznych) prawidłowo rozpoznawanych, • przewidywalność, czyli procent prognozy dla poszczególnych klasyfikacji, które były prawidłowe,

Wynalezienie metody [2-5 lat]

• dokładność, czyli ogólny odsetek poprawnych klasyfikacji. Inne parametry oceniane przez biostatystyków podczas walidacji: • powtarzalność wyników pomiędzy laboratoriami, czyli zgodność

Prewalidacja [Rozwój badań] [1-2 lata] - udoskonalenie protokołu - transmisja protokołu - wydajność protokołu

Walidacja [2-5 lat]

klasyfikacji między laboratoriami, • powtarzalność w laboratoriach, czyli zgodność klasyfikacji między trzema i większą ilością niezależnych działań w jednym laboratorium, • prawdopodobieństwo poprawności klasyfikacji. Przegląd zwalidowanych alternatywnych metod badań toksyczności zgodnych z międzynarodowymi standardami oraz zatwierdzonych przez ECVAM, ICCVAM OECD, jest dostępny na stronie internetowej AltTox [www.alttox.org].

Zatwierdzenie metody [2-3 lata] (ocena z udziałem formalnych międzylaboratoryjnych badań z kodowanym badaniem substancji chemicznych)

Zastępowanie zwierząt w eksperymentach toksykologicznych Do częściowego lub całkowitego zastąpienia zwierząt w eksperymentach toksykologicznych mogą być stosowane następujące systemy:

Niezależna ocena

• metody in vitro: hodowle komórkowe, zrekonstruowane tkanki, systemy co-cultur • ex vivo: wyizolowane zwierzęce tkanki i organy,

Rejestracja metody [1-3 lata] Schemat 1. Etapy walidacji metody alternatywnej

3/2011

• in silico: symulacje komputerowe i modele matematyczne, np. QSAR Podstawowymi zaletami badań in vitro są: brak skutków ubocznych dla innych organów, kontrolowane warunki badań oraz możliwy do

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

produkcja | 39 osiągnięcia wysoki poziom standaryzacji badań, co przekłada się na

narzędzia do całkowitego lub częściowego zastępowania zwierząt

zmniejszenie różnic w wynikach badań pomiędzy doświadczeniami.

w badaniach.

W większości przypadków badanie jest szybkie i niedrogie, wymaga

Nic dziwnego, że wsparcie ze wszystkich segmentów wspólnoty

użycia niewielkiej ilości materiału do badania, a przy tym, co istotne

praw zwierząt jest ważne w rozwoju koncepcji 3R, w szczególności,

wytwarza ograniczoną ilość toksycznych odpadów. W badaniach

w rozszerzeniu wykorzystania ludzkich komórek in vitro w modelach

in vitro można wykorzystać do badań komórki i tkanki ludzkie oraz

3D, zwłaszcza w porównaniu do innych testów, które wykorzystują

transgeniczne komórki niosące ludzkie geny, a ponadto ograniczyć

rozpoznawalne części ciała zwierzęcia. Przykładem jest, np.

badania z udziałem zwierząt.

izolowana rogówka bydła w teście na integralność nabłonka [BCOP

Jak każda metoda badań, in vitro posiadają pewne

- Bovine Corneal Opacity/Permeability Assay] do oceny działania

ograniczenia jak np. to, że nie dają możliwości testowania interakcji

drażniącego na oko, oraz test spływowych węzłów chłonnych na

między tkankami i narządami, nie można też ocenić działania

myszach ([LLNA - Local Lymph Node Assay] do pomiaru uczulenia

ogólnoustrojowego,·farmakokinetyki oraz przewlekłych skutków

skóry. W wyraźnym kontraście pozostają zaś, organotypowe

stosowania. Osobną kwestię stanowią ograniczenia techniczne: jak

modele oparte na komórkach ludzkich, takie jak EpiDerm ™

rozpuszczalność, reakcje z tworzywami sztucznymi, czy też brak

zrekonstruowany ludzki naskórek [RHE Reconstructed Human

właściwości bariery in vivo-podobnej.

Epidermis] [Rys 1, 2] i EpiOcular ™ model ludzkiego oka

Niewątpliwie jednak prawidłowo wybrane metody in vitro w zależności od celu badania, w połączeniu z dogłębną wiedzą na temat badanego

[Rys. 3], produkowane z normalnych ludzkich komórek uzyskanych z etycznych źródeł.

Rys. 1. EpiDerm ™ by MatTek Corporation

związku (uzyskaną np. z baz danych lub symulacji komputerowych /QSAR,

Trójwymiarowe modele in vitro są stosowane nie tylko ze

chemii analitycznej) mogą być bardziej trafne dla niektórych obszarów niż

względów humanitarnych, ale także dlatego, że dostarczają bardziej

ich odpowiedniki z udziałem żywych zwierząt.

„fizjologicznych” danych naukowych. Ludzkie kultury tkankowe nie tylko lepiej reprezentują badaną właściwość, lecz również nie

Do zbudowania modelu in vitro można wykorzystać:

wprowadzają dodatkowych mechanizmów metabolizmu i detoksykacji

• pierwotne kultury komórkowe,

występujących tylko u ssaków, co mogłyby uczynić eksperyment

• ustalone linie komórkowe,

pozbawionym znaczenia.

• ciągłe linie komórkowe, • trójwymiarowe zrekonstruowane tkanki

Metody badań oparte na ludzkich komórkach in vitro bazujące na trójwymiarowych modelach tkanek mają dodatkową zaletę –

Na szczególną uwagę zasługują trójwymiarowe modele tkanek z

dostarczają więcej wyników badań in vivo. Na przykład w badaniu

komórek ludzkich. Geneza ich powstania jest ściśle związana z unikalnym

porównującym 4-godzinny test Human Patch Test i model EpiDerm

procesem obróbki tworzywa sztucznego, przez co można wpłynąć na jego

używane w połączeniu z MTT, zgodności między tymi dwiema

właściwość przylegania do komórek.

metodami wynosiła 76%.

Zasada „3R” a modele tkanek ludzkich „3D”

wyniosła tylko 56%.

Zgodność testu skórnego Rabbit Draize z Human Patch Test Od 1997 roku, zrekonstruowane modele tkankowe zostały zawarte w kilku międzynarodowych walidacjach i próbach walidacji,

Innym przykładem zwycięstwa zarówno dla obrońców praw

a ponadto zostały zaakceptowane przez Unię Europejską (UE) i

zwierząt jak i badaczy, jest wykorzystanie tkanek EpiOcular

amerykańskie organy regulacyjne, jak również przez Organizację

[Rys. 3] przez przemysł, ponieważ wyniki badań lepiej odzwierciedlają

Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), jako zatwierdzone

rzeczywiste wykorzystanie na świecie i ludzkie oceny okulistyczne.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

40 | produkcja

Rys. 2. EpiDerm ™ by MatTek Corporation

Rys. 3. EpiOcular by MatTek Corporation

Choć formalna ocena i walidacja każdej metody in vitro może trwać

oczu niż wyniki badań uzyskane z udziałem królików. Niewątpliwą

ponad pięć lat, wartość i potencjał alternatywnych metod badawczych

korzyścią zastosowania sytemu EpiOcular jest niższy koszt badania w

w oparciu o trójwymiarowe modele tkanek ludzkich in vitro jest

porównaniu z badaniami przeprowadzanymi z udziałem zwierząt. Ostatnim

rozpoznawana na długo przed formalnym potwierdzeniem. Dlatego zdarza

zaś i najważniejszym argumentem przemawiającym na korzyść EpiOcular,

się, że metoda badania może być przyjęta do powszechnego użycia bez

jest eliminacja oraz znaczne ograniczenie wykorzystania zwierząt w

formalnej walidacji.

badaniach rozwojowych nowych formuł.

Przykładem jest badanie podrażnienia oczu in vitro przy użyciu EpiOcular [trójwymiarowy model tkanki rogówki człowieka in vitro].

Wnioski

Badanie nie jest jeszcze formalnie zatwierdzone jako pełne zastępstwo

W wielu międzynarodowych walidacjach potwierdzono, że metody

in vitro dla Draize Eye Test Rabbit Irritation, jednakże wielu producentów

alternatywne posiadają ogromny potencjał w eliminacji bądź ograniczeniu

kosmetyków i produktów do pielęgnacji w badaniach rozwojowych nowych

udziału zwierząt w badaniach, szczególnie w badaniach bezpieczeństwa.

produktów, rutynowo zastępuje test Draize systemem EpiOcular. Większa

Dotychczas formalnie zarejestrowane, zwalidowane bądź częściowo

czułość badania z udziałem EpiOcular w stosunku do testu Draize, daje

ocenione metody alternatywne, pozwalają ograniczyć udział zwierząt w

wyniki badania podrażnienia poniżej wartości uzyskanych z testu Draize’a,

badaniach:

co pozwala na tworzenie możliwie najłagodniejszych produktów. Kolejnym

• genotoksyczności,

powodem chętnego stosowania sytemu EpiOcular są ilościowe, nie

• miejscowego działania drażniącego i toksycznego [działanie żrące na

jakościowe wyniki badań w porównaniu z testem Draize, co dostarcza

skórę],

naukowcom bardziej wiarygodnych i powtarzalnych wyników badań.

• kontroli jakości preparatów biologicznych,

Ponieważ EpiOcular jest produkowany z komórek ludzkich, wyniki testu

• produkcji przeciwciał monoklonalnych,

podrażnienia bardziej odpowiadają potencjałowi ludzkiego podrażnienia

• bezpieczeństwa finalnych produktów kosmetycznych.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

produkcja | 41 Badania na zwierzętach mają z założenia przewidzieć potencjalne

Źródła

skutki zastosowania substancji u człowieka. Zdolności przewidujące tradycyjnych metod z udziałem zwierząt powinny być poddane ponownej analizie. Te rozważania znacznie zwiększą zdolność do wytwarzania odpowiednich i wiarygodnych metod alternatywnych rzeczywiście przewidujących oddziaływanie na zdrowie człowieka. Według danych Europejskiego Stowarzyszenia Kosmetycznego [COLIPA – The European Cosmetics Association] przedstawione poniżej 4 typy badań toksyczności mogą być ocenione przy użyciu metod in vitro zastępujących badania z udziałem zwierząt. [Tabela 1].

Temat

• Ustawa o kosmetykach z dnia 30 marca 2001 r. [Dz. U. 2001 Nr 42 poz. 473] wraz z późniejszymi zmianami: [Dz. U. 2003 Nr 208 poz. 2019, Dz. U. 2004 Nr 213 poz.2158]. • Ustawy o ochronie zwierząt z 21 sierpnia 1997 • Sheasgreen, J., Klausner, M., Kandárová, H. and Ingalls, D. (2009).The MatTek Story How the Three Rs Principles Led to 3-D Tissue Success! ATLA 37, 611-622. • Kandárová, H. and Letašiová, S.(2011). Alternative Methods in Toxicology: Pre-validated and Validated Methods. Interdisciplinary Toxicology, Volume 4(3). In press. • www.imp.lodz.pl • European Commission (2010). Report from the Commission to the Council and the European Parliament: Sixth report on the statistics on the number of animals used for experimental and other scientific purposes in the Member States of the European Union. SEC (2010) 1107 • www.colipa.eu • www.ecvam.com • www.ecopa.eu

Opis

Zastąpienie Test przezskórnej oporności elektrycznej oporności na skórze

Działanie żrące na skórę

Nieodwracalne zniszczenie tkanki skórnej przez substancje chemiczne

Fototoksyczność

Podrażnienie, pojawiające się tylko wtedy, gdy substancja jest narażona na promieniowanie ultrafioletowe (UV)

Test wychwytu czerwieni obojętnej 3T3 [wytyczne OECD TG 432, przyjęte w 2004 r.]

Wchłanianie przez skórę

Wchłanianie substancji przez skórę

Metoda in vitro ** OECD Guidelines TG 428

Podrażnienie skóry

Miejscowe objawy skórne np. zaczerwienienie, pieczenie lub poparzenie

Modele ludzkiej skóry Epiderm, EpiSkin oraz SkinEthic [wytyczne OECD TG 439, przyjęte w 2009 r.]

Modele ludzkiej skóry Epiderm, EpiSkin oraz SkinEthic [wytyczne OECD TG 431, przyjęte w 2004 r.]

Tab. 1. Metody alternatywne zwalidowane przez ECVAM reklama

Zostały one opracowane dzięki ogromnemu zaangażowaniu przemysłu kosmetycznego. 4 metody zostały ostatecznie zwalidowane przez ECVAM, natomiast piąta, czyli —test absorpcji przezskórnej in vitro —został oficjalnie zatwierdzony przez OECD. Obecnie przemysł kosmetyczny skupiony jest na rozwoju metod alternatywnych w czterech strategicznych obszarach: • działanie drażniące na oko, • genotoksyczność / mutagenność, • działanie uczulające na skórę, • toksyczność (w tym toksyczność po podaniu wielokrotnym). W chwili obecnej kosmetyki zawierające substancje testowane na zwierzętach, objęte są zakazem badań oraz działań marketingowych. Zakaz badań substancji testowanych z udziałem zwierząt istnieje od 2009 roku. Nie obejmuje on jednak grupy substancji, nie posiadających zatwierdzonych i dostępnych metod alternatywnych badań toksykologicznych. Dla tych substancji zakaz zacznie obowiązywać dopiero w 2013 roku, dlatego badanie określające działanie uczulające na skórę wciąż można wykonywać w warunkach in vivo [test spływowych węzłów chłonnych na myszach – LLNA]. W 2013 r. zacznie jednak obowiązywać całkowity zakaz testowania na zwierzętach wszystkich substancji, bez uwzględnienia obecnych wyjątków. Wiemy jednak, że do tego czasu nie będą dostępne metody alternatywne dla wszystkich substancji. Przedstawia to ogromny problem dla przemysłu kosmetycznego.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

42 | produkcja

Mikrobiologiczna

specyfikacja kosmetyku – czy spełniasz wymogi nowej Regulacji? Agnieszka Nnolim Konsultant Toksykolog (Delphic HSE)

Każdy produkt kosmetyczny przed wprowadzeniem na rynek europejski musi spełniać wymogi nowej Regulacji zwanej inaczej Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. dotyczące produktów kosmetycznych. Sporządzenie specyfikacji mikrobiologicznej jest niezbędne zarówno w przypadku pojedynczego surowca czy mieszaniny wprowadzonej do formulacji jak i gotowego produktu.

Obligatoryjnymi wymogami są „Specyfikacje mikrobiologiczne

Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus and Candida

substancji lub mieszaniny i produktu kosmetycznego [oraz] wyniki badania

albicans to jedne z głównych patogenów (bakterii chorobotwórczych)

obciążeniowego” [ref. Nr 1223/2009]

często wykrywanych w kosmetykach. Ich wykrycie jest niedozwolone

Tekst nowej Regulacji nie podaje jednak wskazówek jak należy te

w 0.5g lub ml produktu Kategorii 1 i 0.1g lub ml produktu Kategorii 2.

wymogi zrealizować i jakie są dopuszczalne normy spełniające wymogi bezpieczeństwa mikrobiologicznego końcowego produktu. Dokumentem pomocniczym może okazać sie na przykład przewodnik na temat jakości

Surowce Kosmetyczne – krótka charakterystyka mikrobiologiczna

mikrobiologicznej (Guidelines on Microbiological Quality of the Finished

Wstępna analiza materiałów będących częścią gotowego produktu

Cosmetic Product, SCCNFP/0004/98 Final), Farmakopea Europejska,

kosmetycznego i poznanie ich właściwości fizyko – chemicznych ułatwia

przewodniki COLIPa lub inne źródła referencyjne.

dalszą ewaluację ryzyka związanego z zakażeniem produktu.

Według wyżej wymienionego przewodnika produkty kosmetyczne można pogrupować na dwie kategorie.

Woda na przykład jest jednym z głównych surowców i jednocześnie jednym z najbardziej rozpowszechnionych materiałów niosących ogromne

Kategoria 1 – to produkty przeznaczone dla dzieci poniżej trzeciego

ryzyko zanieczyszczeń i rozmnażania drobnoustrojowego szczególnie

roku życia, aplikowane w okolicach oczu i błon śluzowych. Całkowita liczba

spotykana w przemyśle kosmetycznym. Dla przykładu bakterie z grupy

mezofilnych bakterii tlenowych nie może przekroczyć w tych produktach

gram – ujemne mogą osiągnąć w temperaturze pokojowej szybkość

wartości 100 jtk/g (jednostek tworzących kolonie) lub ml w 0.5g lub ml w

rozrodczą w granicach od 105 – 106 jtk/ml. Pseudomonas aeruginosa

produkcie.

posiada zdolność populacji w wodzie destylowanej w przedziałach

Kategoria 2 – to pozostałe kosmetyki. Całkowita liczba mezofilnych bakterii tlenowych nie może przekroczyć wartości 1000 jtk/g lub ml w 0.1g lub ml w produkcie.

od 102 to 107 jtk/ml w ciągu 48 godzin. Humectants kolejna ważna grupa surowców kosmetycznych, od których w dużym stopniu zależy czy dany produkt będzie wymagać konserwacji. W przypadku wysokiej zawartości na przykład gliceriny

Agnieszka Nnolim MSc, EurChem, CChem, CSci, MRSC – konsultant w ocenie bezpieczeństwa i toksykologii produktów kosmetycznych, zabawek, środków chemicznych. Z doświadczenia technolog produkcji i kontroli mikrobiologicznej kosmetyków. Z wykształcenia Mgister Chemii oraz dyplomowany Mikrobiolog. Posiada gruntowną wiedzę w dziedzinie czystości mikrobiologicznej kosmetyków, ich formulacji i interreakcji pomiędzy składnikami chemicznymi w różnych typach produktów. Wykładowca seminariów, szkoleń i prezentacji zarówno w Anglii jak i w Polsce.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

reklama

(40%) w produkcie kosmetycznym aktywność wody ulega zmniejszeniu i w konsekwencji następuje wirtualna eliminacja wzrostu mikroorganizmów. Surowce z grupy kwasów, zasad czy soli reprezentują niskie ryzyko zakażenia. Optymalne środowisko rozwoju drobnoustrojów to odczyn obojętny z wartością pH około 7. Pleśnie i grzyby tolerują nawet pH poniżej 4. Sole niorganicznych są obarczone małym ryzykiem zawartości zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Obecność grzybów i pleśni w tego typu surowcach wymaga jednak obecności wody niezbędnej do ich rozwoju. Surowce pochodzenia naturlnego obciążone są wysokim ryzykiem zanieczyszczenia spowodowanego ich uprawą i obróbką. Dodatkowym niekorzystnym czynnikiem jest wzrost aktywności wody, a to wpływa na rozwój grzybów i pleśni. Pigmenty pochodzenia naturalnego często wykazują obecność drobnoustrojów z grupy bakterii gram – pozytywnych. Oleje, tłuszcze i alkohole generalnie nie wspomagają wzrostu mikroorganizmów. Jednakże w przypadku olejów zawartość drobnych cząsteczek wody automatycznie podwyższa ryzyko zakażenia i populacji bakteryjnej. Środki powierzchniowo czynne w postaci proszku nie stanowią zagrożenia, roztwory wodne natomiast mogą być poddane zakażeniu podczas ich użycia.

Podatność materiałów na zanieczyszczenia drobnoustrojowe Do grupy produktów charakteryzujących się największą podatnością na rozwój flory bakteryjnej zalicza się: • Produkty stosowane wokół oczu • Emulsje

Importer opakowań kosmetycznych Importer opakowań kosmetycznych Opakowania do kosmetyki białej i kolorowej Opakowania kosmetyki białej i kolorowej Różnorodnedo materiały Różnorodne materiałydekoracji i zdobienia. Dowolna możliwość Dowolna możliwość dekoracji i zdobienia. Posiadamy produkty w ofercie magazynowej oraz importowane na indywidualne zlecenie Posiadamy produkty w ofercie magazynowej oraz importowane na indywidualne zlecenie

• Kremy do ust • Produkty na bazie wody • Surowce pochodzenia naturalnego Grupa produktow ze średnią podatnością na zakażenia to: • Sprasowane pudry • Preparaty w sztyfcie • Sypkie pudry • Pudry do kąpania (talki) • Grupa produktów w formie aerozoli • Pudry do oczu i sztyfty Produkty o malej podatności to: • Preparaty alkoholowe (>=20%) • Dezodoranty i antyperspiranty • Sole do kąpania • Aerozole • Surowce z właściwościami przeciwdrobnoustrojowymi

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

MEPING W.Seklecki i M.Sworzyński Sp.j. tel. kom. 609 44 75 39

MEPING W.Seklecki tel./fax 22 855 75 99i M.Sworzyński Sp.j. tel.ul.kom. 609 44 75 3a/27 39 K. Jeżewskiego tel./fax 22Warszawa 855 75 99 02-796 ul.e-mail: K. Jeżewskiego 3a/27 maciej@meping.pl 02-796 Warszawa e-mail: maciej@meping.pl

44 | produkcja Poniższa tabela podaje przykłady wartość i aktywność wody charakterystycznych dla niektórych typów mikroorganizmów: Mikroorganizmy

Pseudomonas aeruginosa spp.

0.96

Gram - negative rods

0.90

Gram – positive rods

0.83

Grzyby i pleśnie

0.60

Wartość odczynu pH to kolejny czynnik, który sprzyja zabezpieczeniu produktu przed rozwojem bakteryjnym. Skrajne wartości pH powyżej 10 i poniżej 3 wykluczają konieczność przeprowadzania testu obciążeniowego. Pozostałe produkty z wartością pH 3=< pH=<10 powinny jednak być podanne dokładniej ocenie mikrobiologicznej. Produkty, które w swoim składzie posiadają zawartość alkoholu

Produkty niepodatne zakażeniom to: • Produkty, które nie wspierają przeżywalności organizmów. Ta grupa –– danych historycznych i charakterystyki mikrobiologicznej wynikająca z zawartości i produkcji produktów na przestrzeni lat. –– wyników testów (test obciążeniowy) na podstawie, których można

drobnoustrojom to: • utleniacze (H2O2 nadlenek wodoru) • rozpuszczalniki organiczne polarane

wykazać brak jakiejkolwiek podatności na zakażenia chorobotwór-

• utleniające preparaty do farbowania włosów

cze wywołane bakteriami.

• Aluminium chlorohydrate i ich sole

Test Obciążeniowy

Poniższa tabela przedstawia grupę produktów o małym ryzyku

Wynik z testu obciążeniowego stał się wymogiem stawianym produktom kosmetycznym w myśl nowej Regulacji Nr 1223/2009. Jest to jeden z niezbędnych i bardzo pomocnych testów wykonanych w laboratorium we wczesnej fazie rozwojowej produktu. Przeprowadzenie testu obciążeniowego ma za zadanie zapewnić, że produkt nie ulegnie zakażeniu mikrobilologicznemu podczas jego magazynowania i użycia. Farmakopea Europejska (Ph. Eur.) jest dobrym źródłem referencyjnym w celu wyznaczenia efektywności i mocy zabezpieczenia produktu przed rozwojem bakteryjnym. Przykład akceptowalnych kryterii czystości mikrobiologicznej jest przedstawiony w poniższej tabeli: Log reduction Bakterie

większą niż 20% nie wymagają przeprowadzenia testu obciążeniowego. Innymi materiałami, które stwarzają środowisko niesprzyjające i wrogie

produktów jest scharakteryzowana na podstawie:

2d (dzień)

mikrobiologicznym Czynnik fizyko – chemiczny

Limit

Przykład

=<3

Produkty do oczyszczania skóry na bazie glicolic acid

>=10

Produkty do włosów

Alkohol etylowy

>=20%

Produkty do włosów (rozpylacze, toniki, perfumy)

Temperatura napełniania Aktywność wody (Aw) Produkty na bazie rozpuszczalników

>=65oC

14d

28d

Aluminium chlorohydrate

Podsumowanie

=<0.75

Produkty do ust, pomadki, błyszczyki w kremie Lakiery do paznokci Utleniajace preparaty do farbowania wlosow

Produkty utleniające

A (to be achieved/ do osiagniecia)

NI (not increase/ brak wzrostu)

B (must be satisfied/ musi byc spelnione)

obowiązywać w całości od 11 lipca 2013 ma na celu zagwarantowanie

wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzi.

Grzyby

>=25%

Antyperspiranty

Nowa Regulacja o Kosmetykach NR, 1223/2009 która będzie

Osoba odpowiedzialna, na przykład producent ponosi podwójną

Identyfikacja produktów i ich niskie ryzyko zakażenia Jednym z czynników, które wpływają na podatność produktu na zakażenia to aktywność wody zdefiniowana jako stosunek ciśnienia pary wodnej (p) do ciśnienia czystej wody (p0) aw = p / p0 Większość bakterii rozmnaża sie przy wartości aw 0.90. Grzyby i pleśnie mogą nawet powstać przy najmniejszej wartości aw 0.60

3/2011

odpowiedzialność za jakość mikrobiologiczną swoich produktów. Po pierwsze, musi on zagwarantować, że produkt nie posiada w swoim składzie drobnoustrojów. Po drugie, mikroorganizmy, które zostaną wprowadzone podczas użycia nie wpłyną na dalszą jakość produktu. Podstawowym krokiem w spełnieniu tych warunków jest gruntowna analiza mikrobiologiczna surowców, mieszanin i w konsekwencji ocena bezpieczeństwa koncowego produktu przed wprowadzeniem go do sprzedaży.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

46 | polski polskiprzemysł przemysł

artykuł sponsorowany

Jak wejść na rynki zagraniczne? BRK-TEAM

Dla firm planujących wejście na rynki zagraniczne, udział w zagranicznych targach i wystawach ma kluczowe znaczenie. Wykreowanie firmy i jej marki oraz zdobycie zwrotnej informacji na temat prezentowanej oferty wyrobów to zaledwie wierzchołek góry lodowej pozytywnych aspektów targowej aktywności. Targi są najbardziej kompetentną instytucją wolnego rynku. Innej i lepszej nie ma. Dlaczego?

Targi i wystawy są jedynym, wielofunkcyjnym i multimedialnym

Oferta ta jest wyjątkowo atrakcyjna dla firm planujących

instrumentem praktycznego komunikowania się wszystkich ze wszystkimi

rozpocząć lub rozwinąć swoją działalność eksportową, pozyskać

na rynku. Każdym rynku. Podsuwają gotowe rozwiązania zaspokajające

nowych parterów poprzez udział w indywidualnych i grupowych

planowanie, produkcję i sprzedaż. Każdy biznes układają w logiczną

wystąpieniach na targach i wystawach. Z pomocą BRK-TEAM

całość. Statystyka i praktyka potwierdzają, że w najważniejszych

polskie firmy mogą uczestniczyć w różnego rodzaju imprezach

parametrach rynkowych i marketingowych targi nie mają sobie równych.

targowych w odległych miejscach na świecie – takich, jak targi

Przede wszystkim okazuje się, że są najefektywniejszym instrumentem

Beautyworld w Dubaju, Middle East Natural & Organic Product

marketingowym.

Expo – MENOPE Dubai, Beauty Fair Sao Paulo Brazylia.

Twój produkt na targach w Dubaju – czy to możliwe?

Jakie targi wybrać?

Koszty bezpośredniego uczestnictwa w wielu imprezach targowych

Wybór najlepszych dla firmy targów stanowi jedną z najważniejszych decyzji, jakie należy podjąć w ramach marketingu wystawienniczego.

wciąż rosną. Brakuje też czasu i kadry by być na wielu imprezach,

Według Dariusza Obrockiego z firmy BKR-TEAM, trafność takiego wyboru

które są interesujące i ważne. Ciekawym rozwiązaniem jest oferta

pozwala już na samym początku rozpoczęcia przygotowań do wzięcia

przedstawicielstwa targowego, która pozwala na optymalizację kosztów

udziału w imprezie, znacznie zredukować ryzyko nieudanego wystąpienia

wystawienniczych. Usługę taką świadczy firma BRK-TEAM, która

targowego, a tym samym poniesienia sporych nakładów finansowych,

zaprezentuje wybrane produkty i marki na targach branżowych, jednych

bez uzyskania zadowalających efektów marketingowych.

lub kilku w danym okresie. Producenci nie muszą już ponosić ogromnych

Dla wystawców jedną z najważniejszych kwestii, które muszą rozstrzygnąć

kosztów związanych z wyjazdami do dalekich, często bardzo drogich

w procesie przygotowania wystąpień targowych, pozostaje wybór

krajów, jak np. Dubaj – opłaty stałe pobierane przez BRK-TEAM są

najlepszych dla siebie imprez. Firma BRK-TEAM m.in. na podstawie

minimalne i kalkulowane procentowo od zebranych zamówień podczas

zdobytych doświadczeń oraz informacji napływających z rynku, dokonuje

targów lub zamówień dokonanych przez partnerów zapoznanych na

weryfikacji listy imprez pod względem ich przydatności do realizacji celów

targach. W zakres działań wchodzi zaprezentowanie firmy podczas

marketingowych i wybiera te najbardziej odpowiednie imprezy.

trwania targów (przygotowanie obcojęzycznych materiałów reklamowych

Dla firm, które chcą zaistnieć na rynkach międzynarodowych, nawiązać

i ich dystrybucja, prowadzenie rozmów, zbieranie ciekawych kontaktów)

cenne kontakty handlowe, znaleźć nowe kanały dystrybucji swoich

bez konieczności pobytu producenta i ponoszenia dużych kosztów.

produktów, zaprezentować nowości – współpraca z BKR-TEAM i udział

Doświadczenia pokazują, że wielokrotnie kontakty takie owocowały

w targach to doskonała ku temu okazja!

nawiązaniem trwałej współpracy handlowej polskich firm z partnerami zagranicznymi.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.brk-team.com office@brk-team.com

www.farmacom.com.pl

SCHWARTE - MILFOR to: • System ISO 9001-2008 • SolidnoÊç wykonania, • Estetyka i najnowsze rozwiàzania

Oferujemy dla przemys∏u kosmetycznego i farmaceutycznego : • Zbiorniki i mieszalniki procesowe i technologiczne • Reaktory przejezdne (w tym na wagach) • Zbiorniki ciÊnieniowe • Mieszalniki i zbiorniki do wody WFI, zawiesin, syropów i maÊci • Zbiorniki do roztwarzania produktów sypkich • Zbiorniki procesowe do produkcji syropów • Zbiorniki magazynowe • Automatyka, sterowanie i systemy kontrolno pomiarowe do w/w urzàdzeƒ, inne • Projektowanie, produkcja, monta˝ i serwis

Ponadto nasze urzàdzenia: • Mogà byç elektropolerowane • Spe∏niajà wymagania GMP • Posiadajà dokumentacj´ FAT, IQ, OQ • Mogà spe∏niaç wymagania ATEX • Produkowane sà zgodne z wymaganiami Klienta

SCHWARTE - MILFOR Sp. z o.o. Al. Obroƒców Tobruku 3A PL – 10-092 Olsztyn Tel. + 48 (089) 522 18 02 Fax. + 48 (089) 527 68 87 www.schwarte-group.pl www.schwarte-milfor.pl e-mail: biuro@schwarte-group.com

48 | polski przemysł

A co na to wszystko konsument kosmetyków

Kilka słów o postawach konsumenckich wobec kosmetyków Hanna Kaczmarek kulturoznawca, specjalista ds. organizacji reklamy, menedżer marketingu

W poprzednich artykułach pisałam o marce i produktach, podkreślając na każdym kroku, że nie mogłyby istnieć bez siebie nawzajem. Pora teraz zadać pytanie: czy mogłyby istnieć bez konsumentów? Czy marka miałaby znaczenie, a produkt byłby innowacyjny gdyby nie On, Konsument? Pytania te wydają się być retorycznymi, bo odpowiedzi na nie nasuwają się same. Po prostu: nie. Liczą się tu jednak też te, którym pogarszający się stan skóry póki co jeszcze zbytnio nie przeszkadza (wydaje im się bowiem, że problem zniknie sam lub że skoro nie eksponują tych części ciała w codziennym życiu, to lepiej jest kiedy skupiają się na pielęgnacji twarzy, pokazywanej wszystkim, codziennie). Ostatnia z tych podgrup jest co prawda najtrudniejsza, ale tkwi też w niej największy potencjał. Bójkę o nią wygra bowiem ten, kto jako pierwszy ukaże problem i wskaże jego rozwiązanie. Drugą grupą konsumentów zawsze byli konsumenci „lojalni wobec marki”. To wszyscy ci, którzy kupowali naszą markę, zawsze i wszędzie, niezależnie od powodu.

Pójdźmy zatem krok dalej i zastanówmy się „co na to wszystko

Sformułowanie „niezależnie od powodu” jest dość niebezpieczne, ponieważ

konsument?”. Co on na to, że na rynku istnieje tyle marek i tyle produktów?

uważali ją za najlepszą, ale także dlatego, że oceniali ją jako najtańszą

Jak postrzega on wizerunki marek i czy zauważa ich starania o bycie

(podwyżka ceny naszego produktu może w takiej sytuacji diametralnie

„najlepszą, najbardziej rozpoznawalną, najczęściej wymienianą i zawsze

zmienić ich postawę) lub „wystarczająco dobrą” czyli taką, której używali,

może oznaczać, że wybierali oni naszą markę na przykład dlatego, że

kupowaną”? Czy czeka na nowe produkty i czy czerpie radość z nowości?

ale nikomu nie polecali. Przykładem mogą być tutaj mężczyźni, którzy

Te pytania wydają się już być trudniejszymi.

zawsze kupowali naszą piankę do golenia, ponieważ „dobrze się z nią goli”.

Jeszcze kilka lat temu było prościej. Głównym sposobem klasyfikacji

Ten współczynniki, na chwilę obecną, całkowicie im wystarcza, bowiem

konsumentów była ich lojalność. Dzięki niej wszystkich konsumentów

obecnie nie zastanawiają się nad pielęgnacją skóry twarzy i nad tym czy

mogliśmy podzielić na 4 grupy i w stosunku do każdej z tych grup (lub tylko

ten produkt zaspokoiłby tę potrzebę. Zwyczajowo stanowią oni większość

do tej wybranej) budować strategię komunikacji marketingowej. Pierwszą

sprzedaży i przychodów producenta marki, ale wiemy już, że „nowi

grupą byli wówczas „nowi użytkownicy kategorii”. Należeli do niej wszyscy

użytkownicy kategorii” mogą mieć w sobie większy potencjał niż ci, „lojalni

ci, którzy wchodzili do kategorii osób kupujących naszą markę lub ci, którzy

wobec marki”. Trzecia grupa to „zmieniający marki”. To konsumenci, którzy

daną potrzebę zaspokajali w inny sposób. Ewentualnie także ci, którzy

czasem kupowali naszą markę, a czasem inne. Powodów ich zachowania

danej potrzeby nie odczuwali w ogóle. Przykład: użytkowniczki preparatów

jest wiele. Począwszy od tego, że mogą nie wiedzieć o istnieniu naszej

antycellulitowych, które zawsze kupują tylko i wyłącznie produkty naszej

marki, aż po niechęć wobec niej z powodu wcześniejszych doświadczeń

marki lub te, które uważają, że pokonają ten problem codziennymi masażami

związanych z jej ceną, jakością czy atrakcyjnością. Do tej grupy należą

skóry (kupują więc rękawice do masażu, zamiast kremów czy balsamów).

osoby, które co miesiąc myją włosy innym szamponem, niekoniecznie

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

49 potrafiąc przywołać w pamięci nazwę jego producenta po wyjściu z łazienki.

opanowała pojęcie „sezonowości”. Okazuje się bowiem, że mimo zaledwie

Ostatnia grupa, także pod względem jej atrakcyjności, to „lojalni wobec

4 pór roku, występuje o wiele więcej sezonów. Kolekcje odzieżowe nie dość,

innej marki”. To osoby, które wymagają dużej inwestycji, ponieważ trzeba im

że pojawiają się z zatrważającym wyprzedzeniem (krótkie spodenki wiszą

pomóc diametralnie zmienić zdanie, pokazując lepsze wartości, więcej zalet

w sklepach już w marcu, mimo iż powszechnie wiadomo, że w Polsce

i ciekawsze korzyści. To nie tyle najtrudniejsza, co zazwyczaj najdroższa

„w marcu, jak w garncu”), to potrafią się jeszcze 2-3 razy zmienić w czasie

do pozyskania grupa odbiorców. Mogą do niej należeć na przykład osoby,

jednej pory roku. Podobnie rzecz ma się z kosmetykami, które pojawiają się

które nigdy nie kupiły jeszcze innej pasty do zębów, mimo iż byłyby

i znikają, uniemożliwiając swoim konsumentom ponowny zakup. Krótkie cykle

zainteresowane poprawą ich kolorytu, lekkim rozjaśnieniem i wybieleniem,

życia produktów to bez wątpienia powód trudności powtórzenia zakupu.

którego nie zapewni im dotychczas używany produkt. Tak do niedawna postrzegano konsumentów. Kryterium była lojalność,

Oprócz trudności, jest też oczywiście niechęć wobec powtórnego zakupu tego samego produktu. Czasem powodowana jest ona złą jakością

niezależnie od tego czy wobec naszej czy innej marki. Z biegiem lat

produktu, a czasem zbyt wysoką ceną w stosunku do (przeciętnej)

konsumenci stracili jednak „poczucie lojalności”, nie czują się w żaden

jakości. Innymi razy jest to rozczarowanie wynikające z produktu, który

sposób i z żadnego powodu zobligowani czy przymuszeni do zakupu

nie pomógł nam pokonać problemu, a więc nie zaspokoił w pełni naszej

danej marki. Często, żadna marka nie daje im aż tak wiele, aby nie mogli

potrzeby. Jesteśmy niecierpliwi i często wydaje nam się, że szampon

jej zmienić na inną. Można więc śmiało postawić tezę, że konsumenci

przeciwłupieżowy powinien działać już po pierwszym użyciu. Wszystko

przestali być lojalni, wobec czegokolwiek. Co robić z takim odbiorcami?

sprowadza się jednak do jednego czyli dysonansu pomiędzy obietnicą,

Jak do nich mówić i jak sprzedawać im nasze produkty? Pobocznym

a efektem działania produktu, co na rynku produktów kosmetycznych ma

pytaniem jest pytanie o to co sprawiło, że konsumenci przestali być lojalni,

chyba prawo dziać się najczęściej (podobnie jak w przypadku farmacji,

a stali się „wybredni”? Odpowiedzi udziela nam Gary Hamel, pisząc:

bowiem ani każdy kosmetyk ani każdy lek nie zawsze jest nam w stanie

„Upowszechnienie Internetu zmienia charakter stosunków pomiędzy

pomóc). Zaraz za obietnicą (usłyszaną w radio, obejrzaną w telewizji lub

producentem, a konsumentem. W przeszłości lojalność konsumenta często

przeczytaną w prasie) idzie nasz pierwszy kontakt z produktem. Chłoniemy

była pochodną wysokich kosztów wyszukania ograniczonej informacji i firmy

wiedzę, którą producent przekazuje nam na opakowaniu i oczekujemy

często korzystały z niewiedzy klienta. Dziś to właśnie klienci mają władzę

natychmiastowych efektów. Rozczarowanie następuje zatem szybko, często

– a w świecie niemal doskonałej informacji nie ma miejsca na przeciętny

już po pierwszym użyciu, wtedy kiedy odnotowujemy brak poprawy.

produkt czy usługę.”1 Trudno byłoby nie zgodzić się z tą wypowiedzią. Jestem przekonana, że zarówno internetowe porównywarki cen jak i liczne fora dyskusyjne (opiniotwórcze) sprawiają, że konsument ma możliwość i narzędzia służące zarówno do porównania produktów, jak i kupna tego jednego, wybranego spośród wszystkich, na najdogodniejszych dla siebie warunkach. Wydaje mi się jednak, że to nie jedyny powód dla którego konsument zapomniał o pojęciu lojalności i poczuł zew wolności wyboru. Moim zdaniem nie powtarzamy swoich wyborów zakupowych najczęściej w dwóch sytuacjach: kiedy napotykamy pewną trudność w jego powtórzeniu lub kiedy czujemy rozczarowanie z powodu wcześniej zakupionego produktu. Rozpatrzmy przypadek pierwszy: trudność powtórzenia wyboru. Często zdarza się tak w przypadku produktów rzadziej przez nas kupowanych, takich jak perfumy, których nie kupujemy codziennie, przede wszystkim z uwagi na wysoki koszt, ale także ze względu na ich „ekskluzywność” użycia czyli niewielkie „dawkowanie” i zużycie. Kiedy pierwszy perfum w ciągu roku kupujemy na Sylwestra, a kolejny dopiero na wiosnę, okazuje się, że stajemy przed zupełnie inną półką. Mebel jest oczywiście ten sam (jeśli wrócimy do naszej ulubionej perfumerii), ale oferowane przez niego produkty – zupełnie inne od tych, które widzieliśmy poprzednim razem. Widzimy kilka „stałych pozycji”, ale pozostałe zaskakują nas nie tylko zapachem i kolorem, ale i ilością… mnogością. W takich warunkach trudno kupić po raz kolejny ten sam produkt, ponieważ trudno go po prostu dostrzec w półkowej gęstwinie nowości. Trudno wybrać pośród wielu, ale jeszcze trudniej wybrać „coś nieistniejącego”, coś co było w kolekcji sylwestrowej, a na co nie ma już miejsca wśród wiosennych nowości. Cykl życia produktów ulega coraz częstszemu skróceniu, na rzecz coraz większej ilości sezonowych nowości. Najwidoczniej przykład idzie tu z branży odzieżowej, która do perfekcji

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

reklama

50 | polski przemysł Konsument, który obecnie „trafia się” producentom kosmetyków jest

Drugim sposobem na zbliżenie i przywiązanie konsumentów do

wyjątkowo trudny. Trudno go przekonać do tzw. trial`u, czyli pierwszego

produktów, przy jednoczesnym zmniejszeniu kosztów wytworzenia

zakupu, a jeszcze trudniej nakłonić do kolejnego zakupu. Nie mam tu

i zwiększeniu profitów ze sprzedaży, jest przerzucenie części pracy

jednak na myśli konsumentów, których nie stać na zakup produktów innych

związanej z produktem, na konsumenta właśnie. To tak naprawdę krok dalej,

niż te pierwszej potrzeby. Wręcz przeciwnie, chodzi tutaj o zamożnych

bo nie chodzi już tylko o relacje ale o straty i zyski, ale myślę że tym bardziej

konsumentów, o których portfel walczy coraz większa grupa ofert i

warto poświęcić temu zjawisku dłuższą chwilę.

sprzedawców. Mam tu na myśli tych, którzy na co dzień korzystają z internetu, podróżują, mają szerokie grono znajomych i nie są zdani na swoje siebie

Najtrafniejszym przykładem będzie tu ten najoczywistszy, z branży spożywczej, bez której nikt z nas nie mógłby żyć. Mowa tu restauracjach

samych i promocje sprzedaży w osiedlowym sklepie. Im szerszy życiowy

McDonald, które dały początek

horyzont roztacza się przed konsumentem, tym trudniej zdobyć jego serce.

makdonaldyzacji społeczeństwa. George Ritzer 2 pisząc o niej w swojej książce,

Jednak to nie tylko producenci mają trudnych odbiorców swoich produktów. W innej, ale też trudnej, sytuacji są sami konsumenci.

wskazywał także na kulturę konsumpcyjną,

Żyją w czasach i w miejscach, które oferują im o wiele więcej niż są oni

dzięki której na rynku istnieje większa ilość

w stanie nabyć, mówiąc więcej niż są oni w stanie pojąć i oferując taką ilość

towarów i usług, dostępnych większości

produktów, którą trudno objąć wzrokiem. Każdego dnia, z każdej strony

społeczeństwa (czyli masom, a nie tylko

zaskakuje ich mnogość. Chcą kupić balsam do ciała, ale nie wiedzą który

elitom). Pozorną zaletą tego systemu jest

producent jest „najlepszy”, która jego marka jest najatrakcyjniesza, a który jej

zapewne fakt, że człowiek może „od ręki”

produkt najbardziej im potrzebny. Wiedzą, że czują się lepiej kiedy zaaplikują

zaspokajać swoje chwilowe zachcianki

jakiś produkt na skórę, po kąpieli, ale nie wiedzą do końca czy potrzebują

i pilne potrzeby, praktycznie o każdej porze.

nawilżenia, czy natłuszczenia, a może wygładzenia? Nie dość, że nie zawsze

Tak „dopieszczony” konsument nie zdaje sobie wówczas sprawy z ceny,

wiedzą czego chcą, to zazwyczaj nie mają już pojęcia jak ten efekt uzyskać?

którą płaci za tę dogodność, a którą jest optymalizacja wszelkich kosztów

To znaczy kupno, którego produktu im go da? Muszą poznać swoją skórę,

– na przykład produkcji lub obsługi. Klasycznym przykładem są tu zatem

a później muszą wybrać najwłaściwszy dla niej produkt. Gazety

wspomniane wcześniej restauracje, w których za dostępną cenę możemy

podpowiadają im innym, telewizja i radio inny, a na billboardach znajdują

zjeść coś ciepłego, praktycznie zawsze. Jedząc nie zastanawiamy się jednak

kolejne, zapewne nie gorsze, ale czy lepsze? Nie chcą kierować się ceną,

nad systemem, nad tym że sami musimy wykonać część pracy którą w innych

ale tylko ona pozostaje „obiektywna”.

restauracjach wykonują dla nas kelnerzy. Sami musimy wzrokiem znaleźć

Producent bombarduje konsumenta kolejnymi produktami, a konsument

menu, wybrać danie, zamówić je u „kucharza” a po uiszczeniu opłaty, zanieść

broniąc się porównuje i odrzuca kolejne propozycje, czasem rezygnując

sobie do stolika. Może to jednak dlatego większość z nas stać na taki posiłek

nawet z jakiegokolwiek zakupu na rzecz braku konieczności podjęcia decyzji

i może to dlatego po niego wracamy. Gdyby jednak na chwilę nie myśleć

i dokonania wyboru. Jaka więc przyszłość przed nimi?

o finansach, można by dojść do wniosku, że może to właśnie to

Wydaje się, że jedynym ratunkiem dla utrzymania odpowiedniej

współtworzenie powoduje uśmiech na naszych twarzach i chęć powrotu.

korelacji między podażą a popytem jest zbliżanie jednych i drugich

Może nie zawsze chodzi o pieniądze, a może czasem o to że chcemy coś

do siebie, bo tylko wspólny cel potrafi zjednoczyć. Angażowanie

robić sami. Jednocześnie w sposób inny, niż w pozostałych restauracjach.

konsumentów w procesy tworzenia produktów, to tworzenie między nimi

Może czujemy się dzięki temu wyróżnieni? Niezależnie od tego, który

niepowtarzalnych więzi oraz wyjątkowych i niepowtarzalnych relacji.

z tych czynników jest decydującym, fakt jest taki, że wracamy a kolejne

Jedyną przeszłością zakupów i sprzedaży wydają się zatem produkty

nowootwierane restauracje muszą mieć w sobie potencjał bycia dochodowymi.

współtworzone przez obie strony, dotychczas stojące po dwóch

Może więc warto pomyśleć o konsumencie jako o kimś, kto nie tylko szuka

stronach barykady, a teraz mogące razem coś tworzyć. Z literatury

kremu. Może jest on osobą, która chce coś przeżyć, mieć na coś wpływ.

i praktycznych obserwacji wynika, że są dwa sposoby na zbliżanie

Nie możemy zaprosić wszystkich konsumentów na linię produkcyjną, ale może

i przywiązywanie konsumentów do produktów.

możemy dać im coś więcej. Dostarczyć dodatkowych emocji, nie tylko tych

Pierwszym z nim jest z pewnością angażowanie ich w proces twórczy.

związanych z wyjmowaniem gotówki czy wprowadzaniem kodu pin. Może pora

Klasycznym przykładem będą tu typowe półprodukty np. buty, które

podejrzeć inne branże, zapytać konsumentów czego NAPRAWDĘ potrzebują

producent tworzy jako pewnego rodzaju trzon, a następnie konsument

i czy nie mieliby ochoty opowiedzieć o tym więcej? Może wtedy usłyszelibyśmy

może wybierać rodzaj i kolor skóry, którym zostaną one pokryte lub nici,

na jaką odżywkę do włosów czekają i zobaczylibyśmy byśmy w jaki sposób

którą zostaną one zszyte. Być może takie rozwiązania były inspiracją dla

używają naszej? Może warto było zamienić uśrednioną grupę docelową, na

producentów ekologicznych produktów kosmetycznych, którzy oferują

kilka jednostek? Może zamiast badań marketingowych warto było po prostu

nam półprodukty z których sami możemy przygotowywać swój krem. Ich

porozmawiać z konsumentami? Nie tylko tymi „kupującymi”, bo przecież

pionierami były jednak z pewnością półprodukty spożywcze, na przykład

o wiele więcej możemy dowiedzieć się od tych którzy nie wkładają do koszyka

sosy mogące stawać się dodatkami do wielu różnych dań. Branża

naszych produktów? Kto nie chciałby wiedzieć dlaczego tego nie robią? Ręka

spożywcza w chwili obecnej oferuje takowe już chyba we wszystkich swoich

do góry!

kategoriach. Może więc czas pomyśleć o płynie do kąpieli, do którego konsument sam dodaje nuty zapachowe?

3/2011

Gary Hamel, Bill Breen, Zarządzanie jutra, przeł. J.Smoliński, Red Horse sp. z o.o., s.26

George Ritzer, Makdonaldyzacja społeczeństwa, Muza, 2009

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

ÂŠ Copyright: prografika.com.pl

52 | surowce

artykuł sponsorowany

ANTIL SPA 80

– nowy płynny monoalkiloamidowy zagęstnik do układów detergentowych – lepkość niezależna od temperatury

PPU Adara Sp. z o.o.

W przemyśle kosmetycznym obserwuje się stały wzrost wymagań stawianych zagęstnikom stosowanym w produktach myjących. Rośnie również zainteresowanie produktami bardziej naturalnymi oraz łagodniejszymi, które nie zawierają tlenków etylenu (tzw.PEG free) i siarczanów. Tego typu układy są zwykle trudniejsze do zagęszczenia oraz mniej się pienią.

Ponadto często pojawia się potrzeba wprowadzenia do kosmetyku np. składników nadających perłowy wygląd, czy też nierozpuszczalnych w

Zagęszczanie Antil SPA 80 (Isostearamide MIPA; Glyceryl Laureat) wykazuje

układach detergentowych olejów silikonowych. W ich ustabilizowaniu

dokonałe własności zagęszczające w różnych układach detergentowych:

bardzo pomaga uzyskanie lepkości niezależnej od temperatury oraz

rys. 1 (Sodium Laureth Sulphate/Cocamidopropyl Betaine czy połączenie

specyficznego sposobu płynięcia produktu.

Sodium Laureth Sulphate i Amfooctany) i rys. 2 (receptura zawiera

W układach detergentowych powszechnie stosowane są składniki

sulfobursztyniany). Antil SPA 80 przewyższa zdolnością zagęszczania inne

zagęszczające na bazie kokamidów czyli Cocamide DEA oraz Cocamide

powszechnie stosowane składniki tego rodzaju. To samo dotyczy układów

MEA. Wg danych Mintel’a około 30% szamponów oraz produktów do

bez tlenków etylenu – rys. 3.

mycia ciała zawiera jeden z wymienionych rodzajów substancji. Niestety mają one również swoje wady. Otóż Cocamide DEA zawiera aminy drugorzędowe, które są potencjalnym źródłem nitrozoamin. Z kolei Cocamide MEA ma formę stałą i jest trudniejszy w stosowaniu. Obydwa wymienione surowce są nadal powszechnie stosowane w kosmetyce, ale istnieje rosnące zainteresowanie ich potencjalnymi następcami.

Własności Antil SPA 80 (INCI: Isostearamide MIPA; Glyceryl Laurate) jest nowym, płynnym monoalkiloamidowym zagęstnikiem do szamponów i produktów do kąpieli. Ponieważ nie zawiera tlenków etylenu i drugorzędowych amin oraz można go stosować w procesie na zimno, może być rozważany jako zamiennik dla Cocamide DEA, MEA i MIPA.

Rys. 1. Skuteczność zagęszczania w standardowych układach myjących

Jest to surowiec wielofunkcyjny – poza doskonałymi własnościami zagęszczającymi Antil SPA 80 zapewnia stałą lepkość produktu finalnego niezależną od temperatury, zależną zaś od obecności sił ścinających.

Sposób płynięcia Jako zagęstnik hydrofobowy Antil SPA 80 zapewnia zachowanie

Dzięki temu doskonale zawiesza różnego rodzaju składniki np. pirytionian

produktu typowe dla układów nieniutonowskich. W stanie spoczynku

cynku oraz pomaga stabilizować nierozpuszczalne oleje silikonowe.

lepkość produktu jest bardzo wysoka, ale zmniejsza się proporcjonalnie

Dodatkowo posiada własności kondycjonujące włosy i wpływa na

do wielkość działających sił ścinających – rys. 4. Zagęstniki hydrofilowe

poprawę pienienia produktów detergentowych.

zapewniają niutonowski sposób płynięcia, lepkość jest stała i niezależna

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

53 Zależność lepkości od temperatury Zagęstniki hydrofobowe zwykle podwyższają lepkość pozostając niezależne od temperatury. Dobrą stabilność temperaturową lepkości zapewniają typowe kokamidy, jednak w wielu badanych układach detergentowych potwierdzono, że Antil SPA 80 przewyższa skutecznością stabilizacji lepkości zarówno Cocamide MEA jak i Cocamide DEA. Brak zależności lepkości od temperatury niezbędny jest dla uzyskania stabilnych dyspersji cząstek i nierozpuszczalnych olejów np. silikonowych.

Kondycjonowanie włosów i skóry Rys. 2. Skutecznosć zagęszczania w łagodnych układach myjących

Antil SPA 80 poprawia własności kondycjonujące szamponu. Dodatek 1% tego składnika do prostego układu myjącego poprawia rozczesywanie oraz odczucie mokrych włosów. Ze względu na swoją hydrofobowość działa również jak emolient nadający skórze miękkość.

Poprawa pienienia Dodatek 1% Antil’u SPA 80 poprawia pienienie się produktu myjącego.

Zastosowanie Isostearamide MIPA; Glyceryl Laurate – Antil SPA 80 można stosować w szerokiej gamie produktów do mycia ciała i włosów, włączając produkty transparentne: • szampony, żele/ płyny do mycia ciała i włosów • układy bez tlenków etylenu i siarczanów * produkcja w temp.45°C

• nawilżające żele pod prysznic

Rys. 3. Skutecznosć zagęszczania w układach PEG-free

• łagodne produkty myjące do twarzy • produkty myjące dla dzieci • produkty do golenia

od działających sił ścinających. W stanie spoczynku lepkość takiego produktu jest jednak niższa niż lepkość uzyskiwana dzięki Antilowi SPA

• płyny do kąpieli (również te tworzące pianę). Dozowanie: 0,3-2% w zależności od układu detergentów.

80, zwiększa się zatem ryzyko separacji zawieszonych cząstek. Również w przypadku zastosowania Cocamide DEA lepkość finalna będzie niższa niż dla Antil’u SPA 80. Potwierdza to szczególną zdolność Antil’u SPA 80

Zalecenia technologiczne i magazynowanie: Antil SPA 80 nadaje się do produkcji na zimno. Zaleca się intensywne

do stabilizowania w układzie detergentowym zawieszonych cząstek oraz

mieszanie. Nieznaczne podgrzanie masy przyspiesza rozpuszczanie

nierozpuszczalnych olejów silikonowych.

i rozprowadzanie. W standardowym układzie detergentowym takim jak

Należy jednak pamiętać, że uzyskanie produktu detergentowego

Sodium Laureth Ether Sulphate/Cocamidopropyl Betaine można dodać

o dobrych własnościach użytkowych wymaga zapewnienia

Antil SPA 80 na każdym etapie produkcji, również na końcu. Najlepsze

odpowiedniego spadku lepkości pod wpływem działających sił.

jednak jest jego dodawanie do skoncentrowanego pierwszorzędowego środka powierzchniowo-czynnego.

Podsumowanie Ciekły monoalkiloamid Antil SPA 80 jest doskonałym zamiennikiem lepkość [mPas]

Cocamide DEA i Cocamide MEA. Poza doskonałym działaniem zagęszczającym, nawet w układach bez siarczanów i składników oksyetylenowanych, zapewnia niezwykłą stabilność lepkości wobec zmiennych temperatur. Nieniutonowski sposób płynięcia oraz niezależność lepkości od temperatury zapewniają wysoką stabilność zawieszonych w produkcie finalnym cząstek. Dodatkowymi zaletami Antil’uu SPA 80 są siły ścinające [1/s]

Opracowanie na podstawie materiałów firmy Evonik Industries AG: PPU Adara Sp. z o.o. Dodatkowe wyniki badań , na które powołujemy się w artykule, są dostępne na życzenie.

Rys. 4. Reologia

e-w ydanie do pobrania na:

działanie kondycjonujące na skórę i włosy oraz poprawa pienienia.

www.farmacom.com.pl

3/2011

54 | surowce

Era surowców bez konserwantów – produkcja, wyznaczone trendy, sprawdzona jakość mg inż. Alina Bazan Zakład Doświadczalny „Organika”

dr hab. inż. Anita Przepiórkowska Politechnika Łódzka, Instytut Polimerów i Barwników

W dzisiejszych czasach bardzo dużą uwagę przywiązuje się kosmetykom opartym na naturalnych nośnikach, surowcach najwyższej jakości, co sprawia, że odpowiadają one najwyższym trendom, które dzisiejszy konsument z łatwością docenia.

Od zarania dziejów, technolodzy poszukują coraz lepszych rozwiązań,

wprowadzeniem wyrobu kosmetycznego na rynek musi zapewnić

które prowadzą do ograniczenia lub całkowitego wyeliminowania

konsumenta o wysokiej jakości produktu. Ta gwarancja jakości, oparta

substancji konserwujących, które coraz częściej przyczyniają się

jest na wieloletniej pracy technologów, użycia wysokiej jakości surowców

do różnych schorzeń skóry. Ustawa z dnia 30 marca 2001 roku

oraz na badaniach jakościowych na każdym etapie wytwarzania, które

o kosmetykach (Dz.U.Nr 42, poz. 473; zm. Nr 73 z 2003 r., poz.

decydują o bezpieczeństwie późniejszego wyrobu. Producent ma

659; Nr 189, poz. 1852; Nr 208, poz. 2019; Nr 213 z 2004r., poz.

obowiązek kontrolować, każdy etap powstawania produktu począwszy

2158 z późniejszymi zmianami), określa wiele zasad niezbędnych

od składu, poprzez odpowiedni dobór surowców (tylko sprawdzone

do zapewnienia bezpieczeństwa i zdrowia człowieka, wymagań

i odpowiednio dobrane surowce przechodzą do kolejnego etapu

dotyczących składu kosmetyku, które eliminują lub ograniczają

produkcji), oznakowanie oraz zapewnienie o jakości bezpiecznego ich

użycie substancji konserwujących1. Dzisiejszy producent przed

użytkowania. W ostatnich latach wiele uwagi skupia się na surowcach,

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

które należą do substancji konserwujących. Jak wiadomo substancje

reklama

te stosowane są w celu zapewnienia odpowiedniej trwałości produktu i decydują o późniejszej jakości wyrobu. Wrażliwa cera, coraz bardziej zanieczyszczone środowisko, wzrost liczby alergii oraz podrażnień skóry powoduje, że poszukuje się lepszych rozwiązań, a mianowicie surowców kosmetycznych o wysokiej jakości. Coraz częściej opracowuje się receptury które ograniczają lub wykluczają stosowanie substancji konserwujących. Dzisiejsi producenci proponują gamę surowców opartych na naturalnych składnikach, wolnych od substancji rakotwórczych, mutagennych, nie działających szkodliwie na rozrodczość, a przy tym wolnych od przeprowadzanych testów na zwierzętach. Taki surowiec musi spełniać podstawowe kryteria jakości w rozumieniu GMP (Zasad Dobrej Praktyki Wytwarzania). Badane surowce do produkcji gotowych kosmetyków muszą przejść wiele etapów badań, które mówią o gwarancji bezpiecznego ich stosowania. Do badań obowiązkowych zalicza się wymagane prawnie badania dermatologiczne, aplikacyjne, ocena bezpieczeństwa oraz badanie trwałości. Producent przeprowadza wiele badań na surowcach, zarówno w trakcie produkcji oraz po jej zakończeniu jak również przed zatwierdzeniem gotowości ich użycia w końcowych wyrobach. Są to badania mikrobiologiczne, badania fizykochemiczne, testy stabilności surowców w czasie2. Mają one na celu zagwarantować bezpieczeństwo późniejszych produktów, określić czy ich jakość jest właściwa, odpowiednio skomponowana i adekwatna do założeń odbiorców czyli nas konsumentów. Spośród licznej grupy parametrów określających fizyczne i chemiczne właściwości surowców do najczęściej opisywanych i podstawowych należą: • postać i właściwości, • rozpuszczalność, • gęstość, • lepkość, • współczynnik załamania światła, • konsystencja, • pH roztworu, • czystość chemiczna (przezroczystość w przypadku roztworu,

Wszystkim którzy chcą uzyskać zgodność z normą PN-EN ISO 22716 „Kosmetyki. Dobre Praktyki (GMP). Przewodnik Dobrych Praktyk Produkcji” oferujemy swoje wieloletnie doświadczenie w przemysłach regulowanych. Świadczymy usługi w następujących zakresach: Automatyka i systemy sterowania • Modernizacja systemów sterowania linii produkcyjnych • Modernizacja systemów sterowania sprężonego powietrza, wody czystej, pary i innych Kalibracja i walidacja • Kalibracja pętli pomiarowych temperatury, ciśnienia, wilgotności i innych wielkości • Mapowanie temperatury i pomiary wilgotności w magazynach, chłodniach, strefach produkcyjnych • Pomiary pomieszczeń czystych – stężenia cząstek zanieczyszczeń, krotności wymian powietrza, mikroklimatu • Pomiary integralności i szczelności filtrów HEPA i ULPA • Pomiary komór laminarnych • Walidacja urządzeń z kontrolowaną temperaturą, ciśnieniem i wilgotnością - autoklawów, sterylizatorów, suszarek, inkubatorów, komór klimatycznych, lodówek, zamrażarek itp.

zmętnienie, zabarwienie, kwasowość/zasadowość, rozmiar cząsteczek)3. Ocena tych parametrów i ich zgodność z wymaganiami certyfikatu świadczą o jakości stosowanych składników. Z kolei następną bardzo ważną oceną jakiej należy poddać surowiec przed włączeniem go produkcji jest jego pochodzenie, a mianowicie czy jest to, produkt syntezy chemicznej, produkt pochodzenia naturalnego, ekstrakt czy wyciąg. Po przeanalizowaniu powyższych parametrów oraz wyboru pochodzenia surowca możliwe jest dopuszczenie go do zamierzonej produkcji. W ostatnich latach operujemy bardzo duży rozwój różnych surowców kosmetycznych pochodzenia naturalnego. Wśród wyznaczonych trendów jakości najbardziej cieszą się uznaniem surowce oparte na naturalnych komponentach, a mianowicie możemy tutaj zaliczyć nośniki liposomowe. Wśród gamy surowców wyróżniają się one głównie tym, że posiadają budowę wyjątkową, która niewątpliwie świadczy o ich wysokich walorach

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

MCE Spółka z o.o. ul. Grunwaldzka 16/3 81-758 Sopot Tel. 058 561 09 24 Tel./Fax 058 561 47 50 e-mail: mce@mce.biz.pl www.mce.biz.pl

56 | surowce Niewielkie zmiany liczby kwasowej dla liposomu bez konserwantów

Stopień nawilzenia skóry

świadczą o wysokiej trwałości hydrolitycznej. Na podstawie wyników

41,80%

pomiaru stabilności w czasie powyższych liposomów stwierdzono,

41,70%

że surowiec bez substancji konserwujących wykazuje również dobrą

41,60%

stabilność w czasie, jak surowiec z konserwantami. Tę bardzo dobrą

41,50% 41,40%

właściwość można przypisać sposobowi wytwarzania powyższych

41,30%

surowców oraz składowi i składnikom preparatów liposomowych. Każdy surowiec kosmetyczny, w tym i liposom przed wprowadzeniem

41,20% 41,10%

do sprzedaży powinien zostać przebadany pod względem bezpieczeństwa

41,00%

dla zdrowia człowieka. Tego rodzaju badania obejmują metodę in vivo

40,90% 40,80%

czyli testy aplikacyjne na skórze probantów- ochotników, zaliczamy tutaj Dzień 1

Dzień 10

Dzień 25

badania dermatologiczne. Skuteczność tych surowców potwierdzają

Dzień 30

pomiary wilgotności skóry po 30 dniach ekspozycji na skórze człowieka. Rys. 1. Wyniki pomiaru wartości pH dla preparatów liposomowych

• Liposom z konserwantami: 40% nawilżenie skóry • Liposom bez konserwantów: 42% nawilżenie skóry

użytkowych, co dodatkowo pozwala zamykać w ich wnętrzu substancje

Liposom bez konserwantów

aktywne. Liposomy zbudowane są z takich samych składników lipowych, 1,4

niewątpliwie przewagę nad innymi surowcami stosowanymi w kosmetyce.

1,2

Aby powyższy surowiec mógł spełnić zamierzone funkcje, musi przejść serię badań od momentu otrzymania powyższego surowca do jego zastosowania w gotowej kompozycji kosmetycznej. Pierwszym etapem badań są badania mikrobiologiczne na każdym szczeblu produkcji. Od

Liczba kwasowa, mg KOH/g

co błony biologiczne, zarówno w strukturze jak i składzie, co daje im

momentu wymieszania wyjściowych surowców do chwili otrzymania

1 0,8 0,6 0,4 0,2 0

gotowego produktu. Poniżej przedstawię wybrane wyniki badań dla

Liposom z konserwantami

Czas przechowywania, miesiące

powyższych nośników. Do podstawowych właściwości fizykochemicznych surowców

Rys. 3. Pomiar wilgotności skóry po aplikacji surowca kosmetycznego

kosmetycznych należy pomiar pH. Jest to niewątpliwie ważny parametr decydujący o stabilności surowców kosmetycznych w czasie. Na rysunku

Na podstawie przeprowadzonych badań Rys. 3 stwierdzono, że

1 przedstawiono wykres kontroli pH w czasie przechowywania surowca w

badane surowce pod względem stawianym im wymagań spełniają

temperaturze pokojowej. Z kolei rysunek 2 przedstawia pomiar liczby kwasowej dla wybranych

założenia odnośnie bezpieczeństwa użytkowania, dodatkowo liposomy

surowców kosmetycznych. Parametr ten obrazuję czy w danym

dobrze się wchłaniają i natłuszczają skórę. Surowiec wpływa na poprawę

surowcu zachodzą procesy hydrolityczne, których efektem jest znaczne

szorstkości skóry dając uczucie gładkości i jedwabistości. Powyższe właściwości fizykochemiczne i użytkowe to wybrane

zwiększenie liczby kwasowej, a co za tym idzie pogorszenie jakości

zagadnienia z szeregu wymogów, które dany surowiec musi spełnić przed

surowców.

włączeniem go do produkcji, a liposomy to tylko przykład jednego z wielu

Kinetykę zmian liczby kwasowej w badanych preparatach liposomowych przedstawiono na rysunku 2, zaś wartość zmian wielkości

surowców, które proponuje dzisiejszy rynek. Badania i testy aplikacyjne

pH ilustruje rysunek 1.

są niezbędne, aby potwierdzić skuteczność i wysokie walory użytkowe surowców kosmetycznych bez substancji konserwujących, ale miejmy

Liposom bez konserwantów

7,8 7,6 7,4 7,2 7 6,8 6,6 6,4 6,2 6 5,8

Liposom z konserwantami

nadzieję, że era kosmetyków bez konserwantów pomimo, że zaczyna dopiero „raczkować” to jednak z czasem na pewno przekona szerokie grono odbiorców, co skłoni producentów do poszukiwania lepszych bardziej sprzyjających zdrowiu produktów.

Czas przechowywania, miesiące

B. Kurzypa, „ Ustawa o kosmetykach z komentarzami”, Dom Organizatora, Toruń, 2009. M. Ogrodowczyk, K. Dettlaff, „Metody badania surowców i produktów kosmetycznych”,

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego, Poznań, 2009. 3

Rys. 2. Wyniki pomiaru liczby kwasowej

3/2011

I. Musialska, A. Sobczak, Ocena jakości surowców i produktów kosmetycznych”, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego, Poznań, 2009.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Nowoczesne mieszadła, głowice i zawory Alfa Laval gwarancją bezpiecznej produkcji 2

Alfa Laval jest jednym z największych na świecie producentów specjalistycznego wyposażenia technologicznego, przeznaczonego do szeroko rozumianego przemysłu kosmetycznego i farmaceutycznego. Wdrażane technologie gwarantują zachowanie najwyższej czystości i bezpieczeństwa produkcji oraz jej powtarzalność. Ich zdolność do zastosowania w powyższych przemysłach jest w pełni udokumentowana. 1 Mieszadło magnetyczne z lewitującym wirnikiem zapewnia mieszanie bez efektu tarcia, niezrównaną łatwość czyszczenia i zdolność mieszania nawet „na sucho” - gdy poziom cieczy znajduje się poniżej łożyska. 2 Obrotowa głowica SaniMidget SB, wykonana w standardzie

3-A, zapewnia efektywne mycie powierzchni zbiorników w jak najkrótszym czasie.

Alfa Laval Polska Sp. z o.o. Dział Komponentów dla Procesów Higienicznych ul. J. Dąbrowskiego 113, 93-208 Łódź tel. 42 642-66-00, fax: 42 641-71-78

3 Pakiet dokumentacji Q-doc upraszcza i ułatwia proces kwa-

lifikacji i walidacji urządzeń w procesach biotechnologicznych. 4 W zaworach membranowych Unique unikalna konstrukcja

siłownika umożliwia regulowanie siły nacisku sprężyny i chroni membrany przed przeciążeniami, przedłużając ich żywotność oraz czas pracy zaworu. Oferujemy membrany EPDM do ciągłej pracy w aplikacjach parowych w temperaturze do 150°C. 5 Mieszadło hydrodynamiczne ISO-MIX, zainstalowane we-

wnątrz zbiornika i zasilane pompą, generuje turbulentny ruch cieczy w całej jego objętości, w rezultacie którego skróceniu ulega czas mieszania oraz podwyższona zostaje jego efektywność. Po skończonym procesie, mieszadło ISO-MIX zapewnia również proces mycia CIP.

58 | surowce

artykuł sponsorowany

Caresoft™

– innowacja w pielęgnacji cery wrażliwej

Marcin Siekierski Provital Polska Sp. z o.o.

Produkty do cery wrażliwej to jeden z najważniejszych i najsilniej rozwijających się segmentów kosmetyki pielęgnacyjnej, a sam termin „skóra wrażliwa” jest obecnie szczególnie często stosowany, ponieważ znaczna część populacji wykazuje specyficzną podatność na określone bodźce zewnętrzne. Cera wrażliwa – problem XXI wieku Skórę wrażliwą zdefiniować można jako subiektywną nadreaktywność skórną. Ludzie doświadczający tego zjawiska wykazują silniejsze reakcje

Podstawowym czynnikiem regulującym aktywność bariery naskórkowej, jej funkcjonowanie, spójność i homeostazę jest pH. Powierzchnia zewnętrznej warstwy naskórka, czyli stratum corneum

na kontakt skóry z czynnikami zewnętrznymi (np. kosmetykami, warunkami

(SC) posiada pH kwasowe. Osiąga ona wartości pH w zakresie 4,5 – 6,0

środowiskowymi) i wewnętrznymi (np. zmiany stylu życia, stres). Zazwyczaj

w zależności od obszaru ciała, płci, wieku itd., podczas gdy pH pierwszej

nie występują tu typowe oznaki podrażnienia, jednak osoba odczuwa

po rogowej warstwy naskórka z żywymi komórkami (warstwa ziarnista)

uczucie pieczenia, swędzenia, szczypania czy mrowienia.

osiąga już wartości zbliżone do obojętnych.

Pomimo, że to twarz uznawana jest za główny obszar występowania

Stwierdzono, że wartości pH powierzchni skóry wrażliwej są wyższe

skóry wrażliwej, stwierdzono, że nadreaktywność może pojawiać się

od zwykle notowanych. Badania wykazały, że osoby ze skórą atopową

również na innych obszarach ciała. W badaniach przeprowadzonych

mają znacząco wyższe pH niż w przypadku osób ze skórą normalną.

przez Saint-Martory (2007), 85% osób ze skórą wrażliwą odnotowało jej

Wskazano na wyraźną korelację między dotkliwością zaburzeń skórnych

występowanie na twarzy, a 70% również na innych partiach ciała, takich

a alkalicznym odczynem powierzchni skóry. Zaobserwowano także, że

jak dłonie, skóra głowy, stopy, kark, klatka piersiowa czy plecy.

przy pH bardziej zasadowym następuje wolniejsza odbudowa bariery skórnej. Słabe zakwaszenie powierzchni skóry wrażliwej naraża na szwank

pH – cel numer 1 w pielęgnacji skóry wrażliwej Jedną z głównych przyczyn występowania zjawiska skóry wrażliwej są zaburzenia funkcji barierowej, powodujące zwiększoną penetrację skórną

homeostazę bariery epidermalnej i zapobiega łatwej odbudowie skóry po agresji zewnętrznej. Za źródło kwasowego pH stratum corneum przez długi czas uważano

substancji potencjalnie drażniących. Bariera skórna odpowiedzialna jest

zewnętrzne mechanizmy zachodzące w naskórku, takie jak obecność

za spełnienie najważniejszych funkcji skóry: chroni ona organizm przed

produktów metabolizmu drobnoustrojów, kwasu mlekowego i mleczanów

środowiskiem zewnętrznym oraz zapobiega utracie wody wewnętrznej.

z potu czy wolnych kwasów tłuszczowych z sebum. Współczesne

Zmiany w obszarze bariery sprawiają, że drażniące substancje mogą

badania wskazują jednak, że te czynniki zewnętrzne nie są decydujące

łatwiej przedostać się do skóry, wywołując niepożądane reakcje.

w utrzymywaniu kwasowego płaszcza, natomiast istnieje specyficzny

Rys. 1. Proces regulowania pH skóry przez NHE1

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

59 mechanizm wewnętrzny, który reguluje pH powierzchni skóry – jest nim

wzrost ekspresji NHE1 w komórkach skóry o 58% w stosunku do próbki

transporter NHE1.

kontrolnej, podczas gdy po 48h wzrost ten wynosił już 78%. Zwiększona

NHE1 to proteina membranowa należąca do rodziny wymieniaczy

ekspresja NHE1 skutkowała wzrostem wewnątrzkomórkowego pH

Na /H , które transportują jony Na i H w przeciwnych kierunkach. NHE1

keratynocytów, a co za tym idzie przywróceniem typowego dla komórek

jest jedyną formą transportera obecną w keratynocytach i naskórku,

naskórka gradientu pH. Keratynocyty poddane działaniu Caresoft™

biorącą udział w kontrolowaniu kwasowego pH stratum corneum poprzez

cechowały się również wyraźnie zwiększoną adhezją, dwukrotnie wyższą

zdolność do modulowania stężenia jonów H+.

od komórek próbki kontrolnej. Wskazuje to tendencję surowca do

Badania przeprowadzone przez Behne wykazują, że ograniczenie NHE1 lub jego farmakologiczna inhibicja powodują wzrost pH warstwy rogowej. Prowadzi to do istotnego zwiększenia podatności skóry na

zwiększania spójności naskórka, regeneracji jego integralności, a w efekcie polepszania funkcji barierowych. Wyniki uzyskane w badaniach in-vitro znajdują swoje odzwierciedlenie

występowanie podrażnień wskutek osłabienia bariery skórnej, zgodnie

również w badaniach in-vivo, które zostały przeprowadzone na grupie

z rysunkiem 1.

20 osób ze skórą wrażliwą. Ochotnicy przez 28 dni stosowali żel zawierający 5% Caresoft™ na jednej połowie twarzy i placebo na drugiej

Caresoft™ - rozwiązanie problemu Jako rozwiązanie problemu skóry wrażliwej, wynikającego z osłabienia

połowie. Po zakończeniu okresu aplikacji, liczba ochotników ze skórą wrażliwą drastycznie spadła – reakcja na czynnik drażniący (10% roztwór

funkcjonowania bariery naskórkowej wskutek wzrostu pH stratum

kwasu mlekowego) wystąpiła jedynie u 35% badanych, podczas gdy przed

corneum, zaproponowaliśmy innowacyjną substancję aktywną o nazwie

rozpoczęciem wszyscy ochotnicy wykazywali podatność na podrażnienie

Caresoft™.

(redukcja o 65%). Oprócz zwiększenia odporności na podrażnienia,

Caresoft™ to oczyszczona frakcja z rośliny Curculigo orchioides.

aplikacja Caresoft™ wyraźnie złagodziła przebieg reakcji podrażnieniowej.

Curculigo (zdjęcie), zwane też Kale musli lub Czarne musale, wywodzi się

Reakcje skóry na czynnik drażniący zostały ocenione w czterostopniowej

z zacienionych lasów Himalajów, gdzie rośnie na wysokościach ok.

skali (0 – brak rekacji, 1 – dyskomfort, 2 – szczypanie, 3 – pieczenie).

2250 m n.p.m. Ze względu na właściwości wzmacniające, roślina ta

Przed rozpoczęciem badania, średnia reaktywność u ochotników wynosiła

stanowi część tradycyjnej medycyny chińskiej, stosowana również była

1,5, podczas gdy po zakończeniu aplikacji Caresoft™ wskaźnik ten zmalał

w ajurwedzie. Jest ona adaptogenem, czyli wytwarza specjalne składniki

o 65%, osiągając średnią wartość 0,5. Wydłużył się również czas reakcji

odżywcze pomocne we wzmacnianiu organizmu i zwiększaniu jego

skóry na czynnik drażniący - stosowanie Caresoft™ opóźniło wystąpienie

witalności, poprawia wytwarzanie ATP w mitochondriach oraz działa

pierwszych oznak podrażnienia o 25%. Aplikacja Caresoft™ miała także istotny wpływ na regenerację

przeciwutleniająco.

bariery naskórkowej po jej mechanicznym uszkodzeniu. W celu oceny tego parametru dokonano strippingu naskórka oraz pomiaru wartości TEWL w odpowiednich odstępach czasu. Ochrona, jaką zapewniała bariera naskórkowa, została określona na podstawie różnicy w TEWL między próbką kontrolną a Caresoft™. Na obszarze skóry poddanym działaniu substancji aktywnej, wartości TEWL były niższe o 13 punktów procentowych, co jednoznacznie świadczy o poprawie funkcji barierowych i lepszym funkcjonowaniu bariery naskórkowej. Stwierdzono również szybszą regenerację funkcji barierowych – różnica względem próbki kontrolnej wynosiła 20%.

Podsumowanie Caresoft™ proponuje innowacyjny mechanizm działania, polegający na regulowaniu białka NHE1 w skórze wrażliwej. Jest on składnikiem aktywnym, który wpływa na wewnętrzne mechanizmy kontroli pH skóry, poprawia integralność naskórka i funkcję barierową oraz zmniejsza reaktywność i wrażliwość skóry. Jako jedyna substancja aktywna na Mechanizm działania Caresoft™ wykorzystuje zdolność Curculigo orchioides do zwiększania produkcji ATP i wapnia, które są czynnikami regulującymi ekspresję NHE1. Wzrost poziomu tych czynników powoduje

rynku surowców kosmetycznych, moduluje aktywność transportera NHE1, prowadząc do globalnej poprawy kondycji skóry wrażliwej. Surowiec polecany jest do zastosowania w produktach

wzrost ekspresji NHE1, co z kolei prowadzi do zwiększenia jego

przeznaczonych do pielęgnacji cery wrażliwej i atopowej (emulsje, żele,

aktywności i skuteczności w skórze.

kosmetyki dekoracyjne), produktach dla mężczyzn (zwłaszcza after-

Badania in-vitro przeprowadzone z wykorzystaniem Caresoft™ na

shave), dla dzieci oraz w kosmetykach do higieny intymnej. Caresoft™ to

ludzkich keratynocytach potwierdzają zdolność surowca do regulowania

doskonała propozycja do pielęgnacji cery podatnej na podrażnienia, która

aktywności transportera NHE1. Po 24h inkubacji zaobserwowano

działając od wewnątrz zmniejsza uszkodzenia na zewnątrz skóry.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

60 | surowce

Skleroproteiny w przemyśle kosmetycznym mgr Monika BLEZIEŃ – RUSZAJ Biotechnolog, specjalista ds. ochrony środowiska

W dobie szybkiego i aktywnego życia coraz częściej procesy biotechnologiczne wykorzystywane są w przemyśle kosmetycznym. Konsumenci rynku kosmetycznego, nie zdając sobie sprawy, że to właśnie dzięki rozwijającemu się na dużą skalę przemysłowi biotechnologicznemu, kosmetologia może pozwolić sobie na produkcję i oferowanie szerokiej gamy preparatów kosmetycznych, jak również coraz większej oferty profesjonalnych zabiegów kosmetycznych z wykorzystaniem preparatów proteinowych.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

PROTEINY

Do białek fibrylarnych (włókienkowych) zaliczamy białka o znacznej

Proteiny można znaleźć we wszystkich komórkach i tkankach – od

asymetrii cząstek, tj. dużym stosunku długości osi długiej do krótkiej. Ich

wirusów i bakterii, poprzez rośliny i zwierzęta aż do człowieka. Stanowią

cząsteczki stanowią zespoły rozciągniętych łańcuchów polipeptydowych.

one 50% suchej masy komórek, regulują procesy życiowe, m.in. wiążą

Są one na ogół nierozpuszczalne.

wodę niezbędną do tych procesów.

Białka fibrylarne mają proste i wydłużone cząsteczki, składające się z prostych łańcuchów polipeptydowych, czyli pojedynczych spirali

Białka – proteiny to związki, bez których nie istnielibyśmy.

lub z zespołów i splotów tych spirali bądź z innych form zespołowych

Białka są podstawowym i najważniejszym składnikiem budulcowym

łańcuchów polipeptydowych (np. harmonijkowych). SKLEROPROTEINY

naszego organizmu. Białka proste są dużymi cząsteczkami, zbudowanymi

są dużą grupą białek fibrylarnych, występujących u zwierząt jako składniki

z pojedynczych, połączonych ze sobą w łańcuchy aminokwasów.

tkanki łącznej i strukturalnej. Białka tej grupy są szczególnie odporne na

Białka proste mają charakter całkowicie polipeptydowy. Odporność i

działanie rozpuszczalników i enzymów proteolitycznych i występują w

wytrzymałość tych białek jest następstwem tworzenia się uporządkowanej

formie pseudokrystalicznej. W grupie tych białek znajdują się wszystkie

struktury półkrystalicznej, która pozwala na sporządzanie fotografii

białka strukturalne, a więc keratyna włosów i paznokci, kolagen skóry i

rentgenowskich, a to umożliwia poznanie ich budowy.

tkanki łącznej, elastyna tętnic i arterii oraz fibroina jedwabiu.

Białka proste dzielimy na: • białka fibrylarne niciowate, • białka globularne sferoidalne (skleroproteiny) (kuleczkowate),

Białka w skórze Białka tworzą w skórze, żel proteinowy składający się w 70% z wody. Aby zachować swoją aktywność, żel proteinowy musi być nieustannie

Białka globularne rozpuszczalne są w wodzie i rozcieńczonych

odżywiany – należy dostarczać mu białek, które w organizmie rozpadną się

roztworach soli. Ich cząsteczki mają kształt kulisty lub elipsoidalny.

na aminokwasy. Jak dobrze wiemy z badań biologicznych, już po 25 roku

W białkach globularnych, do zwijania się łańcuchów polipeptydowych

życia podstawowe funkcje naszych białek zaczynają stopniowo słabnąć.

przyczyniają się różne pofałdowania łańcucha. Wiele z nich to enzymy lub

Starzenie się skóry jest procesem zachodzącym w naszym organizmie.

hormony.

Już po 25 roku życia nasz organizm zaczyna produkować mniej kolagenu reklama

62 | surowce i elastyny przez co włókna tych białek stają się rozluźnione, osłabia się

tymczasowego cementu, który utrzymuje się do czasu następnego mycia,

napięcie skóry, staje się ona wiotka, pojawiają się pierwsze zmarszczki.

dzięki temu włosy stają się nawilżone i wygładzone.

Tempo starzenia się skóry i jego objawy występują w różnym nasileniu. Nie wystarczy już wtedy sama dieta wysokobiałkowa. Do utrzymania skóry w dobrej kondycji, musimy nasz organizm regularnie zaopatrywać w składniki białkowe: drogą wewnętrzną (pokarmową) oraz drogą zewnętrzną, poprzez kompleksy aminokwasów zawarte w preparatach kosmetycznych. Kosmetyk odżywczy, który nie zawiera aminokwasów wchodzących

Zastosowanie w przemyśle kosmetycznym znalazły przede wszystkim białka strukturalne, wchodzące w skład skóry – kolagen, elastyna i keratyna, jak również białka mleka, jedwabiu i niektóre proteiny roślinne (pszenica, soja, migdał).

w skład podstawowych białek skóry, włosów i paznokci, nie może należycie ich odżywiać ani regenerować. Gwarancją identyczności składu

Wiele problemów skórnych bierze się z jej niedostatecznego

aminokwasowego są proteiny zwierzęce, które jakościowo i ilościowo

uwodnienia. W efekcie niedoboru wody następują niekorzystne zmiany

prawie nie różnią się od występujących w ludzkiej skórze.

w naskórku, takie jak zahamowanie jego odnowy, szorstkość, a nawet pękanie. Niski poziom wilgoci w skórze powoduje poważne zakłócenia w

Białka – przyszłość przemysłu kosmetycznego

jej funkcjonowaniu, m.in. degeneracje struktur kolagenowych i elastyny. W

Firmy kosmetyczne wychodząc naprzeciw osobom pragnącym

rezultacie skóra szybciej się starzeje. Główną funkcją białek w kosmetyce

wyglądać i czuć się młodo i pięknie podsuwają cały wachlarz preparatów

jest działanie nawilżające i zmiękczające - są one odpowiedzialne za efekt

zawierających w swym składzie naturalne składniki poprawiające wygląd

napinania skóry. Aminokwasy, z których zbudowane są białka, są również

zarówno włosów, paznokci jak i całego ciała. Wiadomo, że życie w stresie

składnikiem NMF (natural moisturizing factor), czyli naturalnego czynnika

przy podwyższonym poziomie kortyzolu – hormonu stresu, sprzyja

nawilżającego. NMF można zaobserwować w warstwie rogowej naskórka,

osłabieniu zarówno włókien kolagenowych i elestyny jak również powoduje

czynnik ten odpowiedzialny jest przede wszystkim za stopień nawilżenia

niedobór naturalnych składników budulcowych włosów i paznokci ( m.in.

skóry. NMF jest złożoną mieszaniną wielu substancji hydrofilowych.

keratyna). Zły wygląd oraz zniszczenie skóry, paznokci czy włosów może mieć

Jak widać na rysunku 1. czynnik nawilżający prawie w połowie składa się z aminokwasów, przez co posiada bardzo duże zdolności wiązania

charakter mechaniczny bądź chemiczny. Warunki środowiska – jego

wody, zabezpiecza też przed transepidermalną utratą wody. Aminokwasy

zanieczyszczenia jak i wszelkie zabiegi fryzjerskie, agresywne środki

zawarte w czynniku nawilżającym odpowiadają również za poprawienie

myjąco – czyszczące, nadmierne opalanie, stres jak również niezdrowy

gładkości i elastyczności skóry, nie wywołują podrażnienia skóry.

tryb życia ( np. używki, zarwane noce ), często wpływają również na wygląd skóry, włosów czy paznokci. Na szczęście zniszczenia te można reperować używając preparatów kosmetycznych. Nasz organizm czerpiąc składniki budulcowe z kosmetyków zawierających mi.in. keratynę regeneruje niedoskonałości. Białka jako jedne z najważniejszych składników preparatów kosmetycznych już w niedługim czasie staną się podstawą przemysłu kosmetycznego. To w oparciu o nie robione są preparaty. Biotechnologia na dużą skalę wymyśla i wdraża procesy bioinżynierii do uzyskania jak największej ilości tych ważnych w kosmetologii składników. Białka są klasycznymi substancjami czynnymi, stosowanymi do pielęgnacji. Proteiny od lat stosowano do wyrobu kosmetyków, ale dopiero w ostatnich latach zyskały popularność na skalę przemysłową. W ostatnich latach coraz częściej białka stosowane są w produktach

Rys. 1. Składniki czynnika nawilżającego

kosmetycznych zarówno do pielęgnacji skóry jak i włosów. Białka proste zbudowane są z aminokwasów połączonych wiązaniami peptydowymi. Zainteresowanie białkami wynika z faktu, iż są one

Skóra oraz jej wytwory w przeważającym składzie zbudowane są z białek zwanych skleroproteinami.

podstawowymi składnikami wszystkich żywych organizmów. Należy pamiętać, że większość protein stosowanych w kosmetykach to produkty

Białka w przemyśle kosmetycznym

hydrolizy białek naturalnych. Proces hydrolizy, to rozkład pozwalający uzyskać mniejsze cząsteczki białek o lepszym stopniu przyswajalności przez skórę i włosy. W zależności od stopnia hydrolizy – częściowa bądź

Kolagen i elastyna Kolagen stanowi 70 – 80 % suchej masy skóry. Warto zaznaczyć, że

całkowita – białka różnią się między sobą zdolnością wchłaniania

to kolagen jest najważniejszym białkiem - nadaje on skórze właściwej

i zatrzymywania wody. W przypadku włosów, hydrolizowane proteiny

mechaniczną i strukturalną jednolitość. Kolagen odpowiedzialny jest za

mają zdolność wnikania w drobne uszkodzenia włókna włosa na zasadzie

jędrność, sprężystość skóry.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

surowce | 63

Po trzydziestym roku życia, u każdego praktycznie człowieka rozpoczyna się zanik gruczołów łojowych i potowych oraz postępujące wysychanie i wiotczenie skóry. Pojawiają się zmarszczki. Dzieje się tak wskutek osłabienia włókien elastyny i kolagenu, stanowiących najważniejsze składowe podścieliska łącznotkankowego. Wolne rodniki, toksyny i enzym zwany kolagenazą niszczą włókna białkowe, a w organizmie spada poziom mikroelementów i witamin stymulujących naturalną produkcję kolagenu przez fibroblasty i chondrocyty. Kolagen w organizmie jest nadal produkowany lecz należy pamiętać o tym, że im bliżej starości, tym procesy degradacji zaczynają przeważać nad procesami syntezy kolagenu rozpuszczalnego, który do tej chwili zapewniał skórze elastyczność i możliwość pęcznienia, dzięki zdolnościom wiązania wody. Rys. 2. Struktura keratyny

Keratyna Keratyna jest białkiem, które stanowi główny budulec włosów. Zalicza

Kolagen i elastyna – skleroproteiny podporowe skóry. Są one

się ją do białek włókienkowych. Strukturę keratyny tworzą łańcuchy

odpowiedzialne za jej odpowiednie napięcie, nawilżenie, sprężystość,

polipeptydowe, zbudowane m.in. z cysteiny, kwasu glutaminowego,

elastyczność i jędrność. Jak wiemy od 25 roku życia, skóra ludzka

leucyny, argininy, asparaginy, proliny, seryny. Większość z wymienionych

zaczyna powoli tracić te cechy, podobnie jak mięśnie tracą siłę, a kości

aminokwasów ma w swej budowie reaktywne grupy funkcyjne – aminowe,

ubożeją w wapń. Wszystkie te objawy starzenia się człowieka wynikają

karboksylowe, hydroksylowe, merkaptanowe. Dzięki obecności tych grup

z postępującego deficytu kolagenu rozpuszczalnego, którego biosynteza

pomiędzy łańcuchami peptydowymi keratyny istnieją silne oddziaływania.

jest z wiekiem coraz słabsza.

( rys. 2.) reklama

• • • • • •

64 | surowce Przyjmuje się, że poprzeczne wiązania – S – S – cystyny odgrywają

Zaletą białka jest również fakt, że nie powoduje podrażnień.

ważną rolę w utrzymaniu spójności keratyny oraz tłumaczą jej

Wykorzystując badania i wiedzę nt. białka wiele firm kosmetycznych

nierozpuszczalność w wodzie i solach. Jeśli jednak podziała się na włosy

stosuje fibroinę jako składnik m.in. kremów, mleczek, balsamów

czynnikiem redukującym, to cząsteczki cystyny łatwo ulegają redukcji

przeznaczonych do skóry suchej i wrażliwej.

z jednoczesnym rozerwaniem wiązań disiarczkowych. Włosy poddane

Fibroina stymuluje przebieg procesów metabolizmu komórkowego

takiemu zabiegowi stają się rozpuszczalne i giętkie. Należy w tym

oraz przyspiesza wydalanie nadmiaru tłuszczu podskórnego. Kremy

momencie zwrócić uwagę na to, że większość produktów kosmetycznych

oparte na składnikach jedwabiu, często wzbogacane są ekstraktami

do trwałego modelowania włosów mają na celu przede wszystkim

z ziół, wyrównują one poziom wydzielanego tłuszczu i zwiększają

rozerwanie mostków disiarczkowych keratyny.

nawilżenie naskórka. Przyspieszają proces regeneracji komórek w

Keratyna w postaci hydrolizatów rozpuszczalnych w wodzie,

warstwie podstawnej. Preparaty kosmetyczne z jedwabiem hamują proces

znajduje szerokie zastosowanie w preparatach do pielęgnacji włosów i

tworzenia się wolnych rodników, odpowiedzialnych za starzenie się skóry

paznokci m.in. w szamponach, płynach kondycjonujących, środkach do

i powstawanie zmarszczek. Mogą być stosowane do każdego rodzaju

trwałej ondulacji, farbach do włosów odżywkach zarówno do włosów

cery, nawet bardzo wrażliwej. Ze względu na swą strukturę, mleczka

jak i paznokci. W preparatach kosmetycznych do pielęgnacji włosów

jedwabne są wyjątkowo łatwo przyswajalne i dokładnie oczyszczają

keratyna wykorzystywana jest jako substancja chroniąca włosy przed

skórę. Nie wysuszają naskórka, nie naruszają też naturalnego płaszcza

uszkodzeniami oraz działająca wzmacniająco. Liczne próby,

hydrolipidowego skóry.

praktycznie poparte badaniami, wykazały, że preparaty uzyskane

Proteiny jedwabiu są często wykorzystywane jako składniki

z wysokocząsteczkowej keratyny wykazują trwały efekt kondycjonujący

kosmetyków do pielęgnacji włosów np. do szamponów i odżywek.

w stosunku do włókna włosowego.

Najbardziej znany na rynku silnie działający tzw. płynny jedwab do

W preparatach do paznokci keratyna ma właściwości wzmacniające,

włosów ułatwia rozczesywanie, układanie fryzury jak również nadaje

utwardzające i regenerujące, wiele preparatów do paznokci opartych na

włosom gładkość, elastyczność i piękny zdrowy wygląd. Jedwab w płynie

hydrolizacie keratyny wykazało, że już po kilku dniach stosowania płytka

stosowany w kosmetykach działa również ochronnie i regenerująco.

paznokci staje się mniej łamliwa, wzmocniona i nadbudowana. Skóra oraz jej wytwory – włosy i paznokcie składają się z

Jedwab naturalny oferowany przez przemysł kosmetyczny to preparat oparty o składniki chemiczne m.in. cyclomethiocone ( pochodna

aminokwasów, czyli cząsteczek które są również budulcem protein.

olejku silikonowego, bardzo często wykorzystywanego w przemyśle

Zarówno włosy jak i paznokcie w swojej budowie posiadają keratynę.

kosmetycznym ze względu na bardzo dobre właściwości wygładzające

Ilość keratyny w miarę upływu lat jednak spada, dlatego też nasz organizm

oraz pozostawiająca poczucie jedwabistej skóry. Nie ma on właściwości

liczy na nas, na to aby przez dostarczanie - stosowanie preparatów

nawilżających, nie wchłania się do skóry, a działa jedynie na jej

zawierających w swym składzie keratynę pozwalać na utrzymanie zarówno

powierzchni i dosyć szybko wyparowuje ) oraz dimethiocone ( pochodna

włosów jak i paznokci w dobrej kondycji.

silikonu wspomagająca rozczesywanie ). Warto wiedzieć, że na rynku kosmetycznym można znaleźć również bardziej naturalny zamiennik,

Jedwab

oparty na naturalnych olejkach agarowym, lnianym i olejku z papirusa.

Proteina jedwabna zaliczana jest do tzw. białek „obcych” dla ciała ludzkiego, jednak ze względu na swe własności oraz podobieństwo, do protein występujących w skórze i włosach często stosuje się ją w preparatach kosmetycznych. Jedwab stosowany jest w całej gamie kosmetyków zarówno do

Zarówno jedwab jak i keratyna zastosowana w preparatach kosmetycznych do pielęgnacji włosów wpływa na regenerację włosa i jego odbudowę oraz wzmocnienie.

pielęgnacji skóry, jak i włosów, gdzie wykorzystywane są własności Współczesny przemysł kosmetyczny wykorzystując wiedzę

nawilżające i wygładzające proteiny jedwabiu. Zhydrolizowane białko jedwabiu wykazuje szeroki zakres mas cząsteczkowych począwszy

biotechnologów przy współudziale przemysłu farmaceutycznego jak

od wolnych aminokwasów do polipeptydów o dłuższym łańcuchu.

i we współpracy ze środowiskiem dermatologicznym tworzą preparaty

Dzięki czemu łączy w sobie własności zwilżające, błonotwórcze

kosmetyczne oparte na białkach, które zaspakajają oczekiwania klientów

i regeneracyjne.

w zakresie długotrwałej poprawy wyglądu skóry.

Jedwab zbudowany jest z dwóch białek – fibroiny (ok. 70%) oraz serycyny (30%). Przemysł kosmetyczny poznając niezwykłe właściwości fibroiny, wykorzystuje jedwab jako składnik wielu preparatów kosmetycznych. Fibroina jest białkiem posiadającym bardzo dużą zdolność wiązania i zatrzymywania wody. Fibroina może pochłonąć ok. 30 razy więcej wody w stosunku do swojej wagi. Dzięki tej właściwości białko to sprawdza się w kosmetykach nawilżających, dzięki fibroinie zahamowane zostaje wysuszenie naskórka.

3/2011

Literatura: [1] [2] [3] [4] [5] [6]

Gumińska M.; (1998) „ Zarys biochemii ogólnej dla studentów farmacji i analityki medycznej” Kłyszejko – Stefanowicz L.; (1998) „ Cytobiochemia” Marzec A.; (2005) „ Chemia kosmetyków” Brud W.S.; Glinka R.; (2001) „ Technologia kosmetyków” Malinka W.; (1999) „ Zarys chemii kosmetycznej” Żak I.; (2001) „Chemia medyczna”.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

66 | surowce

Surowce mineralne – istotne składniki receptur kosmetycznych Opracowała

dr inż. Magdalena Sikora

Ze względu na systematycznie rosnące zainteresowanie kosmetykami naturalnymi, oprócz surowców roślinnych, coraz częściej pośród składników wyrobów tego segmentu można także spotkać surowce mineralne. Komponenty te stosowano w celach terapeutycznych i kosmetycznych, praktycznie od czasów prehistorycznych.

Powód szczególnego zainteresowania tą grupą związków stanowi ich

Niezależnie jednak od tego jaką pełnią funkcję, w wyrobie

duża różnorodność i szeroki zakres funkcyjny. Wykorzystywane są one

kosmetycznym, czy farmaceutycznym muszą spełniać określone wymogi

zarówno jako składniki aktywne o działaniu antyseptycznym, ochronnym,

czystości, zgodne z odpowiednimi normami Farmakopei Europejskiej.

przeciwzapalnym, miejscowo znieczulającym, jak również istotne

Z tego też powodu poddawane są one dokładnemu procesowi

substancje pomocnicze.

oczyszczania, gwarantującymi bezpieczeństwo ich stosowania.

Działanie minerałów jest ściśle związane z ich składem oraz

Z prawie 4500 różnorodnych minerałów, ze względu na koszt

właściwościami fizyko-chemicznymi. W przemyśle kosmetycznym są one

wydobycia i trudności w uzyskaniu odpowiedniego stopnia czystości, tylko

używane jako środki promieniochronne, składniki past do zębów, emulsji,

około 30 znalazło praktyczne zastosowanie.

soli kąpielowych, czy też dezodorantów.

Z tego też powodu coraz częściej związki te, choć niewiele osób jest tego świadomych, są pozyskiwane także w laboratoriach chemicznych. W wielu wypadkach ich synteza jest stosunkowo prosta, a na jej drodze ~ 4500 komponentów mineralnych

Chalkantyt

~ 30 wykorzystywanych minerałów

Przemysł farmaceutyczny

Minerały przygotowanie, oczyszczanie, obróbka

3/2011

Rys. 1.

substancje aktywne substancje pomocnicze

Źródła surowców mineralnych wykorzystywanych w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym

Syntetyczne analogi

Produkty kosmetyczne

Złoże obfitość i proste oczyszczanie

pozyskuje się ich czyste chemicznie analogi surowców naturalnych (rys. 1).

Laboratorium Chalkantyt syntetyczny

prosta synteza, niski koszt

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

68 | surowce Stosowane w kosmetyce i farmacji związki mineralne można sklasyfikować

w recepturach preparatów dla dzieci i niemowląt, m.in. w zasypkach,

w różnych grupach chemicznych. Należą do nich między innymi: tlenki (rutyl –

kremach i balsamach. Stosowany jest również w seriach kosmetyków

ditlenek tytanu, cynkit – tlenek cynku, tlenki żelaza), węglany, siarczany (ałun),

dla osób o skórze wrażliwej, skłonnej do alergii.

chlorki, wodorotlenki, makroelementy (siarka), siarczki, fosforany, azotany, borany (boraks), krzemiany warstwowe (talk, mika). Do istotnych przedstawicieli surowców pochodzenia naturalnego należą pigmenty, spośród których na szczególną uwagę zasługują

Coraz częściej jego właściwości promieniochronne wykorzystuje się także w produktach przeznaczonych do codziennej pielęgnacji i upiększania ciała. Kolejnym często pojawiającym się w recepturach kosmetycznych

właśnie układy nieorganiczne. Komponenty tego segmentu mają bardzo

związkiem jest tlenek cynku. Surowiec ten stosowany w preparatach

dobre właściwości kryjące, są stosunkowo trwałe, odporne na działanie

zapewnia im wielokierunkowe działanie. Podobnie jak ditlenek tytanu,

temperatury i światła.

jest on wykorzystywany jako biały pigment, cechują go jednak słabsze

Ważnymi ich przedstawicielami są ditlenek tytanu (biel tytanowa) i tlenek cynku (biel cynkowa), stanowiące istotne komponenty tzw. kosmetyków mineralnych. Związki te stanowią podstawę białych pigmentów szeroko wykorzystywanych w kosmetyce. Ditlenek tytanu to minerał, który w przyrodzie występuje w postaci trzech odmian: anatazu, brukitu oraz rutylu. Surowce te różnią się zarówno budową krystaliczną, jak i stopniem twardości, przy czym najtrwalszy

właściwości kryjące. Z tego też powodu w podkładach czy korektorach, często wykorzystywane są oba wymienione surowce. Tlenek cynku znalazł także szerokie zastosowanie w kremach promieniochronnych. Jego właściwości w tym działaniu są podobne do ditlenku tytanu, chociaż jego współczynnik załamania światła jest mniejszy (nD20 – 2,020). Oprócz właściwości barwnych i promieniochronnych tlenek cynku

i najbardziej rozpowszechniony jest ostatni z wymienionych materiałów.

działa także antyseptycznie i przeciwzapalnie. Ogranicza on tworzenie

Brukit i anataz pod wpływem wysokiej temperatury, przekształcają

wykwitów skórnych, przyspiesza proces gojenia już istniejących.

się właśnie do tej formy. Wspólną cechą wszystkich wymienionych

Przywraca neutralny odczyn skóry, działa ściągająco, oczyszcza

surowców jest duża różnorodność ich barwnych odmian. W preparatach

z nadmiaru wydzielanego sebum, matuje skórę. Z tego powodu jest

kosmetycznych oprócz rutylu naturalnego wykorzystywany jest także jego

on cenionym składnikiem preparatów przeznaczonych do pielęgnacji

syntetyczny analog.

zarówno cery tłustej, trądzikowej, jak i mieszanej.

Ditlenku tytanu stosowany jest od wielu lat, a jego walory użytkowe

Do barwników mineralnych chętnie wykorzystywanych w przemyśle

zostały docenione w różnych typach produktów kosmetycznych. Związek ten

kosmetycznym należą także pochodne żelaza, które są dostępne

jest surowcem trudnotopliwym, odpornym na działanie światła i temperatury.

w różnorodnych kolorach. Zaliczamy do nich między innymi: czerń

Zaliczany jest on do najbardziej trwałych białych pigmentów. Jest odporny

żelazową (tlenek żelazowo-żelazawy Fe x Fe2O3), żółcień żelazową

chemicznie, nietoksyczny, powszechnie uważany za substancję bezpieczną.

(uwodniony tlenek żelazowy FeO(OH)n H2O), czerwień żelazową (tlenek

Charakteryzuje się wysokim współczynnikiem załamania światła

żelazowy Fe2O3). Odpowiednio łączone zapewniają układy o różnych

(nD20 – 2,600), a także dużą zdolnością jego rozpraszania. Biorąc pod uwagę

odcieniach. I tak na przykład mieszanina tlenków żelaza – czerni i żółcieni

właściwości tego pigmentu, w połączeniu z możliwością pozyskiwania jego cząsteczek w nano-wymiarach (200–500 nm), można go uznać za układ o wyjątkowych właściwościach optycznych. Odznacza się on śnieżną bielą, jest efektywnym środkiem kryjącym. Pełni rolę tzw. pigmentu wypełniającego w wielu produktach kosmetyki kolorowej. Stosowany, nawet w dużych ilościach, nie powoduje zapychania porów skóry, nie cechuje go działanie komedogenne. Wykorzystuje się go w różnych stężeniach w pigmentach o jasnych, pastelowych barwach, które znajdują szerokie zastosowanie w różach, cieniach do oczu, pomadkach. Wykorzystywany jest on także do produkcji pigmentów perłowych. Dodatkowym atutem wprowadzania do receptur kosmetycznych ditlenku tytanu jest fakt, iż jest skutecznym filtrem przeciwsłonecznym. Doskonale chroni on skórę przed promieniowaniem na powierzchni, nie penetrując do jej głębszych warstw. Działa on na zasadzie lustra odbijającego i rozpraszającego promieniowanie słoneczne, dzięki czemu minimalizuje szkody, zachodzące w skórze pod jego wpływem. Stosowany w preparatach promieniochronnych w stosunkowo dużych stężeniach, dochodzących do 25%, może jednak powodować tworzenie na skórze nieestetycznej, białej powłoki. Dlatego też, coraz częściej w kosmetykach używa się go w postaci rozdrobnionej. Ditlenek tytanu w formie nanocząsteczek zapewnia efektywną ochronę słoneczną, nie wykazując przy tym efektu bielenia. Jest to surowiec o wysokim poziomie skuteczności działania, a także bezpieczeństwie stosowania, o czym może świadczy jego zawartość

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

żółcieni i czerwieni żelazowej tworzy barwnik brunatny. Surowce tego segmentu chętnie wykorzystywane są w kosmetykach mineralnych: podkładach, czy pudrach. Można je również spotkać pośród składników pomadek do ust. Spośród pigmentów nieorganicznych można także wymienić ultramaryny (Na7Al6 Si6O24S3), stanowiące kompleks wielosiarczków z krzemianem glinowo-sodowym, odpowiedzialne za powstawanie palety kolorów niebieskich i różowych. Ważnymi przedstawicielami tego segmentu są również zielenie chromowe (Cr2O3 x nH2O), fiolety manganowe (Mn NH4P2O7), czy też błękity żelazowe. Układy te mogą stanowić samodzielne czynniki koloryzujące lub być wykorzystywane, jako składniki różnorodnych mieszanin barwnych. Szczególną grupę surowców mineralnych stanowią pigmenty perłowe. W segmencie tym wykorzystuje się tlenochlorek bizmutu, mikę jak również mikę pokrytą ditlenkiem tytanu lub tlenkami żelaza. Wszystkie wymienione komponenty nie drażnią, nie powodują uczuleń, nie budzą zastrzeżeń pod względem toksykologicznym. Z punktu widzenia przemysłu kosmetycznego najważniejsza jest jednak ostatnia z wymienionych grup. Zaliczane do niej związki, ze względu na wysoki współczynnik odbicia i opalizacji, są cenionymi składnikami cieni do powiek i pomadek. Od niedawna mika jest także dodawana do kremów pielęgnacyjnych w celu odbicia światła, które daje wizualny efekt zmniejszenia istniejących na powierzchni skóry zmarszczek. Niektóre związki mineralne wykazują także działanie antyseptyczne, efektywnie hamują rozwój lub niszczą drobnoustroje w żywych tkankach. Podobne efekty uzyskuje się stosując środki dezynfekujące, które praktycznie zapewniają takie samo działanie, lecz stosowane są do powierzchni obiektów nieożywionych. Znane są przykłady surowców, które mogą być wykorzystywane zarówno jako środki antyseptyczne, jak i dezynfekujące. Układy te cechują się na ogół silnymi właściwościami ściągającymi. Należą do nich między innymi wymieniony już tlenek cynku, siarka, boraks, uwodniony siarczan cynku, czy też ałun. Surowce te mogą być wykorzystane zarówno w formulacjach w postaci płynnej, jak i w formie stałej. Ich działanie antyseptyczne w dużej mierze jest jednak uzależnione od ich zawartości w preparacie. W recepturach kosmetyków coraz częściej pojawia się siarka. Surowiec ten stosowany jest jako łagodny środek antyseptyczny i dezynfekujący. Cechuje go także działanie keratolityczne, które najprawdopodobniej związane jest tworzeniem wiązań pomiędzy nim a siarką zawartą w cysteinie keratynocytów. W wyniku zachodzącej reakcji powstaje siarkowodór mogący rozkładać keratynę, przy czym im mniejsze cząsteczki wykorzystanej w preparacie siarki, tym większy stopień interakcji, a tym samym także jej skuteczność terapeutyczna. Siarka od dawna stosowana jest także w dermatologii ze względu na działanie mikrostatyczne. Wprowadzana do preparatów hamuje wzrost Propionibacterium acnes, a także Sarcoptes scabiei, niektórych paciorkowców i Staphylococcus ureus. Działanie antybakteryjne wynika najprawdopodobniej z dezaktywacji grup tiolowych bakteryjnych systemów enzymatycznych, jednak dokładny mechanizm tego procesu nie jest do końca poznany.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

reklama

daje tzw. zieleń żelazową. Połączenie w odpowiednich stężeniach: czerni,

70 | surowce Siarka od lat znajduje zastosowanie w płynach, maściach i kremach

są wchłaniane przez skórę, a tym samym ich stosowaniu praktycznie

przeciw-trądzikowych w postaci, w której praktycznie nie jest absorbowana

nie towarzyszą niekorzystne skutki uboczne. Są one wykorzystywane

w głębszych warstwach naskórka. Ocenia się, że stosowana miejscowo

w leczeniu schorzeń skóry, takich jak łojotokowe zapalenie (Seborrheic

wchłania się w ilości około 1%. Negatywne skutki bezpośredniej aplikacji

dermatitis), łuszczyca, przewlekłe egzemy, czy trądzik.

na skórę siarki są stosunkowo rzadkie. Do związków działających bakteriostatycznie należy również boraks.

Nieprzezroczyste surowce tego segmentu o dużej pojemności sorpcyjnej znalazły swoje miejsce w kosmetyce przy likwidowania efektu

Związek ten jest także komponentem o łagodnym działaniu ściągającym.

świecenia skóry i maskowaniu jej niedoskonałości. Z powodu swoich

Dawniej był on wykorzystywany jako środek dezynfekcyjny w postaci

właściwości chętnie wykorzystywane są one w pudrach i fluidach.

lotionów do skóry, czy maści. Bardzo istotnym ich przedstawicielem jest ałun. Pod względem

Minerały są także często wprowadzane do receptur past do zębów, w których pełnią różnorodne funkcje, między innymi jako środki

chemicznym jest to naturalny siarczan potasowo-glinowy związek

ścierne i polerujące. Do chętnie wykorzystywanych surowców o takich

wyjątkowo skuteczny w hamowaniu krwawień drobnych ran i skaleczeń.

właściwościach należy kalcyt, którego twardość wynosi 3 w skali Mohsa

Działa on ponadto łagodząco, ściągająco, przeciwzapalnie

i jest znacznie mniejsza niż szkliwa zębów (5 – w skali Mohsa).

i antyseptycznie. Ze względu na te właściwości przez długi okres czasu

Minerały zawierające potas i nietoksyczne aniony o wysokiej

stosowany był przez mężczyzn, jako efektywny środek po goleniu.

rozpuszczalność w wodzie są z kolei stosowane w pastach

Obecnie coraz częściej jest także wykorzystywany jako naturalny

przeznaczonych dla zębów wrażliwych. Przykładem może tu być azotan

dezodorant. Jego działanie związane jest z ograniczeniem rozwoju bakterii

potasu, który w kontakcie ze śliną uwalnia jony K+. Kationy te działają

odpowiedzialnych za powstawanie nieprzyjemnego zapachu potu.

na zakończenia nerwowe wewnątrz zębiny, dzięki czemu zmniejszają

Z kolei takie składniki mineralne, jak kaolinit, talk, bentonit czy wymienione już tlenki cynku i tytanu stosowane są w kosmetyce i farmacji, ze względu na wysoki współczynnik adhezji. Użyte w preparatach kosmetycznych tworzą przylegający do skóry film, który zapewnia ochronę przed wieloma zewnętrznymi czynnikami fizycznymi i chemicznymi.

odczuwanie bolesnych bodźców. Komponenty mineralne np. halt, czy sylwin są również wykorzystywane, jako składniki soli do kąpieli. Kolejną grupę stanowią, zaliczane do minerałów ilastych, różnorodne glinki. Pod względem chemicznym są to uwodnione glinokrzemiany. Różnią się one kolorami uwarunkowanymi obecnością różnorodnych mikro i makroelementów, które profilują ich działanie. Uzyskane przy ich pomocy efekty głównie są oparte na adsorbcji zanieczyszczeń, pochłanianiu łoju i produktów metabolizmu skóry. Stosowane w preparatach kosmetycznych zwężają pory, regulują wydzielanie sebum Mają one także działanie mineralizujące oraz stymulują funkcje organizmu. Oczyszczają, wygładzają, ujędrniają i odżywiają skórę, przyspieszają zabliźnianie ran, wzmacniają kruche naczynka, wspomagają redukcję cellulitu i usuwanie toksyn. Jak wynika z tego krótkiego przeglądu związki mineralne stanowią cenne składniki preparatów kosmetycznych. Stosowane od wieków, teraz przeżywają swój renesans, a ich oferta jest systematycznie poszerzana.

Surowce te ograniczają pocenie, działają odświeżająco. Wywierają lekkie działanie antyseptyczne, zapewniając medium o małej ilości wody, tworzą warunki niesprzyjające rozwojowi mikroorganizmów. Niektóre z nich np. kaolinit, talk, czy smektyty są dobrymi sorbentami rozpuszczonych lub zawieszonych substancji: toksyn, bakterii i wirusów. Minerały te nie

3/2011

Literatura: 1. Carretero M.I., Gomes C., Tateo F., 2006. Clays and human health. In: Bergaya, F., Theng B.K.G., Lagaly G., Handbook of Clay Science. Elsevier, Amsterdam, pp. 717–741. 2. Gupta A.K., Nicol K. 2004. The use of sulphur in dermatology. Journal of Drugs in Dermatology, 3 (4): 427–431. 3. Sanfilippo A., English J.C., 2006. An overview of medicated shampoos used in dandruff treatment. P&T, 31 (7): 396–400. 4. Główczyk–Zubek J., Gabrylewicz A. 2008. Ditlenek tytanu- właściwości i zastosowanie w kosmetyce, Technologie, 3-4, 4. 5. Lu G. Q., Zhao X. S. 2004. Nanoporous Materials, Science and Engineering, Imperial College Press, 4:9. 6. Jaroenworaluck A., Sunsaneeyametha W., Kosachan N., Stevens R., 2006. Characteristics of silica-coated TiO2 and its UV absorption for sunscreen cosmetic applications. Surface and Interface Analysis, 38: 473–477. 7. Wara-aswapati N., Krongnawakul D., Jiraviboon D., Adulyanon S., Karimbux N., Pitiphat W. 2005. The effect of a new toothpaste containing potassium nitrate and triclosan on gingival health, plaque formation and dentine hypersensitivity. Journal of Clinical Periodontology 32 (1): 53–58.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

artykuł sponsorowany

opakowania | 71

Jakość pod kontrolą Magdalena Michalska Chesapeake Cezar

Jakość jest pojęciem względnym, a jego rozumienie jest indywidualne dla każdego uczestnika procesu wytworzenia opakowania. Dla Chesapeake Cezar praca nad jakością rozpoczyna się już na starcie, podczas pierwszego kontaktu z Klientem.

Jednym z produktów, w których specjalizuje się Chesapeake Cezar

Dodatkowo aby wspomóc kontrolę

są opakowania markowe, a ich powstawanie to wieloetapowy proces.

stanowiskową, na podstawie wcześniej

Najważniejsze informacje dotyczące opakowania, które pomagają przyjąć

zidentyfikowanych procesów opracowywane

odpowiednie założenia związane z jego projektowaniem i produkcją to:

są Punkty Krytyczne. Stanowią one sygnał

• przeznaczenie i funkcja opakowania,

alarmowy dla osób wykonujących daną operację

• informacja o sposobie pakowania produktu,

i mówią, że ma ona znaczący wpływ na jakość

• miejsce ekspozycji,

wykonywanego produktu i należy zwrócić

• konieczność wystawienia certyfikatów mówiących o zgodności

szczególną uwagę na jej wykonanie.

produktu z przepisami obowiązującymi w UE i dotyczącymi opakowań.

Kontrola końcowa jest potwierdzeniem, że produkt został wykonany zgodnie z wymaganiami

Po zebraniu tych informacji opracowywany jest zarys technologiczny opakowania. Omawiane są różne warianty, identyfikowane potencjalne zagrożenia i wyróżniane procesy, nad którymi należy sprawować wzmożoną kontrolę. W trakcie dalszych prac dokładnie opisana zostaje technologia wykonania opakowania. W opisie tym zawarte są informacje dotyczące: • materiałów głównych (podłoży, farb, lakierów, folii) dobieranych do

Klienta i w jej trakcie przeprowadzane są badania: • kolorystyczne - na zgodność produktu ze wzorcem, • mechaniczne i wytrzymałościowe, wykonywane zgodnie z Polską Normą PN-O-79401, • odpornościowe powłoki farb i lakieru na uszkodzenia mechaniczne.

przeznaczenia opakowania. Jeżeli zachodzi konieczność wykorzystania specjalistycznych materiałów, to właśnie w tym momencie są one

Na podstawie tych badań wystawiany jest:

typowane,

• atest Kontroli Jakości, dołączany do każdej produkcji opuszczającej

• materiałów pomocniczych, • kolejnych etapów produkcji z podaniem optymalnych parametrów.

firmę, • standard produktu, który przy kolejnych zamówieniach stanowi wzorzec i daje gwarancję powtarzalności,

Jest to skondensowana wiedza, która stanowi jeden z podstawowych

• na indywidualne życzenie wystawiane są oświadczenia mówiące

elementów mających wpływ na jakość. Dodatkowo przed zatwierdzeniem

o zgodności produkowanych w Chesapeake Cezar opakowań

projektu i rozpoczęciem procesu produkcyjnego, aby uniknąć

z dyrektywami UE.

niespodzianek związanych z nieodpowiednim kształtem opakowana, jego wymiarami, proporcjami, zamknięciem czy nieodpowiednim ułożeniem

Należy podkreślić, że do kontroli jakości trzeba podejść jak do

krawędzi względem grafiki, wykonuje się makietę opakowania z surowców

wieloetapowego procesu obejmującego swoim zasięgiem nie tylko

produkcyjnych. Już na tym etapie można sprawdzić czy mechaniczne

produkcję i kontrolę końcową, ale również etap komunikacji z Klientem,

cechy opakowania są zgodne z normami.

opracowania technologii, wyboru odpowiednich materiałów i wskazania

Kolejnym elementem wpływającym na jakość wyrobu jest kontrola stanowiskowa gdzie sprawdzane są elementy charakterystyczne dla

ważnych punktów w procesie produkcyjnym mających znaczący wpływ na jakość końcową. Chesapeake jest jednym z wiodących producentów opakowań

danego produktu. • dla druku zgodność kolorystyczna i graficzna z zaakceptowanym wzorcem,

towarów konsumpcyjnych w Europie. Klientami Chesapeake są firmy

• dla procesów typograficznych prawidłowe odtworzenie grafiki,

działające na rynku dóbr luksusowych, wyrobów cukierniczych, a także

odpowiednie pasowanie, prawidłowe wymiary, • dla procesu końcowego formowania opakowania prawidłowe sklejenie, otwieranie i zamykanie opakowania.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

branży farmaceutycznej i ochrony zdrowia. Grupa Chesapeake to 42 zakłady produkcyjne, w tym 34 w Europie, Więcej szczegółów na: www.chesapeakecorp.com

3/2011

72 | opakowania

Cyfrowy druk etykiet Grzegorz Dziewanowski etykietypiorunem.pl

Dotychczas etykiety i wklejki były drukowane głównie na dużych maszynach offsetowych, fleksograficznych lub roto. Proces ten zawsze był skomplikowany i czasochłonny, ponieważ wiąże się z przygotowaniem form drukarskich (fotopolimerów czy blach offsetowych), które później muszą być zainstalowane w maszynie drukującej. Następnie mieszane są farby i kalibrowana całość. Te wszystkie czynności muszą odbywać się zanim wydrukowana zostanie chociażby jedna etykieta lub wklejka. Druk cyfrowy zaś wprowadza druk etykiet w XXI wiek.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

opakowania | 73

Co to jest druk cyfrowy? O druku cyfrowym możemy mówić kiedy mamy do czynienia z następującymi cechami:

produktów. Druk cyfrowy zapewni jakość, która to umożliwi. Maszyny cyfrowe drukują w kolorystyce CMYK i mogą zasymulować większość barw z palety Pantone.

• Materiały graficzne docierają do maszyny drukującej w wersji Przykłady etykiet drukowanych cyfrowo:

elektronicznej. • Druk odbywa się bez użycia fizycznych form drukowych. • Obraz drukowy tworzony jest już w maszynie. • Istnieje możliwość utworzenia elektronicznej bazy danych i wprowadzania zmian dla każdej kolejnej odbitki (teksty, numery a nawet grafika).

HP Indygo – maszyna do druku cyfrowego na roli

Druk cyfrowy w stosunku do tradycyjnych technologii posiada wiele zalet. Są to między innymi:

Prędkość Na cyfrowych maszynach drukujących można rozpocząć produkcję zamówionych etykiet zaledwie w ciągu kilku minut od zlecenia produkcji – bezpośrednio z komputera, na który jedynie należy przenieść odpowiednio przygotowany projekt w wersji elektronicznej. W przypadku maszyn konwencjonalnych, każde rozpoczęcie produkcji wymaga kilku godzin przygotowań, a mianowicie umycia maszyny po poprzedniej pracy, wytworzenia form drukowych, kalibracji itd. Dużym problemem są tak zwane „akceptacje przy maszynie” ponieważ np. „podciągnięcie” jednego z kolorów składowych może wymagać wymiany elementów w maszynie, zamówienia nowej formy, ręcznego mieszania farb itd. Cyfrowe maszyny drukujące robią to prawie natychmiast, a całym procesem steruje komputer. Stosując druk cyfrowy można wykonać kilka różnych zamówień w czasie jaki jest potrzebny na samo uzbrojenie maszyny konwencjonalnej…

Jakość Jeżeli potrzebna jest wysoka rozdzielczość i żywe barwy wydruku to druk cyfrowy jest idealnym rozwiązaniem. Maszyny cyfrowe drukują obraz z liniaturą 230 linii na cal – maszyny fleksograficzne zaś od 133 do 150 lpi. Różnica jest dobrze widoczna w kolorach i szczegółach. Jakość druku ma bardzo duże znaczenie dla produktów sprzedawanych z półki, szczególnie tych z segmentu premium, które muszą wyróżnić się z pośród setek innych

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

74 | opakowania Koszty Dzięki temu, że druk cyfrowy nie korzysta z form drukarskich,

dotyczące oznakowania. Jeżeli mamy zmagazynowaną dużą ilość „starych etykiet” – musimy je często po prostu wyrzucić. A skoro już jesteśmy przy

a czas przezbrojenia urządzeń jest krótki, koszty druku cyfrowego

zmianach w etykiecie – w druku cyfrowym nie ponosimy żadnych kosztów

są bardzo niskie w porównaniu z drukiem konwencjonalnym.

– wystarczy wysłać nowy projekt. W druku tradycyjnym zmiana jednej

Szczególnie jest to widoczne kiedy potrzeba wydrukować bardzo

literki powoduje konieczność zakupu nowej formy drukarskiej.

małą ilość etykiet (na przykład mniej, niż 10.000) – opłacalność druku cyfrowego w niższych nakładach jest wyższa niż w druku konwencjonalnym. Bardzo istotny z punktu widzenia kosztów jest fakt, że w wypadku druku wielu wzorów etykiet o tym samym wymiarze – maszynę cyfrową wystarczy ustawić tylko raz i wydrukować całość

Elastyczność Chyba największą zaletą druku cyfrowego jest jego elastyczność. Na każdej etykiecie można umieścić inne dane. Mogą to być: Zmienna numeracja etykiet - dla przykładu można sobie wyobrazić

nakładu, a maszynę konwencjonalną trzeba przezbrajać na każdy

etykiety do testów leków na rynku. Każda etykieta musi mieć własny

wzór. Jeśli małe nakłady i wiele wzorów – to tylko druk cyfrowy.

numer i musi zawierać indywidualny numer pacjenta. Czasem grupy

Mając do dyspozycji taką technologię można zamawiać etykiety

etykiet muszą być jeszcze przydzielone do indywidualnego opakowania

na bieżąco w ramach potrzeb produkcji, co obniża koszty magazynowania.

zbiorczego z jeszcze inną numeracją. Dla druku cyfrowego to żaden

Nie trzeba zamawiać ogromnych nakładów tylko po to, by uzyskać lepszą

problem.

cenę, albo żeby drukarnia chciała w ogóle z nami rozmawiać. Z pewnością będzie to miało pozytywny wpływ na przepływ gotówki Nie bez znaczenia jest fakt, że czasem pojawia się konieczność zmiany tekstu na etykiecie, ponieważ zmienił się skład produktu, albo np. przepisy

Zmienne kody kreskowe – takie etykiety drukuje się na przykład dla potrzeb przeprowadzenia inwentaryzacji w dużym magazynie. Można w ustalonym algorytmie wydrukować serializowane kody kreskowe lub 2d. Zmienne grafiki – bardzo przydatna możliwość w akcjach promocyjnych Etykiety personalizowane – niesamowite narzędzie dla marketingu, cieszące się coraz większym zainteresowaniem. Czyż jako Klient nie chcielibyśmy poczuć się wyróżnieni produktem dedykowanym specjalnie dla nas? Możemy umieścić na etykiecie imię i nazwisko Klienta, a nawet jego zdjęcie lub indywidualną dedykację. Czyż nie wybierzemy na prezent spośród miliona perfum tych na których może znaleźć się dedykacja dla bliskiej osoby? Czy na

Personalizowana etykieta na wino

weselu wino ze zdjęciem młodej pary nie będzie smakowało lepiej? Druk cyfrowy daje nieograniczone możliwości personalizacji – potrzebny jest już tylko pomysł jak je wykorzystać.

Pewność Wydruk próbny z maszyny cyfrowej jest utożsamiany z wydrukiem docelowym. Nie ma konieczności symulowania za pomocą specjalnych drukarek. W druku tradycyjnym niejednokrotnie jesteśmy zaskoczeni efektem wydruku, a przecież zatwierdzaliśmy taki piękny wzór! W druku cyfrowym mamy pewność, że jakość jaką zatwierdzimy, znajdzie się potem na naszych produktach

Ekologia W przeciwieństwie do druku flekso i offsetu, druk cyfrowy nie produkuje dużej ilości odpadów w postaci zużytych farb. Druk cyfrowy systematycznie zdobywa rynek dzięki swej elastyczności i ogromnym możliwościom. Jestem przekonany, że warto zwrócić uwagę na tę technologię.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

sterylizatory, suszarnie, komory do mycia i dezynfekcji

szybkie i zwarte maszyny szybkie i zwarte maszyny blistrowe, kartoniarki blistrowe, kartoniarki

nalewaczki, nalewaczki, zamykarkizamykarki

mieszalniki mieszalniki homogenizacyjne, homogenizacyjne, reaktory procesowe reaktory procesowe

saszetarki poziome i pionowe

"TRADE & & CONSULT LTD. Sp. z o.o." Sp.k. "TRADE CONSULT LTD. Sp. z o.o." Sp.k. ul. Kubickiego Kubickiego 9/6,9/6, 02-954 Warszawa, PL ul. 02-954 Warszawa, PL tel: 0048 22 885 28 11, 885 28 08, fax: 0048 22 6420048 34 98 22 642 34 98 tel: 0048 22 885 28 11, 885 28 08, fax: info@tradeconsult.pl www.tradeconsult.pl info@tradeconsult.pl www.tradeconsult.pl