Świat Przemysłu Kosmetycznego 3/2014 by Świat Przemysłu Kosmetycznego

ISSN: 2081-089X

nr 03/2014 (19) 19 PLN (w tym 5% VAT)

The Complete Global Partner

www.multipkg.com Multi Packaging Solutions Tczew Sp. z o. o. ul. Malinowska 43 83-100 Tczew, Polska

Multi Packaging Solutions Bialystok Sp. z o. o. Szosa Baranowicka 78 15-521 Zascianki, Polska

Centrum Kosmetyków Dr Piotr Koziej Centrum Kosmetyków dr Piotr Koziej

to laboratorium dysponujące najnowszymi technologiami, profesjonalnym sprzętem oraz długoletnim doświadczeniem lekarzy specjalistów z różnych dziedzin medycyny. Wykonujemy kompleksowe pakiety badań kosmetyków oraz wyrobów chemii gospodarczej. W naszym laboratorium sprawdzane są również produkty standardowe, specjalnego przeznaczenia, profesjonalne, sensitive oraz produkty dla dzieci.

Ocena kosmetyku na Ocenabezpieczeństwa bezpieczeństwa a– ocena wpływu a bezpieczeństwo zdrowia ludzi zgodnie z najnowszymi wytycznymi Unii Europejskiej. a a Badania mikrobiologiczne a Mikrobiologia zgodnie z rozporzadzeniem do ustawy a o kosmetykach i zaleceniami COLIPA, badania potwierdzające działanie biobójcze kosmetyków, wyrobów chemii gospodarczej i innych wyrobów, z wykorzystaniem metod ujętych w normach polskich i europejskich. Testy konserwacji a Testy konserwacji – w oparciu o aktualnie obowiązującą farmakopeę polską oraz europejską. W uzgodnieniu z klientem zależnie od potrzeb i celu badań wprowadzane są modyfikacje w metodzie badań i ustalane są indywidualne kryteria skuteczności. Badania dermatologiczne: Dermatologia: a a Patch tests (otwarte, półotwarte, zamknięte) Photo patch tests – ocena fototoksyczności i fotoalergii Testy tolerancji skóry w miejscu stosowania RIPT (Repeated Insult Patch Test). Badania aplikacyjne: Aplikacyjne: Indywidualny dobór probantów ze względu na : charakterystykę oraz przeznaczenie produktu Duże grupy probantów (zależne od zleceń producenta) Ocena tolerancji skóry na produkt w miejscu stosowania Indywidualna, subiektywna ocena każdego uczestnika badania: : a – Ocena walorów użytkowych wyrobu a – Ocena deklarowanych przez producenta efektówa działania. �Możliwe� prowadzenie badań pod kontrolą lekarzy specjalistów z zakresu dermatologii, ginekologii, okulistyki, alergologii i innych.

Badania aparaturowe: Aplikacyjne aparaturowe: a Obiektywna ocena wpływu badanych wyrobów na stan skóry a i ocenę deklarowanych własności użytkowych preparatów. : o �� aCourage&Khazaka: – badane parametry: a � Aparatura nawilżenie, a TEWL,�sebum (natłuszczenie), poziom ph, pigmentacje (rumień � � i przebarwienia), temperatura, elastyczność. Wyniki : � �: :� a tabeli, opisów, zdjęć. : przygotowane w:formie:�grafów, a � a a: Aparatura Miravex Antera 3D ™ oraz VisiofaceQuick – badane � parametry: rozmiar i głębokość zmarszczek, koloryt (rumień ) a i przebarwienia), wygładzenie, poziom porów, UV. Wyniki przygotowane � w formie: grafów, tabeli, opisów, zdjęć. Badanie termograficzne – badanie termicznej ) (NOWOŚĆ) a a oceny skóry świadczącej o ukrwieniu tkanki podskórnej. ) Najczęściej wykorzystuje się je w badaniu stopnia a zaawansowania cellulitu i efektów jego leczenia. Określenie współczynnika UV (UVA i UVB): ) a Określenie a:współczynnika in vivo UV (UVA i UVB): o a Badania współczynników NOWOŚĆ: :::::::::: ) UV metodą :::: in vivo zgodnie (guideline 2007), BOOTS (2008 revision) lub FDA: a a z wytycznymi a:) a COLIPA : UVB – SPF a a – Badanie a::współczynnika a a:::a:) – Badanie współczynnika UVA – UVA/UVB a – Badania fotostabilności a – Badanie wodoodporności a – Badanie fototoksyczności i fotoalergii. ) a vitro w procesie recepturowania (wyniki do 3 dni). Szybkiea: i przydatne in badanie o Badania a współczynników NOWOŚĆ: UV metoda in vitro; ::::metodologia ::::: :::: badań a a opartaa:) a : na procedurach COLIPA oraz norm FDA: a a – Badanie a::współczynnika a : UVB – SPF (in vitro) – Badanie współczynnika UVA – PPD.

Diagnostic Test

Centrum Kosmetyków Dr Piotr Koziej ul. Rajska 2/14 02-654 Warszawa tel.: +48 601 869 079

Centrum Kosmetyków dr Piotr Koziej j

:::: ::jjj:

ul. Nowy Świat 17/5

: j:j ::j::: j: jj j:j j:: jjj :jj15-453 j Białystok

tel. +48 85 744 58 84

EyeC Proofiler

Mądry wybór dla bezpieczeństwa System EyeC ProofilerTM to unikalne narzędzie, które skutecznie pomoże Ci wyłowić nawet najdrobniejsze odstępstwa od wzoru. Jego czujność, szybkość, metody działania budzą podziw i zazdrość specjalistów.

System EyeC ProofilerTM bada zgodność projektu z opakowaniem (użytki i arkusze). Porównuje wszystkie elementy graficzne kartonika, ulotki, etykiety i folii: teksty, kolory, kody kreskowe, kody 2D, QR oraz zapis i wysokość punktów alfabetu Braille’a.

System EyeC Proofiler 400-1600 (format skanowania od A4 do A0)

Stworzony dla

kosmetyki Więcej informacji znajdziesz na stronie: www.eyecpolska.pl

EyeC ProofilerTM spełnia wytyczne GMP, GAMP5 i CFR 21 część 11

EyeC Polska Marcin Weksler Business Development t. +48 512 354 354 e-mail: marcin.weksler@eyecpolska.pl

spis treści

FOXO i KLOTHO – proteiny młodości 56

Sukces piękna – piękno sukcesu

Kompozycje zapachowe

naturalne vs syntetyczne 44

Substancje aktywne pochodzenia roślinnego, stosowane w produktach kosmetycznych

α-bisabolol i inne surowce terpenowe

13 18 22 26

Przegląd nowości w kosmetologii, czyli nowe wynalazki z branży kosmetycznej Sukces piękna – piękno sukcesu Nos do technologii Rozlewanie produktów kosmetycznych Boccard Polska stawia na rozwój

30 34 36 39 44 46

α-bisabolol i inne surowce terpenowe Lipout™ – naturalne, skuteczne i innowacyjne wyszczuplanie Ewolucja formulacji kosmetycznych Surowce pochodzenia naturalnego Kompozycje zapachowe naturalne vs syntetyczne Oleje roślinne jako surowce kosmetyczne. Cz. III

49 54 56 58 61 62

66 70 75

Lanolina i surowce z niej otrzymywane we współczesnej kosmetologii Przyszłość peelingów. Co dalej z PE? FOXO i KLOTHO – proteiny młodości Pigmenty efektowe. Nowe oblicze kosmetyków Lipex PreAct – bioaktywny emolient dla wzmocnienia ochrony skóry Sukces peptydów we współczesnej kosmetologii – czym jest warunkowany?

Ocena ekspozycji jako element oceny bezpieczeństwa produktów kosmetycznych Problemy z oceną ekspozycji w praktyce Piękno czystości. Cz. III

3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Polskiej Branży Kosmetycznej w Unii Europejskiej

Problemy z oceną ekspozycji w praktyce 70

Airless

opakowanie idealne

10 lat

102

Ekspozycja na promieniowanie UV jako istotny parametr w ocenie stabilności produktu kosmetycznego

113

78 82 84 88 92

Opakowanie transparentne z folii W małym ciele wielki duch – dezodorant skompresowany Uwzględnienie systemów znakowania na etapie projektowania opakowań Airless opakowanie idealne Drewno jako materiał odnawialny w produkcji opakowań kosmetycznych

102 104 106

109 112 96 98

Badanie znaku towarowego chroni przed stratą czasu i pieniędzy Typowe i nietypowe znaki towarowe w branży kosmetycznej

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2014

113

10 lat Polskiej Branży Kosmetycznej w Unii Europejskiej Między farmacją a branżą kosmetyczną: kontrola warunków dystrybucji Chcesz sprzedawać? e-dukuj pracowników!

Nowoczesne metody badań kosmetyków na przykładzie linii Skalpel THINKY– Wirówkowe Mieszalniki Planetarne – nowość na polskim rynku Ekspozycja na promieniowanie UV jako istotny parametr w ocenie stabilności produktu kosmetycznego

Zamów

prenumeratę

prenumerata@farmacom.com.pl prenumerata Prenumerata całoroczna 80zł brutto

reklama

Rada Programowa:

Kwartalnik Wydawnictwa FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 farmacom@farmacom.com.pl www.farmacom.com.pl Redaktor Naczelny Robert Miller tel./fax 32 455 31 61, tel. kom. 502 084 101 robert.miller@farmacom.com.pl

Anna Oborska – Dyrektor ds. techniczno-legislacyjnych, Polskie Stowarzyszenie Producentów Kosmetyków i Środków Czystości Ewa Starzyk – Dyrektor Naukowy, Polski Związek Przemysłu Kosmetycznego Renata Dębowska – Szef Centrum Naukowo-Badawczego Dr Irena Eris Iwona Białas – Safety assessor, CosmetoSAFE Consulting Agnieszka Nnolim – Toksykolog Konsultant, EUROTOX Registered Toxicologist Antoni Gwardys – Dyrektor ds. Naukowych, Konsultant z zakresu zabezpieczania jakości i bezpieczeństwa stosowania kosmetyków, Passage Cosmetics Laboratory Marta Krzyśków-Szymkowicz – Rzecznik patentowy, Kancelaria JWP Rzecznicy Patentowi Prenumerata i kolportaż Wydawnictwo FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 tel./fax 32 455 31 61

Redaktor wydania Teresa Kubsz-Miller, tel. +48 32 456 60 79 tel. kom. +48 533 533 161

prenumerata@farmacom.com.pl Cena egzemplarza „ŚPK” – 19 zł Cena rocznej prenumeraty – 80 zł Nr konta: ING Bank Śląski O/Wodzisław Śląski 56 1050 1403 1000 0023 2091 8119

Redakcja Joanna Korzonek, Karol Krzystała, Tomasz Butyński, tel./fax 032 456 60 79 redakcja@farmacom.com.pl Studio graficzne: Prografika, www.prografika.com.pl Druk: Drukarnia Nowiny

Nakład: 3 500 egz.

Kwartalnik dociera do dyrektorów zakładów produkcyjnych, szefów działów produkcji, kontroli i zapewnienia jakości, specjalistów d/s utrzymania ruchu, technologów, automatyków, szefów laboratoriów, szefów działów logistyki, zaopatrzenia oraz działów rozwoju produktów w zakładach produkcyjnych. Magazyn kierowany jest również do product managerów, dyrektorów sprzedaży i marketingu, decydentów w działach zakupów, profesorów i nauczycieli uczelni wyższych, przedstawicieli organizacji branżowych i instytutów oraz osób prywatnych. Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian w tytułach i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez Wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji.

3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Nowe emolienty estrowe masła shea od AarhusKarlshamn

arhusKarlshamn oferuje dwa nowoczesne emolienty estrowe do tworzenia innowacyjnych formuł kosmetycznych. Bezpieczne i zrównoważone estry masła shea rozwiązują trudne problemy pielęgnacji skóry i włosów i zapewniają dużą skuteczność działania preparatom kosmetycznym. Lipex SheaLight i Lipex Shea WM umożliwiają powstawanie funkcjonalnych kosmetyków, dzięki ich nowym parametrom jakościowym. Lipex SheaLight, będący estrem etanolu i kwasów tłuszczowych masła shea, posiada niską lepkość, dzięki czemu nadaje emulsjom i tonikom wysoki stopień rozproszenia i delikatną strukturę. Lipex Shea WM, będący estrem oktadecenolu i kwasów tłuszczowych masła shea, ma obniżoną lepkość w stosunku do innych składników olejowych formuły kosmetycznej, nadaje emulsjom jedwabistą konsystencję i umożliwia tonikom większy stopień rozpylenia. Oba emolienty estrowe nadają lekkości preparatom kosmetycznym, są zrównoważone i przyjazne dla środowiska naturalnego oraz dobrze współdziałają z innymi składnikami kosmetyków. Emolienty te pozwalają tworzyć nową jakość wartościowych emulsji w celu zaspokojenia oczekiwań i sprostania żądaniom wymagających klientów. www.aakpersonalcare.com

Nowa Twarz Europaku

ompozycje zapachowe nadal pozostają głównym filarem działalności firmy Europak. Jednak wychodząc naprzeciw oczekiwaniom klientów firma znacząco rozszerzyła ofertę o oleje roślinne, olejki eteryczne, ekstrakty i wiele innych. Wśród nich znaleźć można olejki eteryczne o obniżonej zawartości alergenów, ekstrakty suche czy rzadziej spotykane oleje. W poszukiwaniu dostawców Europak nie zamyka się tylko na rynki europejskie lecz sięga znacznie dalej; Ameryka Południowa czy Afryka. Europak jednocześnie rośnie w siłę w sektorze zapachów. Intensywne badania dostawcy – firmy Ungerer – odnośnie zapachów mikrokapsułkowanych powoli dobiegają końca. Zapachy tego typu będą przeznaczone do odświeżaczy powietrza i płynów do płukania. Aczkolwiek prace nad tą technologią nie ustają i w przyszłości firma planuje rozszerzyć je o inne gałęzie przemysłu kosmetycznego i gospodarczego. Informacje o premierze mikrokapsułek z pewnością nie umkną Państwa uwadze. www.eu-pak.pl

Ashland odsłania trwałe rozwiązanie dotyczące regeneracji zniszczonych włosów – N-Durhance A-1000

rawie każdy, kto regularnie rozjaśnia, farbuje, trwale onduluje czy stylizuje włosy doświadczy na tym, czy innym etapie, że jego włosy są suche, zestresowane, po prostu zniszczone. Istnieje szeroki zakres technologii polimerowych i silikonowych wykorzystywanych w odżywkach adresowanych do zniszczonych włosów, niemniej jednak częściej niż by się wydawało, korzyści z nich wynikające są krótkotrwałe. Podczas In-Cosmetics 2014, Ashland odsłonił pierwsze naprawdę trwałe rozwiązanie dla naprawy zniszczonych włosów i ich kondycjonowania. Nowy polimer N-Durhance A-1000 pomaga odtworzyć hydrofobowość włosów i otrzymać efekt kondycjonowania, nawet po wielokrotnym myciu włosów. “Jednym z niespotykanych wyników, jakie zaobserwowaliśmy w procesie rozwoju tego polimeru jest to, że korzyści kondycjonujące w sposób ciągły się zwiększają podczas kolejnych cykli mycia włosów, sprawiając, że konsument jest w stanie w sposób łatwy i przy minimalnym wysiłku utrzymać wygląd zdrowych włosów,” powiedział Dave Popplewell, szef globalnego marketingu odpowiedzialnego za technologie kondycjonujące, Ashland Specialty Ingredients. „Co jest równie ważne, podczas badania tego polimeru nie stwierdzono efektu gromadzenia się go na włosach, a to z kolei sprawia, że ta innowacyjna technologia może być zastosowana zarówno w zmywalnych, jak i niezmywalnych systemach kondycjonujących”.

Hydrofilowość, dwukrotnie rozjaśniane włosy; kropla wody rozprzestrzenia się spontanicznie

Włosy dwukrotnie rozjaśniane po zastosowaniu N-Durhance A-1000

Korzyści ze stosowania kondycjonującego polimeru N-Durhance A-1000: • Odbudowuje zniszczoną powierzchnię włosa do stanu hydrofobowego (virgin hair) • Zapewnia trwały efekt kondycjonowania • Efekty są coraz bardziej widoczne po 5 myciach • Rozczesywanie mokrych włosów znacznie łatwiejsze w porównaniu z dostępnymi produktami rynkowymi • Redukuje lub całkowicie eliminuje potrzebę stosowania silikonowych środków kondycjonujących • Nie gromadzi się na włosach • Rozprowadza się równomiernie na każdym typie włosów Skontaktuj się: Joanna Romanowicz, jromanowicz@ashland.com

Tuby polipropylenowe w technologii IML – nowość w ofercie Arexim Packaging

rexim Packaging poszerzyła swoją ofertę o nowość - tuby polipropylenowe wykonane w technologii IML (in-mold-label). Zaletą takiej tuby jest możliwość zadruku na całej jej powierzchni oraz praktycznie nieograniczona liczba kolorów (CMYK). Dana technika pozwala na

sitodruk, fleksografię, hot-stamping/cold-stamping, uszlachetnienie metodą lakierowania wybiórczego, a także na efekt metalicznej powierzchni na całej tubie, dzięki zastosowaniu metalicznej etykiety. Polipropylen jest odporny na działanie kwasów, zasad, soli oraz rozpuszczalników organicznych, dlatego tuby wyprodukowane z polipropylenu mogą być napełniane zarówno peelingami, mydłami w płynie, żelami pod prysznic jak i pastą do zębów (w tym przypadku należy przeprowadzić testy dla danej masy). Tuby z polipropylenu gwarantują nieszkodliwość, bezpieczeństwo i stabilność kosmetyku. Dzięki możliwości recyclingu polipropylen jest najbardziej przyjaznym dla środowiska tworzywem sztucznym, a tuby z niego wykonane mogą być ekologicznym zamiennikiem dla tub laminatowych typu PBL. Właśnie tego wymagają instytucje przy udzielaniu certyfikatu ECOCERT, karty COSMEBIO (BIO lub ECO) lub certyfikatu NaTrue. www.packing.pl

Gemseal

– seria nowych multifunkcjonalnych surowców kosmetycznych w ofercie UNIVAR Gemseal to najnowszej generacji emolienty, stworzone przez specjalistów firmy Total z myślą o bezpieczeństwie, uniwersalności użycia i poprawie jakości produktów kosmetycznych. Proponowane przez firmę Univar Poland emolienty Gemseal dają wrażenie miękkości, nawilżenia i wygładzenia już podczas aplikacji. Producent gwarantuje ich czystość, bezpieczeństwo i łatwość użycia oraz wyjątkową stabilność. Dzięki wszystkim tym zaletom, emolienty Gemseal stanowią idealne rozwiązanie w wielu formulacjach kosmetycznych. Są wolne od siarki, azotu, chloru i metali ciężkich, BSE oraz GMO, są bezwonne i bezbarwne oraz całkowicie biodegradowalne. Wykazują się wysoką stabilnością i odpornością na działanie promieniowania UV. Dzięki tym wszystkim własnościom i kompleksowości działania, stanowią idealne rozwiązanie we wszelkich typach formulacji. Zastosowane w peelingach, mleczkach do demakijażu, czy mydłach, nadadzą skórze miękkość i gładkość, złagodzą podrażnienia. W kosmetykach pielęgnacyjnych wygładzą i nawilżą skórę, równocześnie ułatwiając rozprowadzanie produktu. W produktach do włosów, sprawdzą się w roli surowców regenerujących, nabłyszczających i rewitalizujących włosy. Gemseal znajdą również zastosowanie w kosmetykach do makijażu i opalania, w których ułatwiają dyspersję pigmentów i znacznie poprawią właściwości aplikacyjne, nie zatykając porów. Gemseal odnajdują zastosowanie również w produktach dedykowanych delikatnej skórze dzieci, gdyż są hypoalergiczne, bowiem nie powodują podrażnień skóry ani oczu. www.univar.com

Romacil V – nowy wielofunkcyjny składnik kosmetyczny w ofercie Cornelius Polska Sp. z o.o. Romacil V nadaje produktom kosmetycznym delikatny waniliowy zapach, dodający im wyjątkowych walorów. Zapach można wzmocnić, albo zupełnie zmienić, poprzez dobór dowolnej kompozycji zapachowej. Dodatkowo, Romacil V oferuje szerokie spektrum działania antymikrobowego, chroni formulacje kosmetyczne przed rozkładem spowodowanym działaniem mikroorganizmów. Romacil V nie występuje na liście konserwantów. Nazwa INCI surowca to: Parfum. Romacil V jest łatwy w użyciu, rozpuszczalny w wodzie, kompatybilny z większością składników kosmetycznych. Jest polecany do stosowania we wszelkich formulacjach kosmetycznych, w tym emulsjach O/W i W/O, płynach micelarnych, tonikach, chusteczkach nawilżanych, szamponach do włosów, a nawet produktach do higieny jamy ustnej. Zalecane dozowanie to 1-2%. Romacil V jest zaaprobowany do stosowania w kosmetykach na całym świecie, również w produktach dla dzieci. Jest nową i bezpieczną alternatywą dla tradycyjnych konserwantów. www.corneliuspolska.pl

Słoik ORION gotowy, aby podbić świat opakowań kosmetycznych! Politech, jako producent opakowań kosmetycznych podąża za najnowocześniejszymi trendami i technologiami. Dlatego też najnowszy projekt ORION już niedługo ujrzy światło dzienne. Pod nazwą ORION kryje się okrągły słoik do kremu wykonany z Surlynu. Nietuzinkowość tego słoika polega na tym, że jest on wykonany z tworzywa sztucznego, a wygląda jakby był szklany. To dzięki właściwościom Surlynu, wykorzystanego do produkcji, słoik ma wysoką odporność chemiczną i mechaniczną. Również termos wykonany z Polipropylenu dodaje słoikowi elegancji. Zastosowane materiały dają wiele możliwości dekoracji elementów słoika za pomocą metalizacji próżniowej i lakierowania UV oraz technologii Hot-Stampingu. Zdobienie poszczególnych części słoika może przynieść niezwykłe rezultaty i uczynić opakowanie naprawdę wyjątkowym. W dodatku okrągły kształt słoika umożliwia napełnianie go na każdej linii produkcyjnej, co sprawia, że jest to produkt uniwersalny. Firma Politech jest pewna, że słoik ORION podbije serca stałych i nowych klientów na targach Luxe Pack w Monaco, gdzie będzie prezentowany wraz ze zdobieniem technologią Hot-Stampingu. www.politech.pl

Ocena cyklu życia produktu

sposobem na zmniejszenie wpływu na środowisko naturalne Unilever i UPM Raflatac nawiązały współpracę w celu stworzenia modelu oceny wpływu na środowisko etykiet opakowaniowych podczas cyklu ich eksploatacji. Ocena cyklu życia produktu (LCA) umożliwia firmie Unilever określenie rodzaju oddziaływania etykiet opakowaniowych na środowisko w obrębie całego łańcucha wartości: od pozyskiwania surowców, przez użytkowanie konsumenckie, aż do utylizacji odpadów. Poziom bezpośredniego wpływu działalności firmy Unilever na środowisko jest dość niski i dotyczy głównie pozyskiwania surowców. „Naszym celem jest bliska współpraca z dostawcami surowców w celu znalezienia nowych sposobów na ograniczenie obciążenia środowiska. Ponadto zabiegi te pomogą zmniejszyć poziom oddziaływania naszych produktów na ekosystem” — mówi Dave Hall, Dyrektor ds. globalnych zakupów surowców dekoracyjnych, Unilever. Strategia rozwojowa Unilever zakłada podwojenie obrotów do 2020 roku przy jednoczesnym zmniejszeniu wpływu na środowisko. Uwzględnia ona ograniczenie emisji gazów cieplarnianych oraz znaczne obniżenie zużycia wody i ilości wytwarzanych odpadów. „Ocena LCA umożliwia nam wgląd w cały łańcuch wartości. Dzięki tej metodzie możemy określić największe zagrożenia środowiskowe oraz podjąć działania, które mogą je złagodzić” – dodaje Hall. Jan Hasselblatt, Globalny dyrektor ds. klientów i wizerunku marki, UPM Raflatac, podkreśla, że wspólnie opracowana metoda LCA, to najbardziej zaawansowany model oceny w całej branży. Uwzględnia pozyskiwanie surowców naturalnych, transport, proces produkcji i drukowania etykiet oraz utylizację odpadów.

„Poprzednie modele nie uwzględniały etapu odpadów czy procesu drukowania etykiet, które spełniają bardzo ważną rolę w łańcuchu wartości. W zakresie utylizacji materiałów podkładowych istnieją trzy różne rozwiązania: składowanie, spalanie lub recykling. W firmie UPM Raflatac podkłady mogą zostać poddane recyklingowi, a następnie użyte do produkcji nowego papieru, co w znacznym stopniu zmniejsza wpływ tego procesu na środowisko” — podkreśla Hasselblatt. W projekcie wzięła udział także jedna z czołowych światowych drukarni. Z punktu widzenia ochrony środowiska najważniejsze czynniki w procesie drukowania to: liczba etapów, wykorzystane rozpuszczalniki oraz ilość energii zużywanej na każdym z etapów. „Ten projekt to doskonały przykład, jak dostawcy etykiet, drukarnie oraz czołowe marki mogą współpracować w celu stworzenia

rozwiązań przyjaznych środowisku” – mówi Hasselblatt. Firma UPM Raflatac dostarczyła firmie Unilever dane dotyczące wpływu materiałów etykietowych na ekosystem. Pomogą jej one w projektowaniu etykiet bezpiecznych dla środowiska oraz w odpowiedzialnym pozyskiwaniu surowców. Ponadto informacje te pozwolą firmie zwiększyć swoją konkurencyjność i przyniosą wiele korzyści dla jej działalności. „Mocno wierzymy w stworzenie łańcucha dostaw przyjaznego środowisku. Aby wdrożyć proces recyklingu na skalę światową, potrzebna jest współpraca wszystkich partnerów. Zebranie jak największej ilości informacji o wpływie naszych materiałów na środowisko pozwoli nam ulepszyć proces pozyskiwania surowców w przyszłości” — podkreśla Hall. www.upmraﬂatac.com

Przegląd nowości w kosmetologii, czyli nowe wynalazki z branży kosmetycznej Opracowała: Iwona Płodzich-Hennig

Rzecznik patentowy Kancelarii JWP Rzecznicy Patentowi

kosmetologii każda nowinka wzbudza sporo emocji. Dążenie do zachowania urody mimo upływu lat jest naturalnym odruchem. Firmy kosmetyczne prześcigają się w opracowywaniu nowych substancji czy kompozycji, które mogą pozytywnie wpłynąć na stan naszej skóry, włosów czy paznokci. Osoby pracujące w działach badawczo-rozwojowych zarówno dużych koncernów jak i małych firm starają się stworzyć unikalny produkt. W poszukiwaniu inspiracji do tworzenia nowych, innowacyjnych rozwiązań pomocne są badania patentowe, które mogą stanowić znakomite źródło wiedzy na temat

najnowszych osiągnięć w dziedzinie kosmetologii.

Gdzie szukać inspiracji? Istotą badań patentowych jest ustalenie zasobów wiedzy i informacji, ich analiza i formułowanie wniosków. Istnieją różne typy badań, stosowane w zależności od celu, jakiemu mają służyć. Najczęściej przeprowadzanym jest badanie stanu techniki, które polega na przeglądzie aktualnego stanu wiedzy w danej dziedzinie. Badanie to stanowi podstawę do dalszych, bardziej zaawansowanych analiz. Źródłami wiedzy o stanie techniki może być zarówno literatura patentowa jak i niepatentowa (publikacje naukowe, książki,

internet), ale to właśnie literatura patentowa jest najbardziej aktualnym zasobem informacji dotyczących stosowanych technologii. Wszak możliwość uzyskania monopolu na korzystanie z własnego wynalazku stanowi zachętę do przeznaczania dużych nakładów na prace badawczo-rozwojowe. Wiedza na temat już istniejących rozwiązań oprócz waloru edukacyjnego może stać się zachętą do rozwijania kolejnych innowacyjnych pomysłów. Na stronie obok przedstawiono pełną listę zgłoszeń patentowych opublikowanych w okresie 01/07/2014-19/08/2014 dla wynalazków sklasyfikowanych jako kosmetyki lub preparaty toaletowe.

Nowości W niniejszym artykule przedstawiamy przegląd zgłoszeń patentowych, jakie zostały opublikowane w ostatnich miesiącach. Wśród tych dokumentów wybrano 3 ciekawe rozwiązania. Zgłoszenie patentowe WO2014115726 firmy Daicel Corp. ujawnia przeciwdrobnoustrojową kompozycję stosowaną do zewnętrznej warstwy skóry, która jako środek konserwujący, zawiera N- (2,3-dihydroksypropylo)-amid kwasu tłuszczowego i związek przeciwbakteryjny. Kompozycja ta wykazuje doskonałe działanie antyseptyczne i przeciwbakteryjne wobec bakterii, pleśni czy drożdży, przy czym ze względu na małą ilość parabenów nie powoduje podrażnień i ma doskonały zapach. Z kolei w zgłoszeniu patentowym firmy KAO Corp. nr JP2014129278 ujawniono kompozycję do pielęgnacji zawierającą glukozyd kwasu askorbinowego, 2-amino-2-hydroksymetylo-1,3-propanodiol lub jego sól i EDTA. Kompozycja według wynalazku tłumi przebarwienia skóry i jest stabilna w czasie użytkowania,

a składniki zastosowane w kompozycji sprawiają, że po aplikacji kompozycji na skórę nie wydziela się nieprzyjemny zapach pochodzący od glukozydu kwasu askorbinowego. W ostatnim czasie opublikowano także dwa ciekawe wynalazki firmy Shiseido, jeden dotyczy mgły kosmetycznej zawierającej ekstrakt z nasion pigwy, karboksymetylocelulozę, hydrofilowy środek powierzchniowo czynny i rozpuszczalny w wodzie środek zagęszczający (publikacja JP05536937), zaś drugi (międzynarodowe zgłoszenie patentowe WO2014112643) ujawnia sposób oceny stanu warstwy rogowej skóry, przy zastosowaniu roztworu zawierającego barwnik wybrany spośród fluoresceiny Rose Bengal i ich soli. Sposób stosuje się do oceny stanu skóry u osób poddających się zabiegom pielęgnacyjnym w gabinetach kosmetycznych.

Trochę statystyki W okresie 01/07/2014-19/08/2014 opublikowano łącznie 35 zgłoszeń patentowych, w których ujawniono rozwiązania sklasyfikowane jako kosmetyki lub preparaty toaletowe1. Krajem wiodącym w tej dziedzinie jest Japonia, skąd pochodzi 60% zgłoszeń patentowych, przy czym najwięcej, bo aż 8 wynalazków należy do firmy KAO Corp.

Dane z bazy Thomson Innovation® Thomson Reuters

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Pełna lista opublikowanych zgłoszeń wraz z danymi bibliograficznymi Zgłaszający

Numer publikacji

Data publikacji zgłoszenia

Tytuł wynalazku

AGASHE M

WO2014108917A1

2014-07-17

A PROCESS FOR THE PREPARATION OF PRESERVATIVE FREE HERBAL COSMECEUTICAL COMPOSITIONS | PROCÉDÉ POUR LA PRÉPARATION DE COMPOSITIONS COSMÉTIQUES À BASE D’HERBES SANS CONSERVATEURS

CIT CO LTD | KO Y S

KR2014081967A

2014-07-02

A COMPOSITION FOR IMPROVING ATOPIC DERMATITIS CONTAINING GREEN HEMPSEED OIL | The atopy skin improvement functional cosmetic composition containing the blue color hemp seed oil.

DAICEL CORP | IWASE COSFA CO LTD

WO2014115726A1

2014-07-31

ANTIBACTERIAL COMPOSITION | COMPOSITION ANTIBACTÉRIENNE

FUJI FILM CORP

WO2014112194A1

2014-07-24

OILY COMPOSITION, AND EMULSION COMPOSITION AND TOPICAL COMPOSITION CONTAINING SAME | COMPOSITION HUILEUSE, ET COMPOSITION D’ÉMULSION ET COMPOSITION TOPIQUE CONTENANT CELLE-CI

FUJI FILM CORP

WO2014112193A1

2014-07-24

EMULSION COMPOSITION AND APPLICATIONS THEREOF | COMPOSITION D’ÉMULSION ET APPLICATIONS DE CELLES-CI

FUJI FILM CORP

WO2014112192A1

2014-07-24

OIL-IN-WATER EMULSION COMPOSITION AND USE OF SAME | COMPOSITION D’ÉMULSION TYPE HUILE DANS L’EAU, ET APPLICATION DE CELLE-CI

FUJI FILM CORP

WO2014112220A1

2014-07-24

EXTERNAL PREPARATION FOR SKIN | PRÉPARATION À USAGE EXTERNE POUR LA PEAU

FUJI FILM CORP

WO2014112219A1

2014-07-24

EXTERNAL PREPARATION FOR SKIN | PRÉPARATION À USAGE EXTERNE POUR LA PEAU

HAYASHIBARA CO

WO2014103475A1

2014-07-03

SKIN-EXTERIOR ANTI-AGEING COMPOSITION AND PRODUCTION METHOD THEREFOR | COMPOSITION ANTIVIEILLISSEMENT POUR L’EXTÉRIEUR DE LA PEAU ET SON PROCÉDÉ DE PRODUCTION

HAYASHIBARA CO

WO2014104171A1

2014-07-03

SKIN-EXTERIOR ANTI-AGEING COMPOSITION AND PRODUCTION METHOD THEREFOR | COMPOSITION ANTIVIEILLISSEMENT POUR L’EXTÉRIEUR DE LA PEAU ET PROCÉDÉ DE PRODUCTION ASSOCIÉ

JANGHEONGGUN

KR2014083246A

2014-07-04

Cosmetic composition comprising chungtaegeon | Cosmetic composition and one room cosmetics including the same containing green laver former as active ingredient.

KAIGEN KK

JP2014136678A

2014-07-28

n/a

KAO CORP

JP2014129278A

2014-07-10

Skin care composition

KAO CORP

JP2014129293A

2014-07-10

Oil-based solid cosmetics

KAO CORP

JP2014129294A

2014-07-10

Oil-based solid cosmetics

KAO CORP

JP2014129306A

2014-07-10

Aerosol cosmetics

KAO CORP

JP2014129307A

2014-07-10

Aerosol cosmetics

KAO CORP

JP2014133711A

2014-07-24

CGI-58 expression promoter

KAO CORP

JP2014133710A

2014-07-24

CGI-58 expression promoter

KAO CORP

JP2014133707A

2014-07-24

Ceramide production promoter

KIRIN BREWERY KK

JP2014129290A

2014-07-10

Skin damage protection therapeutic agent

KOSE KK

JP2014122183A

2014-07-03

DNA damage inhibitor

KRACIE HOME PROD KK

JP2014129243A

2014-07-10

Cosmetics

MEISTER BIO KK

JP2014133732A

2014-07-24

Histamine release inhibitor

MIKIMOTO SEIYAKU KK

JP2014129337A

2014-07-10

External preparation which mix|blended the moisturizer and the moisturizer

MIYOSHI KASEI INC

WO2014102862A1

2014-07-03

SURFACE-TREATED POWDER AND COSMETIC CONTAINING SAME | POUDRE TRAITÉE EN SURFACE ET PRODUIT COSMÉTIQUE LA CONTENANT

NIPPON SHINYAKU CO LTD

JP2014125467A

2014-07-07

Fibroblast multiplication promoter

NIPPON SHOKUZAI KOGYO KENKYUSHO

JP2014139145A

2014-07-31

n/a

ROHTO SEIYAKU KK

JP2014131993A

2014-07-17

External composition

RURAL DEV ADMINISTRATION

KR2014082051A

2014-07-02

Cosmetic composition for antioxidation | The cosmetic composition for the aging prevention.

SALANJEE KK

JP2014133709A

2014-07-24

Cosmetics using the dried powder for cosmetics containing fruit and/or vegetable juice, and this dried powder

SANEIGEN FFI KK

JP2014122187A

2014-07-03

The generation inhibitor and the production|generation suppression method of a citral deteriorated material

SHISEIDO CO LTD

JP05536937B1

2014-07-02

Mist cosmetics

SHISEIDO CO LTD

WO2014112643A1

2014-07-24

METHOD FOR EVALUATING STATE OF HORNY LAYER AND METHOD FOR EVALUATING HORNY LAYER IMPROVING EFFECT OF COSMETIC PREPARATION | MÉTHODE D’ÉVALUATION DE L’ÉTAT D’UNE COUCHE CORNÉE ET MÉTHODE D’ÉVALUATION D’UNE COUCHE CORNÉE AMÉLIORANT L’EFFET D’UNE PRÉPARATION COSMÉTIQUE

TOYO SHINYAKU KK

JP05544672B1

2014-07-09

n/a

TOYO SHINYAKU KK | UNIV KANAGAWA

JP2014141478A

2014-08-07

n/a

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2014

Opracowano na podstawie danych wygenerowanych z bazy Thomson Innovation® Thomson Reuters

Sukces piękna – piękno sukcesu

Istotą powodzenia w branży kosmetycznej jest pełne zrozumienie specyfiki tego biznesu. Wśród firm, które mogą przypisać sobie ten atut, jest z pewnością z pewnością Avon Operations Polska Sp. z o.o. – przedsiębiorstwo, które dynamicznie rozwija się już od siedemnastu lat. W tym roku należąca do międzynarodowego koncernu firma z Garwolina, została Honorowym Gospodarzem V Kongresu Świata Przemysłu Kosmetycznego.

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2014

14 |

Jak to się zaczęło?

Badawczo-Rozwojowe. Na terenie jednego

i doświadczeniu naukowców z Laboratoriów Avon w Suffern w USA.

Avon Operations Polska Sp. z o.o. to

kompleksu mamy tu zarówno laboratoria,

jedna z trzech spółek globalnej korporacji

działy odpowiadające za dystrybucję czy

Avon w Polsce. I niezwykle ważny punkt na

kontakt z klientem i cały etap produkcji. Ten

mapie Avon w Europie Środkowo-Wschod-

swoisty mikroświat i serce przemysłu ko-

Niezwykle ważna dla firmy jest dbałość

niej, obok ulokowanego w Warszawie biura

smetycznego w Polsce ulokowany jest kil-

o jakość produktów. Na każdej z trzech linii

Avon Cosmetics Polska Sp. z o. o., i funk-

kadziesiąt kilometrów od Warszawy. Tak za-

produkcyjnych standardy utrzymywane są

cjonującego na naszym rynku od 2005 r.

projektowana fabryka pozwala na uspraw-

na najwyższym poziomie, zgodnie z normą

Avon EMEA Finance Service Centre Sp. z o.o.,

nienie całego systemu pracy, począwszy

PN-EN ISO 22716. Certyfikat, który uzyska-

obsługującego w zakresie finansowo – księ-

od fazy wstępnej, czyli specjalistycznych

ła fabryka w Garwolinie, jest dla wszyst-

gowym rynki Europy, Bliskiego Wschodu

testów kosmetyków, poprzez ich wytworze-

kich odbiorców gwarantem wysokiej klasy

oraz Afryki.

nie, aż do powstania produktu gotowego

kosmetyków Avon oraz potwierdzeniem

i jego wprowadzania na rynki.

tego, że są one wytwarzane z zastosowa-

W mieście Garwolin w woj. mazowiec-

niem Dobrych Praktyk Produkcyjnych (ang.

kim fabryka powstała w 1997 r. i w ciągu siedemnastu lat, stworzone od podstaw przedsiębiorstwo przeszło drogę, która do-

A jaka jest tajemnica?

Amerykański sen Garwolina spełniony

GMP – Good Manufacturing Practices). Jeśli dodamy do tego nagrody i wyróżnienia

prowadziła Avon Operations Polska Sp. z o.o.

Jeszcze kilkanaście lat temu niewiele

przyznawane konkretnym liniom kosmety-

do ścisłej czołówki graczy na rynku pro-

osób mogło przypuszczać, że kosmetyki

ków, mamy potwierdzoną najwyższą jakość

ducentów kosmetyków w regionie Europy

mające swój początek właśnie tutaj, będą

produktów. W 2010

Środkowo – Wschodniej. W tym czasie pro-

oferowane przez konsultantki Avon kon-

z Niemiec do Polski produkcję szminek

dukcja zwiększona została ponad 20 - krot-

sumentkom z kilkudziesięciu krajów na

i od tej pory kosmetyki te trafiają z Polski

nie. Z 22 mln sztuk kosmetyków w 1998 r.,

całym świecie. Ogromnym sukcesem pol-

na cały region Europy, Bliskiego Wschodu

do prawie 500 mln sztuk wytwarzanych

skiego przemysłu kosmetycznego jest fakt,

i Afryki. Proces wytwarzania tego kosmety-

w 2014 roku! Dzisiaj to jedna z najnowo-

że amerykański koncern właśnie w Polsce

ku wymaga zastosowania najnowocześniej-

cześniejszych i najbardziej innowacyjnych

zdecydował się zbudować najnowocześniej-

szych technologii oraz specjalistycznego

fabryk w Europie, z centrum dystrybucyj-

szą fabrykę. To z Garwolina eksportowane

sprzętu. To również swoisty miernik możli-

nym o globalnym zasięgu. Dzięki komplek-

są kosmetyki na region Europy, Bliskiego

wości fabryki i niezwykły powód do dumy

sowemu działaniu produkowane w Garwoli-

Wschodu i Afryki. Niewątpliwie, jest to

załogi z Garwolina. Szminki produkują tylko

nie kosmetyki trafiają do milionów klientek

świadectwo najwyższej jakości produktów,

najlepsi…

w 59 krajach świata.

które wyjeżdżają z tutejszych hal produk-

O sile Avon Operations Polska Sp. z o.o.

cyjnych. Dla nas w Polsce to cały czas infor-

stanowi synergia zakładu produkcyjnego,

macja, która budzi zaskoczenie, bo oto oka-

nowoczesnego centrum dystrybucyjnego

zuje się, że jesteśmy jako kraj kosmetyczną

roku przeniesiono

Myśl globalnie – działaj lokalnie Oprócz

osiągnięć

Avon

Operations

oraz rozbudowanych działów, związanych

potęgą produkcyjną dzięki garwolińskiej

Polska Sp. z o.o. w skali globalnej, warto spoj-

m.in. z planowaniem / przygotowaniem za-

fabryce. Oczywiście, dynamiczny rozwój

rzeć na działania firmy również z perspek-

mówień dla konsultantów na terenie Polski

i innowacyjność firmy są wypadkową dzia-

tywy lokalnej. Dynamiczny rozwój fabryki

i Czech. W przedsiębiorstwie funkcjonują

łań międzynarodowego zespołu specjali-

w Garwolinie przynosi wymierne korzyści

m.in: Dział Zakupów, Dział Planowania,

stów, którzy korzystać mogą z know-how

mieszkańcom

Dział Nowego Produktu oraz Dział Obsłu-

amerykańskiej korporacji, wypracowanego

zatrudnia obecnie prawie 1900 osób, bę-

gi Klienta. Na terenie fabryki znajdują się

w ciągu przeszło stu lat nieprzerwanego

dąc tym samym jednym z najważniejszych

również Laboratorium Chemiczne i Mikro-

funkcjonowania firmy. Laboratoria opiera-

pracodawców na Mazowszu. Dodatkowo,

biologiczne oraz Regionalne Laboratorium

ją swoje działania na recepturach, wiedzy

wspiera rozwój infrastruktury rekreacyjno-

3/2014

regionu.

e-wydanie do pobrania na:

Przedsiębiorstwo

www.farmacom.com.pl

16 |

miarów m.in. produkcji, planowania, logistyki czy laboratoriów. Firma od lat inwestuje też w stałych pracowników, oferując im szkolenia specjalistyczne (techniczne, BHP, komputerowe, możliwość zdobycia licznych uprawnień), menadżerskie oraz dba o podnoszenie poziomu języka angielskiego wśród swoich kadr. Co roku startują programy szkoleniowe

szczegółowo

zaplanowa-

ne przez HR i biznes wspierające rozwój konkretnych kompetencji pracowników. Rezultatem takich działań jest stałe poszerzanie umiejętności załogi, co bezpośrednio przekłada się na realizację planów -wypoczynkowej w regionie. W okręgu gar-

ża swój sprzeciw wobec wszystkich form

i efektywność. Jest to podstawa sukcesu

wolińskim koncern doceniany jest zarówno

agresji. Środki ze sprzedaży pakietów star-

Avon Operations Polska Sp. z o.o..

przez mieszkańców, jak i przedstawicieli

towych przeznaczane są na realizacje pro-

W AVON Operations Polska Sp. z o.o. trak-

samorządu. W tym roku spółka Avon Ope-

jektów edukacyjno-informacyjnych, wspie-

tujemy produkcję kosmetyków w sposób wy-

rations Polska Sp. z o.o. została wyróżniona

rających kampanię. Również spółka Avon

jątkowy – tworzymy przecież produkty, które

w prestiżowym plebiscycie „Filary Polskiej

Cosmetics Polska promuje akcję „AVON

nasze Klientki mają pokochać, mają czuć się

Gospodarki”, który przygotowywany jest

kontra rak, w której zbierane są środki na

dzięki nim jeszcze piękniejsze. Ten końcowy

przez czołową agencję badawczą we współ-

wsparcie badań przeciwko rakowi piersi.

efekt przynosi nam największą satysfakcję,

pracy z redakcją dziennika „Puls Biznesu”.

W ten sposób korporacja nie tylko promuje

ale stanowi też dla wszystkich pracowników

Ranking ma na celu uhonorowanie tych

pozytywne wartości i realizuje swoją misję,

codzienne wyzwanie. Poprzedza go łańcuch

firm, które w opinii samorządów są ważny-

lecz także wzmacnia wśród kobiet poczucie

procesów – opracowywanie koncepcji kre-

mi pracodawcami wspierającymi i promują-

wewnętrznej siły pewności siebie i wsparcia.

atywnych, testy laboratoryjne, dobór wszyst-

cymi przedsiębiorczość, a także angażujący-

Ludzie są najważniejszą wartością dla

kich elementów produktu, dbałość o najwyż-

mi się w akcje realnie wpływające na rozwój

firmy, bo to właśnie dzięki wykwalifikowa-

szą jakość składników i wreszcie dystrybucja.

społeczności lokalnych.

nym i stale rozwijającym się pracownikom,

Te ogniwa prowadzą nas do ﬁnału, jakim jest

Powodzenie inwestycji, jaką okazała się

możliwy jest sukces przedsiębiorstwa. Dba-

kosmetyk w torebce czy na półce konsument-

być budowa fabryki w Garwolinie, przyciąga

łość o rozwój kadr i pozyskiwanie nowych

ki. Jest on perfekcyjny, bo każdemu etapowi

również zainteresowanie inwestorów, do-

talentów to dla działu HR kwestia priory-

jego powstawania poświęciliśmy należytą

strzegających w podwarszawskich miejsco-

tetowa. Dzięki aktywnemu udziałowi firmy

uwagę. – mówi Wolfram Braun, dyrektor wy-

wościach bardzo duży potencjał biznesowy

w Programie Praktyk Letnich, Avon Opera-

konawczy Avon Operations Polska Sp. z o.o.

oraz rynek niezwykle dogodny pod wzglę-

tions Polska Sp. z o.o. co roku jest miejscem,

dem logistycznym. To dla całego regionu nie-

gdzie młode i ambitne osoby – studenci

wątpliwie ogromna szansa na dalszy rozwój.

uczelni minimum po trzecim roku oraz ab-

Stały wzrost produkcji i trendy rozwo-

Avon Operations Polska Sp. z o.o. po-

solwenci, korzystają z wiedzy oraz doświad-

ju poziomu zakupu kosmetyków Avon na

dejmuje wiele inicjatyw w kontekście

czenia specjalistów w Garwolinie. Możliwość

świecie sprawiają, że przed fabryką i jej

projektów z zakresu społecznej odpowie-

rozwoju, zdobycia specjalistycznej wiedzy

pracownikami jest dobra przyszłość. Jeśli

dzialności biznesu. Na przykład coroczną

i poznanie standardów korporacyjnych są

dodamy do tego ogromne nakłady i zaan-

kampanię „Avon kontra przemoc – biegnij

dla młodych ludzi atrakcyjnym początkiem

gażowanie w aspekty związane z podnosze-

w Garwolinie”. Charytatywna akcja ma na

zawodowego życia, a część z nich zostaje

niem kompetencji pracowników, wdrażanie

celu zwrócenie uwagi na problem przemocy

w Avon Operations Polska Sp. z o.o. na wiele

kolejnych innowacyjnych koncepcji w zakre-

i zaangażowanie społeczności, która biorąc

lat. Avon współpracuje też z licznymi uczel-

sie metod wytwarzania kosmetyków oraz

aktywny udział w dziesięciokilometrowym

niami i kołami naukowymi tworząc studen-

inicjatywy ciągłego doskonalenia procesów,

biegu lub kibicowaniu uczestnikom wyra-

tom możliwość poznania praktycznych wy-

to pozycja lidera nie jest zagrożona.

3/2014

Co dalej?

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Our World is Water

75 lat w uzdatnianiu wody Firma EUROWATER została założona w 1936 roku rozpoczynając działalność od produkcji stacji filtracji dla duńskich mleczarni. Od tego mementu firma EUROWATER rozwinęła swoją działalność na obsługę Klientów z niemal

wszystkich gałęzi przemysłu. Obecnie oferujemy rozwiązania do uzdatniania wody pitnej oraz technologicznej dla dużych i mniejszych odbiorców wody. Jesteśmy w stanie zaoferować rozwiązania dla większości aplikacji.

Więcej informacji znajdziecie Państwo na stronie www.eurowater.pl

Centrala Warszawa

Wrocław

Gdańsk

EUROWATER Spółka z o.o. Ul. Izabelińska 113, Lipków PL 05-080 Izabelin Tel.: +48/22/722-80-25

EUROWATER Spółka z o.o. ul. Mydlana 1 PL 51-502 Wrocław Tel.: +48/71/345-01-15

EUROWATER Spółka z o.o. ul. Radarowa 14A 80-298 Gdańsk Tel.: +48 509 590 071

info@eurowater.pl www.eurowater.pl

Nowość: Stacja kompaktowa CU:RO Zamontowana na ramie stacja składa się z kompletnej jednostki odwróconej osmozy wraz z układem przygotowania wstępnego wody – jest gotowa do podłączenia. Na naszej stronie internetowej znajdziecie Państwo więcej informacji na temat tej stacji i jej zalet.

18 |

Nos do technologii Rozwiązania informatyczne wspierające pracę ﬁrm z sektora kosmetycznego

Firmy z branży wyrobów kosmetycznych muszą sprostać wielu wymogom określanym przez normy Unii Europejskiej zawarte m.in. w przepisach dotyczących tzw. Dobrych Praktyk Wytwarzania (GMP - Good Manufacturing Practices). Ich działalność operacyjna podlega ścisłej kontroli, zwłaszcza w obszarze produkcji i jakości. Nowe regulacje, dynamiczne zmiany na rynku, presja konkurencyjna zwiększa konieczność wsparcia działalności firm z branży kosmetycznej ze strony systemów informatycznych. Pozwalają one usprawnić zarządzanie złożonym środowiskiem organizacyjnym, który uwzględnia zmiany prawne, wytwórcze i rynkowe. „Dobry nos” do właściwych technologii IT może sprawić, że firmy zyskają nie tylko bezpieczeństwo, stabilność i kontrolę, ale również sprawne narzędzie usprawniające procesy podejmowania decyzji.

dr Paweł Dawid Business Development Manager, DSR

Surowe przepisy – dobre praktyki W 2009 roku zostało opublikowane Rozporządzenie Parlamentu i Rady Europejskiej (WE) nr 1223/2009/WE, dotyczące produktów kosmetycznych, którego celem było zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa i zdrowia. Wymagania związane z nowymi przepisami powinny być obowiązkowo stosowane przez wszystkie kraje Unii Europejskiej od 11 lipca 2013 roku. Uzgodniono, że produkt kosmetyczny, który spełnia wymagania europejskich norm zharmonizowanych, spełnia także wymogi prawa. Mimo, że wdrożenie norm jest dobrowolne, wielu producentów podjęło decyzję o ich wdrożeniu ze względu na podniesienie standardów pracy i w konsekwencji lepszą pozycję konkurencyjną. Zbiór norm ujęto w ISO 22716 Cosmetics – Good Manufacturing Practices (GMP), któ-

re opisuje wymagania konieczne do spełnienia w różnych obszarach, dotyczących m.in. pomieszczeń, personelu, wyposażenia i co najważniejsze - produkcji. Brak stosownych regulacji może skutkować narzuceniem na firmę sankcji egzekwowanych przez organy państwowe (w Polsce organem nadzoru jest Państwowa Inspekcja Sanitarna). Z punktu widzenia obszaru informatyki, oznacza to, że wdrażany system ma zapewniać pełną kontrolę produkcji na wszystkich jej etapach, począwszy od zaopatrzenia po ich wysyłkę. Proces wytwarzania produktów kosmetycznych musi zatem spełniać zasady Dobrej Praktyki Wytwórczej, której celem jest budowa systemu zapewnienia jakości gwarantującego utrzymanie najwyższych standardów.

System z wyczuciem potrzeb sektora Firmy z sektora kosmetycznego prowadząc proces identyfikacji dostawców systemu informatycznego, muszą zwrócić szczególną uwagę na dostosowanie systemu do wymagań prawa oraz zdolność adaptacji do procesów zachodzących w firmie kosmetycznej. Ważna jest kompleksowość rozwiązania obejmującego każdy element dzia-

System QAD klasy ERP pomaga skutecznie wyeliminować potencjalne pomyłki, jakie mogą nastąpić w procesie produkcyjnym

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

reklama

20 | łania spółki i wsparcie procesów zachodzących w przedsiębiorstwie. Istotnym wyzwaniem stojącym przed sektorem kosmetycznym jest potwierdzenie, że system informatyczny, sprzęt komputerowy i infrastruktura sieciowa nie generują błędów i przekłamań. Ma to na celu udokumentowanie zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Wytwarzania (GMP), że procedury, procesy, urządzenia, czynności i systemy rzeczywiście prowadzą do zaplanowanych wyników określonych w specyfikacjach funkcjonalnych, projektowych oraz wymagań użytkownika. Jeżeli system IT nie zostanie poddany tzw. walidacji, to trudno traktować go jako wiarygodne źródło informacji. Nie wiadomo bowiem np. czy jest w stanie sprawnie zarządzać systemem produkcyjnym. Wprawdzie może być on dalej używany, jednak równolegle musi być zastosowany standardowy system zapewnienia jakości. W praktyce oznacza to konieczność prowadzenia papierowej dokumentacji procedur, instrukcji, rejestrów sprzedaży czy zakupów.

Biorąc pod uwagę konieczność spełnienia przez firmy kosmetyczne norm GMP, należy zwrócić uwagę na kilka kluczowych funkcjonalności rozwiązania QAD. Duże znaczenie w obsłudze procesów ma rozwiązanie odpowiedzialne za śledzenie i kontrolę partii/serii produktów w pełnym procesie wytwórczym, począwszy od zaopatrzenia w surowce po ostateczną wysyłkę produktów gotowych. Oznacza to m.in. konieczność zarządzania wieloma seriami surowców, półproduktów, materiałów gotowych. W każdej chwili powinno być możliwe zidentyfikowanie z jakiej serii pochodzi dany produkt, kiedy został wytworzony, jakie surowce wchodzą w jego skład, od jakiego dostawcy, z jakiego dnia itd., czyli w skrócie cała historia.

Systemy APS do zaawansowanego planowania i harmonogramowania produkcji, pozwalają wyeliminować koszty związane z „ręcznym” układaniem planów i przestojami

Kompleksowe środowisko wsparcia System informatyczny organizujący pracę firmy z sektora kosmetycznego musi koncentrować się na kluczowych obszarach jej działalności, takich jak produkcja, logistyka, magazynowanie i sprzedaż. Należy zwrócić uwagę na systemy wspomagające zarządzanie klasy ERP, które stanowią już standard oraz systemy uzupełniające, które w decydujący sposób zwiększają możliwości szybkiego reagowania na zmiany oraz wydajność kluczowych procesów produkcyjnych. Mowa tu o rozwiązaniach, takich jak APS (Advanced Planning and Scheduling), wspomagające planowanie i harmonogramowanie produkcji oraz MES (Manufacturing Execution System), oprogramowanie pozwalające na automatyczne pobieranie danych z maszyn i przedstawianie ich w odpowiedniej formie, sprzyjającej podejmowaniu decyzji. Dla przykładu, system QAD klasy ERP pomaga skutecznie wyeliminować potencjalne pomyłki, jakie mogą nastąpić w procesie produkcyjnym. Zapewnia on kontrolę jakości na każdym etapie produkcji. Aplikacja wspomagająca zarządzanie daje możliwość przydzielania praw dostępu do poszczególnych obszarów systemu, co dla przykładu oznacza, że pracownik nie może zwolnić surowca do produkcji bez wcześniejszego zatwierdzenia przez dział jakości. Umożliwia również zarządzanie statusami. W przypadku, gdy próba danej serii surowca jest na etapie badań, system nie pozwoli na jej wykorzystanie do produkcji.

Szczególne znaczenie ma również moduł obsługujący magazyny wysokiego składowania. Wspiera on proces magazynowania przy uwzględnieniu specyfiki procesu magazynowego charakterystycznego dla firmy kosmetycznej. Istotnym atutem rozwiązania jest zgodność z wymaganiami GMP. Moduł przechowuje informacje o wadze, wymiarach, opakowaniach i paletach. Automatycznie przydziela palety do lokalizacji magazynowych. Umożliwia użycie różnych algorytmów i dostosowywanie ich do potrzeb. Poszczególne funkcjonalności systemu QAD pomagają spełniać restrykcyjne wymagania np. moduł Enterprise Asset Management dostarcza funkcjonalności związane z utrzymaniem ruchu, co wpisuje się w wymagania GMP dotyczące systematycznej konserwacji maszyn wykorzystywanych do produkcji kosmetyków.

Czynnik przewagi konkurencyjnej Proces planowania produkcji w firmach z sektora kosmetycznego jest ogromnym wyzwaniem ze względu na jego złożoność oraz presję finansową, organizacyjną i rynkową. Przedsiębiorstwa, na podstawie swoich ograniczonych zasobów muszą zadeklarować klientom określenie terminu wykonania zlecenia. Ponieważ ciągłe obniżanie kosztów jest priorytetem, niezmiennie muszą optymalizować przebiegi oraz szybko reagować na wszelkie zmiany na rynku, związane ze zmiennością popytu, podaży czy kosztów surowców bądź parku maszynowego. Ważne jest również racjonalne dostosowanie personelu do realnych potrzeb, a także integracja planowania produkcji z zadaniami działu utrzymania ruchu.

Sektor kosmetyczny podlega szeregom regulacji, których wypełnienie stanowi warunek konieczny działalności na rynku. Wymagania branżowe i prawne zmuszają przedsiębiorstwa do wprowadzania rozwiązań organizacyjnych i informatycznych, które pozwolą sprostać restrykcyjnym normom oraz zapewnią sprawność i oszczędność procesów. Budowa kompleksowego systemu informatycznego powinna opierać się na rozwiązaniach uwzględniających specyfikę branży, posiadających „zaszytą w aplikacji” wiedzę i doświadczenia z licznych wdrożeń. Nawiązując do terminologii wziętej z perfumerii, firmy z sektora informatycznego powinny mieć również nos do technologii, ponieważ odpowiedni dobór składników systemu wpływa nie tylko na atmosferę pracy, ale wydajność produkcji, eliminację kosztów i konkretne wyniki firmy.

W przypadku, gdy firma decyduje się na poprawę systemu planowania produkcji, okazuje się, że standardowe systemy ERP nie są w stanie sprostać wyzwaniu m.in. ze względu na nieuwzględnianie ograniczeń mocy produkcyjnych. Z pomocą przychodzą wówczas systemy APS do zaawansowanego planowania i harmonogramowania produkcji. Korzyści związane z jego wprowadzeniem są zauważalne praktycznie „od ręki”, ponieważ pozwalają wyeliminować koszty związane z „ręcznym” układaniem planów (np. przy użyciu arkuszy kalkulacyjnych) i przestojami. Zwiększają elastyczność produkcji dając możliwość realizacji zleceń specjalnych. Wpływają również na lepszą obsługę klientów zapewniając szczegółową informację dla odbiorców na temat terminów. Zapewniają także pełne dostosowanie pracy personelu do faktycznych potrzeb. Dodatkowo wpływają na zmniejszenie produkcji w toku, minimalizację stanów magazynowych.

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Fajka (w) pokoju ZAkAZ PALENIA W mIEjSCACH PUbLICZNyCH NIE SPOWODOWAł, żE POLACy ZErWALI Z NAłOGIEm, jEDNAk SPrAWIł, żE Dym Z PAPIErOSóW jUż NIE NękA PrZyPADkOWyCH OSób. DUżA W Tym ZASłUGA rEWOLUCyjNyCH kAbIN ZE SkANDyNAWII.

Według TNS Pentor pali prawie jedna trzecia Polaków (32 proc.). Pozostała cześć populacji cierpi z powodu uzależnienia innych. Na szczęście jest coraz więcej miejsc, w których zadbano o kulturę palenia, montując innowacyjne pomieszczenia, absorbujące nie tylko szkodliwe substancje pochodzące z dymu tytoniowego, lecz także całkowicie eliminujące jego zapach. Przerwa na papierosa Pracodawcy nie mają obowiązku organizowania swoim pracownikom miejsca do palenia, jednak wielu już zdało sobie sprawę ze związanych z tym korzyści. Zatrudnieni nie tracą czasu na ubieranie się i wychodzenie np. przed budynek, a kilka takich wycieczek w ciągu dnia znacząco zmniejsza ich efektywność. Zlokalizowanie przeszklonego miejsca do palenia w centrum biura pozwala ponadto na skuteczniejszą kontrole pracy zespołu. Pracownicy rzadziej korzystają z przerw na papierosa, a ich czas znacznie się skraca. Amerykanie oszacowali, że to właśnie przerwy na palenie stanowią najwyższy koszt utraconej produktywności przedsiębiorstw. Palący problem Co ma zrobić inwestor, który już dysponuje tradycyjną palarnią, lecz nie jest zadowolony z jej wydajności? Istniejące pomieszczenie można wyposażyć w nowoczesne filtry węglowe i HEPA, które wyłapią zanieczyszczone powietrze, przefiltrują je i zwrócą w 100 proc. wolne od zanieczyszczeń. Oferowane przez szwedzką firmę QleanAir Scandinavia filtry z serii Air Qlean charakteryzują się najlepszymi na rynku parametrami. Do wyboru jest kilka produktów. AirQlean H™ to najefektywniejszy na rynku filtr HEPA, który oczyszcza powietrze w niecałe 12 minut. AirQlean L™ jest z kolei urządzeniem równie szybko i niezwykle skutecznie filtrującym powietrze w dolnych partiach pomieszczenia – przy podłodze. Uzupełnienie systemu stanowią wolno stojące popielniczki, które nie tylko gromadzą popiół i niedopałki oraz całkowicie eliminują wydzielany przez papierosy dym, lecz także zapobiegają przypadkowemu zaprószeniu ognia, np. wyniku pozostawienia zapalonego papierosa. W istniejących już palarniach oraz wszędzie tam, gdzie liczy się każdy centymetr powierzchni, warto zainstalować moduł QleanAir Slim™. To niewielka konstrukcja z wbudowanymi filtrami wychwytującymi dym i opatentowanymi pojemnikami na popiół.

Mobilna rewolucja Działająca od ponad 20 lat firma QleanAir Scandinavia produkuje kabiny spełniające najwyższe światowe normy bezpieczeństwa i skuteczności. Te eleganckie, nowoczesne mini palarnie można montować w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk pracy. Są to wolno stojące konstrukcje, a ich zainstalowanie nie wymaga podłączenia do systemu wentylacji, ponieważ są wyposażone w wysokiej klasy zintegrowany filtr. Wystarczy podłączyć do gniazda zasilania prądem. Jak to działa? W kabinie wykorzystano unikatowy system wentylacji Qlean-Air. Wysokiej klasy wentylatory łapią dym i odprowadzają go do filtra, zanim zdąży się rozprzestrzenić. Pozwala to na neutralizację 100 proc. szkodliwych substancji, a przefiltrowane powietrze jest czystsze, niż było przedtem, co potwierdzają szwedzkie i niemieckie testy i certyfikaty. Opatentowany system usuwania popiołu eliminuje ponadto ryzyko przypadkowego zaprószenia ognia. Dostawca zapewnia pełna obsługę serwisową i Wieczystą Gwarancję Użytkowania. Pokój do zadań specjalnych QleanAir Scandinavia specjalizuje się także w montażu pomieszczeń typu cleanroom, o kontrolowanych parametrach środowiskowych, takich jak poziom zanieczyszczeń, wilgotność i temperatura powietrza itp. „Czyste pokoje” są wykorzystywane do badań naukowych, w przemyśle, np. komputerowym i farmaceutycznym, oraz wszędzie tam, gdzie jest niezbędne zachowanie sterylnych warunków. Nowoczesne, certyfikowane przyrządy pomiarowe monitorują warunki panujące wewnątrz pokoju: temperaturę, ciśnienie i wilgotność powietrza, stężenie pyłów itp. Wszystkie powierzchnie QleanSpace są nieporowate i zmywalne, a rozmieszczenie gniazdek, włączników światła, ekranów i in. spełnia standardy laboratoryjne. Prawidłową wentylację zapewnia zaś certyfikowany system filtracji ISO Class 5. Firma oferuje kompleksową usługę projektowania, montażu i obsługi pomieszczenia. Przeszkolony personel zapewni profesjonalny serwis i warunki do prawidłowego funkcjonowania przestrzeni QleanSpace. Więcej informacji o produktach QleanAir Scandinavia można znaleźć na stronie www.qleanair.pl.

22 |

Rozlewanie produktów kosmetycznych Nie istnieje jedna technologia która może być uniwersalnie zastosowana do rozlewu kosmetyków. Jest to spowodowane wieloma czynnikami m.in. różnicą w parametrach fizycznych mas kosmetycznych, które mogą być bardzo rzadkie, tak jak np. perfumy albo bardzo gęste jak maskary. Ponadto, niektóre z nich mogą stwarzać zagrożenie wybuchu, a inne być podatne na zapowietrzanie czy ulegać silnemu pienieniu.

Paweł Borys PBNT

Rozlewać dokładnie czy na oko? Masy kosmetyczne zazwyczaj nie należą do tych najtańszych. Staraniem producentów jest więc jak najdokładniejsze napełnienie opakowania deklarowaną pojemnością czy wagą. Za produkt nalany ponad nominał zapłaci producent, niedolanie grozi zaś sankcjami prawnymi oraz utratą klientów. Istnieją sytuacje, w których bardzo dokładne maszyny, precyzyjnie odmierzające i dozujące produkt są niewskazane. Ma to miejsce szczególnie w przypadku perfum. Produkty tego typu zazwyczaj rozlewane

są w flakony szklane. Ze względu na bardzo małą powtarzalność przy produkcji szkła, pojemność flakonów waha się w zakresie nawet kilkudziesięciu procent. Odmierzanie bardzo dokładnie objętości nie jest w tym przypadku wskazane. Poziom cieczy w opakowaniu, przy tej samej zadozowanej objętości, będzie bardzo różny. Jedne opakowania będą wyglądały jak niedolane, a inne zostaną napełnione pod korek. W przypadku perfum taka sytuacja jest niedopuszczalna. W opakowaniu musi zostać określona wolna przestrzeń, aby za-

bezpieczyć je przed rozsadzeniem w przypadku wzrostu temperatury. Powszechnie stosowaną technologią jest napełnianie do określonego poziomu. Ważny jest tu efekt wizualny, szczególnie jeżeli produkty te będą wystawione na półkach sklepowych. Maszyny, które najlepiej nadają się do tego celu, to urządzenia ciśnieniowe lub podciśnieniowe. W ich przypadku doza jest ustawiana nie w postaci objętości czy też wagi, a wysokości słupa cieczy. Czasami spotyka się maszyny innego typu np. tłokowe, w których w pierwszym etapie napełnia się nieco więcej płynu by następnie za pomocą głowicy odsysającej uzyskać pożądany poziom.

Alkohol szkodzi Ważna część rynku kosmetycznego, to produkty zawierające w swoim składzie alkohol etylowy. Produktami takimi są między innymi perfumy. Biorąc pod uwagę tylko właściwości fizyczne płynów były by to produkty łatwe do rozlewania. Problem stwarzają jednak opary alkoholu, uwalniające się ze zbiorników, w maszynie oraz z niezamkniętych opakowań. Maszyny w tej grupie produktów mają specjalną konstrukcję, która zabezpiecza przed niekontrolowanym rozlaniem czy wyciekiem produktu. Już niewielka ilość rozlanego alkoholu, w sprzyjających warunkach, może sprawić, że wytworzy się atmosfera wybuchowa. Stosowane są więc różnego rodzaju wanny i rynny wychwytowe, które pozwalają zapanować nad wyciekiem. Kolejną ważną

Urządzenie nalewające o wysokiej wydajności do 7000 sztuk na godzinę

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

kwestią jest odprowadzenie powstałych oparów. Pojawiają się one nawet w trakcie normalnej niezakłóconej pracy urządzenia. Są one cięższe od powietrza, co sprawia, że koncentrują się w dolnych obszarach pomieszczeń i w zagłębieniach. Mogą też przedostać się do kanalizacji. Za odprowadzenie oparów odpowiada odpowiednio wydajna wentylacja. Wloty powietrza wentylowanego umieszczone są blisko podłogi, jak również wnętrza maszyny. Ostatnią linią obrony jest odpowiednia automatyka. Czujniki wykrywają niekontrolowane rozlanie czy wzrost stężenia oparów ponad bezpieczny poziom. Urządzenia do rozlewu kosmetyków zawierających alkohol projektuje się tak, aby produkt lub opary nie mogły zetknąć się ze źródłem energii. Może nim być iskra lub powierzchnia o wysokiej temperaturze. Takie źródło energii mogłoby, w przypadku odpowiedniego stężenia oparów, doprowadzić do ich wybuchu.

Ach ta piana! Powszechnym problemem spotykanym przy rozlewie kosmetyków jest tworzenie się piany. Bez względu na to czy piana gaśnie szybko, czy utrzymuje się znaczny czas w opakowaniu, jest czynnikiem limitującym wydajność maszyn rozlewających. W tym celu opracowano szereg sposobów, które pozwalają uniknąć spowolnienia produkcji. Dla produktów rzadkich, tradycyjnie stosowano maszyny ciśnieniowe lub podciśnieniowe. Wylewka takiego urządzenia składa się z dwóch koncentrycznie umieszczonych rurek, z których jedna jest podłączona ze zbiornikiem produktu, druga natomiast służy do odprowadzenia nadmiaru produktu w tym piany z opakowania. Z zasady działania tych urządzeń wynika, że opakowanie napełniamy do określonego poziomu, powyżej którego nadmiar płynu zostanie odessany. Takie rozwiązanie nie gwarantuje uzyskania powtarzalnej objętości zadozowanego płynu, gdyż zależy ona silnie od geometrii opakowania. W przypadku, gdy konieczne jest precyzyjne dozowanie określonej objętości lub wagi, lub w przypadku produktów o średniej gęstości np. żeli do kąpiel, stosuje się bardziej zaawansowane rozwiązanie zwane „nurkującymi wylewkami”. Opuszczane są one przed rozpoczęciem cyklu dozowania do dna opakowania. Po rozpoczęciu napełniania produktu, podnoszone są stopniowo, tak aby końcówka wylewki była zanurzona lekko poniżej lustra cieczy. Rozwiązanie to sprawdza się również doskonale w przypadku substancji, które ulegają zapowietrzaniu. Duża ilość uwięzionych w substancji pęcherzyków powietrza może sprawić, że dozowana objętość przekroczy pojemność opakowania i nastąpi przepełnienie i rozlanie produktu.

Coś pływa w kosmetyku Potencjalnie uciążliwą technologią jest konfekcjonowanie produktów zawierających cząstki stałe. Mogą to być drobinki ścierne, takie jak w przypadku peelingów i scrubów, jak również drobne cząstki w postaci brokatu. Maszyny rozlewające tego typu kosmetyki narażone są na szybkie zużycie elementów mających kontakt z masą kosmetyczną. Do ich budowy stosuje się więc materiały o podwyższonej wytrzymałości na ścieranie typu ceramika czy tworzywa sztuczne. Sprawia to, że koszt zakupu takiej maszyny znacząco wzrasta. Okazyjne produkcje można wykonać na zwykłych maszynach, natomiast jeżeli ma to być regularna produkcja, należy przystosować do niej odpowiednio sprzęt. Problemy sprawia również codzienna eksploatacja. Szczególnie mycie takiego urządzenia jest utrudnione i często wymaga całkowitego demontażu. Każda najdrobniejsza część musi być dokładnie umyta. Pozostawienie cząstek stałych może zaowocować tym, że znajdziemy je w kolejnym napełnianym produkcie. Bardzo słabo sprawdzają się tu automatyczne

reklama

24 | jego zatkanie. Przegrzanie produktu może doprowadzić do jego zniszczenia lub co gorsze uszkodzenia maszyny. W skrajnym przypadku, wzrost ciśnienia spowodowany nadmierną temperaturą może skutkować rozszczelnieniem układu i wydostaniem się masy kosmetycznej. Stanowi to więc realne zagrożenie dla pracujących przy maszynie operatorów.

Wydajnie czy elastycznie

Rozwiązanie zwane „Nurkującymi wylewkami” pozwala uniknąć kłopotów z pienieniem oraz zapowietrzaniem masy kosmetycznej

systemy mycia C.I.P. Zadziałają one tylko pod warunkiem, że cząstki rozpuszczają się w wodzie, lub zastosujemy odpowiedni rozpuszczalnik, co nie zawsze jest możliwe.

Trochę o higienie O ile produkcja kosmetyków nie jest tak wymagająca mikrobiologicznie, jak produkcja leków czy żywności, to standardy higieniczne są od pewnego czasu systematycznie podnoszone. Wolne od zagrożenia mikrobiologicznego są wyłącznie maszyny przeznaczone do rozlewu perfum. Stężenie alkoholu w produkcie jest zazwyczaj wystarczające, aby zabić potencjalne drobnoustroje. Najwyższe wymagania stawiane są maszynom produkującym kosmetyki do twarzy, a w szczególności okolic oczu. Obowiązującym materiałem, z którego wykonane są elementy maszyn mające kontakt z produktem, jest wysokojakościowa stal kwasoodporna typu 316. Powinny być łatwe

Proste manualne rozwiązanie dla małych zakładów produkcyjnych lub laboratoriów R&D

do demontażu, tak aby można je było po każdej produkcji rozkręcić i umyć. Z farmacji czy z przemysłu spożywczego przychodzą rozwiązania typu C.I.P ,czyli automatycznego mycia urządzenia czy analogiczne procesy automatycznej sanityzacji. Powszechnie stosuje się również przedmuchiwanie opakowań sprężonym powietrzem, co ma zagwarantować, że nie pozostaną w nich żadne zanieczyszczenia.

Uff jak gorąco! Mówiąc o rozlewaniu mamy na myśli produkty płynne, lecz jest przecież grupa produktów o bardzo dużej gęstości, która uniemożliwia płynięcie, a płynna konsystencja byłaby wręcz niewskazana. Produkty takie to sztyfty, masła, pomadki itp. Aby mogły być rozlane, muszą uzyskać konsystencję płynną, a tą uzyskuje się przez podgrzanie. Aby produkt podgrzać, a nie ugotować cały proces musi przebiegać w ściśle określonych warunkach. Produkt powinien mieć już zagwarantowaną temperaturę w zbiorniku, w którym jest przetrzymywany. Najskuteczniejsze będą te z płaszczem grzewczym, gwarantujące równomierne podgrzanie w całej objętości. Zazwyczaj konieczne są podgrzewane węże. Płaszcz grzewczy towarzyszy również układowi dozującemu, czyli pompom i zaworom, aż po wylewki. Spadek temperatury poniżej określonego poziomu może spowodować zestalenie się produktu wewnątrz układu dozującego, a co za tym idzie spowodować

3/2014

Wydajność produkcji wydaje się być jednym z najważniejszych wskaźników. Przez całe dziesięciolecia starano się produkować coraz więcej i szybciej. Powszechnie dostępne urządzenia do produkcji kosmetyków pozwalają produkować od 600 sztuk na godzinę (dla prostych manualnych nalewarek), po 10 000 sztuk dla zaawansowanych maszyn. W praktyce tylko największe koncerny kosmetyczne mogą wykorzystać potencjał płynący z zaawansowanych technologii produkcyjnych. Specyfika rynku kosmetycznego zmusza producentów do poszerzania asortymentu. W odróżnieniu od przemysłu spożywczego i farmaceutycznego, gdzie spotykamy tylko kilka typowych rodzajów opakowań, w kosmetyce mamy ich niezliczoną liczbę. Często zachodzi konieczność napełniania na jednym urządzeniu kilkunastu lub kilkudziesięciu rodzajów opakowań, czy mas kosmetycznych. W takim przypadku szybka produkcja na w pełni zautomatyzowanych urządzaniach jest praktycznie niemożliwa. Pierwszą barierą są problemy techniczne w konstruowaniu wydajnych urządzeń, które obsługiwały by wiele różnych formatów opakowań. Drugim problemem jest długości serii. Czasu potrzebnego do przezbrojenia w pełni zautomatyzowanej wydajnej linii nie można znacząco skrócić. W praktyce proces ten może trwać nawet dwie do trzech godzin. Aby wykorzystanie linii było rozsądne, czas trwania produkcji powinien być kilka razy dłuższy od czasu przezbrojenia. Dla wydajnych maszyn da nam to serie produkcyjne rzędu kilkudziesięciu tysięcy sztuk produktu. Takie ilości w większości przypadków przekraczają potrzeby rynku kosmetycznego. Wniosek jest więc następujący, maszyny powinny być na tyle elastyczne, aby umożliwić rozlewanie mas kosmetycznych w szerokim zakresie gęstości, oraz obsługiwać możliwie dużo typów opakowań, przy zachowaniu krótkiego czasu przezbrojenia. Wydajność godzinowa czy zmianowa, jako parametr opisujący wydajność maszyny, przestaje mieć dla tego typu urządzeń zasadnicze znaczenie.

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

26 |

Boccard Polska stawia na rozwój Firma Boccard Polska rok 2014 rozpoczęła nie tylko od zmiany siedziby ale również od poszerzenia oferowanych usług dzięki profesjonalnie wyposażonemu warsztatowi. Ale od początku. Najpierw kilka faktów z historii Boccard w Polsce i na świecie. Aleksander Romanowski Business Development Manager – Cosmetic and Pharmaceutical Market

occard jest firmą rodzinną, założoną w Lyonie w 1918 roku, obecną w 33 krajach, w 55 siedzibach na świecie. Działając z uwzględnieniem specyfiki rynku lokalnego oraz warunków środowiska ma pozycję lidera w branży instalacji przemysłowych. Ponad 3 500 pracowników na całym świecie oferuje wiedzę i doświadczenie w zakresie zarządzania projektami, opracowania koncepcji oraz projektów wykonawczych, realizacji i budowy, montażu i konserwacji instalacji przemysłowych na wielu rynkach przemysłowych: • Przemysł Kosmetyczny • Przemysł Farmaceutyczny i Biotechnologia • Przemysł Spożywczy • Przemysł Chemiczny • Browarnictwo • Energetyka (z uwzględnieniem energetyki jądrowej) • Petrochemia W Polsce Boccard jest obecny od 18 lat. Nasze doświadczenie nabyte i rozwinięte w produkcji kosmetyków takich jak: kremy, odżywki, szampony, lotiony, tusze do rzęs, podkłady, pomadki do ust, pudry, cienie do powiek i perfumy oraz w dziedzinie farmacji proponując rozwiązania procesowe dla produkcji syropów, produktów osocza, protein terapeutycznych, szczepionek i insuliny oraz

systemy CIP i SIP, pharma loop: media czyste, woda do iniekcji, zapewnia nam doskonałą znajomość różnych procesów produkcji i pozwala podchodzić z pełnym zrozumieniem do potrzeb i oczekiwań Klientów. Na każdym kontynencie Boccard dba o realizację projektów wspólnie ze specjalistami lokalnymi i swoimi ekspertami pracującymi na całym świecie. Wszystkie konstrukcje i urządzenia, które powstają w naszym warsztacie spełniają najostrzejsze wymogi obowiązujące w różnych częściach świata, określone normami: cGMP, EU GMP, GAMP. Spośród przykładów obecnej aktywności Boccard Polska warto wspomnieć o kolektorach instalacji chłodzących. Po intensywnej serii testów kwalifikacyjnych jakości spawów, wyniki komponentów i dokumentacja techniczna spowodowały, że Boccard Polska stała się jednym z głównych dostawców kolektorów instalacji chłodzących montowanych w wysokoprądowych wymiennikach i transformatorach dostarczanych do turbin wiatrowych. Boccard Polska została zakwalifikowana do dostawy ponad 50 typów kolektorów, które reprezentują 80% wszystkich kolektorów używanych przez naszego klienta. W 2012 w warsztacie wyprodukowanych zostało 1 005 sztuk kolektorów, zaś w 2013 produkcja została podwojona do liczby 2 482 sztuk. Prognozy produkcyjne na 2014 r szacowane są na 5 200 sztuk. Wysoka jakość wytworzonych produktów i elastyczność dostaw spowodowały, że inne lokacje z grupy klienta (Szwajcaria i Szwecja) rozpatrują współpracę i dostawy kolektorów do innych przemysłów (elektryczny i kolejowy), jak również kompletne skidy typu Plug & Play system. Kontynuacja wzrostu ilości i wymagań klientów

3/2014

doprowadziła do zmiany statusu projektu z Workshop Prefabrication na Production Line i w konsekwencji narzuciła rozszerzenie obszaru produkcji na dalsze stanowiska montażu i spawania dedykowane dla naszych klientów. Dlatego na przełomie roku 2013/2014 zmieniona została siedziba firmy i hala produkcyjna. Obecna hala jest w pełni zagospodarowana, a obszar linii produkcyjnych został oddzielony od wytwarzania skidów, platform i spools dedykowanych do innych projektów. W 2013 roku Boccard Polska z sukcesem zrealizowała również projekt prefabrykacji skidów i platformy dla jednego ze światowych koncernów kosmetycznych posiadających zakład produkcyjny w Kalouga (Rosja), który rozpoczął możliwość wykorzystania tego doświadczenia w przyszłych projektach prefabrykacji skidów. Celem firmy Boccard jest doskonalenie oferowanych usług dzięki: elastyczności w wyborze najlepszych produktów i rozwiązań, efektywności w doborze zasobów i metod oraz innowacyjności wspieranej przez partnerskie zaangażowanie naszych pracowników i klientów. W efekcie Boccard dostarcza rozwiązania zapewniające najwyższy poziom niezawodności obsługiwanego parku maszynowego i jakości produkowanych wyrobów, przy redukcji całkowitych kosztów produkcji.

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

• BOCCARD stawia na ciągły rozwój i wykorzystuje najnowsze osiągnięcia technologiczne • BOCCARD dostarcza całościowe rozwiązania procesowe dla Przemysły Kosmetycznego począwszy od projektu, kompletnego wykonania instalacji procesowych, budowy zbiorników, montażu, poprzez automatyzację, testy w fabryce, skończywszy na serwisowaniu • BOCCARD dostarcza efektywne i konkurencyjne systemy mieszania, wytwarzania i CIP dostosowane do specyﬁki produktów

• Produkowane przez BOCCARD skidy procesowe są całościowo przetestowane w fabrykach w celu zagwarantowania wymaganych parametrów pracy • Na każdym etapie projektu BOCCARD dąży do zapewnienia pełnego zadowolenia klientów • Dzięki doskonałej znajomości procesów produkcji płynów kosmetycznych, proszków i maści, BOCCARD zapewnia maksymalizację produktywności oraz jakości produktów wytwarzanych przez swoich klientów

Schwan Cosmetics

Schwan Cosmetics wiodący dostawca private label w zakresie ołówków kosmetycznych (drewnianych, tworzywowych, mechanicznych), linerów (kałamarze, pisaki), korektorów, maskar i pudrów w płynie. Schwan-STABILO jest rodzinną firmą z długą historią. Założona w 1855 roku firma, prowadzona jest przez piątą generację właścicieli. Doświadczenie firmy produkującej artykuły piśmiennicze, zostało przeniesione w 1927 roku do zupełnie nowej branży-kosmetycznej. Od tego czasu firma jest światowym liderem w tej dziedzinie, a wiele innowacyjnych procesów (np. produkcja kredek z bezpośrednim formowaniem wkładu, pierwszy na świecie ołówek mechaniczny) zdobyło niekwestionowane uznanie.

wiodący dostawca private label w zakresie ołówków kosmetycznych (drewnianych, tworzywowych, mechanicznych), linerów (kałamarze, pisaki), korektorów, maskar i pudrów w płynie. Schwan-STABILO jest rodzinną firmą z długą historią. Założona w 1855 roku Nasze ważne cechy firma, prowadzona jest przez piątą generację właścicieli. • jesteśmy jednym i kompleksowym źródłem zaopatrzenia dla klientów na całym świecie, zapewniając najlepsze produkty i doskonały serwis Doświadczenie firmy produkującej artykuły piśmiennicze, zostało • gwarantujemy ścisłą współpracę z klientami, dostarczając rozwiązania dostosowane do indywidualnych potrzeb we wszystkich segmentach przeniesione rynku w 1927 roku do zupełnie nowej branży-kosmetycznej. Od tego czasu • dokładamy starań, aby współpraca z klientami odbywała się na zasadach firmapartnerskich, jest światowym liderem w teji dziedzinie, a wiele innowacyjnych profesjonalnych była przyjemnością dla obu stron procesów (np. jakość, produkcjadoskonała kredek z bezpośrednim formowaniem wkładu, Wysoka współpraca. pierwszy świecie ołówek mechaniczny) zdobyło niekwestionowane uznanie. Naszanafilozofia Schwan Cosmetics stara się:

• inspirować klientów produktami dającymi gwarancję sukcesu rynkowego dziś i jutro • rozwijać i dostarczać najbardziej innowacyjne, ciekawe, modne produkty kosmetyczne dla kobiet na całym świecie • współpracować z klientami dla wspólnego sukcesu.

Nasze ważne cechy

Inspirująca • jesteśmy jednym itechnologia, kompleksowym źródłem zaopatrzenia dla klientów na wzajemna inspiracja. całym świecie, zapewniając najlepsze produkty i doskonały serwis • gwarantujemy ścisłą współpracę z klientami, dostarczającReprezentant rozwiązania w Polsce Schwan-STABILO Cosmetics GmbH & Co. KG ARWIKO dostosowane do indywidualnych potrzeb we wszystkich segmentach Schwanweg 1 Ryszard Wieczór 90562 Heroldsberg Ul. Matejki 31 rynku Germany 2-041 Puszczykowo Phone: +49starań, 911 567-0 61 819 39 54 • dokładamy aby współpraca z klientami odbywała siętel.+48 na zasadach Fax: +49 911 567-444 tel.+48 601 569 574 partnerskich, profesjonalnych i była przyjemnością dla obuarwiko@arwiko.com.pl stron contact@schwancosmetics. com www.schwancosmetics.com

30 | surowce

Substancje aktywne pochodzenia roślinnego, stosowane w produktach kosmetycznych

α-bisabolol i inne surowce terpenowe Aleksandra Zielińska, dr Agnieszka Feliczak-Guzik Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Chemii

dr Maria Żebrowska OCEANIC SA

Są one przede wszystkim składnikami olejków eterycznych, stanowiących wydzieliny roślinne, zlokalizowanych we włoskach gruczołowych, komórkach, przewodach czy zbiornikach olejkowych [6]. Monoterpeny obecne w olejkach eterycznych odpowiedzialne są głównie za określony zapach danego surowca [1,4,6-8]. Wśród występujących w tej grupie węglowodorów (terpenów) można wymienić np. mircen (olejek bajowy, laurowy, chmielowy), limonen (olejek pomarańczowy, cytrynowy), terpinen (olejek cytrynowy), pinen (olejek sosnowy) oraz kamfen (terpentyna, olejek jodłowy, lawendowy). Z kolei do terpenowych alkoholi (terpenoidów) należą m.in. nerol (olejek bergamotowy, różany, kolendrowy), geraniol (olejek różany i pelargoniowy), cytronelol (olejek różany) czy linalol (olejek pomarańczowy i konwaliowy). Przykładem aldehydów są cytral (olejek cytrynowy) i cytronelal (olejek eukaliptusowy), a spośród kwasów najczęściej wymienia się geraniowy i cytronelowy (olejek cyprysowy) [1,4,6,8]. Poza tym w gronie cyklicznych dimerów na szczególną uwagę zasługuje mentol. Zgodnie z nomenklaturą IUPAC (International Union of Pure and Applied Chemistry – Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej) to 2-izopropylo-5-metylo-cykloheksanol, (C10H19OH) (rys. 3), alkohol pod postacią białych, drobnych kryształów o charakterystycznym, ostrym, miętowym zapachu [1,4,6]. Pomimo istnienia czterech par enancjomerów mentolu, w przyrodzie spotykany jest najczęściej mentol lewoskrętny (np. w olejku mięty polnej znajduje się 85% wag. mentolu i 3% wag. neomentolu), bowiem jako jedyny wykazuje właściwości fizjologiczne przydatne w lecznictwie [1,6]. Związek ten pozyskiwany jest syntetycznie lub poprzez wymrażanie liści mięty pieprzowej [4]. Stosowany w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym jako składnik past do zębów, płynów do płukania jamy ustnej czy płynów po goleniu. Mentol nadaje produktom zapach oraz świeżość. Ponadto podczas aplikacji na skórę zapewnia uczucie chłodu, działając jednocześnie antyseptycznie, przeciwświądowo i kojąco [1,4,6-8].

erpeny (izoprenoidy) to naturalne węglowodory pochodzenia roślinnego o wzorze ogólnym (C5H8)n [1,2]. Związki te są oligomerami izoprenu (2-metylobuta-1,3-dienu), który traktowany jest jako hemiterpen (rys. 1) [2]. Związek ten jest lotną cieczą, otrzymywaną poprzez odwodornienie mieszaniny izopentanu i izopentenu lub też przez odwodnienie produktu kondensacji izobutenu z formaldehydem [2,3]. W izoprenoidach reszty izoprenowe połączone są w sposób ogon-głowa, według tzw. reguły Ružički (reguły izoprenowej) [1]. Terpeny i ich pochodne zaliczane są do rodziny lipidów (rys. 2) [4]. Badaniem terpenów zajmowało się wielu wybitnych naukowców, takich jak Faraday, Reformacki, Meerwein, Perkin [1], Kekulé, Walach [2], a w szczególności Leopold Stephen Ružička, zdobywca Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1939 roku, którego uważa się za twórcę nowej dziedziny chemii – chemii terpenoidów [1,2,5].

Rys. 1. Wzór strukturalny izoprenu (C5H8).

Terpeny i terpenoidy stanowią jedną z największych klas naturalnych substancji chemicznych. Ponad 30 000 tych związków zostało wyizolowanych z drobnoustrojów, roślin oraz zwierząt [1-3,5]. W zależności od stopnia polimeryzacji terpeny można podzielić na kilka grup [1-7]:

Monoterpeny (dimery izoprenu; n=2), związki o wzorze sumarycznym C10H16

Monoterpeny są formalnie dimerami izoterpenu, a ich pochodne tlenowe określa się często mianem monoterpenoidów [1]. Związki te są szeroko rozpowszechnione w świecie roślin [1,3,6].

3/2014

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

Rys. 2. Podział lipidów. Opracowanie własne na podstawie danych źródłowych: [4]

niektórych cząsteczek. Najnowsze badania na pierwotnych liniach ludzkich komórek białaczkowych wykazują, że związek ten indukuje apoptozę [11]. W kosmetyce α-bisabolol stanowi niezwykle cenny składnik kremów przeznaczonych do pielęgnacji skóry wrażliwej, w tym delikatnej skóry dziecięcej i niemowlęcej [4,8,12-14].

Rys. 3. Wzór strukturalny mentolu (C10H19OH)

Seskwiterpeny (trimery izoprenu; n=3), związki o wzorze sumarycznym C15H24

Rys. 4. Wzór strukturalny α-bisabololu

Substancją, od której wywodzą się wszystkie seskwiterpeny jednocykliczne jest bisabolan [1,6], jednak jednym z najważniejszych, najbardziej znanych i szeroko rozpowszechnionych związków w tej grupie jest α-bisabolol (inaczej zwany: 2,10-bisaboladien-7-ol; według IUPAC: 6-metylo-2-(4-metylocykloheks-3-en-1-yl)hept-5-en2-ol) (rys. 4) [1,4,6-9]. Ten seskwiterpenowy alkohol monocykliczny nazywany jest także lewomenolem [1] i otrzymywany jest głównie syntetycznie. Bardzo podobnym pod względem strukturalnym związkiem do α-bisabololu jest β-bisabolol, różniący się jedynie pozycją trzeciorzędowego alkoholu w grupie funkcyjnej [1,6]. α-bisabolol ma postać lepkiego i bezbarwnego oleju, będącego podstawowym składnikiem aktywnym olejku rumiankowego (Oleum Chamomillae) [1,9]. Surowiec ten nie rozpuszcza się ani w wodzie, ani w glicerynie, natomiast jest rozpuszczalny w etanolu [10]. Ponadto, posiada on naturalnie występujący w przyrodzie enancjomer, α-(+)-bisabolol, jednak najczęściej α-bisabolol w procesie chemicznej syntezy stanowi mieszaninę racemiczną dwóch enancjomerów (α-(±)-bisabolol). Co więcej, α-bisabolol odznacza się delikatnym, słodkim aromatem, dlatego może być stosowany jako dodatek do zapachów [10,11]. W medycynie i dermatologii związek ten ceniony jest zwłaszcza za silne właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne oraz lecznicze. Dodatkowo doskonale łagodzi i zmniejsza podrażnienia [8-14]. Oprócz tego dowiedziono, że α-bisabolol potrafi zwiększyć absorpcję

e -w y dan i e do po br an i a n a: www.farmacom.com.pl

Czym zatem jest olejek rumiankowy, główne źródło α-bisabololu? Rumianek pospolity (Matricaria chamomilla L.), zwany także rumiankiem lekarskim, to jednoroczna roślina, z której wytwarzany jest syntetycznie olejek rumiankowy [8,12,14-16]. Roślina ta należy do rodziny Astrowatych (Asteraceae) i występuje na terenach Europy, Azji, Ameryki Płn. oraz Australii. Rośnie na wysokość do 50 cm. Na szczycie rozgałęzionych pędów mieszczą się kwiatostany typu koszyczek, które najczęściej zbiera się w początkowym okresie kwitnienia, bowiem wówczas zawierają one największą zawartość leczniczego olejku, która mieści się w granicach od 0,4 do 1,5% wag. [12,14]. Olejek stanowi cenne źródło seskwiterpenów (do 50% wag.), spośród których należy głównie wymienić α-bisabolol i jego tlenek. Oprócz nich w skład olejku wchodzą: chamazulen (do 20% wag.), poliacetyleny, flawonoidy (do 8% wag.), laktony seskwiterpenowe, polisacharydy śluzowe (0,5-17%), hydroksykumaryny, kwasy fenolowe i cholina [10,12-16]. Dzięki obecności α-bisabololu olejek posiada właściwości przeciwzapalne, a dodatkowo z uwagi na zawartość poliacetylenów i śluzów wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne. Ponadto α-bisabolol wraz z flawonoidami działa przeciwskurczowo na mięśnie gładkie, natomiast zawartość chamazulenu zapewnia produktowi właściwości przeciwalergiczne

3/2014

32 | surowce Sesterpeny (pentamery izoprenu; n=5), związki o wzorze sumarycznym C25H40

[8,12,14-16]. Napary z koszyczka rumianku, bogatego szczególnie w dobroczynny α-bisabolol, zalecane są do stosowania w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, w chorobie wrzodowej żołądka oraz jelit, jak również w stanach zapalnych pęcherza moczowego czy kolkach. Ponadto napary z surowca wykorzystywane są zewnętrznie do przemywania i kompresów zwłaszcza przy oparzeniach (również popromiennych), w owrzodzeniu skóry, odleżynach, stanach zapalnych błon śluzowych jamy ustnej czy narządów płciowych [14,15,17]. W kosmetyce olejek rumiankowy i wyciągi alkoholowo-wodne z koszyczków używane są w kremach pielęgnacyjnych, balsamach do ciała, płynach do kąpieli oraz szamponach do włosów jasnych, którym rozświetlają barwę oraz nadają włosom pożądaną lekkość i puszystość. Oprócz tego związki te są składnikiem maseczek do pielęgnacji cery suchej, zniszczonej, zwiotczałej, pozbawionej blasku, ale także służą jako dodatek w pastach do zębów i płynach do płukania jamy ustnej. W celu oczyszczenia skóry (zwłaszcza po przebytej chorobie wrzodowej) zaleca się kąpiele rumiankowe (tj. 50g surowca na 10 litrów wody), służące oczyszczaniu skóry [4,12,14-16,18]. Wśród seskwiterpenów ciekawą grupą związków są azuleny, a wśród nich najbardziej znany jest wspomniany wyżej składnik olejku rumiankowego chamazulen (1,4-dimetylo-7-etyloazulen) oraz gwajazulen (1,4-dimetylo-7-izopropyloazulen) [4,6-8]. Związki te zbudowane są z dwóch pierścieni: pięcio- i siedmiowęglowego, w których atomy węgla połączone są wiązaniem sprzężonym [4-8]. Oba odznaczają się pięknym zabarwieniem od zielonego, poprzez błękitny aż po fioletowy [4,5,8,12-14]. Azuleny działają bakteriobójczo, przeciwzapalnie, łagodząco, ściągająco, ale także regenerująco i pielęgnacyjnie [4,12,14,18,19]. Ponadto zwężają naczynia krwionośne i hamują wydzielanie histaminy (działanie antyalergiczne). Obok α-bisabololu są głównymi składnikami aktywnymi olejku rumiankowego. Poza tym, używane są także jako składniki past do zębów oraz toników i maseczek ziołowych [4,12,14]. Do innych związków należących do licznej i zróżnicowanej grupy seskwiterpenów zaliczyć można farnezol, występujący m.in. w olejku cytronelowym, lipowym, akacjowym, różanym, jaśminowym i muszkatołowym. Ten pięknie pachnący konwalią związek działa bakteriostatycznie i dezodoryzująco. Otrzymuje się go z olejków kwiatu lipy. Jego pochodną jest kurkumina – przeciwutleniacz (antyoksydant), wyizolowany z ostryżu wonnego, jak również zingiberen (olejek łubinowy), kadynen (olejek jałowcowy), cedren (olejek cedrowy) oraz bisabolen (olejek cytrynowy) [1,4,7].

Przedrostek „ses-” wskazuje na obecność 25 atomów węgla w cząsteczce. Sesterpeny należą do stosunkowo rzadko występujących terpenów [5]. Pierwsze sesterpeny zostały wyizolowane z ochronnych wosków owadów oraz z grzybów. Obecnie otrzymywane są m.in. z porostów, grzybów lądowych i roślin wyższych, a także gąbek i innych organizmów morskich. Pentamery izoprenu wykazują różnorodne właściwości biologiczne. Działają przeciwdrobnoustrojowo, cytotoksycznie, a nawet przeciwnowotworowo [19]. Do przedstawicieli tej grupy zalicza się m.in. ophiobolin (metabolit grzybowy) a także kwas gascardic, będący pierwszym sesterpenem wyizolowanym z owadów Gascardia madagascariensis w 1965 roku [20,21].

Triterpeny (heksamery izoprenu; n=6), związki o wzorze sumarycznym C30H48

Dotychczas zostało opisanych ponad 4 000 triterpenów i triterpenoidów [1]. Ich prekursorem jest skwalen (2,6,10,15,19,23-heksametylo-2,6,10,14,18,22-tetrakozanoheksaen) (rys. 5) [1,6,8]. Ten nienasycony węglowodór (C30H50) o strukturze linearnej stanowi naturalny składnik płaszcza tłuszczowego skóry [1,4,8]. Działa bakteriobójczo oraz grzybobójczo. Do celów kosmetycznych pozyskuje się go z roślin i ryb. Związek ten jest niestabilny, bowiem szybko się utlenia. Z tego względu znacznie częściej używany jest skwalan (C30H62, rys. 6) – nasycona pochodna skwalenu [4]. Produkt ten wpływa na transport przez skórę pozostałych składników kosmetyków. Poza tym tworzy nieprzepuszczalną barierę okluzyjną na skórze, ograniczając tym samym utratę wody. Jest też naturalnym środkiem zmiękczającym naskórek, który nie wywołuje alergii. Dodatkowo zwiększa oddychanie komórkowe [1,4,6,8]. Oprócz skwalenu do trójterpenów należą również saponiny (hydroksylowane pochodne skwalenu połączone z resztą cukrową) oraz witaminy z grupy D i produkty cyklizacji skwalenu, czyli steroidy (roślinne i zwierzęce). Inne znane triterpeny to m.in. lanosterol, cykloartenol i amiryny, a także kwas oleanolowy, betulina, kwas glicyretynowy czy kwas ursolowy (ursanowy) [1,4,6-8].

Rys. 5. Wzór strukturalny skwalenu (C30H50)

Diterpeny (tetramery izoprenu; n=4), związki o wzorze sumarycznym C20H32

Do diterpenów zalicza się głównie kwasy żywiczne, czyli wielopierścieniowe kwasy organiczne, będące składnikiem żywicy drzew iglastych oraz produkowanej z niej terpentyny i kalafonii [1,4]. Ze względu na dużą masę cząsteczkową, związki te wyróżniają się wysoką temperaturą wrzenia i są trudno lotne z parą wodną. Dotychczas nie znalazły większego zastosowania praktycznego [1]. Do znanych przedstawicieli diterpenów należy głównie fitol, będący składnikiem chlorofilu, ale także kwasy żywiczne, które są głównymi składnikami kalafonii, czyli pozostałości po oddestylowaniu lotnych części żywic drzew iglastych [1]. Najpowszechniejszym składnikiem kalafonii jest kwas abietynowy oraz pimarowy [1,4]. Ponadto warto wymienić również cembren (olejek sosnowy), ginkolidy (diterpeny miłorzębu japońskiego) czy gibereliny, stanowiące grupę hormonów roślinnych, odpowiedzialnych m.in. za stymulację podziałów komórek i w rezultacie wzrost łodygi. Diterpeny najczęściej dodawane są do mydeł, w celu nadania połysku i poprawy konsystencji [4].

Rys. 6. Wzór strukturalny skwalanu (C30H62)

Tetraterpeny (oktamery izoprenu; n=8), związki o wzorze sumarycznym C40H64

Czteroterpeny to powszechnie znana grupa karotenoidów [1,4,68]. Zalicza się do nich wiele roślinnych pigmentów barwy żółtej, pomarańczowej lub czerwonej [1]. Związki te zawierają dużą liczbę sprzężonych wiązań podwójnych, którym zawdzięczają intensywny kolor [6]. Pomarańczowe barwniki to karoteny, które znajdują się w chromoplastach i chloroplastach wielu roślin. Swoją nazwę zawdzięczają marchwi, z której po raz pierwszy zostały wyizolowane [6]. Oktamery izoprenu są dobrze rozpuszczalne w tłuszczach

3/2014

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

33 i, co ciekawe, wykazują wysoką wrażliwość na utlenianie. Do ich utlenionych pochodnych (karotenoidów) zaliczamy ksantyny. Karotenoidy przyjmują najczęściej barwę żółtą (np. luteina), rzadziej natomiast można je spotkać w kolorze czerwonym lub brunatnym, np. w niektórych liściach, kwiatach, nasionach czy owocach [4,12]. Wśród surowców roślinnych o dużym znaczeniu kosmetycznym, największe ilości biologicznie czynnych karotenoidów zawierają kwiaty nagietka [4,13,14,18,19]. Pozyskiwany z nich β-karoten zapewnia prawidłowy wzrost nabłonka, ogranicza nadmierne złuszczanie naskórka, stymuluje proces gojenia się wszelkich uszkodzeń skóry, a także zapobiega rozwojowi zmian nowotworowych oraz chroni przed szkodliwym promieniowaniem [4,18,19]. Karotenoidy występują również w surowcach zwierzęcych, takich jak żółtko jaj, masło, tłuszcze podskórne oraz w skorupkach krabów i raków [4,12]. Do znanych karotenoidów należy likopen (czerwony barwnik występujący w pomidorach i głogu) oraz karoten, stanowiący mieszaninę trzech izomerycznych nienasyconych węglowodorów: α-, β-, γ-karotenu, spośród których najważniejszy jest β-karoten, będący prowitaminą A [1,4,6-8,12,19]. Związek ten przekształca się pod wpływem enzymów w ustroju do witaminy A, zwanej retinolem (rys. 7). Witamina A odpowiada za prawidłowe widzenie. Jest także nazywana witaminą wzrostu, bowiem wpływa na podziały komórkowe, przyspiesza proliferację komórek, a także jest niezbędna do regeneracji oraz różnicowania się nabłonków i ich czynności. Związek ten jest nietrwały i nieodporny na działanie światła, temperatury oraz czynników utleniających [1,6].

są również przez organizmy morskie. Zwierzęta jednak wytwarzają terpenoidy bardzo rzadko i w śladowych ilościach, głównie pod postacią feromonów oraz repelentów [1]. Z uwagi na wykazywane przez wiele związków z grupy terpenów i terpenoidów właściwości fizykochemiczne oraz aktywność biologiczną, są one od bardzo dawna z powodzeniem stosowane w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym. Wśród popularnych i szeroko cenionych za swoje właściwości związków wymienić można między innymi mentol, a-bisabolol, skwalen czy retinol. Warto jednak pamiętać, że grupa terpenów i terpenoidów jest bardzo liczna i zróżnicowana pod względem chemicznym i fizycznym, a ponieważ w jej skład wchodzi wiele związków o działaniu biologicznym, można się spodziewać, że również inne substancje z tej grupy znajdą się w obszarze zainteresowań naukowców zajmujących się różnymi dziedzinami nauki.

Literatura

Rys. 7. Wzór strukturalny retinolu (C20H30O)

Kołodziejczyk A.: Naturalne związki organiczne. Wyd. Naukowe PWN SA, Warszawa 2003, 490-533. ISBN 978-83-01-14316-9.

Feliczak-Guzik A., Jagodzińska K., Nowak I.: Technologia wytwarzania perfum i olejków eterycznych. Wyd. Cursiva, Kostrzyn 2012, 49-103. ISBN 978-83-62108-19-0.

Torssell K.: Natural products chemistry: a mechanistic, biosynthetic and ecological approach. Swedish Pharmaceutical Press, Stockholm 1997.

Jurkowska S.: Chemia surowców kosmetycznych. Wydanie II. Ośrodek Informatyczno-Badawczy „Ekoprzem” Sp. z o.o., Dąbrowa Górnicza 2007, 63-78.

McMurry J. Chemia organiczna 5. Wyd. Naukowe PWN SA, Warszawa 2007, 1035-1045. ISBN 978-83-01-14405-0.

Wrzeciono U., Zaprutko L.: Chemia związków naturalnych. Zagadnienia wybrane. Wyd. Naukowe Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2001, 118-155. ISBN 83-85439-93-5.

Eberhard Breitmaier: Terpenes. Weinheim: Wiley-VCH Verlag GmbH & Co 2006, 1-3. ISBN 3-527-31786-4.

Matławska I.: Farmakognozja. Wyd. Naukowe Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2006, 333-335. ISBN 83-60187-50-9.

Rocha N.F.M., Rios E.R.V., Carvalho A.M.R., Cerqueira G.S., d. Lopes A., Leal L.K.A.M., Dias M.L., Sousa D.P., Sousa F.C.F.: Anti-nociceptive and anti-inflammatory activities of (−)-�-bisabolol in rodents. Naunyn-Schmiedeberg’s Arch Pharmacol 2011, 384: 525–533.

10] Rafieiolhossaini M., Adams A., Sodaeizadeh H., Van Damme P., De Kimpe N.: Fast quality assessment of German chamomile (Matricaria chamomilla L.) by headspace solid-phase microextraction: influence of flower development stage. Natural Product Communications 2012, 7 (1): 97-100.

Politerpeny (polimery izoprenu; n>8), związki o wzorze sumarycznym (C5H8)n>8

Posiadające w swej budowie wiele reszt izoprenowych politerpeny to substancje gumiaste, stanowiące najczęściej bazę maseczek kosmetycznych. Do grupy tych związków należy kauczuk, pozyskiwany z lateksu i mleczka drzewa kauczukowca Hevea brasiliensis oraz gutaperka, występująca w soku mlecznym gutaperkowca Palaquium gutta [4,22]. Cykliczne struktury terpenów oraz ich rozgałęzione struktury otrzymywane są w wyniku następujących kolejno po sobie reakcji alkilowania nienasyconych jednostek fosforanowo-izopentylowych [5].

11] Cavalieri E., Rigo A., Bonifacio M., Carcereri de Prati A., Guardalben E., Bergamini C., Fato R., Pizzolo G., Suzuki H., Vinante F.: Pro-apoptotic activity of α-bisabolol in preclinical models of primary human acute leukemia cells. Journal of translational medicine 2011, 9: 45. 12] Jabłońska-Trypuć A., Czerpak R.: Surowce kosmetyczne i ich składniki. Część teoretyczna i ćwiczenia laboratoryjne. MedPharm Polska, Wrocław 2008, 59-62, 81-83. 13] Malinka W.: Zarys chemii kosmetycznej. Wyd. Volumed, Wrocław 1999. ISBN 83-87804-05-3. 14] Lamer-Zarawska E., Chwała C., Gwardys A.: Rośliny w kosmetyce i kosmetologii przeciwstarzeniowej. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2012. 15] Srivastava J.K., Shankar E., Gupta S.: Chamomile: A herbal medicine of the past with bright future. Molecular medicine reports 2010, 3 (6): 895–901.

Podsumowanie

16] Singh O., Khanam Z., Misra N., Srivastava M.K.: Chamomile (Matricaria chamomilla L.): An overview. Pharmacogn Rev. 2011.

Do terpenów zaliczane są związki zbudowane z pięciowęglowych jednostek izopentylowych, pochodzących od izoprenu. Terpenoidy obejmują zazwyczaj pochodne terpenów, zawierające dodatkowe grupy funkcyjne, m.in. hydroksylowe, karbonylowe, karboksylowe oraz nadtlenkowe. Z kolei izoprenoidy, to również karotenoidy, steroidy, irydoidy czy kauczuk [1]. Te wszystkie naturalne związki organiczne są szeroko rozpowszechnione w przyrodzie. Dotychczas zostało poznanych i opisanych aż 40 000 przedstawicieli z tej rodziny [1,2]. Zdecydowana większość z nich to składniki olejków eterycznych oraz żywic drzew iglastych. Szacuje się, że ponad milion ton terpenoidów jest wydzielane rocznie do atmosfery przez same drzewa i krzewy iglaste. Duże ilości tych związków produkowane

e -w y dan i e do po br an i a n a: www.farmacom.com.pl

17] Amsterdam J.D., Li Y., Soeller I., Rockwell K., Mao J.J., Shults J.: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial of oral Matricaria recutita (chamomile) extract therapy for generalized anxiety disorder. Journal of Clinical Pharmacology 2009, 29 (4): 378–82. 18] Czerpak R., Jabłońska-Trypuć A.: Roślinne surowce kosmetyczne. MedPharm Polska, Wrocław 2008, 115-116, 140-141. 19] Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J.: Fitoterapia i leki roślinne. Wyd. PZWL, Warszawa 2007. 20] Wang L., Yang B., Lin X.P. et al.: Sesterterpenoids. Natural product reports 2013, 30 (3): 455-73. 21] Leung P.C., Taylor W.A., Wang J.H., Tipton C.L.: Ophiobolin A. A natural product inhibitor of calmodulin. J Biol Chem. 1984, 259 (5): 2742-7. 22] Strzałka K.: Procesy anaboliczne [w:] Fizjologia roślin. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, 330-385. ISBN 83-01137-53-3.

3/2014

artykuł sponsorowany

34 | surowce

Lipout™ – naturalne, skuteczne i innowacyjne wyszczuplanie

fot. freepik.com

Wg różnych źródeł, z problemem cellulitu boryka się ponad 85% kobiet, a średnio 70% próbuje nieustannie zrzucić wagę. Nie dziwi zatem fakt, że segment kosmetyków przeciwcellulitowych i wyszczuplających jest dla producentów łakomym kąskiem i jedną z najważniejszych kategorii wśród produktów do pielęgnacji ciała.

Marcin Siekierski Provital Polska

aradoksalnie, mimo dużej popularności rynkowej kosmetyków wyszczuplających, większość kobiet do ich działania podchodzi z dystansem. Zwykle po kosmetyku oczekują one poprawy nawilżenia, jędrności i elastyczności skóry, ale mało kto wierzy w rzeczywisty, zauważalny gołym okiem efekt wyszczuplenia i redukcji obwodu określonych części ciała. Okazuje się jednak, że dzięki najnowszym badaniom naukowym istnieje możliwość stworzenia również takiego składnika kosmetycznego, który będzie dawać spektakularne oraz widoczne efekty wyszczuplające i przeciwcellulitowe. Podskórna tkanka tłuszczowa zbudowana jest z komórek zwanych adipocytami. Powszechnie znane są dwie odmiany tkanki tłuszczowej: biała, której komórki są nieaktywne metabolicznie i mają za zadanie magazynować tłuszcz, oraz brunatna – z aktywnymi metabolicznie adipocytami przeprowadzającymi proces termogenezy, czyli spalania tłuszczu. Brunatna tkanka tłuszczowa występuje jedynie u dzieci, podczas gdy u osób dorosłych dominuje tkanka biała. W ostatnich dwóch latach odkryto również istnienie tzw. beżowej tkanki tłuszczowej, która składa się z komórek mogą-

cych przybierać dwie formy – nieaktywną (zbliżoną do adipocytów białych) i aktywną (zbliżoną do adipocytów brunatnych). Ze względu m.in. na nadmierną ilość spożywanych kalorii, adipocyty magazynują

trójglicerydy w cytoplazmie. W przypadku cellulitu obserwowany jest wyraźny wzrost ilości i rozmiarów komórek, dający początek miejscowemu odkładaniu się tłuszczu. Dochodzi do ściskania sąsiadujących tkanek

fot. Provital Polska

Fot. 1. Efekt wyszczuplający uzyskany po stosowaniu kosmetyku z 3% Lipout™ przez 28 i 56 dni

3/2014

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

Dzięki mechanizmowi opartemu na stymulowaniu ekspresji genu UCP1, który reguluje proces termogenezy, surowiec pobudza proces brunatnienia adipocytów, czyli konwersji komórek z formy nieaktywnej, magazynującej tłuszcz, do formy aktywnej – spalającej tłuszcz. Efektem takiego działania jest zwiększony proces termogenezy i rzeczywiste, dosłowne spalanie tłuszczu w tkance podskórnej. Badanie in vitro przeprowadzone z wykorzystaniem Lipout™ potwierdziło, że substancja aktywuje program genetyczny odpowiedzialny za proces termogenezy, powodując wzrost ekspresji genów i białek niezbędnych do zajścia tego procesu, pobudzając transformację adipocytów do formy aktywnej i zwiększając β-oksydację tłuszczów. Na szczególną uwagę zasługują jednak wyniki badań in-vivo, przeprowadzonych z podwójną próbą ślepą na grupie 61 osób (kobiety i mężczyźni) cierpiących na nadwagę. Po dwóch miesiącach stosowania receptury zawierającej 3% Lipout™, obwód brzucha jednego z ochotników zmniejszył się aż o ponad 10 cm (w trakcie trwania badania ochotnicy nie zmieniali swoich nawyków żywieniowych oraz trybu życia). Średni spadek obwodu brzucha u mężczyzn wynosił 2,6 cm po dwóch miesiącach, a wyniki widoczne były już po pierwszym miesiącu stosowania produktu. U kobiet odnotowano średnią redukcję obwodu brzucha o 2,9 cm po dwóch miesiącach, z maksymalnym wyszczupleniem o 5 cm. Efekt wyszczuplenia

fot. Provital Polska

przed tłuszcz oraz osłabienia mikrokrążenia w naczyniach krwionośnych i limfatycznych. Naczynia rozszerzają się a prędkość przepływu krwi spada, powodując powstawanie zatorów, obrzęków lub opuchlizny. Efektem końcowym całego procesu jest pojawienie się charakterystycznej chropowatości powierzchni skóry („skórka pomarańczowa”), wyczuwalnych mikroguzków oraz spadek jędrności i elastyczności – objawy te potocznie nazywa się cellulitem. Działanie kosmetyków przeciwcellulitowych opiera się przede wszystkim na pobudzeniu procesu lipolizy, czyli rozkładu tłuszczu magazynowanego w tkance tłuszczowej. Najbardziej tradycyjnym składnikiem o takich właściwościach jest kofeina i związki jej pokrewne oraz karnityna. Często wykorzystywane są również substancje pobudzające mikrokrążenie i dające efekt drenażu oraz ujędrniające i zwiększające elastyczność. Producenci surowców kosmetycznych prześcigają się jednak w tworzeniu coraz bardziej zaawansowanych substancji aktywnych o działaniu wyszczuplającym i przeciwcellulitowym. Najnowocześniejsze z nich są w stanie ograniczyć wchłanianie glukozy do komórek tłuszczowych i jej dalsze przekształcanie w tłuszcz, czy też spowolnić proces dojrzewania komórek tłuszczowych (adipogeneza) i zapobiec magazynowaniu tłuszczu. Lipout™ to składnik aktywny bazujący na najnowszych odkryciach naukowych dotyczących aktywności ludzkich komórek tłuszczowych – tzw. adipocytów beżowych.

Fot. 2. Obrazy termograficzne uzyskane przed (D0) i po dwóch miesiącach (D56) stosowania Lipout™

e -w y dan i e do po br an i a n a: www.farmacom.com.pl

3/2014

występował również na udach i biodrach, ze średnimi wynikami redukcji obwodu odpowiednio o 2,7 i 2,5 cm oraz maksymalnym wyszczupleniem nawet o 5,7 cm. Podobnie jak w przypadku mężczyzn, efekty działania Lipout™ u kobiet były widoczne już po pierwszym miesiącu stosowania. Mierzona za pomocą ultrasonografu grubość podskórnej tkanki tłuszczowej spadła na biodrach średnio o 49,9%, na udach o 25,5%, a na brzuchu o 29,3% u kobiet i aż o 66,5% u mężczyzn. Oprócz efektu typowo wyszczuplającego, Lipout™ poprawił również kondycję skóry dotkniętej problemem cellulitu i złagodził objawy tej dolegliwości. Chropowatość powierzchni skóry spadła średnio o 23,9%. Długość złącza skórno-podskórnego uległa redukcji średnio o 21,7%, a stopień zaawansowania cellulitu, oceniony klinicznie za pomocą skali Nürnbergera-Müllera, zmniejszył się o 19%. Dzięki regularnemu stosowaniu Lipout™ wyraźnemu polepszeniu uległy też jędrność i elastyczność skóry, zarówno na powierzchni, jak i w głębokich warstwach skóry. Odnotowano średni wzrost elastyczności i jędrności o blisko 25%. Skoro Lipout™ pobudza proces termogenezy, czyli rozkładu tłuszczu, któremu towarzyszy wytworzenie ciepła, zmierzono również temperaturę powierzchni skóry przed rozpoczęciem badania i po dwóch miesiącach stosowania kosmetyku zawierającego składnik aktywny. U kobiet temperatura powierzchni skóry wzrosła średnio o 0,9°C, a u mężczyzn średnio o 1,3°C. Potwierdza to wzrost aktywności termogenicznej w podskórnej tkance tłuszczowej i rzeczywiste spalanie tłuszczu na skutek działania surowca. Lipout™ otrzymywany jest z mikroalgi Tisochrysis lutea. Zawiera on w swoim składzie ksantofile i wolne kwasy tłuszczowe, które pobudzają brunatnienie adipocytów oraz aktywują termogenezę. Dedykowany do fazy olejowej surowiec znacząco redukuje magazynowany pod skórą tłuszcz, zwiększa elastyczność i jędrność skóry oraz daje efekt przeciwcellulitowy, łagodząc różne objawy tej przypadłości, takie jak np. skórka pomarańczowa. Wielofunkcyjne działanie Lipout™ potwierdzone jest kompletem badań in-vitro oraz in-vivo, a surowiec przeznaczony jest do innowacyjnych i skutecznych kosmetyków modelujących sylwetkę, wyszczuplających oraz zwalczających i zapobiegających cellulitowi. Bibliograﬁa: dostępna u autora

36 | surowce

Ewolucja formulacji kosmetycznych Tradycyjne formulacje kosmetyczne ewoluują, dzięki czemu możemy dziś używać skutecznych i praktycznych żeli myjących w postaci proszku, pudrów stylizujących, czy suchych szamponów.

Ella-Louise Ceraulo

Dyrektor laboratorium w Dziale ds. Marketingu i Innowacji Cornelius

miarę jak nasze tempo życia nieustannie przyspiesza i coraz dotkliwiej odczuwamy ciągły brak czasu, chętnie sięgamy po produkty, które mogą zaoferować nam dodatkowe korzyści. Sprytne i odważne podejście do tworzenia receptur kosmetycznych dało początek wyrobom o nowych konsystencjach i właściwościach, które zrywają z utartymi schematami i wykorzystują nowe, interesujące mechanizmy działania. Współcześni konsumenci są otwarci na nowe metody pielęgnacji i poprawy wyglądu skóry, chętnie zastępując na przykład tradycyjne pieniące się żele olejkami do mycia twarzy. Gwałtowny wzrost zainteresowania nowymi formami kosmetyków jest dodatkowo napędzany przed media społecznościowe. Instruktaże zamieszczane w serwisie YouTube i na blogach poświęconych urodzie pozwalają błyskawicznie opanować tajniki nowych, bądź nierzadko historycznych technik i rytuałów pielęgnacyjnych. W tym artykule przyjrzymy się bliżej ewolucji tradycyjnych produktów oraz obietnicom producentów i surowcom wykorzystywanym do ich produkcji.

ła pod prysznic. Własne produkty wprowadziły na rynek marki Nivea i Dove, deklarując długotrwałe działanie nawilżające i efekt gładkiej skóry oraz podkreślając brak konieczności dodatkowego stosowania balsamu po wyjściu spod prysznica. Wydaje się, że nowa koncepcja się sprawdziła, ponieważ w sezonie letnim Nivea uzupełniła dotychczasową gamę produktów o Odświeżający balsam do ciała pod prysznic po opalaniu oferujący użytkownikom dodatkowe korzyści. Nowa formuła balsamu zawiera wyciąg z ogórka i zapewnia uczucie świeżości i ukojenia skóry oraz natychmiastowy efekt nawilżenia. Marka Skinjay Paris wykorzystuje rosnącą popularność kąpieli prysznicowych w całkowicie odmienny sposób. Proponuje ona zupełnie nową na rynku postać produktu: kapsułkę wypełnioną olejkami eterycznymi i pielęgnacyjnymi wyciągami, której zawartość trafia do strumienia wody za sprawą niewielkiego sprytnego urządzenia mocowanego do węża prysznicowego bez konieczności korzystania z usług hydraulika. Zawartość kapsułki pozwala rozkoszować się 8-minutowym natryskiem zapewniającym doznania jak w profesjonalnym ośrodku SPA. Tradycyjnie produkty myjące zwykle mają postać żeli opartych na związkach powierzchniowo czynnych, ale czy musi tak być? Produkty w postaci proszku mogą oferować znacznie więcej. Taka formuła kosmetyku eliminuje problemy związane ze stabilnością zawiesiny, brak wody umożliwia rezygnację z konserwantów, można uzyskać wyższą koncentrację przy mniejszej objętości opakowania, a dodatkową, istotną zaletą produktu jest możliwość przewożenia go w bagażu podręcznym. Na rynku pojawiła się liczna grupa tego rodzaju produktów. Przykładem może być peeling Daily Microfolliant marki Dermalogica. Kosmetyk ma postać pudru na bazie skrobi ryżowej, który po nałożeniu na zwilżone dłonie zamienia się w piankę oczyszczającą skórę twarzy i złuszczającą naskórek. W aktualny trend podkreślający znaczenie wygody stosowania kosmetyków wpisuje się wiele nowych produktów, których producenci deklarują widoczność efektów po upływie zaledwie 60 sekund. Hydra Sparkling 1 minute glow marki Givenchy to mikropeeling oczyszczający o konsystencji lekkiego pudru, który w kontakcie z wodą przekształca się w delikatną piankę myjącą usuwającą z powierzchni skóry widoczne zanieczyszczenia. Tego rodzaju produkty zazwyczaj nie

Higiena W naszych szafkach łazienkowych zawsze znajdzie się miejsce na żel pod prysznic i kosmetyki do oczyszczania twarzy. Podczas gdy jeszcze niedawno, zwłaszcza w segmencie kosmetyków dla mężczyzn, obserwowaliśmy ogromną popularność produktów wielofunkcyjnych, takich jak żel pod prysznic/szampon/żel do mycia twarzy w jednym, najnowszy trend daje pierwszeństwo użyteczności wynikającej z formy (postaci ) i sposobu aplikacji kosmetyku. Ze względu na brak czasu często rezygnujemy z kąpieli w wannie, preferując szybki prysznic. Rzeczywiście wydaje się, że długa kąpiel traci na popularności. Najnowsze badania przeprowadzone przez firmę sprzątającą Buster w oparciu o dane z 3000 gospodarstw domowych w UK wskazują, że w 11% z nich całkowicie zrezygnowano z wanny, zastępując ją kabiną prysznicową z brodzikiem. Opisywany trend podyktowany jest nie tylko szybkim tempem życia, ale związany jest również z procesem starzenia się społeczeństw – korzystanie z kabiny prysznicowej jest dla osób starszych łatwiejsze i wygodniejsze. Tęsknota za wrażeniem luksusu kojarzonym z kąpielą przyczyniła się do opracowania nowej kategorii produktów: Balsamów do cia-

3/2014

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

Cornelius Cornelius to także to także marki własne! marki własne!

37 zawierają siarczanów, a ich receptura opiera się na bazie sproszkowanej skrobi. Dodatek silnie pieniących się łagodnych surfaktantów w postaci proszku zapewnia efekt natychmiastowej zamiany pudru w piankę w kontakcie z wodą. Natomiast drobno zmielone naturalne surowce pochodzenia roślinnego i drobinki pumeksu odpowiadają za działanie złuszczające.

Cor-Scrub Cor-Scrub - Naturalne - Naturalne

ścierniwa kosmetyczne ścierniwa kosmetyczne stosowane w stosowane peelingach w peelingach i i kosmetykach kosmetykach do masażu do masażu Idealne do produktów Idealne do produktów typutypu SPA SPA i ECO i ECO

Plant-o-foliant - kosmetyk oczyszczający o konsystencji proszku, opracowany w Laboratorium Cornelius. Plant-o-foliant, to kremowy peeling myjący, delikatnie oczyszczający skórę i przyjemnie pieniący się w trakcie mycia.

Pielęgnacja skóry

•

Cor-Scrub • Apricot Cor-Scrub Apricot Stone Stone -zmielone pestki zmielone moreli pestki moreli

•

Cor-Scrub • Cherry Cor-Scrub Cherry Stone Stone - zmielone pestki zmielone wiśni pestki wiśni

•

Cor-Scrub • Cocoa Cor-Scrub Shell Cocoa Shell - łuska kakaowa łuska kakaowa

•

Cor-Scrub • Coconut Cor-Scrub Coconut Shell Shell- łupiny kokosa łupiny kokosa

•

Cor-Scrub • Peach Cor-Scrub Stone Peach Stone - zmielone pestki zmielone brzoskwini pestki brzoskwini

•

Cor-Scrub • Walnut Cor-Scrub Walnut Shell Shell - łupiny orzecha łupinywłoskiego orzecha włoskiego

Popularność balsamów do ciała pod prysznic świadczy o naszym • Cor-Scrub • Olive Cor-Scrub Stone Olive Stone braku cierpliwości do tradycyjnych kosmetyków nawilżających. zmielone pestki zmielone oliwek pestki oliwek Inne rozwiązanie pozwalające uniknąć czasochłonnego czekania na wchłonięcie się masła do ciała to nowa gama balsamów w sprayu • Cor-Scrub • Coir Cor-Scrub Fibre Coir Fibre Spray and Go marki Vaseline. Linia kosmetyków obejmuje między włókna kokosowe włókna kokosowe innymi wersje Cocoa Butter, Aloe, Men’s oraz Menthol o działaniu • Cor-Scrub • Corn Cor-Scrub Cob Corn Cob chłodzącym. Dodatkową zaletą lekkiego balsamu w aerozolu jest zmielona kukurydza zmielona kukurydza łatwość aplikacji w miejscach trudno dostępnych, na przykład na plecach. Dodatek skrobi z tapioki gwarantuje natomiast natychmia• Cor-Scrub • Pumice Cor-Scrub Pumice stowe wchłanianie preparatu, co umożliwia założenie ubrania niepumeks pumeks mal bezpośrednio po użyciu kosmetyku. Zasadnicze zmiany widoczne są również w kategorii preparatów nawilżających do twarzy. Choć kosmetyki nawilżające tradycyjnie posiadają postać emulsji, obecnie na rynku pojawia się coraz więcej preparatów w formie żelu. Lekkie, żelowe receptury nie zawierają olejów ani estrów, a doskonała przejrzystość preparatów dodatkowo podnosi ich atrakcyjność w oczach konsumentów. Za intensywne działanie nawilżające odpowiadają rozpuszczalne w wodzie składniki takie jak pantenol, hialuronian sodu i gliceryna. Jako przykłady tego rodzaju kosmetyków można podać Hydraluron Moisture Jelly marki Indeed, Ultralight Gel Moisturiser Simples oraz Snail Gel DrOrganic. W odróżnieniu od typowych współczesnych kremów nawilżających nie zawierają one filtrów UV. Jednak w sytuacji, gdy filtry zwykle wchodzą w skład kremów BB i podkładów, można takie rozwiązanie uznać za korzystne, ponieważ pozwala ograniczyć liczbę substancji chemicznych wchodzących codziennie w kontakt z naszą skórą. www.corneliuspolska.pl www.corneliuspolska.pl Serum również może obecnie pełnić liczne wyspecjalizowane funkcje, między innymi zapewniając natychmiastowy efekt wygłabiuro@corneliuspolska.pl biuro@corneliuspolska.pl dzenia i rozświetlenia skóry, tzw. efekt HD. Zazwyczaj posiada formę emulsji na bazie silikonów wzbogaconą o składniki rozpraszające +48 583 554 100 +48 583 554 100 światło, matujące kopolimery silikonowe, a także perłowe drobinki o właściwościach rozświetlających i wyrównujących koloryt skóry. Składniki napinające skórę, często na bazie poliozy o wysokiej masie cząsteczkowej lub biopolimerów, mogą zapewniać natychmiastowy

e -w y dan i e do po br an i a n a: www.farmacom.com.pl

3/2014

38 | surowce Kosmetyki kolorowe

efekt liftingu i wygładzenia skóry, podczas gdy substancje nawilżające, takie jak hialuronian sodu wypełniają zmarszczki od wewnątrz. Nazywane płynnym Photoshopem serum Visionnaire 1 Minute blur marki Lancome natychmiast po aplikacji zmniejsza widoczność porów. Serum Nanoblur marki Indeed obiecuje efekt natychmiastowego wyrównania kolorytu skóry, redukcji porów i zmniejszenia widoczności zmarszczek. Natomiast Eclait Minute marki Clarins łączy w sobie właściwości bazy rozświetlającej i serum kojącego, minimalizującego szkodliwe skutki oddziaływania zanieczyszczeń.

Czy po nawilżających kremach koloryzujących, kremach BB oraz CC coś może nas jeszcze zaskoczyć? Okazuje się, że tak. Sztuka ta udała się Koreańczykom, którzy wprowadzili na rynek znany już produkt w zupełnie nowym formacie. Zmiana opakowania na wypełniony gąbką słoiczek pozwoliła na nowo odkryć walory kremu BB. Marka IOPE firmy Amore Pacific przebojem wdarła się na koreański rynek ze swoim nowym kompaktowym podkładem pielęgnacyjnym. Air Cushion XP to kompaktowy krem BB aplikowany z nasączonej formulacją gąbki. Wewnątrz opakowania znajduje się specjalna, optymalizująca aplikację gąbeczka, która nie wchłania kremu, lecz ułatwia jego równomierne wklepanie w skórę, zapewniając efekt ujednoliconego kolorytu i rozświetlenia cery. Produkt nakłada się na skórę cienką warstwą, co daje wrażenie lekkości, a przy tym doskonale sprawdza się przy podwyższonej wilgotności powietrza. Dodatkową zaletą kremu jest połączenie właściwości upiększających i pielęgnacyjnych takich jak nawilżanie, ochrona przed promieniowaniem UV, minimalizacja porów, czy rozjaśnianie przebarwień. Co 30 sekund w Korei sprzedaje się jedno opakowanie kremu Air Cushion i wiele wskazuje na to, że podobnie jak w przypadku kremu BB sukces ten powtórzy się również w innych krajach świata. Choć produkty z segmentu Air Cushion trafiły niedawno do drogerii w USA, gdzie sprzedawane są w sieci Sephora pod marką AmorePacific, wciąż jeszcze nie dotarły na rynki UE. IOPE to nie jedyna koreańska marka wykorzystująca formułę Air Cushion. Inne popularne produkty z tego segmentu to między innymi Hera UV Mist Cushion (SPF 50+). Podobne produkty oferują także marki Laneige i Herite.

Pielęgnacja i stylizacja włosów Po co stosować zawierający detergenty szampon, skoro można umyć włosy odżywką? Na fali popularnego ostatnio trendu znanego pod nazwą Co-Washing na rynek produktów do pielęgnacji włosów coraz śmielej wkraczają odżywki oczyszczające, stawiając na głowie dotychczasowe przekonania na temat mycia włosów. Pierwotnie przeznaczone do pielęgnacji włosów kręconych, produkty z tego segmentu mają zwykle postać niskopieniącego kremu i nie zawierają siarczanów. W przeciwieństwie do szamponów kosmetyki te nie pozbawiają włosów naturalnej warstwy ochronnej, a jedynie usuwają zanieczyszczenia, pozostawiając włosy czyste, lśniące i jedwabiste. Kosmetyki do pielęgnacji włosów w postaci pudru stosowano już w XVIwieku, kiedy to wykorzystywano je do odświeżania peruk. Obecnie pudry znów wróciły do łask, zaś ich funkcja na dobrą sprawę niewiele różni się od tej, jaką pełniły blisko pięć wieków temu. Produkty takie jak suche szampony od lat są wiernymi sprzymierzeńcami młodych matek i wszystkich innych zapracowanych kobiet. Kosmetyki te odświeżają włosy, zaś zawarte w nich absorbery skrobiowe wiążą nadmiar tłuszczów, które usuwane są przez późniejsze wyczesywanie. Rosnąca popularność sprawia, że suche szampony dostępne są obecnie również w mniejszych, podręcznych opakowaniach idealnych do stosowania w podróży. Marka Batiste poszerzyła swój asortyment suchych szamponów o nowe nuty zapachowe i sięgnęła po hasło marketingowe Conditioning, Strength and Shine (Odżywienie, Siła i Blask), a także opracowała formuły specjalnie dostosowane do pielęgnacji włosów jasnych, rudych i ciemnych. Dzięki zawartości krzemionki szampon Batiste XXL Volume dodaje włosom wigoru i energii. Silnie absorpcyjne właściwości krzemionki amorficznej sprawiają, że włosy są odtłuszczone przy nasadzie, mniej śliskie oraz zyskują objętość i fakturę. Slogan promujący suchy szampon marki Mum and Me „Skip a Wash” (Daj sobie spokój z myciem) wprost nawiązuje do rzeczywistej funkcji produktu, doskonale wpisując się w potrzeby matek, którym tak trudno znaleźć chwilę dla siebie. Producent kosmetyków marki OSIS zrezygnował ze stosowania nieekonomicznego opakowania w formie aerozolu, umieszczając puder do stylizacji OSIS Dust It w pojemnikach przypominających tradycyjną solniczkę. Puder matujący może z powodzeniem służyć do wizualnego zwiększenia objętości włosów. Aplikowany na dłonie i wtarty we włosy nada im efekt zmatowienia i starannie wystylizowanego nieładu. Puder na bazie pochodnych krzemionki (Silica Silylate) po aplikacji u nasady włosów wchłania tłuszcz, eliminując nieestetyczny efekt świecenia się włosów i błyskawicznie zwiększa ich objętość. Dzięki delikatnemu usztywnieniu włosów u nasady są one lekko uniesione, co potęguje efekt zwiększonej objętości. Kolejny produkt marki OSIS o konsystencji pudru to OSIS Powder to Wax na bazie pochodnej krzemionki Silica Dimethicone Silylate. Umożliwia on wielokrotne modelowanie fryzury w ciągu dnia, łącząc kremową konsystencję wosku z lekkością pudru stylizującego.

Colour – POP Pillow Blusher Laboratoria Cornelius, podążając za trendem, opracowało delikatny róż w płynie Color POP Pillow. Kosmetyk nadaje się do pakowania w słoiczek wypełniony gąbką, co ułatwia nabranie na opuszek palca optymalnej ilości różu. Naniesiony na skórę policzków róż subtelnie podkreśla jej świeżość i blask.

Wnioski Żele zamiast kremów, puder w miejsce żelu, gąbka zamiast płynu. Status quo z pewnością nam nie grozi! Format i konsystencja produktu, to szczególnie istotne czynniki w różnicowaniu marek i kreowaniu nowych trendów.

3/2014

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

Safety Assessor, Centrum Kosmetyków dr Piotr Koziej

Niezbędne wskazówki dla producentów surowców roślinnych, producentów kosmetyków i Safety Assessorów

Tworzone przez człowieka składniki syntetyczne mają tę przewagę nad surowcami roślinnymi, że cechuje je stały i dokładnie określony skład chemiczny. Surowce naturalne natomiast to często kompozycje różnych substancji, które mogą się zmieniać wewnątrz tego samego gatunku w zależności od wielu czynników, ponadto nie zawsze jesteśmy w stanie precyzyjnie określić ich skład chemiczny. Dlatego, żeby uzyskać pewność, że stosowany w produkcie kosmetycznym składnik roślinny jest bezpieczny, należy zatroszczyć się o jego jakość od pierwszego etapu procesu wytwarzania, poczynając od warunków bezpiecznej uprawy, które musi wypełnić producent.

e -w y dan i e do po br an i a n a: www.farmacom.com.pl

3/2014

Freepik.com

Surowce pochodzenia naturalnego

Katarzyna Kornata

40 | surowce Pozyskiwanie surowców pochodzenia naturalnego Czynniki, które mogą mieć wpływ na jakość i bezpieczeństwo surowca to: pochodzenie, uprawa i sposób pozyskiwania rośliny, wstępne przetwarzanie, transport oraz przechowywanie. Niewłaściwe obchodzenie się z surowcem może spowodować pogorszenie jego właściwości, najczęściej przez zmianę składu, czyli nierzadko zmianę jego profilu bezpieczeństwa. Miejsce pochodzenia rośliny ma duże znaczenie, gdyż jest to jedno ze źródeł zmienności wewnątrzgatunkowej. Ważny jest region, w którym rosła roślina, warunki klimatyczne, które towarzyszyły jej wzrostowi, rozwojowi, a także zbiorom. Zbiór surowców z dzikiej populacji roślinnej jest pracochłonny oraz wymaga odpowiedniej znajomości gatunków. Dodatkowo niekorzystny wpływ rozwijającego się przemysłu, zanieczyszczenie środowiska oraz intensywne zbiory często powodują destrukcję siedlisk oraz pogorszenie jakości roślin. Co więcej, nieprawidłowe rozpoznanie rośliny może sprawić, że dokonany zostanie zbiór surowców z domieszką gatunków o nieznanych lub odmiennych od pożądanych właściwościach. Dlatego też wydaje się, że optymalnym sposobem pozyskiwania surowców są uprawy. Ułatwiają one kontrolę warunków wzrostu, umożliwiają też zwiększenie zawartości substancji czynnych przez odpowiednią pielęgnację oraz wprowadzanie odmian hodowlanych. Wadą takiego sposobu pozyskiwania może być natomiast obecność w surowcach środków ochrony roślin, takich jak pestycydy oraz herbicydy, które mają wpływ na ich bezpieczeństwo. Przetwarzanie surowców niesie za sobą ryzyko zmiany ich składu. Niewłaściwy dobór rozpuszczalnika oraz rodzaj ekstrakcji ma znaczący wpływ na zawartość substancji czynnych. Nieodpowiedni sposób suszenia, np. w niewłaściwej temperaturze, może skutkować ulatnianiem się olejków eterycznych, a także rozkładem enzymów, witamin i estrów. Świadomy proces suszenia pozwala pozyskać w optymalny sposób cenne składniki oraz umożliwia pozbycie się substancji niepożądanych, np. drażniących. Nie bez znaczenia są też procesy wstępnej obróbki zebranego materiału, takie jak mrożenie, destylacja, cięcie, mycie oraz pakowanie. Nie wspominając już o transporcie i warunkach przechowywania, które mogą, jeśli odbywają się w nieodpowiedni sposób, nie tylko doprowadzić do niekontrolowanej zmiany stężeń substancji czynnych, ale

również ułatwić rozwój pleśni, mikroorganizmów, utlenianie czy fermentację. Producent surowca w pierwszej kolejności powinien opisać natychmiast po dokonaniu zbioru wszystkie wyżej wymienione warunki oraz procesy wstępnej obróbki, a informacje te powinny się znaleźć w specyfikacji surowca. Dokument ten zostaje potem dostarczony wraz ze składnikami pochodzenia roślinnego między innymi producentowi kosmetyków.

Przetwarzanie surowców niesie za sobą ryzyko zmiany ich składu. Niewłaściwy dobór rozpuszczalnika oraz rodzaj ekstrakcji ma znaczący wpływ na zawartość substancji czynnych

Rzetelnie przygotowana specyfikacja powinna zawierać następujące dane: • nazwę oraz rodzinę gatunku, • kraj pochodzenia, • czas zbioru, • część rośliny, z której pozyskano surowiec, • rodzaj preparatu, • proces produkcji, • skład surowca, • pozostałości rozpuszczalników, • możliwe zanieczyszczenia (mikrobiologiczne, pozostałość pestycydów, metali ciężkich), • wartość pH, • pozostałość suchej masy, • informację, czy surowiec jest suszony czy świeży. Do produkcji kosmetyków, powinny być używane tylko te surowce, które mają dokładnie ustalone procesy towarzyszące produkcji. Pozwoli to na określenie zgodności surowca ze specyfikacją.

Ocena bezpieczeństwa kosmetyku zawierającego surowiec roślinny Po opracowaniu receptury produktu kosmetycznego i przeprowadzeniu stosownych badań ocenia się jego bezpieczeństwo dla zdrowia człowieka. Ocena bezpieczeństwa wyrobów zawierających w składzie surowce roślinne jest tworzona według tych samych założeń co ocena produktów ze składnikami chemicznymi. Trzeba oszaco-

3/2014

wać ekspozycję człowieka na dany składnik oraz jego ewentualną toksyczność. Zaczynając ocenę bezpieczeństwa produktu kosmetycznego zawierającego surowiec roślinny, należy określić jego typ – pozostający na skórze czy zmywalny? Rodzaj kosmetyku – balsam do ciała, mydło, spray itp. Na tej podstawie, znając zawartość procentową surowca, można wyliczyć stopień narażenia, na który składają się: ilość produktu stosowana podczas aplikacji, częstość oraz czas stosowania, a także obszar ciała eksponowany na działanie produktu – w tym zastosowanie niezgodne z przeznaczeniem. Aby ocenić ilość składnika, która może ewentualnie dostać się do organizmu człowieka, posługujemy się badaniami biodostępności dla danego składnika. Szacowanie toksyczności opiera się na danych naukowych, które zawierają informacje na temat efektów wywołanych przez stosowanie miejscowe, tak jak ma to miejsce w przypadku kosmetyków, oraz efekty systemowe, czyli działanie, które może wywołać składnik w organizmie. Jeśli jest to możliwe, można również skorzystać z danych na temat wchłaniania danego składnika. Trzeba też wykluczyć potencjalne działanie mutagenne, rakotwórcze, embriotoksyczne, tratotoksyczne, reprotoksyczne czy ogólne niekorzystne działanie na organizm. Często przy określaniu bezpieczeństwa korzysta się z danych pochodzących z różnych dostępnych źródeł. Dlatego za każdym razem powinniśmy zwrócić uwagę na ich wiarygodność oraz precyzję. Przede wszystkim ocenia się metodologię przeprowadzanych badań, na podstawie których zostały opracowane dane. Badania powinny być zgodne z określonymi wytycznymi, np. OECD, podlegać dobrym praktykom laboratoryjnym oraz powinny być odpowiednie w stosunku do danego składnika. Dane, którymi posługujemy się przy wykonywaniu oceny bezpieczeństwa, powinny jak najpełniej odzwierciedlać realne warunki stosowania oraz ekspozycję. Dotyczy to zarówno części ciała, jak i dróg ekspozycji. Poszczególne surowce pochodzenia roślinnego mogą być rozpatrywane pod różnym kątem. Dla jednych długa historia stosowania lub fakt, że składnik jest równocześnie produktem spożywczym, mogą być wystarczające, natomiast przy innych trzeba poszerzyć zakres danych. Dlatego przy tworzeniu oceny bezpieczeństwa dopuszczalna jest elastyczność w doborze danych, w zależności od rodzaju składnika. Safety Assessor zwraca również uwagę na zakres i drogę ekspozycji, rodzaj populacji narażonej

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

41 na działanie danego surowca, dostępność danych rynkowych i decyduje, co jest odpowiednie przy ocenie kolejnych składników. Dwie zasadnicze kwestie, które trzeba określić przy ocenie bezpieczeństwa, to część rośliny, z której został przygotowany surowiec, oraz charakterystyka fitochemiczna. Składniki pochodzenia roślinnego, to z punktu widzenia Safety Assessora mieszaniny związków chemicznych, które w zależności od rośliny mogą kumulować się w różnych jej partiach. Dlatego bardzo ważne jest, aby przy wykonywaniu oceny bezpieczeństwa wziąć pod szczególną uwagę część rośliny, która została wykorzystana w preparacie (surowcu). Ma to duże znaczenie zwłaszcza w przypadku roślin, o których wiemy, że mogą zawierać substancje toksyczne. Może zdarzyć się i tak, że określone części roślin mogą być bez przeszkód stosowane w kosmetykach, inne natomiast będą dla człowieka toksyczne. Drugim kluczowym elementem jest charakterystyka związków, które występują w danym surowcu. Substancje występujące w roślinach dzielą się na podstawowe i wtórne. Do pierwszej grupy zaliczane są węglowodany proste i złożone, tłuszcze, w tym

proste, woski oraz fosfolipidy, aminokwasy i białka oraz organiczne kwasy roślinne. Kolejną grupę stanowią substancje wtórne, do których zalicza się m.in. glikozydy, flawonoidy, fenole, chinony, terpeny, steroidy, alkaloidy, witaminy, żywice, balsamy, olejki eteryczne. Nie dla każdego surowca można określić pełny skład chemiczny, jednak należy się skupić na komponentach, które są znane i opisane oraz mają kluczowe znaczenie dla jego działania. Wiele ze związków zawartych w roślinach ma korzystny i odżywczy wpływ na skórę, ale trzeba pamiętać o tym, że mogą mieć również potencjał drażniący, fotouczulający, fototoksyczny, alergizujący lub wykazywać inne szkodliwe działanie na organizm. Różnorodność związków chemicznych występujących w roślinach zawsze będzie stwarzała pewien stopień ryzyka pomyłki w ocenie, jednak wiedza wykwalifikowanego Safety Assessora, a także umiejętne posługiwanie się badaniami toksykologicznymi, wykorzystanie dostępnych danych oraz odpowiednich metod obliczeniowych umożliwi przeprowadzanie właściwej oceny bezpieczeństwa produktu kosmetycznego zawierającego w składzie surowiec roślinny.

Związki stwarzające zagrożenie dla zdrowia człowieka W przypadku składników pochodzenia roślinnego problematyczne jest to, że nie wszystkie doczekały się precyzyjnych regulacji w prawie kosmetycznym. Są dozwolone do stosowania bez żadnych restrykcji, np. dotyczących stężeń w wyrobach kosmetycznych. A część z nich, ze względu na zawartość różnych związków, zawiera substancje, które mogą zagrażać zdrowiu człowieka. Wśród tych potencjalnie niebezpiecznych związków występujących w roślinach znajdują się między innymi kamfora, kapsaicyna, emodyna, escyna, hyperycyna, safrol, mentol, tymol. 1. Kamfora w różnych stężeniach występuje w takich gatunkach jak: Rosmarinus officinalis, Salvia officinalis, Salvia hispanica, Salvia sclarea, Salvia miltiorrhiza; Sassafras officinale; Chrysanthemum parthenium. Kamfora może wywoływać podrażnienia skórne oraz zatrucia u dzieci, także po miejscowym zastosowaniu. W związku z powyższym zalecenia Komitetu Naukowego ds. Produktów Kosmetycznych są następujące: zakaz stosowania tego składnika w produktach przeznaczonych dla dzieci poniżej 3. roku życia oraz wskazane jest

reklama

Panthenol

From our new source!

Our Products care for you AMINO ACIDS

VITAMINS

• • • •

• • • • • • •

L-Arginine L-Serine L-Hydroxyproline L-Alanine

UV PROTECTION • • • • • • • • •

Kyowa Hakko Europe GmbH Daiichi Fine Chemical Division www.kyowa.eu

Ethylhexyl Triazone Homosalate Octyl Salicylate Octocrylene BMDBM-Butyl Methoxydibenzoylmethane OMCX-Octyl Methoxycinnamate PBSA-Phenyl Benzimidazole Sulfonic Acid CRYSPAN® BP3 (Benzophenone-3) CRYSPAN® BP4 (Benzophenone-4)

D-Panthenol EP D-Panthenol 75% DL-Panthenol Panadoxine P Niacinamide DL-alpha Tocopheryl Acetate Vitamin A Palmitate 1.0M/1.7M

OTHERS • • • •

Coenzyme Q10 Piroctone Olamine Natural alpha Bisabolol 1,3 Butylene Glycol

Photl.com

42 | surowce

zastosowanie limitów w stosowaniu jej w produktach przeznaczonych dla dorosłych. 2. Kapsaicyna znajduje się między innymi w następujących gatunkach: Capsicum annuum, Capsicum frutescens. Kapsaicyna jest substancją drażniącą, zarówno dla skóry, jak i oczu. Wykazuje aktywność farmakologiczną już przy bardzo niskich stężeniach. Obydwa wymienione czynniki sprawiają, że nie powinna być stosowana w kosmetykach.

Przy wykonywaniu oceny bezpieczeństwa należy wziąć pod szczególną uwagę część rośliny, która została wykorzystana w preparacie (surowcu). Ma to duże znaczenie zwłaszcza w przypadku roślin, o których wiemy, że mogą zawierać substancje toksyczne

3. Emodyna występuje w różnych ilościach w takich gatunkach jak: Frangula alnus, Polygonum multiﬂorum, Rheum palmatum, Aloe barbadensis. Emodyna wykazuje słabe działanie rakotwórcze oraz niewielki potencjał genotoksyczny. Mimo że przyjmowana jest normalnie w diecie dorosłego człowieka i nie uważa się, aby jej obecność w kosmetykach miała znaczący wpływ na

podniesienie jej niekorzystnego działania, zaleca się, aby w wyrobach kosmetycznych jej poziom wynosił nie więcej niż 1 ppm. 4. Escyna – występuje w gatunku Aesculus hippocastanum. Związek wykazuje działanie fototoksyczne, dlatego też nie powinno się przekraczać stężenia 1% escyny w produkcie kosmetycznym. Natomiast jej działanie drażniące na błony śluzowe sprawia, że nie może być stosowana w produktach nakładanych w okolicach błon śluzowych. 5. Hyperycyna – znajduje się w Hypericum perforatum. Hyperycyna znana jest ze swoich właściwości fotouczulujących, dlatego zastosowanie jej w preparatach kosmetycznych niesie ryzyko podrażnień skóry poddanej oddziaływaniu światła słonecznego. Preparaty zawierające ekstrakty z dziurawca powinny zawierać stosowne ostrzeżenia, chociaż Komitet Naukowy zaleca niestosowanie surowców zawierających ten związek w wyrobach kosmetycznych. 6. Safrol – występuje w wielu gatunkach roślin, między innymi Hamamelis virginiana, Rosmarinus oﬃcinalis oraz różnych olejkach eterycznych. Badania potwierdziły jego słabe działanie rakotwórcze. Zadaniem ekspertów produkty, w których składzie występują safrole, mogą być stosowane, o ile ich stężenie nie przekracza 0,5 mg/kg masy ciała. Jednakże dotyczy to tylko wyrobów dla dorosłych, przeznaczone dla niemowląt i dzieci powinny być wolne od tych związków. 7. Mentol – jest związkiem powszechnie występującym w roślinach z rodzaju Mentha, jak również w Helianthus annuus,

3/2014

Juniperus communis, Zea mays. Mentol wykazuje niewielkie działanie drażniące skórę i oczy, a populacja jest w dość dużym stopniu narażona na jego działanie nie tylko w kosmetykach, ale i w różnych produktach, m.in. w żywności, lekach, wyrobach tytoniowych, produktach poprawiających zapach. Aby nie przekroczyć poziomu 4 mg/kg masy ciała na dobę, czyli dopuszczalnego, który został ustalony przez JECFA, (Wspólny Komitet Ekspertów FAO/WHO ds. Dodatków do Żywności) zalecane jest, aby stężenie mentolu w produktach kosmetycznych nie było większe niż 2%. Dodatkowo nie powinien być on stosowany w wyrobach dla dzieci poniżej 3. roku życia. 8. Tymol – występuje między innymi w Thymus vulgaris oraz innych gatunkach rodzaju Thymus. Działa drażniąco i może wywoływać alergię kontaktową. Podobnie jak w przypadku mentolu człowiek narażony jest na działanie tego związku w wielu różnego rodzaju produktach, nie tylko w kosmetykach. Ze względu na swe właściwości tymol powinien być stosowany w małych ilościach, natomiast jego stężenie dopuszczone do stosowania w produktach kosmetycznych powinno zostać uregulowane prawnie. W wyrobach dla niemowląt i dzieci poniżej 3. roku życia nie powinien być stosowany. Ocena bezpieczeństwa produktów kosmetycznych z surowcami roślinnymi może być trudnym zadaniem, zważywszy na to, jak wiele jest czynników, które mają wpływ na jakość i bezpieczeństwo surowców. Dlatego też odpowiednie przygotowanie ich dokumentacji, z jak najpełniejszym opisem, to podstawa do przeprowadzenia prawidłowej oceny bezpieczeństwa. Do producenta kosmetyku natomiast należy dbałość o to, aby pozyskiwane surowce roślinne pochodziły ze sprawdzonych i rzetelnych źródeł.

Literatura 1. Council of Europe, „Plants in cosmetics”, vol I, s.13-28 2. Antignac E., Nohynek J.G., Re T., Clouzeau J., Toutain H., „ Safety of botanical ingredients in personal care products/ cosmetics”, Food and Chemical Toxicology, 2011, 49, s 324-341. 3. Kohlmunzer S., Farmakognozja Podręcznik dla studentów farmacji, PZWL, 1993, wyd IV, s. 5-17 4. Council of Europe, Committee of Experts on Cosmetic Products, „ Plants in cosmetics – Potentially harmful components”, vol III, 2006, s. 19-247

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

www.merck4cosmetics.com

Differentiate your bath & shower products with Timiron速, Colorona速, Ronastar速 and Xirona速 effects.

44 | surowce

Kompozycje zapachowe

naturalne vs syntetyczne W ostatnim czasie rozgorzała dyskusja na temat syntetycznych składników, które stosowane są w kosmetycznych formulacjach. Coraz głośniej mówi się o tym, że wywołują podrażnienia, reakcje alergiczne. Pierwszeństwo w powstawaniu tych objawów przypisuje się kompozycjom zapachowym. Czy tylko naturalne produkty gwarantują nam bezpieczeństwo stosowania kosmetyku?

Euro

Adrianna Szliter, Joanna Folmer-Komborska Europak Sp. z o.o.

ilkadziesiąt lat temu nie do pomyślenia było, aby perfumy były tworzone w laboratorium. Perfumiarz musiał posiadać wiedzę botanika i odpowiednio poddać ekstrakcji kwiaty, korę czy liście, aby uzyskać interesującą go nutę zapachową. Dopiero pod koniec XIX wieku zaczęto zastępować naturalne składniki takie, jak na przykład drzewo różane, jego syntetycznymi odpowiednikami. Pierwszym syntetycznym związkiem, który znalazł zastosowanie w produkcji perfum, była kumaryna; do dnia dzisiejszego jej słodką nutę wyczujemy w sporej ilości kompozycji (możemy ją znaleźć m.in. w perfumach Thierry Mugler Angel). Obecnie aż 2/3 wszystkich substancji zapachowych stosowanych w perfumach (kompozycjach zapachowych) jest efektem pracy laboratoriów, nie Matki Natury. Największe domy modowe, jak Chanel, Dior czy Armani, do tworzenia swoich zapachów używają syntetyków; dlaczego? Składniki syntetyczne, poza doskonałym zapachem, są trwalsze i mocniejsze, a przy tym sporo tańsze od swoich naturalnych odpowiedników. Dodatkowo w niektórych przypadkach są korzystniejsze z ekologicznego punktu widzenia.

czej sztabkom złota, niż perfumom - w szafach pancernych. Pojawia się pytanie, czy tak ekskluzywny składnik znajduje zastosowanie w kosmetykach, z których przeciętny konsument korzysta na co dzień? Niech nas nie zmyli obecność jaśminu na etykiecie produktu; ze względu na swoją astronomiczną cenę jest on często rozcieńczany olejkiem jojoba. Inną kategorią problemów obarczone jest otrzymywanie składników pochodzenia zwierzęcego, jak piżmo czy ambra. Wiąże się ono z torturowaniem zwierzęcia w celu pozyskania odpowiedniej wydzieliny. Tak - naturalne piżmo nie jest niczym innym, jak wydzieliną gruczołów przyodbytowych gatunku jelenia zamieszkującego górzyste obszary Azji. Jakość pozyskiwanego surowca związana jest z wysokością, na której żeruje dany osobnik. Stężone piżmo nie ma zbyt atrakcyjnego zapachu; jest ono podobne do woni amoniaku. Dopiero odpowiednie jego rozcieńczenie wydobywa jego słodką, pudrową nutę. Zapach ten zyskał przez lata ogromną popularność, która doprowadziła gatunek jelenia piżmowego na skraj wyginięcia. Cena rynkowa tego surowca osiągnęła nawet poziom 200 tys. zł za kilogram. W efekcie, skuszeni perspektywą szybkiego wzbogacenia się kłusownicy, zabijali zwierzęta dla jednorazowego uzyskania surowca. Pozyskiwanie ambry, wydzieliny z przewodu pokarmowego kaszalotów, nie wymaga zabijania zwierzęcia. Jej cena, również niebotyczna, sięga kilkunastu tysięcy zł za kilogram. Pozyskiwanie surowców naturalnych w sposób powodujący cierpienie zwierząt jest obecnie zakazane. Składniki syntetyczne wytwarzane są w laboratoriach. Często sama nazwa i wzór sumaryczny związku budzi w nas lęk przed jego domniemaną szkodliwością. Substancje o obco brzmiących, skom-

Zasadniczą różnicę pomiędzy zapachami naturalnymi a syntetycznymi stanowi sposób ich otrzymywania. Składniki naturale pozyskiwane są z różnych części roślin czy wydzielin zwierząt. W procesie tym wykorzystywane i niszczone są często gatunki egzotyczne, rzadkie, chociażby libański cedr, drzewo sandałowe czy drzewo arganowe. Problem stanowi także skala, w jakiej są one wykorzystywane. Do otrzymania jednego kilograma olejku jaśminowego potrzebna jest ekstrakcja 750 kg(!), niekiedy tony płatków tego kwiatu. Sam zbiór kwiatów jest utrudniony ze względu na ich bardzo delikatną strukturę. Koszt czystego olejku jaśminowego jest tak duży, że jest on często magazynowany w sposób właściwy ra-

3/2014

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

reklama

45 plikowanych nazwach podświadomie umieszczamy w jednej szufladzie ze związkami “nielubianymi”, jak występującymi w sklepowej żywności konserwantami. To one jednak są kluczem do współczesnej perfumerii, dając nam nieograniczone możliwości tworzenia zapachów. Chemikom udało się otrzymać syntetyczne odpowiedniki naturalnie występujących kompozycji zapachowych (w ten sposób powstały kompozycje identyczne z naturalnymi). Możemy się dzięki nim cieszyć charakterystyczną wonią tzw. białych piżm oraz niezliczoną ilością kompozycji o woni zwierzęcej. Perfumiarze są w stanie z zegarmistrzowską precyzją odtworzyć w warunkach laboratoryjnych naturalne zapachy roślinne. Dla przykładu aurantiol roztacza wokół nas piękną woń kwiatu lipy.

Ungerer Limited FRAGRANCES • FLAVOURS • ESSENTIAL OILS • OLEORESINS • AROMATICS USA

FRANCE

MEXICO

SINGAPORE

AUSTRALIA

INDONESIA

CHINA

Rys. Aurantiol

Synteza chemiczna błyszczy tam, gdzie natura jest bezsilna i to dzięki niej możemy cieszyć się choćby zapachem morza dzięki cząsteczce o nazwie calon. Nie jesteśmy jednak ograniczeni do kopiowania; efektem syntezy są też zapachy, które nie mają swoich naturalnych odpowiedników i są możliwe do uzyskania tylko i wyłącznie dzięki syntezie. Pochodzenie zapachu, naturalne lub syntetyczne, oraz wyższość jednego źródła nad drugim jest tematem rodzącym sporo emocji; zdania na ten temat są mocno podzielone. Entuzjaści składników pochodzenia naturalnego wskazują na niepowtarzalność zapachu, na to, że jest on inny każdego roku. Zmienność ta może wynikać np. z warunków atmosferycznych, w jakich dojrzewała roślina. Decydujące znaczenie mają tu takie czynniki, jak nasłonecznienie, wilgotność oraz ilość składników mineralnych w glebie. Cały cykl “od rośliny do olejku” obejmuje szereg skomplikowanych etapów (zbiór i transport surowca, sortowanie, suszenie, ponowne zwilżenie, rozdrobnienie, by następnie poddać go dalszym procesom, których produktem będzie kompozycja zapachowa). Na każdym z tych etapów może dojść do zdarzenia niepożądanego, jakim jest np. uwolnienie związków lotnych, co znacząco wpływa na jakość otrzymywanego olejku. Zwolennicy zapachów syntetycznych doceniają z kolei powtarzalność zapachu oraz niższą cenę w porównaniu z surowcami naturalnymi. Praktycznie nieograniczone możliwości manipulowania poszczególnymi nutami sprawiają, że to właśnie syntetyczne kompozycje dominują obecnie w produktach. Od bardzo dawna są one wykorzystywane w kosmetykach do pielęgnacji skóry, perfumach czy chemii gospodarczej. Wiele z tych “pachnących” surowców wykorzystywanych jest w niezmienionej postaci przy produkcji aromatów spożywczych. Czy gdyby ich szkodliwość została potwierdzona badaniami, zostałyby dopuszczone do użytku? Zła sława kompozycji syntetycznych wynika również z przypisywanych im właściwości uczulających, jednak również kompozycje naturalne, produkowane z naszpikowanych alergenami olejków, potrafią uczulić. Wszystko wskazuje na to, że w przyszłym roku lista potencjalnie alergizujących związków w kompozycjach zapachowych zwiększy się z 26 do niemal 100 pozycji. Otrzymanie kompozycji wolnej od alergenów stanie się przez to dużo bardziej pracochłonne, co z pewnością zwiększy nakłady przeznaczane na badania. Kto wie, może dzięki tym z pozoru niekorzystnym dla nich zmianom w prawie kosmetycznym, chemicy i perfumiarze opracują rewolucyjny związek, który okaże się być dla perfumerii milowym krokiem, jak miało to miejsce w przypadku nut aldehydowych legendarnej No. 5 Chanel.

e -w y dan i e do po br an i a n a: www.farmacom.com.pl

3/2014

46 | surowce surowce

Oleje roślinne jako surowce kosmetyczne cz. III

Photl.com

Oleje palmowe: egzotyczny luksus... Aleksandra Zielińska Doktorantka na Wydziale Chemii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Już wkrótce w przemyśle kosmetycznym nieodłącznymi składnikami preparatów do pielęgnacji skóry mogą okazać się oleje z rodziny palm Arekowatych (Arecaceae) dawniej Palmaceae [1]. Dotychczas najbardziej znanym przedstawicielem tej grupy jest olej kokosowy, który w krótkim czasie zyskał miano „najzdrowszego oleju świata” [2].

a czym polega wyjątkowość oleju kokosowego? Otóż, najwięcej swych dobroczynnych właściwości olej kokosowy zawdzięcza obecności nasyconego kwasu laurynowego, który występuje także w pozostałych olejach palmowych. Związek ten przekształca się w organizmie człowieka w monolauryn – substancję o silnym działaniu antywirusowym, przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybicznym [3-5]. Poza tym obecność wszystkich trójglicerydów zapewnia skórze naturalne odżywienie i wspaniałą ochronę przeciwsłoneczną. W niniejszym artykule zostaną przedstawione oleje palmowe, które nie tylko odznaczają się przyjemnym egzotycznym zapachem, ale przede wszystkim wyróżnia je bogactwo nasyconych kwasów tłuszczowych o szerokiej możliwości zastosowań.

Charakterystyka wybranych olejów palmowych Olej babassu Orbignya speciosa (Babassu) Oil/Butter Olej babassu, nazywany także olejem z palmy babassu lub masłem babassu, pozyskuje się z nasion lub ze zmiażdżonych pestek owoców palmy Orbignya speciosa, zasiedlającej głównie doliny rzek w la-

sach tropikalnych Brazylii. Owocem palmy babassu są brązowe pestkowce o masie 80-250 g, pokryte błyszczącą skorupką, pod którą ukryte są cztery twarde pestki. Wewnątrz każdej z nich znajduje się nasienie, będące bogactwem oleju (67% wag.), ale także białka, skrobi i cukru. Produkt, niezwykle podobny do oleju kokosowego, otrzymuje się poprzez gotowanie albo w procesie ręcznego tłoczenia na zimno. Olej z palmy babassu zawiera w swym składzie ponad 60% lipidów, w tym największą ilość stanowią nasycone kwasy: laurynowy (50% wag.) i mirystynowy (20% wag.). Podobnie jak olej kokosowy, masło babassu jest odporne na utlenianie. Obecność kwasu palmitynowego i witaminy E sprawia, że olej ten może pełnić rolę naturalnego przeciwutleniacza (antyoksydanta), hamując tym samym procesy starzenia. Ponadto, przy udziale kwasu oleinowego, olej babassu głęboko nawilża i wygładza skórę, chroniąc jednocześnie przed przeznaskórkową utratą wody. Kwas stearynowy również zapewnia skórze ochronę i odpowiednie nawilżenie, natomiast kwas linolowy jest bardzo ważnym składnikiem cementu międzykomórkowego, odpowiadającego za spójność naskórka. To właśnie dzięki wszystkim powyższym składnikom, olej babassu zmiękcza skórę, czyni ją delikatną

3/2014

oraz zabezpiecza przed działaniem niekorzystnych czynników zewnętrznych. Z uwagi na zdolność do odbudowywania bariery lipidowej i zapewnieniu skórze prawidłowego poziomu nawilżenia, jak również łatwej wchłanialności oraz pełnieniu funkcji naturalnego środka promieniochronnego, masło babassu wykorzystywane jest w kosmetyce jako składnik aktywny kremów ochronnych, nawilżających czy też wielu cennych kosmetyków do pielęgnacji ciała i włosów [1]. • Warto wiedzieć: Olej babassu ma temperaturę topnienia bardzo zbliżoną do temperatury ciała ludzkiego, co wpływa znacząco na jego rozsmarowywalność i wchłanialność.

Olej buriti Mauritia ﬂexuosa (Buriti) Oil Maurycja giętka (Mauritia ﬂexuosa) nazywana jest „amazońskim drzewem życia”, bowiem drzewo to od wieków dostarcza pożywienia, ubrania, schronienia, a także leków oraz kosmetyków Indianom z dorzecza Amazonki i Orinoko. W wyniku tłoczenia pulpy (miazgi) z owoców maurycji giętkiej uzyskuje się olej buriti, odznaczający się bardzo wysoką fotoprotekcją względem

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

Fot. Tomasz Karpiński

promieni UVA i UVB. Dzięki temu skutecznie chroni on skórę przed podrażnieniami, które powstały na skutek działania promieniowania ultrafioletowego. Olej buriti zawiera w swym składzie nasycone kwasy tłuszczowe: 16% wag. kwasu palmitynowego, tylko ok. 1% wag. stearynowego oraz aż 79% wag. kwasu oleinowego (ω-9) i ok. 2% wag. pozostałych NNKT (nienasyconych kwasów tłuszczowych). Olej pozyskiwany z palmy Mauritia ﬂexuosa stanowi wyjątkowo bogate źródło karotenoidów, głównie β-karotenu, który nadaje mu intensywną, rubinową barwę. Produkt ten zawiera także witaminę E w postaci α-tokoferolu, etoksylowane alkohole tłuszczowe oraz witaminę C. Liczna obecność przeciwutleniaczy zabezpiecza naskórek przed wolnymi rodnikami, które stanowią jedną z przyczyn przedwczesnego starzenia się komórek, dlatego olej buriti polecany jest dla skóry dojrzałej, którą doskonale wygładza, uelastycznia i wzmacnia jej strukturę. W związku z zawartością wielu substancji aktywnych, olej ten polecany jest także do pielęgnacji skóry zniszczonej, suchej czy zaczerwienionej. Dodatkowo intensywnie rewitalizuje i pobudza zmęczoną skórę, przywracając jej naturalny koloryt. Olej buriti może być stosowany także dla skóry atopowej, którą subtelnie natłuszcza i odżywia. W szczególności dodawany jest do kremów, mających chronić przed nadmiernym promieniowaniem, ale także do balsamów po kąpieli (zwłaszcza morskiej) oraz innych kosmetyków plażowych. Olej buriti znalazł również zastosowanie jako

e -w y dan i e do po br an i a n a: www.farmacom.com.pl

substancja aktywna w odżywkach do włosów czy jako składnik pielęgnacyjny w pomadkach do ust [1,6]. • Warto wiedzieć: Olej buriti posiada prawie 5-krotnie więcej β-karotenu (118 miligramów na 100 gram oleju) niż marchew.

Olej kokosowy Cocos nucifera (Coconut) Oil/Butter Palma kokosowa (Cocos nucifera), podobnie jak drzewo arganowe, jest długowieczna i potrafi dożyć 100 lat. Roślina ta, nazywana także kokosem właściwym, dostarcza jednego z najbardziej odpornych na jełczenie tłuszczów roślinnych, zwanego „najzdrowszym olejem świata”. Olej kokosowy (masło kokosowe) powstaje w procesach tłoczenia na zimno świeżego, wysuszonego miąższu orzechów palmy kokosowej. Uzyskany produkt wyróżnia się charakterystycznym, słodkim, kokosowym zapachem. Poniżej około 25oC, olej przybiera postać białej masy tłuszczowej (masła), natomiast równie często występuje w formie płynnego oleju o żółtawej barwie. W skład oleju kokosowego wchodzą przede wszystkim trójglicerydy nasyconych i nienasyconych kwasów tłuszczowych. Wśród nich aż 50% wag. stanowi kwas laurynowy. Pozostałe związki to pochodne kwasu mirystynowego (6-21% wag.), palmitynowego (7-12% wag.), i stearynowego (2-5% wag.) oraz 4-12% kwasu oleinowego (ω-9) i 1-2%

3/2014

kwasu linolowego (ω-6). Jest to jeden z nielicznych olejów, który zawiera kwas kaprylowy (4-15% wag.) i kaprynowy (3-8% wag.) w tak dużych ilościach. Olej kokosowy wykazuje działanie kondycjonujące i nawilżające skórę, a także wygładza i rozjaśnia jej powierzchnię. Oprócz tego, ma właściwości antybakteryjne, antygrzybiczne i antywirusowe, dzięki czemu stosowany jest bardzo często jako składnik aktywny preparatów przeznaczonych do cery trądzikowej i łojotokowej oraz problematycznej (wypryski, owrzodzenia skórne, egzema, zapalenie skóry). Jako emolient, olej kokosowy sprawdza się w pielęgnacji skóry suchej, pękającej, łuszczącej się, dojrzałej czy narażonej na działanie promieniowania słonecznego. Poza tym jest powszechnie często używanym składnikiem mydeł, preparatów do kąpieli i masażu, balsamów oraz kremów promieniochronnych [1-8]. • Warto wiedzieć: Olej kokosowy polecany jest zwłaszcza do pielęgnacji włosów, gdyż składa się głównie z trójglicerydu kwasu laurynowego, wykazującego znaczące podobieństwo do protein włosa.

Olej palmowy Elaeis guineensis Oil Palma oleista, zwana gwinejską (Elaeis guineensis) jest drzewem pochodzącym z Afryki Zachodniej, dorastającym do 20 metrów wysokości. Jej owoce posiadają cienką, włóknistą miękiszową owocnię, z której

48 | surowce w wyniku tłoczenia pozyskiwany jest olej barwy ciemnożółtej lub pomarańczowej. W środku owocu znajduje się duża, czarna pestka, zawierająca bardzo twarde nasiono, z którego także wytłaczany jest olej. Otrzymany produkt posiada gęstą konsystencję, jasno-złoty kolor oraz przyjemny zapach. Olej z palmy oleistej bogaty jest zwłaszcza w kwas laurynowy (51% wag.) i mirystynowy (17% wag.). Oprócz nich, w składzie obecne są również kwasy: palmitynowy (8% wag.) i stearynowy (2% wag.) oraz nienasycone kwasy tłuszczowe, takie jak oleinowy (ω-9; 13% wag.) czy linolowy (ω-6; 5-7% wag.). Z kolei owocnia palmy Elaeis guineensis obfituje nie tylko w NNKT, ale zawiera też witaminy E i A (β-karoten). Olej palmowy łagodzi podrażnienia skóry i odżywia ją. Działa też normalizująco, przeciwzapalnie i ochronnie. Wykazuje podobne właściwości do oleju kokosowego. W kosmetyce olej z palmy oleistej stosowany jest do produkcji kremów odżywczych, ochronnych, preparatów do kąpieli oraz mydeł. Ponadto jest to tłuszcz jadalny [1-3, 6-8]. • Warto wiedzieć: Olej palmowy może być stosowany jako dodatek przy produkcji czekolady.

Olej Acai Acai (Assai) Oil

należących do rodziny Arekowatych. Obie palmy są drzewami, rosnącymi na wysokość 30 metrów. Ich owocem jest mała, ciemnofioletowa jagoda, z której wyciska się w stanie świeżym oleisty miąższ, służący następnie do otrzymywania oleju. Pulpa owocowa jest bogatym źródłem związków polifenolowych, w tym fenolokwasów (wanilinowy, syryngowy, p-hydroksybenzoesowy, protokatechowy, ferulowy) a także oligomerów procyjanidynowych, antocyjanów, tanoidów czy pochodnych flawonoli. Oprócz tego zawiera ona żelazo i inne związki mineralne, białka, substancje polisacharydowe oraz olej tłusty (49% wag.). Olej Acai odznacza się wysoką, 60%-ową zawartością kwasu oleinowego (ω-9). Posiada też dużą stabilność oraz jest odporny na procesy oksydacyjne. W kosmetyce znalazł zastosowanie w kremach i balsamach odżywczo-pielęgnacyjnych. Bogactwo fenoli zapewnia olejowi Acai działanie antyoksydacyjne, przeciwwolnorodnikowe oraz promieniochronne [1]. • Warto wiedzieć: Olej Acai wykazuje działanie przeciwnowotworowe względem komórek nowotworu jelita grubego (HT-29 human colon adenocarcinoma), co zostało potwierdzone badaniami in vitro.

Podsumowanie

Pod nazwą oleju Acai znany jest produkt otrzymywany z Euterpii jadalnej (Euterpe edulis) i Euterpii oleistej (Euterpe oleracea),

Nazwa oleju

Nasycone kwasy tłuszczowe

z palmy babassu

LAU (50); MA (20); PA (11); SA (3,5)

z palmy buriti

PA (16); SA (1)

z palmy kokosowej

Olej palmowe są jeszcze stosunkowo mało rozpowszechnioną grupą spośród Nienasycone kwasy tłuszczowe Omega-3

Omega-6

Omega-9

LA (1,5)

OA (12,5)

LA (1)

OA (79)

LAU (44-55); MA (6-21); PA (7-12); CYA (4-15); CA (3-8); SA (2-5)

LA (1-2)

OA (4-12)

z palmy oleistej

LAU (51); MA (17); PA (8); SA (2)

LA (5-7)

OA (13)

z palmy Acai

PA (22); SA (2)

ALA (<1)

LA (12)

OA (60)

z palmy sabalowej

CYA (1,4); CA (0,9); LAU (16,5); MA (6,2); PA (9,0); SA (2,6)

ALA (2,3)

LA (21,5)

ALA (1)

Inne

POA (2)

OA (29,8) POA (0,1)

Tab. 1. Porównanie składu wybranych olejów palmowych1 W nawiasach podano orientacyjną zawartość procentową głównych składników [1-2, 6-11]. Objaśnienia: ALA – α-linolenowy; ARA – arachidowy; BA – behenowy; EA – eikozenowy; CYA – kaprylowy; CA – kaprynowy; LA – linolowy; LAU – laurynowy; LCA – lignocerynowy; MA – mirystynowy; OA – oleinowy; PA – palmitynowy; POA – palmitooleinowy; SA – stearynowy;

3/2014

olejów roślinnych. Wyjątek stanowi jedynie olej kokosowy, będący składnikiem wielu preparatów kosmetycznych, zarówno małych jak i większych firm. Cechą charakterystyczną wszystkich olejów palmowych jest obecność szerokiej gamy nasyconych kwasów tłuszczowych, które w dużym stopniu zapewniają wysoką stabilność i odporność na utlenianie. Największy procent zajmuje najczęściej kwas laurynowy C12:0, a następnie kwas mirystynowy C14:0. Stanowiący często ponad połowę składu tłuszczowego, kwas laurynowy odpowiedzialny jest za działanie antyseptyczne i przeciwbakteryjne oleju. Z kolei kwas mirystynowy powoduje wzrost syntezy białek oraz łagodzenie stanów zapalnych. Z grupy NNKT największy udział przypada dla kwasu oleinowego (ω-9), który uzupełnia płaszcz lipidowy na powierzchni skóry i sprawia, że oleje palmowe potrafią właściwie nawilżyć i wygładzić skórę, chroniąc jednocześnie przed przeznaskórkową utratą wody. Zdecydowana większość olejów z rodziny palm Arekowatych przybiera postać ściętej, białej tłuszczowej masy, czyli tak zwanego masła oraz zaliczana jest do grupy olejów typu stałego.

Literatura 1]

Lamer-Zarawska E., Chwała C., Gwardys A.: Rośliny w kosmetyce i kosmetologii przeciwstarzeniowej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012. 2] Walczak-Zeidler K., Feliczak-Guzik A., Nowak I.: Oleje roślinne stosowane jako surowce kosmetyczne – leksykon. Cursiva, Kostrzyn 2012. 3] McCullough F., Sears B.: The Good Fat Cookbook. Published by Simon and Schuster, 2007. 4] Foale M.: The Coconut Odyssey the bounteous possibilities of the tree of life. Asian Centre for International Agricultural Research, Canberra 2003. 5] Fife B.: Coconut and its healing properties. Acta Horticulturae, 787, 2008, 27-32. 6] Jabłońska-Trypuć A., Czerpak R.: Surowce kosmetyczne i ich składniki. Część teoretyczna i ćwiczenia laboratoryjne. MedPharm Polska, Wrocław 2008. 7] Czerpak R., Jabłońska-Trypuć A.: Roślinne surowce kosmetyczne. MedPharm Polska, Wrocław 2008. 8] Zielińska A., Nowak I.: Kwasy tłuszczowe w olejach roślinnych i ich znaczenie w kosmetyce. CHEMIK 2014, 68, 2, 103-110. 9] Gryszczyńska A., Opala B.: Palma sabalowa (Sabal palmetto Lodd., Saw palmetto) w łagodnym rozroście gruczołu krokowego. Postępy Fitoterapii 1/2011: 18-27. 10] Jurkowska S.: Surowce kosmetyczne, Ośrodek Informatyczno-Badawczy „Ekoprzem” Sp. z o.o., Dąbrowa Górnicza 2007. 11] Lísa M., Holčapek M.: Triacylglycerols in Nut and Seed Oils: Detailed Characterization Using High-performance Liquid Chromatography/Mass Spectrometr [in:] Nuts and Seeds in Health and Disease Prevention, Preedy V.R., Watson R.R, Patel V.B. (Ed). 1

Szczegółowe informacje o olejach palmowych, które nie zostały omówione w niniejszym artykule są dostępne u autora.

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

Lanolina i surowce z niej otrzymywane

we współczesnej kosmetologii Początki pozyskiwania lanoliny rozpoczynają się wraz z historią hodowli owiec. Lanolina była substancją znaną już starożytnym Grekom. Obecnie tłuszcze wełny owczej są produktem odpadowym powstającym podczas oczyszczania surowej wełny owczej. Wydzielina ta produkowana przez gruczoły łojowe owiec, pełni funkcję ochronną włosa przed warunkami środowiskowymi, splątywaniem i filcowaniem, a także jest odpowiedzialna za samooczyszczenie włókien. Lanolina była przez setki lat wykorzystywana jako surowiec kosmetyczny o działaniu emulgującym i emoliencyjnym. Jednym z przełomowych momentów dla wykorzystania lanoliny i jej pochodnych w przemyśle farmaceutycznym było wyodrębnienie i zastosowanie w 1911 roku, do stabilizacji rynkowej emulsji kosmetycznej (krem „Nivea”, Beiersdorf) frakcji alkoholi lanolinowych, znanej później przede wszystkim pod nazwą handlową „euceryt”.

d wielu lat obserwuje się spadek zainteresowania lanoliną ze strony przemysłu kosmetycznego związany z jej jakoby szczególnie silnym działaniem alergizującym. Opinię tę z upływem czasu rozciągnięto na różne przetwory lanoliny stosowane w kosmetyce. Interesujące jest przy tym to, że alkohole lanolinowe (którym właśnie przypisywano aktywność alergogenną) nie zostały wycofane z użycia, zarówno z kosmetyków jak i z wyrobów farmaceutycznych stosowanych zewnętrznie. Badania prowadzone na dużych grupach wykazały, że jedynie niewielki odsetek społeczeństwa Europy i Ameryki Północnej jest uczulony na lanolinę. Ostatecznie przyjęto, że wśród zdrowej populacji grupa uczulonych na lanolinę stanowi poniżej 10 osób na milion. Za uczulenia odpowiedzialna jest frakcja alkoholi lanolinowych, stanowiąca w normalnej lanolinie około 10% wagowych. Mimo to w roku 1976 dyrektywą EEC wprowadzono zalecenie umieszczania na opakowaniach kosmetyków informacji o ewentualnej zawartości lanoliny. W dwa lata później, w 1978 roku zostało ono przyjęte jako prawny obowiązek, najpierw w Wielkiej Brytanii, potem w innych krajach europejskich. Na skutek protestów producentów, przy współpracy COLIPA, wobec braku przekonywujących dowodów o alergogenności lanoliny, obowiązek ten został zniesiony w 1982 roku, dyrektywą EEC 82/368. Nieporozumienie to miało fatalne następstwa rynkowe, wywołując na długie lata u konsumentów obawę przed stosowaniem lanoliny. Nieomal równolegle, w latach 60. i 70. XX. w. w środowisku producentów surowców kosmetycznych bardzo intensywnie promowano zastosowanie różnych surowców kosmetycznych otrzymywanych z lanoliny, przede wszystkim polioksyetylenowanych i polioksypropylenowanych.

Katarzyna Pytkowska, Kinga Głowacka, Jacek Arct Wyższa Szkoła Zawodowa Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia

Złożona budowa chemiczna i amorficzna struktura lanoliny ma duży wpływ na zdolność tworzenia przez nią lepkich, ciągliwych, odpornych na zwilżanie a zarazem wilgotnych warstw. Dzięki tym cechom oraz dobrym właściwościom emulgującym, zawdzięczanych lipidom polarnym, lanolina znalazła szerokie zastosowanie w kosmetyce i farmacji. W skład frakcji estrowej, występującej w lanolinie, wchodzi 69 alkoholi alifatycznych, 138 kwasów tłuszczowych, 6 steroli. Są to kwasy o łańcuchach liniowych a także kwasy o strukturach rozgałęzionych typu izo i anteizo. Około 40% tej frakcji mogą stanowić ich alfa-hydroksypochodne. Pod względem budowy chemicznej wśród alkoholi wolnych a także związanych estrowo można wyróżnić trzy grupy: sterole, triterpeny i związki alifatyczne. Głównym składnikiem tej grupy jest cholesterol, którego zawartość we frakcji po zmydleniu tłuszczopotu wynosi 20-30%. Jest on bardzo cennym surowcem dla przemysłu kosmetycznego, gdzie sprawdza się jako znakomity stabilizator i emulgator. Kolejnym zasługującym na uwagę sterolem znajdującym się w lanolinie jest lanosterol zwany także izocholesterolem, który jest prekursorem biosyntezy cholesterolu.

Lanolina jako substancja nawilżająca Lanolina od niepamiętnych czasów stosowana była do nawilżania i ochrony skóry. Skuteczność nawilżania zawdzięczamy obecności w jej składzie wolnych steroli oraz ich estrów a także wolnych i zestryfikowanych kwasów tłuszczowych. Związki te mogą penetrować w struktury cementu międzykomórkowego warstwy rogowej naskórka oraz potencjalnie wchodzić w reakcje ze strukturami koperty korneocytu na granicy warstwy ziarnistej i rogowej. Niektóre kwasy lanolinowe stanowią hydroksykwasy, a inne połączone z diolami tworzą diestry z dwoma łańcuchami acylowymi - związki o polarności i budowie sterycznej zbliżonej do budowy ceramidów. Dzięki temu lanolinę i wiele z jej pochodnych możemy zaliczyć do emolientów trwale odbudowujących barierę naskórkową, zapewniających efekty działania utrzymujące się dłużej niż w przypadku emolientów

Skład lanoliny Z chemicznego punktu widzenia lanolina nie jest tłuszczem, bo nie zawiera triglicerydów. Jest mieszaniną estrów, diestrów i hydroksyestrów wyższych kwasów tłuszczowych i wyższych alkoholi oraz steroli z niewielką ilością wolnych kwasów, węglowodorów i alkoholi, dlatego zwyczajowo zaliczana jest do grupy wosków. Jak w wielu innych naturalnych produktach skład lanoliny różni się w zależności od pochodzenia i sposobu pozyskiwania i w zarysie przedstawia się w sposób następujący: • estry, diestry i hydroksyestry - 87-93,5% • alkohole - 6-12,5% • kwasy - poniżej 0,5% • węglowodory - poniżej 0,1%

e -w y dan i e do po br an i a n a: www.farmacom.com.pl

3/2014

Tab. 1. Pochodne lanoliny wymienione w bazie surowców kosmetycznych Cosing

50 | surowce Nazwa INCI

Funkcja

Acetylated hydrogenated lanolin

emolient, kondycjonuje skórę

Acetylated lanolin

substancja antystatyczna, emolient emulgator, kondycjonuje skórę i włosy

Acetylated lanolin alcohol

substancja antystatyczna, emolient emulgator, kondycjonuje skórę i włosy

Acetylated lanolin ricinoleate

substancja antystatyczna, emolient, kondycjonuje skórę

Aluminium lanolate

substancja przeciwzbrylająca, emulgator, stabilizator emulsji, surfaktant, modyfikator reologii

Cholesteryl lanolate

kondycjonuje skórę

Dimeticone PEG-8 lanolate

emolient, kondycjonuje skórę

Disodium laneth -5 sulfosuccinate

środek myjący, poprawia jakość piany, hydrotop, surfaktant

Glyceryl lanolate

substancja antystatyczna, emolient, emulgator

Hydrogenated laneth-20

emulgator, stabilizator emulsji

Hydrogenated laneth- 25

emulgator, stabilizator emulsji

Hydrogenated laneth- 5

wypełniacz, emulgator, stabilizator emulsji

Hydrogenated lanolin

substancja antystatyczna, emolient, lepiszcze, substancja kondycjonująca włosy i skórę

Hydrogenated lanolin alcohol

stabilizator emulsji, substancja kondycjonująca skórę

Hydroksylated lanolin

emolient, emulgator, substancja filmotwórcza i ondycjonująca skórę

Isobutylated lanolin oil

substancja antystatyczna, emolient, substancja kondycjonująca skórę i włosy

Isopropanolamine lanolate

środek myjący, rozpuszczalnik surfaktant

Isopropyl lanolate

substancja antystatyczna, lepiszcze, emolient, emulgator, substancja kondycjonująca skórę i włosy

Laneth- 10

emolient, surfaktant, modyfikator reoligii

Laneth- 15

emolient, surfaktant, modyfikator reoligii

Laneth-10 acetate

emolient, emulgator, substancja kondycjonująca skórę i włosy

Laneth-16

emulgator, surfaktant

Laneth-20

środek myjący, emulgator, surfaktant, modyfikator reologii

Laneth-25

środek myjący, emulgator, surfaktant, modyfikator reologii

Laneth-4 Phosphate

emulgator, surfaktant

Laneth-40

środek myjący, emulgator, surfaktant, modyfikator reologii

Laneth-5

emulgator, substancja kondycjonująca skórę, surfaktant, modyfikator reologii

Laneth-50

środek myjący, emulgator, surfaktant, modyfikator reologii

Laneth-60

środek myjący, emulgator, surfaktant, modyfikator reologii

Laneth-75

środek myjący, emulgator, surfaktant, modyfikator reologii

niepenetrujących, działających wyłącznie wg. mechanizmu okluzyjnego. Na powierzchni skóry lanolina oczywiście tworzy po aplikacji warstwę okluzyjną, która częściowo ogranicza transepidermalną ucieczkę wody. Lanolina charakteryzuje się właściwościami wygładzającymi, natłuszczającymi i oczyszczającymi, dlatego stosowana jest jako baza w maściach, balsamach, kremach a także w materiałach opatrunkowych. Ostatnie badania wykazały, że lipidy pochodzące z lanoliny tworzą układy zorganizowane w analogiczny sposób co lipidy vernix caseosa, co potwierdza wieloletnie obserwacje empiryczne dobroczynnego wpływu lanoliny na barierę naskórkową noworodków.

Inne właściwości lanoliny Lanolina posiada zdolność stabilizacji emulsji w/o. Jest w stanie dzięki temu „zaabsorbować” ponad dwukrotną ilość wody względem masy własnej. Zdolność emulgowania jest tym wyższe im wyższa jest zawartość wolnych alkoholi i steroli w lanolinie. Zjawiskiem niekorzystnym, były w przeszłości pozostałości detergentów dodawanych do prania surowej wełny owczej, wpływające zarówno niekorzystnie na stabilność emulsji jak i parametry dermatologiczne. Lanolina cechuje się właściwościami zwilżającymi oraz zdolnością do dyspergowania ditlenku tytanu w układach niewodnych, który wykazuje tendencję do tworzenia aglomeratów, co w dużym stopniu utrudnia jego rozpraszanie. W nieznacznych ilościach lanolinę obecnie wykorzystuje się jako substancję przetłuszczającą w mydłach lub kostkach zawierających detergenty syntetyczne, co zapobiega ich wysychaniu i pękaniu. Lanolina należy do grupy substancji, które stosowano jako czynnik wiążący w kosmetykach o konsystencji stałej. Tak było w przypadku prasowanych pudrów lub cieni do powiek. Obecnie ten kierunek zastosowania ma już raczej znaczenie historyczne. Lanolina stosowana jest nadal jako pomocniczy emulgator w kremach, których bazą jest wazelina lub inny „tradycyjny” emolient o słabych parametrach sensorycznych, poprawiając w ten sposób właściwości sensoryczne i modyfikując nieprzepuszczalne warstwy okluzyjne i pozwalając na częściowe odparowanie wody.

Pochodne lanoliny Lanolinę można wykorzystać w większości form kosmetycznych. Obok całej gamy korzystnych cech wosk ten posiada wiele wad, do której możemy zaliczyć słabą powlekalność, dużą kleistość, niezbyt przyjemny zapach i nieciekawy kolor. W ciągu badań prowadzonych nad wykorzystaniem lanoliny w kosmetyce zauważono, że podczas modyfikacji fizycznych i chemicznych można znacząco zmieniać jej właściwości. Główną potrzebą tych modyfikacji było poprawienie kilku korzystnych cech lanoliny z jednoczesnym wyeliminowaniem niektórych jej wad. Uzyskana w ten sposób pochodna może lepiej nadawać się do danego kosmetyku niż wyjściowa lanolina, ewentualnie można ją zastosować tam, gdzie przedtem nie była stosowana ze względu na rozpuszczalność, zapach czy konsystencję.

Lanolina ciekła (olej lanolinowy) Ciekła lanolina składa się z mieszaniny, rozgałęzionych i hydroksy- związków o przeciętnych masach cząsteczkowych niższych niż w niemodyfikowanej lanolinie, cechuje się klarownością, mniejszą kleistością i posiada lepsze zdolności rozsmarowywania na skórze od produktu wyjściowego, dlatego często stosuje się ją do lotionów, kremów do twarzy, dodaje się ją do olejków dla niemowląt, do włosów, do opalania. Z jej płynnością może wiązać się gorsza przyczepność do skóry. Pomimo tego, dzięki rozpuszczalności

3/2014

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

w oleju parafinowym jest często stosowana w olejkach do opalania i dla niemowląt. Dobrze sprawdza się jako składnik pomadek do ust i błyszczyków ze względu na lepszy połysk i jest wygodniejsza w stosowaniu niż zwykła lanolina, jednocześnie zachowując takie same właściwości zmiękczające. Ciekła lanolina stosowana jest w formie kosmetyku jako plastyfikator i substancja dyspergująca. Stosowana jako dodatek do dwóch niemieszających się olejów-rycynowego i mineralnego wyraźnie zmniejsza ich napięcie międzyfazowe.

Wosk lanolinowy Wosk lanolinowy jest mieszaniną prostoliniowych estrów lanolinowych o wysokiej temperaturze topnienia. Uzyskuje się go po oddzieleniu oleju lanolinowego w procesie frakcjonowanej krystalizacji rozpuszczalnikowej. Jest dużo lepszym emulgatorem W/O od lanoliny wyjściowej. Zwiększa jednorodność mieszanin woskowych oraz kremów, posiada właściwości wiążące i stabilizujące. Jest pozbawiona zapachu i smaku, dlatego szczególnie stosowana jest w pomadkach do ust jako nośnik pigmentu.

Surowce otrzymywane z lanoliny Najliczniejszą grupę pochodnych stanowi lanolina modyfikowana chemicznie. Modyfikacjom można poddać frakcje lanoliny wyodrębniane metodami fizycznymi, a także lanolinę niemodyfikowaną. W rezultacie przeprowadzonych wielu działań chemicznych można otrzymać cały szereg pochodnych o różnych właściwościach. Lanolina poddawana jest modyfikacjom chemicznym takim jak: hydroliza, uwodornienie, alkoksylowanie, acetylowanie, transestryfikacja.

Hydroliza lanoliny W wyniku hydrolizy lanoliny powstają: frakcja alkoholi i frakcja kwasów lanolinowych. Na szczególną uwagę zasługuje tu frakcja alkoholowa, określaną inaczej jako alkohole lanolinowe lub euceryt. Jest on dobrze rozpuszczalny w wodzie, dlatego stosuje się go jako wtórny składnik natłuszczający do syndetów, szamponów lub toników. Euceryt zmieszany z wazeliną daje eucerynę (eucerol), używaną jako baza kremów oraz maści. Stanowi też doskonały emulgator o tych samych możliwościach wiązania wody co lanolina. Alkohole lanolinowe posiadają dużo większą zdolność emulgowania niż niemodyfikowana lanolina, stosowane są jako plastyfikatory i substancje ułatwiające dyspergowanie. Uzyskane alkohole można poddawać frakcjonowaniu, dzieląc je na poszczególne składniki, a także można je modyfikować za pomocą reakcji chemicznych takich jak acetylowanie czy oksyetylenowanie. Acetylowane alkohole lanolinowe są to substancje ciekłe, hydrofobowe, charakteryzujące się niską lepkością , rozpuszczają się w dowolnych proporcjach w tłuszczach, olejach mineralnych i roślinnych, w 95% etanolu izopropanolu i silikonach, mieszają się z mirystynianem i palmitynianem izopropylu oraz etanolem i izopropanolem. Posiadają dobre właściwości zmiękczające i kondycjonujące. W produktach o dużej zawartości wosków i tłuszczów obniżają lepkość przeciwdziałając powstawaniu tłustego filmu na powierzchni skóry. Nie posiadają własności powierzchniowo czynnych i nie maja wpływu na równowagę układów emulsyjnych. Oksyetylenowane alkohole lanolinowe - w zależności od stopnia oksyetylenowania uzyskuje się wiele substancji powierzchniowo czynnych o różnej wartości HLB i rozpuszczalności. Pochodne o wysokim HLB wykorzystuje się jako stabilizatory emulsji O/W i solubilizatory. Są bardzo stabilne chemicznie i nie obniżają nadmiernie

e -w y dan i e do po br an i a n a: www.farmacom.com.pl

3/2014

Nazwa INCI

Funkcja

Laneth-9 acetate

emolient, substancja kondycjonująca włosy i skórę

Lanolin

substancja antystatyczna, emolient, emulgator, surfaktant, substancja kondycjonująca włosy i skórę

Lanolin acid

środek mujący, emulgator, emolient, surfaktant

Lanolin alcohol

substancja antystatyczna, lepiszcze,emolient emulgator, kondycjonujące włosy, modyfikator reologii

Lanolin cera

substancja antystatyczna, filmotwórcza, kondycjonująca włosy i skórę, lepiszcze, emolient emulgator, poprawia jakość piany

Lanolin linoleate

substancja antystatyczna, emolient, substancja kondycjonująca skórę i włosy

Lanolin oil

substancja antystatyczna, lepiszcze, emolient, emulgator, substancja kondycjonująca włosy, rozpuszczalnik

Lanolin ricinoleate

substancja antystatyczna, emolient, kondycjonuje skórę i włosy

Lanolinamide DEA

emulgator, stabilizator emulsji, surfaktant, modyfikator reologii

Magnesium lanolate

środek przeciwzbrylający, emulgator, surfaktant, modyfikator reologii

Octyldodecyl lanolate

środek kondycjonujący włosy i skórę

Oleyl lanolate

środek antystatyczny, emolient

PEG-10 hydrogenated lanolin

emolient, emulgator

PEG-10 lanolate

emulgator

PEG-10 lanolin

emolient, emulgator

PEG-100 lanolin

emulgator, surfaktant

PEG-12 lanolate

emulgator

PEG-15 hydrogenated lanolin

emolient, emulgator

PEG-150 lanolin

emulgator

PEG-16 cetyl/oleyl/stearyl/ lanolin alkohol ether

emulgator, surfaktant

PEG-20 hydrogenated lanolin

emolient, emulgator

PEG-20 lanolate

emulgator, surfaktant

PEG-20 lanolin

emulgator, surfaktant

PEG-24 hydrogenated lanolin

emulgator

PEG-24 lanolin

emulgator

PEG-27 lanolin

emulgator, surfaktant

PEG-3 lanolate

emulgator

PEG-30 hydrogenated lanolin

emulgator, surfaktant

PEG-30 lanolin

emulgator, surfaktant

PEG-35 lanolin

emulgator, surfaktant

PEG-4 lanolate

emulgator

PEG-40 hydrogenated lanolin

emulgator, substancja kondycjonująca włosy

PEG-40 lanolin

emulgator, surfaktant

Tab. 1. Pochodne lanoliny wymienione w bazie surowców kosmetycznych Cosing

52 | surowce Nazwa INCI

Funkcja

PEG-40 sorbitan lanolate

emulgator

PEG-5 hydrogenated lanolin

emolient, emulgator

PEG-5 lanolate

emulgator

PEG-5 lanolin

emulgator

PEG-5 lanolinamide

emulgator

PEG-50 lanolin

emulgator, surfaktant

PEG-55 lanolin

emulgator

PEG-6 lanolate

emulgator

PEG-60 lanolin

emulgator

PEG-7 lanolate

emulgator

PEG-70 hydrogenated lanolin

emulgator, surfaktant

PEG-70 lanolin

substancja myjąca

PEG-75 lanolin

emolient, emulgator, surfaktant

PEG-75 lanolin oil

emulgator, surfaktant

PEG-75 lanolin wax

emulgator, surfaktant

PEG-75 sorbitan lanolate

emulgator

PEG-8 lanolate

emulgator

PEG-85 lanolin

emulgator, surfaktant

Polygliceryl-2 lanolin alkohol ether

emolient, emulgator, kondycjonuje włosy

Potasium lanolate

surfaktant

PPG-10 lanolin alkohol ether

emolient, emulgator, kondycjonuje włosy

PPG-12-laneth-50

emulgator, surfaktant

PPG-12 PEG-50 lanolin

emulgator, surfaktant, kondycjonuje włosy

PPG-12 PEG-65 lanolin oil

emolient, emulgator, kondycjonuje włosy

PPG-2 lanolin alkohol ether

emolient, emulgator, kondycjonuje włosy

PPG-20 lanolin alkohol ether

emolient, emulgator, kondycjonuje włosy

PPG-20 PEG-20 hydrogenated lanolin

substancja kondycjonująca skórę i włosy, surfaktant

PPG-23-steareth-34

emolient, emulgator

PPG-30-lanolin alkohol ether

emolient, emulgator, kondycjonuje włosy

PPG-40-PEG-60 lanolin oil

emolient, emulgator, kondycjonuje włosy

PPG-5 lanolate

emolient, kondycjonuje skórę

PPG-5 lanolin alkohol ether

kondycjonuje włosy i skórę

PPG-5 lanolin wax

emolient, kondycjonuje skórę

PPG-5 lanolin wax glyceride

emolient, kondycjonuje skórę

Quaternium-33

substancja antystatyczna, kondycjonuje włosy

Quaternium-60

substancja antystatyczna, kondycjonuje włosy

Quaternium-92

substancja antystatyczna, poprawia jakość piany emulgator, kondycjonuje włosy i skórę

Sodium laneth sulfate

substancja myjąca, stabilizator emulsji, kondycjonuje skórę, surfaktant

właściwości pianotwórczych układów powierzchniowo czynnych. Ograniczają działanie drażniące surfaktantów zawartych w tonikach do twarzy, szamponach do włosów oraz obniżają właściwości odtłuszczające innych syndetów. Stosowane są jako substancje o działaniu zwilżającym. Możliwe jest także oksypropylenowanie alkoholi lanolinowych z utworzeniem lipofilowych substancji, które mają właściwości zbliżone do pochodnych oksyetylenowanych o niskim HLB, a także można uzyskać alkohole lanolinowe estryfikowane kwasami tłuszczowymi tworząc półsyntetyczne woski o dobrym działaniu emoliencyjnym. Kwasy lanolinowe uzyskane w procesie hydrolizy stanowią mieszankę rozgałęzionych kwasów tłuszczowych, hydroksykwasów oraz innych związków o małym stopniu nasycenia. Uzyskane w procesie zmydlania lanoliny mydła można rozłożyć kwasami mineralnymi odzyskując surowe kwasy lanolinowe. Otrzymane wolne kwasy lanolinowe mają zastosowanie jako związki wyjściowe do syntezy dalszych pochodnych takich jak estry izopropylowe, glicerolowe, czy pochodnych oksyetylenowanych. Uzyskane kwasy można dzielić na frakcje hydroksykwasów i na te, które nie zawierają grup hydroksylowych. Oksyetylenowane kwasy lanolinowe stanowią grupę niejonowych środków powierzchniowo czynnych o różnej wartości HLB. Są one stosowane jako solubilizatory i emulgatory substancje dyspergujące i zwilżające. Mydła lanolinowe są przeważnie oddzielane ze zmydlonej lanoliny, po czym są neutralizowane i przemywane aby usunąć wszelkie zanieczyszczenia. Są to emulgatory O/W i W/O w zależności od wartościowości przeciwjonu. Służą też jako zwilżacze pigmentu w kosmetykach kolorowych a także substancje dyspergujące i stabilizujące pianę. Najcenniejszymi są mydła trietanoloaminowe stosowane jako detergenty w szamponach i żelach do mycia twarzy. Estry izopropylowe lanokwasów są najbardziej istotne wśród pochodnych kwasowych. Uzyskiwane są w procesie estryfikacji kwasów albo transestryfikacji surowej lanoliny. Są mniej lepkie i lepiej rozprowadzają się na skórze od lanoliny. Dzięki obecności grup hydroksylowych mają właściwości powierzchniowo czynne czyli m.in. zdolność zwilżania, dyspergowania pigmentów. W układach bezwodnych (olej parafinowy), są emulgatorami W/O a także stabilizatorami emulsji O/W. Wpływają także na konsystencję emulsji oraz stałych stopów tłuszczowych nadając szczególną miękkość w kontakcie ze skórą ułatwiając rozprowadzanie.

Uwodornienie lanoliny Uwodornienie lanoliny to proces, który przebiega w warunkach wysokiego ciśnienia i temperatury w obecności katalizatorów. Wysycone zostają podwójne wiązania a wiązanie estrowe pęka i tworzy alkohole i kwasy. Redukcja wiązań nienasyconych prowadzi do uzyskania frakcji alkoholowej w skład której wchodzą 48-62% dihydroksyalkoholi, 18-30% monoalkoholi, 10-15% węglowodorów oraz 2-4% estrów. Skład ten stanowczo różni się od alkoholi uzyskiwanych na drodze prostej hydrolizy. Lanolina poddana procesowi uwodornienia ma postać miękkiej, prawie bezbarwnej i bezzapachowej pasty. Posiada dobre właściwości emoliencyjne. Jest ona mniej kleista niż lanolina niemodyfikowana. Wykazuje aktywność powierzchniową dla układów W/O. Lepiej rozpuszcza się w olejach parafinowych. Ma ona szerokie zastosowanie w preparatach farmaceutycznych, w których substancje czynne mogą reagować ze związkami nienasyconymi obecnymi w lanolinie, jest również mniej podatna na degradację rodnikową np. w warunkach nasłonecznienia (kosmetyki plażowe itp.).

3/2014

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

53 Alkoksylowanie lanoliny Oksyetylenowane pochodne lanoliny powstają w reakcji lanoliny z tlenkiem etylenu. Na takiej samej zasadzie (w reakcji z tlenkiem propylenu) tworzone są pochodne oksypropylenowane. W przemyśle kosmetycznym najczęściej stosowane pochodne zawierają od 6 do 75 moli tlenku etylenu. Wraz ze wzrostem łańcucha etylenowego zwiększa się aktywność powierzchniowa a także rozpuszczalność w wodzie i alkoholu etylowym, a całkowitą rozpuszczalność w wodzie osiąga się w wyniku przyłączenia 75 moli tlenku etylenu do 1 mola lanoliny. Lanolina rozpuszczalna w wodzie może być użyta tam, gdzie stosowanie niemodyfikowanego surowca było ograniczone z powodu nierozpuszczalności w wodzie lub alkoholu etylowym, niekorzystnym zjawiskiem w tym przypadku jest zmniejszenie substantywności do skóry. Oksyetylenowaną pochodną lanoliny można używać jako emulgator O/W lub jako solubilizator. Mają właściwości niejonowych związków powierzchniowo czynnych, w związkach spc łagodzą ich odtłuszczające działanie. Pochodne alkoksylowane używane są w preparatach do golenia, kremach, szamponach i odżywkach do włosów. Najczęściej stosowaną w wyrobach rynkowych pochodną alkoksylowaną lanoliny jest PEG-75 Lanolin (dane z rynku amerykańskiego).

Funkcja

Sodium lanolate

substancja myjąca, surfaktant

TEA- laneth-5 sulfate

emulgator, surfaktant, kondycjonuje skórę

Trilaneth-4 phosphate

emulgator, surfaktant, modyfikator reologii

Tab. 1. Pochodne lanoliny wymienione w bazie surowców kosmetycznych Cosing

nych dla lanoliny są one kompatybilne z anionowymi surfaktantami, zapobiegają elektryzowaniu się włosów i ułatwiają rozczesywanie.

Podsumowanie Lanolina to tradycyjna substancja o charakterze tłuszczowym, który wraz z postępem techniki i wiedzy był modyfikowany w celu otrzymania jak najlepszych właściwości. Obecnie na rynku dominują bardziej skuteczne i nowoczesne surowce, o lepszych właściwościach sensorycznych, których zawartość w składzie dodatkowo można wykorzystać w celach marketingowych. Jednak przy obecnej tendencji powrotu do kosmetyków naturalnych można by wróżyć niedaleki powrót lanoliny jako składnika kosmetycznego. Jej relatywnie niski koszt pozyskania i naturalne pochodzenie nie tylko świetnie się wpisuje w sytuację ekonomiczną ale i zapotrzebowanie wynikające z trendów kreowanych przez rynek. W tym również nie bez znaczenia pozostaje fakt że wosk owczy jest generalnie składnikiem bezpiecznym pod względem alergogennym.

Acetylowanie lanoliny Acetylowana lanolina jest bardziej hydrofobowa i ma niższą temperaturę topnienia od związku wyjściowego. Ma mniejsze właściwości emulgujące, nie posiada zdolności do tworzenia emulsji W/O. Jest polecana jako stabilizator emulsji typu O/W. Stosowana jest w kosmetykach wodoodpornych, w wyrobach przeciwsłonecznych i dla dzieci. Zdolność tworzenia wodoodpornej warstwy na skórze, czyli hamowania transepidermalnej ucieczki wody (TEWL) wykorzystywana jest w kremach do rąk, pełniąc ochronną funkcję przed szkodliwym wpływem detergentów, odtłuszczaczy, dodatkowo nawilżając skórę. Pochodna ta nie wykazuje działania alergizującego. Jest efektywnym dyspergującym czynnikiem stosowanym do wytwarzania pudrów i pigmentów kosmetycznych.

Bibliografia 1. 2. 3.

4. 5.

Transestryfikacja lanoliny Reakcje transestryfikacji lanoliny najczęściej prowadzi się z użyciem izopropanolu, a także metanolu i etanolu. Z reguły zachodzi tylko częściowa transestryfikacja w wyniku której otrzymuje się mieszaninę alkoholi lanolinowych, estrów odpowiedniego alkoholu z lanokwasami oraz pewnej ilości niezmodyfikowanych składników lanoliny. Transestryfikowana lanolina cechuje się znakomitą rozpuszczalnością i rozprowadzalnością. Posiada właściwości plastyfikujące i ułatwia dyspergowanie pigmentów. Pochodna ta jest stosowana do wyrobu lekkich emulsji o aksamitnej konsystencji, niepozostawiających wyczuwalnej tłustej warstwy podczas stosowania. Produkty transestryfikacji lanoliny stosowane są jako emulgatory W/O, stabilizują i zmętniają emulsje typu O/W, stosowane są jako plastyfikatory dla wosków, są też zwilżaczami i dyspergatorami w układach pigmentowych, ułatwiając równomierne rozprowadzanie kosmetyków kolorowych. Mogą być też z powodzeniem wykorzystywane jako polarne emolienty aktywnie wpływające na strukturę cementu międzykomórkowego warstwy rogowej naskórka.

Czwartorzędowana lanolina

14.

Spośród lanolinowych pochodnych można wyróżnić związki kwaternizowane, które stosowane są głównie w środkach do pielęgnacji włosów. Dzięki obecności grup polarnych, charakterystycz-

15.

e -w y dan i e do po br an i a n a: www.farmacom.com.pl

Nazwa INCI

7. 8.

9. 10. 11. 12.

13.

3/2014

M. Sikora, Lanolina w kosmetyce, www.doz.pl/czytelnia/a741-Lanolina_w_kosmetyce M. Sikora, Lanolina w kosmetyce, http://chemical.pl/artykuly/chemical-review/6947/lanolina-w-kosmetyce.html 15.07.2013 M. Olszańska, J. Ogonowski, E. Skrzyńska, Lanolina- surowiec dla przemysłu chemicznego, CHEMIK Nauka- Technika- Rynek, 56 (8), 232-237, (2003) W. Malinka, Zarys chemii kosmetycznej, Volumed, Wrocław 1999 E.W. Clark, Short- term penetration of lanolin into human stratum corneum, Journal of The Society of Cosmetic Chemists, 43 (4), 219-227, (1992) E.W. Clark, I. Steel, Investigations Into Biomechanisms of The Moisturizing Function Of Lanolin, Journal of The Society of Cosmetics Chemists, 44 (4), 181-195, (1993) E.W. Clark, The water absorption properties of lanolin, Journal of the Society of Cosmetic Chemists, 421-437, (1971) M.L. Schlossman, A.J. Feldman, The evaluation of Chemical Binders and Their Effect on Pressed Powders, Journal of The Society of Cosmetic Chemists, 24 (6), 357-362, (1973) M.A. Trunova, M.K. Gluzman, Product of Liquid Lanolin, Pharmaceutical Chemistry Journal, 7 (7), 32-35, (1973) M.Olszańska, J. Ogonowski, E. Skrzyńska, Modyfikacja lanoliny, CHEMIK Nauka- Technika- Rynek, 59 (4), 248-252, (2006) M. Olszańska, J.Ogonowski, E.Skrzyńska, Sterole w lanolinie, CHEMIK Nauka- Technika- Rynek, 59 (2), 103-107, (2006) H. Feigenbaum, The Use of Cationizing Reagents in The Preparation of Conditioning Polymers for Hair and Skin Care, SKW QUAB Chemicals, Inc., Sadle Brook, New Jersey, USA, Dietmar Bischof, Evonik Degussa AG, Hanau, Germany R. Rissman, M. Oudschoorn, E. Kocks, W. Hennink, M. Ponec, J. Bouwstra, Lanolin-derived lipid mixtures mimic closely the composition and organization of vernix caseosa lipids. BBA - Biomembranes, 1778 (10), 2350-2630, (2008) J.P. McCarthy, M.L. Schlossman, Some properties of ethoxylated lanolin derivatives and their effect on cosmetic application, Journal of the Society of Cosmetic Chemists, 26, 523-530, (1975) Amended safety assessment of polyether lanolins as used in cosmetics. Cosmetic Ingredient Review (2012)

artykuł sponsorowany

54 | surowce

Przyszłość peelingów. Co dalej z PE? Od kilku lat w Polsce systematycznie wzrasta sprzedaż produktów peelingujących. Konsumenci docenili potrzebę ich stosowania, a osiągane efekty i zróżnicowana oferta wspomaga atrakcyjność tego typu aplikacji. W chwili obecnej na rynku kosmetycznym paleta produktów o tego rodzaju właściwościach jest wyjątkowo szeroka. Od wielu lat standardem są maseczki czy detergentowe żele i płyny do mycia. Coraz większą popularność zyskują też inne formy, takie jak płatki kosmetyczne, chusteczki nasączane czy mydła w kostce.

Bartosz Piątkowski Biesterfeld Chemia Specjalna

ednak przyszłość tego typu produktów, a przynajmniej części z nich jest dość niepewna. Szczególnie, jeśli chodzi o te zawierające w swoim składzie polietylen jako substancję ścierną. Surowiec ten ma oczywiście mnóstwo zalet. Poprzez owalny kształt cząsteczki nadaje się do pielęgnacji delikatnej skóry twarzy efektywnie usuwając martwy naskórek. Jest dużo bardziej łagodny niż substancje ścierne pochodzenia naturalnego, które niekoniecznie nadają się do codziennego stosowania. Nie bez znaczenia są jego zalety technologiczne – łatwy w stosowaniu, nie-reaktywny – przez to przewidywalny pod kątem stabilności produktów finalnych. Ponadto polietylen jest tani, można go barwić na dowolne kolory i dostarczać w dowolnych rozmiarach. Wydaje się jednak, że era tak doskonałego ścierniwa dobiega końca. Zasadniczą wadą polietylenu jest jego biodegradowalność, a konkretnie jej brak. Kilka lat temu w Niemczech rozgorzała gorąca dyskusja na temat szkodliwości stosowania polietylenu jako substancji ściernej w kosmetykach. Ekolodzy biją na alarm po szeregu przeprowadzonych badań dna morskiego, które wykazały obecność polietylenu w żołądkach ryb, układach pokarmowych skorupiaków i szeroko pojętej florze morskiej. Jak dowiedziono w większości przypadków naukowcy mieli do czynienia właśnie z polietylenem stosowanym w kosmetykach peelingujących. Największe obawy wzbudza jego bio-akumulacyjny charakter, zarówno, jeśli chodzi o środowisko morskie, jak również organizmy ludzkie.

Sprawa nabrała bardzo poważnego charakteru po decyzji kilku stanów USA o wprowadzeniu w roku 2014 absolutnego zakazu stosowania polietylenu w produkcji kosmetyków i dodatkowo handlu tymi, które zawierają to ścierniwo w składzie. Jeśli chodzi o konsekwencje na rynku europejskim prekursorem wprowadzania zmian był światowy potentat kosmetyczny – Unilever. Z jego deklaracji wynika, że do roku 2015 firma zamierza całkowicie zrezygnować ze stosowania polietylenu jako substancji ściernej w swoich wyrobach i zastąpić go substancjami pochodzenia naturalnego. W ślad za Unileverem inicjatywę podjęli również producenci: P&G, Estée Lauder, Clarins, Sainsbury’s, Boots, Johnson&Johnson i inni. Wszyscy podjęli zobowiązanie do eliminacji w ciągu najbliższych 2-3 lat polietylenu jako ścierniwa ze wszystkich oferowanych na rynku produktów. Trudno uwierzyć, że za przykładem w/w gigantów nie pójdą nasi krajowi producenci, co może stworzyć pewien trend w tego rodzaju aplikacjach. Kto wie czy w bliższej lub dalszej przyszłości oznaczenie etykiety kosmetyku symbolem „PE-free”, nie będzie tak popularne jak obecnie w przypadku np. parabenów. Tak czy inaczej decyzje te na pewno dotkną dostawców polietylenu jako ścierniwa, ale jednocześnie otworzą drzwi przed innymi, oferującymi alternatywy. Jest jednak pewien problem. Substancje pochodzenia naturalnego (m.in. mielone łupiny orzecha włoskiego czy pestki moreli ale też cukier i sól) poprzez swoją bardzo nieregularną strukturę niekoniecznie nadają się do produktów przeznaczonych do skóry wrażliwej np. twarzy lub codziennej pielęgnacji. Wyniki badań przeprowadzonych przez firmę Kahl&Co wskazują, że efekt podrażnienia skóry w przypadku stosowania np. mielonych łupin orzecha włoskiego jest

3/2014

dość znaczny, co może nawet mieć wpływ na wysuszanie skóry poprzez nadmierną utratę wody z jej struktur (TEWL). Inną z alternatyw spotykanych w tego rodzaju aplikacjach jest pumex ale jego drażniący charakter jest podobny. W/w cukier i sól też są obarczone pewnymi dodatkowymi ograniczeniami (poza ostrymi krawędziami) – nadają się jedynie do układów bezwodnych, a zatem nie najtańszych. Ciekawą alternatywą wydaje się być propozycja wspomnianego dostawcy – firmy Kahl&Co, który proponuje stosowanie wosków roślinnych zamiast polietylenu. W chwili obecnej w ofercie firmy znajdują się: • Kahlwax 7625P – mieszanina wosku pszczelego i wosku carnauba • Kahlwax 2178P – wosk uzyskany poprzez uwodornienie oleju rycynowego • Kahlwax 2811P – wosk otrzymywany z otrębów ryżowych. Wymienione woski charakteryzują się delikatnym profilem sensorycznym (podobnym do polietylenu) wynikającym głównie ze swojego owalnego kształtu. Jeśli chodzi o profil biologiczny to posiadają same zalety. Są wytwarzane ze źródeł odnawialnych, a ich naturalne pochodzenie zapewnia pełną biodegradowalność. Nie wykazują żadnych cech toksycznych czy bio-kumulacyjnych, zarówno w organizmach żywych jak i roślinach. Co ciekawe owalny kształt tych cząsteczek nie ma szczególnego wpływu na mniejszą efektywność oczyszczania skóry, co stwierdzono po kilku testach przeprowadzonych w laboratorium producenta. Czy woski mogą zastąpić polietylen? Trudno powiedzieć, ale fakt, że posiadają zalety polietylenu, a jednocześnie pozbawione są jego wad na pewno sprawia, że mogą być ciekawą propozycją dla rynku kosmetycznego.

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

56 | surowce Od najwcześniejszych etapów ewolucji organizmy nauczyły się wykrywać i dostosowywać do zmian środowiskowych, aby przetrwać w niesprzyjających warunkach, takich jak niedostatek lub zubożenie żywności czy stres. Z drugiej strony, nadmierna ilość spożywanego pokarmu prowadzi do wielu chorób i skrócenia żywotności. Jak wykorzystać te występujące w przyrodzie fenomeny? Jak żyć długo i w dobrej kondycji?

FOXO i KLOTHO

– proteiny młodości dr inż. Anna Piotrowska

Art. przygotowany na podstawie materiałów ﬁ rmy Mibelle Biochemistry Group

roku 1934 naukowcy Mary Crowell i Clive McCay zaobserwowali u szczurów znaczące wydłużenie żywotności związane z ograniczeniem spożywanych kalorii. Podobne wyniki uzyskano u myszy (Weindruch R i inni, 1986). Wśród ludzi także można zaobserwować to zjawisko. Na japońskiej wyspie Okinawa mieszka grupa ludzi stosująca niskokaloryczną dietę. Wśród członków tej grupy żyje wielu 100-latków. Wiele osób dbających o odpowiednią sprawność fizyczną oraz stosujących dietę niskoenergetyczną dożywa sędziwego wieku. Dlaczego tak się dzieje? Jakie mechanizmy komórkowe są za to odpowiedzialne? Wydłużenie czasu życia wywołane ograniczeniem kalorii wydaje się być regulowane przez składniki odżywcze i ścieżki energetyczne, w których główną rolę odgrywa aktywacja receptora insuliny/ czynnika wzrostu IGF1. Przy normalnym stężeniu składników odżywczych komórka pracuje na normalnych obrotach, nie oszczędzając i nie uruchamiając mechanizmów pozwalających wydłużyć jej żywotność. Obecna w cytoplazmie proteina FOXO, odpowiedzialna za detoksykację i naprawę DNA jest nieaktywna, ponieważ wysoka zawartość składników odżywczych nie uruchamia mechanizmów zabezpieczających komórkę. FOXO w formie nieaktywnej jest obecne w cytoplazmie, ale nie może przeniknąć do jądra komórkowego. Podczas niedoboru substancji odżywczych komórka zaczyna zużywać zapasy energii i wytwarza toksyczne substancje, które mogłyby uszkodzić DNA. Wtedy włącza się mechanizm zabezpieczający przed takimi uszkodzeniami. Następuje aktywacja proteiny FOXO, forma aktywna przenika do jądra komórki. Rola FOXO polega głównie na kontroli odpowiedzi na różnego rodzaju stres, przedłuża ona żywotność komórek poprzez aktywację genów zaangażowanych w naprawę DNA, bierze udział w procesach detoksykacji, zatrzymuje proces apoptozy komórek, itd. Aktywacja FOXO indukuje aktywność przeciwstarzeniową, stymulując procesy detoksykacyjne i geny naprawiające DNA.

Oprócz ograniczenia kalorii aktywację FOXO zapewnia białko o nazwie KLOTHO. Proteina Klotho została zidentyfikowana po raz pierwszy w roku 1997 u myszy, które w przypadku uszkodzenia Klotho wykazywały ekstremalne oznaki starzenia. Naukowcy dowiedli, iż zwiększenie wydzielania tego białka u myszy wydłuża ich czas życia1. Nazwa genu długowieczności pochodzi od imienia Greckiej bogini Klotho. W greckiej mitologii Klotho, jedna z prządek, przędła nić ludzkiego żywota. Niewiele wiadomo na temat dokładnej funkcji białka Klotho i mechanizmów, dzięki którym hamuje ono powstawanie objawów przedwczesnego starzenia. W 2005 roku, Kurosu i jego współpracownicy odkryli, że myszy pozbawione genu KLOTHO wykazują objawy przyspieszonego starzenia, w porównaniu z myszami posiadającymi ten gen. Podczas zwiększonego stężenia KLOTHO czas życia myszy wydłużył się (+31%)2. Gdy ekspresja KLOTHO, genu przedłużającego żywotność, jest zakłócona, dochodzi do gwałtownego przyspieszenia procesów starzenia. Proteina Klotho przyłącza się do receptorów na powierzchni komórek i tłumi wewnątrzkomórkowe sygnały insuliny i insulinopodobnego czynnika wzrostu 1 (IGF1), a więc aktywność Klotho ma bezpośredni wpływ na aktywność FOXO. Proteina Klotho została nazwana proteiną młodości dlatego, że jej stężenie jest największe w młodych organizmach. Kontroluje ono szybkość wzrostu organizmu, poprzez odziaływanie z receptorem czynnika wzrostu IGF1. Gdyby nie było Klotho, organizm wzrastałby w sposób niekontrolowany i szybki. Niedobory Klotho powodują szybsze starzenie się. Wysokie stężenie KLOTHO, to długowieczność komórek. Aktywność FOXO zapewniają również ćwiczenia fizyczne, a dokładniej wytwarzany podczas nich AMPK (kinaza białkowa aktywowana przez AMP), główny regulator metabolizmu. Aktywacja AMPK następuje, gdy poziom energii (ATP) jest niski (np. wywołany przez

3/2014

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

57 ograniczenie kalorii) oraz podczas ćwiczeń fizycznych. Aktywność AMPK spada, gdy się starzejemy, lub gdy dostarczamy zbyt dużo składników odżywczych oraz przy zwiększonym stresie oksydacyjnym. Duże zapotrzebowanie energii powoduje wytwarzanie większych ilości substancji toksycznych, których usunięcie będzie możliwe tylko po aktywacji FOXO. Reasumując, aby zwiększyć długość życia i zapewnić dobre zdrowie, należy albo ograniczyć ilość dostarczanej energii do komórki, albo zwiększyć w jakiś sposób ilość obecnej w komórce proteiny Klotho, albo zapewnić zwiększone zapotrzebowanie na energię, na przykład w postaci wysiłku fizycznego. Jak zachować młodość naszej skóry, nie ćwicząc i nie zmieniając nawyków żywieniowych? Odpowiedź wydaje się dość prosta: znaleźć substancję, która będzie naśladowała efekt biochemiczny ograniczenia kalorii i będzie zwiększała aktywność FOXO w komórkach skóry. Jeden z producentów wysoce zaawansowanych technologicznie surowców kosmetycznych postanowił dokładniej przyjrzeć się temu zjawisku i w tym roku po raz pierwszy przedstawił informacje o wykorzystaniu efektu ograniczenia kalorii jako strategii przeciwstarzeniowej zastosowanej w produktach kosmetycznych. Do badań wytypowano występujący wysoko w górach, na śniegu, gatunek ekstremofilnej algi śnieżnej Chlamydomonas nivalis. Alga Chlamydomonas nivalis, to organizm jednokomórkowy, występuje pod śniegiem i jest zielona (wydziela pigment chlorofilowy potrzebny do produkcji energii). Przy wzroście temperatury i niebezpiecznie wysokim poziomie UV alga zmienia kolor na czerwony i przechodzi w formę przetrwalnikową – sporę. Ekstremalne środowisko, w jakim występuje śnieżna alga, spowodowało, że wykształciła ona w sobie zdolność do przetrwania, której efektem jest wydzielanie różnych wtórnych metabolitów: pigmentów (np. karotenoidy/astaksantyny), przeciwutleniaczy, polifenoli, biopolimerów (żele), glikoprotein zapobiegających zamarzaniu (AFGPs), substancji chroniących przed stresem, osmotycznie aktywnych aminokwasów i cukrów. Śnieżna alga naśladując efekt ograniczenia kalorii, optymalizuje metabolizm skóry. Chroni i aktywuje dwa kluczowe czynniki na szlaku ograniczenia kalorii: proteinę długowieczności Klotho i sensor energetyczny AMPK, czego efektem jest poprawa systemów obronnych komórki, procesów detoksykacji i naprawy DNA. Badanie wpływu śnieżnej algi na ekspresję Kolotho wykonano na dojrzałych fibroblastach ludzkiej skóry (model Hayflick’a). W dojrzałych fibroblastach mamy do czynienia ze spadkiem ekspresji proteiny Klotho. Śnieżna alga neutralizuje ten spadek oraz wpływa na zwiększoną ekspresję proteiny Klotho, nawet w porównaniu z młodymi fibroblastami. Wpływ śnieżnej algi na AMPK badano z wykorzystaniem keratynocytów epidermy w obecności normalnego oraz zwiększonego poziomu kalorii. W obydwu przypadkach alga stymuluje fosforylację, czyli aktywację AMPK. Ta stymulacja jest większa w przypadku nadmiaru kalorii. Alga wykazuje więc działanie stymulujące aktywność AMPK, chroni komórki przed nadmierną ilością kalorii, utrzymuje system obronny komórki, mimo nadmiaru kalorii i zapobiega spadkowi AMPK związanemu z wiekiem. Badania przeprowadzone na dojrzałych fibroblastach potwierdziły również skuteczność hamowania spadku zawartości genu odpowiedzialnego za ekspresję kolagenu I, a w przypadku genu odpowiedzialnego za wydzielanie kolagenu III - wzrostu jego ilości. Śnieżna alga naprawia efekty starzenia, stymulując produkcję najważniejszych dla skóry typów kolagenu. Chroni również obecny w skórze kolagen przed degradacją.

e -w y dan i e do po br an i a n a: www.farmacom.com.pl

3/2014

Jako parametr określający stopień odmłodzenia skóry przyjęto DEJ (dermal-epidermal junction) - obszar, w którym naskórek szczelnie łączy się ze skórą właściwą. Jego przepuszczalność reguluje wymianę między obiema tkankami. Dodatkowo DEJ przyczynia się do spójności naskórka oraz wpływa na procesy gojenia ran. W skórze młodej struktura DEJ jest falista, co maksymalizuje powierzchnię połączenia pomiędzy naskórkiem i skórą właściwą. W skórze dojrzałej DEJ jest bardziej spłaszczona, połączenie pomiędzy naskórkiem i skórą właściwą zmniejsza się (zmiana względem jakości i ilości elastyny i kolagenu). Alga Chlamydomonas nivalis poprawia falistość DEJ i zwiększa powierzchnię tego połączenia o 30.5 % w porównaniu z placebo, co potwierdza jej skuteczne działanie odnawiające. Śnieżna alga, aktywując procesy, w których bezpośredni udział biorą proteiny młodości FOXO i KLOTHO, odmładza i chroni skórę na poziomie komórkowym, wzmacnia mechanizmy obronne poprzez aktywność naśladującą ograniczenie kalorii. Połączenie derma-epiderma odzyskuje charakterystyczną falistą strukturę, skóra staje się wzmocniona i jędrna. Dzięki poprawie procesów naprawczych polepsza się również jakość bariery skórnej. Skóra odzyskuje świeżość, jest oczyszczona, a oznaki starzenia mniej widoczne. 1

Kurosu, H.; Yamamoto, M.; Clark, J. D.; Pastor, J. V.; Nandi, A.; Gurnani, P.; McGuinness, O. P.; Chikuda, H.; Yamaguchi, M.; Kawaguchi, H.; Shimomura, I.; Takayama, Y.; Herz, J.; Kahn, C. R.; Rosenblatt, K. P.; Kuro-o, M. (2005). “Suppression of Aging in Mice by the Hormone Klotho”. Science 309 (5742): 1829–1833.

Kurosu, H. et al. Suppression of aging in mice by the hormone Klotho. Science 309, 1829 –1833 (2005).

reklama

58 | surowce

Pigmenty efektowe

Nowe oblicze kosmetyków Pigmenty efektowe są obecnie powszechnie stosowane w kosmetykach kolorowych, które dzięki nim zyskują dodatkowy blask i połysk. Pigmenty te mogą także zapewniać dodatkowe właściwości użytkowe innym produktom kosmetycznym, takim jak produkty do pielęgnacji skóry i oczyszczania ciała, a ponadto umożliwiają tworzenie nowoczesnych produktów higieniczno-kosmetycznych o nowym, fascynującym wyglądzie.

Esther Prat, Marc Beuché, Cecile Marquis, Valérie Pian-Parison

przeciwieństwie do konwencjonalnych kolorantów i barwników, pigmenty efektowe reagują na światło, w wyniku czego tworzą fascynujące efekty wizualne (Rys. 1 i 2). Pigmenty te posiadają specjalne właściwości, które poprawiają wygląd produktu nadając mu blask i połysk oraz efekt perłowy, opalizacji lub migota-

nia, a nawet efekt zmiany koloru. Pigmenty efektowe powszechnie wykorzystuje się w kosmetykach kolorowych.

Różne rodzaje pigmentów efektowych Pigment z efektem wizualnym zazwyczaj zbudowany jest z podłoża, będącego cząstką charakteryzującą się wysokim współczynnikiem odbicia zwierciadlanego i nieznacznym rozpraszaniem. Cząstka ta jest z reguły pokryta warstwami interferencyjnymi, wykonanymi z jednego lub kilku materiałów, takich jak TiO2, tlenki żelaza, koloranty itd. (Rys. 3).

Rys. 1.

Rys. 3

Odpowiedni dobór składu poszczególnych warstw daje możliwość tworzenia różnych rodzajów pigmentów efektowych. W wyniku połączenia warstwy tlenku metalu (np. dwutlenku tytanu) o wysokim współczynniku załamania światła z transparentnym podłożem (np. miką) powstają pigmenty perłowe, tworzące jasne, perłowe efekty. Dzięki precyzyjnie kontrolowanemu nakładaniu warstwy opartej na dwutlenku tytanu na perłowe, transparentne podłoże takie jak mika, pigmenty opalizujące / interferencyjne rozszczepiają światło białe na jego poszczególne składowe i tworzą światło dwukolorowe – jeden z kolorów powstaje w wyniku odbicia, a drugi w wyniku przepuszczania. W ten sposób powstaje efekt opaliza-

Rys. 2

3/2014

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

59 cji. Dodatkowe powłoki o niskim współczynniku załamania światła (np. SiO2) tworzą kolejne powierzchnie refleksyjne, mogące wywoływać efekty różnicowania koloru w pigmentach zmieniających barwę. Kiedy na urzekająco piękne efekty kolorowe spojrzymy pod różnymi kątami, zauważymy ciekawe transformacje wizualne. Ewentualne uzupełnienie składu o pigmenty lub koloranty absorpcyjne pozwala uzyskać połączenie efektów absorpcyjnych i interferencyjnych. Powstające w ten sposób pigmenty z efektem barwnym nie tylko nadają kolor produktowi, ale także tworzą szereg fascynujących połysków.

Czym są pigmenty?

Kosmetyki kolorowe na przestrzeni wieków

Pigment to materiał zmieniający barwę światła.

Sztukę makijażu znano już w czasach starożytnych. Starożytne Egipcjanki stosowały szminki i środki do makijażu zawierające biel ołowiową, gips lub kredę (do wybielania i rozjaśniania skóry), podkreślały oczy przy pomocy kholu (minerału zawierającego ołów), a na policzki nakładały róż, w którym wykorzystywano barwniki pozyskiwane z roślin (płatki róż, figi), zwierząt (koszenila) lub minerałów (glinki, tlenki żelaza). Jednym z podstawowych składników pierwszych kosmetyków była masa perłowa pozyskiwana z muszli (aragonit), czyli naturalny pigment z efektem opalizacji, który mieszano z olejkami i minerałami.

Pigmenty odbijają lub przepuszczają kolory z wiązki światła padającego na ich powierzchnię. Powszechnie wykorzystuje się je do: • nadawania barwy przedmiotom • różnicowania marek • produkcji atramentu ochronnego, wyrobów farmaceutycznych i innych produktów.

Maksymalna elastyczność formulacji

Od kosmetyków poprzez prasę i samochody, a skończywszy na statkach kosmicznych: pigmenty są niemalże we wszystkim, co kupujemy.

Firma BASF opracowała szeroką gamę pigmentów efektowych i minerałów specjalnych przeznaczonych do wyrobów kosmetycznych, produktów do pielęgnacji ciała oraz do produktów do higieny osobistej. Oferta pigmentów obejmuje szeroki zakres pigmentów białych, kompletny zestaw kolorów oraz opalizujących odcieni perłowych oraz odcieni o naturalnym, żywym, lśniącym i metalicznym wyglądzie. Pigmenty efektowe na bazie naturalnej miki, takie jak Timica, Flamenco czy Cloisonne, nadają kosmetykom kolorowym i produktom do pielęgnacji efekt migotania – dotyczy to zarówno pigmentów białych o różnym stopniu połysku, jak i pigmentów kolorowych o pełnej gamie odcieni metalicznych i barw ziemi. Przykładowo, w pigmentach Timica na mikę nakłada się cienką, precyzyjnie kontrolowaną warstwę dwutlenku tytanu. Warstwa ta umożliwia rozszczepienie światła białego na jego poszczególne składowe, dzięki czemu powstaje światło dwukolorowe – jeden z kolorów powstaje w wyniku odbicia, a drugi w wyniku przepuszczania. W ten sposób powstaje efekt opalizacji. Poszczególne barwy interferencyjne uzyskuje się poprzez zmianę grubości warstwy TiO2 pokrywającej powierzchnię

Dzięki pigmentom zmieniającym barwę, np. z serii Reﬂecks oraz Reﬂecks Dimensions, kosmetyki zdają się być mniej monotonne, ponieważ ich kolor zmienia się gdy patrzymy na nie pod różnym kątem. Poszczególne kolory przechodzą przez sąsiadujące ze sobą przestrzenie barw, w wyniku czego powstają urzekająco piękne transformacje wizualne, wykorzystujące innowacyjną technologię znaną jako Bi-Quadrant CPV: efekt przejścia koloru oraz dwie dodatkowe warstwy odbijające światło uzyskuje się dzięki SiO2 o niskim współczynniku załamania światła (Rys. 5).

miki (Rys. 4).

Rys. 5

TiO2 o wysokim współczynniku załamania światła zapewnia refleksyjność, a grubość każdej z warstw determinuje odcień przy normalnym kącie padania światła. Zarówno pigmenty na bazie miki jak i te na bazie borokrzemianu umożliwiają uzyskanie wyraźnego efektu przenikania się kolorów – nie tylko w kosmetykach kolorowych, ale także w produktach do pielęgnacji ciała. Reﬂecks MultiDimensions to najnowsze osiągnięcie w technologii pigmentów borokrzemianowych. Wszystkie powyższe pigmenty mogą być stosowane pojedynczo lub w połączeniu z innymi, co pozwala uzyskać nowe przestrzenie barw i nowe efekty. W zależności od rozmiaru, poszczególne pigmenty pozwalają uzyskać określony zakres efektów (np. różny stopień połysku i krycia w kosmetykach i produktach pielęgnacyjnych). Aby uzyskać efekt matowej satyny o optymalnym kryciu, średni rozmiar cząstek powinien wynosić ok. 6 µm; uzyskanie efektu jedwabistej perły o dobrym kryciu to ~25, efekt migotania o słabszym kryciu ~50, a efekt iskrzenia bez krycia ~100 µm (Rys. 6).

Rys. 4

Pigmenty efektowe produkowane na podłożu z miki syntetycznej (wg nazewnictwa INCI Synthetic Fluorphlogopite – syntetyczny fluoroflogopit) są pokryte warstwą dwutlenku tytanu. Dzięki transparentności podłoża tworzą one bardzo jasne, czyste kolory. Pigmenty na bazie miki syntetycznej, takie jak Chione, doskonale nadają się do stosowania w kosmetykach kolorowych i produktach pielęgnacyjnych, w których chcemy uzyskać wysoki stopień czystości i wyraźny efekt nasycenia barwy. Pigmenty na bazie borokrzemianu, np. z serii Reﬂecks oraz Reﬂecks Dimensions, dają szerokie spektrum efektów optycznych tworzących niezwykłe wrażenia wizualne, wywołujące efekt wizualnej głębi i wielowymiarowości. Zastosowanie nowego podłoża borokrzemianowego (borokrzemian sodowo-wapniowy) umożliwia uzyskanie wyższego niż dotychczas stopnia nasycenia barwy, czystości koloru, jasności, transparentności i odbicia światła. Efekty te są szczególnie widoczne w produktach transparentnych, takich jak żele i przezroczyste sztyfty.

e -w y dan i e do po br an i a n a: www.farmacom.com.pl

Doskonała funkcjonalność i fascynujące efekty Dzięki pigmentom efektowym można także uzyskać dodatkowe korzyści funkcjonalne w wielu produktach do pielęgnacji skóry i my-

3/2014

60 | surowce

Rys. 6

cia ciała. Przykładowo, jednolita barwa i świeżość skóry zależy od jej odpowiednio zrównoważonej struktury wewnętrznej. Dodanie do produktów do pielęgnacji skóry pigmentów o efekcie perłowym i opalizującym może nadać skórze zdrowy, promienny wygląd. Pigmenty te pomagają wizualnie poprawić koloryt skóry i ukryć niedoskonałości w postaci czerwonych lub żółtych przebarwień. Sam produkt zyskuje natomiast satynowy, matowo beżowy lub nawet biały poblask (w zależności od zastosowanego pigmentu). Oznacza to, że pigmenty te doskonale nadają się do kremów do twarzy na dzień oraz do kremów koloryzujących, takich jak Skin Perfector BB Cream SPF 25 czy Digital Pink Expert Serum (Tabele 1 i 2).

Tab. 2.

Tab. 1. Tab. 3.

Dzięki zastosowaniu białych pigmentów kremy do codziennej pielęgnacji skóry mogą zyskać nutę elegancji. Pigmenty te nadają kremowi efekt satynowych, jedwabistych refleksów, dzięki którym produkt zyskuje odrobinę luksusu. Opalona skóra jest często synonimem skóry pięknej i zdrowej. Pigmenty efektowe doskonale nadają się do stosowania w produktach, dzięki którym skóra nabiera wyglądu świeżej opalenizny. Produkty do mycia ciała i pielęgnacji włosów można wzbogacić pigmentami na bazie miki, np. z serii Timica, aby uzyskać efekt lśniącego blasku i migotania. Pigmenty te umożliwiają także tworzenie kolorowych, jasnych, bardziej intrygujących a jednocześnie ekonomicznych produktów, takich jak Gold Creamy Care Shampoo (Tabela 3).

Inspiracje do tworzenia innowacji dla przemysłu kosmetycznego czerpiemy z życia – gdy tworzymy nowe produkty i koncepcje, punktem wyjścia są dla nas każdorazowo pragnienia i potrzeby konsumentów. Dzięki połączeniu rynkowej empatii i naukowej doskonałości, obejmującej dogłębną wiedzę w zakresie technologii i badań, dążymy do tworzenia skutecznych koncepcji i składników, które pomogą naszym klientom spełnić nie tylko funkcjonalne, ale i emocjonalne potrzeby konsumentów. Dzięki szerokiej gamie pigmentów efektowych i doskonałej znajomości formulacji, pomagamy producentom tworzyć nowoczesne kosmetyki kolorowe oraz produkty do pielęgnacji ciała i higieny osobistej o fascynującym wyglądzie. This article entitled „Effect pigments: fascinating new looks for personal care” was first published by Esther Prat and co-authors in Cossma 10-2013, 14-16.

3/2014

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

artykuł sponsorowany

Lipex PreAct

Bioaktywny emolient dla wzmocnienia ochrony skóry AarhusKarlshamn Poland Sp. z o.o.

Lipex PreAct jest bioaktywnym emolientem otrzymanym z odnawialnych upraw lokalnych oleju rzepakowego typu Canola. Posiada właściwości ochrony skóry przed promieniowaniem UV, dzięki połączeniu zdolności oddziaływania naturalnej witaminy E i fitosteroli, z własnościami doskonale nawilżającego komponentu lipidowego. Lipex PreAct jest wysokiej jakości stabilnym i bezpiecznym składnikiem kosmetycznym, doskonale dopasowanym do stosowania na skórę i ochraniającym ją przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych środowiska naturalnego.

Lipex PreAct zabezpiecza przed promieniowaniem UV Znacząco wysoka zawartość tokoferoli i fitosteroli obecnych w Lipex PreAct pozwala uzyskać bardzo dobrą ochronę skóry przed promieniowaniem UV, dzięki własnościom przeciwutleniającym i przeciwzapalnym tych składników. Ograniczają one wpływ szkodliwych czynników środowiska oraz wzmacniają i wyrównują funkcje barierowe skóry. Te cechy są istotne przy komponowaniu formuł kosmetycznych stanowiących ekrany słoneczne.

Naświetlanie skóry promieniami UV powoduje powstawanie nie tylko rumienia i efektu opalenia się, ale również inicjuje powstawanie wolnych rodników nadtlenkowych i aktywację skórnych proteinaz (enzymów dezaktywujących struktury DNA). Wolne rodniki i reaktywne nadtlenkowe produkty rozpadu powodują degradację skórnych lipidów i białek. Wzrost aktywności proteinaz powoduje rozpad włókien kolagenowych i elastyny. Takie procesy fotostarzenia skóry skutkują zmniejszeniem jej grubości i tworzeniem wydatnych zmarszczek oraz wzrostem wrażliwości skóry na wpływy czynników środowiska zewnętrznego. Lipex PreAct oferuje znaczącą ochronę komórek epidermy po jej ekspozycji na działanie promieni UV, w porównaniu ze standardowym kontaktem skóry na promieniowanie w warunkach zewnętrznych. Wysoka ochrona zarówno struktur białkowych jak i mambran komórkowych ogranicza powstawanie ognisk zapalnych. Właściwości fotoochronne składnika Lipex PreAct formuły kosmetycznej były także oceniane doświadczalnie na skórze naświetlanej promieniami UV. Potraktowanie skóry kremem ze składnikiem Lipex PreAct całkowicie wyeliminowało tworzenie komórek z rumieniem słonecznym i ograniczyło powstawanie dimerów tyminy (związki świadczące o zmianach DNA na poziomie molekularnym), wskazując na ochronę struktur DNA.

Tokoferole i fitosterole wnoszą do skóry znaczące własności nawilżające Unikalna kompozycja tokoferoli i fitosteroli w składzie Lipex PreAct nadaje mu właściwości składnika powierzchniowo-czynnego na powierzchni podrażnionej skóry, co zostało potwierdzone w teście klinicznym. Lipex PreAct pomaga w rekonstrukcji bariery skórnej po jej uszkodzeniu i ogranicza podrażnienie. Będąc olejem roślinnym, jest również skutecznym emolientem i składnikiem nawilżającym.

Stosowanie i Oświadczenia

Nazwa produktu

Lipex PreAct

Nazwa INCI

Canola Oil (EU) (US)

Grupa produktu

Emolienty bioaktywne

Czynniki aktywne

900 ppm tokoferoli i 7000 ppm fitosteroli

Stan skupienia 20 C

Ciekły

Status urzędowy

Cosmetic Regulation 1223/2009 (EU) REACH Exempted (Annex IV, SDA 11) Ecocert

e -w y dan i e do po br an i a n a: www.farmacom.com.pl

3/2014

Lipex PreAct może być stosowany jako składnik wszystkich rodzajów kremów ochronnych do pielęgnacji skóry oraz toników, w stężeniu 2 – 5%. Bardzo dobrze komponuje się w tworzeniu bezpiecznych i stabilnych formuł kosmetycznych. Jego zdolność do ograniczania uszkodzeń skóry i zmniejszania stresu powodowanego czynnikami zewnętrznymi środowiska, czyni go wysoce odpowiednim składnikiem w pielęgnacji przeciwsłonecznej oraz w wielu innych formułach przeznaczonych do pielęgnacji skóry. Dzięki posiadanym własnościom wyciszającym i uspokajającym, Lipex PreAct jest też odpowiedni do większości preparatów przeznaczonych do skóry wrażliwej i podrażnionej: ▸ Fotoochrona ▸ Ograniczenie podrażnienia skóry ▸ Wzmocnienie struktur barierowych skóry AarhusKarlshamn Poland Sp. z o.o. ul. Walecznych 44/3, 03-916 Warszawa tel. (+48) 22 616 60 93, fax (+48) 22 616 02 55

62 | surowce

Sukces peptydów we współczesnej kosmetologii – czym jest warunkowany?

Monika Krzyżostan Technolog Laboratorium Kosmetyczne AVA

raz z rozwojem medycyny i kosmetologii pojawiło się coraz większe zainteresowanie substancjami aktywującymi naturalne mechanizmy zachodzące w skórze, a także naśladującymi działanie tych występujących fizjologicznie w organizmie. Ciągłe poszukiwanie związków, które mogłyby wpływać na przebudowę skóry i jednocześnie zwiększać jej zdolność do regeneracji doprowadziło do przełomowego odkrycia, jakim okazały się peptydy biomimetyczne. Są to otrzymywane biotechnologicznie krótkie sekwencje aminokwasów o ukierunkowanym, efektywnym działaniu na skórę. Działanie to można porównać do działania posłańców, ponieważ każdy peptyd w zależności od rodzaju i kolejności ułożenia tworzących go aminokwasów niesie w sobie określoną wiadomość dla komórek skóry. Odpowiednio dobrane sekwencje aminokwasów wiernie naśladują mechanizm działania i skutki wywierane przez ich naturalne odpowiedniki.

Od białek do peptydów, czyli od ogółu do szczegółu Poprzednikami niskocząsteczkowych, selektywnych peptydów działających na ściśle określone miejsce w komórce były

wielkocząsteczkowe proteiny pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego. To one stały się inspiracją do opracowania przez naukowców mniejszych cząsteczek, będących fragmentami białek. Peptydy nie wyparły jednak protein, które do dziś są wykorzystywane m.in. w odżywkach do włosów, gdzie wnikają w drobne uszkodzenia włókna włosa na zasadzie tymczasowego cementu utrzymującego się do następnego mycia. W kremach pielęgnacyjnych stosuje się głównie kolagen, elastynę i keratynę jako białka fizjologicznie występujące w skórze, a także proteiny roślinne z pszenicy, soi, kukurydzy, groszku, ryżu, a także jedwab i białka mleka. Niestety cząsteczki protein są zbyt duże, aby mogły pokonać barierę naskórkową i dotrzeć do oczekiwanego miejsca działania w skórze. Działają na zasadzie wiązania wody na powierzchni skóry (humektanty) tworząc mikrofilm zapobiegający parowaniu wody. Połączone działanie zmiękczające i okluzyjne daje efekt nawilżenia i uelastycznienia skóry. W odróżnieniu od białek peptydy mogą przenikać do głębszych warstw skóry i działać kierunkowo. Dzięki temu możliwe jest wybiórcze stymulowanie danego procesu zachodzącego w skórze.

3/2014

Budowa peptydów Z chemicznego punktu widzenia peptydy są polimerami aminokwasów, w których pojedyncze jednostki aminokwasowe połączone są wiązaniem peptydowym (amidowym). Grupa aminowa jednej reszty aminokwasowej tworzy wiązanie amidowe z grupą karboksylową drugiej reszty (rys.1). W zależności od długości łańcucha peptydowego rozróżniamy: • oligopeptydy, zawierające od 2 do 10 reszt aminokwasowych w cząsteczce, • polipeptydy, zawierające od 11 do100 reszt aminokwasowych w cząsteczce, • białka, zawierające powyżej 100 reszt aminokwasowych

Rys. 1. Budowa wiązania amidowego

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

Rys. 2. Proces lipofilizacji peptydów – powstawanie Peptydów IQ

Pomimo niewielkiej cząsteczki peptydów, dzięki której przenikanie przez warstwę rogową naskórka jest ułatwione wprowadzono dodatkowe modyfikacje ich struktury, dołączając łańcuch kwasu tłuszczowego (np. palmitynowego). W ten sposób powstały tzw. peptydy IQ o pięć razy szybszym przenikaniu przez naskórek. Proces lipofilizacji peptydów przedstawia rys. 2.

Co warunkuje skuteczność działania peptydów? W zależności od mechanizmu działania peptydy mogą dawać efekt przeciwzmarszczkowy, redukować podrażnienia, przyspieszać gojenie się ran, chronić DNA komórek przed uszkodzeniami, a także niwelować przebarwienia skóry. Istnieje kilka czynników gwarantujących skuteczność działania peptydów. Przede wszystkim jest to biomimetyzm, czyli naśladowanie działania naturalnych odpowiedników- peptydów i białek występujących w skórze. Związki te należą do podstawowych składników bu-

dulcowych wszystkich organizmów żywych. Występują pod postacią hormonów białkowych, takich jak melanotropina, glutation, ACTH, a także neuroprzekaźników i czynników wzrostu. Są materiałem budulcowym skóry, występując pod postacią kolagenu i elastyny. Jako cząsteczki biologicznie czynne odpowiadają za regulację proliferacji, różnicowania i przeżycia komórki oraz za ekspresję genów. Są to składniki wpływające na teksturę tkanki, przyjazne skórze, nieposiadające działania uczulającego ani drażniącego. Kolejną cechą peptydów jest ich niewielka cząsteczka, mająca zdolność pokonywania bariery naskórkowej oraz penetracji do skóry właściwej. Dzięki temu mogą oddziaływać na fibroblasty, pobudzając je do produkcji włókien kolagenowych i elastynowych, a także transportować substancje aktywne w głąb skóry. Dzięki zdolności do naśladowania naturalnych białek mogą zahamować procesy starzenia, np. biomimetyczny peptyd naśladujący białko elafinę opóźnia procesy starzeniowe poprzez

hamowanie akumulacji progeryny, metaloproteinaz i elastazy. Z punktu widzenia kosmetologii istotne znaczenie ma nie tylko wielkość cząsteczki peptydu ale również sekwencja aminokwasów w łańcuchu. To właśnie ich wzajemne ułożenie decyduje o właściwościach i funkcjach peptydu. Udowodnioną skuteczność wykazują di-, tri-, tetra-, penta- i heksapeptydy. Ponadto, peptydy wykazują bardzo dobrą dostępność farmaceutyczną, czyli zdolność uwalniania substancji aktywnej z określonego podłoża kosmetycznego. Badania dowiodły, że najlepszą dostępność farmaceutyczną peptydów uzyskuje się z podłoży żelowych, natomiast najmniej składnika aktywnego uwalnia się z emulsji w/o. Może być to spowodowane dużą lepkością tych emulsji w stosunku do małej lepkości żelu, a także hydrofobowością preparatu. Większa zawartość wody w recepturze żelu umożliwia lepsze rozpuszczenie peptydu, który jest hydrofilowy, przez co szybciej będzie on dyfundował do płynu akceptorowego.

reklama

64 | surowce

Gdy rozpuszczanie substancji w podłożu lipofilowym jest powolne, opóźnia proces uwalniania.

Efekt przeciwzmarszczkowy zależny od mechanizmu działania Wzrost spoistości, jędrności i wygładzenia skóry warunkują 3 różne mechanizmy działania peptydów, które w zależności od aktywności biologicznej można podzielić na: • inhibitory neurotransmiterów (neuropeptydy), rozkurczają mięśnie odpowiadające za powstawanie zmarszczek mimicznych, • peptydy sygnałowe, stymulujące aktywność fibroblastów do produkcji włókien podporowych skóry - kolagenu i elastyny, przyczyniając się do spłycania zmarszczek, • peptydy transportujące substancje aktywne w głąb skóry

Inhibitory neurotransmiterów – neuropeptydy Na szczególna uwagę zasługują peptydy o działaniu rozkurczającym mięśnie, ponieważ wykazują najintensywniejsze działanie przeciwzmarszczkowe. Mechanizm ich działania można porównać do działania toksyny botulinowej. Obecnie coraz częściej identyfikowany jest problem miostarzenia, czyli powstawania zmarszczek mimicznych. Na skutek wyrażania określonych emocji, np. śmiechu, czy złości powstaje impuls, który docierając do

1. 2.

Pęcherzyk synaptyczny z neurotransmiterem; Autoreceptor;

włókna nerwowego powoduje wydzielanie acetylocholiny. Konsekwencją tych zjawisk jest skurcz komórki mięśniowej, który często powtarzany sprzyja tworzeniu zarówno poziomych jak i poprzecznych bruzd w okolicach oczu, czoła i ust. Neuropeptydy mogą działać jako neuromodulatory, neuroprzekaźniki lub neurohormony. Mechanizm działania neuropeptydów polega na hamowaniu przepływu impulsów z komórek nerwowych w skórze do mięśni poprzez blokowanie receptorów wpływających na przepuszczalność jonów sodu. Dzięki temu mięśnie twarzy kurczą się mniej intensywnie, zapobiegając tworzeniu się zmarszczek mimicznych. Neuropeptydy w przeciwieństwie do toksyny botulinowej stosowanej w medycynie estetycznej do usuwania zmarszczek mimicznych są bezpieczne i mogą być dodawane do receptur kosmetycznych.

3. 4. 5.

Synapsa z uwolnionym neurotransmiterem; Receptory postsynaptyczne Kanał wapniowy;

Biochemiczny mechanizm działania neuropeptydów Skuteczność neuropeptydów warunkowana jest mechanizmem działania na przekaźniki impulsów nerwowych, dlatego istotne jest jego zrozumienie. Za skurcz mięśni odpowiadają neurotransmitery uwalniane z wnętrza synapsy, takie jak acetylocholina. W procesie uwalniania acetylocholiny istotną rolę odgrywa kompleks SNARE (SNAP REceptor), który reaguje na impuls nerwowy (rys. 3). W skład kompleksu SNARE wchodzą: proteina VAMP (vesicle associated membrane protein), syntaksyna i proteina synaptyczna SNAP-25 (SyNaptosomal Associated Protein of 25kDa), dzięki którym neurony mogą przeprowadzać egzocytozę. Ze względu na dużą selektywność działania oraz wysoką skuteczność w produktach kosmetycznych dostępnych na rynku

6. 7.

Egzocytoza pęcherzyka; Odzyskany neurotransmiter

Rys. 3. Połączenie synaptyczne (A- neuron wysyłający, B- neuron otrzymujący) i działanie białka SNARE

3/2014

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

reklama

zastosowano Argirelinę. To heksapeptyd zwiększający rozluźnienie mięśni oraz hamujący ich skurcz, dając efekt wygładzenia i spłycenia zmarszczek mimicznych, a także zapobiega tworzeniu się nowych. Przykładem serii kosmetyków z Argireliną jest AVA Peptide Lift. Innym przykładem neuromodulatora jest peptyd o właściwościach przeciwzapalnych, przeznaczony do pielęgnacji skóry wrażliwej- DermaPep A530 firmy Miwon. Mechanizm działania DermaPep A530 polega na hamowaniu ekspresji oraz syntezy cytokin prozapalnych IL-1α, IL-8 oraz TNF-α, będących przyczyną podrażnień. W testach in vitro potwierdzono, że surowiec skutecznie niweluje negatywne skutki promieniowania UVB oraz substancji P, hamując uwalniane pod ich wpływem cytokin prozapalnych. DermaPep A530 zmniejsza również zaczerwienienie skóry, uczucie dyskomfortu i swędzenie (testy in vivo).

Peptydy sygnałowe Poznanie zdolności do spłycania zmarszczek poprzez stymulowanie białek macierzy zewnątrzkomórkowej, głównie kolagenu i elastyny lub przez zmniejszenie aktywności kolagenazy było impulsem do poszukiwań substancji oddziałującej na te struktury. Najnowszymi osiągnięciami przemysłu kosmetycznego stały się peptydy stymulujące fibroblasty do wzrostu i wytwarzania kolagenu. Efektem jest szybsze gojenie się ran, spłycenie zmarszczek i poprawa wyglądu skóry. Dodatkową zaletą syntetycznych peptydomimetyków jest naśladowanie sekwencji fragmentów łańcucha kolagenu, czy elastyny i wbudowywanie się w nie. Jednym z przedstawicieli tego typu peptydów jest pentapeptyd składający się z pięciu aminokwasów: Lys-Thr-Thr-Lys-Ser (KTTKS), który jest fragmentem struktury prokolagenu typu I. W celu zwiększenia lipofilowość peptydu dodatkowo zmodyfikowano go kwasem palmitynowym. Peptyd ten znany jest także pod nazwą Matrixyl® i jako pierwszy został zastosowany w kosmetyce. Działanie Matrixylu® zostało potwierdzone badaniami klinicznymi, które wykazały, że stymuluje on komórki skóry do produkcji kolagenu (I i IV), fibronektyny, elastyny i kwasu hialuronowego znacznie spłycając zmarszczki. Innym powszechnie stosowanym w kosmetyce peptydem sygnałowym jest heksapeptyd-10 (nazwa handlowa: Serilesine®) o następującej sekwencji aminokwasów H-Ser-Leu-Ile-Gly-Lys-Val-NH2. Wywiera on działanie na błonę podstawną, powodując zwiększenie syntezy lamininy , α6-integryn oraz hemidesmosomów. Efektem jest zauważalny wzrost spoistości, gęstości i gładkości skóry.

Światowy lider dystrybucji surowców chemicznych

W ostatnich latach peptydy zyskały ogromną popularność w przemyśle kosmetycznym, co uzasadnione jest ich wielokierunkowym działaniem. Opracowanie niewielkich cząstek naśladujących działanie ich naturalnych odpowiedników oraz zwiększenie zdolności do pokonywania bariery naskórkowej zaowocowało wyspecjalizowaną, selektywną modulacją procesów zachodzących w skórze.

oferujemy substancje do przemysłu kosmetycznego, farmaceutycznego oraz chemii gospodarczej i przemysłowej • Surfaktanty • Emolienty • Enzymy • Filtry UV • Stabilizatory pH • Emulgatory • Barwniki i pigmenty • Masła i oleje • Konserwanty • Eksfolianty • Substancje aktywne • i inne specjalistyczne • Humektanty surowce

Literatura 1. Fields K., Falla T.,J., Rodan K., Bush L., Bioactive peptides: signaling the future, Journal of Cosmetic Dermatology, (8)2009. 2. Lupo M.P., Peptydy i białka, w: Draelos Z.D., Kosmeceutyki, Wyd. Medyczne Urban & Partner Wrocław 2005. 3. Olejnik A., Nowak I., Peptydy jako nowe syntetyczne składniki preparatów nkosmetycznych, Receptory molekularne-właściwości i zastosowanie, pod redakcją G. Schroedera, Cursiva 2009, 105 – 121 4. Gorouhi F., Maibach H.I. Role of topical peptides in preventing or treating aged skin, International Journal of Cosmetic Science, 2009, 31, 327- 345

e -w y dan i e do po br an i a n a: www.farmacom.com.pl

3/2014

01-337 Warszawa, ul. Połczyńska 70 T: +48 222 793 585; F: +48 222 793 560 www.univar.com; chemia@univar.com

66 |

Ocena ekspozycji jako element oceny bezpieczeństwa produktów kosmetycznych Urszula Ptaszek Specjalista ds. oceny bezpieczeństwa kosmetyków

Bezpieczeństwo produktów kosmetycznych a obowiązujące ustawodawstwo – ramy prawne Głównym i nadrzędnym celem producentów wyrobów kosmetycznych jest zapewnienie o wysokiej jakości i bezpieczeństwie wprowadzanych przez nich do obrotu kosmetyków. Zgodnie z zapisem Rozporządzenia 1223/2009 art. 3 „produkt kosmetyczny udostępniany na rynku powinien być bezpieczny dla zdrowia ludzi w normalnych lub dających się przewidzieć warunkach stosowania (…)”. Przed wprowadzeniem produktu kosmetycznego do obrotu osoba odpowiedzialna musi zapewnić przeprowadzenie oceny bezpieczeństwa i sporządzenie Raportu Bezpieczeństwa zgodnie z Załącznikiem I Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1223/2009/WE. Raport Bezpieczeństwa to dokument stanowiący podsumowanie dokumentacji produktu. Tylko produkty kosmetyczne, które posiadają pozytywną ocenę w zakresie bezpieczeństwa mogą zostać wprowadzone do obrotu. Załącznik I w/w Rozporządzenia określa strukturę tego dokumentu, jak również definiuje i opisuje zakres informacji i wymaganych badań produktu kosmetycznego.

Struktura Raportu Bezpieczeństwa: Część A: informacje na temat bezpieczeństwa produktu kosmetycznego • Ilościowy i jakościowy skład produktu kosmetycznego • Właściwości fizykochemiczne oraz stabilność produktu kosmetycznego • Jakość mikrobiologiczna • Zanieczyszczenia, ilości śladowe, informacje o materiale, z którego wykonano opakowanie • Normalne i dające się przewidzieć stosowanie

• Narażenie na działanie produktu kosmetycznego • Narażenie na działanie substancji • Profil toksykologiczny substancji • Działanie niepożądane i ciężkie działanie niepożądane • Informacje o produkcie kosmetycznym

Część B: ocena bezpieczeństwa produktu kosmetycznego • Wniosek z oceny • Ostrzeżenia i instrukcje stosowania umieszczane na etykiecie • Rozumowanie • Kwalifikacje eksperta i zatwierdzenie części B Aby ułatwić wprowadzenie w życie przepisów Rozporządzenia 1223/2009/ WE, głównie małym i średnim przedsiębiorstwom, opublikowano wytyczne w formie Decyzji Wykonawczej Komisji z dnia 25 listopada 2013 w sprawie wytycznych dotyczących załącznika I Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego I Rady (WE) nr 1223/2009 dotyczącego produktów kosmetycznych (2013/674/UE).

Etapy w ocenie bezpieczeństwa/ ocenie ryzyka produktów kosmetycznych Ocena bezpieczeństwa produktów kosmetycznych to skomplikowany proces. Wyróżnić możemy w nim następujące etapy: • Identyfikacja zagrożenia (ang. Hazard) – ocena potencjalnego działania szkodliwego danej substancji ,wynikająca z jej wewnętrznych właściwości. • Charakterystyka zagrożenia – ocena zależności dawka – odpowiedź, która ma na celu ustalenie bezpiecznego poziomu narażenia na daną substancję. • Ocena narażenia/ekspozycji – ilościowe określenie stopnia kontaktu z daną sub-

3/2014

stancją z uwzględnieniem częstotliwości stosowania. • Charakterystyka ryzyka (ang. Risk) – oszacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia określonego skutku zdrowotnego w wyniku narażenia na określony czynnik. Zawiera ekspertyzę dotyczącą potencjalnego działania szkodliwego oraz wyliczenie marginesu bezpieczeństwa.

Zasadniczym elementem w ocenie bezpieczeństwa jest ocena narażenia/ ekspozycji na kosmetyk Zgodnie z art. 10 Rozporządzenia 1223/2009/WE, dokonując oceny bezpieczeństwa należy uwzględnić przeznaczenie produktu kosmetycznego oraz przewidywane narażenie ogólnoustrojowe na kosmetyk i na poszczególne składniki danego kosmetyku, w tym: • Ocena narażenia/ekspozycji na działanie produktu kosmetycznego, która ma na celu określenie jaka ilość produktu kosmetycznego ma kontakt ze skórą, zębami czy błonami śluzowymi jamy ustnej podczas aplikacji w ramach normalnego i dającego się racjonalnie przewidzieć stosowania z uwzględnieniem częstotliwości stosowania.

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

67 • Ocena narażenia na działanie substancji, która ma na celu określenie ilości danej substancji wchodzącej w kontakt ze skórą, błonami śluzowymi czy zębami w warunkach normalnego lub dającego się przewidzieć stosowania. Narażenie na działanie poszczególnych substancji oblicza się na podstawie narażenia na produkt końcowy oraz ich stężenia w wyrobie końcowym. Substancje uwalniane lub wytwarzane w trakcie stosowania również powinny być uwzględnione wraz z wyliczeniem narażenia i oceną ich bezpieczeństwa.

Ocena ekspozycji Ekspozycję wyznacza się dla każdego typu produktu kosmetycznego, jak również dla wszystkich jego składników, z uwzględnieniem normalnego, zalecanego użycia. Analizując narażenie na dany kosmetyk należy uwzględnić parametry: • Rodzaj produktu (produkt zmywalny, produkt pozostający na skórze) • Miejsce aplikacji (twarz, całe ciało itd.) • Powierzchnię skóry • Ilość produktu przeznaczoną na jednorazową aplikację • Czas trwania i częstotliwość aplikacji Dokonując oceny bezpieczeństwa uwzględnić należy również dodatkowe kryteria, takie jak droga narażenia w normalnych, dających się przewidzieć warunkach aplikacji. Najczęstszą drogą narażenia jest droga dermalna. Jednak w stosownych przypadkach należy wziąć pod uwagę również drugorzędne drogi narażenia. W produktach aplikowanych na usta i do pielęgnacji jamy ustnej należy rozważyć ryzyko połknięcia. W aerozolach oprócz narażenia dermalnego, w oszacowaniu ekspozycji uwzględnić należy również narażenie drogą doustną oraz inhalacyjną. W zależności od typu produktów kosmetycznych uzyskać można różne scenariusze narażenia. Wyznaczając poziom ekspozycji należy pamiętać, że jest to proces który wymaga indywidualnego podejścia do produktu oraz każdorazowo działania w oparciu o zasadę „case-by-case”. Ważnym czynnikiem jest kategoria produktu. Produkty zmywalne, takie jak mydła, które aplikowane są w formie rozcieńczonej, intensyfikują powierzchnię aplikacji, jednak czas kontaktu kosmetyku ze skórą jest krótki. Im krótszy czas kontaktu ze skórą, tym niższy poziom ekspozycji. Balsamy do ciała, aplikowane na duże powierzchnie pozostają w kontakcie ze skórą przez wiele godzin. Poziom ekspozycji

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

w tych produktach będzie znacznie wyższy. Produkty przeciwsłoneczne, z uwagi na obszerny kontakt ze skórą, w połączeniu z ekspozycją na promieniowanie słoneczne, wymagają odmiennego podejścia w ocenie bezpieczeństwa. Farby oksydacyjne to specyficzna grupa produktów wymagająca uwzględnienia w ocenie bezpieczeństwa poszczególnych składników, jak również produktów reakcji. Barwniki w farbach oksydacyjnych ulegają reakcji pod wpływem działania utleniacza. Niezwykle istotne jest określenie grupy docelowej. Dla produktów do stosowania profesjonalnego scenariusze narażenia dla konsumentów będą inne niż w odniesieniu do narażonych profesjonalistów. Dla przykładu można tutaj wskazać szampon, gdzie podczas oceny ryzyka dla konsumentów należy uwzględnić narażenie skóry głowy przy częstotliwości raz dziennie, natomiast dla fryzjerów w oszacowaniu narażenia należy rozważyć narażenie skóry dłoni kilka lub nawet kilkanaście razy dziennie. Pod rozwagę wziąć należy do jakiej grupy docelowej skierowany jest produkt (dzieci, dorośli, osoby starsze itd.). Szczegółowej oceny wymagają produkty kosmetyczne przeznaczone dla dzieci poniżej 3 lat, gdzie należy uwzględnić różnice fizjologiczne w budowie skóry. Również produkty do higieny intymnej wymagają zaostrzonej oceny ponieważ należy uwzględnić szczególne właściwości miejsca zastosowania. Kosmetyki stosowane w okolicach oczu oraz kosmetyki do higieny intymnej, mające kontakt ze spojówką oraz z błonami śluzowymi, to produkty w których ryzyko wystąpienia reakcji niepożądanych jest znacznie wyższe z uwagi na cienką błonę śluzową w tych obszarach. Dane ekspozycji dla różnych produktów kosmetycznych dostępne są w literaturze naukowej, raportach wydawanych przez organizacje nadzorujące (np. US EPA: Exposure factors Handbook 1997) oraz instytucje publiczne zajmujące się oceną ryzyka (np. RIVM). Główne źródło informacji dla safety assessorów stanowi przewodnik SCCS (SCCS/1501/12 SCCS`s Notes of Guidance for the Testing of Cosmetic Substances and their Safety Evaluation). W dokumencie tym znajdują się wartości parametrów, wymaganych do wyliczenia ekspozycji. Dane te uzyskiwane są na podstawie analizy probalistycznej, z badań na dużej populacji osób. Ekspozycja systemowa na składniki produktu kosmetycznego to ilość jakiej można oczekiwać, że przedostanie się do krwioobiegu po aplikacji kosmetyku na skórę i która uzależniona jest od absorpcji po-

3/2014

włoki skórnej. Narażenie ogólnoustrojowe wyrażone jako SED (ang. Systemic Exposure Dose) można obliczyć w następujący sposób:

Dawka narażenia ogólnoustrojowego (SED) = narażenie x wchłanianie Czynnikiem wpływającym na wielkość ekspozycji systemowej jest wchłanianie substancji. Wchłanianie jest związane z biodostępnością substancji i może się odbywać kilkoma drogami: przez skórę, drogą pokarmową oraz przez drogi oddechowe. Najczęstszą drogą wchłaniania jest skóra. Wchłanianie danej substancji zależy od jej parametrów fizykochemicznych takich jak: współczynnik podziału n-oktanol woda, masa cząsteczkowa oraz od sposobu w jaki reaguje dana substancja w nośniku. Dane na temat wchłaniana substancji możemy uzyskać z badań na zwierzętach in vivo oraz z badań in vitro na skórze zwierzęcej i ludzkiej. Istnieje również możliwość określenia poziomu wchłaniania za pomocą metody in silico lub określenia domyślnych poziomów wchłaniania. W przypadku braku danych pomiarowych lub eksperymentalnych do obliczeń ekspozycji systemowej należy przyjąć najgorszy możliwy scenariusz tj. 100%. Istnieją produkty kosmetyczne, np. pomadki, dla których istnieje możliwość narażenia drogą doustną. Dla tego typu produktów należy uwzględnić drogę pokarmową w scenariuszu narażenia. Obliczając narażenie systemowe produktów w aerozolu uwzględnić należy drogi oddechowe. Niejednokrotnie istnieje prawdopodobieństwo wtórnego narażenia w wyniku inhalacji. Sytuacja taka ma miejsce w produktach zawierających substancje lotne, które mogą być wdychane w sposób niezamierzony podczas ich stosowania (zmywacze do paznokci, lakiery, żele modelujące do paznokci). Do obliczeń narażenia systemowego na produkty w formie aerozoli dostępne są modele matematyczne z ogólnie dostępnych oprogramowaniach. Modelowanie narażenia inhalacyjnego jest procesem skomplikowanym i wymaga szczegółowego opisu warunków stosowania. Ocena narażenia wymaga uwzględnienia wielu czynników oraz zastosowania modelowania matematycznego do obliczenia ekspozycji. Jeżeli obliczane narażenie na działanie produktu kosmetycznego nie jest zgodne z drogą narażenia przedstawioną w danych toksykologicznych dotyczących bezpieczeństwa wówczas należy rozważyć ekstrapolację wyników.

68 | Do obliczeń SED możemy wykorzystać dwie metody: • W oparciu o wartość absorpcji przeznaskórkowej wyrażonej w µg/cm2

Gdzie: DAa(µg/cm2) – absorpcja przez naskórkowa wyrażona w jednostce masy/cm2, wartość uzyskiwana w warunkach zbliżonych do użycia produktu SSA (µg/cm2) – powierzchnia skóry, na którą aplikowany jest produkt F(dzień-1) – ilość aplikacji/dzień 60 kg – średnia masa ciała człowieka • W oparciu o ilość zaabsorbowanej po aplikacji substancji wyrażona w %

czenia narażenia. Tabele nie obejmują jednak wartości narażenia na wszystkie grupy produktów. Wówczas obliczeń możemy dokonać na podstawie danych o powierzchni skóry czy danych wynikających z doświadczeń użytkowników. Jeśli dane są niewystarczające należy założyć najgorszy możliwy scenariusz (ang. worse case scenario) w oparciu o dające się przewidzieć warunki stosowania. Podsumowując wartość narażenia ogólnoustrojowego uzyskujemy z wartości narażenia zewnętrznego (mg/kg masy ciała/ dzień) uwzględniając poziom wchłaniania (wyrażony jako µg/cm2 lub%), częstotliwość oraz współczynnik retencji. Wyliczenie narażenia ogólnoustrojowego jest niezbędne do uzyskania wartości marginesu bezpieczeństwa, który wskazuje czy dany produkt można uznać za bezpieczny.

Gdzie: A (mg/kg/day) – dzienna ekspozycja na produkt kosmetyczny w oparciu o ilość aplikowanego produktu i częstotliwość aplikacji C(%) – stężenie składnika w ocenianym produkcie DAp – absorpcja naskórkowa wyrażona jako % aplikowanej w zakładanych warunkach użycia

Schemat wyznaczania marginesu bezpieczeństwa

W obliczeniach dotyczących wyznaczenia narażenia na działanie produktu kosmetycznego wykorzystujemy gotowe wartości liczbowe zawarte w literaturze naukowej. Wytyczne SCCS (SCCS/1501/12 SCCS`s Notes of Guidance for the Testing of Cosmetic Substances and their Safety Evaluation) zawierają gotowe tabele zawierające obli-

Gdzie: SED (mg/kg masy ciała/dzień) – dawka narażenia ogólnoustrojowego NOAEL – najwyższa dawka, przy której nie obserwuje się szkodliwych zmian

Do podsumowania oceny toksykologicznej dla każdego składnika obliczana jest wartość marginesu bezpieczeństwa (ang. Margin of Safety). Zgodnie z wytycznymi zawartymi w przewodniku SCCS margines bezpieczeństwa dla danej drogi narażenia można obliczyć korzystając ze wzoru:

Wartość NOAEL (No observed Adverse Exposure Level) uzyskujemy z długotermi-

nowych badań toksyczności dawki powtarzalnej (toksyczność podostra, toksyczność podprzewlekła lub przewlekła, rakotwórczość, tertogeniczność, badania szkodliwego wpływu na rozrodczość). Zastosować należy najniższą wartość NOAEL uzyskaną w odpowiednim badaniu wybranym w zależności od warunków stosowania danego kosmetyku. Dla surowców, dla których obliczenie marginesu bezpieczeństwa jest niemożliwe ze względu na brak dostępności wartości NOAEL do potwierdzenia ich bezpieczeństwa w uzasadnionych przypadkach zastosować można inny sposób wyrażenia bezpiecznej dawki. Zastosować można inne wartości toksykologiczne stosowane do określenia ryzyka w innych dziedzinach. Do obliczeń wykorzystać możemy wartość LOAEL (najniższy poziom, przy którym obserwuje się szkodliwe zmiany), VSD (wirtualnie bezpieczna dawka) czy BMD (dawka wyznaczająca). Wyliczenie marginesu bezpieczeństwa jest niezbędnym elementem w ocenie bezpieczeństwa, jego pominięcie wymaga stosownego uzasadnienia. Obliczenie marginesu bezpieczeństwa nie jest konieczne, wówczas gdy możemy udowodnić brak biodostępności danej susbtancji. Jeśli to zasadne należy jednak uwzględnić możliwe miejscowe oddziaływanie na skórę lub błony śluzowe. Również w sytuacji, gdy obecność danej substancji w produkcie jest na bardzo niskim poziomie, przewidywany poziom narażenia nie przekracza wartości progowej zagrożenia toksykologicznego wyliczenie marginesu bezpieczeństwa możemy pominąć i zastosować podejście oparte na wartościach progowych zagrożenia toksykologicznego TTC (ang. Treshold of Toxicological Concern). Dla substancji stosowanych jako materiały spożywcze konkluzję dotyczącą bezpieczeństwa odnieść można do wartości ADI (ang. Acceptable Daily Intake), która oznacza akceptowalny dzienny poziom nieszkodliwego przyjmowania. Dla surowców, dla których obliczenie marginesu bezpieczeństwa jest niemożliwe do potwierdzenia ich bezpieczeństwa wykorzystujemy naukowe informacje dotyczące bezpiecznego użycia jak również opinie publicznych i niezależnych, prywatnych organizacji jak : CIR (Cosmetic Ingredient Review), ECHA (European Chemicals Agency), RTECS (The Registry of Toxic Effects of Chemical Substances database), SCCS (The Scentific Commitee on Consumer Safety). Wyliczenie marginesu bezpieczeństwa zależy od narażenia ogólnoustrojowego oraz od parametrów toksykologicznych substancji wchodzących w skład receptury.

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Ocena toksyczności produktu w znaczącym stopniu zależy od danych toksykologicznych poszczególnych substancji, ponieważ nie istnieją dane toksyczności ogólnoustrojowej dla gotowego produktu kosmetycznego. Wyznaczenie marginesu bezpieczeństwa jest kluczowym elementem w ocenie bezpieczeństwa danej substancji. Zgodnie z założeniami aby ocenić substancję jako bezpieczną, MoS musi mieć wartość ≥ 100. Jest to wartość, która zawiera współczynniki ekstrapolacji, zawierające różnice między gatunkami, jak również osobnicze różnice w obrębie danego gatunku. W stosowanych przypadkach może być konieczne zastosowanie dodatkowych współczynników bezpieczeństwa. Ocena bezpieczeństwa to skomplikowany, wieloetapowy proces wymagający interdyscyplinarnego podejścia i szerokiej wiedzy. W rozumowaniu dotyczącym oceny bezpieczeństwa należy zawrzeć wszystkie dostępne informacje odnośnie bezpieczeń-

stwa, w tym zidentyfikowane zagrożenia w oparciu o ocenę ryzyka miejscowego i ogólnoustrojowego działania wszystkich poszczególnych substancji. Dokumentem podsumowującym bezpieczeństwo produktu kosmetycznego jest Raport Bezpieczeństwa. Powinien podlegać regularnej rewizji i w miarę potrzeby aktualizacji. Aktualizacja Raportu jest wymagana w przypadku zmian w wymogach prawnych w odniesieniu do substancji zawartych w recepturze, jak również jeśli pojawią się nowe doniesienia naukowe i dane toksykologiczne dla substancji, które mogą mieć wpływ na wynik oceny.

LITERATURA •

•

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1223/2009 dotyczące produktów kosmetycznych (Dz. U. UE L 315/34, 11.07.2013)

•

Decyzja Wykonawcza Komisji z dnia 25 listopada 2013 w sprawie wytycznych dotyczących załącznika I Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego I Rady (WE) nr 1223/2009 dotyczącego produktów kosmetycznych (2013/674/UE)

•

“Guidelines for the Safety Assessment of a Cosmetic Product”, edition of 2004, Colipa

•

“Basic Criteria for the in vitro assessment of dermal absorption of cosmetic ingredients”, SCCS/1358/10

•

US EPA , Exposure Factors Handbook, Edition 2011.

•

Opinion on use of the Treshold of Toxicological Concern (TTC) Approach for Human Safety Assessment of Chemical Substances with focus on Cosmetics and Consumer Products, SCCS/1171/08

•

R. Kroes, A.G. Renwick, V. Feron , C.L. Galli, M. Gibney , H. Greim, R.H. Guy , J.C. Lhuguenot h, J.J.M. van de Sandt, Application of the threshold of toxicological concern (TTC) to the safety evaluation of cosmetic ingredients,

•

Food And Chemical Toxicology 55 (2013)8-17 Jacqueline W.H. Biesterbos „Usage patterns of personal care products: important factors for exposure assessment”

•

Toxicology and Applied Pharmacology 243 (2010) 260-274, M. Pauwels, V. Rogiers, Human safety evaluation of cosmetics in the EU: a legally imposed challenge to science.

•

Toxicology and Applied Pharmacology 243 (2010) 239-259, Gerhard J. Nohynek, Eric Antignac, Thomas Re, Herve Toutain, Safety assessment of personal care products/cosmetics and their ingredients.

The SCCS`s Notes of Guidance for the Testing of Cosmetic Ingredients and Their Safety Evaluation, 8th revision, SCCS/1501/12

reklama

SyMas 29-30 października 2014 r., Kraków

VI Targi Obróbki, Magazynowania, Transportu i Logistyki Materiałów Sypkich i Masowych www.easyfairs.com/pl � Urządzenia weryfikujące, filtrujące i separujące. � Logistyka i transport. � Transport wewnątrzzakładowy (taśmy i przenośniki). � Aparatura kontrolno-pomiarowa (detektory, czujniki, wagi). � Magazynowanie i przechowywanie (silosy). � Maszyny mielące, kruszące, mieszające. � Maszyny osuszające. � Pakowanie produktów sypkich. � Oprogramowanie. � Strefa Atex.

ORGANIZATOR: easyFairs® Poland Sp. z o.o. poland@easyfairs.com www.easyfairs.com/pl

MIEJSCE TARGÓW: Międzynarodowe Centrum Targowo-Kongresowe EXPO Kraków ul. Galicyjska 9, 31-586 Kraków

KONTAKT

Do odwiedzenia targów zapraszamy przedstawicieli firm z branży chemicznej, farmaceutycznej i kosmetycznej, w których wykorzystuje się i przerabia granulaty, proszki i inne materiały sypkie i masowe. Karol Miernikiewicz

Specjalista ds. Organizacji Targów

Tel. +48 12 651 95 31 Kom. + 48 507 044 183 karol.miernikiewicz@easyfairs.com

70 |

Problemy z oceną ekspozycji w praktyce

Iwona Białas

Safety assessor, CosmetoSAFE Consulting

cena ryzyka związanego ze stosowaniem produktów kosmetycznych zazwyczaj zawiera 4 etapy: • identyfikację zagrożeń (określenie w jaki sposób substancja może być toksyczna); • charakterystykę zagrożenia (ocena zależności dawka – odpowiedź); • ocena ekspozycji związanej z aplikacją danego wyrobu (ocena, na jaką dawkę substancji konsumenci są narażeni); • charakterystykę ryzyka (porównanie pomiędzy dawkami niedającymi efektów toksycznych, a dawką związaną z aplikacją kosmetyku).

Znakomitym przykładem roli ekspozycji, w kontekście zagrożeń zdrowotnych związanych ze stosowaniem kosmetyków, są zweryfikowane na dużą skalę w ostatniej dekadzie właściwości barwników stosowanych w farbach do włosów. Potencjalne zagrożenie związane z koloryzacją włosów jest stosunkowo duże, głównie ze względu na fakt przynależności większości barwników lub ich prekursorów do grupy aryloamin, której przedstawicieli zidentyfikowano jako kancerogeny zawodowe (ryzyko zachorowań na nowotwory głównie układu krwiotwórczego i pęcherza moczowego). Jednakże o tym czy farby są bezpieczne nie można zdecydować uwzględniając jedynie dane toksykologiczne dla ich składników. Jednoznacznie stwierdzono, że w warunkach aplikacji tylko niewielka część dawki barwników nakładanych na włosy jest biologicznie dostępna w trakcie typowego zabiegu koloryzacji. Co więcej: w standardowych testach znaczna cześć barwników wykazuje właściwości mutagenne. Jednakże jeśli ocenie zostaną poddane mieszaniny prekursorów barwników oksydacyjnych i utleniacza (typowe formulacje rynkowe) wyniki badań nie wskazują na zagrożenie potencjalną genotoksycznością. Wyniki te są jednoznacznym potwierdzeniem słuszności przyjętych założeń oceny bezpieczeństwa kosmetyków opartej na analizie warunków ekspozycji. Aktualnie stosowanie barwników i ich prekursorów w kosmetykach zostało uporządkowane: załącznik III rozporządzenia 1223/2009 zawiera listę bezpiecznych, dozwolonych do stosowania związków koloryzujących, a zgodnie z opinią Komitetu Naukowego ds. Bezpieczeństwa Konsumentów (SCCS), a także Międzynarodo-

Pełna ocena ryzyka może być przeprowadzona jedynie wtedy, gdy zarówno zagrożenie, jak i ekspozycja są możliwe do scharakteryzowania. Zagrożenia związane ze stosowaniem wyrobu są wypadkową właściwości toksycznych poszczególnych składników, czy też wyrobu gotowego jako całości; jednakże nie można ich analizować w oderwaniu od oceny aktualnych warunków stosowania. Wodorotlenek sodu w czystej postaci jest niezwykle żrącą substancją, stanowiącą znaczące zagrożenie dla zdrowia ludzi. Jeśli jednak jest stosowany w dużym rozcieńczeniu może wykazywać co najwyżej zależne od dawki działanie drażniące. Poza tym nie wykazuje on znaczącej zdolności przenikania przez barierę skórną, stąd przy podaniu na skórę w w/w warunkach nie stanowi dużego ryzyka dla zdrowia użytkowników.

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

wej Agencji Badań nad Rakiem (IARC), czy Cosmetic Ingredient Review (CIR) ryzyko związane ze stosowaniem farb wiąże się z istotnym potencjałem uczulającym, jednakże efekty ogólnoustrojowe są mało prawdopodobne zarówno dla użytkowników końcowych, jak i zagrożeń zawodowych (fryzjerzy).

Opierając się o ekstrapolację efektów przy różnych drogach narażenia ekspozycja systemowa szacowana jest zgodnie z wzorem:

Nie sposób oceniać właściwości toksycznych produktów kosmetycznych w oderwaniu od warunków związanych z typowym ich użytkowaniem. Przy czym opublikowane, czy też łatwo dostępne dane dotyczące ekspozycji dla produktów kosmetycznych są ograniczone. W przypadku produktów, dla których warunki ekspozycji zostały zbadane i ich charakterystyka jest dostępna w postaci konkretnych danych liczbowych oszacowanie bezpieczeństwa ich stosowania zazwyczaj nie nastręcza trudności. Zgodnie z wytycznymi SCCS ocena bezpieczeństwa kosmetyku wymaga oszacowania, jaka cześć aplikowanej dawki substancji jest dostępna ogólnoustrojowo (trafia do krwiobiegu), jest to tzw. ekspozycja systemowa (SED). Po jej wyznaczeniu zostaje ona porównana z dawką nie dającą efektów toksycznych, określoną doświadczalnie (NOAEL). Najczęściej dane dotyczące zależności dawka-odpowiedź pochodzą z badań na zwierzętach po podaniu doustnym. Przy tego rodzaju ekstrapolacji efektów przy różnych drogach narażenia należy pamiętać o jej założeniach tj.: ilościowa absorpcja substancji po podaniu doustnym oraz podobny metabolizm i kinetyka przemian, niezależnie od drogi podania. Zawodność tych założeń, wytknięto chociażby (wracając ponownie) w przypadku farb do włosów, przy ocenie bezpieczeństwa stosowania aryloamin. Założenie analogicznego mechanizmu przemian w wątrobie (po podaniu doustnym) oraz w skórze może prowadzić do wniosku, iż barwniki stosowane do koloryzacji włosów mogą wywoływać nowotwory pęcherza moczowego. Wyniki badań w niezależnych ośrodkach potwierdziły jednakże różnice w metabolizmie barwników w zależności od drogi podania. Po spożyciu barwniki mogą być metabolizowane do reaktywnych jonów nitreniowych z udziałem N-acetylotransferaz, natomiast po aplikacji na skórę szlak przemian prowadzi do niereaktywnych metabolitów.

A – dzienna ekspozycja na produkt kosmetyczny, DA – zdolność absorpcji danego składnika przez skórę, C – stężenie danego składnika w wyrobie, m – masa ciała konsumenta – w przypadku użytkowników dorosłych przyjmuje się średnio 60 kg. Trudności w określaniu ekspozycji systemowej mogą wynikać zarówno z braku danych z zakresu biodostępności dermalnej substancji, jak również informacji o dziennej dawce produktu.

Ocena biodostępności dermalnej substancji Skóra jest wysoce złożoną strukturą o budowie warstwowej, gdzie transport substancji w jej obrębie (w większości przypadków) odbywa się na zasadzie dyfuzji biernej determinowanej gradientem aktywności penetranta. Znanych jest wiele technik oceny przenikania przez skórę: in vivo, in vitro, nie bez znaczenia są także modele teoretyczne (in silico). Techniki te różnią się zdolnością predykcyjną, stopniem odwzorowania warunków aplikacji, stopniem skomplikowania analiz, często rozstrzygające wybór metodyki są również względy bezpieczeństwa oraz ekonomiczne. Wytyczne legislacyjne zalecają analizę zdolności penetracyjnej substancji prowadzonej w warunkach in vitro z wykorzystaniem skóry ludzkiej, bądź świńskiej (SCCS, 2012; OECD 428). Jednakże dane dotyczącej zdolności przenikania przez bariery naskórkowe (o odpowiednim poziomie wiarygodności) dla większości składników kosmetyków nie są znane. Informacje z tego zakresu najczęściej są dostępne dla substancji, których stosowanie w wyrobach kosmetycznych podlega uregulowaniom prawnym. Zgodnie z wytycznymi SCCS w wypadku, gdy brak danych z zakresu biodostępności dermalnej substancji, (zgodnie z zasadą

reklama

72 |

<6 miesiąca życia, a także silniejszy efekt okluzji (wywołany przez pieluchę), sugeruje stosowanie do kalkulacji MoS 100% wartości DA.

najgorszego scenariusza), należy założyć 100% zdolność przeznaskórkowej absorpcji (DA). Jeżeli aktualny stan wiedzy pozwala na pewne przybliżenie biodostępności substancji, możliwe jest założenie mniejszej wartości DA. Użyteczne w tym względzie mogą być empiryczne modele przenikania wiążące biodostępność dermalną z właściwościami penetranta (Quantitative Structure Penetration Relationships – QSPR). Pomimo dostępności wielu modeli QSPR, jak dotąd żaden nie został zaakceptowany jako wiarygodny i zatwierdzony na poziomie ustawodawczym do oceny przenikania substancji przez skórę. Niestety wykazano, że większość dostępnych modeli charakteryzuje się niską zdolnością predykcyjną dla substancji spoza zbiorów kalibracyjnych (związków niestosowanych do budowania korelacji). Dodatkowo korzystanie z modeli QSAR wymaga wiedzy zarówno z zakresu analizy statystycznej danych, jak i zaawansowanej chemii pozwalającej na generowanie deskryptorów opisujących właściwości molekularne penetranta. Wytyczne SCCS wskazują na użyteczność konserwatywnego podejścia wiążącego zdolność penetracyjną z masą cząsteczkową i lipofilowością substancji – prosty model zaproponowany przez Kroesa i współpracowników [1] pozwala na przyjęcie wartości DA rzędu 10; 40; 80%.

Dyskusje na temat oceny bezpieczeństwa produktów dla dzieci trwają od dawna, konieczność specyficznego podejścia do oceny wielokrotnie sygnalizowano. Ekspozycja w tym wypadku jest związana ze stosowaniem specyficznych wyrobów dedykowanych dla dzieci (kremy do okolic podpieluszkowych, zasypki, oliwki ect.); wyższym stosunkiem powierzchni ciała do jego masy u dzieci; w przypadku dzieci najmłodszych konieczne jest także uwzględnienie niedojrzałości bariery naskórkowej, układu immunologicznego, jak i metabolizmu. Komitet Naukowy SCCS uważa, że stosowanie dodatkowych współczynników korekcyjnych w ocenie bezpieczeństwa wyrobów dla dzieci (za wyjątkiem produktów do okolic podpieluszkowych) nie jest konieczne: większość różnic w anatomii i funkcjach organizmu mieści się w zalecanych standardowo współczynnikach niepewności dla różnic wewnątrzgatunkowych (MoS > 100). Założenie 100%DA w ocenie bezpieczeństwa większości formulacji do pielęgnacji okolic podpieluszkowych nie nastręcza trudności, jednakże zdarzają się sytuacje, kiedy dla powszechnie stosowanych związków z grupy np. emolientów i innych lipofilowych związków, a nawet elektrolitów, po przyjęciu w/w założenia, wyniki analizy okazują się nie spełniać generalnej zasady (MoS > 100). Oczywiście w takim wypadku Safety assessor może uznać mimo wszystko, że produkt jest bezpieczny, jednakże związane jest to z koniecznością przedstawienia znacznie szerszego uzasadnienia. Zalecenia Komitetu w tym zakresie są manifestacją bardzo konserwatywnego podejścia do bezpieczeństwa danej kategorii produktowej i w przypadku braku wiarygodnych danych z zakresu przenikania przez skórę uszkodzoną/nie w pełni wykształconą wydają się uzasadnione. Należy jednakże pamiętać o tym, że w warunkach rzeczywistej ekspozycji 100% absorpcja substancji przez skórę nie występuje, a trudności w interpretacji wyników oceny bezpieczeństwa wyrobów danej kategorii produktowej wynikają ze znacznego przeszacowania biodostępności składników. Badania oceny biodostępności dermalnej składników kosmetyków są niezwykle istotne – elementem kluczowym jest zastosowanie odpowiedniej metodologii badawczej, jak również interpretacja otrzymanych wyników badań. Kontrowersyjne publikacje z tego zakresu w pewnych przypadkach mogą skutkować wzrostem zainteresowania organów legislacyjnych, na pewno natomiast skupiają uwagę opinii publicznej i mogą prowadzić do negatywnego odbioru przez media. Przykładem może być efekt ostatniej publikacji doty-

Zgodnie z wytycznymi SCCS w wypadku, gdy brak danych z zakresu biodostępności dermalnej substancji, (zgodnie z zasadą najgorszego scenariusza), należy założyć 100% zdolność przeznaskórkowej absorpcji (DA)

Przyjęcie odpowiednich założeń z zakresu absorpcji dermalnej substancji jest jednym z ważniejszych kroków Safety assessora przy ocenie bezpieczeństwa, może mieć decydujący wpływ na ostateczną ocenę bezpieczeństwa stosowania danego wyrobu. Ostatnie opinie SCCS w przypadku oceny bezpieczeństwa kosmetyków dla najmłodszych wskazują na pewną grupę produktów, gdzie możliwość posługiwania się bardziej prawdopodobnymi założeniami z zakresu biodostępności dermalnej nie jest zalecana. W odniesieniu do produktów stosowanych w okolicach podpieluszkowych Komitet, ze względu na naruszenie/zmianę stanu bariery naskórkowej w miejscu aplikacji, pewną jej niedojrzałość u konsumentów

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

73 czącej przenikania przez skórę hydroksychlorku glinu. Publikacja ta wywołała, po raz kolejny, nagonkę medialną na bezpieczeństwo stosowania antyperspirantów i duże obawy producentów o możliwość dalszej produkcji skutecznych wyrobów danej kategorii. W badaniach absorpcji przeznaskórkowej zw. glinu prowadzonych przez A. Pineau i współpracowników [2] z trzech formulacji antyperspirantów stwierdzono znaczną zdolność penetracji, szczególnie w odniesieniu do aplikacji na skórę uszkodzoną (co miało naśladować stan skóry po goleniu). Konfrontacja otrzymanych wyników z dość dobrze zbadaną toksycznością glinu sugerowała, że obecna praktyka rynkowa wiąże się z istotnym zagrożeniem dla zdrowia konsumentów. Na szczęście w ostatniej opinii (SCCS/1525/14) Komitet Naukowy stwierdził niską użyteczność opublikowanych wyników i niemożliwość ich uwzględnienia przy ocenie bezpieczeństwa zw. glinu oraz ostatecznie (ze względu na brak adekwatnych danych pozwalających na ocenę bezpieczeństwa związków glinu w antyperspirantach) nie oszacował max. limitu stężeniowego dla zw. glinu w danej kategorii produktowej. Zalecono pozyskanie danych dotyczących ekspozycji ogólnoustrojowej dla zw. glinu w warunkach użytkowania antyperspirantów. Jednocześnie Komitet nie uznał obecnej praktyki rynkowej za duże ryzyko dla zdrowia konsumentów argumentując, iż niska biodostępność dermalna metali jest powszechnie znanym faktem. Dodatkowym czynnikiem ograniczającym dostępną dawkę związków glinu w trakcie aplikacji, jest fakt tworzenia chemicznie obojętnych kompleksów ze składnikami potu na powierzchni skóry (co ogranicza jego biodostępność). Przykład hydroksychlorku glinu jest szczególny, bowiem znaczenie w tym kontekście ma przyjęcie DA rzędu ułamków procent. Sam fakt oszacowania niskiej biodostępności dermalnej oczywiście nie wystarcza, aby uznać substancję za bezpieczną w warunkach aplikacji. Konieczna jest oczywiście ocena jej właściwości toksycznych, w pewnych wypadkach kluczowe znaczenie mają właściwości metabolitów, czy produktów rozkładu. Przykładem może być tutaj opublikowana w ostatnim czasie opinia (SCCS/1158/08) dotycząca ß-arbutyny. Dostępne dane toksykologiczne dla glikozydu wskazują na niskie zagrożenie toksykologiczne, także jego zdolność

Problemem, który jak dotąd nie znalazł jednoznacznego odzwierciedlenia w wytycznych do oceny bezpieczeństwa kosmetyków jest kwestia aplikacji wyrobu na skórę uszkodzoną/naruszoną przenikania przez skórę w warunkach aplikacji jest niska (< 0,3% aplikowanej dawki po 24h). Jednakże możliwość transformacji do uczulającego oraz prokancerogennego hydrochinonu jest podstawowym czynnikiem, który pozwala Komitetowi uznać aktualne stosowanie arbutyny za niebezpieczne. Obecnie oczekujemy na kolejną opinię SCCS w kwestii bezpieczeństwa jej stosowania. Kolejną grupą surowcową, gdzie absorpcja dermalna w kontekście oceny ryzyka jest kluczowa, są specyficzne pigmenty nieorganiczne, jak również fizyczne filtry UV. Od co najmniej kilku lat trwa batalia o bezpieczeństwo stosowania w/w związków w formie nanomateriałów. Brak danych dotyczących biodostępności przy tak dużym stopniu rozdrobnienia był podstawowym czynnikiem utrudniającym wydanie opinii o ich bezpieczeństwie przez SCCS. Ostatnie publikacje dotyczące tlenku cynku (SCCS/1518/13), czerni węglowej - CI 77266 (SCCS/1515/13) oraz dwutlenku tytanu (SCCS/1516/13) w formach nano-, gdzie m.in. potwierdzono brak ich biodostępności dermalnej wskazują, że związki te są bezpieczne i ich wykorzystywanie w formulacjach nie będzie już wzbudzało tak wielu obaw jak do tej pory. Problemem, który jak dotąd nie znalazł jednoznacznego odzwierciedlenia w wytycznych do oceny bezpieczeństwa kosmetyków jest kwestia aplikacji wyrobu na skórę uszkodzoną/naruszoną. W dobie coraz popularniejszych zabiegów medycyny estetycznej, czy bardziej inwazyjnych zabiegów kosmetycznych pojawia się problem stosowania kosmetyków po tego rodzaju terapiach. Oczywiście w tej materii trudno o uniwersalne procedury, czy założenia, ale na pewno pojawia się wątpliwość w jaki sposób ocenić ekspozycję. reklama

74 |

Czy należy – podobnie jak w odniesieniu do skóry w obrębie obszarów podpieluszkowych – zakładać 100% biodostępność składników wyrobów? Odpowiedź na to pytanie powinna być zawsze udzielana na zasadzie „case-by-case”, pewną podpowiedzią mogą być dane źródłowe, które wskazują, że w przypadku skóry uszkodzonej wzrost zdolności penetracyjnej nie jest wysoki (silniejszy wpływ obserwowany jest dla hydrofilowych substancji) [3].

Ocena dziennej ekspozycji na kosmetyki Zastosowanie danych odzwierciedlających rzeczywiste warunki użytkowania wyrobu jest niezbędne przy ocenie bezpieczeństwa kosmetyków. Kompletne informacje uwzględniające grupę docelową, sposób aplikacji wyrobu, miejsce jego stosowania, częstotliwość i czas aplikacji, jak również ilość aplikowanego produktu są niezbędne do prawidłowej oceny ekspozycji.

Safety assessorzy jako podstawowy zbiór danych w tym kierunku wykorzystują wytyczne SCCS do oceny bezpieczeństwa (SCCS/1503/12). Mogą posiłkować się także danymi z literatury źródłowej [4-6], dokumentami opublikowanymi przez agencje legislacyjne (np. US EPA), czy instytucje publiczne zorientowane na ocenę ryzyka (holenderski RIVM; niemiecki BfR), czy też ostatecznie zaleceniami producenta kosmetyku. Większość danych zgromadzonych w wytycznych SCCS powstała w ramach badań prowadzonych pod nadzorem Colipy (Cosmetics Europe), które szczegółowo także są dostępne w literaturze źródłowej

[7-8]. Zainteresowanie oceną warunków ekspozycji dla kosmetyków nie zmniejsza się, pojawiają się nowe publikacje zwracające uwagę na inne aspekty związane z ich użytkowaniem. Interesujących danych z zakresu zachowań konsumenckich (okoliczności użytkowania kosmetyków, ich jednoczesne wykorzystanie), istotnych z punktu widzenia strategii SCCS opiniowania substancji autoryzowanych w odniesieniu do dawki skumulowanej jest ostatnia publikacja Biesterbos i współpracowników [9]. Jak wspomniano wcześniej brak jednoznacznych danych z zakresu ekspozycji nastręcza wiele trudności przy ocenie bezpieczeństwa stosowania wyrobów dla dzieci, może być także źródłem kontrowersji związanych z bezpiecznym stosowaniem surowców kosmetycznych, także tych autoryzowanych na poziomie KE. Przykładem może być opublikowana przez francuski ANSM w 2010 roku ocena bezpieczeństwa produktów dla dzieci z fenoksyetanolem [10]. Ze względu na brak danych wyjściowym założeniem autorów było ekstrapolowanie rekomendowanej przez SCCS dziennej dawki kosmetyków aplikowanych przez dorosłych na odpowiednią powierzchnię ciała dziecka, z uwzględnieniem częstotliwości stosowania produktów. Skutkiem przyjętych założeń do kalkulacji MoS jest wniosek, że maksymalne, aktualnie dopuszczalne stężenie konserwantu nie jest akceptowalne w przypadku typowych kosmetyków dla dzieci. Po ukazaniu się publikacji w mediach wielokrotnie informowano o niebezpiecznym fenoksyetanolu stosowanym w kosmetykach dla dzieci. W związku z kontrowersjami w chwili obecnej oczekiwana jest aktualizacja opinii SCCS dla danego konserwantu, jak również Cosmetics Europe opracowuje wytyczne do oceny bezpieczeństwa produktów dla dzieci. Uwzględniając dodatkowo pojawienie się kilku nowych publikacji z zakresu ekspozycji dla tej grupy docelowej [11-12] wydaje się, że analiza bezpieczeństwa wyrobów dla dzieci w najbliższym czasie będzie łatwiejsza.

Inne drogi narażenia Kolejnym zagadnieniem, które może sprawiać kłopoty w codziennej praktyce safety assessora jest konieczność uwzględnienia innych dróg narażenia, poza skórną, przy ocenie bezpieczeństwa kosmetyków. O ile, w odniesieniu do ekspozycji doustnej, oszacowanie dawki ogólnoustrojowej nie powinno nastręczać dużych trudności, to

3/2014

określenie dawki dostępnej drogą inhalacyjną w odniesieniu do kosmetyków może być skomplikowane. W dokumentach urzędowych brak wytycznych jak szacować ekspozycję inhalacyjną w odniesieniu do kosmetyków, co więcej, jak dotąd ukazała się tylko jedna opinia SCCS, dotycząca stosowania dihydroksyacetonu, uwzględniająca ekspozycję inhalacyjną (SCCS/1347/10). Przy czym dotyczyła ona wykorzystania surowca w kabinach samoopalających, gdzie zastosowano konserwatywne podejście do oszacowania ekspozycji, które w odniesieniu do wyrobów aerozolowych nie jest użyteczne. W tej materii pomocne mogą być ostatnie publikacje źródłowe [13], wytyczne EPA, czy też specyficzne modele ekspozycji, jak np. wytyczne REACH czy model Consexpo opracowany przez RIVM [14]. Należy pamiętać, że jedynie niewielka frakcja aplikowanego produktu jest dostępna inhalacyjnie. To, co może nastręczać trudności (szczególnie przy korzystaniu z bardziej skomplikowanych modeli ekspozycji), to konieczność znajomości zarówno konstrukcji opakowania aerozolu, jak również przyjęcie konkretnych założeń w odniesieniu do charakterystyki konsumenta, jak i pomieszczenia, gdzie odbywa się aplikacja wyrobu.

Bibliografia 1]

Kroes et al., Food Chem Tox. 45 (2007): 2533-2562

Pineau A. et al., J Inorg Biochem. 110 (2012): 21-26

Gatu S., Maibach H.I., Skin Pharmacol Physiol 2011, (24): 2-9

Loretz L. et al. Food Chem Tox. 46 (2008) 1516–1524

Loretz L. et al. Food Chem Tox. 44 (2006): 2008–2018

Loretz L. et al. Food Chem Tox. 43 (2005) 279–291

Hall B. et al., Food Chem Tox. 49(2) (2011): 408-412

McNamara C. et al., Food Chem Tox. (2007) 45(11): 2086-2089

Biesterbos J.W.H. et al., Food Chem Tox. 55 (2013): 8–17

10] L’Agence nationale de sécurité du médicament et des produits de santé (ANSM) Saisine 2009BCT0058bis: Evaluation du risque lié à l’utilisation du phénoxyéthanol dans les produits cosmétiques, 2012 11] Gomes-Berrada M-F. et al., Food Chem Tox. 57 (2013): 185–194 12] Wu X. et al., Food Chem Tox., 48 (2010): 3109–3119 13] Rothe H. et al. Toxicol Lett. 205(2) (2011): 97-104 14] Bremmer H.J. et al., RIVM Report 320104 001/2005.

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Piękno czystości

część III Justyna Brycka

Dział Badań i Rozwoju, Inter-Iodex Sp. z o.o.

Podstawą bezpieczeństwa mikrobiologicznego w zakładach kosmetycznych jest nie tylko czystość surowców, urządzeń, opakowań i pomieszczeń produkcyjnych, ale również higiena pracowników. Newralgiczne w tym zakresie są ręce, które w dużym stopniu odpowiadają za proliferację drobnoustrojów. Czystość rąk jest jednym z najważniejszych elementów zapewniających bezpieczeństwo mikrobiologiczne przy produkcji kosmetyków.

ęce są najbardziej eksponowaną częścią ciała i poprzez stały kontakt z otoczeniem mogą stać się źródłem zanieczyszczeń powierzchni, surowców czy produktów końcowych. Dlatego też niezwykle istotna jest dbałość o utrzymanie ich w czystości. Przestrzeganie zasad higieny osobistej i stosowanie środków antyseptycznych wprowadzone w XIX wieku przez Ignacego Semmelweisa i kontynuowane przez Josepha Listera zapoczątkowały procedury przeciwdziałające przenoszeniu zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Pomimo upływu wielu lat oraz wzrostu wiedzy i świadomości dotyczącej zagrożeń wynikających z brudnych rąk, zasady te nie zawsze są stosowane [1,2].

Antyseptyka jest ograniczeniem populacji drobnoustrojów na powierzchniach ożywionych do poziomu nie stwarzającego zagrożenia. Ludzka skóra jest skolonizowana przez florę bakteryjną. Rodzaj drobnoustrojów, ich skład i ilość, zmieniają się w zależności od płci, wieku, stanu zdrowia i środowiska. Najwięcej drobnoustrojów znajduje się zwykle w obszarze około paznokciowym. Florę bakteryjną na rękach dzieli się na dwie kategorie: florę stałą i florę przejściową [3,4]. Florę stałą stanowią drobnoustroje bytujące na skórze i namnażające się głównie w gruczołach łojowych, szczelinach skórnych i mieszkach włosowych. Związki tłuszczowe i zrogowaciały naskórek powodują, że są one trudne do usunięcia. Flora ta charakteryzuje się niską patogennością i zapewnia prawidłowe funkcjonowanie skóry, m.in. jako bariera ochronna przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Jest bardzo trudna do usunięcia, nawet przy zastosowaniu środków medycznych (nie ma sposobu, by całkowicie wyjałowić skórę). Flora przejściowa, obca skórze, składa się z drobnoustrojów niezdolnych do stałego przebywania na niej i namnażania. Mikroorganizmy te stanowią zanieczyszczenia, wynikające z kontaktu z otoczeniem, pozostające na powierzchni skóry okresowo, ale wystarczająco długo, aby mogły stać się źródłem dalszych zanieczyszczeń czy zakażeń. Flora przejściowa jest stosunkowo łatwa do usunięcia podczas procesu mycia rąk. Najczęściej spotykane bakterie we florze stałej to Klebsiella sp., Acinetobacter sp. i Moraxella sp. We florze przejściowej mogą występować bardzo zróżnicowane gatunki bakterii, w tym patogenne, wywołujące zakażenia. Należą do nich paciorkowce, Escherichia coli i Pseudomonas sp., Salmonella sp., Staphylococcus ureus.

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Zanieczyszczeniom przy produkcji kosmetyków można zapobiegać poprzez zmniejszenie liczby mikroorganizmów występujących na dłoniach do bezpiecznego poziomu, a uzyskuje się to przez: (1) prawidłowe mycie rąk pod bieżącą wodą z użyciem antyseptycznego mydła w płynie, (2) wytarcie rak jednorazowym ręcznikiem papierowym, (3) dezynfekcję rąk alkoholowym preparatem biobójczym. Zabiegi te, prowadzone w odpowiedni sposób, w znaczący sposób ograniczają zagrożenie przeniesienia zanieczyszczeń mikrobiologicznych z rąk pracowników na produkty kosmetyczne. Należy pamiętać, że właściwy poziom higieny jest możliwy do uzyskania tylko w przypadku kiedy na palcach nie ma biżuterii, paznokcie są krótko obcięte, niepomalowane a skóra nie wykazuje zmian chorobowych. Aby mycie rąk było skuteczne, musi przebiegać ściśle według określonego schematu (rys.1). Higieniczne mycie rąk polega na zmyciu z powierzchni dłoni oraz przegubów zanieczyszczeń organicznych, nieorganicznych i eliminacji bytującej na niej flory przejściowej.

3/2014

76 |

Rys. 1. Schemat mycia rąk

Na dłonie należy nanieść płynne mydło antyseptyczne i przez czas 30-60 s dokładnie myć ręce, uwzględniając w szczególności okolice okołopaznokciowe, międzypalcowe oraz grzbiet dłoni (rys.2). Po dokładnym spłukaniu dłoni i ich wysuszeniu można przystąpić do dezynfekcji rąk. Preparat dezynfekujący nakłada się na oczyszczoną i wysuszoną skórę dłoni, wciera się go przez ok. 30 s i pozostawia do wyschnięcia. Preparat biobójczy naniesiony na mokre ręce ulega rozcieńczeniu, przez co jego skuteczność jest mniejsza; poza tym utrudnione jest odparowanie preparatu. Najczęściej popełnianymi błędami podczas mycia i dezynfekcji dłoni jest zbyt krótki czas mycia, pomijanie pewnych obszarów dłoni, stosowanie niewłaściwych produktów do higieny rąk a także używanie preparatów antyseptycznych z zanieczyszczonych mikrobiologicznie dozowników. Mydło antyseptyczne musi być wolne od drobnoustrojów. Czystość mikrobiologiczna mydła zależy od sposobu wytwarzania, konfekcjonowania, przechowywania i jego użytkowania. Konstrukcja do-

zowników na płyny antyseptyczne powinna uniemożliwić dopływ powietrza przez zassanie, a sposób dozowania powinien być łatwy i w miarę możliwości mieć jak najmniejszy kontakt ze skórą dłoni. Aby zapewnić jak najwyższy poziom higieny stosowane z dozownika mydło powinno być zużyte w całości (nie wolno dopełniać niecałkowicie opróżnionego dozownika), a po jego wykończeniu dozownik musi zostać umyty, zdezynfekowany i dopiero ponownie napełniony, tak aby nie stanowił on siedliska drobnoustrojów. Skuteczności działania produktów antyseptycznych musi być potwierdzona badaniami, a metody badania powinny być zaakceptowane przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Leczniczych, w celu uzyskania pozwolenia na obrót produktem biobójczym. W badaniach określana jest skuteczność biobójcza wobec Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Enterococcus hirae, Escherichia coli, Candida albicans. Wymagany normatywny poziom redukcji bakterii wynosi 5 lg, a grzybów 4 lg. Zgodnie z normą PN-EN 1500 higieniczna dezynfekcja rąk polega na wcieraniu preparatu w suchą skórę rąk przez czas niezbędny do uzyskania odpowiedniej redukcji drobnoustrojów. Skóra powinna być zwilżona preparatem do czasu uzyskania działania biobójczego. Metoda badania skuteczności polega na porównaniu działania badanego produktu z procedurą wzorcowej dezynfekcji rąk za pomocą 60% 2-propanolu. [5,6]. Ręce stanowią najważniejszą drogę przenoszenia chorobotwórczych mikroorganizmów. Prawidłowa higiena rąk jest podstawową zasadą w zapobieganiu zanieczyszczeniom i ma kluczowe znaczenie dla zdrowia, profilaktyki i bezpieczeństwa podczas pracy z kosmetykami. To najbardziej skuteczny, tani i łatwo dostępny sposób zapobiegawczy. Higiena rąk jest jednym z elementów utrzymania wysokiego poziomu czystości fizyczne i mikrobiologicznej w przemyśle kosmetycznym.

Rys. 2. Obszary pomijane podczas mycia rąk

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

77 Walidacja procesów mycia i dezynfekcji

Skuteczność procesu mycia i dezynfekcji, oprócz oceny sensorycznej (subiektywnej), można zwalidować za pomocą luminometrycznego pomiaru ilości ATP przed i po wykonaniu czynności higienicznych. ATP – adenozynotrójfosforan jest związkiem chemicznym znajdującym się w materii ożywionej. Jego obecność w obrębie produkcji świadczy o niedokładnym przeprowadzeniu zabiegów higienicznych, gdyż wskazuje na obecność zanieczyszczeń poprodukcyjnych oraz mikroorganizmów. Zaletą opisanego testu jest szybkość wykonania i możliwość podjęcia natychmiastowych działań korygujących. Innym stosowanym sposobem pozwalającym na zwalidowanie skuteczności mycia i dezynfekcji są metody klasyczne (np. kontaktowa lub tamponowa) Metody te pozwalają określić rodzaj i ilość wyrośniętych kolonii, jednakże wymagają czasu niezbędnego do wzrostu mikroorganizmów, przez co nie jest możliwe natychmiastowe podjęcie działań korygujących. Na mytych i dezynfekowanych powierzchniach nie powinny znajdować się żadne pozostałości używanych roztworów chemicznych. Najprostszym sposobem sprawdzenia, czy preparaty chemiczne zostały dobrze wypłukane jest zastosowanie papierka lakmusowego przez pracownika wykonującego płukanie. Po zabarwieniu papierek wskazuje przybliżoną wartość pH badanej powierzchni. Bardziej dokładną metodą jest polecana i stosowana metoda miareczkowania lub konduktometrycznego sprawdzenia przewodności pozostałości preparatów. Dokonywanie okresowej walidacji jest jednym ze sposobów zapobiegania zagrożeniom związanych z produkcją. Dzięki niej możliwa jest wyrywkowa kontrola poprawności wykonywanych czynności przez pracowników odpowiedzialnych za prowadzenie mycia i dezynfekcji oraz skuteczność obowiązujących procedur.

Osiągnięcie wysokiego poziomu higieny jest kluczowym elementem dla jakości i bezpieczeństwa wyrobów kosmetycznych i związane jest przede wszystkim ze stosowaniem odpowiednich preparatów chemicznych, jak również zależy od prawidłowego przygotowanych procedur mycia i dezynfekcji oraz odpowiedniego wykonania tych czynności. Dobrze zaprojektowany proces higieniczny zmniejsza ryzyko wystąpienia zanieczyszczenia wyrobu gotowego mikroorganizmami oraz pozostałościami środków chemicznych. W celu prawidłowego dostosowania chemii i techniki w prowadzonych procesach mycia i dezynfekcji należy przeprowadzić walidację skuteczności tych procesów. Walidacja to działanie mające na celu potwierdzenie w sposób udokumentowany i zgodny z zasadami Dobrej Praktyki Wytwarzania, że zastosowane procedury, urządzenia, preparaty, czynności i systemy rzeczywiście prowadzą do zaplanowanych wyników, a przez to zapewniają wymaganą jakość produkcji. W zakresie utrzymania higieny walidacji powinny być poddane stosowane preparaty do mycia i dezynfekcji oraz sposoby prowadzenia zabiegów higienicznych.

Kiedy prowadzić walidację Testy walidacyjne muszą być przeprowadzone w przypadku: (1) instalacji nowych linii i urządzeń produkcyjnych, wprowadzenia zmian, które mogą przyczynić się do zmiany skuteczności procesów mycia i dezynfekcji, (3) wprowadzenia nowego preparatu chemicznego. Walidacja musi w sposób szczególny obejmować swym zakresem te urządzenia oraz linie technologiczne, które w trakcie oceny higienicznej zostały wskazane jako potencjalnie trudne do zachowania higieny i tym samym stwarzające ryzyko pojawienia się zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Czynniki negatywnie wpływające na skuteczność procesów mycia i dezynfekcji mogą być spowodowane zmianami w stosowanych surowcach np. wprowadzenie surowca o zwiększonej lepkości), zmianami w samym procesie produkcyjnym (wprowadzenie innych parametrów, zwiększenie partii produkcyjne, etc). W przypadku wprowadzenia nowego preparatu myjącego lub dezynfekującego należy określić jego stężenia, czasu kontaktu z powierzchnią, temperaturę, wielkość przepływu. Przed rozpoczęciem procesów walidacyjnych konieczne jest ustalenie kryteriów akceptacji dla wszystkich prowadzonych testów. Zdefiniowane i zatwierdzone przez wszystkie zainteresowane strony (m.in. zapewnienie jakości, dział produkcji, laboratorium mikrobiologiczne) reguły określające przypadki, kiedy walidacja jest zakończona wynikiem pozytywny, a kiedy nie, pozwala zapobiec ewentualnym późniejszym dyskusjom, czy program higieny działa poprawnie. Protokół walidacji powinien zawierać dokładne metodyki testów, liczbę powtórzeń danych testów oraz mierzalne kryteria akceptacji dla badanych parametrów. Zazwyczaj preparaty chemiczne, wykorzystywane w zakładach, kupowane są w formie koncentratów, z których bezpośrednio przed przystąpieniem do mycia i dezynfekcji sporządzane są roztwory użytkowe. Roztwory użytkowe powinny podlegać kontroli sprawdzającej poprawność przygotowania, ponieważ złe stężenia lub zła temperatura niweczą cały trud mycia i dezynfekcji. Poprawność przygotowanych roztworów użytkowych oznacza się konduktometrycznie lub za pomocą miareczkowania. Właściwie przygotowane roztwory użytkowe pozwalają na ograniczenie kosztów związanych z utrzymaniem higieny.

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Mycie, dezynfekcja i antyseptyka są procesami, których pozwalają zapewnić bezpieczeństwo mikrobiologiczne ludziom i produkowanym wyrobom oraz zapewnić szeroko rozumianą higienę produkcji, na którą składa się higiena procesu (uwzględniająca czystość pomieszczeń, urządzeń surowców i opakowań) oraz higiena personelu (uwzględniająca higienę osobista oraz higienę na stanowisku pracy). Ale żaden z procesów prowadzących do zapewnienia żądanego, wysokiego poziomu higieny, żadne dostępne na rynku profesjonalne preparaty myjące i dezynfekujące, starannie i szczegółowo opracowane procedury utrzymania higieny, efektywne sprzęty przeznaczone do prowadzenia procesów mycia i dezynfekcji nie będą skuteczne jeżeli zabraknie dobrej woli, świadomości, wiedzy i zaangażowania wszystkich pracowników.

Literatura

3/2014

Jarvis WR., “Handwashing - the Semmelweis lesson forgotten?”, Lancet, 12, 1311-1312, 1994.

Faitz K.W., Sundseth Antje, Altmann M., “Hand hygiene among neurologists attending a congress, American Journal of Infection Control 42, 2014

Jonathan D. Katz, “Hand washing and hand disinfection: more than your mother taught you”, Anesthesiology Clin N Am 22, 2004

Stanga M., “Sanitation. Cleaning and Disinfection in the Food Industry”, Wiley-VCH, Weinheim, 2010

PN-EN 1499:2000/Ap1:2001 Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne. Higieniczne mycie rąk. Metoda badania i wymagania (faza 2, etap 2);

PN-EN 1500:2002 Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne. Higieniczna dezynfekcja rąk metodą wcierania. Wymagania i metoda badania (faza 2, etap 2);

Praca zbiorowa, Poradnik GMP-dobra praktyka wytwarzania środków farmaceutycznych i materiałów medycznych, Polska Izba Przemysłu Farmaceutycznego i Sprzętu medycznego, 1998

78 |

Opakowanie transparentne z folii O gustach się nie dyskutuje, lecz odstępstwem od tej reguły jest kwestia wyglądu opakowań. W wyścigu po uznanie klienta wszystkie legalne chwyty są dozwolone. Sposób, w jaki produkt prezentuje się na półce sklepowej decyduje o tym, czy znajdzie się on w koszyku potencjalnego klienta.

Rafał Chojecki Przedstawiciel ﬁ rmy HLPKlearfold w Polsce

trakcyjne, transparentne pudełko z folii potrafi wydobyć wewnętrzne piękno produktu na światło dzienne. Faktem jest, że pudełka z foli cieszą się niesłabnącą popularnością na całym świecie i pozwalają właścicielom marek oraz producentom produktów osiągnąć zamierzone cele. Opakowanie transparentne to opakowanie, którego nie widać, ale które wspaniale podkreśla walory zapakowanego w nie produktu. W natłoku produktów o podobnym przeznaczeniu, właściciele marek i producenci opakowań stają się coraz bardziej wrażliwi na punkcie wyglądu i prezentacji swoich towarów. Zwłaszcza, że badania konsumenckie potwierdzają, że nic bardziej nie przykuwa wzroku klientów, niż produkt w opakowaniu eksponującym wszystkie jego walory. Jasny komunikat transparentnego opakowania ma tę przewagę nad tekturą czy papierem, że nie pozostawia miejsca na zgadywanie, co

jest w środku. Zbędnym staje się rozrywanie opakowania w celu sprawdzenia, jak wygląda produkt umieszczony wewnątrz lub, co gorsze, zamykanie opakowanego towaru na kłódkę, bądź stawianie go za szybą, co uniemożliwia klientowi przyjrzenie się bliżej produktowi. Takie rozwiązania nie zwiększają szans na zakup, gdyż tylko klient pewny tego, co kupuje, szybciej podejmuje decyzję. Oryginalna grafika na transparentnym opakowaniu potrafi dodatkowo uwypuklić walory towaru lub zwyczajnie przyciągnąć wzrok klienta. Inną, niezaprzeczalnie istotną cechą tego typu opakowań jest fakt, że przeźroczyste opakowanie nie wprowadzi klienta w błąd, dając szatę graficzną wyglądem bardzo przypominającą produkt konkurencji.

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

79 MIĘKKIE BIGOWANIE I DNO ZAMYKANE AUTOMATYCZNIE (Soft-Crease & Auto Bottom) Większość standardowych opakowań składa się z twardych ścian o ostrych brzegach, które sprawiają nie lada problemy na taśmie montażowej. Efekty widać na półkach sklepowych w postaci porysowanych, pogniecionych pudełek o mało atrakcyjnym wyglądzie.

Rosnąca popularność technologii Soft-Crease, umożliwia produkcję składanych pudełek z folii z zamknięciem typu Auto-Bottom. Umożliwia to otwarcie pudełka za jednym naciśnięciem dołu opakowania i wymaga jedynie włożenia produktu i zamknięcia wieczka. Dzięki tej technologii koszty robocizny ulegają zmniejszeniu

o co najmniej 30%. Soft-Crease jest popularny wśród producentów opakowań, którym zależy na minimalizacji kosztów produkcji (zarówno automatycznej, jak i manualnej), przy jednoczesnej poprawie wizerunku produktu, przez umieszczenie go w przezroczystym, składanym pudełku, które można dopasować do każdego kształtu, wzoru lub koloru. Ta technologia jest niezwykle wszechstronna i może być dopasowana do wymagań szerokiego zakresu produktów i display’ów. Umożliwiając maksymalny kontakt wizualny z produktem, transparentne opakowanie z tworzywa gwarantuje konsumentowi, że to co jest w środku spełnia jego oczekiwania. Dodatkowo technologia Soft Crease może być wykorzystana do produkcji opakowań z ekologicznych tworzyw, jak APET czy RPET, zapewniając, że zapakowany towar spełnia wymagania zrównoważonego rozwoju. Dodatkowe korzyści dla producentów, którzy decydują się na transparentne opakowania, zaczynają się od pierwszego kontaktu z klientem, poprzez indywidualne doradztwo, produkcję próbek, po projektowanie z wykorzystaniem najnowocześniejszych technik. Podczas gdy inne metody bigowania mogą powodować sztywność lub zmniejszenie trwałości, miękkie bigowanie jest bardziej wytrzymałe, lepiej się zgina i zachowuje wyraźny kształt. Dzięki opracowaniu mniej szkodliwego dla środowiska bigowaniu plastikowych pudełek metodą RF, uzyskano opakowanie z pierwszorzędnym wyglądem i właściwościami. Uniwersalność i spójność miękkiego bigowania umożliwia osiąganie najlepszej wydajności podczas ręcznego lub automatycznego pakowania produktów. W przypadku ręcznego pakowania towaru, nie ma lepszego opakowania niż miękkie, gięte plastikowe opakowanie z automatycznie składanym dnem. Kartony z automatycznym dnem składa się ręcznie szybko i łatwo, a badania ruchu wykazały znaczące oszczędności kosztów pracy, do 30% w porównaniu ze standardowym opakowaniem. reklama

80 | kat BRC przyznawany przez Brytyjskie Konsorcjum Detalistów. Jest to międzynarodowy kodeks standardów jakości, gwarantujący bezpieczeństwo i wysoką klasę oferowanych produktów, które mogą mieć również zastosowanie do produktów spożywczych. Istnieje tyko 17 tysięcy certyfikowanych dostawców opakowań z ponad 100 krajów należących do programu, którzy korzystają ze sprawdzonych systemów zarządzania, kontroli jakości oraz monitorowania fabrycznych norm środowiskowych, produktów i procesów wytwórczych.

OPTYMALIZACJA KOSZTÓW OPAKOWANIA Właściciele certyfikatu aktywnie współpracują z największymi europejskimi sprzedawcami detalicznymi, markami i producentami, którym oferują pełen wachlarz możliwości w aspekcie zwiększania atrakcyjności ich towarów na rynku. Doświadczeni gracze wiedzą bowiem, że wykorzystanie najlepszej gatunkowo folii PP i tworzywa PET pozwoli im wyeksponować unikalne właściwości produktów oraz wyróżni je na konkurencyjnym rynku. Czasem najlepsze opakowanie to takie, którego nie widać – umożliwia bowiem ono wszystkim wizualnym zaletom dojść do głosu. Jasny komunikat transparentnego opakowania ma tę przewagę nad papierowym lub tekturowym, że nie pozostawia miejsca na zgadywanie, co jest w środku. Czasami używa się porównania do branży aparatów komórkowych w których płaci się za 100% możliwości aparatu, wykorzystując najczęściej 5-10% ich możliwości. Tutaj wykorzystuje się 100% możliwości, które daje opakowanie transparentne tworząc wartość dodaną i w ten sposób podnosząc wartość całego produktu.

Uniwersalność miękkiego bigowania, niezrównane doświadczenie, efektywne rozłożenie opakowań z automatycznym dnem na arkuszu, plus wręcz artystyczne klejenie, połączone razem sprawiają, że opakowania z automatycznym dnem posiadają przystępną cenę dla firm stosujących ręczne pakowanie produktów.

OFERTA OPAKOWAŃ Producent opakowań z tworzyw sztucznych naprawdę ma wiele do zaoferowania. Poprzez uwzględnienie i ocenę wszystkich parametrów, określonych wspólnie z klientem, można optymalnie dopasować design do wybranej wielkości pudełka, co nie tylko pomaga zmniejszyć koszty robocizny, ale też transportu, magazynowania i odpadów. Zwiększa również efektywność całego procesu produkcyjnego dla klienta i producenta.

FOLIA KONTRA KARTON Często słyszy się zarzut pod adresem opakowań z folii, że są mniej ekologiczne niż karton. Otóż firmy dbające o swoją reputację stosują materiały przyjazne środowisku naturalnemu jak APET lub RPET, które zawierają około 35% przetworzonego surowca. W wielu wypadkach są one łatwiejsze do recyklingu niż papier zadrukowany agresywnymi farbami nierzadko z użyciem ołowiu i lakierów utwardzanych, których nie opłaca się zmywać w celu odzyskania papieru. Prawdą jest, że nie każda firma produkująca opakowania zwraca uwagę na ekologię. Dlatego wyznacznikiem tego faktu jest certyfi-

Większość producentów oferuje opakowania wielkoprzetworzone, bardzo zaawansowane technologicznie. Są to np.: druk offsetowy z cold lub hot stampingiem lub efektami błyszczenia (glittering) lub oferuje usługi poprawiające grafikę, takie jak: tłoczenie, matowe lub błyszczące powłoki oraz niezrównane metaliczne, opalizujące i perłowe wykończenie. Są też powłoki imitujące np. skórę. Oferuje się także szeroki zakres własnych technik dodawania efektów specjalnych, które tworzą spektakularne wrażenie przezroczystości włączając tekstury, ruch oraz efekt głębi i trójwymiarowości. Transparentne opakowania foliowe pięknie prezentują produkty, tworzą ekscytującą estetykę i promują pozytywny odbiór. Takie opakowanie pozwala też na tworzenie unikatowych i rzucających się w oczy strukturalnych i graficznych projektów, niemożliwych do osiągnięcia przy pomocy kartonu. Tego typu opakowania przeznaczone są w szczególności dla branży kosmetycznej, wyrobów typu premium, alkoholi, produktów dla dzieci jak również dla branży spożywczej. Często zamawiane są opakowania dla branży elektronicznej, zabawek, sprzętu AGD. Zastosowań jest tyle, ile klienci wykazują pomysłów . Bez względu na rodzaj zawartości i jego przeznaczenie – atrakcyjny wygląd zewnętrzny ma pomóc w sprzedaży i przezwyciężyć początkową nieufność czy niezdecydowanie konsumenta, a przemysł opakowaniowy ma w tym pomóc.

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

artykuł sponsorowany

W małym ciele wielki duch

– dezodorant skompresowany LINDAL Ventil Polska Sp. z o.o.

Niedawne wprowadzenie na rynki światowe skompresowanych dezodorantów i antyperspirantów oznacza dalsze stosowanie obiecującej techniki aerozolowej opracowanej i opatentowanej przez Grupę LINDAL.

e atrakcyjne nowe produkty, obecnie powszechnie dostępne w Europie, oferują wiele korzyści właścicielom marek, sprzedawcom i konsumentom. Rozwiązania aerozolowe Lindal pozwalają niektórym właścicielom marek na zmniejszenie aż o 50% gazu pędnego oraz rozpuszczalnika, w rezultacie prowadząc do znacznego zmniejszenia rozmiarów pojemników. Oprócz mniejszego rozmiaru pojemnika i wynikającej z tego redukcji ogólnej emisji dwutlenku węgla, format skompresowany produktów do pielęgnacji ciała oznacza również mniejsze zużycie aluminium – a także zyski na transporcie i składowaniu (np. większa liczba opakowań na paletę). Grupa LINDAL, światowy lider w technologii opakowań do aerozoli, przewiduje szerokie zainteresowanie i akceptację tak sprzedawców jak i konsumentów dla nowego formatu skompresowanych dezodorantów i antyperspirantów. „Jak pokazują nasze obserwacje dotyczące zachowań użytkowników końcowych w momencie wprowadzenia, kilka lat temu, skoncentrowanych proszków do prania to najpierw nastąpi początkowy okres edukacji konsumentów, po czym kompleksowa akceptacja i popyt na nową platformę aerozoli.” powiedział Philip Brand, Dyrektor Marketingu Globalnego Grupy Lindal. “Nasze rozwiązania w aerozolach otwierają nowe możliwości rozwoju takich artykułów jak kosmetyki i artykuły do pielęgnacji ciała, pielęgnacji i stylizacji włosów, ochrony przeciwsłonecznej, art. do gospodarstw domowych i technicznych.” powiedział Brand. Aby podkreślić potencjał tego trendu, Unilever, jeden z wiodących na świecie do-

fot. LINDAL Ventil Polska

stawców artykułów żywnościowych, środków czystości i higieny osobistej, stwierdził, że format aerozolowy stanowi do 80% całej kategorii dezodorantów. Grupa Lindal patrząc perspektywicznie w przyszłość, niedawno otworzyła nowe Globalne Centrum Innowacji, jest to ośrodek ukierunkowany na wykorzystanie globalnych doświadczeń w aerozolach oraz dalsze wsparcie klientów firmy w opracowaniu nowej generacji rozwiązań

3/2014

opakowaniowych. Centrum zostało zaprojektowane jako ośrodek badawczo-rozwojowy, który skróci czas wprowadzenia na rynek, przyspieszy komercjalizację nowych produktów oraz doprowadzi do ogólnej poprawy jakości. LINDAL Ventil Polska Sp. z o.o. przedstawiciel LINDAL Group 95-200 Pabianice, ul. Piłsudskiego 34 tel. 42 215 20 90 e-mail: Anna.Kania@lindalgroup.com

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

84 |

Kosmetyki, pielęgnacja ciała i chemia gospodarcza

Uwzględnienie systemów znakowania na etapie projektowania opakowań

Agnieszka Morawska Videojet Technologies Sp. z o.o.

Wygląd opakowania pomaga zdefiniować marki klienta na rynku, a dobrze zaprojektowane opakowanie może być istotnym czynnikiem odróżniającym produkt wiodący na rynku od wycofanego z produkcji. Mimo znacznego trudu włożonego w opracowanie projektu opakowania, błędnie umieszczone, zniekształcone lub niechlujne oznakowanie na opakowaniu może być pierwszą rzeczą, jaką zauważy klient, powstrzymując go przed dokonaniem zakupu i potencjalnie szkodząc marce. Nieatrakcyjne kody są dla klientów trudne do odczytania i psują pożądany nieskazitelny wygląd dobrze zaprojektowanego opakowania. Uwzględnienie technologii znakowania podczas projektowania opakowania może zmniejszyć ryzyko nieestetycznego kodu i korzystnie wpłynąć na wygląd opakowania.

Nie pozwól, aby słabej jakości oznakowanie zepsuło wspaniały wygląd opakowania. Zoptymalizuj oznakowanie, aby pasowało do projektu opakowania

tu i zniweczyć wspaniały projekt opakowania. Chroń swoją inwestycję w opakowanie oraz wizerunek marki, uwzględniając system znakowania w trakcie procesu projektowania opakowań. Poznanie różnych dostępnych technologii znakowania danego opakowania pozwala wykorzystać proces produkcyjny, zamiast się z nim zmagać.

Opakowanie jest podstawowym narzędziem marketingowym na rynku kosmetyków, środków higieny osobistej oraz chemii gospodarczej. Bardzo często jest ono również głównym sposobem przekazywania wizerunku marki konsumentom, którzy zwracają uwagę na produkty w najbardziej kultowych i przyciągających wzrok wzorach opakowań. Wielu producentów kosmetyków, środków higieny osobistej oraz chemii gospodarczej poświęca znaczną ilość czasu i pieniędzy na opracowanie i wdrożenie swojej koncepcji opakowania. Jednak z uwagi na warunki produkcji i przechowywania konsumenci mogą nie dostrzec doskonałej koncepcji wzoru opakowania. Błędnie umieszczone, zniekształcone lub nieatrakcyjne kody partii, serii lub daty ważności mogą zniechęcić konsumentów do produk-

Na początku procesu projektowania opakowania należy rozważyć następujące pytania:

Z jakiego materiału będzie wykonane opakowanie? Wybór rodzaju podłoża zależy głównie od formy, właściwości i przeznaczenia produktu. Rodzaj materiału opakowania ma jednak również bezpośredni wpływ na jakość i trwałość oznakowania. Wygląd i trwałość oznakowania wynikają z zastosowanej technologii znakowania, natomiast rodzaj opakowania jest najważniejszym czynnikiem przy ustalaniu, która technologia jest optymalna

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

86 |

Opakowanie ma kluczowe znaczenie dla wizerunku marki i decyzji zakupowych klienta. Opracowanie efektownego opakowania może być jednak trudne i często wymaga znacznych nakładów czasowych i finansowych. Nie pozwól, aby słabej jakości oznakowanie zepsuło wspaniały projekt opakowania. Uwzględnienie technologii zmiennego znakowania na etapie projektowania opakowań umożliwia wykorzystanie procesu produkcyjnego.

Nieczytelne i nieprawidłowo umieszczone oznakowanie

w przypadku danego podłoża opakowania. Na przykład niektóre rodzaje tworzyw sztucznych mogą sprawiać problemy z uwagi na słabą przyczepność tuszu lub brak kontrastu. Aby zapewnić optymalne oznakowanie, należy ocenić możliwości różnych technologii zmiennego znakowania w przypadku wymaganego podłoża. Jeżeli w przypadku jakiegoś produktu wymagany jest konkretny rodzaj materiału opakowania, należy rozważyć dodanie specjalnego obszaru, w którym dana technologia będzie skuteczna. Na przykład kartony często zawierają niewielkie obszary, z których usunięto trudną do oznakowania powłokę lub lakier, aby umożliwić lepszą przyczepność w przypadku rozwiązań opartych na użyciu atramentu. Są one często nazywane „polami wybitymi” i mogą być również tworzone na etykietach lub bardzo wzorzystych powierzchniach. Podobne okienka pod nadruk, w których zmieniono odcinek opakowania lub kolor etykiety, można tworzyć w przypadku niemal każdego rodzaju opakowania w celu poprawy jakości znakowania. Na jakość oznakowania ma również wpływ kolor materiału opakowania. Jeśli na przykład środek czystości wymaga opakowania z tworzywa HDPE, a jednocześnie konieczny jest wysoki kontrast oznakowania, aby było ono łatwo czytelne dla konsumenta, należy rozważyć użycie tworzywa sztucznego w jaśniejszym kolorze, aby uzyskać najwyższy kontrast oznakowania. Inną opcją jest uwzględnienie specjalnych dodatków do opakowania przy konwerterze, aby zapewnić optymalizację technologii zmiennego znakowania. Na przykład DatalaseTM jest substancją dodawaną do materiału opakowań lub etykiet, która umożliwia umieszczenie za pomocą wiązki laserowej ciemnego, wyraźnego oznaczenia na powierzchni opakowania, które wygląda jak wstępnie wydrukowane.

Nieskazitelne oznakowanie metodą Datalase w okienku

generuje dodatkowe koszty zarządzania zapasami i stwarza możliwości wystąpienia potencjalnych błędów opakowań, takich jak nieprawidłowe etykietowanie produktów. W przypadku częstych zmian produktu albo jeśli ma on wiele wariantów zapachowych czy kolorystycznych lub gdy stosowane są sezonowe wzory opakowań, należy rozważyć wstępne drukowanie niewielkiej części informacji oraz wykorzystanie rozwiązań do zmiennego znakowania podczas produkcji w celu indywidualnego dostosowania opakowania dla danego produktu. Zaawansowana technologia znakowania często umożliwia wydrukowanie na linii w zakładzie produkcyjnym prawie takich samych informacji, jak w przypadku druku wstępnego. Wykorzystanie metody zmiennego druku umożliwia drukowanie ikon, kodów kreskowych, tekstu i innych informacji bezpośrednio na opakowaniu podczas produkcji, dzięki czemu można ograniczyć zapasy opakowań oraz komplikacje związane z posiadaniem ich wielu różnych rodzajów. Daje to również możliwość łatwego dostosowania produktów dzięki sezonowym, promocyjnym i specyficznym dla danego rejonu informacjom, nanoszonym za jednym naciśnięciem przycisku i niemal bez dodatkowych kosztów.

W jaki sposób komunikujesz się z klientami po zakupie? Interaktywna komunikacja z klientami po dokonaniu zakupu produktu może zwiększyć lojalność wobec marki, zapewnić o autentyczności produktu oraz dostarczyć cennych danych marketingowych. Logistyka interakcji z klientami może być jednak trudna. Zmienne znakowanie zapewnia niepowtarzalne kody na każdym opakowaniu. Taka identyfikacja poszczególnych sztuk produktu w połączeniu z aplikacjami mobilnymi i internetowymi oraz witrynami internetowymi może skłonić klienta do rozpoczęcia dialogu i zachęcić do interakcji z marką poprzez gry promocyjne oraz możliwe do zeskanowania kody kreskowe i numery identyfikacyjne. Na przykład do opakowania szamponu lub detergentu można dodać niepowtarzalne kody, które po wprowadzeniu w trybie online umożliwią zdobycie punktów lojalnościowych. Tego typu programy wzbudzają zaangażowanie klientów, a także mogą dostarczać cennych danych dotyczących zakupów i konsumentów.

Jaka treść jest zawarta na opakowaniu produktu? Treść na zewnętrznej stronie opakowania jest istotna w celach informowania konsumentów i zachowania zgodności z wymogami prawnymi. Zapewnienie aktualności i dokładności treści opakowania może jednak być trudne. Uwzględnienie treści drukowanej na opakowaniu i zastosowanej w tym celu technologii druku umożliwia optymalizację danego opakowania. Często prawie cała treść na opakowaniu jest drukowana przy konwerterze opakowań, a nie w miejscu wytwarzania produktu. Ogranicza to elastyczność produkcji,

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

opakowanie idealne

Airless Wioleta Sacha Dział Opakowań POLPAK

Nieustannie rozwijający się rynek kosmetyczny stawia coraz to nowsze wyzwania przed producentami opakowań kosmetycznych, co sami niejednokrotnie określają nawet jako żądania. Zaznaczają jednocześnie, że określenie „żądania” nie ma tutaj negatywnego wydźwięku, a jest jedynie podkreśleniem wagi zmian jakich oczekuje branża kosmetyczna od dostawców opakowań.

ciąż udoskonalane receptury kosmetyków, zwierające naturalne składniki i starannie dobrane komponenty wymagają opakowania, które utrzyma ich właściwości na najwyższym poziomie oraz zapewni komfort aplikacji produktu. Dlate-

go też nie jest zaskoczeniem fakt, iż wciąż najbardziej pożądanymi opakowaniami na rynku kosmetycznym pozostają opakowania airless. Na sklepowych półkach można znaleźć nawet produkty znajdujące się w opakowaniach wyglądających jak typowy

3/2014

airless, które jednak nie są nim w rzeczywistości. Firmy kosmetyczne są świadome tego, że to opakowanie cieszy się dobrą opinią wśród odbiorców docelowych, dlatego już sama jego imitacja wzbudza pozytywne skojarzenia i zachęca do zakupu. Bez wątpienia opakowania airless są na chwilę obecną nie tylko niezwykle popularne, ale stały się wręcz symbolem pewnego statusu. Rosnące zainteresowanie opakowaniami airless nakłania producentów tego typu opakowań do nieustannych prac nad udoskonalaniem i rozwijaniem swoich produktów. Osiąganie coraz większej funkcjonalności jest celem zarówno dla dostawców jak i firm kosmetycznych, gdyż obojgu przynosi to wymierne korzyści. Starannie tworzone i wciąż udoskonalane receptury kosmetyków zawierają wiele wrażliwych składników, które nie są dostatecznie chronione przez konwencjonalne opakowania, natomiast technologia airless pomaga skutecznie ochronić je przed zepsuciem, odparowaniem, promieniami

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

UV, jak również umożliwia łatwe i wygodne dozowanie kosmetyku, zachowując przy tym maksimum higieny. Wychodząc naprzeciw branży kosmetycznej producenci opakowań airless nieustannie proponują nowe rozwiązania, które mają na celu głównie maksymalną ochronę medium. W ostatnim czasie pojawiły się na rynku między innymi airlessy z systemami blokującymi, których zadaniem jest dodatkowa izolacja preparatu od powietrza. Dodatkowy element w części dozującej airless wsuwa się do środka podczas naciśnięcia,jednocześnie wypychając określoną ilość produktu. Podczas dozowania mechanizm wewnątrz części dozującej utrzymuje uszczelkę, by całkowicie zapobiec kontaktowi powietrza z medium. Zainteresowanie tego typu rozwiązaniem w „bezpowietrznej” technologii również wzrasta, ponieważ mechanizm blokujący ma konkretne zalety. Po pierwsze, takie opakowanie nie wymaga nasadki, co sprawia, że jest bardziej ergonomiczne, funkcjonalne i przede wszystkim tańsze. Bez wątpienia lepiej sprawdzi się też w podróży. Kolejną, innowacyjną propozycją ulepszenia opakowania airless jest zastosowanie w nim automatycznej dyszy flip-top na me-

chanizmie blokującym. Dozownik jest odblokowywany poprzez przekręcenie, a osłona dyszy otwiera i zamyka się automatycznie przy każdym naciśnięciu. Dodatkowo opakowanie posiada funkcję zasysania zwrotnego, które wraz z osłoną dyszy chroni produkt przed zasychaniem we wnętrzu dozownika. Oprócz ulepszeń zachodzących w obrębie mechanizmu airlessów, producenci opakowań proponują też szereg elementów dozujących, w które można „wyposażyć” opakowanie. Airless posiadający inny element dozujący niż standardowy dozownik, pozwala łatwiej aplikować produkt i przede wszystkim precyzyjniej, co jest niezwykle ważne, zwłaszcza w kosmetykach, które powinny być nakładane punktowo. Spośród dostępnych na rynku aplikatorów w różnych rozmiarach i kształtach firmy kosmetyczne wybierają te, które doskonale sprawdzą się w aplikacji kosmetyków przeznaczonych do określonych obszarów skóry. Udowodniono, że airlessy z niestandardowymi elementami dozującymi intrygują konsumentów, przyciągają wzrok oraz wzbudzają zainteresowanie wśród młodszej grupy odbiorców. Doskonałym dowodem na to jest airless z chłodzącą kulką wykonaną ze stali nie-

rdzewnej. Jedna z marek sprzedaje w takim właśnie opakowaniu krem pod oczy. Futurystyczny i naukowy wygląd wzbudza zaufanie i intryguje, z kolei wysoka jakość wykonania gwarantuje komfort używania produktu i stosowania kosmetyku. Po naciśnięciu części dozującej pojawia się określona ilość produktu, którą rozprowadzamy okrężnymi ruchami za pomocą obrotowej kulki. Metalowa kulka delikatnie chłodzi skórę, okrężne ruchy z kolei pozwalają skórze się zrelaksować , a to wszystko z zachowaniem maksymalnej higieny. Popularność airlessów sprawia, że również one same przybierają najróżniejsze kształty od dwukomorowych, poprzez te w kształcie długopisu i ampułki, aż po słoiki - airlessy. Zarówno konsumenci, jak i specjaliści od marketingu największych brandów kosmetycznych są świadomi korzyści płynących z „bezpowietrznej” technologii. Opakowania stanowią doskonałe zabezpieczenie dla produktu, są funkcjonalne, higieniczne, a przy tym wszystkim symbolują luksus i elegancję. Producenci kosmetyków doskonale wiedzą, że Klient decydujący się na zakup drogiego preparatu przeciwstarzeniowego czy przeciwzmarszczkowego ma też

reklama

konkretne wymagania wobec opakowania. To właśnie ono jest potwierdzeniem jakości samego produktu, którego aplikacja ma być łatwa, przyjemna i pozwalająca wykorzystać produkt do końca. Dlatego też producenci opakowań wprowadzają również szereg rozwiązań w obszarze dozowania, tak by każdy kosmetyk mógł być zużyty niemalże do ostatniej kropli. Najnowsze opakowania airless pozwalają na wykorzystanie już od 95% do 98% produktu. Opakowania airless znajdują zastosowanie głównie na rynku kosmetycznym, a konkretnie na tzw. rynku kosmeceutyków – gdzie największą część stanowią kosmetyki do pielęgnacji skóry, a spośród niej aż 43% to serie kosmetyków przeciwstarzeniowych. Dla tego rynku opakowania airless są idealnym rozwiązaniem, gwarantując właściwą ochronę delikatnego produktu i zostawiając jednocześnie sporo przestrzeni , dosłownie i w przenośni, na działania marketingowe. Fakt ten ma istotne znaczenie też dlatego, że jak zostało to wcześniej podkreślone, konsumenci na własnej skórze doświadczyli korzyści technologii „bezpowietrznej”, dzięki której m.in. mogą do końca wykorzystać produkt, ale ważny jest dla nich również prestiżowy i modny wygląd. Mając tego świadomość marki kosmetyczne niejednokrotnie w opakowaniach airless sprzedają preparaty, których formuła wcale nie wymaga zastosowania tego typu opakowania, ale jego użycie gwarantuje pozytywne skojarzenia i tym samym lepszą sprzedaż. Produkty anty-aging zawierają skomplikowane i złożone preparaty, którym opakowanie musi zapewnić należytą ochronę, aby zachowały pełne właściwości do ostatniej dozy, a chociaż tlen jest niezbędny dla życia człowieka, to dla produktu kosmetycznego może okazać się największym wrogiem.

Oprócz funkcji ochronnej, którą airlessy spełniają doskonale, stosowanie ich umożliwia również znaczne ograniczenie używania substancji konserwujących w kosmetykach. Nowe, innowacyjne systemy airless pomagają zachować właściwości wrażliwych składników, takich jak retinol czy witamina C, dodatkowo pozwalają na zmniejszenie środków konserwujących, co tym samym czyni produkt bardziej ekologicznym i naturalnym. „Bezpowietrzne” opakowania doskonale sprawdzają się również w aplikacji wszelkich rodzajów serum, podkładów i fluidów, jak również olejków do pielęgnacji. Dzięki intensywnemu rozwojowi na rynku airlessów konsystencja medium już od dawna nie stanowi przeszkody przy wyborze opakowania z mechanizmem airless, a wręcz przeciwnie – stanowi bodziec do kolejnych udoskonaleń, czego efektem jest chociażby innowacyjny system airless umożliwiający mieszanie proszku z cieczą. Złożone związki i składniki naturalne zawarte w kosmetykach, jak zostało to już podkreślone, wymagają kompleksowej ochrony przed tlenem, zanieczyszczeniami z zewnątrz czy światłem. Producenci opakowań dążą do tego by ich produkty spełniły te wymogi nie wchodząc przy tym w żadne interakcje z medium. Materiały, z których wykonane są opakowania airless mają chronić, ale też same muszą być bezpieczne dla produktu. Z pewnością wysoka jakość surowców, z których są wykonane, jak również pozostałe czynniki, takie jak dostosowany mechanizm czy atrakcyjny wygląd, podnoszą cenę samego opakowania, ale zarówno firmy kosmetyczne, jak i konsumenci zdają sobie sprawę z tego, że jakość zawsze będzie w cenie. Szereg korzyści płynących z techonologii airless począwszy od ich funkcjo-

nalności, przez kompleksową ochronę właściwości preparatu, aż po atrakcyjny wygląd, zdecydowanie rekompensuje wielokrotnie inwestycję w tego typu opakowanie. Opowiadając o opakowaniach airless nie sposób pominąć kwestii dotyczącej ich zdobienia i dekorowania. Opakowania, będąc integralną częścią luksusowego i prestiżowego rynku kosmetycznego, muszą stanowić jego wizytówkę i jednoznacznie komunikować o klasie produktu. W tym celu marki kosmetyczne również stosują pewne zabiegi, jak chociażby wykorzystanie airlessa z podwójnymi ścianami, który nie tylko dodatkowo chroni produkt, ale dodaje mu też prestiżu. Marki kosmetyczne wymagają, by opakowanie było tworzone w oparciu o estetykę i funkcjonalność, a jednocześnie pozostawało atrakcyjne dla oka konsumenta. Obecnie modny wygląd jest stosunkowo łatwo uzyskać poprzez połączenie różnych technik zdobienia, takich jak: etykietowanie, wielokolorowy nadruk, cold-stamping, lakierowanie, sitodruk, czy użycie elementów metalizowanych, nadających opakowaniu luksusowy wygląd. Istotne zmiany zachodzą też w samej kolorystyce wykorzystywanej do zdobienia airlessów. Marki porzucają stonowany i wyciszony biały kolor, symbolizujący kliniczną czystość i estetykę, na rzecz bogatszych zdobień i intensywniejszych barw. Ponadto stosując metalizowane elementy w połączeniu z nową odsłoną bieli jaką jest efekt „mrożonego szkła” opakowanie nie traci swojego „naukowego” look-u, a dla odbiorcy jest jednocześnie modne i luksusowe. Podsumowując, można bezsprzecznie stwierdzić, że opakowania airless zrewolucjonizowały rynek kosmetyczny, a zainteresowanie nimi wciąż rośnie. Nowe rozwiązania w obrębie ich funkcjonalności, design-u i zastosowania sprawiają, że firmy kosmetyczne wykorzystują je do coraz większej ilości swoich preparatów. Duże powodzenie „bezpowietrznej” technologii sprawia, że producenci zmierzają w kierunku tworzenia opakowań airless jak najbardziej przyjaznych środowisku naturalnemu, wytwarzając je z materiałów, które można łatwo poddać recyklingowi. Można zatem stwierdzić, że niebawem airless stanie się opakowaniem idealnym – funkcjonalnym dla konsumenta, jeszcze bardziej przyjaznym dla środowiska i dochodowym dla producentów.

Bibliografia

www.cosmeticsbusiness.com Victor Suben, Airless Dispensing Packages Marie Redding, Elevating Airless

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

92 |

Drewno jako materiał odnawialny w produkcji opakowań kosmetycznych Technotraf Wood Packaging

Drewno stało się obecnie bardzo popularnym materiałem wśród luksusowych marek sektora kosmetycznego. Dodatek drewnianego korka czy pudełka nadaje luksusowym markom perfum i kosmetyków prestiżowego charakteru. Materiał ten niesie ze sobą wiele korzyści, takich jak dostrzegalna, wysoka jakość oraz atrakcyjny wygląd. Wyrafinowane, drewniane pudełko może być wciąż używane po skończeniu się perfum, utrzymując markę widoczną i żywą w świadomości konsumenta.

Drewno jest jedynym materiałem, który jest odnawialny w 100%, jeśli został pobrany z rzetelnego źródła

edną z zalet, która niewątpliwie wysuwa się na prowadzenie, jako nie tylko ta najbardziej popularna, ale także najbardziej istotna, jest możliwość ponownego przetworzenia opakowania wykonanego z drewna. W świecie, w którym odpady stają się coraz większym problemem, opakowania przyjazne dla środowiska zdają się mieć decydujące znaczenie dla poprawy sytuacji. Możliwość ponownego przetworzenia oraz odnawialność, stały się jednym z kryteriów decydujących o wyborze materiału do produkcji opakowań przez wiodących producentów kosmetyków.

Materiał odnawialny Drewno bez wątpienia jest jednym z niewielu materiałów, które mogą inspirować zarówno poprzez ponadczasowy kunszt, jak i nieograniczone możliwości kreowania. Wciąż zdaje się być postrzegane jako najbardziej szlachetny z materiałów, obojętnie czy jako środek dla rzemieślnika czy architekta, projektanta czy dekoratora. Zgodnie z badaniami, jego obecność w domu ma pozytywny wpływ na stan emocjonalny ludzi. (1) Poza tym, drewno wykazuje ogromne korzyści pod względem odnawialności. Tak naprawdę, to jedyny materiał, który jest odnawialny w 100%, jeśli zostaje pozyskany z rzetelnego źródła. Analiza Cyklu Życia (LCA) drewna jest zdumiewająca, gdyż podczas jego wycinki, przetwarzania i konserwacji zużywana jest minimalna ilość energii. Nawet, jeśli jest używane do produkcji niskonakładowych przedmiotów, jak na przykład elementy opakowań kosmetycznych, drewno pozostawia śladowe odpadki. Większe ścinki są mielone w celu produkcji płyt wiórowych, natomiast wióry są przetwarzane na materiały palne i podściółkę dla zwierząt. Co więcej, drewno jest bardzo trwałe, a niektóre gatunki potrafią nawet przetrwać wieki.

Społeczna odpowiedzialność Ziemia posiada około jednego tryliona ton drewna, a wartość ta rośnie z prędkością 10 miliardów ton rocznie. Przemysł drzewny utrzymuje, w różnym stopniu, blisko 1,6 miliarda ludzi na całym

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

reklama

93 Drewniana butelka opracowana przez Technotraf dla Armand Basi’s Wild Forest

Zapowiada się, że drewno zapisze się na długo w branży opakowań kosmetycznych świecie (2), a lasy oczywiście grają tutaj kluczową rolę w walce ze skutkami zmiany klimatu. W 1992 roku, Narody Zjednoczone przyjęły listę zasad nakierowanych na ochronę i zarządzanie tym niesamowitym zasobem, biorąc pod uwagę kryteria zrównoważonego rozwoju. (3) Zrównoważone Zarządzanie Lasami (SFM) zostało zdefiniowane przez Narody Zjednoczone i grupę instytucji leśniczych jako zarządzanie i użytkowanie lasów i terenów leśnych w sposób, który zapewnia ich różnorodność biologiczną, produktywność, odnowę i zdolność do spełniania swoich wszystkich społecznych, ekonomicznych i ekologicznych funkcji. Mówiąc prościej, dotyczy ono osiągania równowagi, nie tylko na rzecz przetrwania lasów, ale także na rzecz ludzi, którzy są od nich uzależnieni ekonomicznie.

Opakowanie Co, z marketingowego punktu widzenia, daje konsumentowi zastosowanie drewna? Choć prawdą jest, że drewniany element musi być użyty w połączeniu z innym materiałem, to drewno samo w sobie nada produktowi odrobinę luksusu, ponadczasowości oraz elegancji. Drewno tradycyjnie może kojarzyć się z produktami przeznaczonymi wyłącznie dla mężczyzn, jednak sytuacja zaczyna się zmieniać i to nie tylko w kategorii uniwersalnych produktów kosmetycznych i tych przeznaczonych dla obu płci. W rzeczywistości, pierwszy projekt firmy Technotraf – Burberry Touch – obejmował również wersję przeznaczoną dla kobiet. Niedawno, w 2012 roku, Guerlain wypuścił na rynek puder brązujący, w drewnianej obudowie polakierowanej na hebanowo. Na rynku produktów luksusowych firma Rituals wyprodukowała gamę perfum z drewnianymi nasadkami, a francuska firma produkująca naturalne kosmetyki – De Nos Jardins – zrobiła to samo w przypadku olejków do masażu. Z marketingowego punktu widzenia opakowanie może grać także dużą rolę w przypadku firm produkujących m.in. kosmetyki

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2014

94 | naturalne. Mówiąc ściślej, pakowanie produktów kosmetycznych posiadających certyfikat ECOCERT, w opakowania wyprodukowane z materiałów odnawialnych, np. drewna, posiadającego certyfikat PEFC, wyraźnie podkreśla prośrodowiskowe zalety produktu. Jednak, nawet w przypadku marek, które nie posiadają w swoim portfolio produktów naturalnych, dodatek drewnianego elementu do opakowania doda produktowi atrakcyjnego wyglądu. W ostatnim czasie panowała moda na powierzchnie metalizowane; powrót naturalnego drewna do opakowań kosmetycznych jest logiczną reakcją na taką sytuację. Drewno jednocześnie zaspokaja popyt na alternatywy przyjazne dla środowiska, co idzie w parze z nową filozofią „odpowiedzialnego konsumpcjonizmu”. Choć drewniane elementy w opakowaniach kosmetycznych zawsze wymagają plastikowej wkładki, by zachować swoją funkcjonalność, to ich dodatek stanowi duży krok w kierunku zmniejszenia ilości materiałów nieodnawialnych i zwiększenia ogólnej naturalności DNA produktu.

z elementów wykonanych z drewna posiadającego certyfikat PEFC, znacznie zwiększa się przyjazne postrzeganie produktu. Konsumenci wkupują się w łaski pomysłu, który jest luksusowy, ponadczasowy i „naturalny”. To działa nawet w przypadku nieorganicznych produktów kosmetycznych. Jak pokazały ostatnie serie produktów, zastosowanie drewna nie ogranicza się już jedynie do rynku „męskiego”. Ponadto, realizatorzy i pomysłodawcy projektów używają tego materiału na wiele zaskakujących sposobów na rynku konsumenckim – rozszerzając jego semiotyczny kontekst od tego związanego z „dziedzictwem” i z „modną nowoczesnością”. Drewno jest uniwersalnym, długo zużywającym się materiałem, a koszty produkcji są przystępne. Gdy wykończy się je przy pomocy całej gamy dodatków i różnych technik zdobienia, jego kreacyjne możliwości są niemalże nieograniczone – w rzeczywistości, jedyną rzeczą, której drewno nie potrafi, to być przezroczystym. Zapowiada się, że drewno zapisze się na długo w branży opakowań kosmetycznych, nie tylko w odpowiedzi na lata dominacji trendów nowych technologii, ale również dlatego, że myślący konsumenci, którzy są coraz bardziej świadomi i informowani o alternatywach przyjaznych środowisku, właśnie tego żądają.

Wnioski W przemyśle kosmetycznym, niezaprzeczalnym faktem jest, że opakowanie jest równie ważne, jak produkt w nim zawarty. Innowacyjne rodzaje opakowań grają kluczową rolę w procesie podejmowania decyzji przez konsumenta (zwłaszcza tyczy się to tych niezdecydowanych konsumentów). Świadomość konsumencka dotycząca zdrowia i środowiska stworzyła popyt na produkty organiczne poza sektorem spożywczym i uderzyła w rynki takie jak kosmetyki czy środki higieny osobistej (4). Toteż, gdy produkt przedstawia się w opakowaniu

Literatura 1)

Appearance Wood Products and Psychological Well-being, Rice J, Kozak RA, Meitner MJ, Cohen DH. (2006).

www.un.org, ‘Forests for People’.

www.un.org/geninfo/bp/enviro.html

Certified organic: moving beyond food and drink (part 3). Euromonitor. (May 2012).

Rozmowa z...

Jaume Ordeig, Dyrektorem ds. handlowych, Technotraf Wood Packaging

Jakie są zalety stosowania drewna jako materiału do produkcji opakowań kosmetyków i perfum?

Temperatura, wilgotność, ekspozycja na światło zmieniają drewno. Jak rozwiązali Państwo ten problem?

Drewno, to uniwersalny materiał, który można obrobić i udekorować tak, aby odpowiadał większości zasad marketingowych. Może być nowoczesne i modne, jak również klasyczne; może być przeznaczone dla kobiet jak i mężczyzn. Drewno dodaje godności luksusowym markom. To wdzięczny materiał, który wymaga szacunku będąc przeciwieństwem tego wszystkiego, co jest sztuczne, imitacyjne i syntetyczne. Drewno posiada atrakcyjny wygląd, zadowalające właściwości “dotykowe”, coraz częściej poszukiwane przez wiodące marki kosmetyczne. Jest naturalne, a jako źródło materiału, jest nieskończenie odnawialne.

Firma Technotraf przez lata udoskonalała zastrzeżony proces obróbki drewna, aby uzyskać własny surowiec, odpowiedni do zastosowania, jako luksusowy materiał opakowaniowy. Proces ten obejmuje kilka etapów suszenia, które gwarantują stabilność drewna.

Jakie były najbardziej interesujące przykłady drewnianych opakowań, które Państwa firma musiała zrealizować? Co było największym wyzwaniem? Niech posłużę się przykładem Issey Miyake’s L’Eau d’Issey pour Homme, aby zobrazować wyzwania, jakim stawiamy czoła w opracowywaniu drewnianych elementów. Drewno świetnie współgra z pozycjonowaniem marki perfum i wiadomością o naturalności, którą chce się przekazać. Celem było użycie drewna do stworzenia opakowania, które naprawdę przykułoby uwagę na półce. Wyzwanie w tym przypadku było dwojakie: klient chciał zachować wymiary zewnętrzne identyczne z tymi, które posiadało

Jakie problemy mogą pojawić się, gdy wybiera się drewno jako materiał opakowaniowy do kosmetyków czy perfum? Po ścięciu drzewa, drewno wciąż żyje, więc jeśli ma ono zostać użyte jako materiał do produkcji opakowań, należy upewnić się, że będzie ono stabilne w okresie przydatności produktu.

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

95 oryginalne opakowanie szklane, nowe opakowanie miało mieścić również tą samą pojemność (100ml). Drugim aspektem było to, że opakowanie musiało przypominać driftwood (drewno wyrzucone przez morze na brzeg). Shiseido obmyśliło technikę stosowania „kieszeni” wewnątrz butelki. Przy tym projekcie zastosowaliśmy tę samą technikę. Jednakże, rozmiar drewnianego opakowania musiał być dokładnie taki sam jak oryginalnej szklanej butelki, by nowe opakowanie zmieściło się w kartonowe pudełko. Musieliśmy sprawdzić, jak daleko możemy posunąć się z opróżnianiem zbitego klocka drewna, co było początkowym stadium, by móc umieścić tam pojemnik z perfumem. Ustawiliśmy obrabiarkę CNC, aby uzyskać właściwą geometrię. Jeśli chodzi o wygląd i sposób użytkowania, to opakowanie miało wyglądać jak coś, co zostało stworzone przez naturę. Oczywiście, driftwood jest za bardzo niestabilne, więc wykorzystaliśmy drewno bukowe. Potem odtworzyliśmy efekt w warunkach produkcji przemysłowej. Nigdy wcześniej tego nie dokonano. Wdrożyliśmy nowy sposób obróbki drewna, aby podkreślić jego nieregularności i naturalność. Zabejcowaliśmy i polakierowaliśmy je w taki sposób, by wyglądało jak prawdziwe driftwood – przy tym każda sztuka była absolutnie unikalna podobnie jak osoba, która będzie używać tego zapachu! Na końcu oznakowaliśmy produkt. Z powodu krzywej i nieregularnej powierzchni nasi technicy musieli użyć najlepszego rodzaju atramentu i najlepszych narzędzi, aby uzyskać czytelny nadruk w wysokiej rozdzielczości. Rezultat końcowy był naprawdę dość zdumiewający. Innym ciekawym przykładem realizacji była butelka, którą opracowaliśmy dla Armand Basi’s Wild Forest czy najnowsza puderniczka dla Guerlain.

Opakowanie opracowane przez Technotraf dla pudru brązującego marki Guerlain

Jak rozwiązali Państwo kwestię interakcji pomiędzy drewnem a zapakowanym produktem? Drewno samo w sobie nie ma żadnej funkcjonalności. Aby je użyć jako, np. nakrętkę, będzie wymagało plastikowej lub metalowej wkładki, by móc ją zakręcić lub nałożyć na butelkę czy atomizer. Firma Technotraf posiada standardowy wachlarz akcesoriów, i może opracować wspomniane wkładki, gdy zaistnieje taka potrzeba.

Jak kształtują się ceny drewnianych opakowań kosmetycznych? Czy są to duże różnice w porównaniu z innymi materiałami stosowanymi do produkcji opakowań np. szkłem czy plastikiem? Wbrew powszechnym opiniom, drewno jest stosunkowo niedrogim materiałem, znajdującym się w zasięgu większości luksusowych i prestiżowych marek. Koszty narzędzi są nieznaczne w porównaniu z innymi materiałami takimi jak aluminium czy plastik. Niskie nakłady i krótki czas oczekiwania sprawiają, że drewno jest idealnym materiałem do omawianych projektów. reklama

96 |

Badanie znaku towarowego chroni przed stratą czasu i pieniędzy Marta Krzyśków-Szymkowicz Rzecznik patentowy, kancelaria JWP Rzecznicy Patentowi

Nowe znaki towarowe pojawiają się na rynku niczym grzyby po deszczu. Im więcej nowych przedsięwzięć biznesowych, tym więcej zarejestrowanych oznaczeń, jest to więc zjawisko zdecydowanie pozytywne dla naszej gospodarki. W Polsce, w Urzędzie Patentowym (UP), w 2012 roku zgłoszono ponad 13 000 znaków towarowych, a w OHIM – Urzędzie ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego od 1 stycznia 2014 r. zgłoszono już 62 000 znaków towarowych.

stotą prawa ochronnego na znak towarowy jest uzyskanie wyłączności na dane oznaczenie, przez co rozumie się prawo do wyłącznego korzystania z niego w sposób zarobkowy i zawodowy na danym, wybranym terenie. Można ograniczyć się do zagwarantowania znakowi ochrony tylko na terytorium Polski, jednak coraz częściej przedsiębiorcy wybierają ochronę na terenie całej Unii Europejskiej, ponieważ dokonując jednego zgłoszenia i wnosząc jedną opłatę uzyskuje się prawo ochronne ważne we wszystkich 28 krajach Unii Europejskiej.

Zgłoszenie nie oznacza rejestracji Według większości zgłaszających, pierwszym krokiem w celu uzyskania prawa ochronnego na dane oznaczenie, jest złożenie podania do Urzędu Patentowego. Takie podanie trafia do eksperta, który dokonuje badania zdolności rejestrowej danego oznaczenia, czyli dokładnie sprawdza czy dane oznaczenie nie narusza tzw. przesłanek bezwzględnych i względnych stanowiących przeszkodę w uzyskaniu ochrony. Nie zostaną zarejestrowane takie oznaczenia, które nie nadają się do odróżniania w obrocie towarów, dla których zostały zgłoszone, są tzw. oznaczeniami opisowymi,które weszły do języka potocznego, a ich używanie narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich, które są sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami, oraz które ze swojej istoty mogą wprowadzać odbiorców w błąd, w szczególności co do

charakteru, właściwości lub pochodzenia geograficznego towaru. Jednak podstawową przeszkodą jest istnienie identycznego lub podobnego znaku zgłoszonego, bądź zarejestrowanego na rzecz innego podmiotu. W sytuacji gdy badający zdolność rejestrową ekspert stwierdzi istnienie jednej z wyżej wymienionych przesłanek, wysyła do Zgłaszającego lub jego pełnomocnika pismo informujące o takich przeszkodach, tzw. pismo kolizyjne. Przeważnie ma to miejsce około roku po dokonaniu zgłoszenia. Co więcej w trakcie postępowania zgłoszeniowego, osoby (np. właściciele innych firm, ale też osoby prywatne), które dowiedziały się o takim zgłoszeniu, a uważają, że zgłoszony znak jest podobny do ich, już zarejestrowanego czy zgłoszonego znaku, mogą składać uwagi, wskazując na przeszkody dla udzielenia prawa ochronnego. Zdarza się jednak, że w ciągu roku, który upływa od momentu zgłoszenia danego oznaczenia do wydania stanowiska Urzędu w tej spawie, Zgłaszający ponosi znaczne wydatki związane z danym znakiem, będąc często przekonanym, że znak zgłoszony korzysta już z pełnej ochrony. Nic bardziej mylnego. W czasie kiedy przedsiębiorca przeznacza środki na wprowadzanie oznaczonego zgłoszonym znakiem towarowym produktu na rynek, produkcję materiałów marketingowych czy kampanie reklamowe, ekspert bada znak. Po wysłaniu przez niego ewentualnego pisma kolizyjnego w sprawie, w którym stwierdza istnienie

3/2014

przesłanek uniemożliwiających zarejestrowanie znaku można co prawda, w ciągu maksymalnie 3 miesięcy, przedstawić swoje stanowisko tzw. obronę znaku. Jeśli jednak ekspert Urzędu wykazał, że zgłoszone oznaczenie jest identyczne lub podobne do innego, wcześniej zgłoszonego i zarejestrowanego, to zwykle taka obrona nie przynosi oczekiwanego skutku i wydawana jest ostateczna decyzja o odmowie udzielenia prawa ochronnego. Można taką decyzję zaskarżyć do sądu. Oznacza to jednak kolejne spore wydatki, a także dalszą niepewność, czy dane oznaczenie uzyska ostatecznie ochronę czy też nie. Warto wiedzieć, że w przypadku gdy okaże się, że zgłoszone oznaczenie nie może uzyskać prawa ochronnego, ponieważ identyczny lub podobny znak został zgłoszony wcześniej, to opłaty poniesione w związku ze zgłoszeniem nie podlegają zwrotowi.

Zaoszczędzić i zminimalizować ryzyko Można zminimalizować ryzyko odrzucenia przez Urząd Patentowy zgłoszenia znaku towarowego. W tym celu trzeba dokonać badania danego oznaczenia jeszcze przed złożeniem podania do Urzędu Patentowego. Wyspecjalizowane firmy, zwykle kancelarie patentowe, posiadają do tego odpowiednie narzędzia i wiedzę. Badanie zdolności rejestrowej przed zgłoszeniem znaku towarowego nie jest co prawda obowiązkowe, ale pozwala już na etapie poprzedzającym zgło-

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

pomiędzy podmiotami, już na etapie przeprowadzenia badania, można przewidzieć różne możliwe działania w sprawie.

Ochrona na rynkach światowych

szenie ocenić szanse na uzyskanie ochrony na konkretne oznaczenie. Badanie zdolności rejestrowej nie ogranicza się do prostego sprawdzenia przez rzecznika patentowego czy identyczne czy też podobne oznaczenie korzysta już z ochrony. W raporcie z badania znajdzie się też odpowiedź na pytanie czy oznaczenie, które ma zostać zgłoszone do UP, posiada zdolność rejestrową, tzn. czy na podstawie przepisów i innych okoliczności faktycznych, jest możliwość rejestracji danego oznaczenia. Badanie przeprowadzone w kancelarii patentowej jest kompleksowe, brane są pod uwagę nie tylko znaki identyczne czy też bardzo podobne, ale także takie, które zawierają w warstwie słownej podobne prefiksy, synonimy, homonimy, też jak również nazwy posiadające podobny rdzeń. Specjalista, śledzący na bieżąco praktykę orzeczniczą sądów polskich i europejskich, a także zmieniające się wytyczne urzędów ds. własności przemysłowej, podpowie co można, a czego nie można umieścić w znaku. Dlatego w uzasadnionych przypadkach, gdy w grę wchodzą konkretne przedsięwzięcia i pewne inwestycje finansowe, badanie warto przeprowadzić już na etapie projektowania oznaczenia.

Korzyści z badania znaku towarowego Dzięki przeprowadzeniu badania znaku towarowego przed zgłoszeniem go do Urzędu przedsiębiorca może dowiedzieć się czy istnieją dla niego przeszkody rejestracyjne, czy istnieje ryzyko naruszenia chronionego znaku towarowego na rzecz innego podmiotu. Badanie pomaga odpowiednio zaplanować strategię sprzedaży i promocji produktów lub usług, uniknąć strat finansowych i efektywniej chronić własne zasoby. Należy jednak pamiętać, iż badanie zdolności rejestrowej znaku przez wyspecjalizowaną kancelarię nie daje stuprocentowej pewności uzyskania prawa ochronnego, z uwagi na pewne ograniczenia proceduralne, które regulują odrębne przepisy prawne.

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Znak używany ale niezgłoszony Przepisy prawa nie nakładają obowiązku zgłoszenia znaku towarowego przed wprowadzeniem oznaczonego nim produktu na rynek. Zdarza się więc, że przedsiębiorca nie zamierza zgłaszać znaku towarowego (produkty sezonowe, przeznaczone do krótkiej serii) do Urzędu ds. własności przemysłowej, a jedynie go umieszczać na swoich towarach. W takiej sytuacji, dzięki odpowiednio ustawionym parametrom badawczym, przeprowadzone badanie pozwala ustalić czy przedsiębiorca taki nie będzie narażony na zarzuty ze strony osób trzecich, w oparciu nie tylko o przepisy prawa własności przemysłowej, ale także w oparciu o inne przepisy prawne.

Eksporterzy chronią szerzej Podmioty decydujące się na oferowanie swoich produktów i usług na terenie Unii Europejskiej stają przed koniecznością zapewnienia im szerszej ochrony. Działając na rozległym rynku mierzą się z większą konkurencją i muszą uważać by nie naruszać praw innych podmiotów i nie narazić się na ostrzeżenia a nawet postępowanie sądowe. Z tego względu, planując zgłoszenie znaku w procedurze europejskiej (CTM), również warto zlecić uprzednio badania zdolności rejestracyjnej. Badania uwzględniające wymogi OHIM są bardziej skomplikowane, ale także możliwe. Należy zwrócić uwagę na to, że w postępowaniu przed OHIM, sprzeciwy wobec nowego zgłoszenia mogą składać nie tylko podmioty uprawnione do rejestracji wspólnotowych, ale także do zgłoszeń czy rejestracji w każdym kraju unijnym. Wiąże się to z koniecznością przeszukania wszystkich baz krajowych, co z kolei zwiększa koszty z tym związane. Niemniej jednak, często samo badanie znaków obowiązujących na terenie samej Unii daje odpowiedź jakie są szanse na skuteczne zgłoszenie nowego znaku. Co więcej, z uwagi na fakt, iż postępowanie przed OHIM daje więcej możliwości polubownego rozwiązywania kolizji

3/2014

Polscy przedsiębiorcy, którzy coraz częściej eksportują swoje produkty nie tylko na rynki unijne ale także dalej, na Bliski Wschód, do Azji czy obu Ameryk, stają przed pytaniem, czy wchodząc na te rynki ze swoimi produktami, nie narażą się na zarzuty naruszenia praw innych podmiotów. W takiej sytuacji najlepszym rozwiązaniem, eliminującym ryzyko poniesienia dużych kosztów związanych z otwarciem się na nowy rynek, jest przeprowadzenie badania praw własności przemysłowej, obowiązujących w danym państwie. Kancelarie rzecznikowskie posiadają szereg narzędzi, które umożliwiają przeprowadzenie takich badań, a co za tym idzie, zaoferowanie pomocy przedsiębiorcom już na etapie podejmowania decyzji o wyborze oznaczenia dedykowanego na określony kraj.

Znaki towarowe graficzne W sytuacji, gdy dane oznaczenie zawiera obok słowa także grafikę lub samą, charakterystyczną grafikę, przeprowadzenie badania także jest możliwe. Wykonuje się je w oparciu o specjalnie ustawione paramenty badawcze, które wyszukują elementy obrazkowe w znakach towarowych. Badanie takie zajmuje więcej czasu, niż badanie samej warstwy słownej. Dzięki niemu można jednak ocenić czy dane logo jest faktycznie na tyle fantazyjne w porównaniu z innymi, że będzie mieć szansę funkcjonować jako rozpoznawalny, samoistny znak towarowy, nie opatrzony dodatkowymi elementami słownymi, odpowiednio kojarzony z produktami lub usługami danego przedsiębiorstwa. Każdego dnia konsumenci atakowani są z każdej strony informacjami i obrazami, spośród których muszą wyselekcjonować te niezbędne do dokonania wyboru. Dlatego tak ważną rolę odgrywają dobrze dobrane oznaczenia, skutecznie odróżniające produkty lub usługi danej firmy od innych. Wykonywanie badań znaków towarowych przed zgłoszeniem znaku lub przed wejściem na nowe rynki staje się coraz bardziej popularne, ponieważ pomaga przedsiębiorstwom zaoszczędzić zarówno czas jak i środki finansowe, uniknąć zbędnych konfliktów z innymi podmiotami na rynku i skoncentrować się na celach biznesowych.

98 |

Typowe i nietypowe znaki towarowe w branży kosmetycznej Znaki towarowe odgrywają istotną rolę w branży kosmetycznej. Nazwy perfum, kremów czy też slogany reklamowe, a także opakowania kosmetyków, rejestrowane są jako znaki towarowe.

Izabella Dudek-Urbanowicz Rzecznik patentowy PATPOL

godnie z definicją zawartą w Prawie własności przemysłowej z dnia 30 czerwca 2000r., znakiem towarowym może być bowiem każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżniania towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Katalog oznaczeń, które mogą być uznane za znaki towarowe nie jest zamknięty i jeżeli dane oznaczenie spełnia powyższe ustawowe wymogi ustawowe to może uzyskać ochronę jako znak. W praktyce znakami towarowymi są wyrazy, rysunki, ornamenty, kompozycje kolorystyczne, formy przestrzenne, w tym formy towaru lub opakowania, a także melodie i sygnały dźwiękowe. Dominującą część znaków zgłaszanych do Urzędu Patentowego RP stanowią tzw. znaki tradycyjne, tj. znaki słowne, graficzne oraz słowno-graficzne. Wraz z rozwojem technologii, pojawiła się jednak nowa kategoria, tzw. znaki nietypowe. Mimo, iż znaki te są coraz bardziej popularne, to wciąż stanowią mniejszą część wszystkich dokonywanych zgłoszeń. Do nietypowych znaków zaliczyć można znaki przestrzenne (3D), dźwiękowe, zapachowe, dotykowe, pojedyncze kolory lub ich kombinacje, znaki ruchome czy też pozycyjne.

Zakres ochrony znaków towarowych Organem rejestrującym w Polsce znaki towarowe jest Urząd Patentowy RP. Jednakże przedsiębiorcy, którzy działają lub mają w planach rozszerzenie działalności na inne kraje, mogą wybrać ochronę wspólnotowego znaku towarowego bądź międzynarodowego znaku towarowego. Wspólnotowe znaki towarowe rejestrowane są przez Urząd ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego w Alicante w Hiszpanii. Rejestracja znaku towarowego w tym trybie obejmuje wszystkie kraje Unii Europejskiej. Czasami właściciele znaków towarowych zainteresowani są uzyskaniem ochrony

w państwach spoza Unii Europejskiej albo tylko w kilku wybranych państwach Unii Europejskich i kilku wybranych spoza Unii. Wtedy najczęściej rejestrują znak towarowy w trybie międzynarodowym. Znaki takie rejestrowane są przez Międzynarodowe Biuro Ochrony Własności Intelektualnej mieszczące się w Genewie w Szwajcarii. Termin rejestracji znaków towarowych zależy od tego, którą procedurę wybierze właściciel znaku. Najszybciej udzielana jest rejestracja wspólnotowa, ok. 6 – 9 miesięcy. Na rejestrację w Urzędzie Patentowym RP trzeba czekać ok. 1,5 roku. Niemniej jednak to kiedy znak zostanie zarejestrowany nie jest tak istotny jak data zgłoszenia do rejestracji. To ona odgrywa kluczową rolę, ponieważ od daty zgłoszenia biegnie ochrona znaku towarowego. Do chwili rejestracji znaki mogą być opatrzone symbolem ™, a z chwilą udzielenia prawa ochronnego, właściciel może używać oznaczenia ®. Jedną z zalet znaków towarowych jest to, że ich ochrona nie ma ograniczeń czasowych. Ochrona na znak towarowy udzielana jest bowiem na 10 lat z możliwością jej przedłużenia na kolejne 10-letnie okresy.

Tradycyjne znaki towarowe w branży kosmetycznej • Słowne Do najpopularniejszych znaków towarowych należą oznaczenia słowne. W branży kosmetycznej jako pojedyncze słowa zgłaszane są nazwy produktów oraz nazwy producentów i tak w bazach znaków towarowych znaleźć można następujące znaki towarowe: VICHY nr CTM- 013131669, ELSEVE nr CTM-013186952, GUERLAIN nr R- 42368, SCHWARZKOPF nr R-41060, MAYBELLINE nr R- 41226, L’OREAL nr R-42203, SORAYA nr R-65408, DERMIŻEL nr R 115573 czy Miraculum RZEŹBIARZ Skóry nr R- 198627. Zgodnie z linią orzeczniczą, rejestracja znaku towarowego słownego daje najszerszą możliwą ochronę. Nie jest ona bowiem ograniczona przez żadne do-

3/2014

datkowe elementy graficzne i na podstawie oznaczeń słownych najłatwiej jest zwalczać czyny nieuczciwej konkurencji i dochodzić swoich praw w przypadku naruszenia znaku towarowego. Z marketingowego punktu widzenia, nie mniejsze znaczenie mają slogany, które wykorzystywane są do reklamowania produktów. Slogany dość często zgłaszane są jako znaki towarowe. W bazach znaków towarowych można znaleźć m.in. następujące: IN THE NAME OF BEAUTY nr CTM013100375, SHARING BEAUTY WITH ALL nr CTM-012671012, PUT YOUR BEST SKIN OUT THERE CTM-005196035, REX - Sprytny sposób na pranie nr R- 219261, Palette - Twój wybór kolorów nr R-195439, DermOcerin masz łupież z głowy nr R-195729, AA Plus MorphoCreator skalpel w słoiku nr R-195519, woda królowej Elżbiety nr R-161166, AA Krem totalnej młodości nr R-191546 czy BELLA NA WSZYSTKIE SPOSOBY nr R-101736. Slogany i inne słowne znaki towarowe nie mogą stanowić zwykłych, pozbawionych jakiejkolwiek fantazyjności określeń, informujących przykładowo jedynie o właściwościach towaru, o jego rodzaju, funkcji i przeznaczeniu. Określenie, które Urząd Patentowy uzna za czysto opisowe nie zostanie zarejestrowane. Jeżeli zgłoszony znak towarowy nie stanowi nośnika informacji o pochodzeniu towaru z konkretnego źródła (od konkretnego przedsiębiorcy), lecz jest jedynie ogólnoinformacyjnym sformułowaniem, wskazującym na właściwości towaru to zostanie uznany za opisowy, co jest bezwzględną przeszkodą rejestracyjną. Taki znak nie spełnia bowiem podstawowej funkcji znaku towarowego, który służyć ma wskazaniu pochodzenia towaru z jednego, konkretnego źródła. • Słowno-graficzne W branży kosmetycznej duże znaczenie reklamowe i promocyjne pełnią opakowania produktów. Wygląd opakowania ma za

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

zadanie zachęcenie do wyboru danego produktu a jednocześnie musi odróżniać się od produktów konkurencyjnych. Najbardziej naturalną formą prawną ochrony opakowań kosmetycznych jest jego rejestracja jako wzoru przemysłowego. Jednakże rejestracja w tej formie jest obwarowana dość rygorystycznymi kryteriami. Przede wszystkim opakowanie musi być nowe, co oznacza, że nie mogło być znane na rynku dłużej niż rok. Znak towarowy nie musi być nowy, aby uzyskać ochronę. Poza tym ochrona wzorów przemysłowych jest ograniczona w czasie, może trwać maksymalnie 25 lat. Natomiast jak była mowa powyżej, ochrona znaku towarowego może trwać w nieskończoność. Dlatego też cześć producentów decyduje się chronić opakowania w formie znaków towarowych. Poniżej przedstawione są przykłady znaków słowno-graficznych, stanowiących front opakowań produktów kosmetycznych.

wyróżniać się innymi cechami, pozwalającymi, na spełnienie funkcji odróżniającej. Opakowanie zgłoszone jako przestrzenny znak towarowy musi mieć niebanalny, oryginalny kształt, dzięki któremu skojarzymy go ze źródłem pochodzenia. Czasami trzeba udowodnić, że takie opakowanie nabyło tzw. wtórną zdolność odróżniającą, czyli że dzięki długotrwałemu używaniu i intensywnej reklamie jest już znane na rynku i kojarzone przez odbiorców jako pochodzące od konkretnego producenta. W bazach znaków towarowych można znaleźć następujące przestrzenne znaki towarowe:

CTM-006689351

CTM-004046793

R- 158980

CTM-010853273

tyków i tym samym posiadających cechy pozwalające na odróżnianie ich na rynku, np.:

CTM-009810731

CTM-010011237 R- 260752

R- 416356

• Kolory jako znaki towarowe Rejestracja znaku towarowego w formie pojedynczego koloru jest praktycznie niemożliwa bez udowodnienia wtórnej zdolności rejestracyjnej. Jeżeli zgłaszający chce ją udowodnić to musi przedstawić dowody nie tylko na długotrwałe używanie znaku. Dodatkowo należy przedstawić dowody, iż długotrwałe używanie znaku na rynku spowodowało, iż znak nabył zdolność odróżniającą. Mogą to być np. badania opinii publicznej (opinii rynku) przeprowadzone naukowymi metodami przez niezależny ośrodek opinii publicznej, dowody na prowadzenie reklamy w środkach masowego przekazu oraz dane odnośnie udziału znaku w rynku.

R-158997

R- 167463

IR-1193104

Nietypowe (nietradycyjne) znaki towarowe w branży kosmetycznej • Znaki przestrzenne (3 D) Opakowania kosmetyków można zarejestrować również jako znaki przestrzenne. Nie jest to jednak łatwe. Znak przestrzenny, który pozbawiony jest dodatkowych elementów, takich jak nazwa producenta, nazwa kosmetyku czy kolorowa grafika musi

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

CTM-007342009

Z uwagi na trudności rejestracyjne jakie mogą napotkać znaki przestrzenne, producenci najczęściej decydują się na rejestrację oznaczeń przestrzennych odzwierciedlających rzeczywisty wygląd opakowań kosme-

3/2014

Udowadniając wtórną zdolność pojedynczego koloru należy wykazać swoisty monopol na używanie go dla towarów, które są oznaczone danym kolorem. Pojedynczy znak nie nabędzie wtórnej zdolności

100 | odróżniającą w sytuacji, w której również inne podmioty posługują się tym kolorem dla oznaczania tych samych lub podobnych do zgłoszonych towarów. Obecnie o taką rejestrację w trybie wspólnotowym ubiega się spółka Bettwäsche-und Steppdeckenfabrik Herbert Braun GmbH & Co.KG. Spółka ta zgłosiła w dniu 17 czerwca 2014 roku następujący znak o nr CTM-013136668:

Znak ten przeznaczony jest do oznaczania m.in.: mydeł, kosmetyków, olejków eterycznych, kosmetyki i płynów do pielęgnacji włosów. Inne przykładowe znaki przedstawiające kompozycje kolorystyczne dla oznaczania towarów z branży kosmetycznej to:

CTM- 011858404

Znak ten przeznaczony jest do oznaczania szerokiego zakresu towarów i usług, m.in. olejków eterycznych, mydeł i innych produktów kosmetycznych. W opisie znaku wpisano „Pantone 2765” Nachtblau. Czy jednak udowodniona zostanie wtórna zdolność odróżniająca i zostanie zarejestrowany najwcześniej będzie można się dowiedzieć za rok, dwa. Jak wskazano, uzyskanie ochrony na pojedynczy kolor jest niesłychanie trudne. Dużo prostsze jest zarejestrowanie znaku towarowego jako kompozycji kolorystycznej. Do uzyskania rejestracji takiego znaku nie jest wymagane wykazanie wtórnej zdolności odróżniającej. Niezbędne jest natomiast przedstawienie znaku w sposób określony i jednolity. Znak przedstawiający zestawienie kolorystyczne musi być zaprezentowany jako planowa kompozycja kolorów, połączona w sposób z góry określony i jednolity. Przykładowo, zgodnie z opisem w rejestrze znak nr CTM-004440236 utworzony jest z kombinacji kolorów zawartych w prostokącie w postaci pasków tej samej wielkości, przy czym kolory te występują kolejno jako: czarny - Pantone Black, biały - Pantone White, popielaty Pantone 428, czerwony - Pantone 485 i czarny - Pantone Black i są ze sobą stale połączone.

Urząd Patentowy RP zarejestrował dotychczas kilka dźwiękowych znaków towarowych, ale nie dotyczą one produktów z branży kosmetycznej. Te, które dotyczącą takich towarów zostały zarejestrowane w trybie wspólnotowym przez Urząd do spraw Harmonizacji Rynku Wewnętrznego. Aby uzyskać taką rejestrację, należy zobrazować znak w sposób graficzny pozwalający na odtworzenie znaku oraz przedłożyć egzemplarze taśmy magnetofonowej lub innego nośnika zawierające nagranie dźwięku wraz z opisem znaku (sposobem jego postrzegania). Poniżej znajdują się przykłady prezentacji zarejestrowanych, dźwiękowych znaków towarowych w bazie wspólnotowych znaków towarowych:

CTM- 007085509

CTM- 005646823

CTM-012110251

CTM-003334919

Każdy z nich zawiera dokładny opis barw jakie zawiera, ze wskazaniem kolorów zgodnie z systemem identyfikacji, najczęściej Pantone. Opis może zawierać również wskazanie procentowe jaką powierzchnie dany kolor zajmuje w całym znaku. Podsumowując, warunkiem uzyskania rejestracji na kompozycję kolorystyczną jest konieczność wytworzenia i utrwalenia u konsumenta skojarzenia co do pochodzenia towaru od jednego i tego samego przedsiębiorcy. • Znaki dźwiękowe W bazach znaków towarowych występują również znaki dźwiękowe. Można je łatwo przedstawić, na przykład przy pomocy zapisu nutowego. Zgodnie z orzecznictwem, przedstawienie graficzne znaku towarowego dźwiękowego powinno być „jasne, precyzyjne, samodzielne, przystępne, zrozumiałe, trwałe oraz precyzyjne” (C-273/00 Sieckmann-Cinnamon

3/2014

CTM-011301082

• Znaki ruchome Urząd ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego ma już dość bogate doświadczenie jeżeli chodzi o rejestrację znaków ruchomych. Praktyka Urzędu Patentowego RP w tej kwestii dopiero się kształtuje. Zgłoszenie znaku towarowego przedstawiające ruch musi zawierać dokładny opis poszczególnych, następujących po sobie sekwencji. Przykładem takiego oznaczenia jest znak o numerze CTM- 010084507 chroniony od 29 czerwca 2011 roku na rzecz., Inc. m.in. dla kosmetyków, mydeł i perfum. Opis znaku wygląda następująco: “Jest to ruchomy znak towarowy w kolorze. Znak składa się z animowanej sekwencji obrazów, która rozpoczyna się od zaprezentowania symbo-

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

101 lu nieskończoności oddalającego się od widza, który następnie szybko przekształca się w stylizowaną formę „HISAMITSU”, podczas gdy w tym samym czasie seria pionowych niebieskich pasów powstających w obrębie symbolu nieskończoności szybko przesuwa się na prawo i na lewo od symbolu nieskończoności. Podczas tej sekwencji, w tle przesuwa się i stopniowo znika większy symbol nieskończoności”. Wskazane zostały również kolory, które w tym znaku występują.

Inne przykłady przedstawienia znaków ruchomych to:

CTM-009596289

Każdy z tych znaków zawiera dokładny opis poszczególnych występujących po sobie obrazów. • Hologramy i inne niekonwencjonalne znaki towarowe Zgłaszanie nowych, nietypowych znaków towarowych ma związek zarówno z nieustannym rozwojem w dziedzinie technologii jak i z potrzebą promowania własnych towarów i usług w nowatorski sposób. W bazie znaków towarowych można znaleźć na przykład dwa wspólnotowe znaki towarowe zawierające hologram. Oba przeznaczone są do ochrony towarów z branży kosmetycznej.

świeżo ściętej trawy”) zarejestrowany dla piłeczek tenisowych. Znak ten był ważny do 11 grudnia 2006 roku. Właściciel nie przedłużył ochrony tego znaku. Jednakże, decyzja o rejestracji tego znaku była żywo krytykowana i Urząd jak dotychczas nie zarejestrował znaku towarowego zapachowego. Niepowodzeniem skończyły się próby opisania zapachu przez formułę chemiczną wraz z jej próbką. Europejski Trybunał Sprawiedliwości w sprawie Sieckmann versus Niemiecki Urząd Patentowy (sprawa C-273/00) odmówił rejestracji takiego znaku ze względu na brak graficznej prezencji i uznał, że przedstawienie musi być jasne, precyzyjne, zrozumiałe, łatwo dostępne, trwałe i obiektywne. W rejestracji znaków zapachowych stoi więc na przeszkodzie trudność w zaprezentowaniu go w sposób graficzny. Ta sama niedogodność uniemożliwia na chwilę obecną rejestrację znaków towarowych smakowych w Polsce, chociaż są kraje bardziej liberalne w tej kwestii, np.: Wielka Brytania i USA.

Do znaku dodano następujący opis: “Znak zawiera hologram składający się z napisu „PLANTE SYSTEM FRANCE” oraz czterech kół w srebrnej barwie na fioletowym papierze holograficznym w umieszczonymi poziomo rozświetleniami”. Drugi ze znaków o nr CTM-001787456 ważny jest w Polsce od 1 maja 2004 roku. W opisie znajdujemy zapis: “Znak stanowi okrągły hologram umieszczony w górnej części opakowania”.

Producenci wyrobów kosmetycznych nie ustają jednak w wysiłkach rejestrowania znaków nietypowych. Obecnie Urząd ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego rozpatruje zgłoszenie znaku, który można określić jako dotykowy. Znak o nr CTM-012112462 zgłoszony został przez The Procter & Gamble Company w dniu 4 września 2013 roku m.in. dla mydła, lotionów do włosów, kosmetyków, produktów do stylizacji włosów. W opisie znaku „Zgłoszony znak wyraża się w odczuciu dotykowym wywołanym przez nadrukowany wypukły wzór na płaskiej powierzchni butelki ”, a wygląda on następująco:

Znaki towarowe pełnią ogromna rolę we współczesnym marketingu i są szeroko wykorzystywane we wszystkich dziedzinach przemysłu. Branża kosmetyczna również poszukuje nowych narzędzi marketingowych. Można się spodziewać, że w dziedzinie związanej z pielęgnacją i dbałością o urodę duże znaczenie ma zapach. W Polsce nie ma zapachowych znaków towarowych, a i Urząd ds. Harmonizacji tylko raz zarejestrował znak towarowy, który można określić jako zapachowy. Był to THE SMELL OF FRESH CUT GRASS nr CTM-000428870 („zapach

Decyzji w tej sprawie można spodziewać się w ciągu najbliższych miesięcy. Praktyka Urzędu ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego w sprawie nietypowych znaków towarowych jest dużo bogatsza niż praktyka Urzędu Patentowego RP. Niemniej jednak można zakładać, że wraz z rozwojem technologii znaki niekonwencjonalne będą zgłaszane również w trybie krajowym. Dzięki temu cały przemysł, w tym branża kosmetyczna, będzie zdobywać kolejne narzędzia marketingowe do reklamy swoich towarów i usług.

CTM-012383171

CTM-010763241

CTM-005952999

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2014

102 |

Blanka Chmurzyńska-Brown Dyrektor Generalny Polski Związek Przemysłu Kosmetycznego

10 lat

Polskiej Branży Kosmetycznej w Unii Europejskiej

W dniu 3 czerwca 2014 odbyła się Konferencja Polskiego Związku Przemysłu Kosmetycznego „10 lat Polskiej Branży Kosmetycznej w UE”. Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, jak przed 10 laty, gościła 130 osobową reprezentację firm członkowskich Związku, przedstawicieli Ministerstwa Gospodarki, Finansów, Spraw Zagranicznych, Głównego Inspektoratu Sanitarnego, szefów „bratnich” organizacji sektorowych z innych krajów UE, Konfederacji Lewiatan i Cosmetics Europe oraz przedstawicieli wielu istotnych dla naszego środowiska instytucji.

onferencję otworzyła Pani Joanna Popławska – Prezes Polskiego Związku Przemysłu Kosmetycznego przybliżając cel i główne idee spotkania. Następnie głos zabrała Pani prof. Danuta Hubner – Posłanka do Parlamentu Europejskiego i dokładnie tak, jak 10 lat temu, podczas Konferencji Związku „Polska branża kosmetyczna w przededniu akcesji do UE” Pani Profesor przekazała rekomendację dla dalszych działań branży. Pani Poseł podkreśliła, że jako przemysł, powinniśmy w dalszym ciągu dbać o silną reprezentację naszych interesów w Unii Europejskiej kładąc duży nacisk na umowę TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnership), która ma zharmonizować wymogi prawne nie tylko dla kosmetyków, ale również znieść główne bariery w handlu ze Stanami Zjednoczonymi. Pani Henryka Bochniarz – Prezydent Konfederacji Lewiatan – oceniła dekadę naszej obecności w UE z perspektywy przedsiębiorców oraz przedstawiła wyzwania na kolejną dekadę. Natomiast Bertil Heerink – Sekretarz Generalny Cosmetics Europe – europejskiej organizacji branżowej, której Związek jest członkiem, pogratulował Związkowi i przedsiębiorcom obecnym na polskim rynku energii i sukcesu na forum UE. Pan Stathis Karaplios zaprezentował raport „10 lat polskiej branży kosmetycznej w UE”, który firma EMBS Group przygotowała na zlecenie Polskiego Związku Przemysłu Kosmetycznego. Wzrost wartości rynku kosmetycznego o niemal 60%, trzykrotny wzrost wartości sprzedaży polskich kosmetyków do krajów Unii Europejskiej czy też znaczący wzrost liczby krajów do których trafiają polskie kosmetyki, to tylko niektóre wnioski podsumowujące rozwój branży w ciągu ostatnich 10 lat. Prezentacja Raportu była doskonałym wprowadzeniem do panelu pierwszego - 10 lat polskiego przemysłu kosmetycznego w Unii Europejskiej 2004-2014. Bilans korzyści i strat. Dyskusję, w której udział wzięli: Pani Małgorzata Wenerska-Craps – Dyrektor Departamentu Spraw Europejskich, MG, Pan Wojciech Bronicki – Dyrektor Departamentu Podatku Akcyzowego i Gier, MF, Pan Henryk Orfinger – Laboratorium Kosmetyczne Dr Irena Eris Sp. z o.o., Pan Mariusz Grajda – Dyrektor Finansowy na Region Europy Wschodniej, Coty Polska Sp. z o.o., Pan István Murányi – Sekretarz Generalny, Hungarian Cosmetic and Home Care Association oraz Pan Andrzej Sosna–Dyrektor Generalny, Chesapeak Polska Sp. z o.o., prowadziła Pani Anita Błaszczak z Rzeczpospolitej.

Paneliści podsumowali problemy i obawy, z jakimi branża zderzyła się na etapie akcesji Polski do UE. Przy okazji Pan Henryk Orfinger wspomniał również o początkach Polskiego Związku Przemysłu Kosmetycznego – który został powołany do życia właśnie w celu dbania o dobrą implementację prawa europejskiego do polskich realiów. Dyskusję zdominował temat akcyzy na kosmetyki do makijażu oraz perfumy, która aż do 2006 roku nie pozwalała polskim producentom konkurować na rynku na równych warunkach z innymi podmiotami. Z kolei Pani Dyrektor Małgorzata Wenerska-Craps nawiązując do

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

103 współpracy podczas negocjacji tekstu rozporządzenia kosmetycznego powiedziała: „Trzyletnia współpraca ze Związkiem nad Rozporządzeniem, nauczyła również nas – Rząd, jak układać proces konsultacji aktów prawnych z przemysłem. Wciąż korzystamy ze zdobytych wówczas doświadczeń.” W panelu drugim: Aktualne wyzwania legislacyjne europejskiej branży kosmetycznej, moderowanym przez Wojciecha Szeląga - dziennikarza ekonomicznego Polsat - udział wzięli Pani Otylia Trzaskalska-Stroińska – Zastępca Dyrektora Departamentu Innowacji i Przemysłu, MG, Pani Karolina Ostrzyniewska – Dyrektor Departamentu Komitetu ds. Europejskich, MSZ, Pan Paweł Chrościcki – Prezes Zarządu Johnson & Johnson Poland, Europa Centralna i Wschodnia, Pani Blanka Chmurzyńska-Brown – Dyrektor Generalny Związku, Pani Birgit Huber – Deputy Director General, The German Cosmetic, Toiletry, Perfumery and Detergent Association, Ellen Pfrommer – Product Stewardship & EHS Master Data Personal Care, BASF SE oraz Pan Zenon Ziaja – Ziaja Ltd, Zakład Produkcji Leków Sp. z o.o. W tej części prelegenci zastanawiali się, w jaki sposób skutecznie budować dialog z legislatorem tak, aby interesy wszystkich zainteresowanych grup były reprezentowane w proporcjonalny sposób. Przedsiębiorcy i ich przedstawiciele zwracali uwagę na fakt, że tworzenie wymagań pranych, które nie przystają do stanu nauki i wiedzy oraz nadmierne stosowanie „zasady ostrożności” w tworzeniu prawa nie tylko ograniczają innowacyjność, ale też utrudniają codzienne funkcjonowanie przedsiębiorcom. Bo przecież nie możemy żyć w świecie pozbawionym ryzyka. Prelegenci podawali tutaj takie przykłady jak: obowiązek oznaczania nanomateriałów w przypadku braku naukowej ich definicji, planowany obowiązek oznaczania 89 potencjalnych alergenów na opakowaniu kosmetyku, w sytuacji, kiedy nie ma metod wykrywania uczuleń na te składniki, czy też zakaz testowania składników kosmetycznych na zwierzętach w sytuacji, kiedy nauka nie wypracowała jeszcze metod do nich alternatywnych. Jednym z najważniejszych problemów, który zidentyfikowali paneliści, jest kurczące się portfolio konserwantów dozwolonych do stosowania w kosmetykach. Pani Despina Spanou - Dyrektor ds. Konsumentów Dyrekcji Generalnej ds. Zdrowia i Konsumentów Komisji Europejskiej, która również miała zasiąść w gronie prelegentów, przekazała list, podkreślając, że branża powinna dbać o siłę głosu w Unii Europejskiej poprzez aktywne prace w Cosmetics Europe oraz silne partnerstwo z Polskim Rządem. Pani Róża Thun, Posłanka do EP, w liście skierowanym do uczestników Konferencji zaakcentowała wagę znalezienia dobrego połączenia między ochroną konsumenta a interesami przedsiębiorców: „Zaczyna się nowa kadencja Parlamentu Europejskiego, w której będzie jeszcze okazja do pracy nad rozwiązaniami, które pozwolą na dalszy rozwój branży kosmetycznej i jednocześnie mających na celu respektowanie praw konsumentów. Te dwie rzeczy trzeba łączyć i jestem przekonana, że w trakcie następnych miesięcy nasz dialog będzie jeszcze bardziej intensywny.”

Ostatni panel poświęcony był tworzeniu i promocji kosmetyków „made in Poland”. Dyskusję poprzedziła projekcja filmu promującego Polskę za granicą, który powstał przy okazji 25 rocznicy odzyskania wolności: „Poland – spring into new”. Dzięki zaangażowaniu Pana Pawła Tyszkiewicza, Prezesa Fundacji Sztuki Sar Ad Artis i jednocześnie moderatora panelu, mieliśmy okazję zaprezentować ten krótki film. Zebrani prelegenci, a wśród nich Pani Grażyna Henclewska, Podsekretarz Stanu, MG, Pani Barbara Inglot – INGLOT Sp z o.o., Pan Jean Charles Bondy – Prezes, L’Oreal Polska Sp. z o.o., Pani Dorota Soszyńska – Oceanic S.A., Pan Paweł Kastory – CEO Corporate Profiles, DDB Group próbowali odpowiedzieć na pytania: jak działać i jak komunikować produkty „made in Poland”? Co zrobić, aby faktycznie kosmetyki z Polski kojarzyły się nie tylko z niską ceną, ale przede wszystkim konkurowały jakością? Konferencję zamknął bankiet w siedzibie Konfederacji Lewiatan. We wnętrzach klasycystycznego pałacyku, przy kieliszku wina i wybornym jedzeniu dalsza część wieczoru przebiegła na kuluarowych rozmowach. Mamy nadzieję, że Konferencja pozostawiła w uczestnikach wiele ciekawych refleksji na temat rozwoju branży kosmetycznej przez ostatnie 10 lat, nakreśliła najważniejsze aktualne wyzwania legislacyjne, oraz zasiała nowe pomysły na kreowanie silnej marki kosmetyków „made in Poland”. Wszystkie elementy życia firm kosmetycznych uznawane przez przedsiębiorców za kluczowe w ostatniej dekadzie wyznaczały rytm pracy Związku. 12 lat temu zaczynaliśmy działalność w gronie 15 firm założycieli. W ciągu ostatniej dekady, razem z firmami członkowskimi zbudowaliśmy silną i skuteczną organizację. Dzięki rosnącej świadomości potrzeby współdziałania dla dobra całego sektora kosmetycznego w kraju i zaufaniu firm członkowskich mamy nadzieję budować coraz silniejszy głos sektora kosmetycznego na forum Unii Europejskiej, zgodnie z rekomendacjami, jakie otrzymaliśmy podczas Konferencji. Wszystkim obecnym na Konferencji, Partnerom i Patronom wydarzenia: Ministerstwu Gospodarki, Konfederacji Lewiatan, firmie BASF, dziennikowi Rzeczpospolita oraz Wiadomościom Kosmetycznym, serdecznie dziękujemy za pomoc i za zaangażowanie. reklama

104 |

Między farmacją a branżą kosmetyczną:

kontrola warunków dystrybucji Branża kosmetyczna i farmaceutyczna mają ze sobą wiele wspólnego. Przychodzi im się mierzyć z podobnymi problemami i niejednokrotnie stawiać czoła tym samym wyzwaniom.

Anna Kunysz

bie branże rozwijają się bardzo dynamicznie. Wartość rynku farmaceutycznego w 2013 wyniosła 27,7 mld złotych, szacuje PharmaExpert1. Według oceny firmy PMR do końca 2015 liczba ta przekroczy 30 mld2. Mniej więcej w tym samym czasie, pod koniec 2016 roku, rynek kosmetyczny osiągnie wartość 23 mld złotych, wynika z najnowszego raportu firmy PMR „Rynek dystrybucji artykułów kosmetycznych w Polsce 2014. Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata 2014-2019”3. To wzrost o ponad 3 mld złotych w stosunku do wartości rynku zanotowanej pod koniec 2013 roku.

Regulacja rynku Dynamiczny wzrost, notowany corocznie mimo kryzysu, to tylko jedna z cech wspólnych obu branż. Kolejną z nich jest silna regulacja rynku. Sektor farmaceutyczny należy do jednego z najściślej uregulowanych. Przepisy Prawa farmaceutycznego oraz Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej szczegółowo określają obowiązki podmiotów zajmujących się produkcją i dystrybucją produktów leczniczych. Podstawą prawną regulujacą działanie branży kosmetycznej jest natomiast Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 roku dotyczące produktów kosmetycznych. Jego nowelizacja, wprowadzona w celu zwiększenia kontroli nad obiegiem produktów kosmetycznych, weszła w życie w lipcu 2013 roku. Pomiędzy regulacjami dotyczącymi branży farmaceutycznej i kosmetycznej można dostrzec wiele podobieństw. Po pierwsze, w obu przypadkach wytwarzanie towarów musi odbywać się zgodnie z wymaganiami Dobrej Praktyki Producji (Good Manufacturing Practice)4. Po drugie, zarówno leki, jak i kosmetyki przez wprowadzeniem do obiegu powinny zostać

poddane ocenie bezpieczeństwa5, tak aby nie zaszkodziły konsumentom. Ponadto, zarówno w przypadku farmaceutyków, jak i kosmetyków należy zadbać o identyfikację produktów w łańcuchu dostaw6.

Rozporządzenie 1223/2009 o dystrybucji Widoczną różnicą pomiędzy przepisami dotyczącymi sektora farmaceutycznego i tymi, które regulują działanie branży kosmetycznej jest kwestia organizacji dystrybucji. Podczas gdy w przypadku produktów leczniczych wymagania dotyczące składowania i transportu są bardzo restrykcyjne, a organizacja dystrybucji podlega kontroli organów zewnętrznych (Głównego Inspektora Farmaceutycznego i odpowiedniego Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutycznego), dystrybucja kosmetyków jest opisana w rozporządzeniu dość powierzchownie. Przepisy definiują pojęcie dystrybutorów produktów kosmetycznych, określając ich jako wszystkie osoby prawne lub fizyczne w handlu hurtowym, jak również detalistów, sprzedających produkty bezpośrednio konsumentowi7. Zgodnie z rozporządzeniem,

Widoczną różnicą pomiędzy przepisami dotyczącymi sektora farmaceutycznego i tymi, które regulują działanie branży kosmetycznej jest kwestia organizacji dystrybucji do obowiązków dystrybutorów produktów kosmetycznych należy skontrolowanie ich przed wprowadzeniem do obiegu pod kątem oznakowania, daty przydatności do użycia oraz zgodności z określonymi wymogami, wycofanie produktów z obiegu w razie, gdy nie spełniają warunków określonych w rozporządzeniu oraz współpraca z odpo-

3/2014

wiednimi organami w zakresie zgłaszania wszelkich zanotowanych działań niepożądanych8.

Sposoby organizacji dystrybucji Organizacja dystrybucji produktów kosmetycznych ogranicza się zwykle do wybrania najkorzystniejszych kanałów dystrybucji, tzn. do określenia, gdzie produkt powinien być dostępny. Zgodnie z najnowszymi badaniami rynku, do najważniejszych kanałów dystrybucji kosmetyków należą sklepy dyskontowe, drogerie sieciowe i Internet – ich udział na rynku rośnie nieprzerwanie od kilku lat. Jeśli doliczy się do tego pozostałe kanały dystrybucji – mniejsze sklepy drogeryjne i apteki – można mówić o tysiącach dostaw realizowanych każdego dnia. Najczęściej wybieranym przez producentów rozwiązaniem jest zlecenie organizacji transportu firmie kurierskiej. Podstawowymi wymaganiami stawianymi firmie kurierskiej są szybka realizacja zamówienia (standardem jest dostawa towaru w ciągu 24 godzin od momentu złożenia zamówienia, w całej Polsce) oraz niski koszt usługi. Firmy kurierskie dostosowują się do tych oczekiwań: dysponują rozbudowaną siecią dystrybucji na terenie całego kraju oraz oferują wysokie rabaty (zwłaszcza przy dużych wolumenach dostaw, z jakimi mamy do czynienia w branży kosmetycznej).

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

105 Mimo że regulacje dotyczące produktów kosmetycznych nie określają szczegółowo, w jaki sposób powinien przebiegać proces dystrybucji produktów leczniczych, warto zauważyć, że nakładają one na dystrybutorów obowiązek zapewnienia, że warunki przechowywania i transportu nie zagrażają zgodności produktu z wymaganiami Rozporządzenia.

powiednich warunkach, bardzo często trafiają na półkę w drogerii, a stamtąd – prosto do konsumenta. I mimo, że zastosowanie produktów kosmetycznych o obniżonej jakości nie ma tak poważnych skutków, jak w przypadku farmaceutyków, może powodować różnego rodzaju alegrie czy zmiany skórne. Ponadto, niższa od oczekiwanej jakość kosmetyków wpływa negatywnie na wizerunek marki. Konsument, do którego trafi na przykład krem zjęłczały na skutek przewozu w zbyt wysokiej temperaturze, następnym razem prawdopodobnie sięgnie po kosmetyki innej marki. W interesie producenta jest, aby produkty kosmetyczne trafiły do drogerii czy aptek w nienaruszonym stanie.

ne oszczędności. Jednak największą korzyścią, jaką odnosi producent, nawiązując współpracę z operatorem logistycznym zamiast z typową firmą kurierską jest gwarancja transportu kosmetyków w odpowiednich warunkach, co przekłada się na zadowolenie konsumentów, otrzymujących produkt najwyższej jakości.

Widoczną różnicą pomiędzy przepisami dotyczącymi sektora farmaceutycznego i tymi, które regulują działanie branży kosmetycznej jest kwestia organizacji dystrybucji

Nadzór nad obrotem kosmetykami Zgodnie z rozporządzeniem, zapewnienie możliwości śledzenia produktu kosmetycznego w całym łańcuchu dostaw pozwala nadzorować rynek w sposób prostrzy i bardziej skuteczny10. Zapis ten jest szczególnie

Dystrybucja a kontrola warunków Mimo że regulacje dotyczące produktów kosmetycznych nie określają szczegółowo, w jaki sposób powinien przebiegać proces dystrybucji produktów leczniczych, warto zauważyć, że nakładają one na dystrybutorów obowiązek zapewnienia, że warunki przechowywania i transportu nie zagrażają zgodności produktu z wymaganiami rozporządzenia9. Z czego wynika konieczność zagwarantowania, że kosmetyki będą dystrybuowane z zachowaniem odpowiednich warunków? Podobnie jak produkty lecznicze, kosmetyki należą do towarów wrażliwych na zmiany warunków zewnętrznych. Zbyt wysokie, zbyt niskie temperatury lub wystawienie na działanie promieni UV może negatywnie wpływać na ich jakość. Podczas transportu w niekontrolowanych warunkach znacznie zwiększa się ryzyko przegrzania lub przechłodzenia produktów kosmetycznych, co może prowadzić do utraty ich własciwości (na skutek przechłodzenia niektóre substancje aktywne zawarte w kosmetykach mogą ulec uszkodzeniu), a także odbić się negatywnie na ich walorach estetycznych, np. barwie, konsystencji czy zapachu (przykładowo, zbyt wysoka temperatura może powodować zjełczenie kremów czy balsamów). Produkty, które utraciły część swoich właściwości na skutek transportu w nieod-

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

istotny w kontekście coraz bardziej nasilającego się zjawiska wprowadzania do legalnego obiegu sfałszowanych produktów kosmetycznych (zawierających składniki nieznanego pochodzenia i mogących stanowić zagrożenie dla zdrowia konsumentów). Z tym samym problemem przychodzi mierzyć się branży farmaceutycznej. Sposobem na ograniczenie tego procederu jest zwiększenie kontroli nad obrotem lekami. Podmioty zajmujące się dystrybucją farmaceutyków wdrażają procedury i korzystają z systemów, które pozwalają na odtworzenie drogi produktów w całym łańcuchu dystrybucji.

Przenoszenie rozwiązań Korzystając z rozwiązań stosowanych w branży farmaceutycznej, rozpoczynają działalność podmioty wyspecjalizowane w dystrybucji kosmetyków. Dzięki temu, że dysponują odpowiednim zapleczem (rozbudowaną siecią dystrybucji, pojazdami przystosowanymi do utrzymania wymaganej temperatury wewnątrz skrzyni ładownej niezależnie od warunków zewnętrznych, kontenerami do transportu w zimnym łańcuchu oraz sprawdzonymi procedurami), mogą zaoferować producentowi usługę organizacji dystrybucji kosmetyków, z uwzględnieniem zachowania wymaganych warunków temperaturowych oraz śledzenia drogi, jaką pokonuje produkt. Ponadto, operatorzy logistyczny działający w branży kosmetycznej są przygotowani do rozszerzenia usługi o magazynowanie i konfekcjonowanie towarów, co pozwala wprowadzić znacz-

3/2014

Bibliografia •

PharmaExpert szacuje wartość rynku leków w 2013 roku na 27,7 mld złotych; www.rynekaptek.pl;

•

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 roku dotyczące produktów kosmetycznych;

•

„Rynek dystrybucji artykułów kosmetycznych w Polsce 2014. Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata 2014-2019”, www.pmrpublications.com;

•

„Rynek farmaceutyczny i ochrony zdrowia w Polsce 2013. Prognozy rozwoju na lata 2013-2015”, www. pmrpublications.com

•

Ustawa z dnia 6 września 2001 roku Prawo farmaceutyczne;

•

Wytyczne z dnia 7 marca 2013 w sprawie Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej dotyczącej produktów leczniczych do stosowania u ludzi.

PharmaExpert szacuje wartość rynku leków w 2013 roku na 27,7 mld zł, http://www.rynekaptek. pl/dystrybucja/pharmaexpert-szacuje-wartoscrynku-lekow-w-2013-na-27-7-mld-zl,5613.html, 15.08.2014.

„Rynek farmaceutyczny i ochrony zdrowia w Polsce 2013. Prognozy rozwoju na lata 2013-2015”.

„Rynek dystrybucji artykułów kosmetycznych w Polsce 2014. Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata 2014-2019”.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 roku dotyczące produktów kosmetycznych, art. 8.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 roku dotyczące produktów kosmetycznych, art. 10 pkt. 1.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 roku dotyczące produktów kosmetycznych, art. 7.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 roku dotyczące produktów kosmetycznych (14)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 roku dotyczące produktów kosmetycznych, art. 6

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 roku dotyczące produktów kosmetycznych, art. 5, pkt. 4

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 roku dotyczące produktów kosmetycznych (12)

106 | Jaki jest przeciętny klient drogerii? Coraz lepiej wyedukowany i coraz bardziej wymagający. Nie wystarcza mu już sama obecność produktu na półce i informacje zawarte na opakowaniu. Klient oczekuje fachowych porad, jeśli chodzi o skład, zastosowanie i przeznaczenie kosmetyku, a to oznacza konieczność nieustannego edukowania sprzedawców. Firmy z branży kosmetycznej coraz częściej stosują nową formę edukacji na odległość – kursy e-learningowe z wiedzy produktowej. W jaki sposób e-learning może odpowiadać na specyficzne potrzeby tej branży?

Chcesz sprzedawać?

e-dukuj pracowników!

Agata Wrzesińska – dyrektor operacyjny Learn Up Aleksandra Borawska – specjalistka ds. marketingu Learn Up

szająca się świadomość klientów, którzy często przewyższają wiedzą personel sprzedający, jeśli chodzi o znajomość oferty firm kosmetycznych.

Wyzwania sprzedaży w branży kosmetycznej Zakup kosmetyków, zwłaszcza tych droższych i specjalistycznych, to dla klientów ważny proces decyzyjny. Duże znaczenie mają w tym procesie kompetencje i zachowania sprzedawców. Profesjonalne doradztwo w wyborze odpowiednich produktów może znacząco podnieść sprzedaż, a dodatkowo kreuje pozytywny wizerunek firmy jako eksperta. Jak jednak wyposażyć sprzedawców w zawsze aktualną wiedzę w sytuacji, gdy w ofercie producenta pojawiają się wciąż nowe kosmetyki? To jedno z kluczowych, ale nie jedyne wyzwanie sprzedaży w branży kosmetycznej. Nawet wówczas, gdy uda się przeszkolić pracowników zewnętrznych drogerii z wiedzy produktowej, pojawia się ryzyko w postaci dużej rotacji sprzedawców. Przeszkolona przez firmę kosmetyczną osoba może zmienić pracę, a na jej miejscu pojawić się słabo zorientowany w ofercie pracownik. Swego rodzaju wyzwaniem jest również wspomniana już zwięk-

E-learning – wsparcie dla sprzedaży W przypadku wielu firm z branży kosmetycznej odpowiedzią na te wyzwania okazał się właśnie e-learning. To narzędzie, za pomocą którego można przekazywać wiedzę dużym grupom pracowników jednocześnie, 24 godziny na dobę, przez 365 dni w roku. Jak wyglądają nowoczesne szkolenia e-learningowe? Obecnie to znacznie więcej niż statyczne slajdy adaptowane z prezentacji Power Point czy plików PDF, tak jak miało to miejsce w przeszłości. Aby można mówić o e-learningu, kurs powinien spełniać kilka warunków. Wklejenie tekstu z prezentacji nie wystarczy – niezwykle ważna jest forma i struktura treści. Rozbicie informacji na kolorowe

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

107

bloki tekstu, tabele, wykresy czy grafy doskonale wspomaga zapamiętywanie i pozwala uporządkować najważniejsze wiadomości. Slajdy powinny być interaktywne – odkrywanie czy układanie poszczególnych elementów za pomocą kliknięć w większym stopniu angażuje umysł użytkownika, niż samo czytanie. Kursy udostępniane na płytach CD czy instalowane na komputerze to już przeszłość. Nowoczesny e-learning, to kursy dostępne na platformach online, niewymagające pobierania czy instalacji. Z platformy korzysta się podobnie, jak ze strony internetowej – wystarczy kliknąć w wybrany kurs i otworzyć go na urządzeniu z dostępem do internetu. Niekoniecznie musi to być komputer – obecnie kursy coraz częściej są projektowane tak, aby można było z nich korzystać na smartfonie lub tablecie.

cje o nutach zapachowych, przeznaczeniu i zastosowaniu kosmetyków. Idealną sytuacją jest, gdy wiedza produktowa zostaje połączona w kursie z wiedzą sprzedażową. Cechy produktu to nie wszystko – aby skutecznie sprzedawać trzeba wiedzieć, jak przełożyć te cechy na korzyści dla klienta. Dobrze zaprojektowany kurs e-learningowy pokazuje, jak rozpoznać potrzeby klienta i dostosować do nich oferowane produkty oraz argumenty sprzedażowe. Przykład? Klientka szuka kremu do twarzy. Odpowiednie pytania doprecyzowujące pozwolą ustalić jej potrzeby: jaki jest typ jej cery, czy chce używać kremu na dzień, czy na noc, jakie są jej wcześniejsze doświadczenia. Dzięki odpowiedziom klientki i informacjom z kursu sprzedawca będzie mógł wybrać dla niej odpowiedni produkt z oferty. Aby ułatwić uczestnikowi kursu wdrażanie wiedzy w praktyce, stosuje się takie elementy, jak scenki, dialogi, symulacje zachowań. Pozwala to pokazać gotowe scenariusze, które można wykorzystać w procesie sprzedaży. E-learningowe kursy produktowe sprawdzają się w jeszcze jednej sytuacji: gdy w dziale sprzedaży lub w sklepie pojawia się nowy pracownik. Sprzedawcy i przedstawiciele handlowi w okresie wdrożenia muszą najczęściej zapoznać się z szeroką ofertą firmy. Dzięki e-learningowi można skrócić ten proces, aby nowy pracownik mógł szybko zacząć w pełni efektywną pracę. Zamiast uczyć się na pamięć katalogu czy korzystać z pomocy specjalnie oddelegowanego do tego celu starszego stażem kolegi, nowy sprzedawca może przejść przygotowane wcześniej kursy produktowe. Przejście jednego kursu poświęconego serii produktów zajmuje średnio 1-1,5 godziny. To naprawdę niewiele w porównaniu ze standardowym czasem wdrożenia nowego pracownika.

Wiedza produktowa + sprzedaż = sukces E-learning nie jest oczywiście remedium na wszystkie potrzeby szkoleniowe firmy kosmetycznej. Wiedza produktowa jest jednak tym obszarem, w którym e-learning sprawdza się znakomicie. Możliwości techniczne kursów e-learningowych pozwalają na efektowne przedstawienie produktów od strony wizualnej. Mogą to być już nie tylko zdjęcia, ale na przykład animacje 3D. Połączenie treści i obrazu doskonale wpływa na zapamiętywanie. Ułatwia także pracownikowi wykorzystywanie informacji w praktyce już w procesie sprzedaży. Podstawową wiedzą przekazywaną w kursach produktowych są cechy i właściwości kosmetyków z danej serii czy kolekcji. Przykładem mogą być kursy poświęcone perfumom i innym kosmetykom zapachowym. Taki kurs e-learningowy może przekazywać informa-

Korzyści ze stosowania e-learningu Dlaczego coraz więcej firm, nie tylko z branży kosmetycznej, wdraża e-learning? Decyduje o tym kilka kluczowych czynników: • Szerokie dotarcie do odbiorców – każdy pracownik/kierownik/ właściciel sklepu może być kursantem i otrzymać dostęp do kursu na platformie. Aby przejść kurs, sprzedawca nie musi opuszczać miejsca pracy – wystarczy, że korzysta na co dzień z komputera lub innego urządzenia z dostępem do internetu. Kursy e-learningowe często można przechodzić etapami, wracając do nich w chwili wolnej od pracy. • Wiedza, która pozostaje w firmie. Raz przygotowany kurs e-learningowy jest udostępniany firmie bez ograniczeń czasowych. Mogą z niego korzystać zarówno obecni, jak i nowo zatrudniani pracownicy. Takie rozwiązanie sprzyja wykorzystywaniu wiedzy w praktyce – sprzedawcy mogą przypominać sobie informacje z kursu za każdym razem, gdy tego potrzebują.

Z kursów e-learningowych można w całości korzystać przez internet, bez konieczności sięgania do materiałów papierowych

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2014

108 | Jedną z zalet kursów e-learningowych jest możliwość korzystania z nich przy własnym biurku, w chwilach mniejszego obłożenia pracą

takie materiały różnią się nieco od zwykłych skryptów czy prezentacji. Aby dowiedzieć się, w jaki sposób stworzyć merytorykę, najlepiej podjąć współpracę z doświadczoną firmą e-learningową, która oferuje wsparcie i porady na temat skutecznych metod nauczania dorosłych. W dużych organizacjach, gdzie kursy e-learningowe są uruchamiane nawet dla kilkuset osób jednocześnie, warto przeprowadzić pilotaż – udostępnienie kursu wybranej grupie pracowników i zebranie ich opinii. Pozwoli to nie tylko w porę wychwycić ewentualne niedociągnięcia, ale także dostarczy zarządowi wymiernych danych – wyników testów i wypowiedzi pracowników w ankietach.

• Kontrola przyswojenia wiedzy. Jakie są efekty szkoleń, w których uczestniczą pracownicy? Koordynatorzy szkoleń stacjonarnych najczęściej mają problem z odpowiedzią na te pytania. Przeważnie trudno jest sprawdzić cokolwiek poza faktem, że pracownik uczestniczył w szkoleniu. W przypadku e-learningu jest inaczej. Do kursu może zostać dołączony test sprawdzający stopień przyswojenia wiedzy przez uczestnika. Wszystkie informacje: procent zaliczeń, punktacja, liczba podejść, czas spędzony nad testem trafiają do koordynatora w formie raportu. • Gwarancja przekazania wszystkim odbiorcom jednakowej wiedzy. Podczas tradycyjnego przekazywania wiedzy może się zdarzyć, że pewne informacje zostaną pominięte, zwłaszcza gdy powtarza się je wielokrotnie. Istnieje też ryzyko, że szkolona osoba na chwilę się wyłączy i nie zapamięta wszystkich informacji. W przypadku szkoleń e-learningowych jest gwarancja, że każdej szkolonej osobie zostały przekazane dokładnie te same informacje, a w momencie gdy pracownik poczuje znużenie lub na chwilę się wyłączy, zawsze może ponownie wrócić do wybranych informacji.

Jak to działa? Na koniec kilka słów o e-learningu od strony praktycznej. Wdrożenie… czyli właściwie co? Najlepiej zacząć od wyboru platformy e-learningowej, czyli aplikacji, w której będą udostępniane kursy. Platforma może być zainstalowana na firmowym serwerze, ale lepszym rozwiązaniem jest jej hosting – dzierżawa bez konieczności instalacji. Przy wyborze platformy warto zastanowić się nad innymi funkcjami niż publikacja kursów. Platforma może być wyposażona na przykład w bazę wiedzy, moduł społecznościowy albo CRM. A jak wygląda samo tworzenie kursów e-learningowych? Są dwie drogi: kursy mogą być przygotowywane wewnątrz firmy, na przykład przez dział szkoleń, lub w firmie e-learningowej. W tym drugim przypadku za dobór treści merytorycznych najczęściej odpowiada klient, a zadaniem specjalistów z firmy e-learningowej jest opracowanie ich w atrakcyjnej dla użytkownika formie. Tworzenie kursu polega na opracowaniu scenariusza, czyli sposobu prezentacji treści w kursie, zaprojektowaniu slajdów od strony graficznej i technicznej, a także dołączeniu do kursu pytań testowych. W firmach e-learningowych opracowuje się wiele rodzajów scenariuszy: od najprostszych, uwzględniających tylko slajdy z interakcjami, po bardziej rozbudowane, z oryginalną fabułą lub w formie gry. Po akceptacji przez klienta kurs jest udostępniany na platformie – na określony czas lub bezterminowo.

Na początek – kilka ważnych wskazówek Aby wdrożenie e-learningu w firmie przebiegło bezproblemowo, warto pamiętać o kilku istotnych sprawach. Przede wszystkim należy mieć świadomość, jakie pytania i wątpliwości mogą pojawić się u osób z zarządu, pracowników, a także samych koordynatorów szkoleń. Członkowie zarządu często zastanawiają się, czy e-learning jest potrzebny firmie i czy okaże się efektywny. Przekonującym argumentem będą liczby: przyrost wiedzy zobrazowany w wynikach testów czy pozytywne opinie pracowników w ankietach. Sami uczestnicy szkoleń mogą mieć obawy, czy poradzą sobie z obsługą kursu i czy nie będzie on sprawiał problemów technicznych. Aby temu zapobiec, najlepiej zadbać o stworzenie kursów atrakcyjnych wizualnie, ale z prostymi interakcjami, a także sprawdzić przed uruchomieniem wymagania sprzętowe kursów i platformy. Swego rodzaju wyzwaniem dla koordynatorów szkoleń może być przygotowanie materiałów merytorycznych do kursu. Należy pamiętać, że

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

109

Nowoczesne metody badań kosmetyków na przykładzie linii Skalpel – bezinwazyjna redukcja zmarszczek oraz innowacyjne składniki aktywne wykorzystywane w profesjonalnej pielęgnacji

dr Joanna Płocica

Laboratorium Kosmetyków Naturalnych Farmona Sp. z o.o.

ciągu ostatnich dwudziestu lat można zaobserwować w Polsce intensywny rozwój kosmetologii, który jest związany ze zmianami pokoleniowymi, rosnącymi potrzebami społeczeństwa, ale przede wszystkim intensywnym rozwojem nauk medycznych. Można zauważyć, że rozwój tej dziedziny pełni ważną rolę w życiu człowieka, który od wieków stale poszukiwał preparatów, eliksirów i specyfików, mających zapewnić mu wieczną młodość i urodę. Dziś wiadomo, że procesy starzenia można jedynie opóźnić. Dlatego każdego dnia w laboratoriach (ośrodkach badawczych) powstają coraz bardziej innowacyjne produkty kosmetyczne oraz zostają opracowane nowe metody ich aplikacji, mające na celu poprawić wywoływany przez nie efekt i zwiększyć ich skuteczność. Firmy kosmetyczne prześcigają się w poszukiwaniu na rynku nowych surowców, głównie składników aktywnych. Powstają coraz to nowsze preparaty, mające na celu sprawić, że niezależnie od wieku człowiek czuje się i wygląda młodziej [1, 2]. Jedną z prężnie rozwijających się firm na polskim rynku jest Laboratorium Kosmetyków Naturalnych Farmona Sp. z o.o., która opracowała linię Skalpel – bezinwazyjna redukcja zmarszczek. Zabieg ten jest skierowany do osób ze skórą dojrzałą. Zawiera między innymi smoczą krew, kwas hialuronowy oraz ciągle popularny i doceniany olej arganowy. Smocza krew jest miękką żywicą naturalną, pozyskiwaną z drzewa dracena smocza zwanego także drzewem smoczym lub smokowcem. Posiada silne właściwości regenerujące, odżywcze i wygładzające. Spowalnia oznaki starzenia, doskonale nawilża

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

dr hab. inż., prof. nadzw. PK Barbara Tal–Figiel dr inż. Wiesław Figiel

Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej, Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej

oraz poprawia sprężystość i elastyczność skóry [3]. Kwas hialuronowy stanowi jeden z najbardziej wartościowych składników nawilżających stosowanych w kosmetyce. Przyczynia się do odbudowy uszkodzonego naskórka, tworzy na skórze film ochronny zapobiegający utracie wody, wygładza, ujędrnia oraz poprawia elastyczność skóry. Olej arganowy nawilża i ujędrnia skórę, działa rewitalizująco, przeciwdziała procesom starzenia się skóry, poprawia jej elastyczność i jędrność, wspomaga odnowę komórek. Wygładza, uspokaja podrażnioną skórę oraz działa przeciwzapalnie [3].

Badania doświadczalne Głównym przedmiotem badań były preparaty kosmetyczne firmy Laboratorium Kosmetyków Naturalnych Farmona Sp. z o.o. z linii Skalpel – bezinwazyjna redukcja zmarszczek. Do badań wykorzystano emulsje do masażu, koncentrat liftingujący, maskę oraz krem. Badania na kosmetykach można podzielić na dwa rodzaje: obowiązkowe i dodatkowe. Do badań obowiązkowych zalicza się wymagane prawnie: badania dermatologiczne, aplikacyjne, ocenę bezpieczeństwa oraz tzw. test konserwacji. Producent przeprowadza szereg badań kosmetyku przed zatwierdzeniem samej receptury, w trakcie produkcji oraz po jej zakończeniu. Są to badania mikrobiologiczne, badania fizykochemiczne, różnego rodzaju testy stabilności w czasie itp. Mają one na celu przede wszystkim zagwarantować bezpieczeństwo produktu, ale także określić, czy jego receptura jest właściwa, odpowiednio skomponowana i adekwatna do założeń [2, 4].

3/2014

Do badań dodatkowych zalicza się między innymi badania aparaturowe i sensoryczne. Najbardziej cenione są badania aplikacyjne inaczej zwane użytkowymi. Przeprowadza się je pod nadzorem lekarzy dermatologów i kosmetologów na wybranej grupie probantów, którzy przez określony czas i w ściśle ustalony sposób stosują preparaty kosmetyczne oraz wypełniają specjalne ankiety, zawierające opinie na temat ich działania. Wyniki tych badań są podawane w formie skali procentowej. Reprezentatywne próby dla badań aplikacyjnych określa się dla 10-15 i większej liczby osób, które są dobrane w taki sposób, aby było możliwe dokładne określenie zakresu i skuteczności działania preparatu. Dynamiczny rozwój przemysłu kosmetycznego sprawił, że wzrasta zainteresowanie właściwościami reologicznymi kosmetyków, ponieważ reometria staje się jedną z rutynowych technik kontroli jakości produktu i ważnym narzędziem w pracach badawczo – rozwojowych [5]. Właściwości reologiczne preparatów kosmetycznych nie tylko wpływają na ich właściwości użytkowe, ale często są dobrane do rodzaju kosmetyku, jego przeznaczenia i działania na skórę, włosy czy paznokcie. Często wymaga się, by niektóre preparaty pozostawały pewien czas na skórze, należą do nich np. maseczki kosmetyczne. Inne mogą mieć rzadszą konsystencję, związaną z koniecznością lepszego rozprowadzania na większej powierzchni, np. balsamy do ciała. W niektórych przypadkach celem stosowania danego kosmetyku jest stworzenie ochronnego filmu na skórze. Z tych powodów właściwości reologiczne preparatów

110 |

powinny się weryfikować z deklaracjami producentów, związanymi z przeznaczeniem i funkcją kosmetyku. Ogromne znaczenie ma prowadzenie badań w zakresie testowania zmian właściwości reologicznych gotowych preparatów podczas ich użytkowania. Daje to możliwość udoskonalenia już wprowadzonych kosmetyków i poprawy ich właściwości, np. łatwości rozsmarowania, lepkości lub odczucia przy ich aplikacji na skórę. Dla producentów kosmetyków właściwości reologiczne stanowią parametr, dzięki któremu możliwa jest kontrola jakości otrzymanego produktu. Możliwość uzyskania jednorodnej i stabilnej emulsji może zależeć między innymi od dostępności i pochodzenia surowców, temperatury wytwarzania i otoczenia a także warunków przechowywania [6, 7].

Materiały i metody badań Przeprowadzono badania aplikacyjne na odpowiednio dobranej grupie probantów, mające na celu potwierdzenie użytkowych właściwości badanego preparatu. Badania użytkowe wykonuje się również po to, aby zapewnić konsumenta o bezpieczeństwie stosowania produktów oraz wykluczyć niepożądane działania i potencjalne zagrożenia. Badania aplikacyjne przeprowadzono na 10 kobietach w wieku od 30 do 40 lat, które poddały się 5 zabiegom z użyciem kosmetyków z linii Skalpel – bezinwazyjna redukcja zmarszczek, w odstępach czasowych 7 dni. Dodatkowo wykorzystując urządzenie do badania skóry Visioscope® PC, przeprowadzono dokładną diagnostykę skóry probantów. Kamera do oceny skóry pozwala na oglądanie powierzchni skóry, porów, zmarszczek, blizn, przebarwień, znamion oraz włosów w powiększeniu. Badanie to wykonano przed i po zastosowaniu preparatów kosmetycznych z linii Skalpel – bezinwazyjna redukcja zmarszczek. W kolejnym etapie przeprowadzono badania reologiczne, które wykonano za pomocą reometru rotacyjnego HAAKE RS75. Analizie poddano właściwości tiksotropowe wybranych kosmetyków firmy Laboratorium Kosmetyków Naturalnych Farmona Sp. z o.o. Właściwości te mogą być mierzone w różny sposób. Jednak zgodnie z doniesieniami literaturowymi nie udało się opracować uniwersalnej metody pomiaru jednoznacznie opisującej to zjawisko. Właściwości tiksotropowe są uzależnione zarówno od

metodyki pomiaru, sposobu przygotowania i rodzaju emulsji kosmetycznej, a także od czasu trwania eksperymentu. Dlatego z punktu widzenia reologii właściwości tiksotropowe są cechą emulsji, związaną z niszczeniem jej struktury wewnętrznej oraz uzależnioną od czasu i szybkości ścinania. Badania reologiczne przeprowadzono w trzech krokach: • sporządzono wykres krzywej płynięcia w trybie CS zwiększając liniowo naprężenie styczne aż do osiągnięcia wartości szybkości ścinania γ = 500 s-1; • próbkę emulsji poddawano ścinaniu w trybie CR przy szybkości ścinania γ = 500 s-1 przez czas 60 s, rejestrując zmiany naprężenia ścinającego; • w trybie CR stoγγpniowo obniżano szybkość ścinania do zera rejestrując zmiany naprężenia stycznego. Właściwości reologiczne kosmetyków badano w temperaturze 32°C, która odpowiada temperaturze aplikacji preparatu na skórze.

Omówienie wyników badań Probantki, które wybrano do badań posiadały skórę suchą. W pierwszej kolejności wykonywano 20 minutowy masaż kosmetyczny, następnie na oczyszczoną skórę zaaplikowano koncentrat liftingujący. Po wmasowaniu koncentratu nałożono pędzelkiem cienką warstwę maski i pozostawiono ją na około 15-20 minut. Po upływie tego czasu stonizowano skórę i wmasowano krem liftingujący na zakończenie zabiegu. Wszystkie probantki po każdym zabiegu kosmetycznym wypełniały ankietę, w której dokonywały oceny efektów zabiegu. Wyniki przedstawiono graficznie na rysunkach od 1 do 2.

Rys. 1. Ocena sprężystości i elastyczności skóry twarzy po przeprowadzeniu pięciu zabiegów z linii Skalpel – bezinwazyjna redukcja zmarszczek.

3/2014

Rys. 2. Ocena nawilżenia i wygładzenia skóry twarzy po przeprowadzeniu pięciu zabiegów z linii Skalpel – bezinwazyjna redukcja zmarszczek.

Analizując wyniki badań (rys. 1 i 2) aplikacyjnych linii Skalpel – bezinwazyjna redukcja zmarszczek, można zauważyć, że już po pięciu zabiegach widoczne są rezultaty. Skóra jest nawilżona i zdecydowanie wygładzona. 90% osób poddanych zabiegowi zauważyło poprawienie sprężystości i elastyczności skóry. Przed przeprowadzeniem i po wykonaniu pięciu zabiegów Skalpel – bezinwazyjna redukcja zmarszczek wykonano zdjęcia skóry twarzy urządzeniem do badania skóry Visioscope® PC (rys. 3 i 4).

Rys. 3. Zdjęcie skóry twarzy kobiety 38 letniej przed wykonaniem zabiegu z linii Skalpel – bezinwazyjna redukcja zmarszczek, firmy Laboratorium Kosmetyków Naturalnych Farmona Sp. z o.o.

Rys. 4. Zdjęcie skóry twarzy kobiety 38 letniej po piątym zabiegu z linii Skalpel – bezinwazyjna redukcja zmarszczek, firmy Laboratorium Kosmetyków Naturalnych Farmona Sp. z o.o.

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

111

nych. Badania aplikacyjne pozwalają potwierdzić deklaracje producentów umieszczane na opakowaniach na temat działania kosmetyku. Wszystkie te metody umożliwiają dostosowanie kosmetyku do potrzeb konsumentów.

Literatura

Rys. 5. Zestawienie pętli histerezy wyznaczonych dla maski, eliksiru młodości i kremu z linii Skalpel – bezinwazyjna redukcja zmarszczek, firmy Laboratorium Kosmetyków Naturalnych Farmona Sp. z o.o w temperaturze 32˚C.

Analizując zdjęcia, przedstawione na rysunkach 3 i 4, zauważalne jest rozjaśnienie i wygładzenie skóry. Skóra wyglądała na nawilżoną, a zmarszczki stały się mniej widoczne. Z punktu widzenia przemysłu kosmetycznego, jednym z najważniejszych badań kosmetyków są pomiary właściwości reologicznych (tiksotropowych). Na rysunku 5 przedstawiono wyniki badań tiksotropii na przykładzie kosmetyków z linii Skalpel – bezinwazyjna redukcja zmarszczek.

niu testu pętli histerezy ponownie wyznaczono krzywe płynięcia przy wzrastającej i malejącej szybkości ścinania. Krzywe płynięcia pokryły się, co wskazuje, że struktura płynu podczas tego eksperymentu nie ulega zmianie. Kształt krzywych płynięcia, przedstawionych na rysunku 5, wskazuje, że użyte w badaniach kosmetyki są płynami z granicą płynięcia. Wielkość tę wyznaczono dla badanych próbek, wykorzystując zależności naprężenia stycznego od szybkości ścinania uzyskane w 1 kroku testu pętli histerezy przy kontrolowanym naprężeniu stycznym.

Uzyskane wyniki pomiarów (rys.5) wskazują, że właściwości reologiczne przebadanych próbek zależą od czasu ścinania, nie dają jednak odpowiedzi, czy emulsje te są płynami tiksotropowymi, to znaczy, czy nastąpiła trwała degradacja struktury wewnętrznej płynu, czy też nastąpi jej odbudowa. Dla maski, bezpośrednio po zakończe-

Podsumowanie Opisane powyżej metody badawcze pozwalają na podniesienie konkurencyjności wyrobów przez zwiększenie ich atrakcyjności dla konsumentów. Badania reologiczne mogą być stosowane w trakcie opracowywania nowych receptur kosmetyków oraz oceny gotowych produktów kosmetycz-

1] Mrukot M., Receptariusz kosmetyczny, Wydawnictwo MWSZ, Kraków 2004. 2] Sarbak Z., Jachymska – Sarbak B., Sarbak A., Chemia w kosmetyce i kosmetologii, Wydawnictwo MedPharm Polska, Wrocław 2013. 3] Materiały szkoleniowe - Laboratorium Kosmetyków Naturalnych Farmona Sp. z o.o. 4] Płocica J., Turek P., Figiel W., Tal – Figiel B, Rola oznaczeń sensorycznych w ocenie nowych produktów na przykładzie kosmetyków naturalnych firmy Laboratorium Kosmetyków Naturalnych Farmona, Polish Journal of Cosmetology 2013, 16/2, 163-167. 5] Metody analityczne w przemyśle kosmetycznym, Ćwiczenia, dostęp on line: 15.12.2011, http://www.kchn.uph.edu.pl/metody_ analityczne/MA_cwiczenie_5.pdf 6] Brummer R., Hamer G.: Rheological Methods to Characterize Cosmetic Products; Second World Congress on Emulsion, 1997, 2, 2-4. 7] Brummer, R.; Godersky, S., Rheological studies to objectify sensations occurring when cosmetic emulsions are applied to the skin, Colloids and Surfaces – A – Physiochemical and Engineering Aspects, 1999 , 1- 2, 89 – 94.

reklama

artykuł sponsorowany

112 |

THINKY– Wirówkowe Mieszalniki Planetarne

– nowość na polskim rynku Rosnące wymagania konsumentów wiążą się z koniecznością produkcji kosmetyków jednorodnych o wysokiej jakości i dużej trwałości. Otrzymanie jednorodnej mieszaniny jest jednym z parametrów decydujących o wartości produktu, stanowi również podstawowe kryterium procesu wytwarzania w przemyśle kosmetycznym.

niki wyposażone w pompę próżniową pozwalają na eliminację pęcherzyków o wymiarach kilku mikronów

ednorodne wymieszanie zróżnicowanych materiałów może stanowić niemałe wyzwanie. Bardzo często pracownicy laboratoriów zmagają się z trudnościami w uzyskaniu mieszaniny homogenicznej. Materiał ma tendencję do osadzania się na ścianach zbiornika, co często powoduje problemy z całkowitym wymieszaniem próbki, szczególnie w miejscach trudnodostępnych. Kolejnym wyzwaniem może okazać się usunięcie pęcherzyków powietrza z materiału po umieszczeniu go w mieszalniku, czy też wymieszanie proszków z materiałami o bardzo wysokiej lepkości. Niejednokrotnie pojawiają się również trudności z jednorodnym wymieszaniem substancji o różnych ciężarach właściwych, bez efektu rozdzielania, czy w uzyskaniu powtarzalnych wyników dla materiałów o różnej lepkości. Idealnym rozwiązaniem na wszystkie powyższe problemy może być zastosowanie Wirówkowego Mieszalnika Planetarnego – THINKY.

• Podczas dyspersji materiału w fazie ciągłej nie dochodzi do zmiany kształtu czy zniszczenia materiału, tak jak w przypadku mieszalników z mieszadłem mechanicznym • Funkcja pamięci pozwala na zapisywanie programów mieszania dla danych materiałów • Możliwość mieszania i odpowietrzania próbek o małej objętości • Brak mieszadła mechanicznego oznacza brak konieczności każdorazowego czyszczenia urządzenia. • Łatwa obsługa urządzenia. • Szeroki wybór adapterów oraz pojemników do mieszania. Firma Thinky posiada w swoim portfolio całą serię wirówkowych mieszalników planetarnych próżniowych, jak i pracujących pod ciśnieniem atmosferycznym, od najmniejszych stosowanych w skali laboratoryjnej do skali kilkukilogramowej. Największym dostępnym modelem, posiadającym certyfikat CE jest ARV 5000, o pojemności 5 kg. Jeżeli zastanawiasz się, czy wirówkowy mieszalnik planetarny Thinky sprawdziłby się w Twoim Laboratorium lub chciałbyś przetestować go na własnych próbkach, skontaktuj się z firmą Donau Lab. Przedstawiciel firmy z przyjemnością zaprezentuje działanie mieszalnika, a także umożliwi sprawdzenie jego pracy dla stosowanych przez Ciebie materiałów.

Wirówkowy Mieszalnik Planetarny, to innowacyjny system mieszania, dzięki któremu możliwe jest jednoczesne mieszanie oraz odpowietrzenie próbki. Efekt ten osiągany jest poprzez planetarny ruch pojemnika, w którym znajduje się próbka. Ruch ten przypomina ruch kuli ziemskiej, która obraca się jednocześnie wokół własnej osi oraz wokół Słońca. Pojemnik z próbką umieszczony jest w urządzeniu idealnie pod kątem 45 stopni. Ruch odbywa się wokół centralnej osi (zgodnie z ruchem wskazówek zegara), co umożliwia usunięcie pęcherzyków powietrza z próbki. Natomiast ruch wokół własnej osi (przeciwnie do ruchu wskazówek zegara) pozwala w krótkim czasie uzyskać homogeniczną mieszaninę.

Wirówkowy Mieszalnik Planetarny THINKY – co go wyróżnia? • Jednorodne wymieszanie zróżnicowanych materiałów w krótkim czasie, od materiałów o bardzo wysokiej lepkości (do 1 000 000 mPas) po ciecze i nanoproszki • Jednorodne wymieszanie materiałów zróżnicowanych pod względem ciężaru właściwego • Przyspieszenie o wartościach przekraczających 400 Gs pozwala na jednoczesne mieszanie oraz odpowietrzenie próbki. Mieszal-

DONAU LAB Sp. z o.o. ul. St. Bodycha 73, 05-816 REGUŁY tel. 22 723 00 96, +48 601 828 444, www.donaulab.pl

3/2014

www.thinkymixer.net.

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

113

Ekspozycja na promieniowanie UV jako istotny parametr w ocenie stabilności produktu kosmetycznego Czynniki zewnętrzne nie powinny wpływać na jakość oraz bezpieczeństwo produktu kosmetycznego. Każdy produkt należy potraktować indywidualnie i odpowiednio dobrać do niego badania. Producent kosmetyku powinien stworzyć „specyfikację stabilności”, wobec której każda kolejna partia produktu powinna być kontrolowana. Patrycja Jaśkiewicz

Specjalista ds. Badań Kosmetyków i Chemii Gospodarczej Jars Sp. z o.o.

Rozporządzeniu 1223/2009 w załączniku I w części A znajduje się wyłącznie informacja o tym, że należy uwzględnić w raporcie bezpieczeństwa stabilność produktu kosmetycznego, biorąc pod uwagę warunki przechowywania dające się racjonalnie przewidzieć. Dopiero Decyzja Wykonawcza Komisji z dnia 25 listopada 2013 roku w sprawie wytycznych dotyczących załącznika I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1223/2009 dotyczącego produktów kosmetycznych (2013/674/UE) wskazuje jakie informacje należy umieścić w raporcie bezpieczeń-

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

stwa oceniając stabilność produktu oraz odwołuje się do przewodnika SCCS (The SCCS’S Notes of Guidance for the Testing of Cosmetics Substances and Their Safety Evaluation 8th Revision). W przewodniku znajdują się zalecenia na jakie parametry należy zwrócić uwagę oraz jakie testy można wykonać przy ocenie stabilności finalnego gotowego kosmetyku. W zależności od specyfiki produktu należy przyjrzeć się takim parametrom fizykochemicznym jak: stan skupienia, typ mieszaniny (np. emulsja O/W, emulsja W/O, proszek), właściwości organoleptyczne (barwa, zapach, konsystencja),

3/2014

114 |

Kosmetyki narażone są na działanie UV w wielu miejscach, rozpoczynając od sztucznie oświetlanej półki w drogerii czy salonie kosmetycznym kończąc na nasłonecznionym parapecie w łazience

wartość pH, lepkość oraz inne parametry charakteryzujące dany rodzaj produktu. Testy stabilności powinny zostać przeprowadzone w zmiennych warunkach otoczenia takich jak: temperatura, wilgotność, promieniowanie słoneczne oraz obciążenie mechaniczne. W ocenie stabilności należy uwzględnić również opakowanie, pod kątem interakcji między materiałem opakowaniowym a masą. Jednym z istotnych aspektów w badaniach stabilności preparatów kosmetycznych jest ekspozycja na promieniowanie UV. Kosmetyki narażone są na działanie UV w wielu miejscach, rozpoczynając od sztucznie oświetlanej półki w drogerii kończąc na nasłonecznionym parapecie w łazience. W badaniach stabilności niezwykle ważnym elementem jest odtworzenie takich warunków, w których preparat kosmetyczny będzie się znajdował. Producenci kosmetyczni powinni zagwarantować stabilność kosmetyku przez cały okres jego trwałości w warunkach dających się racjonalnie przewidzieć. Światło wchodząc w interakcję z materią, może ulec odbiciu, rozproszeniu lub absorpcji. Słońce emituje promieniowanie ultrafioletowe (400-10 nm) w zakresie UVA (315-400 nm) UVB (280-315 nm) i UVC (100-280 nm). Do powierzchni Ziemi w największym zakresie dociera promieniowanie UVA, następnie UVB i UVC, przy czym częściowo promieniowanie UVB i UVC jest zatrzymywane przez warstwę ozonową. W zależności od pory dnia oraz roku długość promieniowania przepuszczanego przez warstwę ozonową waha się w granicach od 287 do 305 nm. Promieniowanie UVA, w porównaniu z UVB ma większą zdolność przenikania, więc nawet w zaciemnionym miejscu kosmetyk jest wystawiony na działanie promieniowania UVA. Przeprowadzone przez nasze laboratorium badania na setkach różnych produktów kosmetycznych wskazują na silne oddziaływanie promieniowania słonecznego na stabilność produktu. Próbki były przechowywane w nasłonecznionym miejscu (od strony południowej) oraz w zacienionym miejscu (od strony północnej) w oryginalnych opakowaniach oraz w szklanych słoiczkach. Kosme-

tyki silnie eksponowane na światło słoneczne wykazywały wysoką niestabilność, w 90 % poprzez zmiany organoleptyczne (zmiana zapachu na bardziej tłuszczowy – nawet zjełczałego tłuszczu, odbarwianie się, utrata barwy) oraz w niewielkim stopniu poprzez zmiany formy fizykochemicznej (rozwarstwienie, sedymentacja, wytrącanie się osadów – „kłaczków”). Niekorzystne zmiany w formulacji kosmetycznej w większym stopniu obserwowano w szklanych słoiczkach, co jest dowodem na to, że opakowanie w znacznym stopniu chroni masę kosmetyku. Producent dobierając odpowiednie opakowanie powinien mieć na uwadze nie tylko walory estetyczne, a przede wszystkim ochronę swojego produktu. W wyniku reakcji chemicznych inicjowanych promieniowaniem mogą zachodzić bardzo niekorzystne zmiany w formulacji: kataliza niektórych składników, takich jak witaminy, naturalne barwniki czy konserwanty, tworzenie nowych toksycznych substancji np. drażniących skórę aldehydów. Konsument zaobserwuje je w postaci zmiany barwy, zapachu czy rozwarstwienia masy kosmetycznej, w najgorszym wypadku podrażnienia lub stanów zapalnych na skórze. Substancje absorbujące promieniowanie UV są nie tylko stosowane jako ochrona skóry w preparatach do opalania, mają również funkcję ochronną w samej masie kosmetycznej. Ponadto filtry UV wykorzystywane są nie tylko w celu zapewnienia trwałości produktów codziennego użytku np. w kremach, szminkach czy szamponach – używane są w różnego rodzaju opakowaniach jako ochrona polimerów i pigmentów przed fotodegradacją. Producenci z branży kosmetycznej muszą mieć na uwadze fakt, że niestabilność ich produktów objawiająca się w kontakcie z promieniowaniem UV skutkuje nie tylko zmianą wyglądu kosmetyku – przede wszystkim stanowi ryzyko dla zdrowia potencjalnego konsumenta. Dlatego bardzo istotne jest badanie stabilności kosmetyku w kontekście niekorzystnych zmian jakie zachodzą w formulacji pod wpływem promieniowania słonecznego.

3/2014

e-wydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

INSTALACJE TECHNOLOGICZNE DLA PRZEMYSŁU