Świat Przemysłu Kosmetycznego 3/2013 by Świat Przemysłu Kosmetycznego

ISSN: 2081-089X

nr 03/2013 (16) 16 PLN (w tym 5% VAT)

Centrum Kosmetyków Dr Piotr Koziej to laboratorium dysponujące najnowszymi technologiami, profesjonalnym sprzętem oraz długoletnim doświadczeniem lekarzy specjalistów z różnych dziedzin medycyny. Wykonujemy kompleksowe pakiety badań kosmetyków oraz wyrobów chemii gospodarczej. W naszym laboratorium sprawdzane są również produkty standardowe, specjalnego przeznaczenia, profesjonalne, sensitive oraz produkty dla dzieci.

Ocena bezpieczeństwa – ocena wpływu kosmetyku na bezpieczeństwo zdrowia ludzi zgodnie z najnowszymi wytycznymi Unii Europejskiej. Mikrobiologia zgodnie z rozporzadzeniem do ustawy o kosmetykach i zaleceniami COLIPA, badania potwierdzające działanie biobójcze kosmetyków, wyrobów chemii gospodarczej i innych wyrobów, z wykorzystaniem metod ujętych w normach polskich i europejskich. Testy konserwacji – w oparciu o aktualnie obowiązującą farmakopeę polską oraz europejską. W uzgodnieniu z klientem zależnie od potrzeb i celu badań wprowadzane są modyfikacje w metodzie badań i ustalane są indywidualne kryteria skuteczności. Dermatologia: Patch tests (otwarte, półotwarte, zamknięte) Photo patch tests – ocena fototoksyczności i fotoalergii Testy tolerancji skóry w miejscu stosowania RIPT (Repeated Insult Patch Test). Aplikacyjne: Indywidualny dobór probantów ze względu na charakterystykę oraz przeznaczenie produktu Duże grupy probantów (zależne od zleceń producenta) Ocena tolerancji skóry na produkt w miejscu stosowania Indywidualna, subiektywna ocena każdego uczestnika badania: – Ocena walorów użytkowych wyrobu – Ocena deklarowanych przez producenta efektów działania. Możliwe prowadzenie badań pod kontrolą lekarzy specjalistów z zakresu dermatologii, ginekologii, okulistyki, alergologii i innych.

Centrum Kosmetyków Dr Piotr Koziej ul. Rajska 2/14 02-654 Warszawa tel.: +48 601 869 079 www.koziejcentrum.pl

biuro@koziejcentrum.pl

Aplikacyjne aparaturowe: Obiektywna ocena wpływu badanych wyrobów na stan skóry i ocenę deklarowanych własności użytkowych preparatów. Aparatura Courage&Khazaka – badane parametry: nawilżenie, TEWL, sebum (natłuszczenie), poziom ph, pigmentacje (rumień i przebarwienia), temperatura, elastyczność. Wyniki przygotowane w formie: grafów, tabeli, opisów, zdjęć. Aparatura Miravex Antera 3D ™ oraz VisiofaceQuick – badane parametry: rozmiar i głębokość zmarszczek, koloryt (rumień i przebarwienia), wygładzenie, poziom porów, UV. Wyniki przygotowane w formie: grafów, tabeli, opisów, zdjęć. Badanie termograficzne – badanie termicznej oceny skóry świadczącej o ukrwieniu tkanki podskórnej. Najczęściej wykorzystuje się je w badaniu stopnia zaawansowania cellulitu i efektów jego leczenia. Określenie współczynnika UV (UVA i UVB): Badania współczynników UV metodą in vivo zgodnie z wytycznymi COLIPA (guideline 2007), BOOTS (2008 revision) lub FDA: – Badanie współczynnika UVB – SPF – Badanie współczynnika UVA – UVA/UVB – Badania fotostabilności – Badanie wodoodporności – Badanie fototoksyczności i fotoalergii. Szybkie i przydatne badanie w procesie recepturowania (wyniki do 3 dni). Badania współczynników UV metoda in vitro; metodologia badań oparta na procedurach COLIPA oraz norm FDA: – Badanie współczynnika UVB – SPF (in vitro) – Badanie współczynnika UVA – PPD.

Diagnostic Test ul. Nowy Świat 17/5 15-453 Białystok tel. +48 85 744 58 84 www.diagnostic-test.pl

biuro@diagnostic-test.pl

kreatywne

rozwiązania między sztuką a technologią jest miejsce na kreatywne myślenie

projektowanie konstrukcji opakowań na linie automatyczne i ręczne projektowanie wizualne, uszlachetnień i technologii

Produkcja opakowań i etykiet w środowisku 6 certyfikowanych systemów zarządzania, na podłożach FSC/PEFC, przy użyciu bezpiecznych dla konsumenta niskomigracyjnych farb i lakierów, oraz wyrafinowanych technik uszlachetniania druku - oto kompetencje polskiego zakładu Chesapeake jednej z 37 drukarni grupy Chesapeake na całym świecie.

kontrola i zapewnienie jakości w reżime produkcji farmaceutycznej wszystkie techniki drukarskie i uszlachetnienia dostępne w jednym miejscu

opakowania kartonowe

ulotki

etykiety Self Adhesive etykiety Wet Glue etykiety IML

wsparcie inżynierów procesu podczas wdrożeń i optymalizacji Chesapeake Białystok 15-521 Zaścianki, Szosa Baranowicka 78 polska@chesapeakecorp.com www.chesapeakecorp.com

spis treści Kwartalnik Wydawnictwa FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 farmacom@farmacom.com.pl www.farmacom.com.pl Redaktor Naczelny Robert Miller tel./fax 032 455 31 61 tel. kom. 502 084 101 robert.miller@farmacom.com.pl Prenumerata i kolportaż Wydawnictwo FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 tel./fax 032 455 31 61 prenumerata@farmacom.com.pl Cena egzemplarza „ŚPF” – 16 zł Cena rocznej prenumeraty – 55 zł Nr konta: ING Bank Śląski O/Wodzisław Śląski 56 1050 1403 1000 0023 2091 8119

6 Wrażliwość jest siłą 8 Rynek kosmetyków w Polsce ma się bardzo dobrze 10 Optymalizacja parametrów czyszczenia w trzech krokach 12 Krem z betoniarki

16 Aktywność wody i inne czynniki niskiego ryzyka mikrobiologicznego 18 Zarządzanie szczepami testowymi w laboratorium mikrobiologicznym badającym kosmetyki. Część II 22 Metody zielonej syntezy nanocząstek metali 26 Niuanse toksykologiczne czyli dylematy asesora bezpieczeństwa kosmetyków

Redaktor wydania Teresa Kubsz-Miller, tel. +48 32 456 60 79 tel. kom. +48 533 533 161 Redakcja Joanna Korzonek, Maria Kubsz-Łatas, Tomasz Butyński, tel./fax 032 456 60 79 redakcja@farmacom.com.pl

28 Sensoryczna elegancja 32 Ultrasonografia we współczesnej kosmetologii 36 Anti-aging polisa na młodość

Skład: PROGRAFIKA.com.pl Druk: Drukarnia BIMART

Nakład: 3 500 egz.

Rada Programowa: dr n. chem. Anna Oborska – Dyrektor ds. techniczno-legislacyjnych – Polskie Stowarzyszenie Producentów Kosmetyków i Środków Czystości

38 44 46 50

W kierunku nowej generacji przyjaznych dla środowiska składników czynnych Ekstrakt z algi czerwonej Silikony w preparatach kosmetycznych Gdy liczy się ekologia wartościowe surowce do kosmetyków naturalnych

Ewa Starzyk – Dyrektor Naukowy – Polski Związek Przemysłu Kosmetycznego 54 Świat aerozoli 56 Zarządzanie opakowaniami w przemyśle kosmetycznym 60 Trendy w opakowalnictwie wyrobów kosmetycznych

Kwartalnik dociera do dyrektorów zakładów produkcyjnych, szefów działów produkcji, kontroli i zapewnienia jakości, specjalistów d/s utrzymania ruchu, technologów, automatyków, szefów laboratoriów, szefów działów logistyki, zaopatrzenia oraz działów rozwoju produktów w zakładach produkcyjnych. Magazyn kierowany jest również do product managerów, dyrektorów sprzedaży i marketingu, decydentów w działach zakupów, profesorów i nauczycieli uczelni wyższych, przedstawicieli organizacji branżowych i instytutów oraz osób prywatnych. Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian w tytułach i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez Wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji.

63 64 66

10-lecie Verona Products Professional „Żyjemy w kraju coraz bardziej efektywnych jednostek i niezmiennie nieefektywnej wspólnoty”. Związek jest zaprzeczeniem tej tezy Nowe prawo kosmetyczne – Relacja z Konferencji Polskiego Stowarzyszenia Producentów Kosmetyków i Środków Czystości

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2013

6 |

Wrażliwość jest siłą

OCEANIC S.A.

30 lat temu problem wrażliwej skóry nie był tak powszechny jak dziś, a jednak twórcy marki AA zdecydowali się oprzeć cały koncept nowej marki właśnie na bezpieczeństwie stosowania przez osoby o wrażliwej skórze. Tak powstały pierwsze polskie kosmetyki pielęgnacyjne dla alergików: pozbawione związków alergizujących, gruntownie przebadane, a zarazem dostępne w szerokiej dystrybucji.

zisiaj w portfolio Oceanic znajduje się ponad 800 produktów przebadanych dermatologicznie i alergologicznie w Klinice Dermatologii Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku. Są to preparaty skuteczne, nowoczesne i bezpieczne, pozbawione parabenów i barwników, unikatowe i chętnie kupowane nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Każdy preparat AA, każda receptura jest przygotowywana niezwykle starannie, według ściśle określonych procedur. W 2004 roku otwarto nową, spełniającą najwyższe standardy bezpieczeństwa, fabrykę Oceanic w Trąbkach Małych pod Gdańskiem w strefie czystej ekologicznie. To jedna z nielicznych polskich fabryk kosmetycznych, w której zostały wdrożone farmaceutyczne standardy GMP (Good Manufacturing Practice – Dobra Praktyka Wytwarzania) potwierdzone certyfikatem. Taki standard produkcji to rzadkość nawet na tle rynków europejskich. W 2012 roku fabryka uruchomiła osobną halę do produkcji kosmetyków kolorowych, poszerzając tym samym swoje możliwości produkcyjne. Laboratorium i dwie hale produkcyjne wraz z centrum logistyczno-dystrybucyjnym zajmują 12 tys. m2. Tu powstają kosmetyki, dermokosmetyki i preparaty farmaceutyczne. Laboratorium naukowo-badawcze firmy Oceanic zalicza się do najnowocześniejszych placówek tego typu w Polsce i w Europie Środkowej. Pracuje tu kilkudziesięciu wybitnej klasy dermatologów, farmaceutów, biotechnologów, mikrobiologów,

chemików i kosmetologów, wykorzystując najnowsze technologie i specjalistyczną aparaturę. Bezpieczeństwo produktów AA gwarantują szczegółowe badania alergologiczne i dermokosmetyczne metodą prób płatkowych przeprowadzane w Pracowni Alergologicznej Kliniki Dermatologicznej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Tworzenie receptur kosmetyków bezpiecznych dla skóry wrażliwej to wyzwanie dla laboratorium. Wyzwanie tym większe, że marka AA nie ogranicza się do preparatów farmaceutycznych, ale podbija kolejne kategorie rynku kosmetycznego. I tak w 2012 roku laboratoria naukowo-badawcze Oceanic opracowały pierwszą na rynku linię ekologicznych kosmetyków dla skóry wrażliwej i skłonnej do alergii AA ECO. Naturalne wyciągi roślinne, na których oparto receptury, zostały gruntownie przebadane pod kątem bezpieczeństwa ich stosowania przez alergików. Kosmetyki tej linii pozbawione są związków alergizujących, m.in.: olejków eterycznych, parabenów i konserwantów, olejów mineralnych i pochodnych ropy naftowej, silikonów, alkoholu, glikolu propylenowego, etanoloaminy, ftalany, karminu, glutenu, syntetycznych kompozycji zapachowych, substancji modyfikowanych genetycznie, PEG, SLES i barwników syntetycznych. Oczekiwania klientów drogerii i aptek stale rosną. Dziś kosmetyk do skóry wrażliwej musi być nie tylko bezpieczny, ale także

3/2013

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

równie skutecznie jak inne produkty, niwelować zmarszczki, nawilżać czy odżywiać cerę. Tym wymaganiom można sprostać jeśli marka nie tylko nadąża za technologicznymi nowinkami, ale i dysponuje bardzo doświadczonym zespołem laborantów. W najnowszej kompleksowej linii kosmetyków AA Technologia Wieku zastosowano nowatorską technologię MICRO LIPID SYSTEM* opracowaną przez Laboratorium Oceanic S.A. wraz z Laboratorium Inżynierii Cząstek. System MLS opiera się na mikrosferach lipidowych zawierających cenne, biozgodne składniki aktywne (ceramidy, skwalan, trójglicerydy), które chronią skórę przed utratą wilgoci oraz szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych. Skuteczność tego systemu została udowodniona naukowo. Linia AA Technologia Wieku zdobyła uznanie klientów i profesjonalistów, co potwierdziły liczne prestiżowe nagrody, między innymi „Doskonałość Roku 2012” Twojego Stylu w kategorii „Kosmetyki polskie – pielęgnacja twarzy.” Kompleksowa oferta firmy dzieli się na kilka głównych kategorii: • AA COSMETICS – antyalergiczne kosmetyki mass marketowe przeznaczone do pielęgnacji skóry twarzy i ciała w każdym wieku; • AA PRESTIGE – ekskluzywne kosmetyki antyalergiczne przeznaczone do pielęgnacji twarzy; • AA ECO, AA SENSITIVE NATURE SPA, AA WRAŻLIWA NATURA - naturalne kosmetyki do pielęgnacji twarzy i ciała, dla skóry wrażliwej i skłonnej do alergii, oparte na wyselekcjonowanych składnikach, w tym certyfikowanych surowcach organicznych; • AA MEN – kompleksowa seria antyalergicznych kosmetyków pielęgnacyjnych dla mężczyzn;

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

• A A PRESTIGE INSTITUTE – zabiegi i kosmetyki profesjonalne, opracowane z myślą o gabinetach kosmetycznych i ośrodkach SPA; • A A THERAPY – dermokosmetyki opracowane z myślą o specyficznych problemach dermatologicznych (np. atopia, naczynka, trądzik), a ponadto jedyne na polskim rynku preparaty dedykowane diabetykom oraz pacjentom po i w trakcie terapii onkologicznej. Szybko okazało się, że klienci poszukujący bezpiecznych kosmetyków dla „wrażliwców“ są na całym świecie. Co ich przekonało do polskiej marki? Jakość produktów i czytelna filozofia. Kremy i balsamy AA można dziś kupić w ponad 30. krajach na czterech kontynentach. Do największych zagranicznych odbiorców marki należy rynek amerykański, ukraiński, litewski, białoruski i węgierski. AA zdobywa także klientów na Słowacji, w Kanadzie i w Południowej Korei. Ostatnio preparaty AA trafiły do największych sieci aptek w Indiach i w Uzbekistanie. Na Węgrzech marka gabinetowa AA PRESTIGE Institute jest w pierwszej trójce najbardziej rozpoznawanych marek profesjonalnych. Kosmetyki AA firmy OCEANIC zdobyły ponad sto nagród i wyróżnień w Polce i za granicą. Między innymi: Nagrodę Zaufania Złoty OTIS, Doskonałość Roku „Twojego Stylu”, Prix de Beaute magazynu „Cosmopolitan”, Best Beauty Buys miesięcznika „In Style”, Super Produkt „Świata Kobiety”, Qltowy Kosmetyk branżowego magazynu „Kosmetyki”. W roku 2013 marce AA Cosmetics po raz czwarty z rzędu przyznano prestiżowy tytuł Superbrands.

3/2013

8 |

Rynek kosmetyków

w Polsce ma się bardzo dobrze ABB Sp. z o.o.

Polski rynek kosmetyków znajduje się w czołówce rankingów europejskich , między innymi biorąc pod uwagę dynamikę rozwoju branży. Na naszym rodzimym rynku działa około 100 dużych i średnich producentów oraz 300 małych wytwórców. Polscy producenci kosmetyczni mają co prawda silną konkurencję ze strony światowych, znanych marek. Pomimo obecności zagranicznych firm na rynku polskim, konsumenci bardzo chętnie wybierają polskie firmy.

lub nużące. Niestety wśród producentów panuje często mylne przekonanie o tym, że roboty są mało elastyczne i nie sprawdzają się przy dużej różnorodności wytwarzanych produktów. W rzeczywistości jednak stanowiska zrobotyzowane można w łatwy sposób i szybko przeorganizować. Roboty są wyjątkowo elastyczne na zmiany w produkcji.

o więcej, polskie koncerny kosmetyczne nie konkurują z zagranicznymi producentami już tylko ceną. Producenci stawiają na wysoką jakość produktów. Połączenie atrakcyjnej ceny i wysokiej jakości produktów wpływa na silną pozycję polskich producentów na rodzimym rynku. Na innowacyjność produktów natomiast składa się oczywiście sposób ich wytwarzania, badania laboratoryjne, ale także nowoczesne linie produkcyjne, dzięki którym producenci stają się bardziej konkurencyjni i wytwarzają wydajniej.

L’Oréal zatrudnił robota w celu zwiększenia produkcji artykułów do koloryzacji włosów

Innowacje sprzętowe w branży kosmetycznej

Jedną z firm kosmetycznych, która postawiła na robotyzację jest L’Oréal. Międzynarodowy koncern w związku z rosnącym zapotrzebowaniem na produkty do koloryzacji włosów bez amoniaku INOA, zaczął poszukiwać nowych rozwiązań, dzięki którym możliwe było zwiększenie produkcji, bez wpływu na jakość produktów. Koncern tylko w ciągu 4 miesięcy musiał rozpocząć produkcję większej ilości artykułów do koloryzacji włosów, jednak brakowało ku temu możliwości technicznych. Problem z projektem dla firmy L’Oréal wynikał nie tylko z krótkiego czasu, jaki wykonawca miał na dostarczenie rozwiązania, a również konieczność użycia specjalnej, wolniejszej techniki uzupełniania tubek, która musiała zapobiegać eksplozjom (w farbach INOA zamiast amoniaku dodawana jest niewielka ilość alkoholu). Nowa linia miała za zadanie brać tubki, kłaść je na tacach, a następnie razem z papierową ulotką (instrukcją stosowania) pakować do gotowych do sprzedaży opakowań. Firma, której koncern L’Oréal zlecił projekt, zdecydowała się na wykorzystanie w ramach aplikacji jednego z niewielkich rozmiarów robotów, który idealnie sprawdza się właśnie przy aplikacjach przenoszenia, pakowania oraz pick & place. Dzięki postawieniu na nowoczesne rozwiązania technologiczne oraz za sprawą współpracy z najlepszymi wykonawcami, koncern L’Oréal w 4 miesiące od zamówienia linii, mógł cieszyć się nowym systemem produkcyjnym, który zaprojektowany został w odpowiedzi na potrzeby firmy (między innymi związane z wolniejszym zapełnianiem tubek z farbą).

Branża kosmetyczna poszukuje innowacyjnych rozwiązań, które wpływają na obniżenie kosztów produkcyjnych, a jednocześnie nie oddziałują na jakość specyfików. Sukces producenta kosmetyków nie zależy wyłącznie od samego produktu, czyli zadowolenia klientów końcowych z jego stosowania. Niezwykle ważne są również podejmowane przez firmę działania promocyjne oraz komunikacja z odbiorcami. Konsumenci kupują produkty kosmetyczne także wzrokowo. Liczy się ładne, ciekawe opakowanie, które przyciągnie uwagę kupującego w sklepie i zachęci do wypróbowania specyfiku. Zmiany w produkcji w branży kosmetycznej wynikają więc z jednej strony z wprowadzania nowych produktów na rynek, a z drugiej strony z działań marketingowych, przykładowo związanych z unowocześnieniami opakowań dla istniejących już specyfików.

Roboty w branży kosmetycznej Roboty pakujące, czy w ykonujące zadania sor towania (pick&place) lub paletyzowania (na końcu cyklu produkcyjnego) coraz częściej pracują w zakładach kosmetycznych. Dlaczego ludzie tak chętnie inwestują w robotyzację? Z jednej strony roboty pracują szybko, a z drugiej strony przy wysokim tempie wykonywanych zadań, jakość ich pracy utrzymuje się na wysokim poziomie. Człowiek natomiast, znacznie zwiększając tempo pracy, zaczyna najczęściej popełniać błędy. Poza tym, roboty mogą wykonywać zadania, które dla człowieka są uciążliwe

3/2013

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

Dlaczego robotyzacja się opłaca?

nych robotów 6-osiowych, które w zależności od potrzeb, mają zróżnicowany udźwig oraz zasięg. Paletyzowanie – układanie zbiorczych opakowań na paletach. Roboty są w tych zadaniach zdecydowanie bardziej elastyczne, niż tzw. sztywne paletyzatory. Elastyczność ta pozwala na zmianę schematu paletyzacji w ciągu kilku minut. W ramach tych aplikacji wykorzystuje się roboty paletyzujące o udźwigu do 450kg.

Oczywiście korzyści z wprowadzania aplikacji zrobotyzowanych do zakładów produkcyjnych, będą różne dla różnych producentów i konkretnych zakładów. Dzięki nowej linii zamówionej przez L’Oréal, firma mogła bardzo szybko zareagować na potrzeby swoich klientów i bez wpływu na jakość, zwiększyć produkcję artykułów do koloryzacji włosów INOA. Dodatkowo, praca, która jest nużąca i powtarzalna, została zautomatyzowana. Najważniejsze korzyści wynikające z zastosowania robotów w branży kosmetycznej: • krótki czas przezbrojenia pomiędzy poszczególnymi partiami produkcji, • szybszy czas produkcji, a co za tym idzie również i szybsze dostarczenie produktu na rynek, • poprawienie bezpieczeństwa pracy na stanowiskach, • pełna powtarzalność produkcji,- roboty są dostępne i gotowe do pracy na „pełnych obrotach” przez cały czas. Warto podkreślić, że roboty poprawiają wydajność produkcji, są elastyczne na zmiany, ale również pracują w sposób powtarzalny i mogą wykonywać prace nużące, uciążliwe dla ludzi. Zastępują człowieka w procesie produkcyjnym szczególnie tam, gdzie praca może negatywnie oddziaływać na jego zdrowie.

Podstawowe zadania robotów w przemyśle kosmetycznym Pick & Place/ Sortowanie – pobieranie elementu z linii produkcyjnej i wkładanie go do opakowań. Dzięki systemowi wizyjnemu, robot identyfikuje miejsce przedmiotu, jaki ma pobierać, a także rozpoznaje kolor, czy kształt pobieranego elementu. Przy tych zadaniach najczęściej wykorzystuje się roboty typu delta. Pakowanie – wkładanie produktu opakowanego jednostkowo do zbiorczych opakowań. W tych zadaniach wykorzystuje się roboty przeznaczone typowo do pakowania lub grupę uniwersal-

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

3/2013

10 |

Optymalizacja parametrów czyszczenia w trzech krokach Dobór właściwych parametrów czyszczenia i preparatów czyszczących jest podstawowym problemem przy walidacji czyszczenia. Odpowiednio dobrane preparaty myjące i parametry procesu wpływają na powtarzalność procesu jak również na ekonomikę i bezpieczeństwo mycia.

Józef Frączek ECO SHINE

arametry procesu mycia zawsze dobieramy do preparatu czyszczącego, a nie odwrotnie. Na przykład, jeśli podana przez producenta temperatura działania preparatu myjącego wynosi 700C, to w takiej temperaturze stosowanie preparatu jest najbardziej optymalne i ekonomiczne. W wypadku gdy będziemy taki środek stosować powyżej lub poniżej tej temperatury, preparat nie straci własności myjących, ale jego wydajność na pewno zmaleje. Jeżeli chcemy stosować konkretne temperatury mycia, to należy dobrać taki preparat, aby w tej temperaturze wykazywał swoje optimum inaczej trzeba będzie stosować wyższe

stężenia i czas mycia, co negatywnie wpływa na ekonomie i płynność produkcji. Preparaty myjące i parametry mycia możemy dobrać w kilku krokach:

Krok pierwszy: rodzaj mycia W przemyśle kosmetycznych najczęstsze metody mycia to: • mycie ręczne, najczęściej stosowane do mycia elementów i części maszyn, codzienne mycie podłóg, ścian, rzadziej do mycia zbiorników; • mycie ciśnieniowe, natryskowe równie często stosowane do mycia elementów i części maszyn, zbiorników;

3/2013

• mycie obiegowe i w systemach CIP: mycie zbiorników, rurociągów, instalacji; • mycie maszynami myjącymi: codzienne mycie podłóg, mycie podłóg mocno zatłuszczonych, zaolejonych po produkcji maści i kremów.

Krok drugi: rodzaj zabrudzenia W przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym najczęściej spotykane, trudne do usunięcia zabrudzenia składają się z tłuszczów, wazelin, olejów mineralnych, wosków, alkoholi, kwasów tłuszczowych itp.

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

Oczywistym jest, że nie ma możliwości stosowania do każdego rodzaju zanieczyszczeń innych preparatów myjących, dlatego dla uproszczenia doboru środków myjących rozróżniamy trzy rodzaje zanieczyszczeń: • zanieczyszczenia tłuszczowe i tłuszczo podobne; • zanieczyszczenia olejowe (olefinowe, petrochemiczne) i podobne; • zanieczyszczenia mieszane, które są najczęściej spotykane przy produkcji kremów.

Krok trzeci: temperatura i czas stosowania Temperatura stosowania preparatu myjącego jest najczęściej określona przez producenta danego środka. Ogólne zasady doboru temperatur roztworu myjącego są uzależnione od: rodzaju mycia • mycie ręczne: woda zimna i ciepła. Im wyższa temperatura tym mycie najczęściej jest skuteczniejsze, lecz ze

względów bezpieczeństwa nie stosuje się temperatury wyższej niż 500C. • mycie ciśnieniowe, natryskowe jak powyżej dla mycia ręcznego. • mycie obiegowe i w systemach CIP: w zależności od rodzaju zanieczyszczeń (patrz poniżej) od 40 do 950C. • mycie maszynami myjącymi: woda zimna lub ciepła. Im wyższa temperatura tym mycie najczęściej jest skuteczniejsze. Rodzaju zanieczyszczeń • Zanieczyszczenia tłuszczowe i tłuszczo podobne. Optimum domywania tłuszczów odbywa się w wysokich temperaturach 60 – 950C. Ze względów bezpieczeństwa wysokie temperatury możemy stosować tylko w instalacjach CIP. Do mycia ręcznego stosujemy preparaty opisane poniżej; • Zanieczyszczenia olejowe (olefinowe, petrochemiczne) i podobne. Optymalne domywanie wykazują w temperaturach 30-600C. Preparaty do tego typu

zanieczyszczeń z powodzeniem można stosować do mycia ręcznego, gdyż w niskich temperaturach najlepiej domywają się tłuszcze i oleje; • Zanieczyszczenia mieszane. Preparaty do tego typu zanieczyszczeń są uniwersalne można stosować zarówno do mycia CIP jak i mycia ręcznego. Optimum działania przypada w zakresie 40 – 800C. Czas stosowania Czas mycia dobiera się w stosunku do rodzaju zanieczyszczeń, stężenia preparatu i temperatury stosowania. Zazwyczaj im wyższa temperatura i stężenie preparatu, tym czas mycia się skraca. Oczywiście im wyższa temperatura mycia i stężenie preparatu myjącego, tym większy koszt mycia. Czas mycia jest indy widualną kwestią i każda firma musi samodzielnie przekalkulować czy bardziej jej się opłaca zwiększyć koszty mycia, a zaoszczędzić cenny czas, czy zwiększyć czas mycia a zmniejszyć bezpośrednie koszta preparatu.

reklama

12 |

Krem

z betoniarki

Wielu konsumentów nie jest świadomych faktu, że podrabiane towary nie podlegają takim samym rygorystycznym testom, jak oryginalne produkty legalnie działających firm kosmetycznych, produkowane z zachowaniem najwyższych norm jakościowych. Fałszywe produkty bywają wykonane z materiałów niskiej jakości, niezgodnie z obowiązującymi przepisami bezpieczeństwa i często zawierają szkodliwe dla zdrowia składniki, które mogą prowadzić do ciężkich uszkodzeń skóry, włosów czy paznokci.

Marta Krzyśków-Szymkowicz, Rzecznik patentowy, Kancelaria JWP Rzecznicy Patentowi

odróbki są sprzedawane na cał ym świecie od Chin po Amerykę Południową. Corocznie Europol oszacowuje obroty podmiotów wytwarzających i sprzedających podrabiane towary – są to setki miliardów dolarów rocznie. Producenci markowych kosmetyków ponoszą ogromne straty w wyniku naruszeń praw własności przemysłowej, nie tylko materialne ale również wizerunkowe. Podrabianie markowych perfum i kosmetyków to prawdziwa plaga. Handel podróbkami w Internecie z roku na rok przynosi coraz większe dochody, a organy ścigania coraz częściej są bezsilne w walce z tym zjawiskiem. Tracą na tym nie tylko producenci, ale przede wszystkim klienci, którzy kupują niepełnowartościowy produkt. Podejrzenie kupujących powinna wzbudzać przede wszystkim niska cena. Cień do powiek, który w drogerii kosztuje 200 zł, a na aukcji w Internecie kusi ceną 40 zł za sztukę, może i powinien budzić podejrzenia co do jego oryginalności. Bywa jednak, że sprzedawcy wystawiają podrobione produkty za cenę zbliżoną do kosztów oryginału, wprowadzając nieświadomych konsumentów w błąd. U.S. Immigration and Customs Enforcement’s (ICE),Homeland Security Investigations (HSI) oraz europejskie organy ści-

gania skoordynowane przez Europol zajęły w 2012r. 328 domen interetowych, poprzez które sprzedawano podrobione towary niczego niepodejrzewającym klientom. Projekt ten dotyczył domen najwyższego rzędu, takich jak .be, .eu, .fr, .ro oraz .uk.

Oryginalny czy nie? Jeszcze 10 lat temu opakowania podrobionych kosmetyków odbiegał y od wysokiej jakości produktów markowych i już na pierwszy rzut oka mogły wydawać się podejrzane. Postęp technologii spowodował, że wyprodukowanie w 100% zgodnej z oryginałem kopii opakowania nie jest już żadnym problemem. Kopiowane są nie tylko wygląd opakowania i nazwa produktu, ale także wszelkie inne szczegóły znajdujące się na oryginalnych produktach, takie jak adres wytworzenia, seria produkcji, data przydatności, skład. Powoduje to, że różnice pomiędzy oryginałem, a podróbką potrafią być tak nieznaczne, że organy ścigania by sprawdzić, czy mają do czynienia z podrobionym towarem, wysyłają go do producentów. Dopiero tam, po analizie składu produktu, mogą ocenić pochodzenie kosmetyku. Dystrybucja kosmetyków z wyższej półki jest zwykle ograniczona do au-

3/2013

toryzowanych sklepów, nabywających produkty ze sprawdzonych źródeł, w których także cena świadczy o oryginalności produktu. Konsumenci podejrzewając, że w skład wysokiej ceny wchodzi także wynajem lokalu w centrum handlowym oraz wynagrodzenie sprzedawcy, wybierają zakupy poprzez inne kanały dystrybucji, sądząc, że atrakcyjniejsza cena to efekt niższych kosztów obsługi ze strony sprzedawcy. A jaka jest prawda? 90% podróbek sprzedawanych jest na szarym r ynku poprzez alternat y wne kanał y, takie jak uliczni handlarze i mniejsze nieautoryzowane sklepy. Największym problemem jednak stała się sprzedaż internetowa po tak zwanych „okazyjnych cenach”. Czy zatem sprzedawca, oferujący tusz do rzęs za cenę o połowę niższą niż sklepowa, odsprzedaje np. niechciany prezent lub końcówkę serii czy oferuje podróbkę? Niewiele osób się nad tym zastanawia. Badania pokazują, że większość konsumentów świadomie kupuje towary podrobione, zdając sobie sprawę, że produkt nieoryginalny jest gorszej jakości. Kupujący deklarują, że wolą mieć podróbkę produktu z „wyższej półki”, niż oryginalną rzecz tańszej a tak samo dobrej marki. Pomysłowi sprze-

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

reklama

dawcy oferują na aukcjach internetowych podrobione produkty w wiaderkach po 25 kg i to tylko po 1 dolarze za kilogram. Potem wystarczy taki np. krem przełożyć do wcześniej skopiowanego opakowania i mamy „oryginalny” produkt. Trzeba jednak zadać pytanie, co jest w środku tego kremu? Jak wpłynie on na zdrowie osób go używających? Jaka opinia zostanie rozpowszechniona o tym produkcie? W dobie powszechnego dostępu do Internetu bardzo szybko rozniesie się wiadomość, że krem znanej firmy rozwarstwia się, powoduje podrażnienia i wypryski. Noszenie podrobionych torebek czy ubrań naraża ich posiadacza tylko na kpiące spojrzenia przechodniów, ale używanie niewiadomego pochodzenia kosmetyków może wywołać nieodwracalne szkody dla zdrowia.

Kwas hialuronowy tyko na etykiecie, a w środku rtęć Mało który konsument zdaje sobie sprawę z tego, że nielegalny kosmetyk tylko zewnętrznie łudząco przypomina oryginalny produkt, ale jego skład pozostawia wiele do życzenia. Koncerny kosmetyczne przestrzegają wyśrubowanych norm, produkcja w ich laboratoriach odbywa się w sterylnych warunkach. Podrobione kosmetyki nie podlegają żadnym kontrolom jakości. Często w procesie ich otrzymy wania wykorzysty wane są produkty, które nie tylko są zabronione, lecz wprost szkodliwe. W podrabianych kosmetykach, często mieszanych w betoniarkach, można napotkać takie substancje jak arszenik, pył ceglany, cement, pasta do podłóg, rtęć, kadm, nikiel, pasta do butów czy w najlepszym wypadku talk. Jak zatem walczyć z plagą podróbek i jakie środki prawne podjąć aby chronić interesy polskich przedsiębiorstw kosmetycznych? e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

3/2013

14 | Przede wszystkim ochrona na granicy Wielu producentów oraz autoryzowanych importerów wciąż nie zna sposobu na zablokowanie napływu podróbek do Polski już na etapie ich wwozu na teren kraju. Tymczasem taką możliwość przewidują przepisy Rozporządzenia Wspólnoty Europejskiej nr 1383/2003 z dnia 22 lipca 2003r. Wystarczy złożyć w Izbie Celnej w Warszawie wniosek o ochronę na granicy. Do wniosku należy dołączyć uwierzytelnioną kopię dowodu posiadania praw własności przemysłowej, upoważnienie do żądania ochrony oraz wskazane jest złożenie dowodów pozwalających celnikom na łatwą ident y f ikację towaru podlegającego ochronie. Trzeba pamiętać, że wniosek o ochronę obowiązuje przez rok od jego rozpatrzenia przez Izbę Celną. W przypadku wniosku o ochronę na terenie całej Unii Europejskiej konieczne jest wyznaczenie pełnomocnika na każdy z krajów członkowskich. Pełnomocnik będzie powiadamiany o przechwyceniu wątpliwych towarów na granicy i odpowiednio zareaguje. W sytuacji gdy produkty kosmetyczne podejrzane o naruszenie praw własności intelektualnej zostaną zatrzymane przez

służby celne, organy te niezwłocznie informują o takim zatrzymaniu pełnomocnika lub osobę, której nazwisko i adres zostały wyznaczone przez posiadacza prawa. Można wówczas podjąć określone działania wobec towarów podejrzanych o brak oryginalności. Co prawda przepisy przewidują wszczęcie przeciwko naruszycielowi zarówno postępowania karnego jak i cywilnego, jednakże w praktyce w większości przypadków postępowanie odbywa się według tzw. procedury uproszczonej, która polega na zniszczeniu podrabianych towarów przez wyspecjalizowaną firmę, po dopełnieniu wymogów formalnych. Koszty pokrywa właściciel prawa lub, w przypadku wcześniejszego podpisania odpowiedniego oświadczenia, naruszyciel.

A może za kratki? W sytuacji gdy właściciel prawa ochronnego, w tym przypadku np. producent kosmetyków, czuje się pokrzywdzony działaniem osób podrabiających jego produkty, może złożyć wniosek o ściganie do właściwego urzędu policji lub prokuratury. Uprawnienia takie daje mu art. 305 ustawy Prawo Własności Przemysłowej, który sankcjonuje wprowadzanie do obrotu towarów, na których widnieją

podrobione znaki towarowe. Osoba taka podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jednakże jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia takiego przestępstwa stałe źródło dochodu (np. poprzez długotrwałe oferowanie dużych ilości produktu za pośrednictwem Internetu) albo dopuszcza się tego przestępstwa w stosunku do towaru o znacznej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5. Takie przestępstwo ścigane jest z urzędu.

Ochrona cywilna Producent lub inny podmiot, którego prawo ochronne na znak towarowy zostało naruszone, ma także możliwość wystąpienia przeciwko naruszycielowi z pozwem w postępowaniu cywilnym. Może żądać od osoby, która naruszyła to prawo zaniechania naruszania, wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, a w razie zawinionego naruszenia, również naprawienia wyrządzonej szkody. Warto przed złożeniem pozwu wystąpić z wnioskiem o zabezpieczenie roszczenia. Pozwala to na uregulowanie praw i obowiązków na czas procesu, a w szczególności na zajęcie towarów podejrzewanych o naruszanie praw własności intelektualnej.

Zadbaj o swoje W walce z podróbkami nic nie zastąpi własnej inicjatywy przedsiębiorcy. Wiele firm zatrudnia specjalnych pracowników lub kancelarie rzecznikowskie, zlecając im monitorowanie sprzedaży internetowej w poszukiwaniu ofert naruszających prawa własności przemysłowej. Można również nawiązać współpracę z najwięk szym polskim portalem aukcyjnym Allegro.pl, gdzie uruchomiono program Współpraca w Ochronie Praw. Ma on na celu ograniczanie sprzedaży towarów nieoryginalnych w serwisie. Na naruszenia praw własności przemysłowej, takich jak znaki towarowe, wzory przemysłowe czy patenty mogą reagować nie tylko właściciele danej marki ale też legalni licencjobiorcy. Innowacyjność produktów zarówno w odniesieniu do stosowanej technologii produkcji i receptury, jak i opakowania oraz oznaczania jest dla sektora kosmetycznego bardzo ważna. Firmy z branży co roku przeznaczają na ten cel znaczne nakłady finansowe. Skuteczna ochrona praw własności przemysłowej, zapewniona poprzez właściwy i kompleksowy dobór środków prawnych, powinna stanowić integralną cześć strategii biznesowej każdego przedsiębiorstwa.

3/2013

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

Dobre praktyki produkcji kosmetycznej

Dobre Praktyki Produkcji (Good Manufacturing Practice) są niezbędne do wytwarzania wyrobów bezpiecznych i przyjaznych konsumentowi. Najlepszym narzędziem do wdrożenia GMP jest norma ISO 22716. Dostarcza ona wytycznych dla produkcji, kontroli jakości, magazynowania i wysyłki produktów kosmetycznych. TÜV Rheinland Polska oferuje przeprowadzenie certyfikacji na zgodność z ISO 22716 według najwyższych standardów. Uzupełnieniem usług związanych z certyfikacją są badania laboratoryjne kosmetyków w akredytowanym przez Polskie Centrum Akredytacji laboratorium mikrobiologiczym i fizykochemicznym TÜV Rheinland Polska.

www.tuv.pl

16 |

Aktywność wody

i inne czynniki niskiego ryzyka mikrobiologicznego Emilia Krajda-Pilarz Quality Manager

Każdy producent kosmetyków ponosi odpowiedzialność za jakość mikrobiologiczną wytwarzanych produktów. Po pierwsze musi zapewnić, że zakupiony przez konsumenta produkt wolny jest od mikroorganizmów mogących wpłynąć na jakość produktu i na zdrowie użytkownika. Po drugie musi zagwarantować, że mikroorganizmy wprowadzane do produktu podczas normalnego jego stosowania nie wpłyną niekorzystnie na jakość i bezpieczeństwo.

odążając za słowami cytowanego Przewodnika do oceny i identyfikacji produktów niskiego ryzyka mikrobiologicznego (PN-EN ISO 29621:2011), pierwszym etapem określania ryzyka mikrobiologicznego dla każdego produktu kosmetycznego powinna być ocena, w jakim stopniu składniki formulacji mogą wspierać wzrost mikroorganizmów. Wiele kosmetyków zawiera bowiem wśród innych substancji wodę oraz łatwo rozpuszczalne związki chemiczne, co przy określonych warunkach pH prowadzić może do stymulowania wzrostu szkodliwych mikroorganizmów.

Ilość wody dostępnej definiuje się jako aktywność wodną aw - stosunek prężności pary wodnej nad roztworem (produktem) do prężności pary wodnej nad czystą wodą w tej samej temperaturze. Czysta chemicznie woda ma aktywność aw=1. Wraz ze wzrostem stężenia związków rozpuszczalnych aw spada poniżej wartości 1. Im wyższe jest ciśnienie osmotyczne roztworu i niższa aktywność wody, drobnoustroje zmuszane do wydatkowania energii na utrzymanie stanu napięcia komórkowego ograniczają wzrost, wydłuża się faza spoczynkowa i czas generacji.

Norma PN-EN ISO 29621:2011

Przetrwanie mikroorganizmów w tych warunkach uzależnione jest od obecności w środowisku nietoksycznych substancji stabilizujących równowagę osmotyczną, np.: alkoholi - glicerolu, mannitolu, ksylitolu lub aminokwasów takich jak glicyny. Więk szość bak terii może by tować w środowiskach, których aktywność wody wynosi powyżej 0,95. Mikroorganizmy z grupy drożdży preferują środowiska o wartości aw pomiędzy 0,60 a 0,88. Grzyby strzępkowe wykazują wzrost przy wartościach wynoszących aw 0,60 i większych. Poniżej wartości aw= 0,60 wzrostu mikroorganizmów nie obserwuje się.

Woda Jest najważniejszym z czynników warunkujących wzrost drobnoustrojów. Nie chodzi przy tym o ogólną zawartość wody w formulacji, lecz o wodę dostępną dla drobnoustrojów. Procentowa zawartość wody w przepisie kosmetyku nie jest równa ilości wody dostępnej. Część związków chemicznych może ulegać hydratacji i ograniczać zasoby wody wprowadzonej w trakcie procesu technologicznego.

Drobnoustrój

aw minimalna

większość bakterii

0,90

Pseudomonas sp.

0,96

Enterobacteriaceae

0,93

Staphylococcusaureus

0,86

większość drożdży

0,70

większość pleśni

0,60

Tab. 1. (wg.PN-EN ISO 29621)

3/2013

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

foto: chromastock

Surowce

Więk szość drobnoustrojów może rozwijać się w zakresie pH dalekim od optymalnego, utrzymując wewnątrzkomórkowe pH na poziomie obojętnego dzięki regulacji stężenia jonów H+. Zaburzenie równowagi związanej z przenikaniem jonów wodorowych przez osłony komórkowe zakłóca procesy metaboliczne oraz proporcje pomiędzy wytwarzaniem, a zużyciem ATP. W niekorzystnych warunkach pH środowiska drobnoustroje, aby przetrwać muszą wydatkowanie energii skupić na procesie utrzymania stężenia jonów wodorowych we wnętrzu komórki. Wzrost jest w takich warunkach ograniczony. Pewne typy produktów, charakteryzujących się skrajnymi wartościami pH w zakresie ≤3 i ≥10, nie wymagają standardowo wykonywanych badań mikrobiologicznych w fazie przedprodukcyjnej (testy obciążeniowe) i badań w trakcie produkcji ze względu na wrogie mikroorganizmom środowisko. W zakresie pH formulacji wynoszącym 3≥ i ≤10 należy przeprowadzić analizę produktu pod kątem r yzyka rozwoju drobnoustrojów ze względu na to, że w tym zakresie pH większość drożdży i bakterii może się swobodnie rozwijać.

Często wykorzystywane przez technologów silne związki utleniające oraz reduktory, organiczne rozpuszczalniki polarne czy barwniki utleniające zmniejszają ryzyko rozwoju mikroorganizmów. Ich wpływ na kreowanie niekorzystnych warunków środowiska często wymaga weryfikacji, a więc przeprowadzenia testu konserwacji, jak też monitorowania wyrobu. Surowcami o udokumentowanym silnym działaniu przeciwdrobnoustrojowym są chlorohydraty aluminium stosowane w dezodorantach i antyperspirantach. Ich zastosowanie w ilości ≥25% wpływa na pH mieszaniny oraz jej aw, czyniąc środo-

Alkohol W kosmetykach najczęściej stosuje się alkohole alifatyczne: etanol i propanol. Ich 20% zawartość w ogólnej ilości mieszaniny hamuje wzrost mikroorganizmów. Formulacje, zawierające taką ilość składnika, uważa się za bezpieczne, ponieważ nie niosą ryzyka mikrobiologicznego. Nie wykonuje się dla nich testów obciążeniowych i nie wymagają kontroli mikrobiologicznej w procesie produkcyjnym. Zawartość alkoholu w formulacji na poziomie 10 do 20 % pozwala osiągnąć efekt bakteriostatycznego działania składnika, co sprzyja ograniczeniu ilości substancji konserwujących w mieszaninie. Nie zwalnia jednak producenta z przeprowadzenia oceny skuteczności zakonserwowania układu oraz monitorowania produktu w procesie technologicznym.

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

wisko skrajnie nieprzyjaznym dla rozwoju mikroorganizmów. Zwalnia tym samym producenta z mikrobiologicznego monitorowania produktu w fazie przedprodukcyjnej i w trakcie produkcji.

Technologia produkcji Realizacja wyrobu w określonych warunkach czasu i temperatury sprzyja minimalizowaniu ryzyka mikrobiologicznego. Każdy zakres temperatury różny od optymalnego dla drobnoustrojów nie będzie sprzyjał ich rozwojowi. Stosowanie w procesie technologicznym temperatury powyżej 65oC i utrzymywanie jej przez czas 10 minut może skutkować śmiercią większości form wegetatywnych drobnoustrojów z powodu degradacji białek komórkowych.

W związku z powyższym nie jest wymagany monitoring mikrobiologicznej jakości w yrobów konfekcjonowanych w temp. powyżej 65oC.

Opakowanie Ma decydujący wpływ na ryzyko zanieczyszczenia mikrobiologicznego produktu w trakcie jego użytkowania. Objętość opakowania, sprzyjająca ograniczeniu liczby ingerencji z zewnątrz lub sposób dozowania, uniemożliwiający wpływ warunków zewnętrznych w trakcie użycia produktu, zdecydowanie obniża ryzyko przedostania się drobnoustrojów, np. z powierzchni skóry użytkownika do formulacji. Połączenie formy opakowania z wyżej wymienionymi czynnikami w zależności od przeznaczenia kosmetyku i preferencji klientów stwarza możliwość wykreowania najmniej przyjaznego drobnoustrojom środowiska. Decyzja o zwolnieniu formulacji z testów obciążeniowych, a w konsekwencji również z monitoringu produktu powinna być poparta dowodami pochodzącymi z literatury z badań laboratoryjnych lub pozyskanymi dzięki przeglądowi historii produktów bliźniaczych.

Literatura PN-EN ISO 29621 Mikrobiologia i higiena w przemyśle spożywczym – pod red. Zofii Żakowskiej, Heleny Stobińskiej

Czynnik fizyko-chemiczny

limit

≥ 10 ≤3

Etanol/innyalcohol

≥ 20%

Temp. konfekcjonowania

≥ 60oC

≤ 0,75a

Produkty oparte na rozpuszczalnikach Produkty utleniajace Chlorohydraty aluminium

≥ 25%

Tab. 2. (wg.PN-EN ISO 29621) Zestawienie czynników uznawanych za gwaranty niskiego ryzyka mikrobiologicznego.

3/2013

18 |

Zarządzanie szczepami testowymi

w laboratorium mikrobiologicznym

badającym kosmetyki

Część II

Piotr Nowaczyk, Dorota Merlak Argenta Mikrobiologia Sp. z o.o. Sp.K.

W związku z obowiązującymi od lipca tego roku normami ISO dotyczącymi badania kosmetyków, niezbędne jest prowadzenie przez laboratoria mikrobiologiczne kontroli jakości pożywek oraz wykonanie walidacji stosowanych metod badawczych. Do tego celu służą szczepy testowe, z którymi należy prawidłowo postępować w czasie przechowywania jak i przygotowania do badań.

pierwszej części publikacji [1] omówiono podstawowe terminy i definicje, dotyczące szczepów testowych stosowanych w laboratorium mikrobiologicznym. Aktualnie omówiony zostanie sposób przygotowania zawiesin roboczych i przechowywania szczepów testowych. Obowiązujące w Polsce normy kosmetyczne [4-10] wskazują na przechowywanie szczepów testowych w laboratorium zgodnie z normą PN-EN 12353:2006 „Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Przechowywanie organizmów testowych stosowanych do określania działania bakteriobójczego, prątkobójczego, sporobójczego i grzybobójczego” [3]. Norma ta [3] podaje wskazówki dotyczące przechowywania szczepów pozyskiwanych z kolekcji referencyjnych w formie liofilizowanej, przygotowania i przechowywania szczepów macierzystych głęboko mrożonych oraz kultur roboczych. Do przygotowywania głęboko mrożonych szczepów macierzystych norma poleca stosowanie kriobanków. Procedura oparta jest na mrożeniu odpowiednio przygotowanych drobnoustrojów zawieszonych w zawiesinie kriochronnej, na powierzchni małych kuleczek umieszczonych w fiolce. Do uwodnienia liofilizatu szczepu referencyjnego norma zaleca pożywkę TSB dla

bakterii oraz MEB (bulion z ekstraktem słodowym - Malt Extract Broth) dla grzybów. Po rozcieńczeniu zawiesiny, posianiu jej na dwie płytki z agarem stałym i inkubacji w odpowiednim dla danego drobnoustroju czasie i warunkach, za pomocą zawiesiny kriochronnej wymywa się drobnoustroje z płytek i wprowadza do fiolek z kuleczkami w celu zamrożenia. Mrożenie powinno przebiegać w -70°C. Tak zamrożone szczepy macierzyste można przechowywać do 14 miesięcy w temperaturze -70°C. Dłuższy czas przechowywania jest dopuszczalny pod warunkiem potwierdzenia stałości cech makro- i mikroskopowych oraz biochemicznych szczepu [3]. Na rynku dostępne są gotowe zestawy fiolek z kuleczkami i pł ynem kriochronnym do mrożenia szczepów (szczegóły u autorów). Istotne z punktu praktycznego jest to, że producenci kriobanków dopuszczają przechowywanie szczepów testowych już w -20°C pod warunkiem wykazania przydatności metody. Czas przechowywania ulega jednak wówczas skróceniu. Niezbędne jest w tym przypadku okresowe potwierdzanie stałości cech przechowywanych szczepów. W celu przygotowania kultury macierzystej z głęboko mrożonego szczepu macierzystego, norma poleca rozmrożenie

3/2013

całej fiolki szczepu lub pojedynczej kuleczki wyjętej z fiolki i posiew powierzchni agaru na płytce lub skosie. Tak uzyskaną hodowlę można traktować jako kulturę macierzystą do przechow y wania i przechow y wać w lodówce do 9 tygodni (Pseudomonas aeruginosa nie dłużej niż 6 tygodni), a następnie z niej przygotowywać hodowlę roboczą [3]. Biorąc pod uwagę zalecany sposób przechowywania szczepów testowych, należy mieć na uwadze, że norma ta [3] dedykowana jest chemicznym środkom dezynfekcyjnym i antyseptycznym, a nie laboratoriom mikrobiologicznym badającym kosmetyki. Co bardzo istotne, najnowsze wytyczne normy PN-EN ISO11930 z 2012 roku [2] podają warunki wzrostowe dla hodowli szczepów do przechowywania i hodowli roboczych. Norma ta zwraca uwagę na zmniejszenie ryzyka zmian we wrażliwości szczepów przy ograniczaniu ilości pasaży, ale nie podaje ich limitu. Zaleca pobieranie biomasy ze wzrostów zlewnych, a nie z pojedynczych kolonii. Wskazuje również na niebezpieczeństwa związane z przechowywaniem szczepów w stanie zamrożonym w bankach z kuleczkami wynikających z szoku termicznego podczas ich wielokrotnego rozmrażania i zamrażania (Patrz: pkt. 5.4.1 Note 1 i Note 2 Normy) [2]. Uwagi

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

foto: chromastock

te pokrywają się z zaleceniami producenta pochodnych szczepów testowych uznanej kolekcji ATCC – firmy Microbiologics® [12]. Wytyczne tego producenta [12] podają nieco odmienny schemat postępowania, obejmujący etap od ożywienia pochodnej szczepu referencyjnego aż do uzyskania hodowli roboczej. W tym przypadku zaleca się przeprowadzać namnażanie podstawowe na nieselektywnych pożywkach agarowych. Ponieważ trudno jest zapobiec zanieczyszczeniu w czasie hodowli w bulionach, producent zaleca, by pożywki płynne stosować tylko w specjalnych przypadkach lub wtedy, gdy jest to wyraźnie zalecane [11]. Przykładowe pożywki namnażające dla szczepów stosowanych w laboratorium mikrobiologicznym badającym kosmetyki przedstawia tab. 1. [cyt. 11]. Szczegółowe informacje na temat pożywek znajdują się u autorów. Dzięki zachowaniu odpowiedniej procedury utrzymania szczepów, mogą być one stosowane w testach kontroli jakości nawet do miesiąca od dnia ich ożywienia. Producent pochodnych szczepów testowych proponuje dwie różne procedury utrzymywania ożywionych szczepów testowych zgodnie ze schematem A (tab. 2) lub schematem B (tab. 3) [cyt.12]. Pierwsza

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

Szczep testowy ATCC®

Zalecana pożywka namnażająca

Aspergillus brasiliensis ATCC® 16404™ Candida albicans ATCC® 10231™

Agar Sabouraud – dekstrozowy Agar krwawy Agar z hydrolizatem kazeinowo – sojowym Agar odżywczy Agar ziemniaczany Agar do ogólnej liczby drobnoustrojów

Escherichia coli ATCC® 8739™ Pseudomonas aeruginosa ATCC® 9027™ Staphylococcus aureus ATCC® 6538™

Agar z hydrolizatem kazeinowo – sojowym Agar krwawy Agar odżywczy Agar do ogólnej liczby drobnoustrojów

Tab. 1. Wykaz pożywek stosowanych do namnażania szczepów testowych [cyt. 11].

procedura (schemat A) zalecana jest przy szczepach nie wymagających częstego przesiewania, zaś druga (schemat B) jest użyteczna dla szczepów wymagających częstego przesiewania - kultura robocza do przechowywania przygotowywana jest w tym przypadku co tydzień, a nie raz w miesiącu. W momencie wybierania odpowiedniej procedury należy wziąć pod uwagę wytyczne z obowiązujących dokumentów oraz instrukcje przygotowane przez producenta szczepów testowych. Istotne jest, aby nie przeprowadzać badań kontroli jakości z hodowli na płytce wyjściowej, na której

3/2013

został ożywiony szczep testowy, ponieważ nie wszystkie drobnoustroje mogą być w pełni ożywione. Ponadto do badań należy używać zawsze świeżej kultury mikroorganizmów, najlepiej z 24 godzinnej hodowli, z której pobiera się dobrze wyizolowane kolonie. Może okazać się niezbędnym pobieranie do badań nowych mikroorganizmów co każde 2 tygodnie, ponieważ niektóre drobnoustroje, jak np. Pseudomonas aeruginosa® ATCC 9027™, w dość krótkim czasie mogą tracić swoje właściwości. Istotne jest, by nie pobierać kolonii pochodzących z zanieczyszczo-

20 | nych płytek. Bakterie należy przechowywać w temperaturze 2 - 8°C, zaś grzyby w temperaturze pokojowej – tylko takie warunki przechowywania drobnoustrojów gwarantują zachowanie stabilności ich cech. Nie zaleca się zatem przechowywania szczepów testowych w stanie mrożenia. Należy również wspomnieć, że po czterech tygodniach od rozpoczęcia procedury ożywiania, należy usunąć płytki i rozpocząć nowy proces ożywiania nowego liofilizatu. W momencie przekroczenia daty ważności szczepu testowego, może on zostać wykorzystany tylko pod dwoma warunkami: gdy liofilizowany drobnoustrój został ożywiony przed końcem daty ważności lub gdy mikroorganizmy nie są

wykorzystywane dłużej niż przez 4 tygodnie od momentu ich ożywienia [12]. Niezwykle istotnym elementem decydującym o prawidłowej jakości komercyjnych szczepów testowych dostarczanych przez dystrybutora/producenta do odbiorcy jest prawidłowy sposób ich transportu. Podmioty te powinny dysponować dokumentem potwierdzającym, że zmiana temperatury w trakcie transportu nie wpływa na jakość preparatów zarówno jakościowych, jak i o oznaczonej liczbie komórek. Zarządzanie szczepami testow ymi w laboratorium mikrobiologicznym badającym kosmetyki jest ważnym elementem warunkując ym spełnienie w ymogów dotyczących badań mikrobiologicznych

w kontroli jakości. W prawidłowym postępowaniu ze szczepami testowymi istotne jest zrozumienie zależności i różnic wynikających ze stopniowego - hierarchicznego sposobu uzyskiwania szczepów, a także znajomość norm dedykowanych kosmetykom. W codziennej pracy należy kierować się zaleceniami przywołanymi w normach [2 - 10], ale jednocześnie należy pamiętać, że niemniej istotne są także wytyczne producentów pochodnych szczepów testowych, do których także należy się odnieść [11, 12]. Warto pamiętać także o przestrzeganiu dobrej praktyki laboratoryjnej. Te elementy z pewnością pomogą w wyborze „złotego środka”, o który czasem trudno w całym gąszczu zawikłanych opisów norm.

Tab. 2. Procedura utrzymywania szczepów w laboratorium – schemat A1 [cyt. 12].

1. Reference: CLSI M22-A3 Vol. 24 No.19, Quality Control for Commercially Prepared Microbiological Culture Media: Approved Standard - Seventh Edition, April 2004. 2. Nie należy badać koloni pochodzących z płytki wyjściowej. Jeżeli konieczne jest przeprowadzenie testów w pierwszym dniu, należy ożywić szczep referencyjny jeden dzień wcześniej i przesiać na pierwszy dzień badań. 3. Ewentualnie przesiać dzień przed badaniami.

3/2013

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

Szczep testowy do przechowywania

Tab. 3. Procedura utrzymywania szczepów – schemat B1 [cyt. 12].

Ożywienie mikroorganizmu (zgodnie z instrukcją producenta)

Stosować płytki dzienne do przygotowania panelu QC

Nieselektywna pożywka lub skos [11]

Tydzień 1/ Płytka wyjściowa/ Dzień 1

Dzień 2

Dzień 3

Dzień 4

Dzień 5

Dzień 6

Dzień 7

Dzień 9

Dzień 10

Dzień 11

Dzień 12

Dzień 13

Dzień 14

Dzień 16

Dzień 17

Dzień 18

Dzień 19

Dzień 20

Dzień 21

Dzień 23

Dzień 24

Dzień 25

Dzień 26

Dzień 27

Dzień 28

Przesiewać na nową płytkę lub skos co 7 dni Tydzień 2/ Dzień 8 Tygodniowa kultura robocza

Tydzień 3/ Dzień 15 Tygodniowa kultura robocza

Tydzień 4/ Dzień 22 Tygodniowa kultura robocza

1. CLSI M07-A8 Vol. 29 No. 2, Methods for Dilution Antimicrobial Susceptibility Tests for Bacteria that Grow Aerobically: Approved Standard-Eighth Edition, January 2009. CLSI M02-A10 Vol. 29 No. 1, Performance Standard for Antimicrobial Disk Susceptibility Tests; Approved Standard-Tenth Edition, January 2009. 2. Nie należy badać koloni pochodzących z płytki wyjściowej. Jeżeli konieczne jest przeprowadzenie testów 1 dnia , należy ożywić szczep referencyjny dzień wcześniej i przesiać pierwszego dnia badań. 3. Ewentualnie przesiać dzień przed badaniami.

Literatura 1]. Nowaczyk P., Merlak D.: Zarządzanie szczepami testowymi w laboratorium mikrobiologicznym badającym kosmetyki – część I. Świat Przem. Kosmet., 2, 38-41, 2013. 2]. PN-EN ISO 11930:2012 Kosmetyki – Mikrobiologia – Test skuteczności i ocena zakonserwowania produktów kosmetycznych. 3]. PN-EN 12353:2006 Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Przechowywanie organizmów testowych do określania działania bakteriobójczego, prątkobójczego, sporobójczego i grzybobójczego.

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

4]. PN-EN ISO 16212:2011 Kosmetyki – Mikrobiologia – Oznaczanie liczby drożdży i pleśni.

9]. PN-EN ISO 22717:2010 Kosmetyki – Mikrobiologia – Wykrywanie obecności Pseudomonas aeruginosa.

5]. PN-EN ISO 18416:2009 Kosmetyki – Mikrobiologia – Wykrywanie Candida albicans.

10]. PN-EN ISO 22718:2010 Kosmetyki – Mikrobiologia – Wykrywanie obecności Staphylococcus aureus.

6]. PN-EN ISO 21148:2009 Kosmetyki – Mikrobiologia – Ogólne wytyczne badań mikrobiologicznych.

11]. Techniczny Biuletyn Informacyjny Microbiologics®. TIB 081 – Polecane metody namnażania szczepów testowych Microbiologics®. (Materiały dostępne u autorów).

7]. PN-EN ISO 21149:2009 Kosmetyki – Mikrobiologia – Zliczanie i wykrywanie aerobic mesophilic bacteria. 8]. PN-EN ISO 21150:2010 Kosmetyki – Mikrobiologia – Wykrywanie obecności Escherichia coli.

3/2013

12]. Techniczny Biuletyn Informacyjny Microbiologics®. TIB 246 – Utrzymywanie szczepów do kontroli jakości w laboratorium. (Materiały dostępne u autorów).

foto: chromastock

22 |

Metody zielonej syntezy nanocząstek metali

Nanotechnologia na dobre wkroczyła w nasze życie! Nanomateriały, czyli celowo wytworzone nierozpuszczalne lub biotrwałe materiały, których jeden z wymiarów mieści się w przedziale od 1 do 100 nm, znalazły zastosowanie w wielu dziedzinach życia codziennego. Bakteriobójcze działanie nanocząstek metali wykorzystuje się m. in. w przemyśle farmaceutycznym (leki), włókienniczym i odzieżowym (antybakteryjne tkaniny, odzież i obuwie), budownictwie (farby, kleje i zaprawy murarskie), czy artykułach gospodarstwa domowego (lodówki, zapewniające czystość mikrobiologiczną żywności, pralki, odkażające odzież). Od kilkunastu lat silne zainteresowanie nanocząstkami srebra, złota czy platyny obserwowane jest w przemyśle kosmetycznym i produktów chemii gospodarczej. Substancje te stosowane są tam jako czynniki odkażające i dezynfekujące, antyutleniacze oraz związki aktywne, zapobiegające starzeniu się skóry.

Tomasz Bujak Specjalista ds. kosmetyków i chemii gospodarczej

hoć dyrektywa kosmetyczna Parlamentu Europejskiego nr 1223/2009 silnie zaostrza wymagania stawiane stosowanym w kosmetykach nanomateriałom, producenci nie

rezygnują z wprowadzania ich do receptur swoich produktów. Spowodowane jest to w głównej mierze unikalnymi właściwościami substancji, w ystępujących

3/2013

w formie nanometrycznej. Nanocząstki srebra i miedzi wykazują silne działanie bakteriobójcze, pozwalając na wyeliminowanie lub ograniczenie ilości stosowanych

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

Rys. 1. Proces tworzenia nanoczastek otrzymywanych metodą redukcji chemicznej

w produktach konserwantów. Nanosrebro odznacza się ponadto działaniem ściągającym i nawilżającym, natomiast nanomiedź posiada właściwości antyutleniające i zwalcza powstające na skórze wolne rodniki [1-3, 6]. Nanocząstki złota i platyny charakteryzują się nie tylko efektywnym działaniem bakteriobójczym, ale także liftingującym i odświerzającym skórę. Ze względu na działanie stymulujące syntezę kolagenu stosowane są w kosmetykach anti-ageing. Znaleźć je można tak że w recepturach kosmetyków niwelujących przebarwienia słoneczne i zmiany potrądzikowe [4, 7].

Tradycyjne metody otrzymywania nanocząstek metali Produkowane na skalę przemysłową nanoczastki metali mogą być otrzymywane wieloma metodami. Spośród nich wyróżnić można metody: • chemiczne (redukcja chemiczna); • elektrochemiczne; • fotochemiczne (promieniowanie UV); • sonochemiczne (ultradźwięki); • laserowe. Najpopularniejszą obecnie metodą otrzymywania nanocząstek metali jest metoda chemiczna. Polega ona na redukcji związków srebra, złota, czy platyny (głównie soli) przez syntetyczne czynniki redukujące, takie jak borowodorek sodu i potasu, formaldehyd, nadtlenek wodoru, kwas askorbinowy, hydrazyna, cytrynian sodu, glikol propylenowy. Otrzymywane metodami chemicznymi nanometale nie są jednak stabilne. Pojedyncze cząstki nanomateriału łączą się ze sobą, tworząc agregaty o dużych rozmiarach, zbudowane z wielu nanocząstek. Z tego powodu w chemicznych metodach syntezy konieczne jest stosowanie substancji stabilizujących, które zapobiegać mają aglomeracji, czyli łączeniu się cząstek. Jako stabilizatory zastosowanie znajdują głównie syntetyczne

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

polimery: pochodne kwasu akrylowego, poliwinylopirolidon, polietylenoglikole oraz kationowe i anionowe związki powierzchniowo czynne [1-10]. Na rysunku 1 przedstawiono schematycznie proces tworzenia nanoczastek otrzymywanych metodą redukcji chemicznej [1]. Można w nim wyróżnić trzy etapy: • redukcję jonów metalu do wolnych atomów, związaną z przeniesieniem elektronów od reduktora do atomu metalu; • nukleację, czyli zderzanie atomów metalu z wytworzeniem stabilnych jąder o średnicy około 1-10 nm. W etapie tym następuje wzrost wielkości nanocząstek; • stabilizację nanoczastek z użyciem substancji stabilizujących. W zależności od warunków i parametrów prowadzonej reakcji, takich jak stężenie soli metalu, stężenie reduktora, stężenie i rodzaj substancji stabilizującej, czasu i temperatury reakcji, czy pH środowiska reakcji, możliwe jest sterowanie morfologią, czyli wielkością i kształtem, jak też stabilnością nanoczastek. Bezpośrednio wpływa to na kierunek oraz efektywność ich działania. Prowadzone dotąd badania jednoznacznie wskazują, iż np. nanocząstki o mniejszych średnicach, ze względu na bardziej rozwiniętą powierzchnię kontaktu, posiadają silniejsze działanie bakteriobójcze niż nanocząstki tego samego metalu o większych rozmiarach. Również kształt wytworzonych nanoczastek ma bezpośredni wpływ na efektywność ich działania [1].

„Zielona synteza” nanocząstek metali Alternatywą dla chemicznych metod syntezy nanocząstek metali, szczególnie w aspekcie zastosowań w przemyśle kosmetycznym, mogą stać się metody biologiczne. Zaliczane są one do tzw.

3/2013

metod zielonej chemii, czyli przyjaznych środowisku naturalnemu i człowiekowi. Mechanizm reakcji zielonej syntezy podobny jest do mechanizmu redukcji chemicznej. Jako czynniki redukujące stosowane są tu jednak substancje występujące naturalnie w przyrodzie. Ich źródłem są różne surowce roślinne, z których izolacja bioreduktorów odbywa się na drodze ekstrakcji rozpuszczalnikowej. Metody zielonej syntezy charakteryzują się więc prostotą i polegają na wprowadzeniu do odpowiedniego ekstraktu roślinnego wodnego roztworu soli metalu, a następnie prowadzeniu reakcji przez określony czas, z zachowaniem odpowiednich warunków temperatury czy pH środowiska reakcji [1-10]. Metody te nie wymagają także stosowania zaawansowanej aparatury, gdyż do otrzymania nanocząstek metodami biologicznymi wystarczający jest odpowiedni mieszalnik. Analiza doniesień literaturowych wskazuje, że ekstrakty roślinne są jednocześnie źródłem substancji stabilizujących nanocząstki. Wiele udanych dotąd prób syntezy nanometali z wykorzystaniem metod zielonej chemii nie wymagała stosowania syntetycznych stabilizatorów, a mimo to otrzymywane nanocząstki pozostawały stabilne i nie aglomerowały przez długi okres czasu [2-4, 7, 9-10]. Metodami zielonej syntezy otrzymano dotąd nanocząstki złota, srebra, platyny oraz miedzi. Przykłady ekstraktów roślinnych oraz charakterystykę otrzymanych z ich udziałem nanocząstek przedstawiono w tabeli 1. Badania nad ekologiczną, zieloną syntezą nanocząstek srebra prowadzili m. in. koreańscy naukowcy: J. Song oraz B. Kim. W swoich pracach analizowali oni wpływ rodzaju ekstraktu roślinnego oraz warunków prowadzenia procesu na kinetykę reakcji oraz morfologię otrzymanych cząstek. Wykorzystali oni ekstrakty z igieł sosny, liści

24 |

Rodzaj nanocząstek

Ekstrakt

Warunki reakcji

Charakterystyka nanocząstek

Srebro

Ekstrakt z cytrusów

4h, 300C

~50 nm, sferyczne

Srebro

Ekstrakt z liści mangostanu zwyczajnego

1h, 300C

~10 nm, sferyczne

Srebro

Ekstrakt z liści pokrzywca

1h, 370C

20-30 nm, sferyczne

Srebro

Ekstrakt z liści choruny strzelistej

0,5h, 250C

50 nm, sferyczne

0,5h, 600C

35 nm, sferyczne

Srebro

Ekstrakt z witeksu malabarskiego

48h, 250C

~19 nm, sferyczne

Srebro Złoto

Ekstrakt z zielonej herbaty

4h, 250C

10-15 nm, niesferyczne

24h, 250C

0,5-2 nm, niesferyczne

Złoto

Ekstrakt z płatków róży

1h, 250C

10 nm, sferyczne

Złoto

Ekstrakt z magnolii

20 min, 300C

50 nm, niesferyczne

20 mni, 950C

30 nm, sferyczne

Tab. 1. Przykłady ekstraktów roślinnych oraz charakterystyka otrzymanych nanocząstek

jabłoni, magnolii, miłorzębu i plantanu, zaś jako źródło jonów srebra - azotanu srebra. Najefektywniejszym okazał się ekstrakt z magnolii. Analiza opublikowanych przez nich wyników badań wskazuje, że wraz ze wzrostem temperatury procesu następuje wzrost szybkości i wydajności reakcji, natomiast rozmiar powstających nanocząstek zmniejsza się. Wielkość otrzymanych z użyciem ekstraktu z magnolii nanocząstek srebra wahała się od 20 (90oC) do 50 nm (25oC). Ponadto pozostawały one stabilne bez konieczności użycia substancji stabilizujących. Zwiększenie stężenia użytego do syntezy azotanu srebra wpływało na obniżenie wydajności i szybkości reakcji oraz uzyskanie nanocząstek o większych rozmiarach. Wzrost stężenia ekstraktu roślinnego prowadził z kolei do otrzymania mniejszych cząstek srebra. Badania mikrobiologiczne potwierdziły wysoką skuteczność tak otrzymanego nanosrebra jako substancji o działania bakteriobójczym [2]. Ekstrakt z magnolii wykorzystano także jako naturalne źródło związków redukujących do otrzymania nanocząstek miedzi. Wodny roztwór siarczanu miedzi stanowił donor jonów tego metalu. Analiza otrzymanych nanocząstek przy użyciu skaningowe-

go mikroskopu elektronowego wykazała, że w wyniku zielonej syntezy otrzymano stabilne nanometryczne cząstki miedzi o średnicy od 40 do 100 nm i sferycznym kształcie. Badania mikrobiologiczne na bakterii Escherichia coli potwierdziły efektywne działanie bakteriobójcze tego nanomateriału już w niewielkich stężeniach, rzędu kilkunastu ppm [6]. Do syntezy nanomiedzi wykorzystano także ekstrakty z owoców cytrusowych. Bioreduktorem była tu naturalna witamina C (kwas L-askorbinowy). Otrzymane z użyciem ekstraktu z pomarańczy i grapefruita nanocząstki charakteryzowały się niewielkimi rozmiarami oraz pozostawały stabilne przez długi czas [6]. Efektywną metodą syntezy nanocząstek srebra jest także metoda z wykorzystaniem ekstraktu z liści bazylii. Z jego udziałem uzyskano stabilne nanocząstki o rozmiarach nieprzekraczających 15 nm. Na uwagę zasługuje fakt, że wysoki stopień konwersji jonów Ag+ do srebra metalicznego uzyskano już po 8 minutach reakcji. Stabilność nanocząstek zapewniały obecne w ekstrakcie proteiny [8]. Bardzo efektywnym, naturalnym źródłem czynników redukujących do syntezy nanometali jest ekstrakt z zielonej herbaty.

3/2013

Potwierdziły to badania przeprowadzone przez meksykański zespół badawczy pod kierunkiem A. Nestor’a. Stosując ekstrakt z zielonej herbaty, naukowcom udało się otrzymać zarówno nanocząstki złota, jak i srebra. Jako substancje bioredukujące wskazali oni obecne w ekstrakcie flawonoidy. W badaniach, jako źródło srebra i złota, wykorzystali oni azotan srebra i kwas chlorozłotowy (HAuCl 4). Reakcja prowadzona była w temperaturze pokojowej i przebiegała z bardzo dużą szybkością. Już po kilku minutach roztwory przybierały charakterystyczne zielonkawe (nanozłoto) oraz brunatne (nanosrebro) zabarwienie, świadczące o powstaniu nanocząstek. Po 24 h wydajność reakcji określono na poziomie 90-95%. Otrzymane nanoczastki były ponadto długotrwale stabilne i nie wymagały zastosowania stabilizatorów. Ich wielość nie przekraczała 10 nm [10]. Ekstrakty z herbaty, jako źródło naturalnych związków o charakterze redukującym, były przedmiotem badań naukowców z Uniwersytetu w Missouri, którzy wykorzystali herbatę z prowincji Darjeeling do ekologicznej syntezy nanocząstek złota. Mieszali oni uzyskane ekstrakty herbaty o różnym stężeniu z roztworem soli złota (NaAuCl4). Na podstawie przeprowadzonych badań

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

reklama

25 wykazali, że 30 minutowa reakcja w temperaturze 20-40oC pozwala na otrzymanie nieaglomerujących nanocząstek złota o rozmiarach 15-40 nm. Ponadto dokładne badania toksykologiczne potwierdziły, że tak otrzymane nanocząstki są zupełnie bezpieczne dla komórek ludzkich i dodatkowo łatwo łączą się z substancjami leczniczymi, które stosowane są w terapiach nowotworowych. Nanozłoto otrzymywane tradycyjnymi metodami do stworzenia kompleksów z substancjami leczniczymi wymaga zastosowania syntetycznych związków chemicznych z grupy tioli. Podobne wyniki uzyskano, stosując ekstrakty sojowe [4-5]. Do syntezy nanocząstek platyny wykorzystano ekstrakt z liści hurmy wschodniej. Wydajność reakcji z wykorzystaniem wodnego roztworu heksahydratu kwasu chloroplatynowego (H2PtCl6 ∙ 6H2O) w temperaturze 95oC określono na poziomie 90%, a wielkość otrzymanych cząstek wynosiła 2-12nm. W ramach prowadzonych prac określono wpływ stężenia prekursora platyny, temperatury i stężenia ekstraktu na wielkość cząstek i wydajność reakcji. Stwierdzono, że wraz ze wzrostem temperatury obserwowany jest wzrost wydajności reakcji oraz spadek rozmiarów otrzymanych nanocząstek [7].

Perspektywy Nanocząstki metali otrzymywane na drodze ekologicznej, zielonej syntezy mogą stać się alternatywą dla tradycyjnych metod chemicznych. Brak odpadów oraz konieczności stosowania syntetycznych reduktorów i stabilizatorów to niewątpliwie największe zalety „zielonych” metod, przekładające się na ich bezpieczeństwo dla środowiska naturalnego oraz ludzi. Szczególnie użyteczne mogą stać się one w syntezie nanomateriałów przeznaczonych do stosowania w przemyśle kosmetycznym, gdyż tak otrzymywane surowce łączą w sobie wielokierunkowe działanie zarówno nanocząstek, jak i stosowanych do ich produkcji ekstraktów roślinnych.

Literatura 1.

Malina D., Sobczak – Kupiec A., Kowalski Z., Nanocząstki srebra – przegląd chemicznych metod syntezy, Chemia. Czasopismo Techniczne, 1, 2010

Song J. Y., Kim B. S., Rapid biological Synthesis of silver nanoparticles using plants leaf extracts, Bioprocess and Biosystems Engineering, 32,79– 84, 2009

Martinez – Castanon G. A., Nino – Martinez N., Martinez – Gutierrez F., Martinez – Mendoza J. R., Ruiz F., Synthesis and antibacterial activity of silver nanoparticles with different sizes, Journal of Nanoparticle Research, 10, 1343 – 1348, 2008

Ankamwar B., Chaudhary M., Sastry M., Ecofriendly Synthesis of Anisotropic Gold Nanoparticles: A Potential Candidate of SERS Studies, Metal-Organic and Nano-Metal Chemistry, 35, 19–26, 2005

Shukla R, Nune SK, Chanda N, Katti K, Mekapothula S, Kulkarni RR, Welshons WV, Kannan R, Katti KV. Soybeans as a phytochemical reservoir for the production and stabilization of biocompatible gold nanoparticles, Small, 4, 1425-1436, 2008

Lee H., Lee G., Jang N.R., Yun J.H., Song J.Y., Kim B.S., Biological synthesis of copper nanoparticles using plant extract, Nanotech, Vol. 1, 371 – 374, 2011

Song J.Y., Kwon E-Y., Kim B.S., Biological synthesis of platinum nanoparticles using Diopyros kaki leaf extract, BioprocessBiosyst. Eng., 33, 159 – 164, 2010

Ramteke C., Chakrabarti T., Sarangi B., Pandey R., Synthesis of Silver Nanoparticles from the Aqueous Extract of Leaves of Ocimum sanctum for Enhanced Antibacterial Activity, Journal of Chemistry, Volume 2013, 2013

Awwad A., Salem N., Abdeen A., Green synthesis of silver nanoparticles using carob leaf extract and its antibacterial activity, International Journal of Industrial Chemistry, 2013

10. Chieng BW, Nishibuchi M, Radu S., Synthesis of silver nanoparticles by using tea leaf extract from Camellia sinensis, International Journal of Nanomedicine, 7, 263-267, 2012

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

3/2013

26 |

Niuanse toksykologiczne czyli dylematy asesora bezpieczeństwa kosmetyków „Właściwa dawka różni substancję leczniczą od trucizny”

Małgorzata Świderek dr Antoni Gwardys

Paracelsus

Passage CL Sp. z o.o.

Podejście toksykologiczne

Profil toksykologiczny

Toksykologia jest nauką o truciznach i ich wpływie na organizm. Samo pochodzenie słowa ‘toxicos’ pochodzi od greckiego ‘toxon’ - τόξον (łuk) i oznaczało substancję używaną do zatruwania strzał. Oprócz działania toksycznego tj. wywołującego choroby, toksykologia bada także cały szereg działań substancji na organizmy, określając te działania jako końcowe punkty uchwytu (toxicological endpoints). Do tej nie do końca zdefiniowanej grupy działań zalicza się mutagenność, kancerogenność, teratogenność, alergogenność, wpływ na rozrodczość (reprotoksyczność), ale także wchłanialność przez skórę. Co prawda od zatruwania strzał do badań kosmetyków droga wydaje się daleka, a jednak nasuwa się pytanie: Czy nie jesteśmy świadkami narodzin nowej dziedziny wiedzy – toksykologii kosmetycznej?

Już w Ustawie o Kosmetykach podstawą oceny bezpieczeństwa kosmetyku dla zdrowia ludzkiego było opisanie i rozważenie profilu toksykologicznego składników. Nowe, obowiązujące od 11-go lipca, Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady WE (w załączniku numer 1) podaje postać jaką powinien mieć raport bezpieczeństwa kosmetyku. Dokumenty zyskują zatem ujednoliconą, uporządkowaną formę z podstawowymi wymogami informacyjnymi. Szczególne miejsce w raporcie bezpieczeństwa zajmuje profil toksykologiczny substancji (pkt 8 części A raportu). Dokładne brzmienie tego punktu to: „8. Profil toksykologiczny substancji Bez uszczerbku dla Art. 18, profil toksykologiczny substancji zawartych w produkcie kosmetycznym dla wszystkich istotnych toksykologicznych punktów końcowych.

3/2013

Należy zwrócić szczególną uwagę na ocenę toksyczności lokalnej (działanie drażniące na skórę i oczy), działanie uczulające na skórę, a w wypadku pochłaniania promieniowania UV – na fototoksyczność. Należy rozważyć wszelkie toksykologiczne drogi wchłaniania a także działanie ogólnoustrojowe oraz w oparciu o poziom bez obserwowanego działania szkodliwego (NOAEL) obliczyć margines bezpieczeństwa (MoS). Nieuwzględnienie tych czynników należy właściwie uzasadnić. Należy zwrócić szczególną uwagę na wszelki potencjalny wpływ związany z: • wielkością cząsteczek, w tym nanomateriałów; • zanieczyszczeniami w zastosowanych substancjach i surowcach; oraz • interakcjami substancji na profil toksykologiczny

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

27 Wszelkie wnioskowanie poprzez analogię (read-across) musi być odpowiednio poparte dowodami i umotywowane. Należy odpowiednio zidentyfikować źródło informacji”. Wypełnienie w ymagań opisanych w załączniku zakłada, że asesor, oceniający bezpieczeństwo kosmetyku, dysponuje wiedzą z zakresu toksykologii i, że wiedza ta nie ogranicza się jedynie do znajomości podstawowych pojęć i mechanizmów. Umiejętności, będące wypadkową wiedzy i doświadczenia, asesora bezpieczeństwa kosmetyków są szczególnie istotne przy konstruowaniu rozumowania, które legło u podstaw oceny kosmetyku. Paradoksalnie, znacznie więcej wysiłku należy włożyć w przedstawienie rozumowania, na podstawie którego dany kosmetyk został uznany za bezpieczny dla zdrowia ludzkiego. Przepisy wymagają uzasadnienia w przypadkach, w których nie wyliczono marginesu bezpieczeństwa dla danego składnika kosmetyku, co sugeruje, że mogą z tym parametrem pojawiać się problemy. Problemem tym jest najczęściej brak danych niezbędnych do wyliczenia marginesu bezpieczeństwa, a przede wszystkim określenia najmniejszej dawki, nie wywołującej efektów ubocznych (NOAEL).

Polowanie na NOAEL Czy brak dostępnych danych NOAEL jest już wystarczającym argumentem do tego, żeby nie uwzględnić obowiązku wyliczenia marginesu bezpieczeństwa i podania go w raporcie? Z całą pewnością nie. Wnioskowanie przez analogię, wykorzystanie innych deskryptorów dawki, takich jak najmniejsza dawka nie wywołująca efektu (NOEL) lub parametrów takich jak LOAEL, BMD i T25 jest jak najbardziej wskazane i pożądane. Tu właśnie otwiera się pole do popisu dla asesora bezpieczeństwa. Decyzje autora raportu to być albo nie być dla konkretnego produktu kosmetycznego, a jakiekolwiek błędy skutkować mogą stworzeniem ryzyka dla zdrowia ludzkiego, bądź zablokowaniem drogi na rynek produktom, które takiego ryzyka nie stwarzają. Ułatwiając nieco pracę i podejmowanie właściwych decyzji, Komitet Naukowy ds. Bezpieczeństwa Konsumentów (SCCS –ScientificCommittee on Consumer Safety) wydał przewodnik, dotyczący testowania i oceny bezpieczeństwa składników kosmetyków. Ostatnia wersja tego dokumentu pochodzi z 11.12.2012 i jest numerowana jako wersja ósma. Pozwala ona na wykorzystanie danych LOAEL w przypadku braku NOAEL z użyciem właściwego faktora przeliczeniowego.

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

Sugerowany faktor wynosi 3, jakkolwiek, w zależności od krzywej dawka – odpowiedź dla konkretnej substancji może wahać się w zakresie od 1-10. Przewodnik pozwala także na użycie danych z testów toksyczności podostrej (28 dni) zamiast przewlekłej (90dni) przy zastosowaniu faktora 3. Ponieważ przy wyliczaniu MoS przyrównujemy narażenie przezskórne z doustną dawką NOAEL, Komitet Naukowy SCCS poddaje pod rozwagę przyjęcie 50% biodostępności substancji, a w przypadku substancji o słabej biodostępności – przyjęcie faktora biodostępności 10%. Przewodnik zaleca także rozważenie poszczególnych przypadków z uwzględnieniem profilu toksykologicznego składników i ich toksykokinetyki, a także przewidywanego sposobu użycia produktu kosmetycznego.

Niezbędny kurs toksykologii? Pomimo tego, że dane i definicje toksykologiczne, mające zastosowanie w branży kosmetycznej, są takie same lub bardzo podobne do tych spotykanych w branży spożywczej, farmaceutycznej czy chemicznej to jednak istnieje swoista specyfika branży. W zestawieniu wymagań, jakie musi spełniać asesor bezpieczeństwa kosmetyków, z przywołanym powyżej przewodnikiem SCCS wynika jasno, że dyplom ukończenia studiów dziennych z medycyny, farmacji, toksykologii (zdaje się, że nie mamy w Polsce w ogóle takiego kierunku studiów), a w szczególności dziedzin pokrewnych (biologia, chemia) może w praktyce okazać się niewystarczający do właściwej oceny

3/2013

bezpieczeństwa kosmetyku. Niestety w Polsce nie organizuje się żadnych kursów uznawanych przez jednostkę odpowiedzialną za nadzór nad rynkiem kosmetyków (Inspekcja Sanitarna). Kursy dla asesorów bezpieczeństwa, organizowane w Niemczech przez Niemieckie Stowarzyszenie Chemików Kosmetyków (DGK) i Niemieckie Stowarzyszenie Producentów Kosmetyków (IKW) czy też w Belgii (przez Uniwersytet w Brukseli), kosztują fortunę, a trzeba jeszcze doliczyć wcale niemałe koszty podróży i zakwaterowania. Ukończenie tych kursów ma jedynie praktyczne znaczenie – trudno bowiem przyjąć, że zostaną one uznane przez Głównego Inspektora Sanitarnego za równoważne z dziennymi studiami na kierunkach wymienionych powyżej. Polskim asesorom bezpieczeństwa kosmetyków pozostaje zatem samokształcenie i doskonalenie własnego warsztatu pracy, mozolne gromadzenie danych NOAEL oraz zdobywanie wiedzy poprzez praktyczne rozwiązywanie zadań.

Literatura • „The SCCS’S Notes of Guidance for Testing of Cosmetic Substances and Their Safety Evaluation” SCCS/1501/12. • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady WE 1223/2009. • „Tok sykologia wspó łc zesna” red. W. Seńczuk, T. Bogdanik PZWL 2005. • „Paradoks trucizn” J. Timbrell tłum. Z. Witkiewicz, R. Łakomy R. Kubica WNT 2008.

28 |

Sensoryczna elegancja

Próba scharakteryzowania współczesnego konsumenta jest z góry skazana na porażkę. Przemiany społeczne ostatnich trzech dekad potoczyły się w sposób, którego jednym z następstw jest umożliwienie wyboru podczas nabywania produktów i usług. Era, gdy sukcesem było samo zdobycie wyrobu, a nie jego jakość, miejmy nadzieję bezpowrotnie minęła. Można zaryzykować stwierdzenie, że „konsument nie jest już masowy” tylko „indywidualny” i wybiera produkt najlepiej dopasowany do swoich potrzeb.

Anna Frydrych Kierownik ds. Bezpieczeństwa i Ewaluacji Produktu, Cederroth Polska SA

Łukasz Pyzioł Dyrektor Działu Nauki, Badań i Rozwoju, Cederroth Polska SA

aturalną konsekwencją jest więc konieczność jak najdoskonalszego dopasowania produktu do potrzeb konsumenta, a miarą sukcesu staje się jego przywiązanie do wyrobu i powtórny zakup. Zapewne problem ten jest bardziej złożony, i dotyczy zarówno szeroko pojętego marketingu jak i efektów pracy badawczo-rozwojowej, ale w poniższym tekście skupiono się wyłącznie na tym drugim aspekcie, wychodząc z uproszczonego założenia, że „za pierwszym razem produkt sprzedaje marketing, ale za każdym następnym jest to zasługa R&D”. Czym różni się, z punktu widzenia prac badawczo-rozwojowych, dopasowanie produktu do zbiorowych gustów od dopasowania do indywidualnych potrzeb konsumenta? Tam, gdzie pojawia

się indywidualizm mamy do czynienia z cechami bardziej sprecyzowanymi, dokładniej opisanymi i zdefiniowanymi; tam z chmury ogólnikowych pojęć wyłania się unikalna lista wymagań konsumenta, stanowiąca jego profil. Dziś warto zadać sobie pytanie czy jest to podejście istotne przy projektowaniu produktów dyskontowych, czy wyłącznie przy opracowywaniu produktów selektywnych. Jednocześnie należy pamiętać, że krajowy rynek kosmetyczny jest niezwykle rozdrobniony, a konsument staje przed wyborem często spośród dziesiątek lub setek produktów. Dopasowanie do jego potrzeb może zatem przynieść przewagę nad konkurencją i w konsekwencji sukces handlowy. Co więc może pomóc w „uszyciu produktu na miarę”?

3/2013

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

29 Ocena sensoryczna

Pod tym pojęciem kryją się sposoby na odgadnięcie tego, co ludzie doświadczają za pomocą zmysłów. Technika ta jest niezwykle złożona, uwzględnia zarówno wrażenia somatyczne (związane z postrzeganiem za pomocą zmysłów) jak również sferę psychologicznej interpretacji zarejestrowanych bodźców. Na ocenę sensoryczną ma więc wpływ nie tylko rodzaj i natężenie bodźca, ale również skojarzenia jakie on wywołuje (często swoje wrażenia opisujemy, wykorzystując słowa „jak” i „przypomina mi”), język wykorzystany do jego opisu, a nawet stan emocjonalny badanej osoby. Warto szczególną uwagę zwrócić tu na rolę odniesienia rejestrowanego bodźca do wcześniejszych doświadczeń.

W poznawaniu preferencji konsumenckich ważne będą także dotychczasowe doświadczenia konsumenckie, a w badaniach sensorycznych wytrenowanie panelistów Jako przykład niech posłuży doświadczenie zapachowe przeprowadzone na grupie probantów, których zadaniem było rozpoznanie zakodowanych aromatów spożywczych. Wyniki zebrano, a w następnym kroku przedstawiono probantom te same aromaty z opisanymi nutami zapachowymi charakterystycznymi dla określonych owoców, np. wiśniowy, bananowy, migdałowy, etc. W trzecim etapie probanci dostali ponownie zakodowane próbki z grupy wcześniej poznanych z prośbą o ich opisanie. Tym razem celność rozpoznania nuty zapachowej była wyższa. Dlaczego? Ponieważ

za drugim razem probanci odnosili się do wcześniej zdobytej wiedzy i kojarzyli przez porównanie. A więc bodźce porównywane są z dawnymi doświadczeniami i na tej podstawie segregowane. Okazuje się więc, że: w poznawaniu preferencji konsumenckich ważne będą także dotychczasowe doświadczenia konsumenckie, a w badaniach sensorycznych wytrenowanie panelistów. Aby zatem właściwie zinterpretować wyniki, należy dążyć z jednej strony do precyzyjnego rejestrowania, z drugiej do realistycznego opisywania wrażeń probanta. Bardzo często ocena sensoryczna w przeważającej części dotyczy wrażeń dotykowych. Tym, co w takich badaniach postrzega probant, jest tzw. „tekstura”. Pod powyższym pojęciem kryją się zarówno wrażenia wizualne (czyli to, co probant jest w stanie zaobserwować – np. kolor, błyszczenie, jednorodność, etc.) jak i właściwości reologiczne (czyli cechy, charakteryzujące zachowanie się produktu podczas nabierania, dozowania, aplikacji, etc.). Wiemy, że różne typy produktów cechują się różnymi teksturami, różne potrzeby pielęgnacyjne zaspokajane są przez produkty o różnych typach tekstur, także w zależności od wieku konsumenci preferują różne typy tekstur, np. krem na noc dla 30-latki będzie lżejszym kosmetykiem, emulsją o/w, a krem na noc dla 60-latki będzie cięższą, np. bogatą emulsją w/o. Przykład ten ilustruje różnice w teksturze dwóch typów emulsji, dwóch różnych wymagań pielęgnacyjnych (skóra normalna vs sucha), dwóch preferencji kosmetycznych (30-latki vs 60-latki). R&D dysponuje wiedzą i narzędziami do stworzenia receptur o różnych teksturach. Wykorzystanie oceny sensorycznej podczas opracowywania produktów jest warunkiem koniecznym dla otrzymania produktu, spełniającego oczekiwania konsumenta. Przy projektowaniu nowego wyrobu należy postawić sobie pytanie: co chcemy osiągnąć? Czy naszym celem jest stworzenie reklama

30 | • aplikacji: efekt poduszki, rozprowadzanie, wchłanianie, gładkość, lepienie, woskowatość, oleistość, zapach. Oraz: • tuż po aplikacji: wielkość depozytu, charakter depozytu, czas „wchłaniania”, odczucie nawilżenia, miękkość; • po pewnym czasie od aplikacji: wielkość depozytu, rodzaj depozytu, długość „wchłaniania”, odczucie nawilżenia, miękkość, świecenie.

produktu odpowiadającego własnościom innemu produktowi? W takim przypadku badanie powinniśmy zaprojektować jako test porównawczy z benchmarkiem, do którego pomocne mogą okazać się profile sensoryczne. Czy może naszym celem jest spełnienie wymagań określonej grupy konsumenckiej? Wtedy należy jak najlepiej zdefiniować tę grupę, poznać jej preferencje i sprawdzić w jakim stopniu jesteśmy w stanie im sprostać. W obu przypadkach niezwykle ważna jest współpraca z działem marketingu i wspólne wyznaczenie celów, a następnie ich przełożenie na język technologii. Przeprowadzając badania sensoryczne, możemy więc porównywać receptury na różnych etapach wdrożeń, porównywać nasze formulacje z liderami rynku, określać wpływ zmian surowców na recepturę, definiować wzorce dla Kontroli Jakości. Po wyznaczeniu celu dla przeprowadzenia oceny sensorycznej możemy dokładnie określić przedmiot badania. Ważne jest aby osoba odpowiedzialna za jego przygotowanie uświadomiła sobie nawyki konsumenckie i ich wpływ na postrzeganie produktu, czyli wyobraziła sobie otoczenie, w jakim produkt miałby się znaleźć. Podczas badania akceptacji formulacji żelu do mycia twarzy można uwzględnić pytania, dotyczące wrażeń postrzeganych, czyli tzw. parametrów sensorycznych: • przed jego użyciem: lepkość, kolor, zapach, łatwość dozowania, ciągliwość (powstanie nitki podczas dozowania); • w trakcie użycia na dłoniach: konsystencja, zdolność do rozlewania się po powierzchni, ilość i jakość piany; • w trakcie mycia twarzy: szczypanie oczu, zdolności myjące (zmywanie elementów makijażu), śliskość, zapach; • po umyciu twarzy: łatwość spłukiwania, wrażenie nawilżenia, gładkość skóry.

Końcowy sukces oceny sensorycznej zależy także od tego, w jakim stopniu uda się przetłumaczyć percepcję konsumenta na język osoby recepturującej. …Aby język giętki powiedział wszystko co pomyśli głowa… Z powyższych przykładów wynika kolejny aspekt, który musi być brany pod uwagę w trakcie projektowania badania. Z niezwykłą starannością powinniśmy doprecyzować sformułowania, którymi będziemy opisywali rzeczywistość, odnoszącą się do przedmiotu badania. Zapewne większość z nas zgodzi się z tezą, że w zależności od wykształcenia posługujemy się różnymi określeniami, charakteryzującymi te same wrażenia. Nie będzie więc też zaskoczeniem, że w zależności od kręgu kulturowego, w jakim się wychowaliśmy, możemy posługiwać się różnymi znaczeniami dla tych samych określeń i posiadać różne określenia dla tych samych znaczeń. Kwestie lingwistyczne są więc bardzo ważne, dlatego dopracowanie odpowiednich określeń ma wpływ na znaczenie naszych badań jednorazowych, a ich konsekwentne wykorzystywanie jest istotne dla wyciągania analogii pomiędzy różnymi badaniami. Okazuje się, że czasem w trakcie opracowywania badań brakuje wyrażeń opisujących dany bodziec, ale bywa też tak, że problemem jest wybór określeń najbardziej istotnych. Określenia wykorzystywane do opisu intensywności zapachu: niewyczuwalny, delikatny, subtelny, świeży, lekki, słaby, ciepły, umiarkowany, otulający, wyraźny, mocny, ciężki. Wszystkie przedstawione powyżej informacje mogą wnieść znaczący wpływ do prac recepturowych w trakcie opracowywania produktu. Krytyczne etapy podczas realizacji badań sensorycznych to przede wszystkim: • zdefiniowanie grupy konsumenckiej, • dobór i szkolenie panelistów, • wybór benchmarku. Końcowy sukces zależy także od tego, w jakim stopniu uda nam się przetłumaczyć percepcję konsumenta na język osoby recepturującej. W zależności od etapu prac, na jakim są prowadzone badania, dane te mogą zdecydować o kierunku rozwoju wstępnych formulacji lub nawet o ich wyborze, wskazując, który rodzaj formulacji powinien być w danym projekcie użyty. Mogą mieć też wpływ na dobór emulgatora, zagęstnika, koloru, zapachu, etc. Właściwy dobór tekstury na podstawie badań sensorycznych jest częścią procesu tworzenia produktu i ma coraz większe znaczenie ze względu na trend konsumencki: poszukiwanie produktów w większym stopniu, odpowiadających naszym – konsumentów – potrzebom. Przez odpowiednią zmianę składników lub modyfikację technologii jesteśmy w stanie uzyskać różne tekstury, różniące się aplikacje, doskonalsze profile sensoryczne, czyli dla większości form kosmetycznych zaproponować ich własną „sensoryczną elegancję”, oczywiście nie zapominając o skuteczności działania.

Z niezwykłą starannością powinno się doprecyzować sformułowania, którymi opisuje się rzeczywistość, odnoszącą się do przedmiotu badania. Charakter parametrów sensorycznych musi być tak dobrany, aby umożliwiał zamianę opisu cechy na policzalną wartość. Dlatego jego definicja i skala powinny być łatwe w interpretacji np.: Ocena łatwości rozprowadzania na skórze: Bardzo śliski / umiarkowanie śliski / ledwo śliski / słabo hamujący umiarkowanie hamujący / wyraźnie hamujący Taki test może być częściowo wykonany w warunkach laboratoryjnych lub w warunkach imitujących warunki okoliczności użycia (warunki kontrolowane), ale może też być przeprowadzony w warunkach domowych. Wyodrębnienie etapów użycia zmniejsza możliwość pominięcia szczegółów, które mogłyby być istotne. W zależności od przyjętych założeń ocena tych samych parametrów może być odmienna dla produktów różnej kategorii i przeznaczenia, np. dobra zdolność do spieniania pożądana w żelach pod prysznic i produktach do kąpieli może być przez probantki nieakceptowana w żelach do higieny intymnej; z kolei w przypadku płynów do kąpieli istotna może być łatwość mieszania się z wodą, która jest mniej istotna dla żeli do mycia twarzy. W przypadku kremu do twarzy badanie powinniśmy zaprojektować tak, by pośród parametrów chwilowych znalazły się te, na które konsument zwraca uwagę podczas: • otwarcia opakowania: zapach, wygląd, kolor, jednorodność, przyczepność, pikowanie, konsystencja (gęstość);

Źródła literaturowe dostępne u autorów tekstu.

3/2013

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

32 |

Ultrasonografia

we współczesnej kosmetologii

Kosmetologia jest dziedziną nauki, w której obserwowany jest bardzo dynamiczny rozwój. Motorem do tego rozwoju jest coraz większe zapotrzebowanie na obiektywne potwierdzenie działania gotowych kuracji kosmetycznych oraz monitorowanie ich przebiegu.

Bożena Tyszczuk Centrum Naukowo - Badawcze Dr Irena Eris

Ultrasonograficzny obraz skóry zdrowej

becnie stosowane ultrasonografy wywodzą się od sonografu, wynalezionego dla celów militarnych w okresie II Wojny Światowej. Dynamiczny rozwój tej techniki pomiarowej można zaobserwować począwszy od lat 50-tych XX wieku. Obecnie jest to jedna z najbardziej popularnych i powszechnie stosowanych technik obrazowania. Najwięcej zastosowań znalazła w medycynie, jednak ze względu na swoje zalety coraz częściej wykorzystywana jest także na innych polach nauki m.in. w kosmetologii. Zalety ultrasonografii, które decydują o jej użyteczności to m.in. jej bezinwazyjność, bezpieczeństwo, duża dostępność oraz niski koszt wykonania pomiarów. Badanie ultrasonograficzne skóry można wykonać stosując ultrasonografię klasyczną lub ultrasonografię wysokich częstotliwości. Początkowo do obrazowania zmian skórnych stosowano sondy o niskiej częstotliwości (7,5 MHz), jednak uzyskiwane obrazy charakteryzowały się małą rozdzielczością. W latach 90-tych do obrazowania skóry zaczęto stosować sondy 20MHz, czyli sondy o wysokiej częstotliwości. Obecnie trwają prace nad skonstruowaniem głowic o jeszcze wyższej częstotliwości, które umożliwiałyby obrazowanie struktur umiejscowionych na powierzchni skóry [1]. W medycynie stosowane są przeważnie ultradźwięki o częstotliwości mniejszej niż 10 MHz (najczęściej około 5 MHz). Taki zakres nie może być wykorzystany w badaniach skóry, ze względu na słabą rozdzielczość uzyskiwanych obrazów. W celu rozpoznania poszczególnych warstw skóry należy użyć sond o wysokiej rozdzielczości. Wszystkie komercyjnie dostępne ultrasonografy mają sondy, które w trakcie pomiaru można trzymać w dłoni lub uchwycie (w przypadku dużych sond jak np. DUB 20). Przyłożona do skóry sonda ultrasonografu daje obraz widoczny na monitorze komputera w czasie rzeczywistym. Ułatwia to wykonanie zdjęć. Zdjęcia mogą być pokazane w odcieniach szarości lub w kolorze. Uzyskany obraz nazywamy hipoechogenicznym, kiedy zawiera mniej widocznych struktur w porównaniu do obrazu o normalnej echogeniczności i nieechogeniczny, kiedy nie daje echa w ogóle [2].

W obrazie USG zdrowej skóry można wyodrębnić trzy zasadnicze warstwy opisane przez Almeyera [3]: naskórek, skórę właściwą i tkankę podskórną. Naskórek, zwany przez Almeyera entry echo, to warstwa charakteryzująca się dużą echogenicznością (hiperechogeniczna) - na obrazach USG widoczna jako cienka linia (Rys.1) [4]. Zdaniem Altmeyera na obraz naskórka składają się refleksy pochodzące od naskórka, żelu nakładanego na powierzchnię skóry oraz drobnych pęcherzyków powietrza w obrębie martwych komórek naskórka [3,5]. Widoczne pogrubienie naskórka obserwuje się u chorych na łuszczycę. Kolejną warstwą skóry jest skóra właściwa. Ma niejednorodną budowę. W obrębie tej warstwy skóry, ze względu na jej złożoność, występują obszary o różnej echogeniczności. Na obrazach USG dostrzec można z łatwością hiperechogeniczne obszary będące odbiciami od włókien kolagenowych. Można wyodrębnić także obszary hipoechogeniczne pochodzące od macierzy zewnątrzkomórkowej. Wyraźnie widać także naczynia krwionośne i mieszki włosowe [5]. Zastosowanie głowic o wysokiej częstotliwości umożliwia wyodrębnienie w skórze właściwej dwu warstw- górnej i dolnej. Warstwa dolna ma wyższą echogeniczność od warstwy górnej. W literaturze można odnaleźć badania opisujące istnienie w obrębie górnej warstwy skóry właściwej obszaru o obniżonej echogeniczności określanego jako SLEB (od ang. Subepidermal Low Echogenic Band) lub SENEB (Sub - Epidermal Non Echogenic Band) [1,5,6]. Ocena SLEB sprowadza się do pomiaru grubości tego obszaru. Trzecia warstwa skóry to tkanka podskórna. Jest to warstwa o niskiej echogeniczności. Do zobrazowania całej tkanki podskórnej stosuje się ultrasonografię klasyczną. Stosując ultrasonografię wysokich częstotliwości możemy obejrzeć tylko górną warstwę tej części skóry [5].

3/2013

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

Rys. 1. Przekrój przez skórę w obrazie ultrasonograficznym

USG w monitorowaniu kuracji anti-ageing Jednym z głównych zastosowań ultrasonografii w kosmetyce jest obrazowanie zmian w strukturze skóry zachodzących w trakcie kuracji anti-ageing in vivo. Starzenie skóry jest procesem złożonym i przejawia się jako fotostarzenie, starzenie chronologiczne lub hormonalne. Szczególne znaczenie ma ocena skuteczności terapii zwalczających objawy fotostarzenia [2]. Jednym z markerów starzenia się skóry jest wzrost grubości SLEB [6,7]. Rigal [5] wraz ze swoim zespołem, zauważyli zwiększoną grubość SLEB w miejscach eksponowanych na UV, np. na grzbietowej stronie przedramienia. Potwierdzili zależność wstępowania SLEB od procesu fotostarzenia. Dalsze prace prowadzone przez innych badaczy potwierdziły tę zależność. Okazało się ponadto, że SLEB obrazuje obecność wody w warstwie brodawkowatej skóry właściwej. Niektórzy badacze uważają, że właściwą jest korelacja między echogenicznością SLEB a wiekiem, nie zaś jego grubością. Przeprowadzono szereg badań polegających na ocenie SLEB w skórze w różnych lokalizacjach ludzkiego ciała, mniej lub bardziej eksponowanych na promieniowanie UV oraz w różnych grupach wiekowych. Niestety brak jest wystarczającej ilości danych dotyczących obrazowania skóry dzieci. W przeciwieństwie do osób powyżej 40 roku życia (50% badanych) w skórze dzieci nie stwierdzono obecności SLEB, podobnie jak w skórze czoła i po wewnętrznej stronie przedramienia. Niestety obecność SLEB u 37% nastolatków w okolicach mało eksponowanych na UV dowodzi, że czynnik ten nie może być wystarczającym markerem fotostarzenia [7]. Kolejni badacze badali zależność zarówno echogeniczności, jak i grubości SLEB od wieku. Obserwowano zwiększenie jego obecności wraz z wiekiem oraz liniową zależność miedzy stosunkiem echogeniczności górnej i dolnej warstwy skóry właściwej a wiekem [7,8]. Zabiegi anti-ageing mają na celu poprawę kondycji skóry głównie poprzez jej nawodnienie oraz zwiększenie ilości kolagenu, co przekłada się na poprawę jędrności skóry. Badając echogeniczność skóry właściwej przede wszystkim ocenić można jej uwodnienie. W badaniach wpływu zabiegu na twarz z użyciem fal radiowych badacze stwierdzili wzrost uwodnienia skóry oraz wzrost echogeniczności górnej warstwy skóry właściwej. Zaobserwowany wzrost echogeniczności dolnej warstwy skóry właściwej spowodowany był wzrostem ilości włókien kolagenowych. Spodziewano się także wzrostu grubości skóry właściwej (zgodnie z danymi literaturowymi), jednak uzyskane wyniki nie były istotne statystycznie [9].

Rys 2. Obraz USG skóry uzyskany przy pomocy sondy o częstotliwości 13MHz przed kuracją antycellulitową.

USG w monitorowaniu kuracji antycellulitowych Innym zastosowaniem USG w kosmetologii jest badanie zmian o charakterze cellulitu. Efekty kuracji antycellulitowej widoczne na zdjęciach ultrasonograficznych to przede wszystkim zmiany w obrębie granicy pomiędzy skórą właściwą a tkanką podskórną.

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

Rys. 3. Obraz USG skóry po 2 tygodniach kuracji antycellulitowej.

3/2013

foto: chromastock

W przypadku występowania celulitu granica ta jest znacznie pofałdowana, tkanka podskórna tworzy „zęby”, wnikające w skórę właściwą, co przejawia się w postaci tzw. „skórki pomarańczowej (Rys. 2). Ponadto ocenia się całkowitą grubość skóry, grubość tkanki podskórnej, grubość skóry właściwej oraz łączną grubość tych dwóch warstw skóry [10, 12, 13, 14]. Wzrost echogeniczności skóry właściwej oznacza odbudowanie sieci włókien kolagenowych. W literaturze można znaleźć doniesienia potwierdzające wzrost ilości kolagenu w wyniku kuracji antycellulitowej [12,15]. Innym efektem skuteczności kuracji jest wyrównanie granicy między tkanką podskórną a skórą właściwą (Rys. 3) oraz zmniejszenie grubości tkanki podskórnej. Jednak nie u wszystkich kobiet granica między skóra właściwą a tkanką podskórną formuje się w charakterystyczne „zęby”. Dlatego też, aby obiektywnie ocenić redukcję cellulitu, należy przeanalizować nie długość tych „zębów”, ale powierzchnię tkanki podskórnej wrastającej w skórę właściwą. Spadek wartości tych dwóch parametrów dowodzi skuteczności terapii antycellulitowej i poprawy kondycji skóry (Rys. 3,4) [10, 11].

34 | USG w monitorowaniu kuracji dla skóry suchej

naskórka, jego ścieńczeniem oraz ubytkami w ochronnym płaszczu hydrolipidowym. W wyniku zastosowanej kuracji kosmetycznej zmniejszyła się natomiast grubość skóry właściwej, co może świadczyć o wzroście jej gęstości, spójności i usieciowaniu. Badania z zastosowaniem USG przeprowadzono także dla kuracji kosmetycznej wykonanej przy użyciu produktów przeznaczonych do pielęgnacji skór y twarzy. Po 2 tygodniach regularnego stosowania kremu nawilżającego wykonano pomiary grubości naskórka i skóry właściwej oraz echogeniczności skóry właściwej. Dla potwierdzenia wzrostu nawilżenia skóry wykonano pomiary kornemetryczne i tewametryczne (TEWL- Transepidermal Water Loss). Wzrost echogeniczności górnej warstwy skóry właściwej świadczył o zatrzymaniu wody w tym obszarze. W wyniku nagromadzenia się wody w skórze właściwej nastąpiło także zwiększenie jej grubości [16]. Poprawę nawilżenia skóry potwierdził pomiar korneometryczny. Stwierdzono także spadek przeznaskórkowej utraty wody.

Ultrasonografia jest także użyteczną metodą oceny skuteczności działania terapii kosmetycznej u osób z suchą skórą ciała. Efekty stosowanych preparatów kosmetycznych oceniano na podstawie pomiaru echogeniczności. Do pomiarów echogeniczności dolnej i górnej warstwy skóry właściwej wykorzystano bramki o tym samym rozmiarze. W celu porównania echogeniczności zastosowano parametr wyrażony w procentach, określający stosunek liczby pikseli o niskiej echogenicznoci (Low Echogenic Pixels- LEP) do ogólnej liczby pikseli (Total Pixels-TP) zawartych w danej bramce. Im wyższe wartości LEP/TP, tym niższa echogeniczność. Uzyskane wyniki obniżenia echogeniczności skóry właściwej wskazują na wzrost jej nawilżenia [7, 16, 17]. Badania USG wskazujące na wzrost nawilżenia skóry potwierdzono przy zastosowaniu innych urządzeń pomiarowych (korneometru i sebumetru Courage + Khazaka Electronic GmbH). Efektem zakończonej kuracji był także wzrost grubości naskórka (Rys. 65), co jest korzystne ze względu na funkcje barierowe tej warstwy skóry. Skóra sucha charakteryzuje się pogorszonymi właściwościami barierowymi

USG w ocenie rozstępów Innym zastosowaniem ultrasonografii w kosmetologii jest kontrolowanie przebiegu kuracji kosmetycznej redukującej rozstępy [18, 19].

Rozstępy powstają w wyniku nadmiernego przeciążenia słabych włókien tkanki łącznej, czyli wówczas, kiedy skóra rozciągana jest zbyt mocno w stosunku do swojej elastyczności. Dochodzi wtedy do uszkodzenia białkowej macierzy podtrzymującej skórę. W efekcie na skórze ud, pośladkach, biodrach, brzuchu lub piersiach pojawiają się wąskie paski delikatnej, różowej skóry. Z czasem stają się one bardziej widoczne i towarzyszy im obrzęk w skórze właściwej. Następnie, nawet po około 6 miesiącach, rozstępy bledną pozostawiając na skórze nieregularne linie. W tak zamienionych rejonach skóry naskórek jest cieńszy, a granica łącząca go ze skórą właściwą ulega spłaszczeniu. Jest też mniej włókien kolagenowych, które dodatkowo są często zniekształcone i pofragmentowane. W przypadku rozstępów tak zwanych „świeżych”, a więc różowych, można jeszcze z sukcesem próbować zmniejszyć ich widoczność dobierając odpowiednie preparaty pielęgnacyjne. Rozstępy w kolorze białym (starsze niż rok) są już znacznie trudniejsze do zmniejszenia za pomocą tradycyjnych preparatów kosmetycznych. W takim przypadku pomocna może być medycyna estetyczna. Rozstępy występują najczęściej u kobiet w ciąży, u intensywnie rosnącej młodzieży czy osób, które w krótkim czasie silnie przybrały na wadze. Zespół Marielli Bleve [18] przeprowadził badanie u osób z rozstępami o różnym stopniu ich zaawansowania. Analizę rozstępów za pomocą USG wysokiej częstotliwości przeprowadzono po 2 miesiącach stosowania preparatu redukującego rozstępy. Dla uzupełnienia wykonano zdjęcia w 3D przy pomocy Primos Pico GFM. Wykazano, że rozstępy są obszarami o zwiększonej echogeniczności. Rezultat y zespo łu Marielli Bleve wskazują na brak efektów kuracji w przypadku rozstępów w kolorze białym. W przypadku rozstępów różowych uzyskano efekty w postaci poprawy jednorodności skóry. Wyniki badań naszego zespołu wskazują, iż efektem skutecznej terapii przeciwko rozstępom jest wzrost echogeniczności skóry właściwej [19]. Uzyskane wyniki dowodzą, że należy zwalczać rozstępy zanim zakończy się proces bliznowacenia [18,19]

Rys. 4. Grubość naskórka przed testem.

Rys. 5. Grubość naskórka po 2 tygodniach kuracji emolientami.

3/2013

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

10. Mlosek K.R., Malinowska S., Dębowska R., Lewandowski M., Nowicki A.;” The High Frequency (HF) Ultrasound as a Useful Imaging Technique for the Efficacy Assessment of Different Anti- Cellulite Treatments”, Journal of Cosmetics Science and Aplications, 2013, 3: 90-98.

Ultrasonografia jest techniką o szerokim spektrum zastosowań zarówno w medycynie, jak i kosmetologii. USG wysokich częstotliwości jest doskonałym narzędziem do obrazowania wszelkich zmian zachodzących w strukturach skóry. Biorąc pod uwagę bezinwazyjność, dostępność i powtarzalność tej metody, a także stosunkowo niski koszt wykonania pomiarów, można spodziewać się dalszego rozwoju technik USG i nowych badań o niespotykanych dotąd zastosowaniach tej metody obrazowania skóry.

11. Mlosek K.R., Dębowska R.M., Lewandowski M., Malinowska S., Nowicki A., Eris I.;” Imaging of the skin and subcutaneous tissue Rusing classical and high- frequency ultrasonographies In anticellulite theraoy”, Skin Research and Technology, 2011, 17: 461-468. 12. Ortonne J.P. Zartarian and Verschoore, Queille- Roussel and Duteil L.;” Cellulite and Skin Ageing: Is There any Interactions?”, Journal of the European Academy of Dermatology and Venerology, 2008, 22, 7: 827- 834.

Literatura 1.

Szymańska E., Maj M., Majsterek M., Litniewski J., Nowicki A., Rudnicka L.; „ Zastosowanie ultrasonografii wysokiej częstotliwości w diagnostyce dermatologicznej- obraz ultrasonograficzny wybranych zmian skórnych”, Polski Merkuriusz Lekarski, 2011, Jul; 31 (181): 37- 40.

Agache P., Humber P., „Measuring the Skin”, Springer – Verlag Berlin Heidelberg, 2004.

Altmeyer P., El-Gammal S., Hoffmenn K., “Ultrasoud in dermatology”. Springer, Heidelberg, 1992.

http://www.usg.com.pl/kursy/731/0/2/

De Rigal J, Scoffier C., Querleux B., Faivre B., Agache P., Le veque J.L.; “Assesment of aging of the human skin by in vivo ultrasonic imaging”, Journal of Investigative Dermatology, 1989; 93: 621- 625.

Miga B., Mlosek K.R., Słapa R.; „Ultrasonografia klasyczna i wysokich częstotliwości w diagnostyce chorób i patologii skóry”, Ultrasonografia, 2011, 47: 67-74.

Gniadecka M.; ”Effect of ageing of dermal echogenicity.”, Skin Research and Technology, 2001, 7: 204- 207.

Mlosek K.R., Malinowska S., Serafin- Król M.; „Użyteczność ultrasonografii wysokiej częstotliwości w monitorowaniu terapii odmładzającej skórę twarzy przy zastosowaniu tri- polarnych fal radiowych (RF).”, Ultrasonografia, 2011, 47:49-57.

Mlosek K.R., Malinowska S., Sikora M., Dębowska R., Stępień A., Czekaj K., Dąbrowska A.; “The use of high frequency ultrasound imaging in skin moisturization measurement”; Skin Research and Technology, 2013, Volume 19, Issue 2: 169-179.

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

13. Bazela K., Debowska R., Tyszczuk B., Kazmierczak E., Mlosek K., Nowicki A., Eris I. „Evaluating the efficacy of anti-cellulite cosmetic products – skin ultrasonography and skin condition analaysis”, 18-ty Kongres EADV (European Academy of Dermatology and Venerology) 7-10.10.2009, Berlin. 14. Mlosek R.K., Malinowska S., Dębowska R.; „Evaluation of the effects of anticellulite therapy with the use of radio frequency (RF) monitored by high-frequency ultrasound”, 42 Kongres ESDR (Annual European Society for Dermatological Research) 19-22.09, Wenecja.. 15. Lugt C., Romero C., Ancona D., Al- Zarouni M., erera J. and Trelles M.A.;” A Multicenter Study of Cellulite Treatment with a Variable Emmision Radio Frequency System”., Dermatology and Therapy, 2009, 22, 1: 74- 78. 16. Mlosek R. K., Malinowska S., Dzwigałowska A., Dębowska R.; „Change in the echogenicity of the dermis caused by change of hydration monitored using high frequency ultrasound”, 42 Kongres ESDR (Annual European Society for Dermatological Research) 19-22.09, Wenecja. 17. Eisenbeiss C., Welzel J., Eichler W., Klotz K.; “Influence of body water distribution on skin thickness: measurments using high- frequency ultrasound”, British Journal of Dermatology, 2001 May, 144 (5): 947-51. 18. Bleve M., Capra P., Pavanetto F., Perugini P.; “ Ultrasound and 3D Skin Imaging: Methods to Evaluate Efficacy of Stiae Distansae Treatment”, Deramatology Research and Practice, 2012. 19. Malinowska S., Mlosek R. K., Dzwigałowska A., Dębowska R., Eris I.,” The use of HF ultrasonography and 3D imaging system for treatment monitoring of striae distensae - preliminary report”, Kongres IID (International Investigative Dermatology,), 2013 Edynburg.

3/2013

foto: chromastock

Podsumowanie

36 |

Anti-aging polisa na młodość Wydaje się, że konsumenci rynku kosmetycznego zaczynają coraz częściej rozumieć, że pielęgnacja skóry, szczególnie skóry twarzy to nie tylko doraźne działanie takie jak redukcja zmarszczek, zmniejszanie widoczności naczynek, matowienie cery mieszanej ale także ochrona przed przyspieszonym starzeniem, hamowanie procesów pogłębiających jego efekty i powstrzymywanie mechanizmów pogarszających stan naszej skóry. Czasu nie da się zatrzymać, ale regularna i odpowiedzialna pielęgnacja cery sprawi, że będzie on dla nas bardziej łaskawy. Istotną kwestią jest, że hasło anti-aging ma coraz większe znaczenie dla konsumentek, i na liście priorytetów przy wyborze produktu ochrona przed starzeniem zajmuje coraz wyższe miejsce, należy mieć nadzieję, że coraz więcej kobiet dostrzeże tę potrzebę. Łukasz Pyzioł

Dyrektor Działu Nauki, Badań i Rozwoju, Cederroth Polska SA

ledząc światowe trendy kosmetyczne, pracownicy działów R&D i marketingu nieustannie stają przed wyborem pomiędzy „must have” i „hot new”, zgłębiają filozofię „zielonej chemii” i „odpowiedzialnego pozyskiwania zasobów genetycznych”, starają się wdrożyć idee „ochrony zasobów wodnych ziemi”, a z drugiej strony szukają inspiracji w medycynie estetycznej, medycynie dalekiego wschodu i czerpią z doświadczeń w wykorzystywaniu roślin przez grupy etniczne z najdalszych zakątków świata. Nie bez znaczenia jest też stan wiedzy dotyczący funkcjonowania skóry, doniesienia dotyczące procesów kryjących się pod pojęciami antyglikacji, inflammaging, komunikacji między komórkami skóry itd… są niezwykle ciekawe i zaowocowały już rynkowymi produktami, bardzo często są to rozwiązania właśnie anti-aging. Poszukując nowych rozwiązań naukowcy nieustannie kontynuują próby dokładniejszego poznania interakcji pomiędzy strukturami chemicznymi a fizjologią komórek i struktur biologicznych. Ludzka skóra jest narażona na wiele szkodliwych czynników środowiskowych. Jej komórki nawet w przypadku zaistnienia uszkodzeń, w ykorzystując naturalne mechanizmy naprawy pozostają w dobrej kondycji. Mechanizmy te jednak z wiekiem słabną, i gdy naturalna ochrona nie wystarcza, strategią zapewnienia dobrej kondycji jest wykorzystanie substancji kosmetycznych.

Nowa, jasna gwiazda? Naukowcy z sukcesem zidentyfikowali niezwykle ciekawą substancję chroniącą komórki. Ich prace badawcze skupione były na organizmach, żyjących w ekstremalnych warunkach – na pustyniach solnych gdzie temperatura sięga 60 o C w ciągu dnia i spada do temperatury zamarzania wody nocą, gdzie wilgotność sięga ułamka tej, którą większość z nas postrzega jako normalną, w dodatku stale wieje silny wiatr wysuszający wszystko w krótkim czasie, a promieniowanie słoneczne UV indukuje poparzenia słoneczne i uszkodzenia niechronionych komórek. Ek sp on owana na t ak ie war unk i, niechroniona skóra ludzka, zostałaby prawdopodobnie zniszczona w sposób niemożliw y do powstrzymania przez naturalne procesy ochrony. Rezultatem tak silnego negatywnego działania byłyby zaczerwienienia, stan zapalny, poparzenia słoneczne i skrajne przesuszenie, prowadzące do nieodwracalnych zmian i przyspieszenia procesów starzenia. Jak się jednak okazuje, najprostsze z żywych organizmów są w stanie przetrwać latami w tak trudnych warunkach i wypełniać funkcje życiowe. Niektóre bakterie poradziły sobie z adaptacją do tak nieprzyjaznych warunków. Utrzymują one równowagę komórkową dzięki zdolności do syntezy specyficznej, aktywnej substancji tzw. ektoiny. Substancja ta została odkryta w bakteriach halofilnych (np. Ectothior-

3/2013

hodosphira halochloris), które przeżywają i rozwijają się w ekstremalnych warunkach słonych jezior, i solnych pustyń. Naturalne środowisko takich bakterii charakter yzuje się w ysokim stężeniem jonów i niską zawartością wody. W celu zachowania osmotycznej równowagi bakterie te magazynują w komórkach nieorganiczne jony takie jak K+, Na +, Cl - oraz elektrycznie obojętne niewielkie czasteczki takie jak ektoina, w celu osiągnięcia równowagi osmotycznej. Ektoina jest cząsteczką niezw ykle ciekawą, ze względu na swoje właściwości: • jest związkiem amfoterycznym; • tworzy struktury przestrzenne silnie wiążące wodę, dzięki czemu pełni pośrednią rolę w stabilizacji protein i modyfikowaniu ich rozpuszczalności; • stabilizuje naturalne struktury polimerowe (np. protein, kwasów nukleinowych, błon biologicznych); • minimalizuje denaturację biopolimerów powodowaną przez utratę wody. Jednym z kierunków badań wpływu ektoiny na procesy zachodzące w skórze, były badania dotyczące wpływu ektoiny na układ odpornościow y skór y (ang. SIS – Skin Immune System). Badania te skupiły się wokół epidermalnych komórek Langerhansa. Są to komórki dendryczne występujące w naskórku, stanowią 2-8% wszystkich komórek naskórka, występują w jego warstwie podstawnej i kolczystej.

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

foto: Cederroth Polska S.A

Ich zadaniem jest rozpoznanie antygenów, transportowanie ich do lokalnych węzłów chłonnych i prezentacja Limfocy tom T. Komórki Langerhansa charakteryzują się licznymi wypustkami cytoplazmatycznymi, które wnikają pomiędzy keratynocyty tworząc gęstą sieć. Jeśli zewnętrzna substancja o charakterze antygenu przeniknie przez warstwę rogową naskórka, jest „wyłowiona” przez komórkę Langerhansa i przetransportowana do węzłów chłonnych. Tu zostaje prezentowana komórkom, których zadaniem jest eliminowanie obcych substancji z organizmu. Jeśli komórki Langerhansa są niezdolne (ich rola jest ograniczona) do wypełniania swojego zadania odporność skóry jest pogorszona. Komórki Langerhansa są niezwykle wrażliwe na stres indukowany przez UV. Ich liczba spada proporcjonalnie do natężenia promieniowania UV, kształt komórek staje się bardziej sferyczny a ich wypustki mniej wydatne. Wynikiem tych zmian jest ograniczenie aktywności. Dla zapewnienia wydajnej odpowiedzi immunologicznej skóry i efektywnej ochrony istotne jest zachowanie licznych komórek Langerhansa. Badania wykazały, że ektoina efektywnie zmniejsza wpływ promieniowania UV na komórki Langerhansa. Dowiodła tego seria testów in vivo z udziałem ochotników. Dla każdego ochotnika biorącego udział w badaniach wyznaczono dawkę MED. (Minimum Erythemal Dose), następnie na skórę przedramienia, przez dwa tygodnie aplikowano odpowiednią emulsję o/w zawierającą 1% ektoiny, oraz placebo (emulsja o/w bez ektoiny). Skórę przed-

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

ramienia naświetlono promieniowaniem UV o natężeniu 1,5 MED. 48 godzin po naświetlaniu, pobrano próbki i oceniono liczbę i morfologię komórek Langerhansa. Wyniki wykazały, że liczebność komórek Langerhansa spadła w wyniku naświetlenia UV w miejscu aplikacji placebo (nie dostarczania ektoiny) oraz w miejscu nie smarowanym. Emulsja z ektoiną wykazała z kolei wyraźny efekt ochronny komórek Langerhansa, na obszarze aplikacji emulsji nie zaobserwowano spadku ilości tych komórek. Ektoina wspiera również ochronę skóry przed innymi czynnikami zewnętrznymi t.j. wysoką temperaturą, czynnikami chemicznymi, których działanie związane jest z syntezą białek stresowych, przez komórki skóry. Celem białek stresowych jest mobilizacja naturalnych mechanizmów obronnych komórki. Badania pokazały, że komórki chronione przez ektoinę radzą sobie z odpowiedzią na stres 2 x szybciej niż nie chronione np. na warunki wysokiej temperatury. Ektoina wykazuje również własności ochronne w stosunku do uszkodzeń indukowanych w obrębie błon komórkowych np. w w yniku działania środków powierzchniowo czynnych. Wynika to z testu przeprowadzonego z użyciem czerwonych kr winek (RBC) pozwalającego ocenić właściwości denaturujące białka błonowe przez środki powierzchniowo czynne (SPC). Potencjał ochronny ektoiny porównano z dobrze znanym stabilizatorem membran lecytyną (fosfatydylocholiną). Podczas gdy w przypadku erytrocytów z preużyciem

3/2013

fosfatydylocholiny wykazano niewielką stabilizację w zakresie pewnych SPC, ektoina wykazała znaczący efekt ochronny w stosunku do wszystkich testowanych SPC. Do badań wykorzystano pięć środków powierzchniowo czynnych (sodium lauryl sulfate, cocamidopropylbetaine, alkylpolyglucoside, sodium laureth sulfate, benzalkonium chloride).

Z laboratorium do słoiczka Pow y ższe badania prowadzone w laboratoriach naukowych miały na celu poznanie mechanizmów działania ektoiny. Testy skuteczności produktów opartych na Ektoinie MR, przeprowadzone przy okazji opracow y wania serii Biogeniq marki DERMIKA, wykazują wysoki wzrost nawilżenia skóry w ciągu 5-ciu godzin od aplikacji i jego stabilny, wysoki poziom w ciągu 24 godzin od aplikacji, przy czym jest on obserwowany w emulsjach z użyciem różnych emulgatorów. Stopień akceptacji konsumenckiej produktów z ektoiną okazał się bardzo wysoki, a satysfakcja osób biorących udział w badaniach (240 osób) dotycząca poprawy istotnych, parametrów skóry znacząco dobra. Potencjał tej substancji jako składnika produktów anti aging (np. tzw. daily defence, „miejskich kremów”) mających na celu opóźniać procesy starzenia jest niezwykle interesujący, również jeśli chodzi o wykorzystanie go w preparatach promieniochronnych dla wzmocnienia bariery przed negatywnym wpływem promieniowania UV. Źródła literaturowe dostępne u autora tekstu.

38 | surowce

artykuł sponsorowany

W kierunku nowej generacji przyjaznych dla środowiska składników czynnych Produkty serii Oléoactif®, otrzymywane przy użyciu innowacyjnej i przyjaznej dla środowiska technologii określanej mianem oleo-eko-esktrakcji, są pierwszymi bio-certyfikowanymi olejowymi substancjami aktywnymi, łączącymi jednocześnie potwierdzoną skuteczność oraz wysoką stabilność.

Sunny Abrant Oléos Tłumaczenie i opracowanie artykułu w języku polskim: dr Marek Staszewski Uniwersytet Medyczny w Łodzi Monika Żynda Cosmetics Partner

leje i tłuszcze roślinne (masła, woski), obecnie pospolicie wykorzystywane jako składniki aktywne wielu receptur kosmetycznych, są przyjaznymi dla środowiska „bio-rozpuszczalnikami”. Cechują się one wyjątkowymi właściwościami: posiadają dużą zdolność rozpuszczania uwarunkowaną ich składem i właściwościami reologicznymi, są odporne na działanie wysokiej temperatury, nie są lotne, posiadają jakość wymaganą dla składników produktów spożywczych, są mikrobiologicznie bezpieczne, biodegradowalne i odnawialne. Jako źródło niezbędnych dla skóry składników (omega 3 i 6, witamina E, fitosterole...) są wartościowymi rozpuszczalnikami wykorzystywanymi do otrzymywania ekstraktów roślinnych. Ich funkcja jako rozpuszczalników została wskazana już przy otrzymywaniu roślinnych maceratów olejowych, które jednak często cechują się niezadowalającymi parametrami w odniesieniu do wymaganej jakości, stabilności na utlenianie, czy niskiej wydajności ekstrahowanych składników. Podczas gdy kosmetyki ściśle bezwodne, wliczając olejki pielęgnacyjne, sera i preparaty do makijażu, wymagają obecności skutecznych i innowacyjnych składników aktywnych rozpuszczalnych w olejach, preparaty Oléoactif ® zapewniają odpowiednią rozpuszczalność nieutlenionych składników aktywnych, gotowych do użycia i wykazujących efektywność w miejscu działania kosmetyku.

Czym jest Oléoactif ® ? Każdy Oléoactif® pochodzi z rozważnego połączenia „rozpuszczalnika” tj. naturalnej substancji tłuszczowej (np. oleje, woski) z rośliną (kwiaty, owoce, liście, korzenie...), wyselekcjonowanych odpowiednio do przeznaczenia kosmetyku - opóźniającego procesy starzenia się skóry, wykazującego właściwości przeciwzapalne, działającego przeciwko wolnym rodnikom – oraz jego formy – olej, krem, mleczko, balsam. Ekstrakcja substancji roślinnych podatnych na wytrawianie substancjami lipofilowymi musi być przeprowadzona w sposób szybki, naturalny i możliwie wydajny, bez dodatku do oleju współrozpuszczalników organicznych czy produktów chemicznych, a także chroniona przed działaniem tlenu, aby zapobiec zmianom ich struktury oraz utlenieniu. W rezultacie tego procesu uzyskuje się stabilne, pozbawione środków konserwujących, oczyszczone i gotowe do wykorzystania skoncentrowane kompleksy lipidowe – określane jako Oléoactifs ®. W odróżnieniu od maceratów, których otrzymywanie polega na prostym połączeniu rośliny i oleju, Oléoactif ® jest prawdziwym ekstraktem roślinnym otrzymywanym w efekcie złożonego procesu technologicznego. Skuteczność preparatów Oléoactif ® oparta jest na zasadzie synergii i mniej znanej „teorii paradoksu polarnego”

3/2013

(„polar paradox theory”), którą zaprezentował profesor Edwin Frankel dla przeciwutleniaczy. W emulsjach istotne jest, aby wprowadzić przeciwutleniacze, które są polarne i charakteryzują się większą rozpuszczalnością w wodzie, jak na przykład witamina C, ale także niepolarne, rozpuszczalne w tłuszczach, jak tokoferole oraz amfifilowe, jak lecytyna, czy niektóre flawonoidy. Te wszystkie związki chronią odpowiednio fazę wodną, fazę olejową oraz granicę faz olej/woda i olej/powietrze. W roztworach całkowicie olejowych, w przeciwieństwie do tego, czego można by się spodziewać, profesor Frankel w ykazał, że skutecznym jest wprowadzenie jednocześnie niepolarnych przeciwutleniaczy, które solubilizują (rozpuszczają się) w roztworze olejowym oraz bardziej polarnych przeciwutleniaczy, które wykazują mniejsze powinowactwo do fazy olejowej i które układają się w postaci pojedynczej warstwy na styku faz olej/powietrze lub wokół drobnych pęcherzyków powietrza lub wody. Ich obecność g warantuje zatem ochronę w miejscach najbardziej podatnych na utlenianie lipidów. Celem oleo-eko-ekstrakcji jest więc zatężenie w pewnej ilości oleju różnorodnych cząstek w dawkach „fizjologicznych” wykazujących pewne synergistyczne lub uzupełniające się mechanizmy działania,

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Rys. 1. Obserwacja wpływu Oléoactif® na eksplant skóry przy wykorzystaniu mikroskopii fluorescencyjnej (350nm) podczas pomiaru warunków przejścia przezskórnego w komórkach Franz’a. Źródło: Laboratoire de biomolecules Max Mousseron (Faculté de Pharmacie de Montpellier)

co jest bardziej skuteczne i bezpieczne w odniesieniu do potencjalnej toksyczności niż stosowanie wysokich stężeń związków o wysokiej czystości. Oléoactif ® może być zatem nośnikiem witamin, przeciwutleniaczy fenolowych, karotenoidów i ksantofili, chlorofilu, wosków, skwalenu, koenzymu Q10, trójterpenów, licznych roślinnych mikroskładników odżywczych, które działając w połączeniu z kwasami tłuszczowymi omega 3, 6, 9 nadają optymalne właściwości produktom kosmetycznym, szczególnie w odniesieniu do ich przenikania przezskórnego.

Technologia oleo-eko-ekstrakcji Oleo-eko-ekstrakcja jest wieloetapowym, dynamicznym procesem łączącym szereg czysto fizycznych metod, pozwalających równocześnie lub kolejno na rozdzielenie komórek roślinnych poprzez mielenie kriogeniczne lub kawitację, w celu utworzenia mikrodyspersji olejowej przy udziale utradźwięków. Pozwala to wyekstrahować fitozwiązki ze środowiska o wyższym stężeniu (roślina) do środowiska o niższym stężeniu (olej) przy udziale energii generowanej przez mikrofale dużej mocy. Ostatni etap procesu polega na mikrofiltracji odśrodkowej, która prowadzi do otrzymania czystego i gotowego do użycia Oléoactif®. Wszystkie czynności sto-

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

sowane w ekstrakcji substancji nielotnych prowadzone są w środowisku obojętnym, aby zapobiec reakcjom utleniania. Istotne etapy ekstrakcji materiału roślinnego trwają tylko kilka minut. Ten innowacyjny proces stanowił zagadnienie patentu z marca 2010 roku i przeznaczony jest dla suchych lub półmokrych substratów pochodzenia naturalnego oraz dowolnych roślinnych substancji tłuszczowych, w tym związków o wysokiej temperaturze topnienia np. wosków. Proces oleo-eko-ekstrakcji posiada szereg korzyści, które czynią go procesem przyjaznym dla środowiska spełniającym standardy „eko” (produkty posiadają certyfikat Ecocert), jak: brak rozpuszczalnika i ubocznych produktów chemicznych, brak katalizatorów, brak reakcji chemicznych typu estryfikacja, brak pobocznych reakcji transizomeryzacji, utleniania, czy polimeryzacji, brak zanieczyszczeń gazowych oraz stałych, niskie zużycie energii, możliwość odzyskiwania wszystkich dostarczonych składników. Współproduktem jest proszek roślinny wysycony olejem stanowiący interesujący surowiec preparatów peelingujących do ciała. Oléoactif ® nie zawiera technologicznych zanieczyszczeń resztkowych i środków konserwujących. Produkt nie jest utleniony, jest pozbawiony wody i wszelkich zanieczyszczeń, jest bogaty w przeciwutleniacze, co czyni go naturalnie stabilnym wobec procesów oksydacyjnych.

3/2013

Wysoka biodostępność skórna Formy olejowe Oléoactif ® ułatwiają transdermalny pasaż aktywnych molekuł preparatu, poprawiając ich działanie na komórki docelowe. Przezskórny model na komórkach typu Franz’a prezentuje, że przy miejscowej aplikacji Oléoactif ® wchłania się równomiernie zarówno przez warstwę rogową naskórka, jak i wierzchnie warstwy naskórka. Mikroskopowe obser wacje fluorescencji (Rysunek 1) wykonane przy udziale specyficznego markera przeciwwolnorodnikowych biofenoli wykazały, że w przeciwieństwie do olejów roślinnych, biofenole obecne w Oléoactif ® wykazywały intensywną fluorescencję. Ponadto udowodniono, że produkty Oléoactif ® nie były cytotoksyczne, fototoksyczne, drażniące, alergenne, czy też mutagenne. Bezpieczeństwo ich stosowania zostało wykazane w badaniach in vitro nawet przy zastosowaniu czystej formy, potwierdzając w ten sposób wysoką tolerancję skóry na ich działanie.

Udowodniona aktywność na stres oksydacyjny Produkty Oléoactif ® posiadają szczególnie wysoki poziom składników z grupy przeciwutleniaczy, „wymiataczy” wolnych rodników lub reaktywnych form tlenu. Są to: tokoferole, sterole, witamina E, koen-

40 | surowce

Rys. 2. Całkowita zawartość polifenoli, wyrażona jako ekwiwalent kwasu chlorogenowego (metoda z odczynnikiem Folina-Ciocalteau’a), w preparacie Oléoactif®, maceracie (otrzymanych w połączeniu tego samego oleju i rośliny) oraz czystym rozpuszczalniku (olej). Źródło: Oléos

zym Q10 - dostarczane przez olej - oraz flawonoidy, kwasy fenolowe, witamina C, karotenoidy - dostarczane przez roślinę. Ten złożony kompleks o właściwościach przeciwutleniających wykazuje trzykierunkowe działanie: zapewnia stabilność ekstraktu, stabilizuje recepturę kosmetyku, a ponadto chroni skórę przed stresem oksydacyjnym, jako głównym czynnikiem starzenia się skóry.

Bogactwo w związki fenolowe (przedstawione na Rysunku 2) wykazano za pomocą badania całkowitej ekspresji fenolu, jako odpowiednika kwasu chlorogenowego, poprzez porównanie oleju, standardowego maceratu oraz preparatu Oléoactif ® (zarówno macerat jak i Oléoactif® otrzymano przy zastosowaniu tego samego połączenia - oleju i rośliny - w jednakowym stosunku ilościowym). Wzbogacenie od 5 do 100

Rys. 3. Wartość ORAC preparatu Oléoactif® w porównaniu z odpowiednim rozpuszczalnikiem olejowym. Źródło: Laboratoire LAREAL

3/2013

krotne można uzyskać w zależności od wybranego połączenia uwzględniając, że różnice są zawsze istotne (test t-Studenta). W rezultacie oliwa z oliwek zawierająca mniej niż 50ppm fenoli może prowadzić do uzyskania preparatu Oléoactif ® zatężonego do 2000ppm w przeliczeniu na całkowitą ilość fenoli (przy zastosowaniu tego samego analitycznego systemu odniesienia) oraz gdy wybrane rośliny wydają się być bogate w związki fenolowe ulegające ekstrakcji przy udziale lipidów. To przeciwwolnorodnikowe bogactwo wskazuje na znacząco wyższą aktywność Oléoactif ® w porównaniu do oleju roślinnego, wyrażoną przez wartość ORAC (Oxygen Radical Absorbance Capacity - zdolność pochłaniania reaktywnych form tlenu) (Rys. 3). Test in vitro, wykonany na modelu komórkowym rekonstruowanego naskórka ludzkiego (fibroblasty) poddanego działaniu fotoindukowanego stresu, potwierdził właściwości ochronne wobec stresu oksydacyjnego. Działanie ochronne Oléoactif ® porównano z działaniem witaminy E i czystego oleju (olej sezamowy) (Rysunek 4). Oléoactif® wykazuje 10-krotnie wyższe działanie ochronne na stres oksydacyjny niż czysta witamina E, co można wyjaśnić synergistycznym działaniem wszystkich obecnych w preparacie składników o działaniu przeciwutleniającym.

Ogólne działanie opóźniające procesy starzenia Kluczowe kwasy tłuszczowe omega 3 i 6 zapewniają takie właściwości, jak: płynność błony komórkowej, właściwości przeciwzapalne, działanie regenerujące na lipidy skóry. Pochodzące z oleju i rośliny niezmydlalne składniki mikroodżywcze, woski, alkohole tłuszczowe, skwalen, witamina A i E połączone razem zapewniają odpowiednią hydratację, zmiękczenie skóry oraz poprawiają jej właściwości, jako bariery ochronnej. Przeciwutleniacze fenolowe i tokoferole chronią w sposób optymalny komórki przeciw stresowi oksydacyjnemu i pomagają utrzymać równowagę mechanizmów enzymatycznych odpowiedzialnych za integralność kolagenu. Wszystkie wymienione mechanizmy, zapobiegające starzeniu się skóry i stosowane w pielęgnacji skóry dojrzałej, czynią z substancji Oléoactif ® składniki aktywne o całościowym spektrum działania opóźniającego procesy starzenia się skóry, mając na uwadze zarówno właściwości ochronne, jak i regenerujące. Aby

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

42 | surowce

Rys. 4. Test in vitro oceniający skuteczność ochrony przeciw stresowi oksydacyjnemu w badaniu na rekonstruowanym naskórku ludzkim: poziom oksydacji komórek określono metodą fluorescencyjną po 24 godzinach. Źródło: Laboratoire BIO-HC

to udowodnić, przeprowadzono testy in vivo z udziałem zdrowych ochotników (w wieku od 45 do 65 lat), którzy aplikowali krem zawierający 3% Propolis Oléoactif ® dwa razy dziennie na zmarszczki okolic oczu (tzw. „kurze łapki”) z zastosowaniem placebo jako terapii referencyjnej. Projekcja prążków przeprowadzona na poddanym terapii fragmencie skór y

(Rysunek 5) wykazała znaczącą redukcję (-23%) głównych zmarszczek badanego obszaru już w czasie 28 dni.

Liczne korzyści dla technologów Oléoactif ® daje technologom kosmetyków możliwość wykorzystania szeregu rozwiązań, w tym: bezpośrednie zastosowanie w preparatach bezwodnych czy

też emulsjach, odporność na utlenianie oraz działanie stabilizujące recepturę, brak syntetycznych środków konserwujących, brak działania alergizującego przy jednocześnie wysokim stopniu tolerancji przez skórę, certyfikację „bio”. Świat roślin oferuje bezgraniczną możliwość tworzenia nowych połączeń, dając możliwość otrzymywania unikalnych i w yjątkow ych substancji Oleoactif ® przeznaczonych do różnych typów aplikacji. Pierwsza seria produktów Oleoactif® o właściwościach opóźniających procesy starzenia skóry jest już dostępna i otrzymywana jest z: liści mirtu, kwiatów opuncji i granatu, ziela wierzbówki kiprzycy, cynamonu i ultra-skoncentrowanego masła propolisowego. Firma Oléos opracowuje także substancje Oléoactif® o właściwościach odżywczych, które umożliwią połączenie ze stosowaną dietą, dając możliwość odżywienia i ochrony skóry od wewnątrz.

Literatura 1. Judde A. – Prévention de l’oxydation des acides gras dans un produit cosmétique: mécanismes, conséquences, moyens de mesure, quels antioxidants pour quelles applications – Oléagineux, Corps Gras, Lipides - 2004, Vol. 11.

Rys. 5. Test in vivo oceniający ochronę przeciwzmarszczkową przy udziale projekcji prążków: pomiar powierzchni tzw. „kurzych łapek” dokonano po 28 dniach kuracji kremem zawierającym 3% Propolis Oléoactif®. Źródło: Laboratorium SPIN CONTROL

3/2013

2. Judde A, Villenueve P., Rossignol-Castera A., Le Guillou A. – Antioxidant effect of soy lecithins on vegetable oil stability and their synergism with tocopherols – J. Am Oil Chem. Soc. - 2003, Vol. 80. 3. Rossignol-Castera A ., Bosque F. – Nouvelle approche des antioxidants – Oléagineux, Corps Gras, Lipides – 1994, vol. 1, no 2.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Imagine. Collaborate. Succeed. Consumers imagine the look of flawless skin, beautiful hair, stunning smiles, perfectly clean laundry and spotless homes. Ashland Care Specialties invites the personal and home care industries to deliver on the imaginations of consumers. Ask us how we bring together consumer science, formulation expertise and new ingredient solutions to better serve manufacturers that require very precise consumer-based solutions in virtually every marketplace around the world.

Imagine, collaborate, succeed with Ashland.

Visit us at HPCI Warsaw at Stand #423 Ashland Care Specialties Warsaw, Poland Tel : +48 22 607 25 20 Ashland.com/personalcare

IMAGINE. COLLABORATE. SUCCEED.

With good chemistry great things happen.™

artykuł sponsorowany

44 | surowce

Ekstrakt z algi czerwonej Cyanidium caldarium przywraca komórkom macierzystym naskórka młodzieńczą witalność

Unikalny, standaryzowany i certyfikowany przez COSMOS ekstrakt z algi czerwonej Cyanidium caldarium, Tego® Stemlastin zawiera kwasy aminomasłowe (GABA) o potwierdzonym wpływie na aktywność komórek macierzystych oraz syntezę włókien elastycznych. Tego® Stemlastin pomaga zachować młodzieńczy wygląd skóry i zmniejsza widoczność oznak upływającego czasu.

Anna Sypniewska konsultant techniczny ADARA na podstawie materiałów EVONIK Industries AG

icząca około 1.3 miliarda lat jednokomórkowa alga czerwona Cyanidium caldarium jest jedną z najstarszych form życia na naszej planecie. Należy do grupy mikroorganizmów ekstremofilicznych, zdolnych do życia w skrajnie niekorzystnych warunkach. W drodze ewolucji Cyanidium caldarium przystosowała się do przetrwania i wzrostu w zbiornikach wodnych o bardzo niskim pH (o wartościach z zakresu od 0.05 do 5) i temperaturze wody dochodzącej do 60°C. Przetrwanie w tak nieprzyjaznym środowisku wymaga od organizmów żywych wytwarzania specjalnych składników bioaktywnych zwanych ekstremolitami. Są to związki organiczne o niewielkiej masie cząsteczkowej, takie jak cukry, aminokwasy lub ich pochodne. Akumulowane w komórkach, równoważą one ciśnienie osmotyczne pomiędzy wnętrzem komórki i jej otoczeniem. Ekstremolitami wytwarzanymi przez Cyanidium caldarium są prolina, lizyna i ornityna oraz kwas gamma aminomasłowy (GABA). Obecność GABA ma prawdopodobnie wpływ na pracę pompy protonowej i w ten sposób pomaga zachowywać prawidłową wartość pH~ 6.6, przez co chroni składniki komórki przed zakwaszeniem. GABA spotykany jest w organizmach zwierząt i wielu roślin. Wytwarzanie go przez algę jest nowym, dość zaskakującym dla badaczy odkryciem. Z punktu widzenia budowy chemicznej GABA jest aminokwasem. Nie pełni on jednak funkcji prekursora białek, ale neurotransmitera centralnego układu nerwowego. Wykorzystywany jest jako suplement diety i kosmetyczny składnik akty wny. Stosuje się go w produktach regenerujących i wygładzających skórę, wpływa bowiem stymulująco na s y n te zę k wa su hialuron oweg o

i kolagenu w fibroblastach oraz zwiększa przeżywalność fibroblastów skóry w warunkach stresu oksydacyjnego1. Mówi się również o jego własnościach przeciwzapalnych2. Niedawno odkryto, że związane z wiekiem procesy zapalne spowalniają funkcje komórek macierzystych naskórka3 i są uznawane za jedne z wielu przyczyn naturalnego, chronologicznego starzenia się skóry zwanego niekiedy „zapalnym”. Chronologiczne starzenie się skóry jest powodem spadku aktywności komórek macierzystych, a tym samym spowolnienia procesów odnowy i regeneracji naskórka. W skórze właściwej mniejsza sprawność fibroblastów prowadzi do niedoborów włókien elastycznych, co powoduje postępującą utratę elastyczności skóry. Poza wymienionymi już substancjami alga Cyanidium caldarium wytwarza dermatologicznie cenne białka i polifenole, o zdolności spowalniania naturalnych procesów starzenia się skóry. (Rys. 1)

Do przemysłowej uprawy Cyanidium caldarium posłużyły próbki pochodzące z rozlewisk na terenach wulkanicznych (fumeroli) na wyspie Java archipelagu Sunda w Azji południowowschodniej. Wytwarzanie bioaktywnego ekstraktu odby wa się w całkowicie naturalny i przyjazny dla środowiska sposób. Po zakończeniu wzrostu składniki odżywcze algi są pozyskiwane metodą łagodnej ekstrakcji i filtrowane w celu zwiększenia aktywności finalnego produktu Tego ® Stemlastin.

Badanie in vitro – aktywność w tworzeniu kolonii komórkowych Oceny aktywności biologicznej ekstraktu z Cyanidium caldarium dokonano na podstawie szeregu badań in vitro z zastosowaniem prekursorów keratynocytów naskórka, jako modeli komórkow ych najbliższych komórkom macierzystym.

Rys. 1. Mechanizm działania ekstraktu z Cyanidium caldarium

3/2013

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

600

500

** *

400 300 200 100

Vehicle

Cyanidium extract Cyanidium extract Malus Domestica extract (30 ppm)

(100 ppm)

(0.1%)

Malus Domestica Solar Vitis extract extract (0.4%)

(0.01%)

Rys. 2. Skuteczność ekstraktu Cyanidium caldarium w pobudzaniu komórek prekursorów keratynocytów naskórka do tworzenia kolonii komórkowych (Colony forming efficiency (CFE))

Cechą charakterystyczną komórek macierzystych jest ich zdolność do tworzenia kolonii komórkowych. Mogą one tworzyć swoje wierne kopie jak również komórki wyspecjalizowane. Powstające kolonie zawierają zatem komórki macierzyste oraz komórki na różnym etapie procesu różnicowania. Liczba powstających kolonii jest miarą aktywności komórek macierzystych. Wyniki badania in vitro jednoznacznie potwierdzają, że ekstrakt z Cyanidium caldarium ma wp ł y w na witalność komórek macierzystych naskórka. Można wnioskować, że będzie miał on również wpływ na aktywność komórek macierzystych in vivo.

Badanie in vivo – wygładzanie zmarszczek 20 zdrowych ochotników (kobiet i mężczyzn w wieku od 50 do 77 lat) przez okres 8 tygodni stosowało na połowie twarzy emulsję o/w zawierającą 5% ekstraktu z Cyanidium caldarium, na drugiej zaś połowie placebo. Po zakończeniu aplikacji analizowano głębokość zmarszczek. Ocena dermatologów potwierdziła znaczące spłycenie zmarszczek w okolicy oczu i zmniejszenie ich widoczności po 8 tygodniach stosowania kosmetyku z dodatkiem 5% ekstraktu z Cyanidium caldarium. Zmiany widoczne są również na zdjęciach przedstawiających uczestników badania przed i po jego zakończeniu. (Rys. 3)

Wnioski Przeprowadzone przez producenta badania in vitro i in vivo wskazują na szeroką aktywność biologiczną ekstraktu z Cyanidium caldarium. Okazał się on skuteczny w ochronie i pobudzaniu do działania komórek macierzystych naskórka. Na poziomie skóry właściwej stymuluje syntezę włókien elastycznych przestrzeni międzykomórkowej, odbudowując gęstość skóry i zwiększając jej elastyczność. Tego® Stemlastin przywraca witalność komórkom macierzystym i fibroblastom, zapewniając skórze młodzieńczy wygląd. Wyłącznym dystrybutorem Tego® Stemlastin w Polsce jest PPU ADARA Sp. z o.o. Szersze informacje na temat przebiegu i wyników przeprowadzonych badań, jak również próbki produktu dostępne są na życzenie. Prosimy o kontakt: www.adara.pl.

Przypisy 1. Ito K, Tanaka K, Nishibe Y, Hasegawa J, Ueno H.GABA-synthesizing enzyme, GAD67, from dermalfibroblasts: evidence for a new skin function.BiochimBiophysActa 2007; 1770 (2): 291-6 2. Duthey B, Hübner A, Diehl S, Boehncke S,Pfeffer J, Boehncke WH. Anti-inflammatoryeffects of the GABA(B) receptor agonist baclofenin allergic contact dermatitis. ExpDermatol 2010; 19 (7): 661-6. 3. Doles J, Storer M, Cozzuto L, Roma G, Keyes WM. Age-associated inflammation inhibitsepide rmal stem cell function. Genes Dev 2012; 26 (19): 2144-53.

Wyłączny dystrybutor Rys. 3. Zmarszczki wokół oczu przed (na górze) i po stosowaniu (na dole) przez 8 tygodni emulsji zawierającej 5% ekstraktu Cyanidium caldarium. Zielone linie pokazują przebieg zmarszczek

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2013

46 | surowce

Silikony

w preparatach kosmetycznych

Silikony są powszechnie stosowanymi składnikami kosmetyków. Znajdują się między innymi w kremach nawilżających, bazach pod makijaż, fluidach, tuszach do rzęs, również w lakierach do paznokci. Są także chętnie dodawane do produktów przeznaczonych do pielęgnacji i stylizacji włosów, takich jak: szampony, odżywki, maski czy jedwabie do włosów. Justyna Urbańska

Młodszy Technolog Polfarmex S.A. /Biofana Sp. z o.o.

ostatnim czasie silikony wywołały duże zamieszanie oraz zebrał y wiele niepochlebnych opinii na swój temat. Czy rzeczywiście są szkodliwe i posiadają same wady, a użytkownicy kosmetyków powinni ich unikać? Silikony (ang. silicone) to syntetyczne polimery krzemoorganiczne zbudowane ze szkieletu siloksanowego, czyli naprzemiennie ułożonych atomów tlenu i krzemu (polisiloksany), przy czym atomy krzemu podstawione są odpowiednimi podstawnikami. Polimery te mogą przyjmować struktury proste (I), rozgałęzione (II) lub cykliczne (III).

gdzie: R - podstawnik alifatyczny (łańcuchowy) lub aromatyczny (cykliczny) n - liczba jednostek silanowych w polimerze

Silikony przyjmują postać obojętnych chemicznie, bezbarwnych i bezwonnych olejów, wosków, żywic czy też elastomerów (określane jako „układy czyste”). W swojej strukturze zawierają podstawniki organiczne, najczęściej są to grupy metylowe lub fenolowe. Silikony różnią się właściwościami w zależności od ilości grup metylowych bądź fenolowych, długości łańcucha, rozgałęzień oraz obecności układów cyklicznych. Ich źródłem jest krzem, pozyskiwany z piasku.

W celu syntezy polisiloksanów stosuje się reakcję polikondensacji monomerów krzemoorganicznych lub wykorzystuje się reakcję polimeryzacji. Historia silikonów sięga czasów II wojny światowej, kiedy to armia amerykańska zaczęła wykorzystywać je jako smary do samolotów. Po raz pierwszy zostały użyte w preparatach kosmetycznych w 1950 roku przez firmę Revlon, w celu zniwelowania efektu tzw. bielenia emulsji. W 1970 roku silikony znalazły zastosowanie jako nośniki zapachów w wyrobach w formie aerozolu. Od 1980 roku zaczęto wykorzystywać je jako środki zmiękczające skórę (emolienty) oraz kondycjonujące włosy. W tym czasie opracowano również technologię emulsji silikonowej. Od 1990 roku zaczęły pojawiać się w recepturach szamponów kondycjonujących typu „2 w 1”. W 1996 roku pojawiły się pierwsze silikony rozpuszczalne w wodzie (wosk Dimethicone Copolyol). Ponadto zdecydowanie rozszerzono możliwości ich zastosowania. Kosmetyki z silikonami są dobrze tolerowane przez skórę, przyjemnie się rozprowadzają, tworząc „nietłusty” i lekki, odporny na wilgoć i temperaturę film, zapewniają trwały efekt oraz działanie ochronne. Ze względu na obecność połączeń krzemoorganicznych w cząsteczkach, nie utrudniają wymiany gazowej, ponadto obniżają TEWL (Transepidermal Water Loss – przeznaskórkowy ubytek wody), są stabilne chemicznie i łatwo dają się emulgować. Najstarszym i najbardziej znanym silikonem jest Dimethicone. W preparatach kosmetycznych najważniejszą rolę odgrywają silikony o konsystencji cieczy, wśród których wyróżniamy silikony lotne i ciekłe. Silikony lotne charakteryzują się niskim napięciem powierzchniowym (mieszczącym się w granicach 18-20 10 -3 N/m), dlatego też równomiernie rozprowadzają się po powierzchni, jednak nie tworzą warstw

3/2013

okluzyjnych. Z tego względu polecane są zwłaszcza do kosmetyków dedykowanych do demakijażu - dokładnie oczyszczają, ale nie zatykają porów. Mają niską lepkość, na którą w niewielkim stopniu wpływa temperatura, dlatego też preparaty kosmetyczne z ich udziałem są odporne na działanie czynnika termicznego. Ta cecha znalazła zastosowanie w preparatach kosmetycznych przeznaczonych do tak zwanego makijażu scenicznego oraz w preparatach promieniochronnych. Ponadto równomiernie dyspergują substancje biologicznie aktywne, związki zapachowe oraz filtry UV. Posiadają niskie ciepło parowania, dzięki czemu zapewniają lepsze odczucia sensoryczne po aplikacji kosmetyku. Mogą być nośnikami zastępującymi etanol w perfumach czy dezodorantach, co jest szczególnie

Silikony zapobiegają utracie wody oraz chronią przed czynnikami zewnętrznymi, nie zapychają porów, są bezpieczne i obojętne dla skóry ważne w przypadku kosmetyków kierowanych do krajów muzułmańskich (obowiązuje tam zakaz stosowania alkoholu etylowego ze względów religijnych). Ułatwiają rozpuszczanie innych składników, znoszą kleistość i tłustość. Bardzo dobrze dyspergują pigmenty, posiadają właściwości kondycjonujące włosy i skórę, znoszą działanie drażniące związków powierzchniowo-czynnych oraz ułatwiają tworzenie piany. Stosowane w preparatach do włosów wykazują substantywność do włókna włosowego, zapobiegają plątaniu, ułatwiają rozczesywanie, nadają połysk oraz jedwabiste odczucia, ponadto stabilizują pianę. W antyperspirantach i dezodorantach są stosowane jako nośniki, nie pozostawiają plam na ubraniach, redukują tłustość, zmniejszają pieczenie i efekt drażniący (zwłaszcza po depilacji pach), jednocześnie nie zatykają porów. Z kolei w przypadku perfum dają jedwabiste i luksusowe odczucia, nie powo-

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

47 dują podrażnień. Dzięki silikonom lotnym można uzyskać preparaty kosmetyczne bezalkoholowe. Silikony ciekłe ułatwiają recepturowanie, tworzą warstwy okluzyjne (obniżają TEWL), są wodoodporne, jednak nie zatykają porów oraz gruczołów łojowych. Chociaż same w sobie nie są filtrami UV, to jednak chętnie są stosowane w preparatach promieniochronnych (synergizm działania). W połączeniu z filtrami UV wzmacniają efekt promieniochronny (zwiększają SPF – Sun Protection Factor). W przypadku, gdy fazą zewnętrzną emulsji jest olej (emulsja typu W/O) tworzą jednorodny i nietłusty film. Zapewniają efekt „long lasting”. Są szeroko stosowane w kosmetyce kolorowej, zwłaszcza w podkładach. Zapewniają wtedy lekkie i nietłuste odczucia, równomiernie rozmieszczają pigmenty, działają ochronnie, pozwalają skórze oddychać. Ciekawymi rodzajami układów silikonowych są silikony o konsystencji pudru lub w postaci elastomeru. Dzięki nim osiąga się przyjemne odczucia sensoryczne na skórze, lepszą rozprowadzalność i jednorodność kosmetyku oraz stabilność składników aktywnych w recepturze. Ponadto poprzez zdolność absorbcji sebum, pozostawiają skórę matową. Chętnie są stosowane

w kremach, podkładach, żelach i lotionach. Z kolei połączenie elastomerów silikonowych ze stabilizowanymi przez nie składnikami takimi jak, np.: mika, krzemionka, tlenek żelaza, tlenek tytanu znalazło zastosowanie w kosmetykach przeciwzmarszczkowych, fluidach, cieniach do powiek czy różach. Kolejną grupę silikonów stanowią woski silikonowe, bardzo popularne zwłaszcza w kosmetyce kolorowej. Bardzo dobrze dyspergują i stabilizują pigmenty w fazie olejowej preparatu kosmetycznego, korzystnie wpływają na trwałość zabarwienia, nabłyszczają, jednocześnie chronią skórę. Polecane są również do pielęgnacji włosów, dając aksamitne odczucia, nie obciążają i nie powodują przetłuszczania. Przykłady silikonów oraz ich zastosowań przedstawia tabela. Podsumowując, korzyści ze stosowania silikonów w preparatach kosmetycznych to przede wszystkim: • ulepszenie rozlewności oraz efektu krycia, • zapewnienie odczuć sensorycznych takich jak: lekkość, delikatność oraz jedwabistość, • łagodne działanie w odniesieniu do oczu i skóry, • efektywne działanie w szerokim zakresie temperatur,

• zachowanie właściwości również w wodzie, • wielofunkcyjność poprzez różnorodność typów, • stabilność chemiczna, • zapewnienie bariery ochronnej dla skóry, • polepszenie działania filtrów przeciwsłonecznych, • utrzymanie kosmetyków na skórze oraz zapewnienie zachowania koloru, • nadanie włosom lekkości i połysku oraz ulepszenie właściwości preparatów do stylizacji, • zapewniają działanie odświeżające antyperspirantów i dezodorantów, • pomagają wygładzać zmarszczki. W ostatnim czasie pojawiły się bezpodstawne dane dotyczące wpływu silikonów na powstawanie nowotworów oraz teoria na temat kumulowania się tych związków w organizmie człowieka. Należy podkreślić, że są one zbyt dużymi cząsteczkami, aby rzeczywiście mogły przeniknąć do naszego organizmu i kumulować się w narządach. Ponadto dotychczas przeprowadzone w ośrodkach badawczych badania nie potwierdziły tej teorii. Przeciwnicy silikonów często poruszają kwestię na temat niedopuszczenia ich stosowania w kosmetykach naturalnych. Organizacja certyfikująca - Soil Association nie zezwala na ich użycie reklama

48 | surowce Przykłady silikonów

Przykłady zastosowania w kosmetykach

LOTNE SILOKSANY HEKSAMETYLODISILOKSAN – „DISILOXANE”

• nośniki i rozpuszczalniki w antyperspirantach i dezodorantach w formie aerozoli, • rozpuszczalniki preparatów kosmetycznych w postaci kremu, żelu oraz w formie kulek, sprayów oraz sztyftów, • rozpuszczalniki w płynach po goleniu oraz w wyrobach przeznaczonych do pielęgnacji twarzy i ciała, • rozpuszczalniki preparatów promieniochronnych.

POLIDIMETYLOSILOKSANY OLEJE SILIKONOWE – DIMETHICONE

• środek smarny oraz nawilżający, zastępujący oleje mineralne w antyperspirantach i dezodorantach, kosmetykach kolorowych takich jak: cienie do oczu, podkłady, pomadki, pudry, ponadto w płynach po goleniu, preparatach do pielęgnacji skóry.

FENYLOSILIKONY

• • • • •

WOSKI SILIKONOWE ALKYL DIMETHICONE

• czynniki smarne, nabłyszczające i nawilżające w szamponach, kremach i kondycjonerach, płynnych mydłach i żelach do kąpieli, • poprawiają właściwości poślizgowe i zmiękczające.

POLIETERY SILIKONOWE PEG DIMETHICONE COPOLYOL DIMETHICONE

• środki powierzchniowo-czynne i emulgujące, stosowane w preparatach do pielęgnacji włosów, w wyrobach do golenia oraz w żelach do kąpieli

EMULGATORY ALKILOWANE POLIETERY SILIKONOWE

• stosowane w kremach do pielęgnacji ciała oraz twarzy, w lotionach, maskarach oraz preparatach przeciwsłonecznych

AMINOFUNKCYJNE SILIKONY AMODIMETHICONE

• środki zmiękczające, smarne i zwilżające w szamponach oraz w płynach do kąpieli

AMINOFUNKCYJNE SILIKONY - SILICONE QUATERNIUM SILIKONOWE DIALKILOWE SOLE AMONIOWE

• charakteryzują się bardzo dobrym powinowactwem do włókien włosowych, poprawiają ich miękkość, • wykazują właściwości smarne, dzięki czemu ułatwiają również rozczesywanie włosów, • posiadają właściwości antystatyczne, dzięki czemu przeciwdziałają elektryzowaniu się włosów, chętnie stosowane w szamponach, odżywkach do włosów, jak również w płynach do prania.

AMINOFUNKCYJNE SILIKONY - SILICONE QUATERNIUM SILIKONOWE CZWARTORZĘDOWE SOLE AMIDÓW KWASÓW TŁUSZCZOWYCH

• dzięki wbudowywaniu się w strukturę włosa, powodują zmniejszenie utraty wody oraz eliminują rozdwajanie się końcówek

AMINOFUNKCYJNE SILIKONY - SILICONE QUATERNIUM SILIKONOWE, POLIETEROWE, CZWARTORZĘDOWE SOLE KWASÓW TŁUSZCZOWYCH

• poprawiają zwilżalność i miękkość włókien włosowych, • zdecydowanie poprawiają właściwości kondycjonujące i antystatyczne, np. w szamponach typu „2 w 1”, • zapewniają włosom puszystość .

BETAINY SILIKONOWE

• • • • •

zapewniają 24 h działanie nawilżające w antyperspirantach i dezodorantach, poprawiają dyspersję pigmentów w pomadkach, pudrach i podkładach, zapewniają trwałość i niezmywalność kosmetyków kolorowych, np. pomadek, podkładów, nawilżają i pielęgnują skórę głowy, np. w szamponach, nośniki w preparatach promieniochronnych.

stosowane jako amfoteryczne środki powierzchniowo-czynne, charakteryzują się łagodnym działaniem w stosunku do skóry jak również oczu, wykazują duże powinowactwo do skóry i włosów, jako środki kondycjonujące poprawiające zwilżalność i smarowność, jako środki zmiękczające i uelastyczniające skórę, np. w preparatach do golenia, lotionach oraz w odżywkach do włosów.

FLUOROSILIKONY PERFLUOROALKYL DIMETHICONE

• odporne na działanie rozpuszczalników, • wykazują dobrą aktywność powierzchniową, zwilżalność oraz poślizg, • poprawiają nawilżenie skóry, • bardzo dobrze dyspergują pigmenty w kosmetykach kolorowych, np. w pomadkach, cieniach, maskarach, podkładach.

AKRYLOKSY FUNKCYJNE SILOKSANY

• mają zdolność tworzenia miękkich, a zarazem elastycznych powłok (czynniki filomotwórcze), • stosowane jako środki dyspergujące pigmenty, np. w maskarach, cieniach do powiek, lakierach do paznokci, • stosowane w preparatach promieniochronnych.

ŻYWICE SILIKONOWE DIMETHICONE

• zapewniają uczucie suchości skóry, pochłaniają i regulują nadmiar sebum, • wysokousieciowane produkty mogą tworzyć „gumowe” filmy, • stosowane w kosmetykach kolorowych, w preparatach do stylizacji włosów, ponadto w szamponach przeciwłupieżowych oraz w kosmetykach do pielęgnacji ciała.

SILIKONY SFERYCZNE POLYMETHYLSILSESQUIOXANE

• jako zagęstniki do nowej generacji kremów do pielęgnacji ciała, zapewniających długotrwałą wilgotność, • stosowane w kosmetykach kolorowych, w antyperspirantach oraz dezodorantach (w kremie, kulce i sztyfcie).

w tego rodzaju preparatach ze względu na ich szkodliwy wpływ na środowisko naturalne. Wynika to z faktu, iż silikony to związki bardzo trwałe i odporne na biodegradację, w związku z czym pozostają w środowisku w stanie niezmienionym przez wiele lat. Rozsądna ilość silikonów w stosowanych kosmetykach wpływa korzystnie na skórę i włosy, tworząc ochronny film. Zapobiegają one utracie wody oraz chronią przed czynnikami zewnętrznymi, nie zapychają porów, są bezpieczne i obojętne dla skóry. Silikony mogą wyeliminować z receptur wiele dotychczas stosowanych surowców kosmetycznych.

Nie posiadają jednak odży wczego działania, dlatego też należy zwrócić uwagę na zawartość składników aktywnych w kosmetykach.

Literatura 1. Politechnika Łódzka - materiały dydaktyczne 2. A. Bielański: Podstawy Chemii Nieorganicznej. T. 2. Warszawa: PWN, 2002 3. Chemical Review, Silikony, 2007 4. Chemical Review, Silikony – surowce dla najnowszych technologii, 2008 5. H. Puzanowska-Tarasiewicz, L. Kuźmicka, M. Tarasiewicz, Funkcje biologiczne pierwiastków i ich związków- IV. Krzem, kwasy krzemowe, silikony, Pol. Merk. Lek., 2009 6. www.kosmetologia.com.pl 7. K.J. Bennet, Cosmetic Silicone Safety - Fact vs. Fiction, 2013

3/2013

8. Dimethicone side effects, Drug information online, http://www.drugs.com/sfx/dimethicone-side-effects.html 9. Dimethicone, Environmental Working Group’s Skin Deep Cosmetic Safety Database, http://www.cosmeticsdatabase.com/ingredient.php?ingred06=702011 10. J.L. Garaud, Silicones in Industrial Applications, Inorganic Polymers, Dow Corning Europe S.A. 11. H. Lautenschläger Silicones - the main player in cosmetics, Kosmetische Praxis 2010 (6) 12. M. Sikora, Skóra po lecie, PGF, 2012 13. Uni wer s y te t im . A dama M ick ie w ic z a w Poznaniu - materiały dydaktyczne 14. Silikony nowa era - materiały szkoleniowe 15. Silikony w kosmetologii - prezentacja 16. R. Glinka, Receptura kosmetyczna, Łódź. MA Oficyna Wydawnicza, 2003 17. M . Molski, Chemia piękna, Warszawa. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

CORNELIUS – NATURALNIE! Doing Distribution Better

• • • • •

Innowacyjne surowce od wiodących producentów Zawsze na bieżąco z najnowszymi trendami na rynku Produkty zaaprobowane przez ECOCERT, Soil Association i NaTrue Wsparcie techniczne i prawne Unikalny Kodeks dobrych praktyk w łańcuchu dostaw – dlatego nam możesz zaufać!

Emolienty Emulgatory Ekstrakty roślinne Kompozycje zapachowe Konserwanty

Modyfikatory reologii Naturalne ścierniwa Oleje/Masła/Woski Solubilizatory/Surfaktanty Substancje aktywne

Cornelius Polska Sp. z o.o.

Niezależny europejski dystrybutor specjalistycznych surowców chemicznych

www.cornelius.co.uk tel: +44 (0) 1279 714 300

www.corneliusfrance.fr tel: +33 (0) 4 67 36 26 67

www.corneliuspolska.pl tel: +48 (0) 22 414 74 74

www.corneliusrussia.ru tel: +7 (495) 247 58 50

www.corneliusnordic.dk tel: +45 29 64 11 22

50 | surowce

Gdy liczy się ekologia

wartościowe surowce

do kosmetyków naturalnych

Panuje powszechne przekonanie, szczególnie silne wśród odbiorców kosmetycznych, że wszystko co naturalne jest dobre. Niektórzy posuwają się nawet do stwierdzenia, że kosmetyki nie powinny w ogóle zawierać konserwantów czy składników syntetycznych. Pytanie tylko jak zareagowaliby na obecność w kosmetyku chociażby pleśni, której naturalności nie można przecież odmówić. Nie ulega wątpliwości, że nikt nie użyłby kremu, w którym się pojawiła.

Joanna Dołęga, Marta Jabłońska Cornelius Polska Sp. z o.o.

dezodoryzacji lub wybielania. W wyniku tych zabiegów niemal natychmiast uzyskuje się wartościowy surowiec. I tak olej ze słodkich migdałów, bogaty w kwasy omega 6, posiada silne właściwości odżywcze i nawilżające. Można go aplikować bezpośrednio lub włączyć do produktów do pielęgnacji skóry czy włosów. Polecany jest zwłaszcza do skóry suchej. Można też, przy użyciu skomplikowanych technologii, pozyskać z oleju ze słodkich migdałów proteiny, a następnie, poddać je procesowi biopolimeryzacji i w ten sposób otrzymać substancję aktywną o działaniu napinającym na skórę. Polimer protein ze słodkich migdałów „buduje” trójwymiarową sieć, która adsorbuje się na skórze, tworząc elastyczny film liftingujący, i tym samym wygładza skórę. Tak oto, przy wykorzystaniu różnych technologii, z jednego źródła udaje się pozyskać dwa surowce o odmiennych właściwościach. Z kolei w wyniku transestryfikacji można z naturalnych substancji zawierających trójglicerydy (np. oleju z palmy kokosowej) uzyskać estry o różnych właściwościach. W procesie hydrolizy kwasy tłuszczowe oddzielane są od glicerynowego szkieletu i mogą tworzyć nowe trójglicerydy. W wyniku kondensacji z wybranymi estrami metylowymi kwasów tłuszczowych można uzyskać substancje o pożądanych cechach. Ten rodzaj modyfikacji chemicznej jest akceptowany przez światowe organizacje wyznaczające standardy dla kosmetyków naturalnych, takie jak COSMOS, NATRUE, OASIS, ECOCERT, BDIH czy Soil Association, a otrzymane produkty uznawane są za naturalne, pod warunkiem że pchodzą z naturalnego źródła. Inne procesy dopuszczone przez organizacje certyfikujące kosmetyki naturalne to zmydlanie, glukozydacja, siarczanowanie, acylacja i eteryfikacja.

odejście, że naturalne automatycznie oznacza dobre, wynika prawdopodobnie ze skojarzenia z żywnością. Skoro lekarze zalecają spożywanie owoców ze względu na ich walory odżywcze, ekstrakty owocowe zawarte w kosmetykach powinny korzystnie wpływać na kondycję naszych włosów i skóry. Oczywiście jest to prawda, jednak należy zachować dużą ostrożność podczas kupowania kosmetyków naturalnych. Kampanie promocyjne są tak skonstruowane, aby przekonać konsumenta, że dany produkt jest bardziej naturalny niż w rzeczywistości. Wystarczy zaprezentować go w pięknym, naturalnym otoczeniu, w oświadczeniu marketingowym położyć nacisk na zawartość cennych substancji naturalnych, aby zasugerować odbiorcy, że cały produkt jest naturalny. Natomiast prawda jest taka, że kosmetyki często zawierają jeden lub więcej surowców naturalnych, aby wpisywały się w strategię marketingową, jednak w większości przypadków stężenie tych substancji jest znikome, a cały produkt zawiera mnóstwo składników syntetycznych, przez co z naturalnym ma niewiele wspólnego.

Jak naturalne są produkty naturalne? Wiele surowców pozyskuje się z naturalnych źródeł, a następnie poddaje modyfikacjom chemicznym. W tym przypadku pojawia się pytanie, czy można je dalej uznawać za naturalne? Aby na nie odpowiedzieć, należałoby precyzyjnie zdefiniować pojęcie surowców naturalnych. Dla przykładu przyjrzyjmy się olejom naturalnym, aby zobaczyć, jakim modyfikacjom mogą zostać poddane w celu dostosowania ich do różnych zastosowań. W wielu aplikacjach olej wykorzystywany jest w postaci niezmienionej albo po poddaniu go rafinacji w procesie neutralizacji,

3/2013

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

51 Organiczny a naturalny

właściwości nawilżających i łagodzących. Dodatkowo nadaje ona jedwabistą konsystencję kremom i zmniejsza ich tłustość . Może też być stosowana jako naturalny wypełniacz w kosmetykach kolorowych w postaci pudru. Wykorzystano ją m.in. w produktach marki Aveen. Ciekawą propozycję stanowią również substancje aktywne pozyskiwane ze zbóż, chociażby proteiny pszeniczne, sojowe, ryżowe, kukurydziane i inne, które nadają skórze miękkość i jędrność oraz wzmacniają i odżywiają włosy. Składniki aktywne oparte na pszenicy, dzięki zawartości enzymów, chronią skórę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników i zapobiegają peroksydacji lipidów. Pozyskiwany z pszenicy glutation reguluje biosyntezę melaniny i tym samym chroni przed powstawaniem plam starczych na skórze. Chociaż używanie terminu probiotyk w oświadczeniach marketingowych dotyczących żywości zostało niedawno zakazane, pojawia się ono coraz częściej w kontekście kosmetyków. Balsamy Body Intensive 7 days firmy Garnier, mające zapewnić 7-dniowe nawilżenie, zawierają bakterie L-Bifidus. L-Bifidus mają wzmacniać naturalną barierę ochronną skóry, która odpowiada za utrzymanie odpowiedniego poziomu nawilżenia. Z kolei marka Aurelia Probiotic Skincare oferuje szeroką gamę kosmetyków pielęgnacyjnych (m.in. kremy, sera, olejki) zawierających Bifida Ferment Lysate oraz proteiny mleczne o właściwościach probiotycznych. Olejek pielęgnacyjny na noc ma Aby kosmetyk mógł zostać za zadanie odbudowywać skórę uznany za organiczny zgodnie Aby mógł zostać uznany podczas snu, kiedy to regeneruje z COSMOS- standard, musi zawieza organiczny zgodnie z COSMOSsię ona najintensywniej, nie tylko rać min. 20% surowców organiczstandard, musi zawierać min. dzięki zawartości probiotyków, nych. Wyjątek stanowią kosmetyki lecz także olejów z baobabu, do spłukiwania, niezemulgowane mongongo i kalahari, bogatych produkty wodne oraz kosmetyki w kwasy tłuszczowe, Omega 3, 6 i 9 zawierające min. 80% minerałów i antyoksydanty. Peptydy z żabieńca pobudzają funkcje immulub składników pochodzenia mineralnego – w ich przypadku surowce nologiczne skóry w ten sam sposób jak probiotyki, wzmacniając organiczne muszą stanowić min. 10% całego wyrobu2. tym samym barierę ochronną skóry, poprawiając jej kondycję COSMOS bierze pod uwagę również kwestię ekologii. Jeśli i wygładzając, bez ryzyka powstania stanów zapalnych. chodzi o składniki uprawne (produkty roślinne, zwierzęce czy W zastosowaniu probiotyków w kosmetyce idzie się jeszcze mikrobiologiczne pochodzące z rolnictwa, akwakultury lub dalej. Jedną z najnowszych technik, która pozwala na maksymalne zbieractwa) przetwarzane fizycznie i chemicznie, COSMOS wykorzystanie mikroorganizmów, jest konkurencja pomiędzy ich stwierdza: akceptowane są jedynie surowce pierwsze spełniające dwoma gatunkami, np. probiotycznymi bakteriami Lactobacillus wymogi Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami oraz mikroalgami Ulkenia. Dzięki temu mikroorganizmy są w stanie i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, zwanej również wytworzyć maksymalną ilość dobroczynnych dla skóry składników Konwencją Waszyngtońską (CITES, ang. Convention of International i zapewnić wyjątkowe efekty w przypadku skóry o naruszonej Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora)2. barierze ochronnej, przesuszonej i ze stanami zapalnymi.

Pojęcia naturalny i organiczny ściśle się ze sobą wiążą. Produkty organiczne są to produkty naturalne, które powstają bez użycia nawozów chemicznych, pestycydów i innych chemikaliów. Kosmetyki organiczne znajdują szerokie uznanie wśród konsumentów, ponieważ postrzega się je jako bardziej ekologiczne, a także lepsze dla zdrowia. Wokół tej ostatniej kwestii, czyli wpływu kosmetyków organicznych na zdrowie, toczy się obecnie szeroka debata, jednak w niniejszym artykule nie będziemy się nią zajmować. Faktem jest, że w odniesieniu do przemysłu kosmetycznego definicje pojęć „naturalny” i „organiczny” są bardzo nieprecyzyjne. Na rynku spożywczym obowiązują konkretne normy prawne definiujące żywność organiczną. Niestety nie istnieją żadne przepisy, które regulowałyby tę kwestię w przypadku kosmetyków1. W związku z tym producenci mogą zupełnie bezkarnie oznaczać jako organiczne produkty zawierające jedynie śladowe ilości surowców organicznych. W niektórych krajach istnieją niezależne podmioty zajmujące się opracowywaniem norm dla kosmetyków organicznych. Organizacje europejskie: BDIH (Niemcy), COSMEBIO i ECOCERT (Francja), ICEA (Włochy) i Soil Association (Wielka Brytania) połączyły siły, aby przygotować odpowiednie definicje i wytyczne dla kosmetyków naturalnych i/lub organicznych. W wyniku ich pracy powstały wytyczne COSMOS-standard2.

kosmetyk

20% surowców organicznych

Surowce spożywcze w kosmetyce

Najpopularniejsze oleje i woski naturalne

Konsumenci zazwyczaj czują się pewniej, używając kosmetyków, które zawierają składniki dopuszczone do stosowania w żywności. W końcu jeśli coś jest wystarczająco dobre, żeby to jeść, musi być bezpieczne. Prawdopodobnie właśnie dlatego wiele surowców spożywczych znajduje również zastosowanie w kosmetykach. W ostatnich latach bardzo popularne stało się dekorowanie słodyczy za pomocą jadalnych glitterów. Dekoracje te, wykonane z metylocelulozy (HPMC) lub nierozpuszczalnej w wodzie gumy arabskiej, mogą być stosowane także w kosmetykach, np. w olejkach czy kulach do kąpieli, jako naklejki na paznokcie czy twarz. Zawierają naturalne barwniki, dopuszczone do stosowania w żywności, i dostępne są w różnych kształtach, takich jak choinki, stokrotki, gwiazdki. Niewątpliwie jadalne glittery stanowią ciekawą alternatywę dla glitterów poliestrowych. Innym surowcem spożywczym, który znalazł zastosowanie w kosmetykach, jest koloidalna mąka owsiana, znana z doskonałych

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Oleje roślinne są stosowane w kosmetykach nie tylko ze względu na właściwości emoliencyjne, lecz także na skład chemiczny – zawartość witamin, antyoksydantów i niezbędnych kwasów tłuszczowych. Przez długi czas bardzo modne były tzw. formulacje oil-free. Jednak obecnie, ze względu na silne zapotrzebowanie na kosmetyki całkowicie naturalne oraz ogromną popularność oleju arganowego, coraz liczniejsze na rynku stają się produkty oparte w 100% na olejach, jak np. olejek do twarzy do skóry mieszanej Lotus Face Treatment Oil od Clarins czy olejki do pielęgnacji włosów Elixire Ultime od Kerastase. Prawdziwym hitem stał się olej arganowy, bogaty w niezbędne kwasy tłuszczowe oraz γ-Tokoferol, silny naturalny przeciwutleniacz. Wykorzystywany jest we wszelkiego rodzaju produktach do pielęgnacji skóry ze względu na właściwości antyoksydacyjne, przeciwzmarszczkowe i odżywcze.

3/2013

52 | surowce

fosfolipidy i witaminę E. Działają antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie Od niedawna rynek podbija olej z maruli odznaczający się i zapobiegają podrażnieniom, dlatego doskonale nadają się do bardzo dobrą stabilnością w formulacjach kosmetycznych, a także serum przeciwstarzeniowego, kremów i maści do skóry alergicznej. wysoką zawartością jednonienasyconych kwasów tłuszczowych i antyoksydantów. Wosk ryżowy powstaje w procesie odparafinowywania na zimno Z kolei masło Shea nadaje kremom bogatą konsystencję, oleju ryżowego. Ma postać żółtego, twardego wosku o wysokiej zmiękcza skórę, jak również jest bogate we frakcje niezmydlające się, temperaturze topnienia i jest często porównywany z woskiem keratynę i naturalny lateks, w związku z czym działa przeciwzapalnie Carnauba. Wosk ryżowy doskonale wiąże oleje; sprawdza się i odżywczo. Podobnie jak masło, jako stabilizator olejów zarówno olej Shea jest bogaty we frakcje w układach bezwodnych, jak i w niezmydlające się. Posiada on emulsjach. Poza tym skutecznie Ze względu na silne zapotrzebowanie silne właściwości nabłyszczające, redukuje synerezę w pomadkach i całkowicie na przez co idealnie nadaje się do innych formulacjach olejowych. Tym oraz ogromną wszelkiego rodzaju produktów rozsamym stanowi ciekawą alternatypopularność oleju arganowego, coraz świetlających skórę, błyszczyków wę dla wosku mikrokrystalicznego liczniejsze na rynku stają się produkty i kosmetyków do stylizacji włosów. czy ozokerytu. Wosk z zielonej oparte Niezwykle korzystnie na skórę herbaty (INCI: Camellia Sinensis wpływa również frakcja niezmyCera) ma formę stała i jest koloru dlająca się oleju z oliwek, zawierająca ok. 60-70% skwalanu. Kiedyś ciemnozielonego. Składa się głównie z estrów, kwasów tłuszczowych ten cenny składnik pozyskiwany był z oleju z wątroby rekina, obecnie i alkoholi tłuszczowych. Zawiera także fosfolipidy i polifenole, które wykorzystuje się w tym celu olej z oliwek. Skwalan ma znakomite oddziaływują korzystnie na skórę. Wosk Laurel, otrzymywany z właściwości zmiękczające skórę, odgrywa ważną rolę w ochronie woskownicy (Myrica Pubescens), posiada kremową konsystencję, płaszcza hydrolipidowego skóry, a przy tym znakomicie właściwości nadaje połysk i ułatwia rozprowadzanie szminek oraz balsamów. aplikacyjne kosmetyków. Olej z awokado, znany z właściwości regeneracyjnych i nawilżaNaturalne substancje powierzchniowo czynne jących, jest bogaty w jednonienasycone tłuszcze i witaminę E, silny Ciekawą propozycją na rynku naturalnych środków powierzchnioantyoksydant. Lipidy z owsa to z kolei przejrzysta, złotawa substanwo czynnych stanowią surfaktanty na bazie kwasu mlekowego – np. cja bogata w przeciwutleniacze, podstawowe kwasy tłuszczowe, Sodium Lauroyl Lactylate czy Calcium Stearoyl Lactylate. Uważa

kosmetyki naturalne

w 100% na olejach

3/2013

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

reklama

się je za wyjątkowo łagodne dla skóry i oczu. Mogą być stosowane w wielu produktach pielęgnacyjnych, a zwłaszcza w kosmetykach do skóry wrażliwej, dziecięcej, w delikatnych żelach do mycia twarzy oraz do higieny intymnej. Surfaktanty z tej grupy bardzo dobrze się pienią, tworząc gęstą, kremową pianę. Są pochodzenia naturalnego, a większość z nich została zaaprobowana przez Ecocert.

Peelingi W kosmetykach myjących, które równocześnie mają usuwać zrogowaciały naskórek, wykorzystuje się zazwyczaj plastikowe drobinki. Jednak ze względu na ich szkodliwy wpływ na środowisko wodne ekolodzy apelują do producentów o znalezienie dla nich naturalnej alternatywy. Ścierniwa pochodzenia naturalnego nie tylko przyciągają konsumentów zainteresowanych ekologią, lecz także podnoszą walory estetyczne wyrobu gotowego. Na rynku dostępne są naturalne substancje peelingujące o różnej wielkości drobinek i twardości. Ścierniwa pochodzenia mineralnego, m.in. pumeks, są szczególnie popularne w produktach do pielęgnacji stóp – ze względu na twardość i silne właściwości złuszczające. W peelingach do ciała czy twarzy częściej wykorzystuje się ścierniwa roślinne, np. z pestek wiśni, brzoskwini, oliwek, łupin orzechów, kakaowca, kokosa, kukurydzy itp. Pestki owoców i łupiny orzechów składają się w dużej mierze z celulozy i ligniny, w związku z czym są biodegradowalne. Z kolei ścierniwa mineralne, jak pumeks, czyli skała wulkaniczna, łatwo jest rozbić, aby uzyskać pożądaną wielkość cząsteczek. Ciekawą propozycję stanowią również kuleczki peelingujące z wosku pszczelego.

Konserwanty Wśród naturalnych konserwantów na uwagę zasługuje wyciąg z kory wierzby czarnej (Salix Nigra), który stanowi naturalne źródło kwasu salicylowego i tym samym wykazuje działanie bakteriobójcze, zwłaszcza przeciwko Staphylococcus aureus i Propionibacterium acnes, bakteriom odpowiedzialnym za rozwój trądziku. Badania potwierdzają, że stosowany w stężeniu 2,5-5% ekstrakt ten skutecznie chroni kosmetyk przed rozwojem drobnoustrojów, maksymalną ochronę zapewniając przy pH poniżej 4,8. Jednocześnie ekstrakt z kory wierzby czarnej jest skuteczną substancją aktywną – wykazuje właściwości przeciwzapalne, ściągające i eksfoliacyjne. Nie jest to typowy konserwant, dlatego działanie bakteriobójcze można potraktować jako wartość dodaną i określać kosmetyki zawierające ten ekstrakt jako wolne od konserwantów. Podsumowując, dystrybutorzy surowców kosmetycznych kładą coraz większy nacisk na to, żeby wprowadzać na rynek surowce naturalne o potwierdzonej skuteczności, które równocześnie byłyby bezpieczne dla odbiorcy końcowego i dla środowiska. I Dzięki temu technolodzy przygotowujący nowe receptury mają do dyspozycji coraz większą gamę naturalnych substancji aktywnych, konserwantów, surfaktantów, ścierniw itp. Z kolei niezależne organizacje certyfikujące dokładają wszelkich starań, aby dostępne w drogeriach czy aptekach kosmetyki naturalne lub organiczne faktycznie zasługiwały na to miano i nie wprowadzały w błąd potencjalnego nabywcy, co pozwala z optymizmem patrzeć w przyszłość.

Literatura 1. Soil Association www. Soilassociation.org 2. Cosmos www.cosmos-standard.org

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2013

54 |

artykuł sponsorowany

Świat

aerozoli Agata Jura KOH-I-NOOR Polska Sp. z o.o.

ul. Chopina 94, 43-600 Jaworzno e-mail: biuro@kohinoor.pl tel./fax +48 326 150 332 mobil +48 607 074 727

Długo uważano, że aerozole stanowią duże zagrożenie dla środowiska, swoją złą sławę zyskały wiele lat temu, kiedy udowodniono, że CFC (chlorofluorowęglowodór) używany jako propelent, ma negatywny wpływ na atmosferę i warstwę ozonową Ziemi.

zięki rozwojowi technologii oraz większej świadomości i kompetentności współczesnych Konsumentów, forma aerozolowa odzyskała swoje „dobre imię”, stając się popularną, modną oraz wydajną alternatywą pakowania wszelkiego rodzaju produktów. Opakowania aerozolowe zyskały dużą popularność dzięki swojej wydajności, wygodzie i bezpieczeństwu użytkowania. Produkty ciśnieniowe mogą pochwalić się długą trwałością. Ich hermetyczna budowa uniemożliwia przedostawanie się powietrza z i do środka opakowania, a także chroni przed zanieczyszczeniami i zalaniem. Dodatkowym atutem, szczególnie cennym w obecnych czasach, gdy panuje moda na wszystko co ekologiczne, jest fakt, że opakowania aluminiowe mogą być poddawane pełnemu recyklingowi, bez szkody dla ich jakości. Przy przygotowaniu i rozwoju nowych wyrobów w opakowaniu aerozolowym lub przy ich innowacjach należy wybrać odpowiedni typ zaworu aerozolowego i rozpylacza lub aplikatora. Prawidłowy wybór daje gwarancję, że wyrób zapewni wymaganą jakość i będzie sprawny co najmniej w okresie deklarowanej żywotności lub okresie gwarancji. Jest to podstawą prawidłowego działania produktu. Jednak aby tak się stało, już w początkowej fazie rozwoju lub innowacji wyrobu, szczególną uwagę należy poświęcić prawidłowemu dobraniu poszczególnych komponentów. Tego typu działania zalecamy również przy zmianach technologii, materiałów lub zmianie dostawcy komponentów, także w przypadku wyrobów już wdrożonych do produkcji.

Nasza firma, przystępując do projektowania wyglądu finalnego produktu, pragnie ułatwić producentom kosmetyków wyobrażenie efektu końcowego ich wyrobu, dlatego stosujemy drukarki 3D, które są przeznaczone do szybkiego wykonywania dokładnych i trwałych modeli prototypowych. Dzięki modelom 3D zleceniodawcy mają możliwość realnego wyobrażenia sobie kształtu, wyglądu oraz funkcjonalności naszych wyrobów.

Przy podejmowaniu decyzji o wyborze typu zaworu, rozpylacza lub aplikatora dla konkretnego wyrobu najlepiej przestrzegać poniższych wskazówek:

Osłona

Najważniejszym kryterium przy wyborze osłony jest jej odporność na korozję.

wsad nieagresywny

zastosowanie osłony nielakierowanej

wsad nieznacznie agresywny

zastosowanie osłony lakierowanej, Fe powleczona folią PET

wsad bardzo agresywny

zastosowanie osłony Al. z Micoflexem, Fe powleczona folią PET

3/2013

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

55 Uszczelnienie wewnętrzne

Rurka

Przy wyborze i testowaniu uszczelnienia wewnętrznego należy ocenić: • procent spęcznienia; • mikronieszczelności; • test magazynowania (przechowywania), ubytki wagowe; • skuteczność uszczelnienia przy aplikacji; • wpływ na powstanie korozji osłony w miejscu kontaktu uszczelki z osłoną; • wpływ jakości wsadu aerozolowego; • zmiany fizyczne (trwała deformacja, stwardnienie, rozmiękczenie, popękanie).

Przy wyborze rurki zanurzeniowej do zaworu aerozolowego ważne jest dobranie prawidłowej długości rurki. Nasza firma standardowo stosuje rurki długości L, które idealnie sprawdzają się w każdym zaworze.

Rozpylacze i aplikatory Wybierając prawidłowy rozpylacz lub aplikator, należy zwrócić uwagę na jakość rozpylenia lub aplikacji produktu. Pod uwagę należy również wziąć wielkość aplikowanej dawki oraz wielkość i rozkład cząstek aerozolu.

Zamknięcie

Aplikator „SQUIRREL”

a) Zamknięcie w zaworze typu żeńskiego Pełni funkcję uszczelnienia wsadu w opakowaniu aerozolowym i umożliwia wejście wsadu do rozpylacza. W przypadku zastosowania zaworu typu żeńskiego z rozpylaczem ważne jest założenie rozpylacza wcześniej niż dojdzie do spęcznienia uszczelnienia wewnętrznego. W przypadku nieprzestrzegania tej technologii ściągnięte uszczelnienie wewnętrzne może uniemożliwić założenie rozpylacza i dojdzie do destrukcji całego aerozolu.

Główka rozpyłowa przeznaczona do zaworu aerozolowego typu męskiego. Po nałożeniu na wyrób aerozolowy maskuje talerz zaworka aerozolowego i nie można jej zdjąć z zaworka aerozolowego bez uszkodzenia. Aplikator łączy się kształtem i estetyką z kształtem pojemnika tworząc spójną całość.

Wieczka i spraycapy (wieczka rozpylające)

Zawór typu żeńskiego – AV09 - 360°

Wieczka nie tylko służą do ochrony opakowań aerozolowych przed niepożądaną aplikacją podczas transportu i składowania, ale stanowią również ważny aspekt uzupełniający wygląd całego opakowania, dlatego wybór wieczka powinien być uzależniony nie tylko od strony technicznej, ale również wizualnej.

Do zaworu można zastosować wszystkie typy rozpylaczy nadające się do zaworu aerozolowego typu „żeńskiego”. Umożliwia maksymalne wydawanie wsadu w dowolnym położeniu pojemnika, o identycznych parametrach aplikacji.

SPRAYCAP - 52.5 „DOUBLE CLICK”

Główne zastosowanie: spraye techniczne, preparaty przeciwsłoneczne, profesjonalne lakiery do włosów, produkty higieny osobistej. b) Zamknięcie zaworu typu męskiego Poza uszczelnieniem wsadu reguluje także wielkość dawki

W zaworze aerozolowym BOV gaz pędny oddzielony jest od substancji czynnej. Napełnienie wewnątrz pojemnika aerozolowego izolowane jest w specjalnym worku. W ten sposób nie dochodzi do bezpośredniego kontaktu, a tym samym nie wpływa na jakość substancji czynnej. Równocześnie obniża się zużycie środków konserwujących. Zawór aerozolowy BOV nadaje się do aplikacji w dowolnym położeniu.

Produkty aerozolowe stanowią coraz większy procent w rynku opakowaniowym. Dlatego decydując się na „zamknięcie” swojego wyrobu w aerozolu warto zwrócić się w stronę specjalisty, który prawidłowo dobierze poszczególne komponenty, dzięki czemu produkt finalny spełni wszelkie oczekiwania zleceniodawcy jak również przyszłych Konsumentów. Nasza firma, dzięki wieloletniemu doświadczeniu w zakresie produkcji precyzyjnych elementów do zaworów aerozolowych utrzymuje wysoką jakość produkowanych i dostarczanych wyrobów, stosując przy tym technologie przyjazne dla środowiska, dzięki czemu żaden z naszych wyrobów nie zawiera substancji niebezpiecznych ani szkodliwych. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom coraz większej liczby klientów na polskim rynku, powołaliśmy do życia spółkę KOH-I-NOOR Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Jaworznie. Nasi Klienci mogą korzystać z naszych przestrzeni magazynowych, co pozwala nam natychmiast reagować na Ich potrzeby, a dzięki temu nasza oferta dostępna jest dla wszystkich producentów, w tym i mikroprzedsiębiorstw.

Dzięki temu zaworowi w ramach detalicznego opakowania finalnego, obniżona została ilość gazu pędnego w łącznej zawartości. Rozwiązanie to równocześnie gwarantuje prawie 100% „wydatkowanie“ zawartości tego aerozolu. Główne zastosowanie: żele pod prysznic, żele do golenia, kremy.

Nasadka Wybór typu nasadki leży całkowicie w gestii firmy napełniającej aerozole przy rozwoju nowego wyrobu. Decydującym kryterium są wymagane właściwości użytkowe wyrobu aerozolowego.

w w w.farmacom.com.pl

3/2013

foto: archiwum KOH-I-NOOR

• Wykorzystuje komfortową aplikację na dwa palce; • Naturalny sposób użycia nie pozwala na przypadkową aplikację do oczu; • Posiada oryginalny design oraz funkcje; • Zastosowanie antypoślizgowego oznaczenia powierzchni, wskazuje na prawidłowe wykorzystanie.

Zawór typu męskiego- BOV- AV7

e-w ydanie do pobrania na :

Spraycap montuje się na stalowym pojemniku aerozolowym o średnicy 52mm oraz męskim typem zaworu aerozolowego z zamknięciem o średnicy 4mm.

Zarządzanie opakowaniami

w przemyśle kosmetycznym

Zakłady przemysłu kosmetycznego w ostatnich latach stały się bardzo prężnie działającą branżą na polskim jak i zagranicznym rynku. Kosmetyki produkowane są w różnych formach oraz mają szerokie spektrum działania, dlatego też w oparciu o różnorodność przemysłu kosmetycznego branża ta została poddana licznym restrykcyjnym przepisom.

Monika Blezień-Ruszaj biotechnolog, specjalista ds. ochrony środowiska

ostatnich latach przemysł kosmetyczny przeżywa istną „rewolucję prawną”. Co jakiś czas wdrażane są nowe akty prawne, do których producenci kosmetyków muszą się dostosować, chcąc pozostać na rynku. Ostatnie, najważniejsze zmiany dotyczące przemysłu kosmetycznego to: rok 2006 – wejście w życie Rozporządzenia REACH (ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 1907/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów), rok 2009 – Polska Norma 22716:2009 „Kosmetyki. Dobre Praktyki Produkcji (GMP). Przewodnik Dobrych Praktyk Produkcji”, rok 2012 – Polska Norma PN-EN 11930:2012 Kosmetyki – Mikrobiologia – Testy skuteczności i ocena zakonserwowania produktów kosmetycznych, rok 2013 – nowe Rozporządzenie kosmetyczne od 11 lipca 2013 r. (ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (WE) NR 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. dotyczące produktów kosmetycznych). Początek roku 2014 też nie oszczędzi przemysłu kosmetycznego. W życie wejdą przepisy ustawy z dnia

13 czerwca 2013 roku o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz. U. z 2013r., poz. 888). Przepisy prawne dedykowane dla przemysłu kosmetycznego podlegają ciągłym zmianom. Jak wiadomo przepisy te nie dotyczą tylko

OPAKOWANIE to wyrób, w tym wyrób bezzwrotny, wykonany z jakiegokolwiek materiału, przeznaczony do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczenia lub prezentacji produktów od surowców do towarów przetworzonych i wyłącznie przemysłu kosmetycznego, ale również branż współpracujących. Od nowego 2014 roku wchodzi w życie ustawa opakowaniowa. Ustawa ta dotyka przemysł kosmetyczny w dużej mierze – jak wiadomo wszystkie produkty kosmetyczne wychodzą do odbiorców w opakowaniach. Opakowanie perfum, wód toaletowych, kremów, toników jak i balsamów czy też szamponów ma duże znac zenie.

3/2013

W dużej mierze to od niego zależy czy odbiorcy zwrócą uwagę na nasz produkt. Aspekty prawne, dotyczące zagospodarowania opakowań od ich powstania do utylizacji, leżą jednak po naszej stronie (stronie producentów). W myśl nowej ustawy opakowanie to wyrób, w tym wyrób bezzwrotny, wykonany z jakiegokolwiek materiału, przeznaczony do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczenia lub prezentacji produktów od surowców do towarów przetworzonych. Za opakowanie uważa się również wyrób, spełniający funkcję opakowania. Wytworzony i przeznaczony do wypełniania w punkcie sprzedaży, wyrób jednorazowego użytku – sprzedany, wypełniony, wytworzony lub przeznaczony do wypełnienia w punkcie sprzedaży, część składową opakowania oraz załączony z nim element pomocniczy – przyczepiony bezpośrednio. System zarządzania opakowaniami w krajach Unii Europejskiej rozpoczyna się od tzw. Dyrektywy opakowaniowej, na podstawie której kraje członkowskie musiały dostosować wymogi prawne. Nowa ustawa oparta jest na Dyrektywie 2005/20/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych.

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

• przedsiębiorcy dokonujący wewnątrzwspólnotowej dostaw y produktów w opakowaniach, • dystrybuujący produkty w opakowaniach, eksportujący opakowania lub produkty w opakowaniach, • wprowadzający opakowania jak również produkty w opakowaniach.

Rejestr przedsiębiorców Rys. 1. Opakowania w przemyśle kosmetycznym (system odzysku/recyklingu opakowań po produktach kosmetycznych)

Do najważniejszych założeń Dyrektywy należą: • zharmonizowanie gospodarki opakowaniami w krajach Unii, • zmniejszenie toksyczności opakowań, • zapobieganie powstawaniu odpadów opakowaniowych lub też wielokrotne użycie opakowań, • promowanie recyklingu i innych form odzysku zamiast unieszkodliwiania oraz edukowanie społeczeństwa w zakresie postępowania z odpadami opakowaniowymi.

Kategorie i rodzaje opakowań W przemyśle kosmetycznym wyróżniamy następujące kategorie opakowań: • jednostkowe – służące do przekazywania produktu użytkownikowi w miejscu zakupu; • zbiorcze – zawierające wielokrotność opakowań jednostkow ych produktów, niezależnie od tego czy są one przekazywane użytkownikowi czy też służą zaopatrywaniu punktów sprzedaży i które można zdjąć z produktu bez naruszania cech produktu; • transportowe – służące do transportu produktów w opakowaniach jednostko-

wych lub zbiorczych w celu zapobiegania uszkodzeniom produktów, z wyłączeniem kontenerów do transportu drogowego, kolejowego, wodnego lub lotniczego.

Logistyczny łańcuch obrotu opakowaniami w przemyśle kosmetycznym obejmuje następujące elementy: • projektowanie opakowań kosmetyków; • pozyskanie surowców na opakowania; • produkcja opakowań kosmetyków; • fizyczny proces pakowania produktów kosmetycznych; • pr zep ł y w towarów opakowanych w kanałach dystrybucji; • zużycie towarów opakowanych; • zbiórka opakowań; • powtórne przetwórstwo opakowań; • likwidacja odpadów nie nadających się do dalszego przetworzenia.

Kogo dotyczą obowiązki ustawowe? Obowiązki ustawowe dotyczą wszystkich producentów kosmetyków jak również importerów produktów kosmetycznych, ponieważ na liście przedsiębiorców, objętych wymaganiami legislacyjnymi, znaleźli się:

Najważniejszy i zarazem najbardziej restrykcyjny zapis ustawowy, dotyczący każdego zakładu produkcyjnego, w tym zakładów produkujących lub wprowadzających kosmetyki, to art. 10 ustawy z dn. 13 czerwca 2013r. (Dz. U. z 2013r, poz. 888) dotyczący rejestru przedsiębiorców. W myśl tego artykułu każdy przedsiębiorca, dokonujący wewnątrzwspólnotowej dostawy produktów w opakowaniach, eksportujący opakowania bądź produkty w opakowaniach lub też wprowadzający opakowania lub produkty w opakowaniach, podlega w zakresie tej działalności, wpisowi do rejestru. Przemysł kosmetyczny – zakłady produkujące lub też dystrybuujące produkty w opakowaniach muszą być wpisane do rejestru gdyż nie wywiązanie się z tego wymogu prawnego skutkuje zakazem sprzedaży produktów kosmetycznych w opakowaniach ( Art. 41 „zakazuje się dystrybucji produktów w opakowaniach wprowadzanych do obrotu przez wprowadzającego produkty w opakowaniach, który nie jest wpisany do rejestru” ) W myśl tego artykułu przedsiębiorcy, wprowadzający produkty w opakowaniach, będą musieli przesłać wniosek do urzędu marszałkowskiego, w którym powinny znaleźć się takie podstawowe dane przedsiębiorcy jak: • imię i nazwisko lub nazwa podmiotu oraz adres zamieszkania lub siedziby, • numer identyfikacji podatkowej (NIP), • numer REGON. reklama

58 W przypadku przedsiębiorcy, wprowadzającego produkty w opakowaniach na terytorium RP musi on zamieścić dodatkowo: • Informację o sposobie w ykonania obowiązku zapewnienie odz ysku, a w szczególności recyklingu odpadów opakowaniowych, • Dane organizacji odzysku, która przejęła obowiązek zapewnienia odzysku, a w szczególności recyklingu odpadów, o ile została zawarta umowa z organizacją. Wniosek o wpis do rejestru składa się z formularza rejestrowego na stronie internetowej Urzędu Marszałkowskiego zgodnego z siedzibą firmy oraz w formie pisemnej. Do wniosku składanego w formie pisemnej dołącza się: • Uwierzytelnioną kopię dowodu uiszczenia opłaty rejestrowej, o ile przedsiębiorca podlega obowiązkowi uiszczania opłaty; • Oświadczenie, o spełnieniu wymagań niezbędnych do wpisu do rejestru lub też oświadczenie o braku okoliczności skutkujących wykreśleniem z rejestru oraz oświadczenie, potwierdzające, że dane zawarte w tych wnioskach są zgodne ze stanem faktycznym przedsiębiorcy.

Obowiązki przedsiębiorców Przez odzysk rozumiemy jakikolwiek proces, którego głównym wynikiem jest to, aby odpady służyły użytecznemu zastosowaniu przez zastąpienie innych materiałów, które w przeciwnym przypadku zostałyby użyte do spełnienia danej funkcji lub w wyniku którego odpady są przygotowane do spełnienia takiej funkcji w danym zakładzie lub

Obowiązkiem przedsiębiorcy jest zapewnienie odzysku, a w szczególności recyklingu odpadów opakowaniowych ogólnie w gospodarce. Recykling natomiast jest to odzysk, w ramach którego odpady są ponownie przetwarzane na produkty, materiały lub substancje wykorzystywane w pierwotnym celu lub innych celach. Recykling obejmuje m.in. ponowne przetwarzanie materiału organicznego, ale nie obejmuje odzysku energii i ponownego przetwarzania na materiały, które mają być wykorzystane jako paliwa lub do celów wypełnienia wyrobisk.

Opakowania powinny:

• posiadać minimalną wartość opałową dolną, pozwalającą na optymalizację odzyskiwania energii (ENERGIA).

• być produkowane w sposób pozwalający na recykling określonego procentu masy materiału, z którego opakowanie zostało wykonane (RECYKLING), • posiadać zdolność do biodegradacji, niestanowiącą przeszkody w ich selektywnym zbieraniu (KOMPOSTOWANIE), • posiadać zdolność rozkładu fizycznego, chemicznego, termicznego i biologicznego, zapewniającą ostateczny rozkład otrzymanego kompostu na CO2, biomasę i wo dę (BIODEGRADACJA),

Wprowadzający produkty w opakowaniach powinien pamiętać także o tym, że opakowania nie mogą wpływać negatywnie na środowisko naturalne. Przedsiębiorca zobowiązany jest do ograniczenia ilości opakowań wprowadzanych na rynek. Opakowania nie mogą zawierać substancji szkodliwych w ilościach stwarzających zagrożenie dla środowiska lub dla zdrowia ludzi. Opakowania powinny być wytworzone tak, aby maksymalna suma zawar tości ołowiu, kadmu,

Rys. 2. Rodzaje odzysku opakowań wielokrotnego użytku w przedsiębiorstwach produkujących kosmetyki.

Docelowe poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych wprowadzanych na rynek określone do roku 2020 (art. 20 ustawy o opakowaniach).

Poz.

Odpady opakowaniowe powstałe z: rodzaj opakowań

Poziom w %1): Odzysk

recykling

opakowań razem2)

opakowań z tworzyw sztucznych

23,5

opakowań z aluminium

opakowań ze stali, w tym z blachy stalowej

opakowań z papieru i tektury

opakowań ze szkła

opakowań z drewna

opakowań wielomateriałowych

poziom określony odpowiednio w poz. 1–7 wg rodzaju materiału przeważającego w opakowaniu wielomateriałowym

pozostałych opakowań

Objaśnienia: 1) Nie dotyczy opakowań mających bezpośredni kontakt z produktami leczniczymi określonymi w przepisach ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271, z późn. zm.). 2) Dotyczy sumy wszystkich opakowań wymienionych w poz. 2–9. Tab. 1. Tabela wg ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi – załącznik 1

3/2013

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

reklama

rtęci i chromu sześciowartościowego w opakowaniach nie przekraczała 100 mg/kg. Zakłady przemysłu kosmetycznego powinny wprowadzać do obrotu tylko opakowania tak zaprojektowane lub wykonane, żeby możliwe było ich: • wielokrotne użycie i późniejszy recykling; • poddanie procesowi recyklingu, jeżeli nie jest możliwe ich wielokrotne użycie; • poddanie innej niż recykling formie odzysku. Opłata produktowa – jest to opłata obliczana i wpłacana za produkty w opakowaniach wprowadzone na rynek za rok ubiegły. Opłatę produktową uiszcza się w dwóch częściach za nie wywiązanie się z obowiązku recyklingu i odzysku osobno. Aby uniknąć zapłaty opłaty produktowej przedsiębiorca może zrealizować obowiązek odzysku i recyklingu samodzielnie lub we współpracy z organizacją odzysku.

Sprawozdawczość Kolejnym obowiązkiem dla przedsiębiorców, produkujących bądź wprowadzających produkty kosmetyczne w opakowaniach na rynek, są roczne sprawozdania o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami z nich powstającymi. Sprawozdanie takie zawiera: • Dane identyfikujące podmiot: –– Numer rejestrowy; –– Imię i nazwisko lub nazwę podmiotu oraz adres zamieszkania lub siedziby; –– NIP; –– REGON. • W zakresie opakowań i odpadów opakowaniowych informacje o: –– Masie opakowań, w których zostały wprowadzone do obrotu produkty, z podziałem na ich rodzaje; –– Masie poddanych odzyskowi i recyklingowi odpadów opakowaniowych; –– Osiągniętych poziomach odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych; –– Wysokości należnej opłaty produktowej, obliczonej oddzielnie, z podziałem na poszczególne rodzaje opakowań - w przypadku nieosiągniętego poziomu odzysku lub recyklingu. Patrząc ekologicznie na projektowanie i powstawanie opakowań, powinnyśmy się skupić na doborze jak najmniejszej ilości składników opakowania produktu ostatecznego. Im mniej opakowań wykorzystamy tym bardziej będziemy dbać o środowisko naturalne jak i o nasze portfele. Dla zakładów produkujących kosmetyki nowe prawo opakowaniowe powinno kojarzyć się z wytycznymi jak projektować, sprzedawać, a następnie poddawać odzyskowi – recyklingowi produkty kosmetyczne w opakowaniach.

Literatura [1] Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 roku o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz. U. z 2013r., poz. 888) [2] D Y R E K T Y W A 2 0 0 4 / 12 / W E PA R L A M E N T U E U R O P E J S K I E G O I RADY z dnia 11 lutego 2004r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych [3] DYREK T Y WA 2005/20/ WE PARL A MENTU EUROPE JSKIEGO I R ADY z dnia 9 marca 2005r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych [4] Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach (Dz. U. z 2013r., poz. 21)

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

3/2013

60 |

Trendy w opakowalnictwie wyrobów kosmetycznych Ryszard Cierpiszewski Wyższa Szkoła Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia,

d kilkunastu lat rynek opakowań w Polsce rozwija się bardzo żywności, ale zjawisko to powinno pojawić się także w innych dynamicznie. Wprawdzie większość opakowań wykorzystuje się grupach produktów. [2, 3] w przemyśle spożywczym (ponad 60%), ale opakowania kosmeZmiany społeczne również prowadzą do wprowadzania modyfityków stanowią około 5% całego rynku opakowań w Polsce. kacji w oferowanych na rynku opakowaniach. Przeciętna wielkość W Europie Zachodniej stanowią około 8% rynku, a na całym świecie gospodarstwa domowego zmniejsza się. Jednocześnie rośnie liczba 4%. Udział poszczególnych grup w rynku osób w wieku emerytalnym. Powoduje to opakowaniowym przedstawia rysunek 1. [1] wzrost sprzedaży opakowań zawierających Na poziom sprzedaży opakowań wpłymniejsze ilości produktów. [3, 4] Przemysł opakowaniowy wa kilka elementów. Najważniejszym Opakowanie jest także czynnikiem, pow ciągu najbliższych czynnikiem pobudzającym konsumpcję 10 lat zdominują aspekty zwalającym na odróżnienie się od produktów opakowania jest rozwój gospodarki. Kolejkonkurencji i może dostarczyć korzyści martzw. zrównoważenia nym ważnym elementem jest zmiana stylu ketingowych z punktu widzenia sprzedawcy. środowiskowego życia w coraz większym stopniu wpływaCzasopismo Packaging World wraz i ekonomicznego jąca na decyzje nabywcze konsumentów. z firmą DuPont przeprowadziło ankietę, (sustainability) Konsumenci stają się bardziej wymagający dotyczącą przewidywanych trendów na rynku i szukają rozwiązań wygodnych. Ponadto opakowań w ciągu najbliższych 10 lat. [5] oczekiwanie wysokiej jakości wyrobów oraz wzrastająca świadoZ badania wynika, że poza dominującymi obecnie trendami redukcji mość w zakresie ochrony środowiska stanowią dodatkowe wyzwanie kosztów i zapewnienia bezpieczeństwa, przemysł opakowaniowy dla producentów, handlowców i dostawców opakowań. W efekcie w najbliższych 10 latach zdominują aspekty tzw. zrównoważenia wzrasta sprzedaż tzw. „opakowań wygodnych”. Dotyczy to głównie środowiskowego i ekonomicznego (sustainability). Na znaczeniu zyska wykorzystanie materiałów odnawialnych, surowców wtórnych i opakowań inteligentnych. Kolejnym czynnikiem, na który zwrócono uwagę jest wygoda w użytkowaniu. Trend ten już dziś identyfikowany jest jako bardzo ważny. Swoją prognozę, która w części pokrywa się z powyższymi stwierdzeniami, przedstawiło również COBRO. [6] Kierunki rozwoju innowacji opakowaniowych w branży kosmetycznej wpisują się w wyżej zaznaczone nurty. Analizując trendy w opakowalnictwie, warto oprzeć się na funkcjach opakowań. Każde opakowanie musi spełniać wymagania związane z jego funkcją ochronną i logistyczną. Jednak równie istotna jest obecnie realizacja funkcji, ułatwiających sprzedaż produktu, a konsumentowi jego użytkowanie. Opierając się na powyższych ogólnych trendach oraz analizując zakres innowacji opakowań kosmetyków, w literaturze wskazuje się jako kierunki rozwoju: innowacje w zakresie materiałów opakowaniowych, poprawę walorów użytkowych opakowań, innowacje marketingowe. [7]

Trendy w zakresie materiałów opakowaniowych

Rys. 1. Struktura rynku opakowań w Polsce i Europie Zachodniej według przeznaczenia

Zmiany materiałów z jakich wykonane są opakowania związane są najczęściej z dążeniem do zaprojektowania opakowań bardziej

3/2013

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

61 ekologicznych. Nowe materiały powinny być przystosowane do recyklingu, ulegać biodegradacji i mieć parametry co najmniej zbliżone do swoich tradycyjnych odpowiedników. [7, 8] Do polimerów, które będą prawdopodobnie odgrywały większą rolę w produkcji opakowań należą: polilaktyd (PLA), poli(naftalan etylenu) (PEN), polihydroksyalkanolany (PHA), tworzywa ze skrobi, tzw. zielony polietylen oraz Ecolean. [9] Niektóre z nich są już wykorzystywane np. Ecolean czy tzw. zielony polietylen. Produkuje się go z etanolu otrzymywanego z trzciny cukrowej. Wprawdzie nie jest to materiał biodegradowalny ale w 100% pochodzi z materiału odnawialnego. Opakowania z tego tworzywa produkuje m.in. Johnson&Johnson i Procter & Gamble. [9]

elementów, może uformować własny pojemnik do przechowywania kosmetyków. Dodatkowo atutem jest wykorzystanie materiałów, nie stanowiących obciążenia dla środowiska Ciekawym rozwiązaniem, które warto przedstawić jest urządzenie do aplikowania ściśle określonej objętości kosmetyku [19]. Przedstawiony w patencie dozownik, dzięki odpowiedniej budowie umożliwia pobranie i naniesienie na dowolną powierzchnię dokładnie takiej ilości cieczy, jaka jest zaplanowana. Budowa opakowania z dozownikiem jest bardzo prosta i jego wykonanie nie powinno generować kosztów. Dodatkowo konstrukcja główki butelki zapewnia usuwanie z zewnętrznej powierzchni dozownika cieczy, która jest ścierana podczas wyciągania z dozownika. Ciekawymi rozwiązaniami, które powinny być w przyszłości szerzej wykorzystywane są opakowania aktywne i inteligentne. Te pierwsze mają za zadanie przedłużyć okres, w którym nie zmienia

Opakowania z materiałów

biodegradowalnych czy surowców pochodzenia naturalnego nie są już traktowane negatywnie, a wręcz przeciwnie ich stosowanie może być wykorzystane do kreowania wizerunku marki Rys. 2. Torebka „pouch” firmy Natura

Omawiając innowacje materiałowe, należy zwrócić uwagę na działania proekologiczne związane z poszukiwaniem rozwiązań materiałowych i konstrukcyjnych umożliwiających zmniejszenie masy opakowań [10, 11]. Zmniejszeniu wagi sprzyja zmiana konstrukcji opakowania i zastosowanie tworzywa o ulepszonych właściwościach. Przykładem jest opakowanie zaproponowane przez firmę Natura (rys. 2.). Według producenta giętkie opakowania wymagają 70% mniej tworzywa sztucznego niż sztywne pojemniki tej samej objętości. Oznacza to, że takie opakowania są nie tylko tańsze, ale także przyjazne środowisku. Również transport ich jest znacznie korzystniejszy. 1000 toreb zajmuje taką samą przestrzeń jak 28 pustych butelek. [12] Opakowaniem, wpisującym się w ten trend, jest też pojemnik do dezodorantu zaproponowany przez Unilever. Proponowany pojemnik ma objętość o połowę mniejszą niż pojemnik konwencjonalny. Zmniejszenie możliwe było dzięki zwiększeniu stężenia substancji aktywnych. Firma Unilever utrzymuje, że produkt w mniejszych opakowaniu wystarcza na taki sam okres użytkowania jak jego konwencjonalne odpowiedniki. Dzięki nowemu opakowaniu zmniejszono zużycie aluminium o 28 procent. [13]

się jakość opakowanego produktu. Natomiast opakowania inteligentne mają za zadanie monitorować i informować klienta o stanie zapakowanego produktu. Opakowania inteligentne występują najczęściej w postaci etykiet, które w zależności od monitorowanego parametru umieszcza się na zewnątrz lub wewnątrz opakowania. W ten sposób można na przykład monitorować temperaturę na jaką narażony był towar lub jednocześnie czas i temperaturę przechowywania. Taki system wykorzystała firma CARGO (rys. 4.). W dniu otwarcia opakowania z kosmetykiem następowało uruchomienie wskaźnika. Wraz z upływem czasu jasny pasek zmieniał kolor, informując o okresie jaki upłynął od otwarcia opakowania.

Innowacje marketingowe Opakowanie powinno wyróżniać się nie tylko trwałością i odpornością na uszkodzenia, ale również wyglądem. Jeszcze do niedawna opakowania, wchodzące na rynek, niewiele różniły się od

Realizacja funkcji użytkowej W produktach kosmetycznych oraz chemii gospodarczej jednym z priorytetów jest sposób zamknięcia opakowania i dozowanie produktu w zależności od przeznaczenia. Dozowniki muszą pozwalać na łatwe dawkowanie odpowiedniej ilości płynu bez rozlewania i muszą umożliwiać łatwe zamykanie i otwieranie [14, 15]. Takie wymagania spełniają np. zamknięcia typu push-pull [16, 17]. Nieco innego zagadnienia w zakresie walorów użytkowych dotyczy opracowanie zawarte w patencie WO2012175422 A1, którego właścicielem jest firma L’Oreal. Opracowanie opisuje elementy opakowania, pozwalające na tworzenie własnych zestawów produktów kosmetycznych [18]. W zamierzeniu użytkownik, korzystając z dostarczonych w zestawie

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

Rys. 3. Innowacyjne opakowanie kremu

3/2013

62 | opakowań konkurencji. Obecnie firmy starają się odróżniać swoje Podsumowanie wyroby. Znajduje to odzwierciedlenie przede wszystkim w kształcie Polska branża opakowaniowa rozwija się szybko i posiada duży opakowania oraz kolorystyce. [20] Z badania rynku opakowaniowego, potencjał do dalszego wzrostu. Porównując produkcję opakowań przeprowadzonego przez organizatorów targów easyFairs wynika, do produktów kosmetycznych z opakowaniami wykorzystywanymi że dwie trzecie firm zmienia wygląd opakowania częściej niż co dwa w innych grupach wyrobów, widać, że nie stanowią one wprawdzie lata. Pozwala to nie tylko odróżnić własny produkt od innych, ale najważniejszej części rynku opakowaniowego ale ich trendy rozworównież lepiej go chronić i ewentualnie jowe są zbliżone do pozostałych grup. zaoferować większą wygodę użytkowaW przypadku opakowań do kosmetynia. Wprowadzenie zmian graficznych ków można oczekiwać coraz większego i ko n s t r u kc y j n y c h s ł u ż y p r z e d e Ciekawymi rozwiązaniami, które wykorzystania materiałów odnawialwszystkim wyeksponowaniu funkcji powinny być w przyszłości szerzej nych. Opakowania z materiałów biodepromocyjnej opakowania. W trend wykorzystywane są opakowania gradowalnych czy surowców pochodzeten wpisuje się opakowanie kremu aktywne i inteligentne. nia naturalnego nie są już traktowane zaprojektowane według autorów tak, negatywnie, a wręcz przeciwnie: ich że wzmacnia tożsamość marki (rys. 3.). stosowanie może być wykorzystaMechanizm dostarczania kremu jest ne do kreowania wizerunku marki. ergonomiczny, pozwala na ciągłą i łatwą kontrolę strumieW przyszłości należy również oczekiwać dalszego nacisku na nia produktu. Pierścień na szczycie tubki wyróżnia produkt polepszenie realizacji funkcji marketingowej i poprawę funkcji i może być wykorzystywany jako uchwyt. [21] Innym przykładem użytkowej opakowań. jest opakowanie, pozwalające dostarczyć wraz ze sprzedawanym towarem próbki innych produktów [22]. Opakowanie składa się Literatura z pojemnika zawierającego produkt podstawowy, owinięcia oraz 1. Wasiak W., Przemysł i rynek opakowań w Polsce (w ujęciu makro), w Przemysł i rynek opakowań w Polsce, 54-61, Warszawa 2009 elementu zawierającego próbkę. Próbki reklamowanych produktów 2. www.worldpackaging.org (20.10.2012) znajdują się na zewnętrz owinięcia. Opakowanie jednostkowe może mieć kształt dowolnego prostopadłościanu, a owinięcie ma 3. Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A. Rynek opakowań w Polsce, Warszawa 2011 możliwość ślizgania się po jego powierzchni. Materiał z jakiego 4. Korzeniowski A., Ankiel-Homa M., Czaja-Jagielska N., Innowacje jest wykonany pojemnik na próbki powinien być transparentny, co w opakowalnictwie, Wyd. UEP, Poznań 2011 pozwala na wykorzystanie ich barwy do zwrócenia uwagi klienta. 5. www2.dupont.com; Survey of Future Packaging Trends 2012 Do polepszenia funkcji informacyjnych i marketingowych opako6. Tkaczyk S., Stan aktualny I trendy w opakowalnictwie, Opakowanie 12, 6-9 wania służy również rozwiązanie, wykorzystujące jego zewnętrzną (2008) powierzchnię do umieszczenia elektronicznego wyświetlacza oraz 7. Ankiel-Homa M., Innowacje opakowaniowe w branży kosmetycznej, panelu fotowoltaicznego [23]. Takie rozwiązanie uniezależnia Przemysł opakowań w Polsce. Stan. Perspektywy. Oferta. red. W. Wasiak działanie wyświetlacza od obecności baterii, przewodów oraz 110-112, Warszawa 2012 sensora do włączania i wyłączania. We wcześniejszych patentach 8. Żakowska H., Ganczewski G., Bioplastics from renewable resources - next proponowano rozwiązania, w których flakon z perfumami był generation packaging materials, Opakowanie, 8, 68-72 (2012) oświetlony diodami LED. 9. Anonim, Z tych polimerów powstaną opakowania przyszłości, Chemia i Biznes, 5, 31-33 (2012) Do grupy patentów związanych z funkcją marketingową zaliczyć można rozwiązanie dotyczące opakowania produktów kosmetycz10. Żakowska H., Przyszłość opakowań z biotworzyw, Przemysł opakowań w Polsce. Stan. Perspektywy. Oferta. red. W. Wasiak, 53-61, Warszawa 2012 nych przeznaczonych do jednorazowego użycia [24]. Opatentowane 11. Milewski O., Opakowania cienko, cienko coraz cieniej, Chemia i Biznes, 5, opakowanie składa się z dwóch podstawowych części: cylindryczne34-35 (2012) go pojemnika i pręta aplikatora, które są ukształtowane w jednolity 12. Reynolds P., Innovative pouches launched in Brazil, Packaging Word, 13 element. Obecne próbki kosmetyków są często miniaturowymi August 2013 wersjami opakowań sprzedawanych produktów, a ich koszt jest 13. Reynolds P., Unilever shakes up the aerosol world, Packaging Word, 14 stosunkowo wysoki. Wpływa na to duża liczba części, złożoność March 2013. struktury, koszty montażu i napełnienia. 14. McConvile, S.Y., Ren H.D., Ruebusch N.A., Pagan A., Package comprising push-pull closure and slit valve, US 7874466, (2011) 15. Giblin E.J., Lathrop G.A., Spout fitment and container, EP 1144264 B1, (2012) 16. Piscopo P., Cap & spout combo, US 0204099 A1, (2011) 17. Barańska B., Perfekcyjne opakowania, Chemia i Biznes, 1, 32-33 (2011) 18. Roulades M., Kit for assembling a packaging device for a cosmetic accessory and associated assembly method, WO 2012175422 A1, (2012) 19. Yu-Seob Kim, Liquid dropper allowing quantitative withdrawal, and a cosmetic container equipped with the same, EP2491814 A1, (2012) 20. Butschki J., Total makeover for Ansell personal lubricants, Packaging Word, 14 styczeń 2013 21. Barańska B., Perfekcyjne opakowania, Chemia i Biznes, 1, 32-33, (2011) 22. Sajnus K., Apparatus and methods for providing samples external to the packaging of a product, WO 2012/170648 A2, (2012)

Rys. 4. Opakowanie inteligentne firmy CARGO

23. Abuli Vidal R., Puig A. A cosmetic product packaging, EP 2179673 A1, (2010) 24. Bouix H.F., Jackob Ch. Single-use cosmetic sampler, US8337108, (2012)

3/2013

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

10-lecie

Verona Products Professional „Połączenie sił to początek, pozostanie razem to postęp, wspólna praca to sukces” – jubileusz Verona Products Professional

lipcu 2013 roku przypadło 10-lecie istnienia Verona Products Professional. Od początku firma rozwija się w błyskawicznym tempie, nieustannie doskonaląc swoje produkty. Efektem tych działań jest niezwykle bogate portfolio produktów, które cechuje najwyższa jakość, oryginalny design, innowacyjność oraz przystępna cena. 9 marek kosmetycznych w aż czterech kategoriach - kolorówka, pielęgnacja twarzy i ciała, koloryzacja włosów oraz perfumeria, trafia obecnie do ponad 60-ciu krajów świata. Również na rynku krajowym Verona ma się coraz lepiej – wzrosty sprzedaży i wciąż poszerzająca się półka są zauważalne zarówno w kanale tradycyjnym, jak i nowoczesnym. Firma zmienia obecnie sposób dystrybucji i wspiera odsprzedaż swoich produktów, realizując wiele działań skierowanych do Konsumenta. Wiele marek przechodzi rebranding – produkty zyskują nowe logotypy, nowoczesne opakowania oraz jeszcze lepszą jakość. Cały czas rozbudowywane są działy marketingu i eksportu. Na szeroką skalę firma prowadzi szereg inwestycji, które już wkrótce zapewnią jej pozycję jednego z liderów polskiej branży kosmetycznej. „Osiągnięcie obecnej pozycji nie byłoby możliwe bez zaangażowania wszystkich pracowników, którzy każdego dnia swoją pracą przyczyniają się do sukcesu. Naszym celem jest stworzenie silnej polskiej marki o zasięgu globalnym” – mówi Prezes Andrzej Kozłowski. Aby cel ten osiągnąć Verona Products Professional sukcesywnie realizuje swoją strategię, zgodnie z którą, zachowując najwyższe standardy oraz wyjątkową estetykę, dostosowuje się do potrzeb Klientów oraz aktualnych trendów panujących na światowych rynkach kosmetycznych. Sprzyja temu sprawny system organizacji firmy, kreatywny dział marketingu, własne laboratorium, stały nadzór kontroli jakości oraz szeroka wiedza technologiczna. Dynamiczny rozwój oraz zachowywanie europejskich standardów gwarantuje również szeroko rozbudowany, nowoczesny park maszynowy i nowe hale produkcyjne, na których już teraz trwają prace nad doskonałej jakości produktami. Verona na szeroką skalę prowadzi działania PR-owe i reklamowe, w tym w prasie konsumenckiej i

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

internecie. Angażuje się także w lokalne i ogólnopolskie inicjatywy. Firma nieustannie bierze udział w międzynarodowych targach, prezentując swoje kosmetyki na profesjonalnie przygotowanych stoiskach w Hong Kongu, Dubaju, Nowym Jorku, Stambule i wielu innych. Wszystkie te starania znalazły odzwierciedlenie w wielu przyznanych nagrodach i prestiżowych wyróżnieniach jak tytuł Kosmetycznej Firmy Roku 2012, Europejski Certyfikat „Rzetelni w Biznesie”, złoty orzeł Mazowiecka Firma Roku 2012 w kategorii „Handel i Dystrybucja”, Gazela Biznesu czy Lew Biznesu. Nagrody te są potwierdzeniem dynamicznego rozwoju, zachowywania najwyższych standardów oferowanych produktów oraz utrzymywania rzetelnych relacji biznesowych. „Wszystkim partnerom biznesowym dziękujemy za współpracę, a Klientom za zaufanie, którym obdarzają nas każdego dnia. Dziś już wiemy, że 10 lat temu warto było zrobić ten pierwszy krok, który okazał się początkiem drogi do sukcesu. Zamierzamy wciąż kontynuować naszą misję, tworząc z pasji do najwyższej jakości kosmetyków” – mówi Prezes Dariusz Goździk. Jubileuszowa impreza całego zespołu Verona Products Professional odbyła się 19 lipca w restauracji Chabrowy Dworek pod Sochaczewem.

3/2013

64 |

„Żyjemy w kraju coraz bardziej efektywnych jednostek i niezmiennie nieefektywnej wspólnoty” Janusz Czapiński

Diagnoza społeczna 2011

Związek jest zaprzeczeniem tej tezy Blanka Chmurzyńska-Brown Dyrektor Generalny, Polski Związek Przemysłu Kosmetycznego.

W dniach 27 i 28 czerwca br. w Hotelu Hyatt odbyła się konferencja Polskiego Związku Przemysłu Kosmetycznego zatytułowana „11 lipca 2013 – czas start. Nowy rozdział legislacji kosmetycznej w UE”. Ministerstwo Gospodarki objęło patronatem konferencję Związku. Merytorycznego wsparcia udzielił partner w Brukseli – Cosmetics Europe. W konferencji wzięło udział 130 uczestników. Reprezentacja nadzoru i Głównego Inspektoratu Sanitarnego oraz bardzo licznie przybyli współpracownicy z Ministerstwa Gospodarki: Dyrektor Departamentu Spraw Europejskich – Pani Małgorzata Wenerska – Craps, Naczelnik Wydziału Chemii i Farmacji - Pan Piotr Zabadała oraz Pani Beata Kowalczyk.

onferencję tak sfeminizowanej branży jak sektor kosmetyczny uroczyście otworzyły trzy kobiety: Pani Joanna Popławska – Prezes Związku, Pani Henryka Bochniarz, Prezydent Konfederacji Lewiatan oraz Pani Minister Grażyna Henclewska. Pani Joanna Popławska witając tak wielu zebranych gości zaprezentowała założenia do agendy konferencji oraz odczytała list Pani Małgorzaty Handzlik, Poseł do Parlamentu Europejskiego, która jako jedna z grupy polskich posłów składała w 2008 roku poprawki Związku do ówczesnego projektu rozporządzenia. Niestety, Pani Poseł nie mogła wziąć udziału w spotkaniu ale skierowała do zebranych słowa poparcia oraz zapewnienie współpracy w kolejnych projektach legislacyjnych dotyczących europejskiej branży kosmetycznej. Pani Minister Henclewska podkreśliła wagę sektora kosmetycznego dla kierowanych przez nią Departamentów: Innowacji i Przemysłu oraz Departament Strategii i Analiza a także dynamizm prężnie rozwijającego się sektora na tle innych branż naszej gospodarki. Pani Prezydent Bochniarz doceniła profesjonalizm i determinację Związku w dążeniu do wyznaczonych celów. Pogratulowała Zarządowi i Radzie Nadzorczej konsekwentnie budowanej strategii w pracach nad rozporządzeniem. Padło dużo miłych słów na temat aktywności Związku. To mobilizuje do jeszcze większego wysiłku. Celem konferencji było podsumowanie niemalże 4 lat wspólnych prac polskiego przemysłu kosmetycznego, Ministerstwa Gospodarki, Ministerstwa Zdrowia, grupy polskich eurodeputowanych, Stałego Przedstawicielstwa RP przy Unii Europejskiej nad nowym prawem kosmetycznym Unii Europejskiej. 11 lipca 2013 jednolity tekst nowoczesnego rozporządzenia zastąpi w całości „starą” dyrektywę z ubiegłego wieku. Konferencja nie miała formuły szkolenia czy też seminarium. Związek na przestrzeni ostatnich 4 latach zorganizował 22 seminaria poświęcone elementom trudnym bądź nowym wynikającym z rozporządzenia kosmetycznego szkoląc tym samym około 1100 osób. Związek w centrum uwagi dwudniowej agendy ustawił elementy przyszłej legislacji skupiając się na tym, co wciąż niejasne bądź zupełnie nowe. Stąd też udział znanych ekspertów z kraju i Europy, których zadaniem było pokazać te

składowe rozporządzenia, które znajdą kontynuację i rozwinięcie w prawie kosmetycznym po 11 lipca. Kierunki w jakich zmierzają prace Komisji Europejskiej, przyczyny i przewidywane wyzwania – to był „focal point” dwudniowego spotkania przedsiębiorców polskiej branży kosmetycznej. Wsparcia merytorycznego udzieliło Cosmetics Europe – partner branżowy w Brukseli. Gość specjalny konferencji, Pan Bertil Heerink, Dyrektor Generalny Cosmetics Europe oraz Pani Manuela Coroama, Senior Manager Technical & Regulatory Affairs przygotowali ciekawe wystąpienia na temat strategii prac legislacyjnych Komisji Europejskiej, przyszłych zmian ATP do rozporządzenia kosmetycznego. Blanka Chmurzyńska – Brown, Dyrektor Generalny Związku w retrospektywie pokazała najważniejsze i przełomowe dla branży etapy prac nad projektem rozporządzenia. Przedstawiła osiągnięcia Związku: zainicjowanie prac międzyresortowej grupy roboczej pracującej nad poprawkami do projektu rozporządzenia – po raz pierwszy z udziałem Ministerstwa Gospodarki. Omówiła udział Związku we wszystkich etapach prac legislacyjnych: poczynając od raportu EKES, poprzez Parlament Europejski i poprawki polskiego rządu prezentowane w trakcie negocjacji w Radzie. Pogratulowała członkom grup roboczych Związku efektów pracy i wytrwałości.

3/2013

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

Ewa Starzyk, Dyrektor Naukowy Związku, pokazała doświadczenia firm członkowskich we wdrażaniu rozporządzenia akcentując te wymogi, które sprawiają przedsiębiorcom szczególne trudności wynikające choćby z niedopracowanych zapisów rozporządzenia dotyczących substancji w formie nano. Pani Birgit Hüber, Dyrektor Generalny niemieckiej organizacji kosmetycznej i detergentowej IKW, zaprezentowała konieczne dla sektora kosmetycznego dalsze prace nad obroną składników kosmetyków, strategię dotyczącą substancji potencjalnie zaburzających gospodarkę hormonalną, nanomateriały, konserwanty. Pani Izabela Burzyńska, główny specjalista Departamentu Bezpieczeństwa Żywności i Żywienia Głównego Inspektoratu Sanitarnego, współpracująca z branżą kosmetyczną od prawie 10 lat, przedstawiła założenia do nowej ustawy o kosmetykach. Dr Dorota Wiaderna, Ekspert Biura do spraw Substancji Chemicznych w Łodzi prezentowała obecny zakres prac Komisji Europejskiej nad strategią dla substancji endokrynnych i wpływu tych działań na sektor kosmetyczny. Pani Sue Wymess, z firmy Estee Lauder Companies z Wielkiej Brytanii oraz członek grup roboczych Cosmetics Europe przedstawiała nowe wymogi dotyczące cosmetovigilance. A doktor Renata Dębowska oraz lekarz nauk medycznych Pani Katarzyna Kisiel z Laboratorium Kosmetycznego Dr Irena Eris Sp. z o.o. zaprezentowały zasady wdrażania wymogu zgłaszania przypadków niepożądanych w praktyce firmy produkującej kosmetyki. Podsumowując to co już znane, pokazano to, co dopiero w planach. Przedstawiono kierunki polityki Komisji Europejskiej w odniesieniu do branży kosmetycznej. Otwierając uroczystą kolację w Restauracji Belvedere, w Łazienkach Królewskich Pani Prezes Joanna Popławska podkreśliła, że Związek właśnie przekroczył liczbę 100 firm członkowskich. Liczy dokładnie 103! Zebrani wznieśli toast za przekroczenie magicznej setki.

Departamentu Spraw Europejskich, w swoim wystąpieniu wróciła pamięcią do trudnego okresu negocjacji zapisów rozporządzenia kosmetycznego w Radzie UE. Wówczas, w latach 2008 – 2009, Pani Dyrektor jako Radca Minister Stałego Przedstawicielstwa RP przy Unii Europejskiej w Brukseli, odegrała bardzo ważną rolę wspierając polską branżę kosmetyczną na forum Rady i Komisji Europejskiej. Pani Dyrektor podkreśliła, że udane partnerstwo Związku jako reprezentanta branży z Ministerstwem Gospodarki oraz Stałym Przedstawicielstwem było możliwe dzięki szybkim i profesjonalnym reakcjom Związku, rzetelnym i wiarygodnym stanowiskom. Z uśmiechem wspominała negocjacje dotyczące substancji CMR oraz trudne chemicznie oraz naukowe kwestie dotyczące donorów formaldehydu – te zapamięta na długo. Pani Dyrektor podkreśliła: tak udany ciąg zdarzeń jaki miał miejsce w trakcie prac nad rozporządzeniem był możliwy, „bo nie było stron i barykad. Graliśmy w jednej drużynie i do jednej bramki”. Drugi dzień konferencji został całkowicie poświęcony ocenie bezpieczeństwa kosmetyków – w teorii i praktyce. Najważniejszym wydarzeniem dnia było wystąpienie Pani Profesor Very Rogiers z Vrije Universiteit w Brukseli. Pani Profesor, wieloletni członek i przewodnicząca Scientific Committee on Consumer Safety (Komitetu Naukowego ds. Bezpieczeństwa Konsumentów) oraz kilkukrotny gość specjalny Związku mówiła o aktualnym stanie wiedzy na temat oceny bezpieczeństwa kosmetyków w zgodzie z wytycznymi SCCS. Drugim gościem z Europy był dr Uwe Rossow, z niemieckiej filii Johnson&Johnson, który przedstawił wyzwania stojące przed asesorem dokonującym oceny bezpieczeństwa kosmetyków bez danych pozyskiwanych przed 11 marca 2013 z badań składników na zwierzętach. Szczególne słowa uznania kierujemy do ekspertów Związku z naszych firm członkowskich. Są to Doktor Piotr Koziej – Centrum Kosmetyków Dr Piotr Koziej, który przestawił bardzo interesujący wykład na temat oceny narażenia drogą wziewną oraz Pani Anna Frydrych z Cederroth Polska, która pokazała elementy wątpliwe w całej ocenie ekspozycji na produkty kosmetyczne. Ewa Starzyk zamknęła ten dzień wykładów prezentując wyniki pracy grupy roboczej Związku Ocena Bezpieczeństwa, która opracowała przykładową ocenę bezpieczeństwa dla kremu pielęgnacyjnego do twarzy z SPF 20. Równolegle do wykładów, w drugim dniu konferencji, odbyło się specjalne posiedzenie członków Zarządu i Rady Nadzorczej Związku z Dyrektorem Generalnym Cosmetics Europe, Panem Bertilem Heerinkiem. Tematem spotkania była ocena aktualnej współpracy Związku oraz Cosmetics Europe, wskazania tematów ważnych i aktualnych dla obu organizacji - w polskiej lokalnej skali i perspektywie oraz z punktu widzenia organizacji europejskiej dbającej o rozwój całego sektora kosmetycznego w UE. W ocenie uczestników oraz samych gości konferencja Związku była bardzo interesującym i udanym politycznie, naukowo oraz towarzysko i kulinarnie wydarzeniem.

Pani Liliana Sonik odczytała list od Pana Posła Bogusława Sonika zasiadającego już drugą kadencję w Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności. Padły słowa poparcia i zrozumienia potrzeb tak prężnie rozwijającego się sektora polskiej gospodarki jak polskie kosmetyki. Pani Małgorzata Wenerska – Craps, Dyrektor

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

3/2013

66 |

Nowe prawo

kosmetyczne Katarzyna Major

Polskie Stowarzyszenie Producentów Kosmetyków i Środków Czystości

Konferencja Polskiego Stowarzyszenia Producentów Kosmetyków i Środków Czystości „Rozporządzenie kosmetyczne… i co dalej?”

czerwca odbyła się konferencja Polskiego Stowarzyszenia Producentów Kosmetyków i Środków Czystości zatytułowana „Rozporządzenie kosmetyczne….i co dalej”. Wydarzenie otworzyła Anna Oborska – Dyrektor Generalny Stowarzyszenia. Konferencja została skierowana do całej branży kosmetycznej, a wysoka frekwencja świadczy o tym, jak wielkim wyzwaniem jest dla niej nowe prawo. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1223/2009 zostało opublikowane dnia 30 listopada 2009 r., jednak nadal istnieje szereg zagadnień wymagających fachowych wyjaśnień – budzących zainteresowanie, a często wręcz niepokój branży. Celem konferencji zorganizowanej przez Stowarzyszenie było wyjaśnienie zagadnień spornych i pochylenie się nad problemami, które wciąż budzą kontrowersje. Gościem Specjalnym konferencji był wybitny ekspert europejski, Dyrektor ds. Technicznych i Legislacyjnych Cosmetics Europe, dr Gerald Renner – reprezentujący europejski przemysł kosmetyczny w trudnych negocjacjach z Komisją Europejską od początku idei nowego prawa kosmetycznego, biorący czynny udział w pracach nad jego ostatecznym kształtem. Zagadnienia przedstawione podczas konferencji dotyczyły m.in. obowiązków poszczególnych podmiotów w łańcuchu dostaw, nowego systemu notyfikacji CPNP, zasad Dobrej Praktyki Produkcji i nowych procedur raportowania poważnych przypadków niepożądanego działania (SUE). Szczegółowo omówiono wymagania dotyczące Raportu Bezpieczeństwa Produktu Kosmetycznego, jak również wspólne kryteria dotyczące stosowania deklaracji marketingowych. Nie zabrakło tematów tak istotnych i trudnych dla branży jak nanomateriały i substancje wpływające negatywnie na układ hormonalny. Uczestnicy mieli okazję zapoznać się z praktycznymi doświadczeniami inspekcji w zakresie kontroli rynku – temat zaprezentowała pani Irena Kurzątkowska z Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Warszawie. Konferencja stanowiła doskonałą okazję do wyjaśnienia problematycznych kwestii i zagadnień. Liczne pytania, które pojawiły się w trakcie świadczą o dużym zainteresowaniu tematem.

3/2013

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

Począwszy od 1962 roku Grupa Baralan stanowi punkt odniesienia w Świecie Opakowań Kosmetycznych. Oferta handlowa, w skład której wchodzą opakowania szklane i plastikowe wraz z akcesoriami, koncentruje się na kosmetykach do pielęgnacji, kosmetyce kolorowej i perfumerii.