Μυθολογία

3ν ΓΔΙ ΓΑΙΑΣ΢ΗΟΤ

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

ΔΡΔΤΛΖΣΗΘΖ ΔΡΓΑ΢ΗΑ Α΄ΙΤΘΔΗΟΤ ΢Υ. ΔΣΟ΢ 2011-2012

ΟΚΑΓΑ ΔΡΓΑ΢ΗΑ΢ Αιεμαλδξόπνπινο Απνζηόιεο Αξβαλίηεο Αιέμεο Βαζηιόπνπινο Θώζηαο Γαιάλεο Ηωζήθ Βξνύηζεο Ζιίαο Γηαλλόπνπινο Γηώξγνο Γηώηεο Γηώξγνο Εήθνο Αξγύξεο Εεζόπνπινο Ζιίαο Θαιπαθηδίδεο Γεκήηξεο Παππά Δύα

Θνηνύλ Υξήζηνο,

Υξήζην Ανπξέια

Θνπθνπξίλ ΢έξγηνο,

Θαηζώξαο Λίθνο

Ιηδέθαο Άθεο

΢ηαλήο Αλδξέαο, Κάιιηνο Λίθνο, Υαξηζηάο Γηώξγνο, Παπαδεκεηξίνπ Λίθνο Φάιηεο Απνζηόιεο.

. Τπεύζπλε θαζεγήηξηα Ρηκπά Γήκεηξα

1

ΠΗΛΑΘΑ΢ ΠΔΡΗΔΥΟΚΔΛΧΛ

ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ .............................................................................................. 3 ΠΡΟΒΙΖΚΑΣΗΘΖ ............................................................................... 4 ΠΙΑΗ΢ΗΟ ................................................................................................ 5 ΚΔΘΟΓΟΙΟΓΗΑ .................................................................................. 5 ΠΧ΢ ΠΡΟΔΘΤΦΑΛ ΟΗ ΚΤΘΟΗ .................................................... 6 ΘΟ΢ΚΟΓΟΛΗΑ ..................................................................................... 7 Θνζκνγνλία ζηελ ειιεληθή κπζνινγία ................................ 8 Δξκελεπηηθή απόπεηξα ................................................................21 Αλαδήηεζε ηζηνξηθήο αιήζεηαο ζηελ θνζκνγνλία. .....23 ΢Τ΢ΥΔΣΗ΢ΚΟ΢ ΣΖ΢ ΔΙΙΖΛΗΘΖ΢ΚΤΘΟΙΟΓΗΑ΢ ΚΔ ΣΗ΢ ΚΤΘΟΙΟΓΗΔ΢ ΑΙΙΧΛ ΙΑΧΛ. ...................................................31 Κπζνινγία ηεο Κεζνπνηακίαο ...............................................31 ΢θαλδηλαβηθή Κπζνινγία...........................................................39 ΑΓΗΑ ΓΡΑΦΖ ΘΑΗ ΔΙΙΖΛΗΘΖ ΚΤΘΟΙΟΓΗΑ .....................44 ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ .....................................................51 ΑΠΟΠΔΗΡΔ΢ ΔΡΚΖΛΔΗΑ΢ ΣΖ΢ ΚΤΘΟΙΟΓΗΑ΢ .................56 Φπραλαιπηηθή πξνζέγγηζε .......................................................56 Λάξθηζζνο...........................................................................................57 Οηδίπνδαο ............................................................................................62 Άιιεο αλαγλώζεηο ..........................................................................65 ΢ΤΚΠΔΡΑ΢ΚΑ ...................................................................................68 ΒΗΒΙΗΟΓΡΑΦΗΑ ................................................................................70

2

ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ

Νη κχζνη θαη ηα παξακχζηα είλαη «πλεπκαηηθέο εμεξεπλήζεηο πνπ απνθαιχπηνπλ πψο βιέπνπκε ηε δσή, πψο ηε ληψζνπκε ή πψο είλαη κέζα καο», γηαηί «ηα πξφζσπα θαη ηα γεγνλφηα ησλ ηζηνξηψλ ηαηξηάδνπλ κε αξρέηππα ςπρνινγηθά θαηλφκελα, εθθξάδνπλ εζσηεξηθέο ζπγθξνχζεηο θαη ππνδεηθλχνπλ ηνλ ηξφπν λα ιπζνχλ. Έρνπλ ζεκαληηθφ λφεκα γηα ηα παηδηά, αγφξηα θαη θνξίηζηα, φισλ ησλ ειηθηψλ, φισλ ησλ επνρψλ».

Bruno Bettelheim, παηδνςπρίαηξνο, «Ζ γνεηεία ησλ παξακπζηψλ».

3

ΠΡΟΒΙΖΚΑΣΗΘΖ

Κχζνη, ζξχινη, παξακχζηα! ΋ζν θη αλ πξνρσξεί ν άλζξσπνο θαη ε επηζηήκε, γνεηεχεη, δηδάζθεη, παξεγνξεί.

ν καγηθφο ηνπο θφζκνο

Ρη είλαη απηφ πνπ δίλεη ηφζε γνεηεία ζε κηα αλαπφδεηθηε θαη πηζαλφηαηα ςεχηηθε ηζηνξία; Ρα γεγνλφηα θαη νη θαηαζηάζεηο πνπ πεξηγξάθνπλ, απέρνπλ ηφζν απφ ηελ θαζεκεξηλφηεηα καο, είλαη ζπρλά πνιχ πέξα απφ ηα αλζξψπηλα φξηα, επνκέλσο είλαη πνιχ πην θνληά ζην ςέκα παξά ζηελ αιήζεηα. Απηφ ην γλσξίδνπκε φινη, αθφκα θαη ηα κηθξά παηδηά, θη φκσο καο θαζειψλνπλ. Ζ εξγαζία απηή είλαη κηα πξνζπάζεηα θαηάδπζεο ζην κπζηεξηαθφ ρψξν ηεο κπζνινγίαο θαη αλάδπζεο ζπκπεξαζκάησλ κέζα απφ ηηο απαληήζεηο πνπ έδσζαλ δηαρξνληθά νη άλζξσπνη ζε θαίξηα εξσηήκαηα, πνπ απαζρφιεζαλ θαη απαζρνινχλ φινπο ηνπο αλζξψπνπο. Ρα εξσηήκαηα απηά, πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηε δσή, ηνλ ζάλαην, ηελ χπαξμε ή κε θαη ηελ ηαπηφηεηα ηνπ ζενχ, αγγίδνπλ θάζε άλζξσπν θαη ελψ είλαη ηφζν ζεκειηψδε, παξακέλνπλ αλαπάληεηα παξά ηελ πξφνδν ηεο ζθέςεο θαη ηεο επηζηήκεο. Ζ ειιεληθή κπζνινγία είλαη έλαο ηεξάζηηνο πινχηνο, πνπ θιεξνδφηεζαλ νη αξραίνη Έιιελεο ζηνλ θφζκν. Δίλαη πεγή έκπλεπζεο γηα ηελ επηζηήκε, (αξραηνινγία, ηζηνξία, γεσινγία, αζηξνλνκία, ςπρνινγία) θαη ηελ ηέρλε (ινγνηερλία, δσγξαθηθή πνίεζε, ζέαηξν, κνπζηθή). Δίλαη άξαγε, κνλαδηθφ θαηλφκελν ε ειιεληθή κπζνινγία ή έρεη επηξξνέο ή ζπζρεηίζεηο κε ηελ κπζνινγία άιισλ ιαψλ; Ρα θνηλά ζηνηρεία πνπ ηπρφλ ππάξρνπλ αλάκεζα ζηηο κπζνινγίεο ιαψλ δηαθνξεηηθψλ, γεηηνληθψλ θαη κε, πψο ζα κπνξνχζαλ λα εξκελεπηνχλ; Γειψλνπλ άξαγε θνηλή θαηαγσγή, αληαιιαγή απφςεσλ, κήπσο νη κχζνη πεξηέρνπλ πεξηζζφηεξε αιήζεηα απ φζε ζπρλά πηζηεχνπκε; Ξνηεο νη δηαθνξέο θαη νη νκνηφηεηεο αλάκεζα ζηνπο κχζνπο θαη ηα παξακχζηα; Θξχβνπλ νη κχζνη έλα βαζχηεξν λφεκα πνπ ζα είρε ελδηαθέξνλ λα απνθσδηθνπνηήζνπκε;

4

ΠΙΑΗ΢ΗΟ

Ζ έξεπλά καο ζα πεξηνξηζηεί ζηα αθφινπζα πιαίζηα: Γλσξηκία θαη κειέηε ηεο κπζνινγίαο, θπξίσο ηεο θνζκνγνλίαο θαη ζε γεληθέο γξακκέο αλαγθαζηηθά , ιφγσ ηνπ ηεξάζηηνπ φγθνπ. Ξψο πξνέθπςαλ νη κχζνη θαη πνην ζθνπφ εμππεξέηεζαλ. Αλαδήηεζε πηζαλήο ηζηνξηθήο αιήζεηαο ζηελ κπζνινγία. Ραπηνπνίεζε κελπκάησλ ηεο κπζνινγίαο κε επξήκαηα ηεο επηζηήκεο Ππζρεηηζκφο ηεο ειιεληθήο κπζνινγίαο κε ηηο κπζνινγίεο άιισλ ιαψλ θαη κε ηελ Ξαιαηά θαη Θαηλή Γηαζήθε. Απφπεηξα εξκελείαο πηζαλήο ηαχηηζεο. Ππζρεηηζκφο ηεο κπζνινγίαο κε ηα παξακχζηα Κειέηε πξνζπαζεηψλ εξκελείαο ησλ ειιεληθψλ κχζσλ θαη απνθξππηνγξάθεζεο ησλ ζπκβνιηζκψλ ηνπο. Ηδηαηηεξφηεηα ηεο ειιεληθήο κπζνινγίαο

ΚΔΘΟΓΟΙΟΓΗΑ

Ππλδπαζκφο νκαδηθήο, δπαδηθήο θαη αηνκηθήο εξγαζίαο Θαηαηγηζκφο ηδεψλ Δξσηήζεηο- απαληήζεηο Ππλεληεχμεηο Βησκαηηθέο αζθήζεηο -Ξαηρλίδηα Δθπαηδεπηηθέο επηζθέςεηο θαη απηνςία Ξξνβνιή ηαηλίαο θαη ληνθηκαληέξ Ππιινγή πιηθνχ θαη πιεξνθνξηψλ Βηβιηνγξαθία θαη πινήγεζε ζην δηαδίθηπν

5

ΠΧ΢ ΠΡΟΔΘΤΦΑΛ ΟΗ ΚΤΘΟΗ

Γηα λα απαληήζνπκε ζε έλα ηέηνην εξψηεκα ρξεηάδεηαη θαηαξρήλ λα αλαξσηεζνχκε πνηεο είλαη νη αλάγθεο πνπ ηθαλνπνηνχλ νη κχζνη. Νη κχζνη είλαη γεληθά ηζηνξίεο βαζηζκέλεο ζηελ παξάδνζε θαη ην ζξχιν."Δλεξγνπνηνχλ" ηηο πνιηηηζκηθέο δνκέο ή ηελ ηαπηφηεηα κηαο θπιήο, κηαο πφιεο, ελφο έζλνπο, ζπλδένληάο ηελ κε ζπκπαληηθέο αιήζεηεο. ΢πάξρνπλ κχζνη δεκηνπξγίαο ζε φιεο ηηο κπζνινγίεο ηνπ πιαλήηε πνπ αζρνινχληαη κε θνζκνινγηθά πξνβιήκαηα (ηε δεκηνπξγία ηνπ ζχκπαληνο, ησλ άζηξσλ θ.ιπ.) ΢πάξρνπλ, επίζεο, ηδξπηηθνί κχζνη, πνπ εξκελεχνπλ αηηηνινγηθά ηελ έλαξμε ιεηηνπξγίαο κηαο πφιεο. Ζ Αζήλα, ε Οψκε, ην Βπδάληην είλαη πφιεηο πνπ δηαζέηνπλ ηνλ ηδξπηηθφ ηνπο κχζν. Νη κχζνη εξκελεχνπλ, επίζεο, θπζηθά θαηλφκελα, αλεμήγεηα πνιηηηζκηθά θελά θαη φηη άιιν δελ κπνξεί λα εξκελεπζεί νξζνινγηθά. Έλα πιήζνο θπζηθά θαη θνηλσληθά θαηλφκελα πξνθαινχλ ηελ πεξηέξγεηα ηνπ αλζξψπνπ: νη θηλήζεηο ησλ νπξαλίσλ ζσκάησλ θαη νη θαηξηθέο κεηαβνιέο, ην ηδηαίηεξν ζρήκα θάπνηνπ βνπλνχ ή βξάρνπ, νη ηδηφηεηεο ησλ δψσλ θα ησλ θπηψλ, νη νλνκαζίεο ησλ ιαψλ, νη ραξαθηήξεο ησλ αλζξψπσλ, ηα πνηθίια, ζπρλά παξάμελα, ιαηξεπηηθά έζηκα ,φια απαηηνχλ έλα κχζν γηα λα εμεγεζνχλ. Ωζηφζν, δε δεκηνπξγήζεθαλ φινη νη κχζνη γηα εξκελεπηηθνχο ζθνπνχο. Πηνπο πεξηζζφηεξνπο εκπιέθεηαη κηα ππεξθπζηθή δχλακε ή ζεφηεηα, αιιά απηφ δελ απνθιείεη απφ ηελ επηθξάηεηα ηεο κπζνινγίαο ζξχινπο θαη απιέο αθεγήζεηο πνπ πέξαζαλ κέζσ ηεο πξνθνξηθήο παξάδνζεο απφ γελεά ζε γελεά. Δίλαη πνιχ πηζαλφ νη κχζνη λα απνηεινχλ κηα κεηαγξαθή αξραηφηεξσλ ηειεηνπξγηψλ-ηεξνηειεζηηψλ, νη νπνίεο ζθνπφ είραλ ηνλ έιεγρν ησλ θφβσλ γηα ηελ εζσηεξηθή θαη εμσηεξηθή πξαγκαηηθφηεηα. Ν Robert Graves κηιψληαο γηα ηνλ ειιεληθφ κχζν, αλαθέξεη: "Ν αιεζηλφο κχζνο κπνξεί λα νξηζηεί σο απνηέιεζκα ηεο ηειεηνπξγηθήο κίκεζεο πνπ ηειείην ζε δεκφζηνπο ενξηαζκνχο, θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο θαηαγξάθηεθε κε εηθνληζηηθφ ηξφπν". Ζ αιιεινπρία ησλ πξάμεσλ ζηηο ηεξνηειεζηίεο κε ηηο θξάζεηο ζην κχζν, ην παξακχζη θαη ην φλεηξν ηζνδπλακεί κε ην πέξαζκα απφ ηελ πξάμε ζην ιφγν θαη ην ζπκβνιηζκφ. Απφ κηα δηαθνξεηηθή ζθνπηά ν κχζνο αληηπξνζσπεχεη ηελ πξνζπάζεηα ηνπ αλζξψπνπ λα θξαηά ζην λνπ ηνπ θαη λα ζπκάηαη ην παξειζφλ. Πχκθσλα κε ηνλ Φξφηλη νη κχζνη δελ είλαη παξά φλεηξα πνπ πεγάδνπλ απφ ην αζπλείδεην, ελψ ν Γηνχγθ ππνζηήξηδε φηη απνθαιχπηνπλ ηα αξρέηππα ηνπ ζπιινγηθνχ αζπλεηδήηνπ.

6

ΘΟ΢ΚΟΓΟΛΗΑ

Κε ηνλ φξν θνζκνγνλία, (κόζμορ + γέγονα) ελλνείηαη κηα ζεσξία πξνέιεπζεο ηνπ ζχκπαληνο, είηε ζξεζθεπηηθνχ, κπζηθνχ, είηε επηζηεκνληθνχ ραξαθηήξα. Πηε κπζνινγία εηδηθφηεξα ν φξνο γίλεηαη θαηαλνεηφο σο κπζηθή αθήγεζε ή ζψκα κχζσλ πνπ ζρεηίδεηαη κε ηε δεκηνπξγία ηνπ ζχκπαληνο. Θεληξηθφ ζέκα ηεο θνζκνγνλίαο είλαη ν θνζκνγνληθφο κχζνο ή ελαιιαθηηθά κχζνο ηεο δεκηνπξγίαο. Ν θνζκνγνληθφο κχζνο - φζνλ αθνξά ζηα κπζνινγηθά θαη ζξεζθεπηηθά ηνπ ζπκθξαδφκελα - εξκελεχεη ηελ απαξρή ηνπ ζχκπαληνο σο εζθεκκέλε πξάμε δεκηνπξγίαο ελφο ππέξηαηνπ φληνο. Ζ επέθηαζε ηνπ φξνπ πέξα απφ ην καγηθνζξεζθεπηηθφ θαη κπζνινγηθφ ελλνηνινγηθφ ηνπ πιαίζην, εηζάγεη ζηε γεληθή ρξήζε ηεο έλλνηαο, κε ζξεζθεπηηθέο ή κπζνγελείο ζεσξίεο, πνπ ζηεξίδνληαη ζηε ζχγρξνλε επηζηήκε ή ηε θηινζνθία. Ζ ζεσξία ηεο παλζπεξκίαο, ε Κεγάιε έθξεμε θαη ε εμειηθηηθή ζεσξία εκπίπηνπλ ζε απηή ηελ θαηεγνξία θνζκνγνληθψλ εξκελεηψλ, πνπ μεθεχγνπλ απφ ηα φξηα ηεο επηθξάηεηαο ηνπ κχζνπ θαη πεξλνχλ ζηα φξηα ηεο επηθξάηεηαο ηνπ παξαηεξήζηκνπ θπζηθνχ ζχκπαληνο. Ν θνζκνγνληθφο κχζνο είλαη κηα ηζηνξία πνπ πεξηγξάθεη ηελ πξνέιεπζε ηνπ θφζκνπ. Αζρνιείηαη κε ηε δεκηνπξγία ηνπ θφζκνπ θαη ησλ αλζξψπηλσλ φλησλ.

΋ινη νη πνιηηηζκνί δηαζέηνπλ δηθνχο ηνπο θνζκνγνληθνχο κχζνπο, πνπ ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε αληαλαθινχλ, φρη κφλν ηελ αληίιεςε ελφο δεδνκέλνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο θνηλσλίαο ηνπ, γηα ηνλ πεξηβάιινληα θφζκν θαη ην λφεκά ηνπ, αιιά ππνδεηθλχνπλ επίζεο ηηο βαζηθέο πξνηεξαηφηεηέο ηνπ. Νη θνζκνγνληθνί κχζνη είλαη αηηηνινγηθνί σο πξνο ηε θχζε ηνπο θαη "εξκελεχνπλ" ηνλ θφζκν ηεο πξνεπηζηεκνληθήο επνρήο, ην πψο δηακνξθψζεθε δειαδή ν θφζκνο θαη απφ πνχ πξνήιζαλ νη άλζξσπνη.

7

Θνζκνγνλία ζηελ ειιεληθή κπζνινγία Οη Γεληέο ηωλ Θεώλ ΋ηαλ ζήκεξα ρξεζηκνπνηνχκε ηε ιέμε θφζκνο, εχθνια μερλνχκε φηη ε αξρηθή ζεκαζία ηεο είλαη: ηάμε, ζπγχξηζκα. Θαη ήηαλ νη Ίσλεο θηιφζνθνη πνπ νλφκαζαλ ην ζχκπαλ θφζκν, αθξηβψο γηαηί δήηεζαλ λα ην ηαθηνπνηήζνπλ. Πε θφζκν λα κεηαβάινπλ, ηηο σο ηφηε άζρεηεο κεηαμχ ηνπο, ζθφξπηεο παξαδφζεηο ησλ Διιήλσλ, επηρεηξνχλ θαη νη Ίσλεο ανηδνί. Ρν πξφβιεκα ηεο θαηαγσγήο ησλ πξαγκάησλ δελ πεξίκελε ηηο ζεσξίεο ηεο Ησληθήο ζρνιήο γηα λα βξεη ζηελ Διιάδα κία ιχζε. Ξνιχ θαηξφ πξηλ απφ ην Θαιή, ηνλ Αλαμίκαλδξν θαη ηνλ Ζξάθιεηην, ε κπζνινγηθή πνίεζε είρε αλαιάβεη λα ηθαλνπνηήζεη, κε ζαπκάζηεο εμεγήζεηο, ηελ θπζηθή πεξηέξγεηα ηνπ αλζξψπνπ ζρεηηθά κε ηε δεκηνπξγία ηνπ ζχκπαληνο θαη ηε γέλλεζε ησλ Θεψλ. Ξνηεο άξαγε είλαη νη αξρέγνλεο δνμαζίεο ηεο Διιάδαο; Δίλαη πην εχθνιν λα δηαπηζηψζνπκε ηελ χπαξμε ηεο πξψηεο θνζκνγνλίαο, παξά λα θάλνπκε ηελ ηζηνξία ηεο. Θαζψο δελ έκπαηλε ζην πιαίζην ηεο ειιεληθήο επνπνηίαο, ηα νκεξηθά έπε δελ θάλνπλ παξά ζπάληνπο ππαηληγκνχο θαη δελ πεξηέρνπλ, πάξα, πνιχ ζχληνκα απνζπάζκαηα γηα απηήλ, απφ ηα νπνία είλαη αδχλαην λα βγάινπκε έλα ζχζηεκα. Ζ ζενγνλία ηνπ Ζζίνδνπ, , είλαη κία καθξνζθειήο ζχλζεζε κηαο ηεξάζηηαο πνηθηιίαο ηνπηθψλ ειιεληθψλ παξαδφζεσλ, πνπ αθνξνχλ ηνπο ζενχο. Ρν έξγν είλαη νξγαλσκέλν σο κία δηήγεζε, πνπ αλαθέξεη πψο δεκηνπξγήζεθαλ νη ζενί, δεκηνπξγψληαο ηελ πξψηκε εζηθή θαη εχλνκε ηάμε ρσξίο λνκνζεζίεο. Κπζνινγηθή ζηε κνξθή, είλαη θηινζνθηθή ζην βάζνο, θαη κεξηθά θνκκάηηα πνπ ηελ ζπλζέηνπλ είλαη, ίζσο, ζχγρξνλα ησλ πξψησλ πξνζπαζεηψλ ησλ θπζηθψλ θηινζφθσλ λα αλαθαιχςνπλ ηηο ζηνηρεηψδεηο αξρέο ηνπ ζχκπαληνο. Ζ νξθηθή ζενγνλία, πνπ δαλείζηεθε πεξηζζφηεξα απφ έλα ζηνηρεία απφ ηελ αλαηνιή, πνπ έρεη ππνζηεί δηαδνρηθέο επεμεξγαζίεο θαη πνπ πνιιά ηεο απνζπάζκαηα, αλάκεζα ζε εθείλα πνπ θηάζαλε ζε εκάο, αλήθνπλ ζηηο ηειεπηαίεο επνρέο ηνπ ειιεληζκνχ, είλαη αθφκα πην απνκαθξπζκέλε, απφ ην πλεχκα ηεο αξραίαο θνζκνγνλίαο. ΋ζν γηα ην ζύζηεκα ηνπ Φεξεθύδε ηνπ ΢ύξηνπ, ε πξφζεζε λα ζπκθηιηψζεη ηνπο παξαδνζηαθνχο κχζνπο κε ηε θηινζνθία θαίλεηαη πάξα πνιχ θαζαξά, ψζηε λα αληιεί θαλέλαο απφ ηνχηε ηελ πεγή δίρσο δπζπηζηία. Δμαηηίαο ηεο έιιεηςεο θεηκέλσλ πνπ λα εθθξάδνπλ νινθιεξσηηθά θαη ζηελ πξψηε ηνπο αιιεινπρία ηηο παιηέο θνζκνγνληθέο αληηιήςεηο ηεο Διιάδαο, είκαζηε ππνρξεσκέλνη λα πεξηνξηζηνχκε λ’ αλαδεηήζνπκε ηα δηάζπαξηα ίρλε ηνπο θαη λα δηεγεζνχκε, πξνπάλησλ ζχκθσλα κε ηνλ Ζζίνδν, ηελ ηζηνξία ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ θφζκνπ θαη ηελ δηαδνρή ησλ ζετθψλ γελεψλ.

8

Νη πην παιηέο ελδείμεηο πνπ καο κέλνπλ απ’ απηέο ηηο πξψηεο αληηιήςεηο βξίζθνληαη ζε δπν ρσξία ηεο Ηιηάδαο. Ιέγεηαη ζ’ απηά, φηη φινη νη Θενί νθείινπλ ηελ γέλλεζή ηνπο ζηνλ Ωθεαλφ θαη φηη ν Ωθεαλφο έρεη γηα ζχδπγν ηελ Ρεζχα.

Ν Ωθεαλφο επνκέλσο είλαη ν παηέξαο, ν γελλήηνξαο, ε Ρεζχο είλαη ε κεηέξα, ε γφληκε κεηέξα πνπ γελλάεη θαη ηξέθεη. Ξνηεο ππήξμαλ νη πξψηεο δεκηνπξγίεο απηνχ ηνπ ζετθνχ δεπγαξηνχ; Ξψο φιε ε ζεηξά ησλ φλησλ εμαξηηέηαη απ’ απηφ; Ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν νη Έιιελεο αληηιακβάλνληαλ ηνλ Ωθεαλφ καο εμεγεί πσο κπφξεζαλ λα αλαδεηήζνπλε ζ’ απηφλ ηελ θαηαγσγή ηνπ θφζκνπ.

Απέξαληνο πνηακφο, πνπ ην πιαηχ ηνπ ξέκα, μαλαεξρφκελν ζηνλ εαπηφ ηνπ, ηπιίγεη ζπλάκα ηε γε θαη ηε ζάιαζζα.

Ν Ωθεαλφο είλαη ην φξην ησλ νξαηψλ πξαγκάησλ. Δπνκέλσο, κπφξεζαλ λα ππνζέζνπλ, φηη θαζεηί πνπ πεξηέρεη θαη πεξηθιείλεη είρε θάπνηε βγεη απφ ηνπο θφιπνπο ηνπ.

9

Απηφ ην αξρηθφ κεγάιν Νλ, πνπ αλαπαξηζηάλεηαη ζαλ έλαο ζεβαζηφο γέξνληαο, κε γιπθηά θαη εηξεληθή δηάζεζε, πνπ δελ παίξλεη πνηέ κέξνο ζηνπο θαβγάδεο ησλ ζεψλ πνπ θαηνηθεί καθξηά απφ ηνλ ΋ιπκπν θαη απφ ηε γε, ζε κία κνλαρηθή δηακνλή πνπ πνηέ δελ εγθαηαιείπεη, θαζψο ηαηξηάδεη ζε εθείλνλ πνπ είλαη ε ζηαζεξή θη ακεηάβιεηε αξρή ηεο δσήο ηνπ ζχκπαληνο. Ξνιιέο ειιεληθέο παξαδφζεηο είλαη ν απφερνο απηήο ηεο θνζκνγνληθήο ηδέαο. Ν Ωγπγφο ή Ωγχγεο πνπ ην φλνκά ηνπ είλαη κία άιιε κνξθή ηνπ νλφκαηνο ηνπ Ωθεαλνχ, ζεσξνχληαλ ζηελ Αηηηθή θαη ηελ Βνησηία ζαλ έλαο απηφρζνλαο, ζαλ έλαο πξψηνο βαζηιηάο δειαδή ζαλ έλαο παηέξαο ηεο αλζξσπφηεηαο. Νη Θενί-Ξνηακνί ζεσξνχληαλ επίζεο πσο ππήξμαλ νη πξφγνλνη πνιιψλ ειιεληθψλ θπιψλ. Νη πνηακνί ινηπφλ, κεγάινη θαη κηθξνί, φπσο θη νη πεγέο, θαη ε ίδηα ε ζάιαζζα, πξνέξρνληαη απφ ηνλ Ωθεαλφ. Απ’ απηφλ αληινχλ ηε δχλακή ηνπο ηε γελλεηηθή θαη γνληκνπνηνχλ. Ν Ωθεαλφο, απ’ φπνπ έξρνληαη φια ηα λεξά, είλαη έηζη ην ίδην ην λεξφ, αζάλαην ζηνηρείν πνπ δσνγφλεζε φιε ηε θχζε, ζηελ αξρή, θαη δελ παχεη λα ηε δσνγνλεί. Νη πξψηνη Έιιελεο, πνπ γη’ απηνχο ν Ωθεαλφο ήηαλ ν παηέξαο ησλ Θεψλ, είραλ επνκέλσο πξνπνξεπηεί ζ’ απηφ ην ζεκείν, φπσο ην παξαηεξεί ν Αξηζηνηέιεο, απφ ηηο ζεσξίεο ηνπ Θαιή.

Ο Ηρακλισ παλεφοντασ με τον ποταμό-κεό Αχελώο, που είχε πάρει τθ μορφι φιδιοφ για τθν ωραία Δθιάνειρα , τον αρπάηει από το ζνα κζρατό του, το ςπάει και τον κατατροπώνει.

10

Απηή ε απιή ηδέα πνπ βγάδεη φια ηα φληα απφ κηα κνλαδηθή αξρή, δε βξίζθεηαη ζηελ θνζκνγνλία ηνπ Ζζίνδνπ, πνπ ήδε είλαη πην πεξηπιεγκέλε θαη πην ζνθή. Απηή ε θνζκνγνλία είλαη έλα ζχζηεκα: θη απηφ ην ζχζηεκα ζηεξίδεηαη ζε κηαλ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ πνπ απνηεινχλ ην ζχκπαλ. «Ξξηλ απ’ ην θαζεηί ππήξμε ην Υάνο· έπεηηα ε Γε κε ην πιαηχ ην ζηήζνο ηεο, αηψλην θη αηξάληαρην ζηήξηγκα φισλ ησλ πξαγκάησλ · θη ν Έξωο, ν σξαηφηεξνο απφ ηνπο αζάλαηνπο, πνπ δηεηζδχεη κε ην γιπθφ ηνπ ιάγγεκα θαη ζηνπο Θενχο θαη ζηνπο αλζξψπνπο, πνπ δακάδεη ηηο θαξδηέο θαη ληθάεη ηηο θξφληκεο ζπκβνπιέο». Σάνο, Γαία, Έξσο λα ινηπφλ ηα ηξία πξσηαξρηθά ζηνηρεία· ζηνηρεία πνπ δελ έρνπλε ζπιιεθζεί ζα λα είραλε ζπλππάξμεη πάληα, πνπ ην πξψην ηνπο πξνεγείηαη απφ ηα δχν άιια, πνπ ππνηάζζνληαη επνκέλσο ζ’ έλα λφκν δηαδνρήο. Ρν Σάνο δελ έρεη εδψ ηε ζεκαζία πνπ ζα ηνπ δνζεί αξγφηεξα· δελ είλαη θαζφινπ ε χιε ζε θαηάζηαζε αδξάλεηαο θαη ζχγρπζεο, ην «rudis indigestaque moles» ηνπ Νβίδηνπ. Πχκθσλα κε ηελ εηπκνινγία ηεο ιέμεο, θαη φπσο ην εμεγνχζε ν Αξηζηνηέιεο, ην Σάνο είλαη ην δηάζηεκα· ην δηάζηεκα πνπ ραίλεη, αλνηρηφ γηα λα πεξηιάβεη ηα πάληα θαη πνπ πξνεγήζεθε απφ ηα πάληα. Ζ «Völuspa» ε ζθαλδηλαβηθή βάδεη, ην ίδην θη απηή, ζηελ αξρή ησλ πξαγκάησλ κηαλ απέξαληε άβπζζν πνπ νλνκάδεηαη «Ginnûngagap» (:ε άβπζζνο ησλ αβχζζσλ)· αιιά, ζε κηα απφ ηηο άθξεο απηήο ηεο αβχζζνπ είλαη ην Niflheim (ε θαηνηθία ησλ ζχλλεθσλ θαη ηεο ππθλήο, ςπρξήο, νκίριεο)·ζηελ άιιε, ην Muspelsheim (ε ρψξα ηεο θσηηάο), πνπ νθείινπλ λα ζπκπξάηηνπλε ζην έξγν ηεο δεκηνπξγίαο. Πηνλ Ζζίνδν, αληίζεηα, ην Σάνο είλαη απφιπηα απεξηφξηζην· ζα ήηαλε κηα θαζαξά αθεξεκέλε ζχιιεςε, αλ δελ ην αλαπαξηζηνχζαλ ζαλ έλα δηάζηεκα γεκάην απφ ζθνηάδη. Ζ Γαία, πνπ ππήξμε κεηά απ’ απηφ, δελ είλαη θαζφινπ ε Γε, φπσο παξνπζηάδνληαλ ζηα κάηηα ησλ Διιήλσλ· είλαη ε γήηλε χιε πξνο ηελ πνξεία ηεο δηακφξθσζεο. ΋ζν γηα ηνλ Έξσηα, παξά ην θείκελν ηνπ πνηεηή, δελ είλαη ν ιακπξφο Θεφο, πνπ αζηξάθηεη απ’ νκνξθηά, ν θηεξσηφο Θεφο, κε ηε λεαληθή ράξε θαη ηε ληθεθφξα ζαγήλε, πνπ ν Ξξαμηηέιεο ζα θάλεη ηελ εηθφλα ηνπ.

Απηφο ν πξσηφγνλνο Έξσο ηεο θνζκνγνλίαο είλαη κηα κπζνινγηθή εηθφλα πνπ ηπιίγεη κηα αθεξεκέλε ηδέα. Γελ είλαη, παξά «ε δχλακε έιμεο πνπ θάλεη ηα πξσηαξρηθά ζσκαηίδηα λα ζπγθεληξψλνληαη θαη λα ζπλδπάδνληαη κεηαμχ ηνπο (λα ζπλαξκνινγνχληαη). Γε δεκηνπξγεί ηίπνηα κνλάρνο ηνπ· φκσο κε ηελ ελέξγεηα ηνπ φια ηα ζηνηρεία θη φια ηα φληα ηείλνπλ λα ελσζνχλ, θη απ’ απηή ηελ έλσζε πξνθχπηεη ε δσή. Κ’ απηφλ, πξαγκαηηθά, φια ζα γελλεζνχλε, δηαδνρηθά, απφ ην Σάνο θαη ηε Γαία, απφ ην δηάζηεκα θαη ηε γήηλε χιε.

11

Απφ ην Σάνο βγαίλεη πξψηα ην Έξεβνο θη ε Λχρηα. Ρν Έξεβνο πνπ, ζχκθσλα κε ηηο θνηλέο δνμαζίεο, απισλφηαλ θάησ απφ ηε Γε, δείρλεη, ζπλήζσο, ην δηαθνπηφκελν ζθνηάδη, κε ην πεξηνδηθφ μαλαγχξηζκα. ΋κσο εδψ Έπεβορ και Νςξ πξνζσπνπνηνχλ απιψο ην πξσηαξρηθφ ζθνηάδη δηαηξεκέλν ζε δχν αξρέο, δχν πξψηεο αηηίεο: κηα αξρή αξζεληθηά θαη κηα ζειπθηά. Απηέο νη δχν αξρέο, ελσκέλεο, γελλνχλ ηνλ Αηζέξα θαη ηελ Ζκέξα: ην θσο δειαδή ζηηο απάλσ πεξηνρέο θαη ην θσο ζηε γήηλε αηκφζθαηξα. Λα ινηπφλ έλα πξψην απνηέιεζκα ηεο Αγάπεο: κ’ απηήλ, ηα ζθνηάδηα γελλάλε ην θσο. Λα αθφκα ε πξψηε εθαξκνγή ηνπ λφκνπ πνπ δηέπεη φιεο ηηο θνζκνγνληθέο δεκηνπξγίεο, πνπ ν πνηεηήο μεδηπιψλεη κπξνζηά καο ζηε ζεηξά· λφκνπ πνπ ν θ.

Maury δηαηχπσζε πνιχ θαζαξά κε ηα παξαπάλσ ιφγηα: «΋ηαλ πξφθεηηαη λα ζρεκαηηζηεί έλα θαηλνχξην ζηνηρείν, νη αξρέο πνπ ε ζπλεξγαζία ηνπο πξνζδηνξίδεη ην ζρεκαηηζκφ ηνπ, πξνζσπνπνηνχληαη απφ ηνλ πνηεηή ζε δχν φληα δηαθνξεηηθνχ θχινπ, πνπ γελλνχλ, ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο ηεο αλζξψπηλεο γέλλεζεο, απηφ ην θαηλνχξην ζηνηρείν, πνπ είλαη κε ηε ζεηξά ηνπ πξνζσπνπνηεκέλν» .

Θη αθνχ έγηλε ην θσο, ε δεκηνπξγία αλαπηχζζεηαη, φρη, φπσο ζηελ Δβξατθή Γέλεζε, κε ηε ζέιεζε ελφο ππέξηαηνπ Θενχ, αιιά θάησ απφ ηελ επίδξαζε ηνπ Έξσηα. Ζ Γαία δελ αξγεί λα γελλήζεη ηνλ Οςπανό, ηνλ έλαζηξν νπξαλφ, πνπ ν ζφινο ηνπ ηε ζθεπάδεη νιάθεξε θαη ζα πξέπεη λα ρξεζηκέςεη γηα δηακνλή ησλ «καθαξίσλ αζαλάησλ».

Γελλάεη θαηφπη ηα κεγάια βνπλά πνπ νξζψλνληαη ζηελ επηθάλεηά ηεο, ην βάξαζξν ησλ ζαιαζζψλ, πνπ έρεη αλνηρηεί ζηα βάζε ηεο, πνπ ν πνηεηήο νλνκάδεη Ξφλην. « Ν Ξφληνο γελλήζεθε ρσξίο έξσηα»: ππαηληγκφο γηα ηελ παξαγσγηθή αληθαλφηεηα ηνπ αξκπξνχ λεξνχ, αληίζεηε πξνο ησλ λεξψλ πνπ ηξέθνπλ ην έδαθνο.

12

Πην εμήο ε Γαία ζα ελψλεηαη κε ηνλ Νπξαλφ γηα λα θέξλεη ζηελ επηθάλεηα η’ άιια ζηνηρεία: ν γάκνο ηνπο, πνπ ζπρλά έρεη ηξαγνπδεζεί, αξγφηεξα, απφ ηελ ειιεληθή πνίεζε, ζα είλαη ε πεγή ηεο παγθφζκηαο δσήο. Δίλαη ην πξσηαξρηθφ δεπγάξη, ην αζάλαην δεπγάξη πνπ δνμνινγνχλ ήδε νη βεδηθνί πνηεηέο. Απφ ηελ έλσζή ηνπο γελληέηαη ζηελ αξρή ν Ωκεανός, ν πνηακφο ησλ πνηακψλ· εηθφλα ηνπ ζρεκαηηζκνχ ησλ πεγαίσλ λεξψλ, πνπ πξαγκαηηθά είλαη ηα παηδηά η’ νπξαλνχ θαη ηεο γεο. Έξρνληαη θαηφπηλ νη Ρηηάλεο, πνπ είλαη νη αθαηέξγαζηεο δπλάκεηο « ν Θνίνο θη ν Θξηφο, ν ΢πεξίσλ, ν Ηαπεηφο, ε Θεία, ε Οεία ή Οέα, ε Θέκηο, ε Κλεκνζχλε, ε Φνίβε ε ρξπζνζηέθαλε· ε επγεληθά Ρεζχο θαη ηέινο ν ζηεξλνγέλλεηνο, ν Θξφλνο κε ηηο επηδέμηεο ζπκβνπιέο» . ΋ζν γηα ηηο άιιεο ζεφηεηεο, πνπ κεξηθέο ηνπο δελ αλαθέξνληαη παξά ηνλ Ζζίνδν, εθθξάδνπλ, θαηά ην πιείζηνλ, ηηο κεγάιεο δπλάκεηο ηεο Φχζεο θαη ηα θπξηφηεξα ηεο θαηλφκελα.

Ν ΢πεξίσλ (εθείλνο πνπ βαδίδεη απάλσ) είλαη ν ήιηνο, ζεσξνχκελνο ζηελ αλνδηθή ηνπ θίλεζε πάλσ απ’ ηνλ νξίδνληα.

Ζ Θεία ( απφ ηε ιέμε ηελ αξραία ζεψ =ηξέρσ;) είλαη ε απγή πνπ ην απαιφ ηεο θσο εθηνμεχεηαη κέζα ζηνλ νπξάλην ζφιν. Ζ Φνίβε είλαη ε αζηξαθηεξή ιάκςε ηνπ ήιηνπ ή ηνπ θεγγαξηνχ. Ν Θξηφο είλαη, πηζαλφλ θη απηφο, ν ήιηνο· επεηδή πην θάησ ν πνηεηήο καο ιέεη πσο ν Θξηφο γέλλεζε ηνλ Αζηξαίν, κπζνινγηθφ πξφζσπν αζηξηθνχ ραξαθηήξα. Σσξίο λα ζηακαηήζνπκε ζηε Θέκηδα θαη ηε Κλεκνζχλε, πνπ πξνζσπνπνηνχλ ήδε εζηθέο ηδέεο, αο ζπλερίζνπκε ηελ απαξίζκεζε ηνπ Ζζίνδνπ, γηα λα βξνχκε, ζ’ απηή, ηελ έθθξαζε ησλ θαζαξά θπζηνθξαηηθψλ ηδεψλ ηνπ πνηεηή.

13

Ζ Γαία γέλλεζε χζηεξα ηνπ ζθιεξνχο Θχθισπεο. Δίλαη ν Βξφληεο, ν Πηεξφπεο, ν Άξγεο, πνπ δψζαλε ζην Γία ηνλ θεξαπλφ, πνπ ζθπξειαηήζαλε ηε βξνληή . Δδψ ε εξκελεία δίλεηαη απφ ηηο ίδηεο ηηο ιέμεηο. Ν Βξφληεο είλαη ν ζφξπβνο ηεο βξνληήο· ν Πηεξφπεο είλαη ε αζηξαπή· ν Άξγεο ε άζπξε ιάκςε ηεο ειεθηξηζκέλεο θσηηάο. –

Απφ ηνλ Νπξαλφ θαη ηε Γαία γελληνχληαη θαηφπη γηγάληηα θαη ηεξαηψδε φληα, νη Δθαηφγρεηξεο, πνπ ην ηεξάζηην θνξκί ηνπο έρεη πελήληα θεθάιηα θη είλαη νπιηζκέλν κε εθαηφ ρέξηα: είλαη ν Θφηηνο (ν παξάθνξνο), ν Βξπάξεσο (ν δπλαηφο), ν Γχεο (κε ηα νγθψδε κέιε)· θνβεξά παηδηά πνπ, απφ ηε γέλλεζή ηνπο, ηα’ απνζηξέθεηαη ν παηέξαο ηνπο θαη πνπ ηξέθνπλε γηα ηνλ Νπξαλφ έλα αδπζψπεην κίζνο.

Ωζηφζν ν Νπξαλφο, πνπ πήξε έλα ηφζν κεγάιν κέξνο ζην έξγν ηεο δεκηνπξγίαο, ζέιεη, θάπνηα ζηηγκή, λα ζηακαηήζεη απηφ ην δξφκν.

Κφιηο γελληνχληαλ ηα παηδηά ηνπ, ηα βχζηδε κέζα ζηα ζπιάρλα ηεο γεο ,ζηα Ράξηαξα…

14

Ζ Γαία επαλαζηαηεκέλε γηα ηε ζθιεξφηεηα ηνπ ζπδχγνπ ηεο, νπιίδεη ελαληίνλ ηνπ, ηνλ πην επηδέμην θαη πην ηνικεξφ απφ ηνπο γηνχο ηεο, ηνλ Θξφλν, πνπ αηθληδηάδεη ηνλ παηέξα ηνπ, ηνλ αθξσηεξηάδεη θαη ξίρλεη καθξηά ηα λεθξά ππνιείκκαηα ηνπ αληξηζκνχ ηνπ.

Απφ ηηο ζηαγφλεο ηνπ αίκαηνο πνπ ρχζεθαλ απφ ην αθξσηεξηαζκέλν ζψκα ηνπ Νπξαλνχ πάλσ ζηε Γε, γελλήζεθαλ νη «ζθιεξέο» Δξηλχεο.

Ρα ζετθά απνκεηλάξηα πέθηνπλε ζηε ζάιαζζα, θαη επηπιένπλε ζηελ επηθάλεηά ηεο: γχξσ ηνπο καδεχεηαη έλαο ιεπθφο αθξφο, απ’ ηνλ νπνίν γελλήζεθε ε Αθξνδίηε.

Ζ θαηαδίθε ηνπ Νπξαλνχ ζε αληθαλφηεηα θη ν εξρνκφο ζηελ εμνπζία ηνπ γηνχ ηνπ Θξφλνπ ζεκαδεχνπλ, πξαγκαηηθά, κηα λέα πεξίνδν, κηα δεχηεξε θάζε ζηελ αλέιημε ηεο δεκηνπξγίαο.

Ν Νπξαλφο πνπ είρε πξνζπαζήζεη λα ζηακαηήζεη ηνχηε ηελ αλέιημε, θαηαζηξέθνληαο ηα ίδηα ηνπ παηδηά,· παξακεξίζηεθε απφ ηελ εμνπζία ηνπ θφζκνπ, απνρσξίζηεθε ηε γε θαη ζην ζξφλν αλέβεθε ν Θξφλνο.

15

Ρν έξγν ηεο γέλλεζεο, πνπ κηα ζηηγκή ζηακάηεζε, μαλαπήξε ην δξφκν ηνπ, θάησ απφ ηε δηεχζπλζε ηνπ Θξόλνπ, δειαδή ηνπ Υξόλνπ, πνπ ξπζκίδεη ζην εμήο ηελ αλαγθαία πνξεία ησλ πξαγκάησλ. Απηή ε ηδέα θαλεξψλεηαη ζην έξγν ηνπ πνηεηή κε ηελ έλσζε ηνπ Θξφλνπ θαη ηεο Οέαο, πνπ δελ είλαη θαζφινπ εδψ απηφ πνπ ζα είλαη αξγφηεξα, κηα ζεφηεηα ηεο γεο.

Ζ θνζκνγνληθή Οέα (απηή πνπ ξέεη) είλαη ην έκβιεκα ηεο θίλεζεο, ηεο δηαδνρήο θαη ηεο δηάξθεηαο. Ζ αηψληα Φχζε, ληθήηξηα ελάληηα ζηα πξψηα εκπφδηα πνπ νξζψλνληαλ θαηά ηεο πξνφδνπ ηεο, ζα ζπλερίζεη επνκέλσο ηε δνπιεηά ηεο δηακφξθσζεο. Νη Ρηηάλεο, νη αξρέγνλεο δπλάκεηο, δέζκηεο απ’ ηνλ Νπξαλφ, μαλαβξίζθνπλε ηε ιεπηεξηά ηνπο, θαη θαηλνχξηεο ζετθέο γεληέο έξρνληαη λα πξνζηεζνχλε ζηηο παιηέο. Πε ιίγν, πξαγκαηηθά, ν Ξφληνο, ελσκέλνο κε ηε Γαία, γίλεηαη ν πξφγνλνο φισλ ησλ ζενηήησλ, πνπ πξνζσπνπνηνχλ ηηο δπλάκεηο θαη ηηο κχξηεο φςεηο ηεο ζάιαζζαο, θη φισλ εθείλσλ πνπ πξνζσπνπνηνχλ ηνπο κηθξνχο πνηακνχο θαη ηηο πεγέο, πνπ βξίζθνπκε ηε καθξηά απαξίζκεζή ηνπο ζηε Θενγνλία.

Π’ απηέο ηηο δεκηνπξγίεο, κέζα ζηελ ηάμε ηεο Φχζεο αληαπνθξίλνληαη, θαηά ηε βαζηιεία ηνπ Θξφλνπ, άιιεο δεκηνπξγίεο πνπ αλήθνπλε ζηελ εζηθή ηάμε: αθεξεκέλεο αιιεγνξίεο, φπνπ εθθξάδνληαη φια ηα αηζζήκαηα θη φιεο νη αξρέο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ χπαξμε ηνπ αλζξψπνπ, πνπ ζε ιίγν ζα θάλεη ηελ εκθάληζή ηνπ. Ζ Λχρηα, απηή ε αξρέγνλε θφξε ηνπ Σάνπο θαη ηνπ Δξέβνπο, γελλάεη ην Θάλαην, Ρνλ Όπλν, ην ζχλνιν ησλ Ονείπων· γελλάεη ηηο

Κνίξεο,

ηε Λέκεζε, ην Γφιν, ηελ Αθνιαζία, ηα θξηρηά Γεξαηεηά, ηε θινγεξή Γηρφλνηα. Ζ Γηρφλνηα κε ηε ζεηξά ηεο γελλάεη ηελ θνπξαζηηθή Δξγαζία, ηνλ Ξφλν, ηηο Κάρεο, θαη ηέινο ηνλ ΋ξθν.

16

Ζ βαζηιεία ηνπ Θξφλνπ είδε επνκέλσο λα παξνπζηάδεηαη ε ηδέα ηεο εζηθήο, κ’ φιεο ηηο εμειίμεηο πνπ πεξηθιείλεη. Ρν ζχκπαλ σζηφζν απέρεη πνιχ απφ ηελ ηειείσζε ηνπ, θαη, πξηλ λα θηάζεη ζηελ ηειεπηαία ηνπ κνξθή, ζα πξέπεη λα πεξάζεη κηα θαηλνχξηα επαλάζηαζε. Ν δεχηεξνο θχξηνο ηνπ θφζκνπ ζα έρεη ηελ ίδηα ηχρε κε ηνλ πξψην. ΋πσο εθείλνο, ζα πξνζπαζήζεη λα βάιεη εκπφδηα ζηελ πξφνδν ηεο δσήο,· φπσο εθείλνο, ζα ληθεζεί, ζ’ αλαηξαπεί θαη ζα εθζξνληζηεί απφ ην γηφ ηνπ.

Ζ κπζηθή ηζηνξία ηνπ Νπξαλνχ μαλαπαξνπζηάδεηαη κε θάπνηεο αιιαγέο, ζηελ ηζηνξία ηνπ Θξφλνπ.

΋πσο εθείλνο θαηαρψληάδε κέζα ζηα ζπιάρλα ηεο γεο φια ηα παηδηά πνπ ε Γαία ηνπ έδηλε, ν Θξφλνο θαηαβξνρζίδεη φια ηα λενγέλλεηα ηεο Οέαο.

Έλα κνλάρα θαηαθέξλεη λα ηνπ μεθχγεη, ράξε ζ’ έλα ηέρλαζκα ηεο κεηέξαο ηνπ. Απηφ ην παηδί, πνπ μέθπγε απ’ ηελ αδεθαγία ηνπ Θξφλνπ, είλαη ν Γίαο, πνπ ζα θαηνξζψζεη λα αιπζνδέζεη ηνλ παηέξα ηνπ θαη λα ηνλ αλαγθάζεη λα μαλαθέξεη ηνπο ζηε δσή ηνπο Θενχο πνπ είρε θαηαπηεί.

Δπνκέλσο, κάηαηα ν ρξφλνο θαηαβξνρζίδεη θαη θαηαζηξέθεη ηα πάληα· ηα πξάγκαηα πνπ ππήξμαλε, ζε λα ππάξρνπλ αθφκα. Ζ δσή ηεο Φχζεο δε ζα έρεη θακία δηαθνπή θη ε γνληκφηεηά ηεο δε ζα είλαη πηα άζθνπε.

Η Ρζα ξεγελά τον Κρόνο δίνοντάσ του να καταπιεί μια πζτρα ςτη θζςη του Δία

17

Νη ηξεηο δηαδνρηθέο βαζηιείεο, ηνπ Οπξαλνύ, ηνπ Θξόλνπ θαη ηνπ Γία δελ είλαη θαζφινπ, θαζψο θαίλεηαη, κηα θνζκνγνληθή εθεχξεζε. Θα αληαπνθξίλνληαη, δίρσο άιιν, ζε παιηέο παξαδφζεηο. Ρν επίζεην Θξνλίσλ, πνπ ην δίλαλε ζην Γία, ζα έπξεπε λα θάλεη λα ππνηίζεηαη, φηη είρε έλαλ παηέξα κε ην φλνκα Θξφλνο. Δμάιινπ, ν Νπξαλφο θη ε Γε, ήηαλε, γηα ηνπο πξψηνπο πιεζπζκνχο ηεο Διιάδαο, ην αξρηθφ δεπγάξη, πνπ δεκηνχξγεζε φια ηα φληα. Ξαίξλνληαο απηνχο ηνπο κχζνπο ν Ζζίνδνο ηνπο έθαλε λα εθθξάδνπλ κηα ηδέα αδηαθηινλίθεηνπ κεγαιείνπ. Πηα κάηηα ηνπ, ν θφζκνο δελ έθηαζε μαθληθά, κήηε εχθνια, ζηελ θαηάζηαζε ηζνξξνπίαο θαη αξκνλίαο· δελ έθηαζε εθεί, παξά κε πνιιέο επαλαζηάζεηο θαη κε κηα ζεηξά πξνφδνπ, πνπ ηίπνηα δε κπφξεζε λ’ αλαθφςεη ην δξφκν ηεο. Π’ απηή ηελ πνξεία ηνπ ζχκπαληνο πξνο ηελ ηειείσζή ηνπ, ε ηδέα ηεο ηάμεο ειεπζεξψλεηαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν· αιιά ε ηάμε δε ζα βαζηιέςεη αιεζηλά παξά φηαλ ν Γίαο ζα έρεη ληθήζεη φιεο ηηο ερζξηθέο δπλάκεηο, πνπ είλαη αληίζεηεο αθφκα ζηε δξάζε ηνπ. Αλάκεζα ζηελ πηψζε ηνπ Θξφλνπ θαη ζηελ αλάξξεζε ηνπ Γία ηνπνζεηείηαη, πξαγκαηηθά, κηα πεξίνδνο αληίζηαζεο θαη δηακάρεο, φπνπ ε αλαζηαησκέλε Φχζε είλαη ιεία κηα θνβεξήο θξίζεο: θξίζε γέλλεζεο, απφ ηελ νπνία κέιινπλ λα βγνπλ θαηλνχξηεο θη αλψηεξεο κνξθέο, ηεο δσήο. Ζ πάιε ησλ αληίζεησλ δπλάκεσλ θη ν ζξίακβνο ησλ θαιχηεξσλ αλάκεζά ηνπο, ελάληηα ζηηο πην αηειείο, θαίλεηαη επνκέλσο φηη ππήξμε, ζηε ζθέςε ηνπ πνηεηή, ε ίδηα ε πξνυπφζεζε ηεο αλάπηπμεο ησλ πξαγκάησλ κέζα ζηνπο θφιπνπο ζηε Φχζεο,· ηδέα πνπ βγαίλεη απ’ ηελ αθήγεζε πνπ καο θάλεη, ζηε κάρεο ησλ Ρηηάλσλ θαηά ησλ Νιχκπησλ Θεψλ Νη Ρηηάλεο, πνπ είλαη δψδεθα νθείινπλ ηε γέλλεζή ηνπο ζην αξρηθφ γελλεηνξηθφ δεπγάξη: ηνλ Νπξαλφ θαη ηε Γε. Απφ άπνςε ζενγνληθή, ε Ρηηαλνκαρία δελ είλαη επνκέλσο άιιν πξάκα απφ ηελ πάιε ησλ παηδηψλ ηεο Γαίαο θαη ηνπ Νπξαλνχ θαηά ησλ γηψλ ηνπ Θξφλνπ, πνπ αξρεγφο ηνπο είλαη ν Γίαο.

Αιιά, πξέπεη λα ζεκεηψζνπκε, φηη νη Ρηηάλεο δε κάρνληαη φινη ελάληηα ζηνπο Νιχκπηνπο. Αλάκεζα ζηνπο ζειπθνχο Ρηηάλεο βξίζθνπκε δχν ζεφηεηεο πνπ αξγφηεξα ζα είλαη καδί κε ην Γία, πνπ, ζε κπζνινγηθή γιψζζα, ζα γίλνπλε ζχδπγνί ηνπ: ε Θέκηο θαη ε Κλεκνζχλε. Ζ Θέκηο, πνπ απ’ απηή ζα γελλεζεί ε Γίθε, είλαη ε ηδέα ηεο ηάμεο θαη ηνπ λφκνπ· ε Κλεκνζχλε, είλαη ε κλήκε, ε αλάκλεζε· είλαη ε δξάζε ηνπ παξειζφληνο πνπ δηαησλίδεηαη κέζα ζηε δηάξθεηα.

18

Αλ, κέζα ζ’ απηή ηελ πάιε, φινη νη Ρηηάλεο δελ είλαη νη ερζξνί ησλ Θεψλ, απηφ ζπκβαίλεη, επεηδή ν Γίαο δε κπνξεί λα ζθεθηεί λα θαηαζηξέςεη, δίρσο εμαίξεζε, φιεο ηηο δπλάκεηο ησλ ζηνηρείσλ ηεο Φχζεο. Ξεξηνξίδεηαη ζηα λα ηηο δακάζεη ζ’ φηη έρνπλ ην ηεξαηψδεο θαη ην άξξπζκν, θαη λα ηηο θάλεη λα ζπκπξάμνπλ, βάδνληαο ηεο ζε κηα ηάμε, ζηελ θαζηέξσζε ηεο λέαο ηάμεο φπνπ ζα πξνεμάξρεη. Απηή ε ηδέα θαλεξψλεηαη απφ ηελ αξρή θηφιαο ηεο αθήγεζεο ηεο Θενγνλίαο. Νη Ρηηάλεο θαη νη γηνί ηνπ Θξφλνπ, παίξλνληαο ζέζε νη κελ ζηελ ΋ζξπ, νη δε ζηνλ ΋ιπκπν, θαηαγίλνληαλ ζ’ έλα ιπζζαζκέλν αγψλα, πνπ θαηλφηαλ φηη δε ζα ηειείσλε πνηέ, φηαλ ν Γίαο ζθέθηεθε λα βγάιεη απφ ηα Ράξηαξα ηνπο ηξεηο Γίγαληεο Θφηην, Βξηάξεσ θαη Γχε, πνπ ν παηέξαο ηνπ είρε εθεί θιείζεη θαη πνπ ε παξέκβαζή ηνπο ζα θέξεη ηε λίθε πξνο φθειφο ηνπ. Ν Γίαο δε ζα κπνξέζεη λα ληθήζεη ηνπο Ρηηάλεο, ηνπο ερζξνχο ηνπ, παξά κε ηε βνήζεηα ησλ άιισλ Ρηηάλσλ, ζπκκάρσλ ηνπ· δε ζα κπνξέζεη λα ληθήζεη ηηο απξνζκέηξεηεο θαη ηαξαρψδεηο δπλάκεηο ηεο Φχζεηο παξά αληηπαξαζέηνληαο ηνπο δπλάκεηο φρη ιηγφηεξν ηζρπξέο. Νη Ρηηάλεο ινηπφλ ρσξίδνληαη ζε δχν νπιηζκέλα ζψκαηα πνπ ζα πηαζηνχλ αλακεηαμχ ηνπο· δειαδή η’ απνραιηλσκέλα ζηνηρεία ζα ζπγθξνηήζνπλ κηα κάρε φπνπ ε λίθε ζα θαηαιήμεη κε ην κέξνο ηεο ηάμεο, αιιά ζα εμαγνξαζηεί απηή κ’ έλα θνβεξφ θαηαθιπζκφ.

Ζ ηάμε αξρίδεη αλάκεζα ζηα δχν κέξε, νπιηζκέλα κε πειψξηνπο βξάρνπο, πνπ απφζπαζαλ απφ ηα βνπλά, πνπ είλαη ηα πεδία ησλ καρψλ. Ν ζφξπβνο ηνπ αγψλα ζπληαξάδεη ζπλάκα ηνπ νπξαλφ, ηε γε θαη ηε ζάιαζζα· εηζρσξεί θη σο ηα θαηάβαζα ηνπ Ραξηάξνπ. Μαθληθά, παίξλεη κέξνο ζηελ πάιε θη ν ίδηνο ν Γίαο· θάλεη λ’ αληερήζεη ε βξνληή ηνπ, λα ιάκςνπλ νη αζηξαπέο ηνπ· ξίρλεη ζπλέρεηα ηνλ θεξαπλφ.

19

Ζ γφληκε γε θαίγεηαη, ηξέκνληαο, ηα κεγάια δάζε ππξπνινχληαη, ηα πάληα αλαβξάδνπλ, θη νιάθεξε ε γε, θαη ηα ξεχκαηα ηνπ Ωθεαλνχ θη ε απέξαληε ζάιαζζα· γχξσ απφ ηνπο θαηαρζφληνπο Ρηηάλεο ζθνξπίδεηαη έλαο απνπληθηηθφο αηκφο, έλαο ππξαθησκέλνο αγέξαο· ηα ηνικεξά ηνπο ηα βιέκκαηα έρνπλε ζακπψζεη, ηπθισκέλα απφ ην θσο ηνπ θεξαπλνχ. Ζ ππξθαγηά απιψλεηαη σο ην Σάνο· απ’ φηη ηα κάηηα βιέπνπλε, απ’ φηη απηηά αθνχλε, ζα έιεγε θαλέλαο πσο ε γε θη νπξαλφο αλαζηαηψλνληαλ, ε κηα ζεηνκέλε ζηε βάζε ηεο, θη ν άιινο πέθηνληαο απφ ην χςνο ηνπ. Πχγρξνλα νη άλεκνη ζεθψλνπλ ζηξνβίινπο απφ ππθλφ θνπξληαρηφ θαη ηνπο κεηαθέξνπλ, κε ηηο αζηξαπέο θαη ηηο βξνληέο, απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ κεγάινπ Γία, κε ηηο θξαπγέο θαη ηελ αληάξα ηεο κάρεο, ζηε κέζε ησλ δχν ζηξαηψλ . Νη Θχθισπεο ζπλέβαιαλ απνθαζηζηηθά ζηε λίθε ηνπ Γία θαη ησλ αδειθψλ ηνπ ,δίλνληαο ζην Γία ηελ βξνληή , ηελ αζηξαπή θαη ηνλ θεξαπλφ, ζηνλ Ξνζεηδψλα ηελ ηξίαηλα θα ζηνλ Ξινχησλα ηελ «θπλεήλ», κηα ζθνχθηα απφ ζθπινηφκαξν πνπ ηνλ έθαλε αφξαην. Ρέινο ε λίθε θεξδίδεηαη απφ ηνπο Δθαηφγρεηξεο, ζχκκαρνπο ηνπ Γία, πνπ ξίρλνπλ πάλσ ζηνπο Ρηηάλεο ηξηαθφζηνπο βξάρνπο, πνπ ηνπο αλαπνδνγπξίδνπλ θαη ηνπο βνπιηάδνπλε ζηνλ Ράξηαξν. Ζ κεγάιε εηθφλα πνπ κ’ απηή ηειεηψλεη ε αθήγεζε, καο δίλεη ηελ έλλνηα. Θα ηελ είρε εκπλεπζηεί ν πνηεηήο, ή ε ιατθή θαληαζία, πνπ απηφο είλαη ν εξκελεπηήο ηεο, απφ ην ζέακα ηεο Φχζεο ζ’ νξηζκέλα κέξε ηεο Διιάδαο, απφ ην ζέακα κεγάισλ θαηαξξεχζεσλ απφ ηελ ΋ζξπ θαη ηνλ ΋ιπκπν, απφ ηνπο ζθφξπηνπο βξάρνπο πνπ ζπλαληάκε ζηηο πιαγηέο ηνπο θαη ζηα πφδηα ηνπο, απφ ηηο απέξαληεο ραξάδξεο ηνπο, απ ηηο βαζηέο ηνπο ζρηζκέο. Π’ απηέο ηη πξαγκαηηθέο εηθφλεο πξνζηέζεθε θαη ε παξάδνζε κηαο κεγάιεο γεσινγηθήο αλαζηάησζεο, πνπ έδξα ηεο ππήξμε άιινηε ε Θεζζαιία, αλαζηάησζεο ζχγρξνλεο κε ηελ αλζξσπφηεηα θαη πνπ ε αλάκλεζή ηεο δηαηεξήζεθε ζηελ αθήγεζε ηνπ θαηαθιπζκνχ ηνπ Γεπθαιίσλα.

20

Δξκελεπηηθή απόπεηξα

Δίλαη επξέσο γλσζηφ φηη νη Αξραίνη Έιιελεο δεκηνχξγεζαλ ηελ πην κεζηή κπζνινγία ηνπ θφζκνπ. Ν ζθνπφο γηα ηνλ νπνίν ην έθαλαλ ήηαλ λα εμεγήζνπλ ηνλ θφζκν θαη ηα θπζηθά θαηλφκελα πνπ ζπλέβαηλαλ γχξσ ηνπο θαη λα ζεκαηνδνηήζνπλ ηηο αμίεο ηεο θνηλσλίαο ηνπο. Δίλαη μεθάζαξν φηη βάζηδαλ ηε δσή ηνπο ζε απηή ηε κπζνινγία θαη ηελ δηακφξθσλαλ κε βάζε ηνπο θαλφλεο πνπ απηή έζεηε, κε δεδνκέλν φηη ηα πξφζσπα θαη νη θαηαζηάζεηο έρνπλ ζπκβνιηθφ ραξαθηήξα. Νη ηφζν ζθνδξέο ζπγθξνχζεηο αλάκεζα ζηηο ζεφηεηεο ηεο ειιεληθήο ζενγνλίαο, εξκελεχνπλ πηζαλά θάπνηεο κεηαβνιέο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ. Έλαο θαηαθιπζκφο , έλαο ζεηζκφο, κηα ζενκελία, ε εκθάληζε ή ε βχζηζε ελφο λεζηνχ, ζα κπνξνχζε λα ππξνδνηήζεη κηα γφληκε θαληαζία, κε ζελάξηα πνπ μεπεξλνχλ ηα αλζξψπηλα κέηξα θαη βξίζθνπλ πην πηζαλή εμήγεζε, ζε κηα δηακάρε αλάκεζα ζε ππέξηεξεο δπλάκεηο.

Νη ζπγθξνχζεηο απηέο φκσο ζεκαηνδνηνχλ επίζεο ηε ξήμε ηνπ παιηνχ κε ην λέν. Ζ δσή θαη ε κπζνινγία απνηεινχλ δχν έλλνηεο αιιειέλδεηεο θαη φηη ζπκβαδίδνπλ ζην κνλνπάηη ηεο ηζηνξίαο. Νη λεφηεξεο αληηιήςεηο γηα ηνλ θφζκν, ηνπο ζενχο ,ηε δσή θαη ην ζάλαην δελ κπνξνχλ λα ππάξμνπλ, αλ δελ ζπγθξνπζηνχλ θαη «ληθήζνπλ» ηηο παιηέο. Πηηο πηπρέο ηηο κπζνινγίαο παξαηεξνχκε ζπγθξνχζεηο κεηαμχ αξραίσλ ζεψλ( Ρηηάλεο, Γίγαληεο, Δθαηφγρεηξεο), νη νπνίνη ραξαθηεξίδνληαη θπξίσο απφ θηελψδε κπτθή δχλακε θαη βάξβαξεο ζπκπεξηθνξέο θαη ησλ ζχγρξνλσλ γηα εθείλε ηελ επνρή ζεψλ ηνπ Νιχκπνπ πνπ μερσξίδνπλ κε ηελ επζηξνθία, ηε ρξήζε ηνπ κπαινχ θαη ηελ αίζζεζε ηνπ δηθαίνπ. Απηή ε ζχγθξνπζε εηθνλίδεη ηελ πξφνδν ηνπ πνιηηηζκνχ.

21

Ρν γεγνλφο φηη νη ζπγθξνχζεηο απηέο γίλνληαη αλάκεζα ζηα κέιε κηαο νηθνγέλεηαο(γνλείο ελαληίσλ παηδηψλ θαη παηδηά ελάληηα ζηνπο γνλείο ηνπο) ζα κπνξνχζε ζηελ ίδηα ινγηθή λα εξκελεπηεί κε ηελ ζχγθξνπζε ηεο λέαο γεληάο κε ηελ παιηά , ηφζν δχζθνιε θαη ηφζν αλαγθαία γηα λα ππάξμεη πξφνδνο.

Έλα απφ ηα θπξηφηεξα κελχκαηα πνπ πεξλνχλ κέζα απφ ηνπο κχζνπο, είλαη ην γεγνλφο φηη ε ζρέζε ησλ γνλέσλ κε ησλ παηδηψλ πξέπεη λα κεηαβιεζεί, φηαλ ηα παηδηά θηάζνπλ ζε κηα ειηθία. Ξην ζπγθεθξηκέλα, φπσο ζε πνιιά ζεκεία ηεο κπζνινγίαο ηα παηδηά ζθνηψλνπλ ηνπο γνλείο ηνπο, έηζη θαη ζηελ πξαγκαηηθή δσή νη έθεβνη ζα πξέπεη λα πεξηνξίζνπλ ζεκαληηθά ηελ δεζκεπηηθή πξνζηαζία ηεο νηθνγέλεηάο ηνπο.

Θα πξέπεη δειαδή νη έθεβνη λα αλεμαξηεηνπνηεζνχλ απφ ηνπο γνλείο ηνπο θαη λα ραξάμνπλ ηελ δηθή ηνπο πνξεία, ψζηε λα επηηχρνπλ ζηελ κεηέπεηηα δσή ηνπο, έρνληαο ιάβεη ηα σθέιηκα ζηνηρεία πνπ ηνπο κεηαιακπάδεπζαλ νη γνλείο ηνπο. Δίλαη, πνιχ ζεκαληηθφ νη λένη λα απαγθηζηξσζνχλ απφ ηελ νηθνγελεηαθή ηνπο εζηία, αλ ζέινπλ λα δεκηνπξγήζνπλ ηελ δηθή ηνπο δσή.

22

Αλαδήηεζε ηζηνξηθήο αιήζεηαο ζηελ θνζκνγνλία. Σαπηνπνίεζε κε επξήκαηα ηεο επηζηήκεο

Ζ επνρή πνπ, φηαλ νη ζενί «ζχκσλαλ», γίλνληαλ ζεηζκνί θαη θαηαθιπζκνί, δεκηνπξγνχληαλ λέεο ζηεξηέο, λεζηά αλαδχνληαλ απφ ηε ζάιαζζα θαη άιια θαηαπνληίδνληαλ ραξαθηεξίδεηαη απιψο κπζηθή, άξα ζηε ζθαίξα ηεο θαληαζίαο.

Ν κχζνο κε ηνλ πξνθνξηθφ ιφγν, πεξλά απφ γεληά ζε γεληά θαη εμηζηνξεί ηζηνξηθά, πνιηηηζηηθά, πεξηβαιινληηθά θαη θνηλσληθά γεγνλφηα. Ζ Κπζνινγία είλαη έλα ζχζηεκα απφ κχζνπο, νη νπνίνη ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο θαη πξνζπαζνχλ λα δψζνπλ κηα εξκελεία γηα ηελ αξρή ηνπ θφζκνπ, ηελ γελεζηνπξγφ δχλακε ηνπ ζχκπαληνο αιιά θαη ηα αθξαία θπζηθά θαηλφκελα φπσο πιεκκχξεο, ζεηζκνί, εθξήμεηο εθαηζηείσλ θ.α., ζε κηα επνρή πνπ δελ είραλ αλαπηπρζεί νη θπζηθέο επηζηήκεο, αληηθαηνπηξίδνληαο πάληνηε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ θάζε ιανχ. Ν ρψξνο θαη ν ρξφλνο ελφο κχζνπ πνιιέο θνξέο είλαη αξθεηά απξνζδηφξηζηνο. Ν κχζνο ζπκίδεη ηνλ ηξφπν πνπ φια ηα παξακχζηα μεθηλάλε ,«κηα θνξά θη έλαλ θαηξφ, ζε έλαλ ηφπν καθξηλφ…». Νη κχζνη φκσο είλαη παξακχζηα; Δίλαη απνθπήκαηα ηεο θαληαζίαο θαη κφλν, ή πεξηθιείνπλ αιήζεηεο; Ξνιχ ζπρλά νη κχζνη ππήξμαλ αθφξκεζε γηα ηελ αλαδήηεζε ηεο ηζηνξηθήο αιήζεηαο.

Νη Κπθήλεο θαη ε Ρξνία, γηα παξάδεηγκα, ζεσξείην φηη αλήθαλ ζην ρψξν ηεο θαληαζίαο ηνπ Νκήξνπ, κέρξη πξηλ απφ εθαηφ ρξφληα, φηαλ ε αξραηνινγηθή ζθαπάλε έθεξε ζην θσο ηηο απνδείμεηο χπαξμήο ηνπο

23

Ν

νκφηηκνο

θαζεγεηήο

γεσινγίαο

ηνπ

Ξαλεπηζηεκίνπ

Αζελψλ,

Ζιίαο

Καξηνιάθνο, ππνζηεξίδεη φηη νη κχζνη ελδερνκέλσο, εμηζηνξνχλ, αιιεγνξηθά, κεγάια θπζηθνγεσινγηθά γεγνλφηα, πνπ ζήκεξα κε βάζε ηα πνξίζκαηα ηεο επηζηήκεο ππνινγίδνπκε φηη δηαδξακαηίζηεθαλ ζηε ιεθάλε ηεο Κεζνγείνπ . Πηηο Κπζνινγίεο φισλ ησλ ιαψλ γίλεηαη ιφγνο γηα θαηαθιπζκνχο. Νη θαηαθιπζκνί φκσο πνπ πεξηγξάθνληαη θαη αλαθέξνληαη ζηηο κπζνινγίεο, είλαη θπξίσο απφ ην ρψξν εθείλνλ φπνπ είρε αλαπηπρζεί έλαο κεγάινο πνιηηηζκφο. Θαη απηφο ν ρψξνο είλαη, απηφο ηεο Κεζνγείνπ, ηεο Κεζνπνηακίαο κέρξη θαη ην ζεκεξηλφ Ξεξζηθφ Θφιπν.

΢πάξρεη, ινηπφλ, κηα νκάδα κχζσλ ζρεηηθά κε ηνπο θαηαθιπζκνχο, πνπ αλαθέξνληαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν γχξσ ζην 4000-5000 πξηλ απφ ζήκεξα, δειαδή κεηαμχ 2000 θαη 3000 π.Σ. Απηή ε πεξίνδνο νπζηαζηηθά ζπκπίπηεη κε ην ιεγφκελν θιηκαηηθφ φπηηκνπκ ηεο Νινθαίλνπ, κηα πεξίνδν πνπ είρακε πςειφηεξεο βξνρνπηψζεηο θαη πςειφηεξε ζεξκνθξαζία απφ φηη έρνπκε ζήκεξα. Ξψο έρνπλ ρξνλνινγεζεί απηά ηα πξάγκαηα; Πηε Κεζνπνηακία, φπσο γλσξίδνπκε, είραλ έλαλ πνιχ παιηφ πνιηηηζκφ πνπ μεθίλεζε ην 5000 π.Σ. Θαηά ηελ 5ε ρηιηεηία, θηάλνπλ ζην Δξηληνχ νη Πνπκέξηνη. Δθεί, ινηπφλ, ππάξρνπλ δηαθνξέο ζηηο ηνκέο ησλ γεσινγηθψλ ζηξσκάησλ. Πε νξηζκέλα απφ απηά παξαηεξνχκε θαη αλζξψπηλε παξνπζία κέζσ ζξαπζκάησλ απφ θεξακηθά. Αλ ηα ρξνλνινγήζνπκε φια απηά, ζα παξαηεξήζνπκε φηη ππάξρνπλ πεξίνδνη φπνπ έρνπκε άξγηιν (πνπ ζεκαίλεη πιεκκχξα – θαηαθιπζκφ), κεηά έρνπκε εκθάληζε ηνπ αλζξψπνπ, κεηά δηαθφπηεηαη απηή ε παξνπζία θαη νχησ θαζεμήο.

24

Γηα λα κπνξέζεη λα εξκελεχζεη θαλείο ηνπο θαηαθιπζκνχο πξέπεη λα γλσξίδεη πψο κεηαβάιιεηαη ην θιίκα. Ρν θιίκα κεηαβάιιεηαη πεξηνδηθά. Δπνκέλσο, κεηαβάιινληαη θαη νη βξνρνπηψζεηο θαη ηα πδξνκεηεσξνινγηθά θαηλφκελα. Άξα πεξηκέλνπκε λα γίλνληαη θαηαθιπζκνί ζε δηαθνξεηηθέο πεξηφδνπο θαη ε γεσινγηθή αλάιπζε έρεη δείμεη φηη θάηη ηέηνην έρεη ζπκβεί.

Έρνπκε, ινηπφλ, νδεγεζεί ζην ζπκπέξαζκα φηη ν ιεγφκελνο θαηαθιπζκφο ηνπ Λψε ζπκπίπηεη κε έλαλ θαηαθιπζκφ πνπ ζηε κπζνινγία ησλ Πνπκεξίσλ αλαθέξεηαη Πηνπζνχξληα.

Ή

κε

έλαλ

άιινλ

σο θαηαθιπζκφο ηνπ

θαηαθιπζκφ,

απηφλ

ηνπ

Νπηλαπηζηίκ. Νη παξαπάλσ πξέπεη λα έρνπλ γίλεη γχξσ ζην 2000 π.Σ. Πηελ

ειιεληθή

Κπζνινγία

γίλεηαη

αλαθνξά

ζε

ηξεηο

ηνπιάρηζηνλ πεξηφδνπο θαηαθιπζκψλ, θαη ζπγθεθξηκέλα γηα ηνπο θαηαθιπζκνχο: ηνπ Ωγχγε, ηνπ Γεπθαιίσλα θαη ηνπ Γάξδαλνπ

25

Ν πξψηνο άλζξσπνο πνπ θαηνίθεζε ζηελ Διιάδα, ήηαλ ν homo sapiens. Ήξζε ζηελ θαξδηά ηεο παγεηψδνπο επνρήο (γχξσ ζην 30000 π.Σ.) γηαηί βξήθε εδψ επηφηεξν θιίκα θαη βίσζε φιεο ηηο κεηέπεηηα γεσινγηθέο κεηαβνιέο.

Πηελ

επνρή

ηνπ

πνιιέο

λεζησηηθέο

πεξηνρέο,

ήηαλ

μεξά.

Δπίζεο

ε

Ξεινπφλλεζνο ήηαλ ελσκέλε κε ηε Πηεξεά Διιάδα. Ξξηλ 18.000 ρξφληα ππήξραλ παγεηψλεο ζην βφξεην εκηζθαίξην ηεο γεο θαη ε ζηάζκε ηεο ζάιαζζαο ήηαλ πνιχ ρακειφηεξα ζε ζρέζε κε ηε ζεκεξηλή (125 έσο 150 κέηξα ρακειφηεξα).

Κεηά ην 18000 π.Σ. παξαηεξήζεθε απφηνκε αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο πνπ είρε ζαλ απνηέιεζκα ην ιηψζηκν ησλ πάγσλ θαη ηελ απφηνκε ππεξπιήξσζε ησλ ιηκλψλ. Ρεξάζηηεο πνζφηεηεο λεξνχ ήηαλ δεζκεπκέλεο ζε κνξθή πάγνπ, ζε παγεηψλεο χςνπο 3 ρηιηνκέηξσλ. ΋ηαλ άξρηζαλ λα ιηψλνπλ νη πάγνη, ηα κεγάια πνηάκηα ηεο ΒΑ Δπξψπεο θαη ηεο δπηηθήο Αζίαο, πνπ εθβάινπλ ζηνλ Δχμεηλν Ξφλην, ηνλ ηξνθνδφηεζαλ κε ηεξάζηηεο πνζφηεηεο λεξνχ.

Σηελ εηθόλα, θαίλεηαη ε θαηάζηαζε πνπ επηθξαηνύζε ζηελ παγωκέλε Επξώπε πξηλ 18000 ρξόληα: ε θακπύιε ε'-ε' νξηνζεηεί ηηο πεξηνρέο πνπ ήηαλ θαιπκκέλεο από ηνπο παγεηώλεο, ε Β-Β αληηζηνηρεί ζην ηόηε όξην δελδξώδνπο βιάζηεζεο ελώ ε Α-Α αληηζηνηρεί ζην ζεκεξηλό όξην ηωλ κόληκα παγωκέλωλ εδαθώλ.

26

Ν Δχμεηλνο Ξφληνο, ε Ξξνπνληίδα θαη ην βνξεηναλαηνιηθφ Αηγαίν δελ επηθνηλσλνχζαλ κεηαμχ ηνπο, επεηδή νη ζεκεξηλνί ζαιάζζηνη δίαπινη ηνπ Βνζπφξνπ θαη ησλ Γαξδαλειίσλ (Διιήζπνληνο) ήηαλ ηφηε μεξά. Ρα λεξά δελ κπνξνχζαλ λα πάλε πξνο Βνξά, ιφγσ ησλ παγεηψλσλ, νχηε πξνο ηα αλαηνιηθά φπνπ ήηαλ ηα Νπξάιηα φξε. Δπνκέλσο ηα λεξά ησλ επξσπατθψλ πνηακψλ έξεαλ πξνο ηελ Αξάιε, ηελ Θαζπία θαη ηε Καχξε ζάιαζζα πνπ ήηαλ ηφηε ιίκλε. Νη ιίκλεο απηέο είραλ πεληαπιάζηα επηθάλεηα απφ φηη ζήκεξα. Ζ ζηάζκε ηεο ζάιαζζαο ζηνλ Δχμεηλν Ξφλην (πνπ ήηαλ ηφηε κηα θιεηζηή ιεθάλε κε γιπθφ λεξφ), αλέβεθε γξεγνξφηεξα απφ ηελ αληίζηνηρε ηεο παγθφζκηαο ζάιαζζαο, ππεξρείιηζε ηνλ Βφζπνξν (πφξνο βνφο) , δεκηνχξγεζε έλα ζηελφ ζαιάζζην πέξαζκα. θαη απφ ηελ Ξξνπνληίδα κέζσ ησλ Γαξδαλειίσλ έθζαζε ζην ΒΑ Αηγαίν Απηή

ε

πδάησλ πεξηγξάθεηαη ζηελ ειιεληθή κπζνινγία κε Γάξδαλνπ, πνπ πξέπεη λα είλαη,

φπσο αλαθέξεη ν

απφηνκε

αχμεζε

ησλ

ηνλ θαηαθιπζκφ ηνπ

Γηφδσξνο ν Πηθειηψηεο, ν

αξραηφηεξνο απφ φινπο. Πχκθσλα κε ην κχζν, ν Γάξδαλνο ήηαλ γηνο ηνπ Γία, ν νπνίνο έθπγε απφ ηε Πακνζξάθε θαη πήγε ζηε Κηθξά Αζία, φπνπ ππήξμε γελάξρεο ησλ Ρξψσλ. Άιισζηε, ε νλνκαζία Γαξδαλέιηα αιιά θαη ε πξντζηνξηθή ρψξα Γαξδαλία θέξνπλ ην φλνκά ηνπ. Απφ ηνλ Γάξδαλν έσο ηνλ Έθησξα κεζνιαβνχλ 7 γελεέο. Πηνηρεία γη' απηφλ ηνλ θαηαθιπζκφ δίλεη ν Γηφδσξνο ν Πηθειηψηεο ηνλ 1ν αη. π.Σ. ζην έξγν ηνπ «Βηβιηνζήθε ηζηνξηθή» (V 47, 3-5 θαη 48, 2-3).

Ν

πεξηγξαθφκελνο σο θαηαθιπζκφο ηεο Πακνζξάθεο, πξέπεη λα έγηλε ηνπιάρηζηνλ 10000 ρξφληα πξηλ απφ ηνλ θαηαθιπζκφ ηνπ Λψε. Κάιινλ έγηλε πξηλ απφ 14.000 _ 12.500 ρξφληα θαη πξνέθπςε απφ ηελ είζνδν ηεο Καχξεο ζάιαζζαο ζην Αηγαίν. Γεσθπζηθέο έξεπλεο ζηνλ ππζκέλα ηνπ Διιεζπφληνπ, ηνπ Βνζπφξνπ θαη ηνπ Αηγαίνπ έρνπλ δείμεη πσο ε ζηάζκε ηεο ζάιαζζαο ηνπ Αηγαίνπ ήηαλ ρακειφηεξε 30-40 κ. απ' φηη είλαη ζήκεξα. Ν θαηαθιπζκφο έγηλε επεηδή άλνημε ην ζηφκην γχξσ απφ ηηο Θπαλέο Ξέηξεο, δειαδή ην ζηφκην πξνο ηνλ Βφζπνξν (φπνπ ηνπνζεηνχληαη νη Ππκπιεγάδεο Ξέηξεο). ΋ηαλ ε ζηάζκε ζηε Καχξε Θάιαζζα θάπνηα ζηηγκή άξρηζε λ' αλεβαίλεη ηα λεξά βξήθαλ δηέμνδν πξνο ην Αηγαίν. Ν Γηφδσξνο αλαθέξεη φηη νη ςαξάδεο ζην λεζί ηε Πακνζξάθεο αλέβαδαλ ζηα δίρηπα ηνπο πέηξηλα θηνλφθξαλα, επεηδή είραλ θαηαθιπζζεί νιφθιεξνη νηθηζκνί.

27

Πηηο εηθφλεο κε ηελ άλνδν ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο, βιέπνπκε ηελ Λήζν Γήιν, ελσκέλε κε ηα γεηηνληθά ηεο λεζηά.

Ζ ιέμε Γήινο ζεκαίλεη απηή «πνπ θαλεξψλεηαη». Πηε κπζνινγία ε Γήινο είλαη ην λεζί πνπ γέλλεζε ε Ιεηψ ηνλ Απφιισλα. Βέβαηα Γήινο κπνξεί λα ζεκαίλεη θαη ην γεγνλφο φηη μερψξηζε απφ ηελ γεηηνληθή μεξά ιφγσ ηεο αλφδνπ ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο.

28

Νη πνηακνί είλαη ζενί θαη είλαη ηέθλα ηνπ Ωθεαλνχ θαη ηεο Ξπζίαο. Νη πνηακνί φκσο ζπγρξφλσο αλαθέξνληαη θαη σο γελλήηνξεο λεζηψλ φπσο ε Παιακίλα. Δίλαη απιψο έλα απνθχεκα ηεο θαληαζίαο ησλ αξραίσλ;

Άξαγε ν Αρειψνο είλαη ν γελλήηνξαο ησλ Δρηλάδσλ λήζσλ;

Ν κχζνο ιέεη φηη νη Δρηλάδεο, πνπ ήηαλ λχκθεο θαη θαηνηθνχζαλ δεμηά θαη αξηζηεξά απφ ηνλ Αρειψν (ζεφο-πνηακφο), ζπζίαδαλ ζε φινπο ηνπο ζενχο εθηφο απφ ηνλ Αρειψν.

Γηα ην ζεφ δελ ήηαλ ηίπνηε λα μαπνζηείιεη ηηο λχκθεο , ζηε... ζάιαζζα - «ζε έλαλ άιιν ηφπν» φπσο ιέεη ραξαθηεξηζηηθά ν κχζνο - γηα λα ηηο ηηκσξήζεη. Θαη φλησο έηζη έγηλε, κε απνηέιεζκα νη Δρηλάδεο λχκθεο λα γίλνπλ ηα κηθξά λεζάθηα, πνπ βξίζθνληαη... έθηνηε ζην Ηφλην, θαηά κήθνο ησλ αθηψλ ηεο Αηησιναθαξλαλίαο.

Αρειώνο Δάλ δνχκε πψο εμειίζζεηαη παιαηνγξαθηθά ε ζάιαζζα δπηηθά απφ ηε ζεκεξηλή αθηή, ζα δηαπηζηψζνπκε φηη ην 18000 π.Σ. νη Δρηλάδεο λήζνη ήηαλ πξνέθηαζε ηεο μεξάο. Αλέβεθε, ινηπφλ, ε ζηάζκε ηεο ζάιαζζαο ζηγά ζηγά θαη θαηέθηεζε ηελ μεξά αθήλνληαο λα πξνεμέρνπλ νη ιφθνη. Απηή ε δηεξγαζία μεθίλεζε 16.000-18.000 ρξφληα πξηλ. Ν κχζνο εδψ ηαπηίδεηαη θαη πάιη κε ηε γεσινγία.

29

Αλαπφθεπθηα δεκηνπξγνχληαη εχινγα εξσηήκαηα: Ξσο είλαη δπλαηφλ λα δηαηεξήζεθαλ φινη απηνί νη κχζνη, κε ηελ πξνθνξηθή παξάδνζε σο ηελ ηζηνξηθή επνρή; Ξψο έγηλε ε πξνθνξηθή κεηάδνζε απφ γεληά ζε γεληά; Ξψο κεηαβηβάζηεθε ε θπζηθνγεσινγηθή απηή εμέιημε απφ ηηο γεληέο ηεο Άλσ Ξαιαηνιηζηθήο επνρήο, ηεο Κεζνιηζηθήο θαη ηεο Λενιηζηθήο επνρήο, σο ηελ επνρή ηνπ Ζζηφδνπ θαη ησλ άιισλ πνπ ηα θαηέγξαςαλ; Νη Έιιελεο έθηαζαλ ζηνλ επξχηεξν Αηγαηαθφ ρψξν γχξσ ζην 2000 π. Σ. (ή θαη’ άιινπο γχξσ ζην 3000 π. Σ)., πνπ είλαη έλα πνιχ κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα. Κέζα ζε 12.000 ρξφληα είρε αιιάμεη εληειψο νιφθιεξν ην παξάθηην ηνπίν. Πηνλ Αηγαηαθφ θαη Ξεξη - Αηγαηαθφ ρψξν νη ξίδεο ηνπ πνιηηηζκνχ ζπλδένληαη φρη κφλνλ κε ηηο επλντθέο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο ηεο πεξηνρήο αιιά θαη κε ηηο θπζηθνγεσινγηθέο κεηαβνιέο θαη κε ην γεσδπλακηθφ θαζεζηψο πνπ επηθξαηνχζε ζηελ πεξηνρή». Ρν πηζαλφηεξν είλαη φηη ηα θαηλφκελα απηά έθαλαλ ηφζν κεγάιε εληχπσζε ζηνπο θαηνίθνπο ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο, ψζηε δηαηεξήζεθε ε αλάκλεζή ηνπο ζηελ πξνθνξηθή ηνπο παξάδνζε (κχζν) γηα πάλσ απφ δέθα ρηιηάδεο ρξφληα!

30

΢Τ΢ΥΔΣΗ΢ΚΟ΢ ΣΖ΢ ΔΙΙΖΛΗΘΖ΢ΚΤΘΟΙΟΓΗΑ΢ ΚΔ ΣΗ΢ ΚΤΘΟΙΟΓΗΔ΢ ΑΙΙΧΛ ΙΑΧΛ.

Κπζνινγία ηεο Κεζνπνηακίαο Ζ κπζνινγία ηεο Κεζνπνηακίαο παξνπζηάδεη θνηλά ζηνηρεία αιιά θαη δηαθνξέο κε ηελ ειιεληθή κπζνινγία. Σαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα είλαη ην έπνο Γθηιγθακέο(κχζνο ηνπ Ξξνκεζέα δεζκψηε) θαη ε θνζκνγνλία (έπνο Δλνχκα Έιηοθνζκνγνλία νπξαλνχ θαη γεο).

΋ιεο νη Θνζκνγνλίεο ησλ ιαψλ ηεο γεο γλσξίδνπλ έλα εκβξπψδε θφζκν πνπ ππήξρε ζε κηα αξρέγνλε επνρή, πξηλ αθφκε ρσξηζηνχλ ν νπξαλφο θαη ε γε. Πε πνιιέο θνζκνγνλίεο ν θφζκνο δεκηνπξγείηαη απφ ηα λεξά ή ην βαζχ σθεαλφ θαη ζε άιιεο απφ κηα ραψδε θαηάζηαζε. Ρν ζέκα ηνπ αξρέγνλνπ χδαηνο πνπ ζηηο αξρατθέο Θνζκνγνλίεο παξνπζηάδεηαη σο θνζκηθφ θαη ζπγρξφλσο ζετθφ ζχλνιν, βξίζθεηαη θαη ζηνπο Πνπκέξηνπο. Θάπνηε ν θφζκνο δεκηνπξγείηαη απφ ηνλ σθεαλφ , πάλσ απφ ηνλ νπνίν έλαο ζεφο ζχκθσλα κε ηελ παξάδνζε ν Καξδνχθ, ν θαηνπηλφο κεγάινο ζεφο ηεο Βαβπιψλαο , άπισζε κηα θαιακέληα ςάζα, πάλσ ζηελ νπνία ζπζζψξεπζε ην ρψκα ηεο γεο.

31

Ρν θνζκνγνληθφ-ζενγνληθφ έπνο “Δλνύκα Έιηο” πεξηγξάθεη ηελ αξρέγνλε πξν-θνζκηθή θαηάζηαζε σο κηα ζπγθερπκέλε κάδα φπνπ δέζπνδαλ νη ζενπνηεκέλεο κνξθέο δπν σθεαλψλ : Ν πξψηνο ήηαλ αξζεληθφο θαη ην φλνκα ηνπ ήηαλ Ακπζνύ (πνιχ πηζαλέο νη ζπγγέλεηεο κε ηελ ειιεληθή ιέμε άβπζζνο). Απηφο ήηαλ ν ―σθεαλφο ησλ γιπθψλ λεξψλ‖, φπσο ραξαθηεξίδεηαη ζηηο πιάθεο πνπ έρνπλ ραξαρζεί ζε ζθελνεηδή γξαθή, πνπ ήξζαλ ζην θσο απφ ηηο αιιεπάιιειεο αξραηνινγηθέο αλαζθαθέο ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο Κεζνπνηακίαο.

Ν δεχηεξνο σθεαλφο ήηαλ ζειπθφο θαη νλνκαδφηαλ Σηακάη. Σαξαθηεξίδεηαη σο ν ―σθεαλφο ησλ αικπξψλ λεξψλ‖. Αθφκε, ε Ρηακάη πξνζδηνξίδεη πέξα απφ ην πξνεγνχκελν θαη κηα γεσ-θνζκνινγηθή θαηάζηαζε πνιχ θνληά πξνο ην ειιεληθφ εζηφδεην Σάνο.

΋ηαλ ινηπφλ ν Ακπζνχ θαη ε Ρηακάη, ή κε άιια ιφγηα ε Άβπζζνο θαη ην Υάνο, έζκημαλ εξσηηθά ηηο ηξνκεξέο ζπκπαληηθέο ελέξγεηέο ηνπο, γελλήζεθαλ νη πξψηνη ζενί, νη νπνίνη αξγφηεξα -έλα ζηαζεξφ ζέκα πνπ ζπλαληάκε ζε πνιιέο κπζνινγίεο- ζα ζπγθξνχνληαλ κε ηνπο ζενχο πνπ ζεκαηνδνηνχζαλ ηελ πξφηεξε ζπκπαληηθή εμνπζία.

32

Ξξψηα γελλήζεθε ν Αλνχ, ν ζεφο ηνπ Νπξαλνχ, ή ν Νπξαλφο ν ίδηνο . Ν Αλνχ πνπ εθθξάδεη ηελ απαξρή κηαο γελεαινγίαο ζεψλ, πνπ ζα εδξαηψλνληαλ ζηελ εμνπζία, φπσο νη Νιχκπηνη ζενί ζηελ Διιεληθή Κπζνινγία, ήηαλ γηνο ηνπ Αλζάξ θαη ηεο Θηζηάξ, νη νπνίνη γελλήζεθαλ απφ ηνπο Ιαρκνχ θαη Ιαρακνχ, πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα πνηάκηα θαη ηελ ζάιαζζα θαη έιθνπλ ηελ θαηαγσγή ηνπο απ’ επζείαο απφ ηελ πξψηε έλσζε ηνπ αξρέγνλνπ δεχγνπο Ακπζνχ θαη Ρηακάη.

Ν Αλνχ, ινηπφλ, ν ζεφο ηνπ νπξαλνχ ήηαλ ν πξσηφηνθνο ζεφο ηεο λέαο δπλαζηείαο θαη ν ίδηνο γέλλεζε ―θαη’ εηθφλα‖ ηνπ ηνλ Έα θαη ΈαΩάλλεο, ζεφ ηεο γεο θαη ησλ λεξψλ, θαη αθφκε, ηεο ζνθίαο θαη ηεο γλψζεο ησλ νπξαλίσλ θαη ησλ γήηλσλ πξαγκάησλ. Ν Έα, θαιείηαη επίζεο ζηελ ζνπκεξηαθή γιψζζα θαη σο Δλθί. ΋πσο καο πιεξνθνξνχλ νη πιάθεο πνπ είλαη ραξαγκέλεο ζε ζθελνεηδή γξαθή, ε παξνπζία ησλ λέσλ ζεψλ ππήξμε άθξσο ελνριεηηθή γηα ηνπο παιαηνχο, νη νπνίνη απνθάζηζαλ ηελ εμνιφζξεπζε ησλ πξψησλ.

Ζ αληηπαιφηεηα απηή, φπσο πνιχ ζπρλά ζπκβαίλεη ζηα πξψηκα ζενγνληθά ζηάδηα πνιιψλ κπζνινγηψλ ησλ ιαψλ, αληαλαθιά, ηελ πάιε πνπ έρεη λα θάλεη κε ηελ αλάγθε δηαθχιαμεο ηεο πξψηεο θαηάζηαζεο πνπ μεπήδεζε απφ ην αξρέγνλν ράνο απφ ηελ κηα, θαη απφ ηελ άιιε, ηελ αλάγθε γηα πεξηζζφηεξε ζπγθεθξηκελνπνίεζε θαη ζαθέζηεξν νξηζκφ ησλ δξάζεσλ πνπ αλακεηγλχνληαη ζηελ πξψηκε απγή ηνπ θφζκνπ. Ν Ακπζνχ θαη ν Κνπκκνχ θαηαζηξψλνπλ έλα ζρέδην εμνιφζξεπζεο ησλ λέσλ ζεψλ. Ζ Ρηακάη παξφηη επηδηψθεη θαη απηή ηελ θαηαζηξνθή ησλ επηγφλσλ, δηζηάδεη σζηφζν, δηφηη αλαινγίδεηαη ηνπο θφπνπο θαη ηα βάζαλα πνπ ρξεηάζηεθαλ γηα ηελ δεκηνπξγία ησλ δεχηεξσλ.

33

Ν Έα, πνπ σο παληνγλψζηεο αλάκεζα ζηνπο λένπο ζενχο, θαηάιαβε ηα ζρέδηα ησλ παιαηνηέξσλ, αληέδξαζε ηαρχηαηα: έξημε έλα ππλσηηθφ πγξφ ζηα κάηηα ηνπ Ακπζνχ, θαη ηνλ απνθνίκηζε βαξηά. Κεηά, ν ζεφο ηεο ζνθίαο έπηαζε ηνλ Κνπκκνχ, θαη αθνχ ηνπ έδεζε ηελ κχηε κ' έλα ζρνηλί, άξρηζε λα ηνλ ηξαβάεη, θάλνληαο ηνλ, αλήκπνξν γηα θάζε αληίδξαζε. Πθφησζε ηνλ Ακπζνχ, πξνθαιψληαο έηζη ζηελ Ρηακάη, αθφξεην πέλζνο θαη απειπηζία. Ζ ζεά ηνπ Σάνπο νξθίζηεθε εθδίθεζε. Δλ ησ κεηαμχ φκσο, είρε γελλεζεί απφ ηνλ Έα, έλαο ζεφο, ν νπνίνο έκειε λα ηηκεζεί απφ ηνπο Βαβπισλίνπο σο ε ππέξηαηε ζεφηεηα, αλάκεζα ζηνπο ππφινηπνπο ζενχο. Ρν φλνκα απηνχ ηνπ γηνπ ηνπ Έα ήηαλ Καξληνχθ. Ζ Ρηακάη είρε ήδε αξρίζεη ηηο ζπληξηπηηθέο επηζέζεηο ηεο ελαληίνλ ηνπ Αλνχ θαη ησλ απνγφλσλ ηνπ. Ν Αλνχ, θαη ν Έα δνθίκαζαλ λα ηελ απνηξέςνπλ δίρσο φκσο απνηέιεζκα. Όζηαηε ειπίδα ησλ ζεψλ είρε απνκείλεη κφλνλ ν λεψηεξνο αλάκεζα ηνπο, ν Καξληνχθ.

Ζ εκθάληζε ηνπ Καξληνχθ ζην Βαβπισληαθφ πάλζενλ είλαη πνιχ δπλακηθή θαη άθξσο πνιεκηθή. Ξαξηζηάλεηαη λα θέξεη ηφμν θαη βέιε θαη λα ζπλνδεχεηαη απφ έλα δψν πνπ είρε ηελ κνξθή ελφο δξαθνληνεηδνχο γξχπα θαη νλνκαδφηαλ Πηξξνχο. Ν ηειεπηαίνο ζα γηλφηαλ θαη ην "ζήκα θαηαηεζέλ" ηνπ Καξληνχθ αλάκεζα ζηνπο Βαβπισλίνπο. Αθφκε, ν λένο ζεφο ζπλνδεπφηαλ απφ ηέζζεξα κεγαιφζσκα θπλεγεηηθά ζθπιηά, θαη ε παξνπζία ηνπ ελέπλεε δένο, θαη πνιιέο θνξέο, αθαηάζρεην παληθφ ζηνπο ερζξνχο ηνπ.

Ν Καξληνχθ, ινηπφλ, αληηκεηψπηζε ηελ Ρηακάη, θαη ππνζρέζεθε κάιηζηα φηη ζα ηελ ληθήζεη, αξθεί λα εθπιεξσλφηαλ έλαο φξνο ηνπ : Κεηά ηελ κάρε, ζα είρε απηφο ηελ πξσηνθαζεδξία αλάκεζα ζηνπο ζενχο. Ζ ζθιεξή θαη αδπζψπεηε κάρε αλέδεημε ληθεηή ηνλ Καξληνπθ

34

Ν Θηλγθνχ, ν ζεφο θαη ζχκκαρνο ηεο Ρηακάη ρξεζηκνπνηήζεθε αξγφηεξα σο "πξψηε χιε" γηα ηελ δεκηνπξγία ηνπ αλζξψπνπ. Κε παξφκνην ηξφπν πνπ ε ζθνησκέλε πιένλ Ρηακάη έγηλε ε "πξψηε χιε" γηα ηελ δεκηνπξγία ηνπ έλαζηξνπ ζηεξεψκαηνο θαη ηεο γεο, φηαλ ν Καξληνχθ ηεκάρηζε ην πηψκα ηεο θαη κε ηα θνκκάηηα ηεο ζεάο ηνπ Σάνπο έθηηαμε ηνλ νξαηφ απφ ηνπο ζλεηνχο θφζκν.

Κεηά ηελ λίθε ηνπ επί ηεο Ρηακάη, ν θπξίαξρνο ζεψλ θαη αλζξψπσλ θαζφξηζε ηηο ηξνρηέο ησλ πιαλεηψλ θαζψο θαη ηελ πνξεία ηεο ζειήλεο, βάζεη ηεο νπνίαο ζα ζπληαζζφηαλ ην βαβπισληαθφ εκεξνιφγην

Νη ζενί, έρνληαο αλαγλσξίζεη ηελ απφιπηε θπξηαξρία ηνπ Καξληνχθ, αλέγεηξαλ έλαλ λαφ πξνο ηηκήλ ηνπ ζηελ πφιε Βαβπιψλα, ηνλ πεξίθεκν Δζάγηιια, ν νπνίνο ζα γηλφηαλ πνιηηηθφ θαη δηνηθεηηθφ θέληξν γηα ηνπο Βαβπιψληνπο βαζηιείο

Δχθνια κπνξεί λα δηαθξίλεη θαζείο πνιιέο νκνηφηεηεο ζηελ θνζκνγνλία ησλ Βαβπισλίσλ κε ηελ ειιεληθή κπζνινγία Κπνξνχκε λα ππνζέζνπκε πσο ππήξμε θνηλή θαηαγσγή αλάκεζα ζηνπο δχν ιανχο, είηε πσο ν έλαο ιαφο πήξε ζηνηρεία απφ ηε κπζνινγία ηνπ άιινπ ιανχ, θάηη πνιχ πηζαλφ, αλ θξίλνπκε ηηο ζπλερείο κεηαθηλήζεηο ησλ ιαψλ ηεο επνρήο θαη ηηο γλψζεηο ηνπο γηα ηνλ ηφηε γλσζηφ θφζκν θαη ηε θχζε πνπ ''αληάιιαζαλ'', θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπλχπαξμεο ηνπο ζηνλ ίδην γεσγξαθηθφ ρψξν.

35

Σν “Έπνο ηνπ Γθηιγθακέο” Έλαο κεγάινο θαηαθιπζκφο, έλαο ρακέλνο παξάδεηζνο, ε αλαδήηεζε ηεο αζαλαζίαο είλαη κεξηθά απφ ηα θχξηα ζέκαηα ηνπ έπνπο, πνπ ηα μαλαβξίζθνπκε ζαλ απφερνπο ηφζν ζηελ Ξαιαηά Γηαζήθε φζν θαη ζηε ειιεληθή κπζνινγία (Ζξαθιήο , Ξξνκεζέαο) . Ρν ―Έπνο ηνπ Γθηιγθακέο‖, πξνεγείηαη απφ ηα νκεξηθά έπε, ηνπιάρηζηνλ θαηά ρίιηα πεληαθφζηα ρξφληα. Θαηά πνιινχο ζπγγξαθείο, είλαη έλα απφ ηα θνξπθαία, θαη έσο ζήκεξα, αμεπέξαζηα ππαξμηαθά δξάκαηα ζηνλ γξαπηφ ιφγν, πνπ θσηίδεη κε ηνλ πιένλ ζπγθινληζηηθφ ηξφπν ηελ εζσηεξηθή ζχγθξνπζε θαη εμέγεξζε ηνπ αλζξψπνπ ελάληηα ζηνλ ζάλαην θαη ην παλφξακα ηεο ζλεηφηεηαο, φπσο ηφζν . γελλαηφδσξα ηνχ ην παξνπζηάδεη ε θχζε θαη ε ηζηνξία.

Ζ ππνηηζέκελε πεξίνδνο βαζηιείαο ηνπ Γθηιγθακέο πηζηεχεηαη πσο ήηαλ πεξίπνπ ην 2500 π.Σ., 400 ρξφληα λσξίηεξα απφ ηηο αξραηφηεξεο γξαπηέο πεγέο. Ωζηφζν, ε αλαθάιπςε αξραηνινγηθψλ επξεκάησλ πνπ ζπλδένληαη κε ην βαζηιηά 'Αγθα ηεο πφιεο Θηο, ν νπνίνο αλαθέξεηαη κεο ζην έπνο, απνηεινχλ ελδείμεηο πψο ίζσο λα ήηαλ θαη ηζηνξηθφ πξφζσπν.

Ν Γθηιγθακέο, ζχκθσλα κε ην κχζν, ππήξμε ν άλζξσπνο πνπ γλψξηδε ηα πάληα. Ήηαλ ν βαζηιηάο πνπ γλψξηδε ηνπ θφζκνπ φιεο ηηο ρψξεο. Ήηαλ ζνθφο, είδε ηα κπζηήξηα θαη γλψξηδε ηα απφθξπθα. Καο έθεξε κηα ηζηνξία γηα ηελ πξηλ απφ ηνλ θαηαθιπζκφ επνρή. Έθαλε έλα πνιχ κεγάιν ηαμίδη. Θνπξάζηεθε, ηαιαηπσξήζεθε θαη μαλαγχξηζε ζηνλ ηφπν ηνπ, γηα λα γξάςεη ζε κηα πέηξα φιε ηνπ ηελ ηζηνξία. ΋ηαλ νη ζενί δεκηνχξγεζαλ ηνλ Γθηιγθακέο, ηνπ έδσζαλ ηέιεην ζψκα. Ν Πακάο, ν έλδνμνο ήιηνο, ηνλ πξνίθηζε κε νκνξθηά, ν Αληάλη, ν ζεφο ηεοζχειιαο, ηνλ πξνίθηζε κε ζάξξνο. Νη κεγάινη ζενί έθαλαλ ηφζν ηέιεηα ηελ νκνξθηά ηνπ, πνπ φκνηά ηεο άιιε λα κελ ππάξρεη. Ρνλ έθαλαλ θαηά ηα δχν ηξίηα Θεφ θαη θαηά ην έλα ηξίην άλζξσπν. Πηελ Νπξνχθ έθηηζε ηείρε, έλα κεγάιν νρπξσκαηηθφ έξγν θαη ηνλ επινγεκέλν λαφ ηνπ Δαλλά, γηα ην ζεφ ηνπ ζηεξεψκαηνο, ηνλ Αλνχ θαη γηα ηελ Ηζηάξ ηε ζεά ηνπ έξσηα.

36

Αθαηακάρεηνο θαη αζπλαγψληζηνο, θαηαιήγεη λα θαηαπηέδεη ηνπο θαηνίθνπο ηεο Νπξνχθ (ζθφησλε ,άξπαδε ηηο γπλαίθεο, βίαδε), κέρξη πνπ ζπλαληά ηνλ Δλθηληνχ, αξρηθά αληίπαιφ ηνπ θαη ηειηθά αδειθηθφ ηνπ θίιν. Νη ζενί ζπκκεξίζηεθαλ ηηο πξνζεπρέο ησλ θαηνίθσλ θαη έθηηαμαλ έλαλ άλζξσπν αληάμην ηνπ Γθηιγθακέο, ηνλ Δλθηληνχ, πνπ δνχζε ζηα βνπλά παξέα κε ηα δψα ,ρσξίο λα έρεη ζρέζε κε ηνλ πνιηηηζκφ. Κε ηε βνήζεηα κηαο γπλαίθαο( αλαινγία κε ηελ Ξαλδψξα ζην κχζν ηνπ Ξξνκεζέα) ν Δλθηληνχ κπείηαη ζηνλ αλζξψπηλν πνιηηηζκφ θαη έξρεηαη λα αληηκεησπίζεη ηνλ Γθηιγθακέο θαη λα ζψζεη ηελ πφιε απφ ηηο παξάινγεο απαηηήζεηο ηνπ βαζηιηά.

Νη ήξσεο κεηά απφ ηε κάρε πνπ δίλνπλ, γίλνληαη αρψξηζηνη θίινη,θαη νη δχν καδί επηρεηξνχλ έλα ηαμίδη γεκάην πεξηπέηεηεο. Ν Δλθηληνχ πεζαίλεη, ηηκσξεκέλνο απφ ηνπο ζενχο, ηηκσξία γηα ηηο χβξεηο πνπ απεπζχλνπλ νη δχν θίινη ζηελ Ηζηάξ, ηελ ζεά ηνπ έξσηα. Ππληεηξηκκέλνο ν Γθηιγθακέο απφ ηνλ ζάλαην ηνπ Δλθηληνχ, θαη θνβηζκέλνο κπξνζηά ζην αλαπφθεπθην δηθφ ηνπ ηέινο, αξρίδεη έλα θνβεξφ ηαμίδη ζηνλ θάησ θφζκν( φπσο ν Ζξαθιήο), αλαδεηψληαο ηελ αζαλαζία.

Ζ πεξηπιάλεζε ηνπ ζα ηνπ θέξεη ηελ θαηαλφεζε γηα ηε δσή θαη ηε ζνθία πνπ ζα ηνλ απαιιάμεη απφ ην άγρνο ηνπ ζαλάηνπ. Πην ηέινο ν Γθηιγθακέο θαηαιαβαίλεη φηη νη άλζξσπνη απνθηνχλ ηελ αζαλαζία κε ηνλ πνιηηηζκφ ηνπο θαη κε δεκηνπξγήκαηα πνπ κέλνπλ γηα πάληα ζηνλ θφζκν θαη ζηηο κλήκεο ησλ αλζξψπσλ...

37

Θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά απνζπάζκαηα: «Γελ ππάξρεη ζηαζεξφηεηα. Φηηάρλνπκε ζπίηη, πνπ λα κείλεη γηα πάληα; Θιείλνπκε ζπκθσλίεο πνπ λα ηζρχνπλ γηα πάληα; Ρ΄ αδέιθηα κνηξάδνπλ ηελ θιεξνλνκηά γηα λα ηελ θξαηήζνπλ γηα πάληα; Κπνξεί λα δηαξθέζεη γηα πάληα ε πιεκκχξα ησλ πνηακψλ; Κνλάρα ε λχκθε ηνπ θηεξσηνχ ηνπ δξάθνληα ,πνπ ξίρλεη ην ζθνπιήθη ηεο θαη κπνξεί λα θνηηάδεη θαηάκαηα ηνλ ήιην, κπνξεί λα καο κνηάδεη. Απφ ηα παλάξραηα ηα ρξφληα ηίπνηα δελ κέλεη ακεηάβιεην. Ν χπλνο θαη ν ζάλαηνο είλαη πνιχ δηαθνξεηηθά πξάγκαηα. Θη φκσο ν χπλνο κνηάδεη κε ην ζάλαην. Ρη δηαθνξά ππάξρεη αλάκεζα ζηνλ θχξην θαη ζηνλ ππεξέηε ηνπ ζην ζάλαην; Αθνχ ν Αλλνπλάθη ν θξηηήο θαη ε Κακκέηνπκ, ε κάλα ηεο ηχρεο, θαζνξίδνπλ ηηο κνίξεο ησλ αλζξψπσλ, ε δσή θη ν ζάλαηνο κνηξάδνληαη, αιιά ε κέξα ηνπ ζαλάηνπ δελ απνθαιχπηεηαη»

«O θίινο κνπ ν πνιπαγαπεκέλνο πνπ πιάη κνπ ξηςνθηλδχλεςε, ν Δλθηληνχ ν αδειθφο κνπ, πνπ ηνλ αγάπεζα πνιχ, ράζεθε. Ρνλ άξπαμε ην ηέινο ησλ ζλεηψλ. Θαη έθιαςα γη απηφλ εθηά εκέξεο θαη εθηά λχρηεο, κέρξη πνπ πέζαλ ηα ζθνπιήθηα ζην ζψκα ηνπ. Δμ αηηίαο ηνπ αδειθνχ κνπ θνβήζεθα ην ζάλαην, εμ αηηίαο ηνπ αδειθνχ κνπ άξρηζα λα ηξέρσ θαη αλαπακφ δε βξίζθσ. Αιιά ηψξα θνπέιια κνπ, εζχ πνπ θηηάρλεηο ην θξαζί, απφ ηε ζηηγκή πνπ είδα ην πξφζσπφ ζνπ, κή κε αθήλεηο λα γλσξίζσ ην πξφζσπν ηνπ ζαλάηνπ, πνπ ηφζν πνιχ θνβάκαη. Θη εθείλε ηνπ απνθξίζεθε: «Γθηιγθακέο γηα πνπ ηξέρεηο; Ξνηέ δελ πξφθεηηαη λα βξείο ηε δσή πνπ δεηάο. Νηαλ νη Θενί δεκηνχξγεζαλ ηνλ άλζξσπν, ηνπ έδσζαλ γηα κνίξα ηνπ ην ζάλαην, ελψ ηε δσή ηελ θξάηεζαλ κφλν γηα ηνλ εαπηφ ηνπο. ΋ζν γηα ζέλα Γθηιγθακέο γηφκηζε ηελ θνηιηά ζνπ κε επράξηζηα. Κέξα θαη λχρηα, λχρηα θαη κέξα, ρφξεπε θαη απφιαπζε, πίλε θαη γιέληεζε. Φφξεζε θαηλνχξγηα ξνχρα, πιχλε ην ζψκα ζνπ ζην λεξφ, αγάπα ην παηδάθη πνπ θξαηάο ζην ρέξη ζνπ θαη θάλε ηε γπλαίθα ζνπ ζηελ αγθαιηά ζνπ επηπρηζκέλε. Γηαηί θη απηφ είλαη ζηε κνίξα ηνπ αλζξψπνπ.»

Ν Γθηιγθακέο, είλαη ν πξψηνο γλσζηφο ηξαγηθφο ήξσαο ηεο παγθφζκηαο ινγνηερλίαο

38

΢θαλδηλαβηθή Κπζνινγία Πηε ζθαλδηλαβηθή κπζνινγία ην ΢ύκπαλ απνηειείηαη από ηξία επίπεδα πνπ ρσξίδνληαη ην θαζέλα ζε άιια ηξία, δίλνληαο ζπλνιηθά ελλέα «θόζκνπο». Ξέξα απφ ην Κίληγθαξλη (ηε "Μέζη Γη", ή αιιηψο ηνλ θφζκν πνπ μέξνπκε) νη ππφινηπνη νθηψ θφζκνη κπνξνχλ λα ζπληαρζνχλ ζε δεπγάξηα αληίζεησλ αξρψλ: Θφζκνο

Αληίζεηνο Κνπζπειρέηκ θφζκνο Ληθιρέηκ

Γηαθνξά

Άζγθαξλη

Σειρέηκ

Φσηηά θαη δέζηε Ξάγνο θαη- θξχν Νπξαλφο Θφιαζε

Βαλαρέηκ

Γηνηνπλρέηκ Γεκηνπξγία Ληληαβέιιηξ Θαηαζηξνθή Φσο - Πθνηάδη

Αιθρέηκ

-

Ν θαζέλαο ζπγθξαηείηαη ζηε ζέζε ηνπ απφ έλα θιαδί ηνπ ΢γθληξάζηι, ηνπ Ξαγθφζκηνπ Γέλδξνπ. Ρα ηξία βαζηθά επίπεδα είλαη ην Σει, ην Κίληγθαξλη θαη ην Άζγθαξλη, δειαδή ε Γε ησλ Λεθξψλ, ε Γε ησλ Αλζξψπσλ θαη ε Γε ησλ Θεψλ.

Ωζηφζν ππάξρνπλ θαη άιια φληα: νη Λάλνη, ηα Μσηηθά ηνπ Φσηφο, νη Γίγαληεο, ηα Μσηηθά ηνπ Πθφηνπο θιπ.

Αθφκα θαη νη Θενί είλαη ρσξηζκέλνη ζε δχν νκάδεο, ηνπο Βαλίξ (ζενί ηεο γνληκφηεηαο) θαη ηνπο Δζίξ (ζενί ηνπ πνιέκνπ).

Νη δχν θαηξίεο ησλ ζεψλ πνιέκεζαλ κεηαμχ ηνπο, θάηη ζπλεζηζκέλν ζηηο θνζκνγνλίεο. Ρειηθά επήιζε εηξήλε ζην Άζγθαξλη θαη ν Νληίλ – αξρεγφο ησλ Δζίξ– αλαγλσξίζηεθε σο παηέξαο θαη θεθαιή φισλ. Γηα λα δηαζθαιηζηεί απηή ε εξεκία νη Δζίξ θαη νη Βαλίξ αληάιιαμαλ νκήξνπο. Έλαο απφ απηνχο ήηαλ θαη ν πάλζνθνο Κηκίξ ησλ Δζίξ, κε ηνλ νπνίνλ νη Βαλίξ εμνξγίζηεθαλ θαη ηνπ έθνςαλ ην θεθάιη.

39

Ν Νληίλ ην ηαξίρεπζε θαη ην ηνπνζέηεζε δίπια ζην Πηληξηβάλη ηνπ Κηκίξ, κία πεγή λεξνχ, απφ ηελ νπνία φπνηνο έπηλε απνθηνχζε απέξαληε ζνθία (φπσο ν ίδηνο ν Κηκίξ). Έηζη ζε πεξίπησζε θξίζεο ν παηέξαο ησλ ζεψλ ζπκβνπιεχεηαη ην αζψκαην θξαλίν. Ξαξφιν πνπ νη ζενί είλαη αλψηεξνη φισλ ησλ πξναλαθεξφκελσλ πιαζκάησλ, δελ είλαη αζάλαηνη θαη πξφθεηηαη λα αθαληζηνχλ ζηε ζπληέιεηα ηνπ θφζκνπ, ην Οάγθλαξνθ: κία επνρή φπνπ έλαο βαξχο ρεηκψλαο ζα θαιχςεη ηε Γε, ε βία ζα θπξηαξρήζεη, ν ιχθνο Φέλξηξ ζα θαηαπηεί ην θεγγάξη θαη ηνλ Ήιην θαη ηειηθά ε δσή ζα ραζεί. Ζ πξαγκαηηθά αλψηαηε δχλακε είλαη νη Λφξλεο (αληίζηνηρεο κε ηηο ειιεληθέο Κνίξεο), νη νπνίεο αληηπξνζσπεχνπλ ην παξειζφλ, ην παξφλ θαη ην κέιινλ. Αθφκα θαη νη θάηνηθνη ηνπ Άζγθαξλη ππαθνχλ ζηηο Λφξλεο. ΋ζνλ αθνξά ηνλ Νληίλ, ν νπνίνο νλνκάδεηαη θαη Γθξίδνο Θεφο, ππάξρνπλ πνιιέο ηζηνξίεο πνπ ηνλ αλαθέξνπλ. ΋ηαλ ν θφζκνο θαη ν ίδηνο ήηαλ λένη, θαη ελψ νη Δζίξ πνιεκνχζαλ αθφκα κε ηνπο Βαλίξ, ν Νληίλ απνδήηεζε δχλακε. Έηζη πξνζθέξζεθε λα ζπζηάζεη ην δεμί ηνπ κάηη ζηνλ Γξάθν, θξνπξφ ηνπ Πηληξηβαληνχ ηνπ Κηκίξ, ψζηε λα κπνξέζεη λα πηεη απφ ηελ πεγή. Απφ ηφηε έκεηλε κνλφθζαικνο αιιά θαη πάλζνθνο, ελψ ε δχλακε ηνπ Πηληξηβαληνχ ηνπ ραξίδεη ηζρπξή φξαζε ζην κνλαδηθφ ηνπ κάηη. Μνλόθζαικν αγαικαηάθη απεηθνλίδεη ηνλ Όληηλ, ην ζεό ηνπ πνιέκνπ θαη ηεο ζνθίαο

Κία άιιε, παξφκνηα αιιά πην επψδπλε ζπζία πνπ έθαλε ήηαλ λα θξεκαζηεί απφ έλα θιαδί ηνπ Ξαγθφζκηνπ Γέλδξνπ. Γηα ελλέα εκέξεο θαη ελλέα λχρηεο ηπξαλληφηαλ απφ ηνλ πφλν, κέρξη πνπ κε ηεξάζηηα πξνζπάζεηα ηεο ζέιεζήο ηνπ θαηάθεξε λα δηαβάζεη ηνπο καγηθνχο ξνχλνπο πνπ είρε ζθαιίζεη ζην κπαζηνχλη ηνπ θαη ην νπνίν είρε αθήζεη ζηε βάζε ηνπ Γέλδξνπ (νη ξνπληθνί θζφγγνη ζεσξνχληαλ πσο δηέζεηαλ ππεξθπζηθέο θαη καγηθέο δπλάκεηο). Έηζη μαλαγελλήζεθε αζάλαηνο θαη –έρνληαο πηεη θαη απφ ην Πηληξηβάλη ηνπ Κηκίξ– έγηλε αξρεγφο φισλ ησλ ζεψλ θέξλνληαο ηελ εηξήλε ζην Άζγθαξλη, θαζψο θαη αηψληνο άξρνληαο ηνπ πνιέκνπ, ηεο πνίεζεο, ηεο καγείαο θαη ηεο ζνθίαο. Ωζηφζν νη Λφξλεο έρνπλ ήδε πεη πσο ν Νληίλ πξφθεηηαη λα πεζάλεη θαηά ην Οάγθλαξνθ θαη ν θφζκνο φπσο ηνλ γλσξίδνπκε ζα ηειεηψζεη. Αιιά ν Γθξίδνο Θεφο, δείρλνληαο ηελ αιεζηλή εζηθή ηνπ πνιεκηζηή, ζθνπεχεη λα κάρεηαη κέρξη ην ηέινο.

40

Έηζη έρεη δηαηάμεη ηηο ελλέα θηεξσηέο θφξεο ηνπ, ηηο Βαιθπξίεο, λα ζπιιέγνπλ απφ ηα πεδία ηεο κάρεο ηνπ Κίληγθαξλη ηα πλεχκαηα ησλ λεθξψλ εξψσλ θαη λα ηνπο κεηαθέξνπλ ζηε Βαιράιια –ην παιάηη ησλ Δζίξ ζην Άζγθαξλη, ρηηζκέλν απφ ηνπο δχν αδειθνχο Γίγαληεο Φάθλεξ θαη Φαζφιη.

Δθεί, ηελ εκέξα νη γελλαίνη πνιεκηζηέο κάρνληαη κεηαμχ ηνπο θαη ηε λχρηα νη Βαιθπξίεο ηνχο ηαΐδνπλ πδξφκειη γηα λα ζεξαπεχνπλ ηηο πιεγέο ηνπο, κία αηψληα πξνπφλεζε ψζηε λα επηηεζνχλ θάπνηε ζηα φληα πνπ ζα επηθέξνπλ ηε ζπληέιεηα ηνπ θφζκνπ. Δίλαη ν ζηξαηφο ηνπ Νληίλ πνπ ζα πνιεκήζεη κφλν κία θνξά, ζην Οάγθλαξνθ, φπνπ ν ίδηνο ν Γθξίδνο Θεφο πξφθεηηαη λα πέζεη. Άιινη ζεκαληηθνί ζενί ηεο ζθαλδηλαβηθήο κπζνινγίαο είλαη ε Φξίγθα, πξνζηάηηδα ηεο νηθνγελεηαθήο εζηίαο θαη ηνπ γάκνπ, ζχδπγνο ηνπ Νληίλ. Αθφκα ν Ιφθη, ζεφο ηεο απάηεο, ν Θσξ, ζεφο ηνπ θεξαπλνχ, θαη ε Φξέγηα, ζεά ηνπ έξσηα θαη φκεξνο ησλ Δζίξ απφ ηνπο Βαλίξ. Ν Σνλη, ηπθιφο ζεφο ηνπ ρεηκψλα πνπ αθνχζηα ζθφησζε ηνλ Κπφιληεξ μεγειαζκέλνο απφ ηνλ Ιφθη, βξήθε ηειηθά ηνλ ζάλαην ζηα ρέξηα ηνπ Βάιη – λεφηεξνπ γηνπ ηνπ Νληίλ πνπ γελλήζεθε απνθιεηζηηθά γηα λα εθδηθεζεί ηε δνινθνλία ηνπ ζενχ ηνπ θσηφο. Γεκνθηιήο είλαη θαη ν Κπφιληεξ, γηνο ηνπ Νληίλ θαη επγελήο ζεφο ηνπ θσηφο ν νπνίνο δνινθνλήζεθε ρσξίο ηδηαίηεξν ιφγν απφ ηνλ Ιφθη. Νη ππφινηπνη Δζίξ εμνξγίζηεθαλ θαη θπιάθηζαλ ηνλ ηειεπηαίν, ιέγνληαο πσο ζα απειεπζεξσζεί κφλν θαηά ην Οάγθλαξνθ

41

΢πγθξηηηθή αλάιπζε ∙ Θαη νη δπν κπζνινγίεο έρνπλ δπν θπξίαξρνπο θαη παληνδχλακνπο ζενχο ηνλ Νληηλ θαη ηνλ Γηα. ΢πάξρεη θαη ζηηο δπν θχξηνο ηνπ θεξαπλνχ ησλ θαηξηθψλ θαηλνκέλσλ( Θσξ θαη Γίαο), θάπνηνλ λα εμεπκελίζνπλ γηα λα κπνξέζνπλ λα επηβηψζνπλ απφ ηελ «νξγή» ηεο θχζεο. ΢πάξρεη έλαο νιφθιεξνο ζηξαηφο ζεψλ πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ν θαζέλαο δηαθνξεηηθφ θνκκάηη ηεο δσήο ησλ αλζξψπσλ ∙ Θαη νη δπν κπζνινγίεο έρνπλ δπν νληφηεηεο πνπ έρνπλ ηνλ ξφιν ηεο πξνζηαζίαο ηνπ αλζξψπνπ Θσξ θαη Ξξνκεζέαο ΋πσο ζε φινπο ηνπο θνζκνγνληθνχο κχζνπο έρνπκε θη εδψ έλαλ κεγάιν πφιεκν πξηλ αλέβνπλ ζηελ εμνπζία νη ηειεπηαίνη ζενί. Γηακάρε γηα ηε δηαδνρή νπξαλνχ, Θξφλνπ, Γία, Ρηηαλνκαρία, Γηγαληνκαρία θαη πφιεκνο Βαληξ – Δζηξ Νη ζενί είλαη αλψηεξα φληα κε αλζξψπηλεο αδπλακίεο θαη ζηηο δπν κπζνινγίεο. Πηε Πθαλδηλαβηθή κάιηζηα νη Θενί δελ είλαη νχηε αζάλαηνη. Θαη ζηηο δπν κπζνινγίεο ππάξρεη κηα δχλακε πνπ ζηέθεηαη πάλσ απφ ζενχο θαη αλζξψπνπο . Ζ κνίξα ζηελ ειιεληθή κπζνινγία, νη Λφξλεο ,ζηελ ζθαλδηλαβηθή. Ρν λεξφ ηαπηίδεηαη κε ηε ζνθία θαη ζηηο δπν κπζνινγίεο θαη πάληα ην θπιάεη έλαο δξάθνο. Γελ θηάλεη θαλείο ζηελ πεγή ρσξίο αγψλα. Ν Νληίλ, κεγάινο ζεφο ηεο ζθαλδηλαβηθήο κπζνινγίαο, εκθαλίδεηαη σο Γθξίδνο Θεφο, θάηη αλακελφκελν γηα κηα ρψξα ,φπνπ θπξηαξρεί ην γθξίδν ρξψκα θαη ην θσο είλαη ιηγνζηφ. Αλάινγα ζηελ Διιάδα έρνπκε ζενχο γεκάηνπο ρξψκα θαη θσο, αλακελφκελν πάιη ζε κηα ρψξα κε ηφζν ήιην.

42

Ν Νληίλ δέρεηαη ,ζεφο σλ, λα ππνβιεζεί ζε ζπζίεο, ζπζηάδεη ην δεμί ηνπ κάηη, πξνθεηκέλνπ λα απνθνκίζεη ηε ζνθία. Ρψξα κε ην κνλαδηθφ ηνπ κάηη βιέπεη πνιχ θαιχηεξα. Ζ δνθηκαζία ηνλ βνεζά ηψξα λα θαηαιαβαίλεη ζε βάζνο ,φρη απιά λα βιέπεη. ΢πνβάιιεηαη ζε λέα επψδπλε ζπζία, λα θξεκαζηεί απφ έλα θιαδί ηνπ Ξαγθφζκηνπ Γέλδξνπ θαη γηα ελλέα εκέξεο θαη ελλέα λχρηεο λα ηπξαλληέηαη απφ ηνλ πφλν κέρξη πνπ ε γηγάλησζε ηεο ζέιεζεο, ηνπ δίλεη ηελ αλάζηαζε θαη έηζη θέξλεη ηελ εηξήλε ζην Άζγθαξλη.

Ζ απηνζπζία ηνπ ζενχ θαίλεηαη θαη ζην φηη αλ θαη νη Λφξλεο έρνπλ ήδε πεη πσο ν Νληίλ πξφθεηηαη λα πεζάλεη θαηά ην Οάγθλαξνθ θαη ν θφζκνο φπσο ηνλ γλσξίδνπκε ζα ηειεηψζεη. ν Γθξίδνο Θεφο, δείρλνληαο ηελ αιεζηλή εζηθή ηνπ πνιεκηζηή, ζθνπεχεη λα κάρεηαη κέρξη ην ηέινο.

΋ια απηά, κε πνιχ αλάινγνπο ζπκβνιηζκνχο, παξαπέκπνπλ, ηφζν ζηελ ειιεληθή κπζνινγία, ζηνλ Ξξνκεζέα (ηπξαλληέηαη, ραιαιίδεη έλα κέινο ηνπ ζψκαηνο ηνπ) φζν θαη ζην Σξηζηφ(θξεκηέηαη ζην μχιν, αλαζηαίλεηαη ,θέξλεη ηελ εηξήλε), πνπ ζεφο σλ, ζπζηάδεηαη θαη αλαζηαίλεηαη, γηα λα αλαζηήζεη ην αλζξψπηλν γέλνο. Δπίζεο θνηλφ ζεκείν κε ηελ αγία γξαθή είλαη ε αλαθνξά ζε κηα θαηαζηξνθή ηνπ θφζκνπ, φπσο ηνλ μέξνπκε, θάπνηε ζην απψηεξν κέιινλ.

43

ΑΓΗΑ ΓΡΑΦΖ ΘΑΗ ΔΙΙΖΛΗΘΖ ΚΤΘΟΙΟΓΗΑ «Δλ αξρή ελ ην Σάνο» θαηά ηνλ Ζζίνδν. «Δλ αξρή ελ ν Ιφγνο» θαηά ηελ Αγία Γξαθή. Σάνο, Γαία, Έξσο είλαη ηα ηξία πξσηαξρηθά ζηνηρεία, ζηελ ειιεληθή κπζνινγία, πνπ δελ έρνπλε ζπιιεθζεί, ζα λα είραλε ζπλππάξμεη πάληα, πνπ ην πξψην ηνπο πξνεγείηαη απφ ηα δχν άιια. Θα κπνξνχζε λα γίλεη ζχγθξηζε κε ηνλ ηξηαδηθφ ζεφ ηνπ ρξηζηηαληζκνχ (παηέξαο πηφο θαη άγην πλεχκα, ν πηφο γελλεκέλνο απφ ηνλ παηέξα πξν πάλησλ ησλ αηψλσλ) Ζ θνζκνγνλία ζχκθσλα κε ηελ Αγία γξαθή: Πηελ αξρή ν ζεφο έθηηαμε ηνλ νπξαλφ θαη ηε γε, πνπ φκσο ήηαλ κηα ζθνηεηλή άβπζζνο.. Θαη είπε ν Θεφο θαη έγηλε θσο. Σψξηζε ν Θεφο ην ζθνηάδη απφ ην θσο… Πηε ζπλέρεηα ρσξίζηεθαλ ηα λεξά ηνπ νπξαλνχ απφ εθείλα ηεο γεο… θαη ηα λεξά ηεο γεο καδεχηεθαλ ζηηο ζάιαζζεο θαη θάλεθε ε μεξά. Δλ ζπλερεία είπε ν Θεφο θαη θχηξσζαλ ηα θπηά θαη ηα δέλδξα, έγηλε ν ήιηνο θαη ε ζειήλε, θαη βγήθαλ απφ ην λεξφ ςάξηα , εξπεηά θαη πηελά θαη ζηε ζπλέρεηα γελλήζεθαλ ηα άιια δψα πάλσ ζηε γε. Δχθνια κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε θνηλά ζηνηρεία κε ηε ζενγνλία ηεο ειιεληθήο κπζνινγίαο, φπσο ηελ αξρή λα γίλεηαη κε ηνλ νπξαλφ θαη ηε γε, ην ρσξηζκφ ησλ πδάησλ θαη ηελ αλάδεημε ηεο μεξάο, ην ρσξηζκφ ηεο λχρηαο απφ ηε κέξα θαη ηελ εκθάληζε ηνπ αλζξψπνπ αθνχ έρεη ηειεηψζεη ε δεκηνπξγία. Ν Ξξνκεζέαο κε ηε ζπλεξγαζία ηεο Αζελάο, είρε πιάζεη ηνπο αλζξψπνπο απφ πειφ θαη θσηηά θαη ηνπο είρε δψζεη κνξθή παξαπιήζηα κε ηε κνξθή πνπ είραλ νη Θενί. Αλαθνξά πνιχ θνληηλή ζε θνηλή ηεο Αγίαο Γξαθήο. Ρειεπηαία ν ζεφο έπιαζε ηνλ άλζξσπν, θαη εηθφλα θαη νκνίσζε ηνπ θαη ηνλ έβαιε λα δεη ζηνλ Ξαξάδεηζν, κηα δσή ρσξίο πφλν ,ρσξίο ζάλαην.

44

Κηα θνηλή έλλνηα ηνπ παξαδείζνπ βξίζθνπκε ζηελ Αγία γξαθή θαη ζην « Έξγα θαη Ζκέξαη» ηνπ Ζζίνδνπ. Ν Ζζίνδνο ρψξηζε ηελ ηζηνξία ηνπ αλζξψπνπ ζε πέληε επνρέο. Ζ πξψηε ήηαλ ε Σξπζή Δπνρή, ε νπνία δελ ήμεξε ηη ζα πεη έγλνηα. Ζ ρξπζή θπιή ησλ αλζξψπσλ δνχζε ακέξηκλα, ρσξίο λα κνρζεί ή λα εξγάδεηαη, ρσξίο αξξψζηηεο θαη ρσξίο γεξαηεηά. Ζ γε απφ κφλε ηεο έδηλε θαξπνχο θαη νη άλζξσπνη πέζαηλαλ εχθνια θη αλψδπλα ζηνλ χπλν ηνπο.

Ρελ παξαδείζηα απηή επνρή δηαδέρεηαη ε Αξγπξή Δπνρή, πνπ είλαη θαηά πνιχ θαηψηεξε. Ζ Αξγπξή Δπνρή ήηαλ γεκάηε εγθιήκαηα θαη αζέβεηα πξνο ηνπο ζενχο θαη ν Γίαο ηελ θαηέζηξεςε…… Δμαζιίσζε, θξνληίδεο, κφρζνο, γεξαηεηά είλαη ην θαξέ ηεο δπζηπρίαο πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ Ξέκπηε ηελ ηνπ Πηδήξνπ, ηε δηθή καο επνρή. Ρν αλάινγν ηεο εθδίσμεο ησλ πξσηφπιαζησλ απφ ηνλ Ξαξάδεηζν ζηελ Αγία γξαθή.

Τόζν ε Παλδώξα όζν θαη ε Εύα είραλ κνηξαία ζπκβνιή ζηελ εμέιημε ηνπ αλζξώπηλνπ γέλνπο

45

Ζ ζπζία ηνπ Αβξαάκ

Γπν αζψα παηδηά νδεγνχληαη ζηε ζπζία απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο γνλείο ηνπο, κε απαίηεζε ηνπ ζενχ, ζηε κηα πεξίπησζε γηα απφδεημε ηεο πίζηεο θαη ζηελ άιιε γηα ηηκσξία ηνπ γνληνχ. Θαη ηα δπν ζψδνληαη θαη αληηθαζίζηαληαη ζην βσκφ απφ έλα δψν.

Ζ ζπζία ηεο Ηθηγέλεηαο

Πηελ ειιεληθή κπζνινγία ηα Ράξηαξα είλαη κηα θπιαθή ζηα έγθαηα ηεο γεο φπνπ φπνπ θπιαθίδνληαη ζενί θαη Ρηηάλεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο κάρεο αλάκεζα ζηνπο ζενπο ηνπο Ρηηάλεο θαη ηνπο Γίγαληεο

Αληίζηνηρα ε θφιαζε είλαη ζην ρξηζηηαληζκφ ε δσή καθξηά απφ ην ζεφ ,γηα ηνλ δηάβνιν θαη φπνηνπο απφ ηνπο αλζξψπνπο επηιέγνπλ λα ηνλ αθνινπζήζνπλ θαη λα δήζνπλ καθξηά απφ ηνλ ζεφ δειαδή καθξηά απφ ηελ αγάπε

46

Ν Ξξνκεζέαο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ γηα ηνλ απνρσξηζκφ ηνπ γέλνπο ησλ αλζξψπσλ απφ ηνπο αζαλάηνπο, θαη ηελ ελδπλάκσζε ησλ ζλεηψλ θιέβεη ηε θσηηά απφ ηνπο ζενχο. Βνεζά ην αλππεξάζπηζην γέλνο ησλ αλζξψπσλ θαη ην νδεγεί ζε κηα απηεμνχζηα πνξεία . Ν άλζξσπνο πηα απνθηά δχλακε ,κε ηνλ πνιηηηζκφ θαη κπνξεί λα ζηαζεί απέλαληη ζηνπο ζενχο κε κεγαιχηεξε απηνπεπνίζεζε.

Ν Ξξνκεζέαο θαηαδηθάδεηαη ζε αηψληα ηηκσξία, δεκέλνο ζηνλ Θαχθαζν, κε έλαλ αεηφ λα ηνπ θαηαζπαξάδεη ην ζπθψηη. Ξνιινί θάλνπλ παξαιιειηζκφ ηνπ Ξξνκεζέα κε ηνλ Δσζθφξν, ηνλ πεπησθφηα άγγειν πνπ επαλαζηάηεζε έλαληη ηνπ ζενχ θαη ζέιεζε λα πάξεη κε ην κέξνο ηνπ θαη ηνλ άλζξσπν.

Ζ επηινγή ηνπ απηή ηνλ νδήγεζε ζηελ θφιαζε, δειαδή καθξηά απφ ηνλ ζεφ θαη ε αληίζηνηρε επηινγή ηνπ αλζξψπνπ, νδήγεζε ηνλ άλζξσπν καθξηά απφ ηνλ Ξαξάδεηζν, καθξηά απφ ηνλ ζεφ. Θαη ζηηο δπν πεξηπηψζεηο, νη ζλεηνί, αηειείο θαη ππνθείκελνη ζηελ έιιεηςε, ζα παιεχνπλ κε φια ηα δεηλά, ηελ απψιεηα θαη ην ζάλαην.

Ζ ειπίδα σζηφζν, θαη ε δπλαηφηεηα επαλφξζσζεο παξακέλεη, έζησ θαη θιεηζκέλε ηειεπηαία, ζην θνπηί ηεο Ξαλδψξαο θαη ζηελ ππφζρεζε ηνπ Θενχ ζηνπο πξσηφπιαζηνπο γηα ηελ έιεπζε ηνπ Κεζζία.

47

Ν θαηαθιπζκφο είλαη κχζνο πνπ ζπλαληάκε ζε πνιιέο κπζνινγίεο, θαηά ηνλ νπνίν κία ή πεξηζζφηεξεο ζεφηεηεο ηηκσξνχλ έλαλ πνιηηηζκφ, ζηέιλνληαο πιεκκχξα γηα λα ηνλ θαηαζηξέςεη. Πήκεξα είλαη πεξηζζφηεξν γλσζηφο ράξε ζηε βηβιηθή ηζηνξία ηεο θηβσηνχ ηνπ Λψε, ηελ Ηλδνπτζηηθή ηζηνξία ηνπ Καλνχ, ηνλ Διιεληθφ κχζν ηνπ θαηαθιπζκνχ ηνπ Γεπθαιίσλα θαη ηελ ηζηνξία ηνπ Νπηλαπηζηίκ ζην έπνο ηνπ Γθηιγθακέο Θαηαθιπζκόο ηνπ Λώε Ν θαηαθιπζκφο, πνπ δηήξθεζε 40 εκέξεο, έγηλε σο ηηκσξία παγθφζκηνπ αθαληζκνχ αλζξψπσλ θαη δψσλ, εμ' αηηίαο ηεο εζηθήο θαηάπησζεο ηνπ αξραίνπ βηβιηθνχ θφζκνπ, φπνπ ν Λψε δηαζψζεθε, σο άλζξσπνο δίθαηνο.

Ν ζεφο πξνεηδνπνίεζε ηνλ Λψε γηα έλαλ επεξρφκελν θαηαθιπζκφ θαη ηνλ θαζνδήγεζε λα θαηαζθεπάζεη κηα θηβσηφ γηα λα ζσζεί απηφο θαη ηα δψα πνπ πήξε καδί ηνπ ζε απηή. Πχκθσλα κε ηελ ίδηα αθήγεζε, κεηά απφ 150 εκέξεο ηα λεξά ππνρψξεζαλ θαη ε θηβσηφο βξέζεθε ζην φξνο Αξαξάη. Ρα λεξά ζπλέρηζαλ λα ππνρσξνχλ θαη ηνλ δέθαην κήλα νη θνξπθέο ησλ βνπλψλ άξρηζαλ λα γίλνληαη νξαηέο. Πηελ ειιεληθή Κπζνινγία γίλεηαη αλαθνξά ζε ηξεηο ηνπιάρηζηνλ πεξηφδνπο θαηαθιπζκψλ, θαη ζπγθεθξηκέλα ,ν Ωγχγηνο θαηαθιπζκφο, ν θαηαθιπζκφο ηνπ Γεπθαιίσλα, θαη ν θαηαθιπζκφο ηνπ Γαξδάλνπ, δχν εθ ησλ νπνίσλ έδσζαλ ηέινο ζε δχν Δπνρέο ηνπ Αλζξψπνπ (φπσο ηηο δηαθξίλεη ν Ζζίνδνο): Ν Ωγχγηνο θαηαθιπζκφο ηειείσζε ηελ Αζεκέληα Δπνρή, ελψ ν θαηαθιπζκφο ηνπ Γεπθαιίσλα έδσζε ηέινο ζηελ πξψηε Σάιθηλε Δπνρή. Θαηαθιπζκόο ηνπ Χγύγε Ν πξψηνο θαηαθιπζκφο νλνκάδεηαη Ωγχγηνο, επεηδή ζπλέβε φηαλ βαζίιεπε ν Ωγχγνο] έλαο κπζηθφο βαζηιηάο ηεο Αηηηθήο (ή ηεο Βνησηίαο ζχκθσλα κε άιιεο εθδνρέο). Ρν επίζεην Ωγχγηνο πηζαλφλ λα ζεκαίλεη, αξρέγνλνο, πξσηαξρηθφο ή πνιχ αξραίνο. Πε πνιιά αξραία θείκελα ιέγεηαη πσο ε Ωγχγηα πιεκκχξα θάιπςε νιφθιεξν ηνλ θφζκν, θαη ήηαλ ηφζν θαηαζηξνθηθή πνπ άθεζε ηελ Αηηηθή ρσξίο βαζηιηά κέρξη ηελ επνρή ηνπ Θέθξσπα Ν Ξιάησλ ζηνπο Νόμοςρ ηνπ, ππνινγίδεη πσο ε πιεκκχξα ζπλέβε 10.000 ρξφληα πξηλ απφ ηελ επνρή ηνπ. Δπίζεο, ζηνλ Κπιηία, πεξηγξάθεη ηελ πιεκκχξα σο "ηελ κεγαιχηεξε φισλ".

48

Θαηαθιπζκόο ηνπ Γεπθαιίωλα Ν ζξχινο ηνπ Γεπθαιίσλα φπσο εηπψζεθε απφ ηνλ Απνιινδψξν έρεη αξθεηέο νκνηφηεηεο κε ηνλ κχζν ηνπ θαηαθιπζκνχ ηνπ Λψε: Ν Ξξνκεζέαο, ζπκβνχιεςε ηνλ γην ηνπ, Γεπθαιίσλα, λα θηηάμεη έλα πινηάξην επεηδή ν Γίαο είρε απνθαζίζεη λα θαηαζηξέςεη ην δηεθζαξκέλν αλζξψπηλν γέλνο. Ζ πιεκκχξα ηνπ Γία θάιπςε νιφθιεξν ηνλ θφζκν, θαη αθάληζε ην αλζξψπηλν είδνο εθηφο απφ ηνλ Γεπθαιίσλ θαη ηε γπλαίθα ηνπ, ηελ Ξχξξα. Ρν πινηάξην ηνπ πεξηθεξφηαλ γηα ελλέα κέξεο θαη ελλέα λχρηεο, κέρξη πνπ πξνζάξαμε, ηε δέθαηε κέξα, ζηνλ Ξαξλαζζφ. ΋ηαλ ζηακάηεζε ε θαηαηγίδα, θαη ππνρψξεζαλ ηα λεξά ν Γεπθαιίσλαο θαη ε Ξχξξα θαηέβεθαλ ζηελ μεξά θαη έθαλαλ ζπζία ζηνλ Φχμην Γία (πξνζηάηε ησλ θπγάδσλ). Ν ζεφο έζηεηιε ηνλ Δξκή γηα λα ηνπο κεηαθέξεη ηελ ππφζρεζε φηη ν Γίαο ζα πξαγκαηνπνηνχζε ηελ πξψηε επρή ηνπο. Θαη ε πξψηε επρή ηνπ Γεπθαιίσλα θαη ηεο Ξχξξαο δελ ήηαλ άιιε απφ ην λα δψζεη θαη πάιη δσή ν Γίαο ζην αλζξψπηλν γέλνο. Έηζη ν Γεπθαιίσλ θαη ε Ξχξξα άξρηζαλ λα πεηάλε πέηξεο πίζσ ηνπο, νη νπνίεο κεηαηξέπνληαλ ζε άληξεο θαη γπλαίθεο αληίζηνηρα. Θαηαθιπζκόο ηνπ Γάξδαλνπ Πχκθσλα κε ηνλ Γηνλχζην ηνλ Αιηθαξλαζζέα, ν Γάξδαλνο έθπγε απφ ηελ Αξθαδία γηα λα ηδξχζεη κία απνηθία ζην βνξεηναλαηνιηθφ Αηγαίν Ξέιαγνο. ΋ηαλ άξρηζε ν θαηαθιπζκφο ηνπ Γαξδάλνπ, ην έδαθνο πιεκκχξηζε θαη ην βνπλφ ζην νπνίν θαηέθπγε καδί κε ηελ νηθνγέλεηα ηνπ γηα λα επηβηψζεη, δεκηνχξγεζε ην λεζί ηεο Πακνζξάθεο. Κεηά ην ηέινο ηεο πιεκκχξαο έθπγε απφ ηε Πακνζξάθε θαη πήγε ζηε Κηθξά Αζία. Φνβνχκελνο κία λέα πιεκκχξα δελ έρηηζε θάπνηα πφιε, αιιά πεξηθεξφηαλ γηα ηα επφκελν πελήληα ρξφληα. Ν εγγνλφο ηνπ, ν Ρξσο, ηειηθά έρηηζε κία πφιε, ηελ Ρξνία ή νπνία πήξε θαη ην φλνκα ηνπ.

Θνηλφ ζηνηρείν είλαη ε εξκελεία ηνπ θαηαθιπζκνχ σο ηηκσξία γηα ηελ δηαθζνξά ησλ αλζξψπσλ. Πηελ Αγία γξαθή επηιέγεηαη έλαο απιφο δίθαηνο άλζξσπνο ελψ ζηελ ειιεληθή κπζνινγία έλαο βαζηιηάο.

49

Κειεηψληαο ηελ θνζκνγνλία, φπσο καο πεξλάεη κέζα απφ ηνλ πνιηηηζκφ ησλ ιαψλ, βιέπνπκε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη άλζξσπνη πξνζπάζεζαλ λα δψζνπλ απάληεζε ζε δχζθνια εξσηήκαηα, φπσο ην πψο θηηάρηεθε ν θφζκνο, πψο μεθίλεζε ε δσή, ηη γίλεηαη κεηά ην ζάλαην, ππάξρεη κηα ή πεξηζζφηεξεο αλψηεξεο δπλάκεηο, πνπ ν άλζξσπνο πξέπεη λα εμεπκελίζεη λα ππαθνχεη, λα πξνζεχρεηαη; Αλάινγα κε ηνλ ηξφπν δσήο θαη ζθέςεο ησλ αλζξψπσλ θάζε θνηλσλίαο έρνπκε θαη κηα εμήγεζε πνπ άιινηε έρεη θνηλά ζηνηρεία κε άιινπο ιανχο θη άιινηε δηαθνξνπνηείηαη. Απηά είλαη εξσηήκαηα πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηε ζρέζε καο κε ηε ζξεζθεία θαη ε εθεβεία είλαη κηα ειηθία ακθηζβήηεζεο πνιιψλ ζέζεσλ θαη αμηψλ, καδί θαη ηεο ζξεζθείαο. Αλαπφθεπθην ην εξψηεκα: θαη ε παιαηά δηαζήθε, πνπ είλαη ε βάζε ηνπ ρξηζηηαληζκνχ, ηνπ ηνπδατζκνχ θαη ηνπ κνπζνπικαληζκνχ, είλαη θη απηή έλαο αθφκα κχζνο; Έλα παξακχζη πνπ καο ην παζάξνπλ ρξφληα ηψξα θαη πνπ αθφκα θαη ζήκεξα κε φιε ηελ πξφνδν ηεο επηζηήκεο ζπλερίδεη πνιχο θφζκνο λα πηζηεχεη; Ξξνθαλψο κηα ηέηνηα εξγαζία δελ κπνξεί λα δψζεη απαληήζεηο θνηλά απνδεθηέο. Άιισζηε ε πίζηε ή κε ζε θάπνηα ζξεζθεία είλαη πνιχ πξνζσπηθφ ζέκα θαη έρεη λα θάλεη κε εκπηζηνζχλε θαη φρη κε ηελ επηζηεκνληθή γλψζε, παξ φιν πνπ ππάξρνπλ αιιειεπηδξάζεηο αλάκεζα ζηνπο δπν ρψξνπο. Ζ παιαηά δηαζήθε , φπσο θαη φιεο νη ζξεζθείεο θαη κπζνινγίεο, ρξεζηκνπνηνχλ ζχκβνια. Ξσο αιιηψο λα κηιήζεηο γηα ζέκαηα πνπ ππεξβαίλνπλ ην γλσζηηθφ καο πεδίν; Ξαξάδεηγκα ην θίδη ζηνλ παξάδεηζν είλαη ν ζπκβνιηθφο ηξφπνο απεηθφληζεο ηνπ δηαβφινπ, ηνπ θαθνχ. Γελ ζεκαίλεη φηη ην θίδη είλαη ν δηάβνινο , είλαη φκσο θάηη πνπ είλαη ζπρλά επηθίλδπλν θαη κπνξεί λα δψζεη κηα εηθφλα ησλ ζπλεπεηψλ πνπ κπνξεί λα έρεη θάπνηνο αλ αθνινπζήζεη ην δηάβνιν, ζχκθσλα κε ην ρξηζηηαληζκφ. Ρν ζχκβνιν καο βνεζά λα θαηαλνήζνπκε κηα έλλνηα πνπ καο ππεξβαίλεη, ρσξίο απηφ θαζ απηφ ην ζχκβνιν λα θάλεη ηνλ δηάβνιν ππαξθηφ αλαγθαζηηθά, ή επηλφεζε ηεο θαληαζίαο αλαγθαζηηθά. Πε θάζε πεξίπησζε νη άλζξσπνη αλεμάξηεηα κε ην επίπεδν ηνπ πνιηηηζκνχ ηνπο, έρνπλ θνηλέο αλεζπρίεο, δηαρξνληθά, θαη νη απαληήζεηο ζηα εξσηήκαηα ηνπο δίλνληαη, άιινηε κέζσ ηεο ζξεζθείαο, άιινηε κε ηε βνήζεηα ηεο επηζηήκεο πνπ απεπζχλεηαη ζηε ινγηθή θαη άιινηε κε ηε βνήζεηα ηεο κπζνινγίαο θαη ηεο ηέρλεο γεληθά πνπ αλαπαχεη ηελ ςπρή.

50

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ

51

Ν κχζνο ζχκθσλα κε ηελ αλζξσπνινγηθή εξκελεία ηνπ φξνπ είλαη ηεξή ή ζξεζθεπηηθή αθήγεζε ηεο νπνίαο ην πεξηερφκελν ζρεηίδεηαη κε ηελ πξνέιεπζε ή ηε δεκηνπξγία θπζηθψλ, ππεξθπζηθψλ ή πνιηηηζηηθψλ θαηλνκέλσλ. Νη κχζνη δηεξεπλνχληαη επίζεο σο απνζπαζκαηηθέο πεγέο πξνθνξηθήο ηζηνξηθήο αθήγεζεο σο ελδείμεηο θνηλσληθψλ αμηψλ πνπ δηακνξθψλνπλ ηνλ θνηλσληθφ ράξηε κηαο νκάδαο αλζξψπσλ θαη (απφ ηνλ Θινλη Ιεβί-Πηξνο) γηα ηηο θαζνιηθέο (ζπκπαληηθέο) δνκέο ηνπο. Ζ αλζξσπνινγηθή έλλνηα γηα ηνλ κχζν δηαθέξεη απφ εθείλελ πνπ ππνλνεί ζην πεξηερφκελν ηνπ κχζνπ θάπνην ςεχδνο.

Ζ θνηλωλία πνπ κεηέρεη ηνπ κύζνπ, ζεωξεί ηνλ κύζν αιήζεηα. Ππγγεληθφ κε ην κχζν αιιά δηαθνξνπνηεκέλν ελλνηνινγηθά, ην παξακχζη, είλαη εμαξρήο κηα επηλφεζε, κηα κπζηζηνξηνγξαθία, κηα θαληαζηαθή αθήγεζε.

Ρν παξακχζη είλαη κηα ζχληνκε ηζηνξία πνπ ελζσκαηψλεη ην έζνο, ην νπνίν κπνξεί λα εθθξαζηεί ξεηά ζην ηέινο ηνπ, σο αμησκαηηθή αξρή.

Ππρλά θάλεη κεηαθνξηθή ρξήζε θάπνηνπ δψνπ σο θεληξηθφ ραξαθηήξα ηνπ ή εηζάγεη ζηεξεφηππνπο ραξαθηήξεο,. Ξνιχ ζπρλά γίλεηαη αλαηξεπηηθή αιιεγνξία ελάληηα ζηελ εθάζηνηε άξρνπζα ηάμε, ή κηα ζχγθξνπζε ηνπ αλζξψπηλνπ κε «ην αφξαην βαζίιεην».

Ξξνζσπνπνηεί θαη εμαηνκηθεχεη δηαθνξεηηθά ζηνηρεία πέξα απφ ηε ινγηθή ηνπ ρψξνπ θαη ηνπ ρξφλνπ θαη επεθηείλεηαη αδηάθξηηα απφ ηνλ νξγαληθφ ζηνλ αλφξγαλν θφζκν απφ ηνλ άλζξσπν θαη ηα δψα ζηα δέληξα, ηα ινπινχδηα, ηηο πέηξεο, θαη ηνπο αλέκνπο.

Ν κχζνο θαη ην παξακχζη ζπγγελεχνπλ αξθεηά, ΋κσο, ν πξψηνο δηαθέξεη απφ ην δεχηεξν ιφγσ ηεο κηθξφηεξεο έθηαζεο θαη ηνπ ζθνπνχ ηνπ, πνπ είλαη θαζαξά επεμεγεκαηηθφο θαη δηδαθηηθφο, ελψ ηνπ παξακπζηνχ είλαη θπξίσο ςπραγσγηθφο θαη δηδαθηηθφο.

52

Νη κχζνη θαη ηα παξακχζηα καο κηινχλ κε ηε γιψζζα ησλ ζπκβφισλ.

Απεπζχλνληαη ηφζν ζην ζπλεηδεηφ θαη είλαη ρξήζηκα θαη απνηειεζκαηηθά,

αζπλείδεην

φζν

θαη

ζην

γηαηί θαζηζηνχλ δπλαηφ λα θαηαλνήζνπκε πεξίπινθα θαηλφκελα θαη θαηαζηάζεηο πνπ καο απαζρνινχλ, κέζα απφ ηνπο ζπκβνιηζκνχο.

Ξαξφιν πνπ θαη ζηα δχν δηαδξακαηίδνληαη ζπνπδαία θαη ζπάληα γεγνλφηα απφ ηδηαίηεξνπο ήξσεο, ν ηξφπνο πνπ εθθξάδνληαη απηά, είλαη δηαθνξεηηθφο. Ρφζν ζηα παξακχζηα φζν θαη ζηνπο κχζνπο επηθξαηεί ην αίζζεκα φηη απηφ πνπ ζπκβαίλεη είλαη εμαηξεηηθφ. Ωζηφζν , αλ θαη ηα γεγνλφηα ζηα παξακχζηα είλαη εμαηξεηηθά απίζαλα θαη αζπλήζηζηα, παξνπζηάδνληαη ζαλ θάηη θαζεκεξηλφ θαη ζπλεζηζκέλν, πνπ ζα κπνξνχζε λα ζπκβεί ζηνλ νπνηνλδήπνηε απφ εκάο ζε κηα βφιηα ζην δάζνο.

53

Ρν παξακχζη θαζηζηά ζαθέο φηη κηιά γηα θάπνηνπο ζαλ εκάο.

H Θνθθηλνζθνπθίηζα, ( δειαδή ην θνξίηζη πνπ θφξαγε θφθθηλν ζθνχθν), θαη θαλείο άιινο δελ έρεη φλνκα. Ρα άιια πξφζσπα αλαθέξνληαη σο ν παηέξαο, ε κεηέξα, ε κεηξηά. Θαη αλ αθφκα ζπλαληήζνπκε έλα φλνκα, γηα παξάδεηγκα, Ν Ρδαθ θαη ε θαζφιηα, είλαη ηφζν θνηλφ πνπ ζα κπνξνχζε λα είλαη ν νπνηνζδήπνηε.

Θάζε κχζνο είλαη ε ηζηνξία ελφο ηδηαίηεξνπ ήξσα (Θεζέαο, Ζξαθιήο) πνπ έρεη φλνκα, φπσο έρνπλ θαη ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ. Πηελ ειιεληθή κπζνινγία ππάξρνπλ έμη ρηιηάδεο πξφζσπα, φια κε φλνκα. Αθφκα θαη δεπηεξεχνληεο ήξσεο έρνπλ φλνκα θαη ηδηαίηεξε πεξηγξαθή, κε αλαθνξά ζηε γεληά ηνπο.

Ζ ειιεληθή κπζνινγία δελ είλαη έλα άλαξρν ζπλνλζχιεπκα ηπραίσλ εξψσλ θαη πεξηζηαηηθψλ, αιιά αληίζεηα, κηα πξνζπάζεηα λα κπεη ηάμε ζην ζχκπαλ θαη ζηε θνηλσλία. Ζ ζπκβνιή ηνπ θαζελφο, θέξεη ηελ ζθξαγίδα ηνπ. Θάζε έλαο είλαη ζεκαληηθφο, θάζε γεγνλφο έξρεηαη θαη παίξλεη ηε ζέζε ηνπ, έρεη ηε δηθή ηνπ βαξχηεηα, δελ είλαη ηπραίν.

Νη κπζηθνί ήξσεο πξνζθέξνπλ εμαηξεηηθέο εηθφλεο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ΢πεξεγψ (ησλ θαλφλσλ, ησλ αξρψλ θαη ησλ ηδαληθψλ πνπ πξέπεη λα καο αθνινπζνχλ ζηε δσή)

Ρν παξακχζη επηηξέπεη λα θαληαζησζεί θαλείο, πσο παξά ηηο αληημνφηεηεο θαη ηα ιάζε ηνπ, ζην ηέινο ζα ηα θαηαθέξεη ρσξίο λα ηηκσξεζεί ή αθαληζηεί Νη κχζνη, αλαθέξνληαη θπξίσο ζηηο θνηλσληθέο απαηηήζεηο, ζηηο ππνρξεψζεηο, ζε απηά πνπ νθείινπκε λα θάλνπκε, ζηνπο λφκνπο θαη ηνπο θαλφλεο πνπ ζέηεη ε θνηλσλία, παξά ζε απηφ πνπ ζα επηζπκνχζακε, ζε έλαλ νπηνπηθφ θφζκν, φπνπ φια ζα ήηαλ εθηθηά.

54

Πηα παξακχζηα ην ηέινο είλαη πάληνηε επηπρηζκέλν,( κε ειάρηζηεο εμαηξέζεηο, φπσο ζηνλ Άληεξζελ). Ρν παξακχζη έρεη αίζην ηέινο θαη δίλεη ην αίζζεκα ηεο παξεγνξηάο αλεμάξηεηα απφ ην αλ πεξηέρεη θάπνηα ηξνκαθηηθά ή ζιηβεξά ζηνηρεία.

Πηνπο κχζνπο ην ηέινο είλαη ζπρλά ηξαγηθφ.

Ζ θάζαξζε έξρεηαη ζπρλά κέζα απφ ηε ζπληξηβή ηνπ ήξσα , παξ φιν πνπ ε χβξηο πνπ δηαπξάηηεη, πνιιέο θνξέο είλαη ελ αγλνία ηνπ.

Απ απηή ηε ζθνπηά νη κχζνη κπνξεί λα δείρλνπλ πνιχ απεηιεηηθνί θαη απαηζηφδνμνη, γηα έλαλ ζχγρξνλν άλζξσπν, γαινπρεκέλν κε ηηο ρνιηγνπληηαλέο ηαηλίεο, πνπ ην βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ είλαη ην happy end, θαη φπνπ κπνξείο λα παξαθνινπζείο ηελ εμέιημε, ιίγν πνιχ απαζήο. Ν πξσηαγσληζηήο, ηχπνπ Chuck Norris, ζην ηέινο ,φηη θη αλ γίλεη, ζα βγεη αηζαιάθσηνο, κε έπαζιν ηελ σξαία ηεο ηζηνξίαο.

Πηελ ειιεληθή κπζνινγία νη πξάμεηο έρνπλ ζπλέπεηεο , ην θάζε ηη έρεη ην ηίκεκα ηνπ, αθξηβψο φπσο θαη ζηελ πξαγκαηηθή δσή. Νη ήξσεο έρνπλ επηινγέο , δηαρεηξίδνληαη ηελ ειεπζεξία ηνπο θαη πιεξψλνπλ ην ηίκεκα γη απηέο ηηο επηινγέο.

Ν κχζνο νδεγείηαη ζηελ έθβαζε ηνπ, φπνηα θη αλ είλαη απηή, απφ ηνλ ήξσα θαη ε ζπκκεηνρή ησλ ζεψλ θαη ηεο ηχρεο είλαη επηθνπξηθή. Ζ ηηκσξία ησλ ζεψλ δελ είλαη απζαίξεηε, είλαη ε ζπλέπεηα ηεο επηινγήο ηνπ ήξσα.

55

ΑΠΟΠΔΗΡΔ΢ ΔΡΚΖΛΔΗΑ΢ ΣΖ΢ ΚΤΘΟΙΟΓΗΑ΢

Φπραλαιπηηθή πξνζέγγηζε

Πχκθσλα κε ηελ θιαζηθή ςπραλαιπηηθή πξνζέγγηζε, ν κχζνο (ε ηζηνξία ηεο επηζπκίαο) είλαη έλαο ζρεκαηηζκφο ηνπ αζπλεηδήηνπ πνπ δηαζέηεη ιηβηδηληθή αμία γηα ην ιαφ, φπσο αθξηβψο ε θαληαζίσζε, ην φλεηξν ή ην παξαιήξεκα γηα ην ππνθείκελν.

Απφ απηήλ ηελ άπνςε ε ςπρηθή πξαγκαηηθφηεηα ησλ αηφκσλ εθθξάδεηαη κέζα απφ ηελ ηζηνξηθή θαη θνηλσληθή ζπιινγηθή πξαγκαηηθφηεηα θαη ε ςπραλάιπζε δείρλεη, κέζα ζηνπο κχζνπο ησλ ιαψλ αιιά θαη ζην πξνζσπηθφ κπζηζηφξεκα ηνπ λεπξσηηθνχ, ηελ εμηδαληθεπκέλε πξνβνιή ηνπ αζπλεηδήηνπ.

Ζ ειιεληθή κπζνινγία, ηδηαίηεξα, κπφξεζε λα απνδψζεη ζε φιε ηεο ηελ πιεξφηεηα ηελ αλζξψπηλε εμέιημε. Γελ απνθξχπηεη ηελ αλαπαξάζηαζε ησλ ελνξκήζεσλ θαη επνκέλσο είλαη ε κφλε πνπ πεξηιακβάλεη φιε ηελ θιίκαθα ηεο ςπρνζεμνπαιηθήο εμέιημεο. Απφ ην αξρέγνλν ζηνκαηηθφ ζηάδην (Ρηηάλεο, Θξφλνο) έσο ηε γελεηήζηα νηδηπφδεηα νξγάλσζε (Νιχκπηνο Εεπο). Δπίζεο δηαζέηεη πνηθηιία ραξαθηήξσλ πνπ αλαπαξηζηνχλ φιε ηελ ςπρνινγία , ηελ ςπρνπαζνινγία ή θαη αθφκα ηηο αξρέο ιεηηνπξγίαο ηεο ςπρήο. Νη Δξηλχεο ηελ αξρέγνλε ηηκσξία, ε Γίθε ηε δηθαηνζχλε, ε Αξεηή ηελ αξεηή θ.η.ι. Κε απηή ηελ έλλνηα νη κχζνη, ζπιινγηθνί ή αηνκηθνί, αληηζηνηρνχλ ζε θαληαζηψζεηο, νη νπνίεο επηδξνχλ, ζπληζηνχλ ή ηξνπνπνηνχλ ην ηδαληθφ ηνπ εγψ θαη ην ππεξεγψ. Δπηπιένλ, ε κπζνινγία, φληαο κέξνο ηεο ζπιινγηθήο πνιηηηζκηθήο θιεξνλνκηάο, φπσο κεηαδίδεηαη κέζσ πξνθνξηθψλ παξαδφζεσλ, ζπλεηζθέξεη ζηε δεκηνπξγία ησλ πξσηαξρηθψλ θαληαζηψζεσλ θαη ησλ νηθνγελεηαθψλ φπσο θαη πνιηηηζκηθψλ κχζσλ.

56

Λάξθηζζνο

Ν φξνο λαξθηζζηζκφο ζπλδέεηαη κε ηνλ ειιεληθφ κχζν ηνπ Λάξθηζζνπ, πνπ εξσηεχηεθε ηνλ εαπηφ ηνπ, ελψ ν ίδηνο λφκηδε φηη εξσηεχηεθε θάπνηα λχκθε. Απηή πνπ πξαγκαηηθά εξσηεχηεθε, δελ ήηαλ παξά ε αληαλάθιαζε ηεο δηθήο ηνπ εηθφλαο ζην λεξφ. Πηελ πξνζπάζεηα ηνπ λα ρατδέςεη ηελ εηθφλα πνπ ηφζν εξσηεχηεθε έπεζε θαη πλίγεθε.

Πηελ ςπρνινγία θαη ηδηαίηεξα ζηελ ςπραλάιπζε ν λαξθηζζηζκφο απνηειεί έλαλ φξν πνπ αξρηθά ρξεζηκνπνηήζεθε γηα λα πεξηγξάςεη ηε ζεμνπαιηθή δηαζηξνθή, θαηά ηελ νπνία ην ππφ εμέηαζε άηνκν είλαη εξσηεπκέλν κε ηνλ εαπηφ ηνπ θαη φρη κε θάπνην άιιν άηνκν. Αξγφηεξα, ν φξνο δηεπξχλζεθε γηα λα ζπκπεξηιάβεη νπνηαδήπνηε κνξθή απηνιαηξείαο. Θαηά θάπνην ηξφπν ην άηνκν απηφ, φπσο θαη ζηνλ κχζν, είλαη εξσηεπκέλν κε ηνλ ίδην ηνπ ηνλ εαπηφ θαη αζρνιείηαη ππέξκεηξα κε ηελ εηθφλα πνπ δείρλεη ζηνπο άιινπο. Απηφο ν ζαπκαζκφο θαη ε ελαζρφιεζε κε ηνλ ίδην, δελ αθήλεη θαη πνιχ ρξφλν αιιά θαη ρψξν γηα λα αζρνιεζεί κε ηνπο άιινπο γχξσ ηνπ θαη έηζη ε δσή ηνπ είλαη νπζηαζηηθά θησρή φζν αθνξά ζηηο δηαπξνζσπηθέο ηνπ ζρέζεηο. Θχξηνο ζηφρνο κηαο λαξθηζζηζηηθήο πξνζσπηθφηεηαο είλαη λα ζαπκάδεηαη θαη λα ιαηξεχεηαη απφ ηνλ πεξίγπξν ηνπ.

Ζ απηνεθηίκεζε ηνπ είλαη εμαηξεηηθά εχζξαπζηε θαη εμαξηάηαη απφ ηελ εηθφλα πνπ έρνπλ νη άιινη γηα εθείλνλ.

57

Έλαο λάξθηζζνο είλαη έλα άηνκν πνπ ζηελ νπζία έρεη πνιχ ρακειή απηνεθηίκεζε θαη φηαλ ην πεξηβάιινλ ηνπ αζθεί θξηηηθή ή απνξξίπηεη ηηο ζπκπεξηθνξέο ηνπ, ηφηε αλαδχεηαη ε θαιά θξπκκέλε εχζξαπζηε πξνζσπηθφηεηα ηνπ θαη θαηαξξέεη. Απηή ηνπ ε θαηάξξεπζε, ζπρλά ραξαθηεξίδεηαη απφ θαηαζηξνθηθφ ζπκφ, απνκφλσζε, θαηάζιηςε θαη απηνθαηαζηξνθηθή ζπκπεξηθνξά.

Θάησ απφ ην πξνζσπείν ηνπ δπλαηνχ γεκάηνπ απηνπεπνίζεζε θαη κνλαδηθνχ αηφκνπ, θξχβεηαη έλα κνλαρηθφ, θνβηζκέλν θαη αζζελέο εγψ. Ππρλά ηα άηνκα απηά δηαιέγνπλ δνπιείεο πνπ ηνπο δίλνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα είλαη ζην επίθεληξν ηεο πξνζνρήο, λα γίλνπλ δηάζεκνη ή θαη λα απνθηήζνπλ πςειά αμηψκαηα. Ρν θαίλεζζαη είλαη ηφζν ςειά ζην ζχζηεκα αμίσλ ηνπο πνπ είλαη ζαλ ηίπνηα άιιν λα κελ έρεη ζεκαζία. Έλαο λάξθηζζνο έρεη ηφζν πνιχ ηελ αλάγθε λα ληψζεη δηαθνξεηηθφο, ηδηαίηεξνο, αλψηεξνο θαη κνλαδηθφο, πνπ είλαη ηθαλφο λα θηάζεη ζηα άθξα γηα λα ηα θαηαθέξεη. Έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο θφβνπο ηνπ είλαη φηη νη άιινη ζα αλαθαιχςνπλ ηελ πξαγκαηηθφηεηα, δειαδή ηνλ πξαγκαηηθφ ηνπ εαπηφ θαη έηζη πξνζπαζεί κε θάζε ηξφπν λα κελ απνθαιπθηεί.

Ρν θπλήγη ηεο αηνκηθήο επραξίζηεζεο, ηεο θπξηαξρίαο ζηνπο άιινπο θαη ε θηινδνμία είλαη ην θχξην κέιεκα ηνπο. Δίλαη επφκελν φηη ηα άηνκα πνπ πάζρνπλ απφ απηή ηε δηαηαξαρή έρνπλ ζρεδφλ αλχπαξθηε ηθαλφηεηα λα ζπλαηζζάλνληαη ηα ζπλαηζζήκαηα θαη ηηο αλάγθεο ησλ άιισλ. Ρν κεγαιχηεξν πξφβιεκα γηα θάπνηνλ πνπ πάζρεη απφ λαξθηζζηζηηθή δηαηαξαρή είλαη ε αλεπάξθεηα ηνπ λα ζπλδεζεί νπζηαζηηθά, αιεζηλά θαη βαζηά κε ηνπο άιινπο. Αληίζεηα, νη άιινη απνηεινχλ ηα κέζα γηα λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο δηθέο ηνπ επηζπκίεο θαη έηζη ιεηηνπξγνχλ ςπρξά, ππνινγηζηηθά θαη παξαζηηηθά. Ν Φξφηλη επηζεκαίλεη φηη αλ απνηχρνπκε λα αγαπήζνπκε θαη λα ζπλδεζνχκε ηφηε ζα αξξσζηήζνπκε απφ ππέξκεηξν εγσηζκφ.

58

Ρη είλαη φκσο απηφ πνπ νδεγεί θάπνηνλ λα αλαπηχμεη κηα ηέηνηα δηαηαξαρή;

Δίλαη γλσζηφ φηη φινη νη άλζξσπνη δηαθαηέρνληαη απφ θάπνην βαζκφ λαξθηζζηζκνχ. Άιισζηε είλαη έλα πγηέο ζηάδην ηεο βξεθηθήο αλάπηπμεο θάζε αηφκνπ.

Ν Φξφηλη αλαθέξεηαη ζηνλ λαξθηζζηζκφ σο ηελ ζρέζε κε ηα εμσηεξηθά αληηθείκελα πνπ θαηαπηέδεηαη θαη ζηελ ζέζε απηήο ππεξηζρχεη έλα κνληέιν εαπηνχ φπνπ ζχκθσλα κε απηφ ην κνληέιν γίλνληαη θαη νη επηινγέο ησλ αληηθεηκέλσλ πνπ θάπνηνο αγαπάεη θαη δηαιέγεη. Έηζη ελψ είλαη απνιχησο θπζηνινγηθφ γηα έλα βξέθνο λα επηιέγεη ην δηθφ ηνπ ζψκα θαη ην δηθφ ηνπ εγψ γηα λα αγαπήζεη (απηνεξσηηζκφο) απηφ είλαη εμαηξεηηθά πξνβιεκαηηθφ φηαλ κηα παξφκνηα απηνεξσηηθή ζηάζε θπξηαξρεί ζηελ ελήιηθε δσή. Ρν βξέθνο ζηελ αξρή ηεο δσήο ηνπ έρεη έλα πνιχ πξψηκν θαη φρη θαιά ζρεκαηηζκέλν εγψ φπνπ αλάινγα ζπλάπηεη αξθεηά πξσηφγνλεο ζρέζεηο.

Φπζηθά ε ζρέζε ηνπ κε ηελ κεηέξα είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθή θαη πνιχ δπλαηή. Δίλαη απνιχησο θαζνξηζηηθή θαζψο ην βξέθνο αληηδξά ζηηο πξάμεηο, ζθέςεηο θαη θηλήζεηο ηεο πνπ ηδαληθά πξέπεη λα είλαη ζπληνληζκέλεο κε ηηο πνιχ πξψηκεο θαη ελζηηθηψδεηο αλάγθεο ηνπ βξέθνπο. Θαηαιαβαίλνπκε ινηπφλ φηη ν ηξφπνο πνπ δηαζέηεη ε κεηέξα ηνλ εαπηφ ηεο ζε ζρέζε κε ην κσξφ ηεο, παίδεη θαη θαζνξηζηηθφ ξφιν γηα ην πσο εθείλν ζα ζρεηηζηεί καδί ηεο αιιά θαη ηνλ θφζκν αξγφηεξα.

Αλ ην θαζξέθηηζκα ζηα κάηηα ηεο κεηέξαο είλαη θελφ, καηαησηηθφ θαη ην κσξφ δελ αλαγλσξίδεη ηνλ πξψηκν εαπηφ ηνπ ηφηε εθείλε ηελ πεξίνδν δπζηπρψο θαηαζηξέθεηαη θαη έλα κεγάιν κέξνο ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ αηφκνπ λα αλαπηχμεη έλα πγηή εαπηφ πνπ ζα κάζεη λα αγαπάεη ηνπο άιινπο θαη λα ζπλδέεηαη καδί ηνπο δεκηνπξγηθά θαη νινθιεξσηηθά.

59

Απηή ε παξαπάλσ πεξηγξαθή καο παξαπέκπεη μαλά ζηνλ κχζν ηνπ Λάξθηζζνπ φπνπ ν ιφγνο πνπ νδεγείηαη ζηελ απηνθαηαζηξνθή θαη ηειηθά ζηνλ πληγκφ ηνπ είλαη γηαηί ζην θαζξέθηηζκα ηνπ ζην λεξφ απνηπγράλεη λα αλαγλσξίζεη ηελ αληαλάθιαζε ηνπ εαπηνχ ηνπ, δειαδή δελ αλαγλσξίδεη ηνλ ίδην ηνπ ηνλ εαπηφ!

Απηή είλαη κηα ςπραλαιπηηθή εμήγεζε γηα ηα αίηηα ηνπ λαξθηζζηζκνχ αιιά αο κελ μερλάκε φηη ε αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ πεξλάεη απφ πνιιά ζηάδηα θαη νη επηξξνέο είλαη πνιιέο θαη πεξίπινθεο.

Ν ζρεκαηηζκφο κηαο πξνζσπηθφηεηαο είλαη βαζηά επεξεαζκέλνο απφ ηελ ζρέζε κε ηελ πξσηαξρηθή ζρέζε κε ηελ κεηέξα θαη θαίλεηαη λα είλαη θαη ε πην ζεκαληηθή, αιιά αο κελ μερλάκε θαη ηνλ ζεκαληηθφ ξφιν πνπ έρνπλ ν παηέξαο, ε ζρέζε ηνπ δεπγαξηνχ κεηέξαο- παηέξα, ην ζρνιείν, νη δάζθαινη θαη ζηγά ζηγά φια εθείλα ηα πξφηππα πνπ θαζξεθηίδνληαη ζηα κάηηα ηεο θνηλσλίαο.

60

Γπζηπρψο, φιν θαη πεξηζζφηεξν ε ίδηα ε θνηλσληθή δνκή ελζαξξχλεη πην επηθαλεηαθέο θαη ξερέο ζρέζεηο κε ηνπο άιινπο. Δπηβξαβεχεη κηα ηάζε πνπ έρεη λα θάλεη κε ηελ επηδεημηνκαλία, ηηο εθήκεξεο ζρέζεηο, ηελ απφθηεζε πινχηνπ κε θάζε θφζηνο θαη ηελ απφθηεζε έζησ θαη ηεο δεθαπεληάιεπηεο αλαγλσξηζεκφηεηαο φπσο πνιχ ζσζηά είρε πξνβιέςεη ν Άληπ Γνπψξρνι.

Απηνχ ηνπ είδνπο ε ηνπνζέηεζε φρη κφλν εληζρχεη ηελ εμάπισζε ηεο λαξθηζζηζηηθήο δηαηαξαρήο, αιιά επηπιένλ ηελ εγθαζηζηά σο κία απφ ηηο πην γξήγνξα αλαπηπζζφκελεο ηα ηειεπηαία ρξφληα.

Νη αληαλαθιάζεηο απφ ηα λεξά ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο θαίλεηαη λα είλαη φρη κφλν παξαπιαλεηηθέο αιιά θαη βαζηά παξακνξθσηηθέο.

61

Οηδίπνδαο Ν Νηδίπνδαο εγθαηαιείθζεθε απφ ηνπο γνλείο ηνπ ηελ εκέξα πνπ γελλήζεθε, εμαηηίαο ηνπ ρξεζκνχ πνπ ηνλ ήζειε λα ζθνηψλεη ηνλ παηέξα ηνπ γηα λα παληξεπηεί ηε κεηέξα ηνπ. Ξξηλ ηνλ παξαηήζνπλ νη γνλείο ηνπ ζην βνπλφ, ηνπ ηξχπεζαλ θαη ηνπ έδεζαλ ηνπο αζηξαγάινπο . Θάπνηνο βνζθφο βξήθε ην βξέθνο θαη ην πηνζέηεζε. Ρν νλφκαζαλ Νηδίπνδα, δειαδή κε πξεζκέλα πφδηα. ΋ηαλ ελειηθηψζεθε θαη απνθάζηζε λα εγθαηαιείςεη ηε ζεηή ηνπ νηθνγέλεηα, βξήθε ζην δξφκν ηνπ εκπφδην έλαλ άληξα (ηνλ Ιάην) ηζαθψζεθε θαη ηνλ ζθφησζε. Απηφ πνπ δελ γλψξηδε φκσο, ήηαλ φηη ν άληξαο απηφο, ήηαλ ν παηέξαο ηνπ, ν βαζηιηάο ηεο Θήβαο. Πηε ζπλέρεηα, παληξεχηεθε ηε γπλαίθα ηνπ ζχκαηνο, ηελ Ηνθάζηε, ρσξίο λα γλσξίδεη φηη ήηαλ ε κεηέξα ηνπ, αθνχ έιπζε ην αίληγκα ηεο Πθίγγαο, πνπ ιπκαηλφηαλ ηελ πεξηνρή. Ζ Πθίγγα ξσηνχζε, πνην είλαη απηφ ην δψν πνπ φηαλ είλαη κηθξφ αθφκα ζηεξίδεηαη ζε ηέζζεξα πφδηα, φηαλ κεγαιψλεη ζηεξίδεηαη ζε δχν πφδηα, ελψ ζηα βαζηά ηνπ γεξάκαηα ζε ηξία πφδηα. Κε ηελ κεηέξα ηνπ απέθηεζε ηέζζεξα παηδηά θαη φηαλ απνθαιχθζεθε ε χβξηο πνπ είρε δηαπξάμεη ν άηπρνο Νηδίπνδαο ζπλεηδεηνπνηεί ηη έθαλε. Ρν απνηέιεζκα ήηαλ λα ηπθισζεί ν Νηδίπνδαο κε ηα ίδηα ηνπ ηα ρέξηα θαη ε Ηνθάζηε λα θξεκαζηεί. Έπεηηα ν ήξσαο εγθαηέιεηςε ηε Θήβα κε ηε ζπλνδεία ηεο θφξεο ηνπ Αληηγφλεο θαηέθπγε ζηελ Αζήλα ζηνλ Θνισλφ, ζην ηεξφ ησλ Δπκελίδσλ. Ν κχζνο ηνπ Νηδίπνδα έρεη πάξεη ηε ζέζε ηνπ αθξνγσληαίνπ ιίζνπ ηεο, ζηελ πην ακθηιεγφκελε ςπραλαιπηηθή ζεσξία ζηελ ηζηνξία ηεο επηζηήκεο, ην νηδηπφδεην ζχκπιεγκα. Δληππσζηαζκέλνο ν Φξφηλη, απφ ηνπο ζπκβνιηζκνχο θαη ηηο αιιεγνξίεο ηνπ Πνθνθιή θαη ην πέξα απφ ηα αλζξψπηλα φξηα δξάκα ηνπ ήξσα, δαλείζηεθε ηνλ αξραίν ειιεληθφ κχζν γηα λα απεηθνλίζεη ηελ θιηληθή θαη ζεσξεηηθή ηνπ ζθέςε. Λα εμεγήζεη ηελ χπαξμε ηεο παηδηθήο ζεμνπαιηθφηεηαο θαη γηα λα θαζνξίζεη ην ςπρνινγηθφ θαηλφκελν πνπ ζεσξεί φηη εκθαλίδεηαη ζηα παηδηά ζην δεχηεξν έηνο ηεο δσήο ηνπο θαη ιήγεη ζην έθην.

62

Πχκθσλα κε ηε ζεσξία ηνπ Φξφηλη, ην νηδηπφδεην είλαη ην ζχκπιεγκα πνπ ζα θαζνξίζεη ηηο κειινληηθέο εξσηηθέο ζρέζεηο θάζε παηδηνχ. Ξεξηγξάθεη ην ζχλνιν ησλ θηιηθψλ θαη ερζξηθψλ επηζπκηψλ πνπ αηζζάλεηαη ην παηδί πξνο ηνπο γνλείο ηνπ θαη δηαπξαγκαηεχεηαη ηε ζέζε ηνπ ζην πιαίζην ηεο ζρέζεο κεηαμχ παηέξα-κεηέξαοπαηδηνχ. Κέρξη θαη ηα ηξία ηνπο ρξφληα ηα κηθξά αγνξάθηα θαη θνξηηζάθηα αηζζάλνληαη έληνλε ηελ αγάπε, αιιά θαη ηελ εμάξηεζε θαη πξνο ηνπο δπν γνλείο, αιιά ηδηαίηεξα πξνο ηε κεηέξα ηνπο. Απφ ηα ηξία θαη κέρξη ηα πέληε ηνπο ρξφληα φκσο αξρίδνπλ λα ληψζνπλ ηα πξψηα πξνζεμνπαιηθά εξεζίζκαηα. Δίλαη απηφ πνπ ν Φξφηλη νλνκάδεη «θαιιηθή πεξίνδν».

Κνηάδεη εθηαιηηθφ: Ρα αζψα παηδάθηα, θπξηεπκέλα απφ ζθνηεηλέο επηζπκίεο, αλνκνιφγεηνπο πφζνπο θαη ππνβφζθνληα ζεμνπαιηθά έλζηηθηα! Πε απηή ηελ πεξίνδν ην αγνξάθη, ζχκθσλα κε ηνλ Φξφηλη, ζα δηεθδηθήζεη εξσηηθά ηε κεηέξα ηνπ, ληψζνληαο παξάιιεια θζφλν θαη αληαγσληζκφ γηα ηνλ παηέξα ηνπ, πνπ ηελ έρεη, θαη αληίζηνηρα ην θνξίηζη ζα δηεθδηθήζεη ηνλ παηέξα ηνπ θαη ζα αληαγσληζηεί ηε γπλαίθα, ζηελ νπνία απηφο αλήθεη, δειαδή ηε κεηέξα ηνπ. Απηφ βέβαηα δελ γίλεηαη ρσξίο ελνρέο. Γελ απνρσξηδφκαζηε ηφζν εχθνια ηελ πξψηε καο αγάπε... Ζ ςπραλάιπζε δελ ζεσξεί φηη ην θαηλφκελν απηφ είλαη παζνινγηθφ, αληίζεηα πηζηεχεη φηη απνηειεί έλα θπζηνινγηθφ ζηάδην απ ην νπνίν πεξλνχλ φια ηα παηδηά. Δίλαη κηα θπζηνινγηθή θαη παξνδηθή θάζε ε νπνία δηαξθεί πεξίπνπ ηξία ρξφληα. Σάξε ζην νηδηπφδεην ζχκπιεγκα ην κηθξφ αγφξη αλαγλσξίδεη γηα πξψηε θνξά ηε ζεμνπαιηθφηεηά ηνπ θαη ην θνξίηζη ηε ζειπθφηεηά ηνπ. Απηφ είλαη θαη ην πξψην ζηάδην δηακφξθσζεο ηεο ζεμνπαιηθήο ηνπο ηαπηφηεηαο. Ρν παηδί κε ηελ αλαγλψξηζε ηνπ νηδηπφδεηνπ ζα θαηαιάβεη φηη δηαθνξνπνηείηαη απφ ην άιιν θχιν. Νη επηζπκίεο πνπ γελλά φκσο κπνξεί λα παξακείλνπλ κε ηε κνξθή απσζεκέλσλ ζην αζπλείδεην ησλ ελειίθσλ. Ζ επηηπρεκέλε ιχζε ηνπ νηδηπφδεηνπ είλαη ην θιεηδί ζηελ αλάπηπμε ησλ ξφισλ θαη ηεο ηαπηφηεηαο, ελψ ε αλεπηηπρήο αληηκεηψπηζή ηνπ κπνξεί λα έρεη σο απνηέιεζκα λεχξσζε ή νκνθπινθηιία.

63

Πε θάζε επίζεζε πνπ θαηεγνξεί ην νηδηπφδεην γηα παξαινγηζκφ, κπζνκαλία, αλαθξίβεηα, έιιεηςε επηζηεκνληθφηεηαο, νη θξνυδηθνί απαληνχλ φηη πνιχ απιά εθθξάδεη κηα ηξηάδα ζηελ νπνία πξσηαγσληζηέο είλαη ην παηδί, έλα πξφζσπν πνπ ην παηδί αγαπά, κε ηξφπν πνπ ην ελνπνηεί καδί ηνπ (ηνλ έλα γνληφ) θη έλα ηξίην κέξνο, ηνλ δηαρσξηζηηθφ παξάγνληα, έλαλ εθπξφζσπν ηνπ εμσηεξηθνχ θφζκνπ, ηνπ λφκνπ, ησλ θαλφλσλ, πνπ ζέιεη λα ζηεξήζεη απφ ην παηδί απηή ηε ζρέζε θαη λα ην απνζπάζεη απφ ηε καθαξηφηεηα ηεο ελφηεηάο ηνπ κε ην αγαπεκέλν πξφζσπν.

Πε θάζε πεξίπησζε, ηα ζχκβνια πνπ ρξεζηκνπνηεί ην νηδηπφδεην αθνξνχλ αζπλείδεηεο θαηαζηάζεηο θαη θαλέλα παηδί δελ ζέιεη πξαγκαηηθά λα ζθνηψζεη ηνλ παηέξα ηνπ ή λα θνηκεζεί κε ηε κεηέξα ηνπ. Δπεηδή φκσο φια ζηε δσή είλαη έξσηαο ή ζάλαηνο, είλαη πνιχ πηζαλφ απηά λα απνηειέζνπλ ηα κέζα πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζεη ε παηδηθή ςπρή γηα λα θαηαθέξεη λα απνθηήζεη ηαπηφηεηα, ζπλείδεζε εαπηνχ θαη ζπλαίζζεζε θχινπ.

Ρν ζηάδην απηφ καο καζαίλεη λα θαηεπζχλνπκε ηηο παξνξκήζεηο καο θαη λα απαξληφκαζηε ηηο κε απνδεθηέο επηζπκίεο. Κε δπν ιφγηα, ρσξίο ηνλ κηθξφ καο «Νηδίπνδα» δελ ζα κπνξνχζακε λα είκαζηε θνηλσληθά φληα, ηθαλά γηα ηηο πνιιέο κνξθέο αγάπεο πνπ κπνξνχκε λα βηψζνπκε, έηνηκνη λα θαηαλνήζνπκε ηελ πνιππινθφηεηα ζηε ζρέζε ελφο δεπγαξηνχ ή κηαο νηθνγέλεηαο.

64

Άιιεο αλαγλώζεηο

Δθηφο απφ ηελ ςπραλαιπηηθή ππάξρνπλ σζηφζν πνιιέο δηαθνξεηηθέο αλαγλψζεηο ηνπ κχζνπ πνπ πξνρσξνχλ πνιχ πην πέξα.

αθφκα

θαη

Ν Paul Diel πξνζπαζεί θαη αξρήλ λα απνθξππηνγξαθήζεη ηα ζχκβνια πνπ ρξεζηκνπνηεί ν κχζνο. Θάπνηα απφ ηα ζχκβνια πνπ ζα κπνξνχζαλ λα επηζεκαλζνχλ είλαη: Τα πόδια, ζπρλά ζηνπο κχζνπο, ζπκβνιίδνπλ ηελ ςπρή. Ζ «πεξπαηεζηά» ηνπ αλζξψπνπ, ζηε δσή, έρεη λα θάλεη κε ηελ ςπρηθή ηνπ θαηάζηαζε.

Ζ «αρίιιεηνο πηέξλα», είλαη ε αδχλακε πιεπξά ηνπ Αρηιιέα. Ν Σξηζηφο πιέλεη ηα πφδηα ησλ καζεηψλ πξηλ απφ ην κπζηηθφ δείπλν, δείρλνληαο ζπκβνιηθά ηαπείλσζε. Νη κνπζνπικάλνη πιέλνπλ ηα πφδηα ηνπο θαη βγάδνπλ ηα παπνχηζηα γηα λα κπνπλ ζην ηδακί κε θαζαξά πφδηα, ζπκβνιίδνληαο θαη ηελ θαζαξή θαη απνγπκλσκέλε ηνπο ςπρή θαη δηάζεζε.

Αλ ηα πφδηα ζπκβνιίδνπλ ηελ ςπρή ν Νηδίπνδαο κε ηα ηξχπηα πφδηα, κάιινλ ζπκβνιίδεη έλαλ άλζξσπν κε ιαβσκέλε ςπρή.

Θαη πνηνο ηνπ έρεη πιεγψζεη ηελ ςπρή; Νη ίδηνη ηνπ νη γνλείο. ΋πσο ζε φια ηα παηδηά κέζσ ηεο αλαηξνθήο νη γνλείο έρνπλ ηεξάζηηα επηξξνή. Νη γνλείο ηνπ Νηδίπνδα κε ηελ ζθιεξή εγθαηάιεηςε, ηνπ «θφβνπλ ηα πφδηα»

65

Δπηπιένλ ν Νηδίπνδαο, φπσο ιέεη θαη ην φλνκά ηνπ, έρεη πξεζκέλα πφδηα πνπ ζπκβνιίδνπλ ίζσο κηα ςπρή θνπζθσκέλε απφ καηαηνδνμία ίζσο, ζε κηα πξνζπάζεηα ππεξαλαπιήξσζεο ηνπ αηζζήκαηνο θαησηεξφηεηαο πνπ ληψζεη έλα παηδί εγθαηαιειεηκκέλν θαη θαθνπνηεκέλν απφ ηνπο ίδηνπο ηνπ ηνπο γνλείο. Απηφ ζα κπνξνχζακε λα ην δηαθξίλνπκε θαη ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ λα ιχζεη ην αίληγκα, λα ζψζεη ηνλ θφζκν, θαη ηειηθά λα γίλεη βαζηιηάο. Πην επεηζφδην κε ην Ιάην, βξίδεηαη ρπδαία κε ην γέξν ηαμηδηψηε, ρσξίο δηαθξηηηθά βαζηιηά, θαη ηνλ ζθνηψλεη γηα αζήκαληε αθνξκή. Ξξνθαλψο αγλνεί, φηη είλαη ν βαζηιηάο θαη παηέξαο ηνπ, αιιά γηαηί ηξειαίλεηαη ηφζν ζηελ ηδέα λα ππνρσξήζεη κπξνζηά ζε θάπνηνλ ηπραίν; Δίλαη έλα πηνζεηεκέλν παηδί, πνπ κάιινλ απιά ην αλέρνληαη. Κηα επαλαζηαηεκέλε ςπρή. Ξηζηεχεη φηη απνζηνιή ηνπ είλαη λα ζψζεη ηνλ θφζκν. Kαη ηνπ κπαίλεη εκπφδην ν θαζέλαο; Θέιεη λα θαηνξζψζεη απηφ πνπ θαλείο δελ ηνικά. Ρφηε θαλέλαο δελ ζα κπνξεί λα ηνπ πεη θνπβέληα. Απηφο πνπ έρεη ζθνπφ λα ζψζεη ηνλ θφζκν θαη λα απνθηήζεη ηελ πνιππφζεηε αλαγλψξηζε, λα ππνρσξήζεη κπξνζηά ζηνλ θαζέλα; Ρν αίληγκα ηεο Πθίγγαο έρεη ζρέζε πάιη κε ηα πφδηα (κε ηελ ςπρή)! Γη απηφ, ίζσο, ν Νηδίπνδαο, πνπ είλαη επαίζζεηνο ζην ζέκα ιφγσ ηνπ πξνβιήκαηνο ηνπ, είλαη απηφο απ φινπο ηνπο αλζξψπνπο πνπ ην ιχλεη. Απηφο πνπ αθφκα θαη ζηελ αθκή ηεο ειηθίαο ηνπ, δελ κπνξεί λα πεξπαηά κε ηα δπν, δελ κπνξεί λα ζηαζεί φξζηνο (πλεπκαηηθά) Ξαηδί – γέξνο.

Ν Νηδίπνδαο αληηπξνζσπεχεη ηαπηφρξνλα ηνλ κσξφηεξν θαη ηνλ εμππλφηεξν άλζξσπν. Πηελ επίιπζε ηνπ αηλίγκαηνο ηεο Πθίγγαο, ζεκαηνδνηείηαη ην "γλψζη ζ’ απηφλ", πνπ ζεκαίλεη φηη "είζαη άλζξσπνο". Ν Νηδίπνδαο ινηπφλ επηιχεη κελ ην αίληγκα ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο, δειαδή απνδέρεηαη ηνλ αλζξψπηλν πεξηνξηζκφ, αιιά θαίλεηαη φηη απηή ε γλψζε δελ είλαη αθνκνησκέλε γηα ηνλ ίδην ηνπ ηνλ εαπηφ. Ξαξ φιν πνπ ην βιέπεη ζηνπο άιινπο ,δελ ην αλαγλσξίδεη ζηνλ εαπηφ ηνπ. Ρν απσζεί. Κε έρνληαο εζσηεξηθεχζεη απηή ηε γλψζε, είλαη θαηαδηθαζκέλνο λα ππφθεηηαη ζηε κνίξα θαη ζην αλαπφθεπθην.

66

Πε θάζε πεξίπησζε νη πξνζεγγίζεηο ζην κχζνπ ηνπ Νηδίπνδα είλαη ηφζεο πνιιέο φζεο θαη νη αληηλνκίεο πνπ ζπλζέηνπλ ηε κνξθή ηνπ ήξσα: Απζάδεο ζθεπηηθηζηήο θαη έθπησηνο ήξσαο, εγθαηαιειεηκκέλν λήπην θαη ζξηακβεπηήο θπξίαξρνο, απηφλνκνο θαη απφβιεηνο, ν πξψηνο θηιφζνθνο γηα ηνλ Σέγθει θαη ν ηειεπηαίνο γηα ηνλ Λίηζε, εκβιεκαηηθή κνξθή ηεο θξντδηθήο ςπραλάιπζεο! Πηηο πνιιαπιέο κνξθέο ηνπ Νηδίπνδα απνηππψλνληαη νη επίκαρεο αληηλνκίεο ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο: εηεξνλνκία θαη απηνλνκία, αλήθεηλ θαη αλεζηηφηεηα, θπξηαξρία θαη νξηαθφηεηα, ην ζψκα ηνπ θπξίαξρνπ θαη ην κέιινλ ηνπ πνιηηηθνχ ζψκαηνο.

67

΢ΤΚΠΔΡΑ΢ΚΑ Πηελ απαξρή ηνπ πνιηηηζκνχ ππήξραλ πνιχ πεξηζζφηεξα εξσηήκαηα θαη πνιχ ιηγφηεξεο απαληήζεηο απ’ φηη ππάξρνπλ ζήκεξα. Νη αξραίνη ιανί πξνζπαζνχζαλ λα θαηαλνήζνπλ βαζηθέο έλλνηεο, πνιιέο απφ ηηο νπνίεο δελ έρνπλ αθφκε θαη ζήκεξα απαληεζεί. Ζ θαηαθπγή ζην κχζν ήηαλ ν κφλνο ηξφπνο λα εθθξαζηνχλ, γηα λα δψζνπλ απάληεζε ζηα εξσηήκαηά ηνπο ή γηα λα ζπγθξαηήζνπλ φηη νη ίδηνη είδαλ, έδεζαλ θαη θαληάζηεθαλ θαη πίζηεςαλ πσο δελ αμίδεη λα πέζεη ζηε ιήζε. Αλακθίβνια νη κπζνινγίεο ησλ δηαθφξσλ ιαψλ έρνπλ θνηλά ζηνηρεία θαη δελ είλαη ζπάληα ε πηνζέηεζε ελφο κχζνπ απφ δηάθνξνπο ιανχο. Αλ θαη θάζε θνζκνγνληθφο κχζνο απεηθνλίδεη ηηο αληηιήςεηο ελφο κεκνλσκέλνπ πνιηηηζκνχ, ππάξρνπλ βαζηθά πξφηππα βάζεη ησλ νπνίσλ κπνξνχκε λα ζπγθξίλνπκε ηνπο δηάθνξνπο θνζκνγνληθνχο κχζνπο, ιακβάλνληαο σζηφζν ππ’ φςε καο ηηο πεξηβαιινληηθέο ηδηαηηεξφηεηεο θαη ηηο ηζηνξηθέο ζπγθπξίεο πνπ νδήγεζαλ ζηελ πξνβνιή δηαθνξεηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ κχζνπ. Ρνχην γηαηί ν κχζνο ζαθψο εκπιέθεηαη ζε φηη νξίδνπκε σο ηζηνξηθή πεξίνδν θαη παξακέλεη θηλεηήξηα δχλακε ζε πνιιαπιέο θνηλσληθέο θαη ζξεζθεπηηθέο αληηιήςεηο Θεληξηθά πξφηππα κπζνινγηθνχ ζπγθξεηηζκνχ ζε φηη αθνξά ζηνλ θνζκνγνληθφ κχζν ζεσξνχληαη αθεγήζεηο γηα ηνλ Θαηαθιπζκφ, ν δεκηνπξγφο, ην πξψην δεχγνο, ν αγψλαο αλάκεζα ζην ράνο θαη ηε κνξθή. Πηνπο κχζνπο ηεο δεκηνπξγίαο ην ηίπνηα γίλεηαη θάηη, ην ράνο γίλεηαη θφζκνο πνπ κπαίλεη ζε ηάμε απφ ηνλ Ιφγν — ηε δχλακε πνπ δηεπζεηεί ην ζχκπαλ. Πε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο νη κχζνη δηαθνξνπνηνχληαη ζηελ αθεγεκαηηθή ηνπο εμέιημε, εξκελεχνληαο ή αλαιχνληαο κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν ην ίδην θεληξηθφ αξρέηππν. Ν κχζνο δνκείηαη απφ επηιεγκέλα γεγνλφηα θαη αλακλήζεηο πνπ ζπκθσλνχλ κε ηε ζπιινγηθή επηζπκία, ηα αηζζήκαηα θαη ηα ηδαληθά ελφο ιανχ. Νξηζκέλεο κπζνινγίεο έκεηλαλ αγθηζηξσκέλεο ζε πην αξρατθέο «καγηθέο» επηζπκίεο θαη δελ κπφξεζαλ λα εθθξάζνπλ φιε ηελ θιίκαθα ησλ πλεπκαηηθψλ επηζπκηψλ ησλ αλζξψπσλ. Ν κχζνο ζπκππθλψλεη ηνλ αλζξψπηλν πξνβιεκαηηζκφ ζε κηα δεδνκέλε ζηηγκή. Ζ ηδηαηηεξφηεηα ηεο ειιεληθήο κπζνινγίαο έγθεηηαη ζην φηη ε επηθαηξφηεηα ησλ ππέξνρσλ κνξθψλ πνπ καο έρεη παξαδψζεη ν ειιεληθφο κχζνο είλαη δηαξθήο. Νη ηξαγηθνί πνηεηέο, ήδε, ρξεζηκνπνηνχλ ην κπζηθφ ηνπο θακβά, γηα λα εηζαγάγνπλ λένπο πξνβιεκαηηζκνχο ζε ζρέζε κε ηηο παιαηφηεξεο επεμεξγαζίεο. Ζ ειιεληθή κπζνινγία γνήηεπε ηνλ ηδξπηή ηεο ςπραλάιπζεο ιφγσ ηεο ζπλεθηηθφηεηάο ηεο, αιιά θαη ηνπ ξφινπ πνπ δηαδξακαηίδνπλ ν έξσηαο θαη ε ζεμνπαιηθφηεηα ζε απηή ηε κπζνινγία-ζξεζθεία, ζηελ νπνία ε ζαξθηθή εδνλή δελ ζεσξείηαη ακαξηία αιιά δηθαίσκα. Απφ απηήλ ηε ζθνπηά ε ειιεληθή κπζνινγία πξνζέθεξε ηελ απαξαίηεηε «λνκηκνπνίεζε» γηα ηελ αλαθάιπςε ηεο παηδηθήο θαη ελήιηθεο ζεμνπαιηθφηεηαο. Ν δεχηεξνο θαη ιηγφηεξν πξσηφγνλνο θχθινο ηεο κπζνινγίαο, πεξηέρεη θπξίσο νηθνγελεηαθά ζελάξηα αιιά θαη θάπνηα ππνιείκκαηα αξρατθφηεξσλ ζηνηρείσλ. Ζ εζηίαζε κεηαθέξεηαη απφ ηηο πεξηπέηεηεο ησλ ζεψλ (αξρατθφ, αδηαθνξνπνίεην ΢πεξεγψ), ζηηο πεξηπέηεηεο εξψσλ πνπ γεληθά δελ μεθεχγνπλ πνιχ απφ ηα

68

αλζξψπηλα κέηξα. Δδψ, ππάξρνπλ λφκνη θαη άξα παξαβίαζε, ηηκσξία, ελνρή θαη εμηιέσζε. Νη κχζνη πνπ αθνξνχλ ηνπο ήξσεο ηεο ειιεληθήο κπζνινγίαο, θαίλεηαη λα δηαπλένληαη απφ δχν ηνπιάρηζηνλ ζηνηρεία:  ηελ έκθαζε ζηνπο πεξηνξηζκνχο ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο θαη  ην ζπλδπαζκφ ζέζεο θαη αληίζεζεο απφ ηνλ νπνίν, ζχκθσλα κε ηνλ Ζξάθιεηην, πξνθχπηεη ην Έλα. Νη ήξσεο είλαη ηαπηφρξνλα ζχηεο θαη ζχκαηα, πνηέ μεθάζαξα θαινί ή θαθνί (νιφθιεξα πξφζσπα). Αλαιακβάλνπλ ηελ επζχλε γηα ηηο πξάμεηο ηνπο, αθνχ αλακέλνπλ ηελ ηηκσξία θαη επηδεηνχλ ηελ εμηιέσζε. Απνκαθξπλφκαζηε εδψ απφ ην καγηθφ θαη παληνδχλακν ζηνηρείν πνπ ππάξρεη ζηνπο αληαγσληζκνχο ησλ ζεψλ θαη εξρφκαζηε, κέζσ ησλ παζψλ θαη ησλ παζεκάησλ ησλ εξψσλ, πην θνληά ζηελ αλζξψπηλε θχζε. Πεκαηνδνηείηαη, κ απηφλ ηνλ ηξφπν, ην πέξαζκα ζε κηα γλψζε ηνπ ηη γίλεηαη ζε εκάο, δειαδή ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, ζε έλα είδνο σξηκφηεηαο θαη απηνγλσζίαο. Ρν «γλψζη ζ απηφλ» είλαη ην βαζηθφ δεηνχκελν ηεο ειιεληθήο κπζνινγίαο θαη ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ. Ν άλζξσπνο αλαγλσξίδνληαο ηηο βαζχηεξεο επηζπκίεο ηνπ θαη γλσξίδνληαο ηα φξηα ηεο αλζξψπηλεο θχζεο, κπνξεί λα πνξεπηεί ζηε δσή αλαδεηψληαο ην κέηξν.

69

ΒΗΒΙΗΟΓΡΑΦΗΑ



Θεξελπτ Θ. (1974) Ζ Κπζνινγία ησλ Διιήλσλ, Αζήλα, Δθδ. Δζηία.



Θαθξηδήο Ησάλλεο Θ, Δθδνηηθή Αζελψλ



Ηζηνξία ηνπ ειιεληθνχ έζλνπο, Δθδνηηθή Αζελψλ



Decharme Paul, εγθπθινπαίδεηα ηεο ειιεληθήο κπζνινγίαο, εθδφζεηο Κέξκεγθα



Ρζηθφξνο Λ, ειιεληθή κπζνινγία, εθδφζεηο Δξκήο



Vermant Jean Riere, Κχζνο θαη ζθέςε ζηελ αξραία Διιάδα.



Diel Paul, Ν ζπκβνιηζκφο ζηελ ειιεληθή κπζνινγία, εθδφζεηο Ξχξηλνο θφζκνο



Παθειιαξφπνπινο Ξ., Ξαλαγηψηνπ Θ., εθδφηεο Δπζηξαηίνπ Π. Ζ αξρατθή κεηέξα – Κπζνινγία θαη βαζηθέο ςπραλαιπηηθέο έλλνηεο



Πήγθαι Σ. ,Κέιαλη Θιάηλ, Αζήλα, Δθδ. Θαζηαληψηεο.



Πήγθαι Σ., Δηζαγσγή ζην έξγν ηεο Κέιαλη Θιάηλ, Αζήλα, Δθδ. Θαζηαληψηεο.



Freud S., Ζ Δξκελεία ησλ Νλείξσλ, Αζήλα, Δθδ. Δπίθνπξνο.



Cl. Lévi-Strauss, Άγξηα Πθέςε. Κηθξ. Δ. Θαιπνπξηδή



M. Κπινρ, «Θισλη Ιεβί-Πηξσο» ―Δλζέκαηα‖, ―Απγή‖ 8 Λνε. 2009



Lévi-Strauss, Αλζξσπνινγία θαη κχζνο



Bruno Bettelheim "Ζ γνεηεία ησλ παξακπζηψλ-Κηα ςπραλαιπηηθή πξνζέγγηζε" εθδφζεηο Γιάξνο



W. Burkert, Ελληνική Μςθολογία και Τελεηοςπγία. Δομή και Ιζηοπία, κηθ. Ζ. Αλδξεάδε, ΚΗΔΡ, Αζήλα

70



http://www.clab.edc.uoc.gr/seminar/heraklio/promitheas/myth.htm



http://www.inpsy.gr/Articles/Sakelaropoulos%20interview_eleutherotypia _102006.htm http://www.inpsy.gr/Articles/Vasilias.htm



http://www.inpsy.gr/Articles/AthanasiouGR.htm



http://www.apologitis.com/gr/ancient/mythoi.htm#ΘΑΘΑΟΡΗΘΖ_ΙΔΗΡΝ΢ΟΓ ΗΑ



http://nespa.pblogs.gr/2007/08/einai-h-biblos-aigyptiakh-mythologia-dmeros.html



http://el.wikipedia.org/wiki



http://calorglocal.wordpress.com/ http://atlaswikigr.wetpaint.com/page

 

http://www.theogonia.gr/latreia.htm http://atlaswikigr.wetpaint.com/page

 

http://www.theogonia.gr/cosmogonia/isiodos.htm



http://mythologia.8m.com/kosmogonia.html



http://www.mythologia.8m.com/ouranos.html



https://sites.google.com/site/seismoitsolak/mythoi-diaphoron-politismongia-ten-ermeneia-ton-seismon



http://www.pbzone.net/forum/archive/index.php/t-9876.html



http://www.google.gr/imgres?imgurl=http://psychografimata.com/

 

http://www.sigmabooks.gr/maps_gr_grArgoEur.html http://estia.hua.gr:8080/dspace/bitstream/123456789/1234/1/Kyvelou_A ggelikh.pdf



http://www.arxaiologia.gr/assets/media/PDF/migrated/90_104-108.pdf



http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_11/01/2005_129855



http://www.e-zine.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=10



http://www.theoi.com/



http://www.scribd.com/doc/

71



http://blogs.sch.gr/speaker/



http://www.youtube.com/watch?v=5oQ_zhTEVzE&feature=related



http://oasigr.5.forumer.com/a/_post1451.html



http://www.clab.edc.uoc.gr/seminar/heraklio/promitheas/myth.htm



http://www.psychotherapistathens.gr/index.php?



http://www.peri-grafis.com/ergo.php?id=1147



http://www.theogonia.gr/iroes/hpi/promitheas.htm



http://www.clab.edc.uoc.gr/seminar/heraklio/promitheas/promitheas.htm



http://www.env-edu.gr/Chapters.aspx?id=148



http://sotirissofias.blogspot.com/2008/09/blog-post.html



http://www.watersave.gr/site/images/stories/PDFs/05ekp.pdf



http://www.psychoanalysispsychotherapy.gr/files/Newsletter/Newsletter1.pdf



http://www.e-zine.gr/modules.php?name=News&file=print&sid=172



http://madamedelaluna.blogspot.com/2008/11/blog-post_19.html



http://www.aixmi.gr/index.php/apo-ton-oidipoda-sto-narkisso/



http://www.mythologia.8m.com/gigantomahia1.html



http://blogs.sch.gr/stratilio/archives/1383



http://news.disabled.gr/?p=10662



http://www.myhoroscope.gr/forum



http://www.forums.gr/showthread.php?



http://www.komvos.edu.gr/endoglwssiki/systimatiko/protaseis/protaseis/p laton/1.htm

72



http://www.inpsy.gr/Articles/Raggos.htm



http://www.roumlouki.gr/index.php?option=com_content&task=view&id= 1124&Itemid=55



http://dimitranastasiadou.blogspot.com/



http://www.inpsy.gr/Articles/Kalliteraki.htm



http://lykomidis.wordpress.com/

73

Πηε ζχγρξνλε θνηλσλία δελ ππάξρεη ρψξνο γηα ηνλ κπζηθφ ρξφλν παξά κφλν κέζα ζην ίδην ην άηνκν.

Levi Strauss

74