ΤΑ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙΑ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 3ο ΓΕΛ Γαλατσίου Ηφαίστεια: “Τα δακτυλίδια της φωτιάς”
Τι σχήμα έχουν τα ηφαίστεια-κατηγορίες Ενεργά και σβησμένα ηφαίστεια
Ηφαίστειο είναι η ανοιχτή δίοδος από το εσωτερικό της Γης (ή άλλου γεωειδούς ουράνιου σώματος) που επιτρέπει την εκροή ή έκρηξη ρευστών πετρωμάτων και αερίων από το εσωτερικό (μανδύας) στην επιφάνεια του στερεού φλοιoύ με τη μορφή λάβας. Τύποι ηφαιστείων: Ασπιδόμορφο ηφαίστειο Κώνος σκωριών Στρωματοηφαίστειο
Ασπιδόμορφο ηφαίστειο Τα ασπιδόμορφα ηφαίστεια έχουν: χαμηλό ανάγλυφο πλατιά βάση με διάμετρο που κυμαίνεται από μερικά km έως πάνω από 100 km. Το ύψος τους είναι περίπου το 1/20 του πλάτους. Μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία καλδέρας Κυρτό σχήμα αφού οι κατώτερες πλευρές είναι συνήθως ομαλές (23 μοίρες), όμως προχωρώντας προς την κορυφή οι μεσαίες πλευρές είναι πιο απότομες (περίπου 10 μοίρες) και στην κορυφή το οικοδόμημα γίνεται επίπεδο. Αυτό το πλατύ σχήμα οφείλεται στην έκχυση ρευστής βασαλτικής λάβας, η οποία, μετά την έξοδό της από τον κρατήρα του ηφαιστείου, απλώνεται πλευρικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ασπιδόμορφων ηφαιστείων αποτελούν τα ηφαίστεια στην περιοχή της Χαβάης.
Αναπαράσταση ασπιδόμορφου ηφαιστείου
Mauna Loa Ηφαίστειο ασπιδόμορφου τύπου στη Χαβάη
Κώνος σκωριών Είναι ο συνηθέστερος τύπος ηφαιστείου. Επίσης είναι ο μικρότερος τύπος με ύψος συνήθως κάτω από 300 μέτρα. Βρίσκονται είτε ως ξεχωριστά ηφαίστεια σε πεδία βασαλτικών λαβών ή ως παρασιτικοί κώνοι στις πλευρές ασπιδόμορφων ηφαιστείων και στρωματοηφαιστείων. Αποτελούνται κυρίως από βασαλτική τέφρα που εκτοξεύθηκε από το ηφαίστειο. Η τέφρα περιέχει κατά κανόνα λιθάρια που συνοδεύονται επίσης από ηφαιστειακές βολίδες και θραύσματα συγκολλημένης λάβας. Τα λιθάρια και οι βολίδες εμφανίζουν συνήθως σκωριώδη υφή λόγω των άφθονων φυσαλίδων. Η τέφρα συσσωρεύεται γύρω από τον ηφαιστειακό πόρο ως υλικό πτώσης και έτσι σχηματίζεται το ηφαιστειακό οικοδόμημα. Εμφανίζουν απότομες πλευρές, έως 35 μοίρες. Έχουν μεγάλο κρατήρα. Είναι συνήθως συμμετρικοί Αν υπάρχει συνεχής ροή λάβας μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ασπιδόμορφου ηφαιστείου
Αναπαράσταση κώνου σκωριών
Αίτνα- Κώνος σκωριών στην Ιταλία
Στρωματοηφαίστειο Τα στρωματοηφαίστεια γνωστά και ως σύνθετα ηφαίστεια είναι τα πιο εντυπωσιακά αλλά και τα πιο επικίνδυνα. Το σχήμα τους είναι κωνικό, με τις χαμηλότερες πλευρές να είναι ομαλές και να γίνονται απότομες προς την κορυφή. Έχουν μικρό κρατήρα. Σε πολλά στρωματοηφαίστεια το σχήμα δεν είναι τόσο συμμετρικό όπως στα κλασικά παραδείγματα, κυρίως λόγω των μεγάλων διαφορών στην ηφαιστειακή δράση και τη σύστασή τους. Έτσι πολλά έχουν πολλαπλά ηφαιστειακά κέντρα ή καλδέρα ή ίσως να λείπει η μία πλευρά τους λόγω μιας πλευρικής έκρηξης (πχ. Αγία Ελένη, ΗΠΑ).
Αναπαράσταση Στρωματοηφαιστείου
Αγία Ελένη Στρωματοηφαίστειο στις ΗΠΑ
Ενεργά Ηφαίστεια Ενεργά ηφαίστεια ονομάζονται τα ηφαίστεια, που έχουν παρουσιάσει έκρηξη κατά τους ιστορικούς χρόνους (500-600 π.χ. κι έπειτα). Ένα ενεργό ηφαίστειο μπορεί να γίνει σβησμένο, έπειτα από μακριά περίοδο δράσης. Η μετατροπή του σε σβησμένο γίνεται με το φράξιμο του κρατήρα του με συμπαγή υλικά. Ορισμένα ενεργά ηφαίστεια είναι το Έρεβος, η Ίσκια, η Αίτνα, ο Βεζούβιος, η Θήρα, η Νίσυρος και η Μήλος.
Σβησμένα Ηφαίστεια Σβησμένα ηφαίστεια ονομάζονται τα ηφαίστεια, που δεν έδωσαν σημεία δράσης από τους ιστορικούς χρόνους κι έπειτα.
Την εργασία επιμελήθηκαν οι: Εβερκιάδου Αγγελική Πατσαλίδης Άρης Σηφακάκης Ορέστης
ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ
ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ Τα ηφαίστεια πάνω στη Γη βρίσκονται συνήθως εκεί όπου δύο ή τρεις τεκτονικές πλάκες συγκρούονται ή απομακρύνονται: Μία μεσοωκεάνεια ράχη ή οροσειρά, όπως στο μέσο του Ατλαντικού Ωκεανού, είναι μερικά παραδείγματα ηφαιστείων από «αποκλίνουσες πλάκες», ενώ ο Ειρηνικός Ωκεανός με το «Δαχτυλίδι της φωτιάς» προσφέρει παραδείγματα ηφαιστείων από «συγκλίνουσες πλάκες». Αντιθέτως, ηφαίστεια δεν δημιουργούνται εκεί όπου δύο τεκτονικές πλάκες κινούνται πλευρικά η μία ως προς την άλλη.
αποκλίνουσες πλάκες
Μεσοωκεάνια ράχη στο Βόρειο Ατλαντικό. Photo: ΝΟΑΑ
συγκλίνουσες πλάκες
Ειρηνικός Ωκεανός, το «Δαχτυλίδι της φωτιάς»
Ηφαίστεια μπορούν, επίσης, να σχηματισθούν όπου ο φλοιός είναι πολύ λεπτός, όπως στην κοιλάδα του Αφρικανικού Ρήγματος. Τέλος, τα ηφαίστεια προκαλούνται πάνω από σημεία στα οποία ο μανδύας της Γης έχει ανοδικά ρεύματα, τα αποκαλούμενα «θερμά σημεία», που μπορεί να βρίσκονται μακριά από τα όρια των τεκτονικών πλακών, όπως είναι τα νησιά της Χαβάης. Τέτοια ηφαίστεια δεν υπάρχουν στην γη αλλά σε άλλους πλανήτες.
H κοιλάδα του Αφρικανικού Ρήγματος
Ηφαίστεια στα νησιά της Χαβάης
ΠΩΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΕΚΡΗΞΕΙΣ? •
Αν τα στερεά πετρώματα, που βρίσκονται επάνω από αυτούς τους θύλακες, υποστούν ρήγματα ή εξασθενήσουν, το μάγμα μπορεί να βρει διέξοδο ανάμεσά τους. Αυτή η διέξοδος του μάγματος στην επιφάνεια αποτελεί την έκρηξη των ηφαιστείων. • Υπάρχουν εκρήξεις βίαιες και εκρήξεις μικρής δύναμης. Αν το μάγμα, που βγαίνει από τον κρατήρα του ηφαιστείου, δεν είναι πολύ πυκνό, τα αέρια εξέρχονται εύκολα και οι εκρήξεις τότε δεν είναι δυνατές. Αν όμως το μάγμα είναι πυκνόρρευστο, τα αέρια δυσκολεύονται να βγουν και τότε οι εκρήξεις είναι πολύ βίαιες. Το μάγμα που βγαίνει από το ηφαίστειο λέγεται λάβα. Η λάβα όταν βγει από το ηφαίστειο, με τον καιρό κρυώνει και στερεοποιείται. Αν εκτιναχθεί ψηλά στον αέρα, στερεοποιείται σε σκόνη που λέγεται ηφαιστειακή τέφρα ή σποδός.
Σε κάποια ηφαίστεια, στον πλανήτη μας, έχουμε και την άνοδο υλικού που κάποτε ήταν ζωντανοί οργανισμοί. Αυτό συμβαίνει όταν το ηφαίστειο βρίσκεται σε περιοχή που συγκλίνουν οι τεκτονικές πλάκες, και μάλιστα εδρεύει στην πλάκα κάτω από την οποία βυθίζεται η άλλη. Η βυθιζόμενη πλάκα παρασύρει οργανικό υλικό το οποίο τελικά ανακυκλώνεται από το ηφαίστειο στην γήινη ατμόσφαιρα. Τέτοιο παράδειγμα έχουμε όταν η σύγκλιση είναι υποθαλάσσια και παρασύρεται βιομάζα που έχει κατακρημνηστεί στο βυθό της θάλασσας, όπως πλαγκτόν, νεκροί θαλάσσιοι οργανισμοί κλπ
Τα φαινόμενα παραγωγής αερίων και τέφρας στις περιπτώσεις αυτές είναι πολύ έντονα και έχουν άμεση επίδραση στο κλίμα του πλανήτη, το οποίο και ρυθμίζουν είτε με τον μηχανισμό του φαινομένου του θερμοκηπίου (λόγω του διοξειδίου του άνθρακα που εκλύεται από τις πρώην οργανικές ενώσεις) που αυξάνει τη θερμοκρασία, ή τη μείωση της θερμοκρασίας που προκαλείται λόγω των αερίων (θειούχες ενώσεις) ή της τέφρας που έχουν ανακλαστικές ιδιότητες και εμποδίζουν το ηλιακό φως από το να φτάσει στην επιφάνεια του πλανήτη.
Βουκελάτος Γεράσιμος Γρηγοριάδης Αλέξανδρος Κεχαγιάς Γιώργος Σκαμπαρδώνης Δημήτρης
Ενεργά και σβησμένα ηφαίστεια
Ένα ηφαίστειο χαρακτηρίζεται ως ενεργό αν έχει καταγραφεί κάποια δραστηριότητά του κατά τη διάρκεια των ιστορικών χρόνων.
Ένα ηφαίστειο χαρακτηρίζεται ως σβησμένο ή νεκρό, εάν δεν υπάρχει καμία καταγραφή δραστηριότητάς του στους ιστορικούς χρόνους.
Βεζούβιος Υψος: 1180μ
Έχει τρεις κορυφές: Την Σόμμα βόρεια, τον καθαυτό Βεζούβιο νότια και το Οτταγιάνο ανάμεσα.
Αίτνα Ύψος: 3.350μ
Το μεγαλύτερο και υψηλότερο ενεργό ηφαίστειο στην Ευρώπη.
Θήρα Ύψος: 567μ
Η τελευταία ηφαιστειακή δραστηριότητα ήταν το έτος 1950.
Κρακατόα
Στη θέση του Κρακατόα δημιουργήθηκε ένα νέο νησί, το Ανακρακατόα, που σημαίνει παιδί του Κρακατόα. Το νησί αναδύθηκε το 1930 από τα νερά στη θέση του Κρακατόα. Το νησί ενεργό και σε κατάσταση έκρηξης, αυξάνοντας το ύψος του περίπου 7 μέτρα κάθε χρόνο. Υψος: 1666μ
Καλντέρα Υψος: 2805μ
Βρίσκεται στο πάρκο Yellowstone στις Ηνωμένες Πολιτείες και είναι η μεγαλύτερη απειλή για την Βόρεια Αμερική.
Sakurajima Ύψος: 1117μ
Το Σακουρατζίμα είναι ενεργό ηφαίστειο και πρώην νησί στο νομαρχιακό διαμέρισμα της Καγκοσίμα, Κιούσου, στην νότια Ιαπωνία. Η λάβα από τις εκρήξεις το 1914 ένωσε το νησί με τη χερσόνησο Οσούμι.
ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ
Οι ηφαιστειακές εκρήξεις είναι φυσικά φαινόμενα με σοβαρές επιπτώσεις τόσο στις ανθρώπινες ζωές και στο περιβάλλον όσο και στην οικονομία. Αρχικά ο μεγαλύτερος κίνδυνος που έχουν να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι είναι η λάβα καθώς, παρόλο που μπορεί να προβλεπτεί η ροή της, δεν γίνεται να ελεγχθεί. Οι αρνητικές συνέπειες των ηφαιστείων όμως δεν είναι μόνο αυτές.
Οι ανθρώπινοι οικισμοί και περιουσίες καίγονται πλήρως. Ως επακόλουθο άνθρωποι μένουν άστεγοι και άνεργοι και γι’αυτό πολλές φορές εγκαταλείπουν τις περιοχές που βρίσκονται κοντά σε ηφαίστειο.
Υπάρχει κίνδυνος η λάβα να προκαλέσει πυρκαγιές στα δάση καταστρέφοντας έτσι την χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής.
Mολύνεται η ατμόσφαιρα εξαιτίας της εκπομπής βλαβερών αερίων (κυρίως αιωρούμενα σωματίδια, διοξείδιο του θείου, υδρόθειο και μεθάνιο). Επιπλέον η απελευθέρωση στάχτης μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την εναέρια κυκλοφορία.
Έμμεση συνέπεια είναι και η όξινη βροχή εξαιτίας των αεριών, η οποία με τη σειρά της έχει έντονες επιπτώσεις στα φυσικά οικοσυστήματα σκοτώνοντας διάφορες μορφές ζωής, μολύνοντας τα ύδατα, διαβρώνοντας ιστορικά μνημεία, προκαλώντας ζημιές σε κτίρια και οχήματα, αλλά και βλάπτοντας άμεσα την ανθρώπινη υγεία.
Καταστροφή πολιτισμών Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η καταστροφή του Μινωικού πολιτισμού από την έκρηξη που σημειώθηκε στην Σαντορίνη (1.500 π.Χ.). Από την έκρηξη προκλήθηκε τσουνάμι το οποίο έφτασε μέχρι τις ακτές της Κρήτης σημαίνοντας το τέλος του Μινωικού πολιτισμού.
Επίσης το 79μ.Χ. μετά από μια φοβερή έκρηξη του Βεζούβιου, ένα τεράστιο κύμα από στάχτη έθαψε για πάντα, μέσα σε λίγες ώρες την πόλη της Πομπηίας και όσοι άνθρωποι δεν πρόλαβαν να διαφύγουν θάφτηκαν ζωντανοί και πέθαναν από ασφηξία.
Πολλές φορές τα ηφαίστεια αποτελούν ισχυρή πηγή πλούτου για τους ντόπιους κατοίκους των τόπων όπου βρίσκονται
καλλιέργειες
δημιουργία πόλεων
τουρισμός
ιαματικές πηγές
και συγκεκριμένα…
Οι θερμές πηγές χρησιμοποιούνται κυρίως για ιαματικούς σκοπούς, ενώ τα τεράστια ποσά γεωθερμικής ενέργειας που είναι διαθέσιμα σε ηφαιστειακές περιοχές, αξιοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και για άλλες χρήσεις, χωρίς επιπτώσεις στο περιβάλλον
Για τους γεωλόγους τα ηφαίστεια είναι παράθυρα που επιτρέπουν μια άμεση ματιά στο άγνωστο εσωτερικό του πλανήτη μας.
Εξόρυξη ηφαιστειογενών ορυκτών και μεταλλευμάτων. Τα ηφαιστειακά πετρώματα έχουν δώσει σημαντικά κοιτάσματα ορυκτών πρώτων υλών.
Οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται γύρω από ένα ηφαιστειακό μέρος είναι ιδιαιτέρως σημαντικές για τον άνθρωπο. Παρατηρείται ανάπτυξη των γεωργικών καλλιεργειών, λόγω της ευφορίας της γης.
Το ηφαιστειακό έδαφος κρατάει χαμηλή θερμοκρασία και δεν «ανάβουν» τα σταφύλια που ακουμπάνε επάνω του.
Καλλιέργειες από ντοματάκια
Αμπελώνες στην ηφαιστειακή πέτρα
Σε πολλές περιπτώσεις τα ηφαίστεια αποτελούν πηγή τουρισμού (ισχυρή πηγή πλούτου) , όπως το ηφαίστειο της Σαντορίνης, το οποίο δέχεται χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο.
Λόγω της εύφορης γης, έχουν δημιουργηθεί μεγάλες πόλεις και χωριά, παρά την επικινδυνότητα της διαβίωσης.
Νάπολη-Ιταλία
Οία-Σαντορίνη
Τενερίφη-Ισπανία
Ινδονησία
Χαβάη
Ηφαίστια και πολιτισμός
ΟΙ ΘΕΟΙ ΤΩΝ ΗΦΑΙΣΤΙΩΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΘΡΥΛΟΥΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΟΞΑΣΙΕΣ
των
η χαβανέζα θεά ηφαιστίων
Όμορφη μα ύπουλη θεά που ο θυμός της σηματοδοτεί καταστροφικές εκρήξεις
Ο χορός της προκαλεί σεισμούς κι όταν σκάβει με τη μαγκούρα της τη γη μεγάλες καταστροφές χτυπούν τους ανθρώπους Λατρεύεται με δέος και τρόμο Κατοικεί στην κορυφή του όρους Κιλαουέα
Η κατοικία της θεάς
Ινδιάνικοι μύθοι ο θρύλος του Λάο και του Σκέλλ Ο Λάο ήταν ο αρχηγός του Κάτω Κόσμου και ζούσε στο όρος Μαζάμα ενώ ο Σκέλλ κυριαρχούσε στον Απάνω και κατοικούσε στο όρος Σάστα. Οι δύο τους βρίσκονταν σε αιώνια διαμάχη και διαρκώς εκτόξευαν φλόγες και βράχους ο ένας στον άλλο. Ώσπου μια μέρα ο Λάο τραυματίστηκε και γκρεμίστηκε μέσα στο ηφαίστειο. Η τρύπα που έμεινε από την πτώση του γέμισε νερό και έτσι δημιουργήθηκε η λίμνη Κράτερ.
Όρος Μαζάμα Όρος Σάστα
Ο μύθος των τριών εραστών
Σύμφωνα με το θρύλο το όρος της Αγίας Ελένης ήταν αρχικά μια κοπέλα,η Λουίτ, την οποία ερωτεύτηκαν οι δυο γιοί του πνεύματος Σαχάλε, Γουίστ και Κλικιτάτ. Η Λουίτ δεν μπορούσε να επιλέξει κι έτσι οι δυο νέοι ήρθαν αντιμέτωποι για να την κερδίσουν καίγοντας χωριά και καταστρέφοντας δάση στο διάβα τους. Ο Σαχάλε θύμωσε και τους τιμώρησε μετατρέποντας τους σε βουνά. Από τότε ενώ ο Γουίστ στέκει περήφανος, το κεφάλι του Κλικιτάτ είναι αιώνια στραμμένο προς την αγαπημένη του.
Όρος Αγίας Ελένης Λουίτ Όρος Άνταμς Κλικιτάτ
Όρος Χούντ Γουίστ
Γιαπωνέζικος θρύλος Κάποτε ο αυτοκράτορας ερωτεύτηκε μια πανέμορφη κοπέλα. Η κοπέλα ήταν στην πραγματικότητα πριγκίπισσα που ήρθε από το φεγγάρι κι έτσι όταν οι δικοί της θέλησαν να την πάρουν πίσω του έδωσε σαν αποχαιρετιστήριο δώρο το ελιξήριο της αιώνιας ζωής. Όμως ,ο αυτοκράτορας δεν ήθελε να ζήσει αιώνια χωρίς την αγαπημένη του γι' αυτό διέταξε τους άντρες του να πάρουν το ελιξήριο και να το κάψουν στην ψηλότερη κορυφή. Εκείνοι παρά τις προσπάθειές τους απέτυχαν κι έτσι γεννήθηκε το όρος Φούτζι.
Όρος Φούτζι(αιώνιο) Κατοικία της θεάς Σένγκεν
Ισλανδία ηφαίστειο Κάτλα Κάποτε μια μάγισσα είχε στην κατοχή της ένα ρούχο που επέτρεπε στον κάτοχό του να πετάει. Όμως, ο βοσκός έχασε μια μέρα ένα απ’ τα πρόβατά της κι έκλεψε το ρούχο για να πάει να το βρει. Όταν το έμαθε η μάγισσα οργίσθηκε τόσο πολύ που τον σκότωσε. Μετά τον φόνο κρύφτηκε κοντά σ’ ένα βουνό τόσο πολύ καιρό για να μην την ανακαλύψουν, ώσπου έγινε κι η ίδια ένα ηφαίστειο.
Κόστα Ρίκα ηφαίστειο Ιραζού Ένας τοπικός άρχοντας προκειμένου να κερδίσει μια μάχη θυσίασε πάνω στο βουνό την αγαπημένη του κόρη. Όταν η μάχη άρχισε επέστρεψε στο βουνό και φώναξε το πνεύμα της κόρης του. Αμέσως το βουνό ξύπνησε και πετώντας φωτιές σκότωσε όλους τους εχθρούς.