Bαρόμετρο

Γράφει ο Σκάπουλος

Όσο κι αν μας έχει αποπροσανατολίσει ο κορωνοϊός και τα καινούργια αποτελέσματα της εξάπλωσης της πανδημίας, δεν παύει να περιμένουμε τον χρόνο που έρχεται να γιορτάσουμε τα 200 χρόνια από την ελληνική εξέγερση, που κατέληξε να ξαναφανούμε στο διεθνές στερέωμα σαν κρατική υπόσταση, μέσα στην οποία στεγάσαμε την εθνική μας ύπαρξη και την ιστορία μας. Όπως έχετε αντιληφθεί από τη συνεχή μας επικοινωνία ο γέρο-Σκάπουλος δεν είναι διανοούμενος, εν τούτοις δεν θα μπορούσε να του ξεφύγει η διαπίστωση, πως στην επιτυχία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 συνετέλεσε πολύ η ύπαρξη ναυτικής δύναμης που αγωνιζόταν σ’ όλο το εύρος του Αιγαίου και του Ιονίου, παράλληλα με τις ομάδες των στεριανών αγωνιστών. Σ’ όλο το διάστημα της σκλαβιάς, 368 χρόνια, είχαν λάβει χώρα πολλές απόπειρες εξέγερσης σε διάφορα σημεία του ελληνικού χώρου, (έχω διαβάσει για 123), αλλά η μη παράλληλη ύπαρξη κάποιου είδους στόλου που να αγωνίζεται για τον ίδιο σκοπό, έκαμε την καταστολή τους εύκολη υπόθεση για τους Οθωμανούς. Φόρτωναν ενισχύσεις σε όλα τα πλεούμενα που διέθεταν, διέπλεαν ανεμπόδιστα το Αιγαίο, τα αποβίβαζαν κοντά στις εστίες της εξέγερσης και κατέπνιγαν τα κινήματα χωρίς να προλάβει να κυκλοφορήσει και να διαχυθεί η είδηση περί της εξέγερσης ούτε καν στα διπλανά χερσαία διαμερίσματα της ελληνικής γης. Θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι οι χερσαίες επικοινωνίες εκείνων των εποχών ήταν πολύ βραδύτερες και πλέον επικίνδυνες από τις θαλάσσιες. Το 1821 οι αποστολές τις οποίες επωμίσθηκε το ναυτικό που συγκεντρώθηκε από τους ναυτότοπους του ελληνικού χώρου ήταν οι ακόλουθες: • Πλήρης διακοπή ει δυνατόν, ή έστω παρεμπόδιση, των θαλασσίων επικοινωνιών του Αιγαίου. • Μεταφορά του αγγέλματος της εξέγερσης σε όλους τους τόπους, νησιωτικούς και παράκτιους και παρακίνηση των πληθυσμών για συμμετοχή. • Πολιορκία των παρακτίων φρουρίων στα οποία αμύνονταν Τούρκοι και απαγόρευση εφοδιασμού των, ενώ παράλληλα διευκόλυνση εφοδιασμού των παράκτιων φρουρίων, στα οποία αμύνονταν Έλληνες. • Μεταφορά των θέσεων και απόψεων της προσωρινής Επαναστατικής Διοίκησης σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα της Ευρώπης για να λαμβάνουν γνώση οι ελληνικές κοινότητες που ήταν εγκατεστημένες εκεί, αλλά και οι αντίστοιχες Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Δρούσαν δηλαδή ως Υπουργείο Εξωτερικών της προσωρινής Επαναστατικής Διοίκησης. Η επιτυχής εκπλήρωση όλων των ανωτέρω αποστολών επέδρασε σημαντικά στην επιτυχία της Επανάστασης και κληροδότησε στους επιγενόμενους μια ναυτική παράδοση που δεν έχει τίποτε να ζηλέψει από τη δόξα των Σαλαμινομάχων. Ποια ήταν όμως τα πλοία που ανέλαβαν τον ρόλο αυτοκτονίας να σταθούν με αξιώσεις απέναντι στο πανίσχυρο και καλά οργανωμένο Οθωμανικό Ναυτικό, που αποτελούνταν από τους ισχυρούς εθνικούς στόλους της Τουρκίας, της Αιγύπτου και της Τυνησίας;; Στα αρχεία των τριών νησιών Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών, αλλά και στα αντίστοιχα των λοιπών ναυτότοπων Κάσου, Γαλαξιδίου, Μυκόνου, Άνδρου κ.α. αναφέρονται τα ονόματα και οι τύποι των εμπορικών πλοίων που αποτέλεσαν τις μάχιμες μονάδες του Ελληνικού στόλου του 1821. Ο χαρακτηριστικότερος και πλέον συνήθης τύπος ήταν το Μπρίκι, 200-300 τόνων κατά μέσον όρο. Διίστιο σκάφος με πολλές παραλλαγές. Γολέτες, Σκούνες, Κιρλαγκίτσια, Βριγαντίνια, Βρικογολέτες. Έφερε 12-20 ελαφρά πυροβόλα μικρού διαμετρήματος και βραχέος βεληνεκούς για την αντιμετώπιση των πειρατών. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρεται το μπρίκι «Άρης» του Αναστάση Τσαμαδού που ναυπηγήθηκε το 1807 στη Βενετία, μήκους περίπου 30,5 μέτρων και πλάτους 8,8, 350 τόνων, με 16 κανόνια. Το στοιχείο που εκπλήσσει είναι ο υψηλός αριθμός των ανδρών του πληρώματος, που βέβαια δεν αποτελούσε χαρακτηριστικό μόνο των ελληνικών πλοίων της εποχής, αλλά όλων των ιστιοφόρων εμπορικών και πολεμικών που έπλεαν στις θάλασσες. Ο Άρης είχε πλήρωμα 82 ανδρών. Είναι να απορεί κανείς, που και πως, ενδιαιτώντο 75 άνδρες (αν βγάλεις τον καπετάνιο και τους τρεις τέσσερις αξιωματικούς του πλοίου). Μερικά λίγα στοιχεία παρέχονται σε βιβλία, που αντιγράφουν πηγές από τα διασωθέντα αρχεία των νησιών και των λοιπών ναυτότοπων και αναφέρουν ότι το πλήρωμα ενδιαιτάτο εις τον «κουραδόρον» της πλώρης, ή καλύτερα στο πρωραίο υπόφραγμα. Φυσικά δεν υπήρχαν κουκέτες, αλλά νομίζω ούτε και μπράντες (αιώρες) που στήνονται όταν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν και μαζεύονται μετά τη χρήση τους. Νομίζω ότι καθένας έπεφτε στο κατάστρωμα, στο υπόφραγμα, στο αμπάρι εφ’ όσον ήταν άδειο και κοιμόταν όπως και όπου μπορούσε χωρίς συγκεκριμένη θέση κατακλίσεως. Από εδώ και πέρα να μου επιτραπούν κάποιοι υπολογισμοί για να αντιληφθούμε για τι μιλάμε. Όσοι από τους αναγνώστες έχουν ενδιαιτηθεί σε υπογράγματα με μπράντες θα καταλάβουν καλύτερα τις σκέψεις μου (Ο Σκάπουλος έχει κοιμηθεί επί πολύ χρόνο σε μπράντα). Κατά τη διάρκεια του Β΄ ΠΠ ναυπηγήθηκαν αγγλικά πολεμικά πλοία στα οποία τα πληρώματα κοιμούνταν σε μπράντες. Σε ένα κενό υπόφραγμα στήνονταν σιδερένοι στύλοι στερεωμένοι πάνω και κάτω, επί των οποίων υπήρχαν γάτζοι στους οποίους κρέμονταν οι μπράντες. Μεταξύ δύο στύλων αναρτώντο 3 μπράντες η μία πάνω από την άλλη. Δεδομένου ότι οι μπράντες είχαν ένα μήκος 2 περίπου μέτρων, οι στύλοι θα πρέπει να στερεώνονταν σε απόσταση 2,5-3 μέτρα ο ένας από τον άλλο. Υποθέτοντας ότι κάθε τριάδα απαι-

τούσε και ένα μέτρο πλάτους (κατ’ ελάχιστον) για να ανεβαίνεις και να κατεβαίνεις είχαμε σε ένα χώρο 2,5-3 τετραγωνικών μέτρων να κοιμούνται 3 άτομα. Δηλαδή ένα άτομο ανά τετραγωνικό μέτρο. Όταν όμως οι μπράντες αναρτώντο ανεξάρτητα, όχι η μία πάνω από την άλλη, τότε κάθε άτομο απαιτούσε 2–2,5 τετραγωνικά μέτρα για να κοιμηθεί. Σε ένα Μπρίκι λοιπόν μήκους 30 μέτρων δεν μπορούν να βρεθούν χώροι για στοιχειώδη ενδιαίτηση του πληρώματος, όπως την εννοούμε σήμερα. Σ’ αυτό το συμπέρασμα συνηγορεί και το γεγονός ότι 90 περίπου χρόνια αργότερα, στην ξηρά, στα χάνια (ξενοδοχεία της εποχής) ο ύπνος των πελατών γινόταν πάνω στο ξύλινο πάτωμα με μία κουβέρτα που προμήθευε το χάνι και την οποία έστρωναν όπου εύρισκαν, ο ένας δίπλα στον άλλον. (Επισκεφθείτε το Μουσείο, Χάνι του Εμίν Αγά μεταξύ των Ιωαννίνων και Πρέβεζας). Το πόσιμο νερό αποτελούσε πάντα κύριο πρόβλημα για τα πλοία, από την αρχαιότητα. Η διάθεση ποσίμου γινόταν από βαρέλια (πόσα εξαρτάτο από τον χρόνο του ταξιδιού) στα οποία κρέμονταν τσάσκες (μεταλλικά κύπελλα) και καθένας βουτούσε την τσάσκα, έπινε και άφηνε την τσάσκα να κρέμεται για

τους επόμενους. Ύστερα από κάποιο χρονικό διάστημα, ανάλογα με το μήκος και τον χρόνο του ταξιδιού, το νερό έπαιρνε τη βαριά μυρουδιά του ξύλου, αλλά αυτό δεν εμπόδιζε την πόση του. Η τροφοδοσία του πληρώματος περιείχε κυρίως διπυρίτη άρτο (γαλέτες), κρέας σαλάδο (παστό), όσπρια, παστά ψάρια, ελιές, κρεμμύδια και τυρί. Η μερίδα κρασιού συμπλήρωνε το κάθε γεύμα. Θεωρητικά για τα τρία ημερήσια συσσίτια (προάριστο, άριστο, δείπνο) θα έπρεπε να στήνονται τραπέζια ανά 6-10 άνδρες επάνω στο κατάστρωμα μεταξύ των κανονιών και φυσικά να μαζεύονται μετά. Η διαδικασία αυτή δεν φαίνεται ότι ακολουθείτο σχολαστικά. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι σιτιζόμενοι έπαιρναν τη μερίδα τους και την έτρωγαν όπου εύρισκαν, κυρίως στη σκιά των πανιών το καλοκαίρι. Στην κλίμακα τροφίμων του συσσιτίου των ελληνικών πληρωμάτων δεν περιλαμβάνονταν ειδικές τροφές προς αποφυγήν του σκορβούτου παρόλον ότι η καταπολέμηση αυτής της μάστιγας των ναυτικών είχε ήδη ανακαλυφθεί από τα ταξίδια του Captain Cook το 1768 -1771 και συνίστατο στην παροχή βιταμίνης “C” και αναλόγων τροφών που την περιείχαν. Το σκορβούτο ήταν η πληγή του ναυτικού. Ήταν

ένας μακάβριος τρόπος να πεθάνεις. Τα ούλα αιμορραγούσαν, τα δόντια έπεφταν, τα άκρα μούδιαζαν, εμφανίζονταν έλκη, ξανάνοιγαν παλιές πληγές και το πιο αηδιαστικό: οι ιστοί των ούλων έβγαζαν υγρό και άρχιζαν να σαπίζουν κάνοντας την ανάσα του θύματος να βρωμάει. Ο θάνατος θα πρέπει να ερχόταν σαν ανακούφιση. Εύλογα θα πρέπει να υποθέσουμε ότι η έλλειψη σχετικών τροφών με βιταμίνη “C” οφείλεται στους βραχείς σχετικά πλόες των ελληνικών πλοίων. Η αναπόφευκτη υγρασία μέσα στα σκάφη δημιουργούσε μια βαριά ατμόσφαιρα με ιδιάζουσα οσμή και κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη σκουληκιών και φυσικά ποντικών. Η κατάσταση γινόταν ακόμα χειρότερη όταν σε μεγάλα ταξίδια φόρτωναν μέσα ζωντανά κοτόπουλα, χοίρους και αριθμό αιγοπροβάτων για να χρησιμοποιηθούν σαν φρέσκο κρέας στη διάρκεια του ταξιδιού. Τέλος εκεί που η κατάσταση θα πρέπει να ήταν αφόρητη με τα σημερινά δεδομένα ήταν η χρήση αφοδευτηρίων. Επειδή δεν μπόρεσα να βρω κάτι σχετικό για τα ελληνικά ιστιοφόρα ανέτρεξα στις γνώσεις του «γκουρού» των ξυλίνων σκαφών του Κώστα Δαμιανίδη. Ούτε κι αυτός είχε κάτι συγκεκριμένο να αναφέρει επί του θέματος, πλην όμως θεώρησε λογικό ότι κάποια εγκατάσταση θα πρέπει να υπήρχε που, ως οπή συγκοινωνούσε απ’ ευθείας με τη θάλασσα. Βρήκα όμως σε κάποιο σχέδιο με επεξηγηματικές σημειώσεις του Βρετανικού “VICTORY”, της ναυαρχίδας του Νέλσωνα, μια ανοικτή τουαλέτα, κατάπλωρα, στο κατάστρωμα, στη βάση στερέωσης του προβόλου στο κατάστρωμα, που φυσικά η οπή επικοινωνούσε με τη θάλασσα. Με δεδομένο ότι το πλήρωμα ήταν 850 άτομα και αν υποθέσουμε ότι οι Αξιωματικοί ήταν περίπου 30 (10 αξιωματικοί και 20 δόκιμοι) (δεν ξέρω αν κι αυτοί είχαν κάποια ιδιαίτερη τουαλέτα) αφήνω στη φαντασία των αναγνωστών να σχηματίσουν εικόνα της εξυπηρέτησης 820 ατόμων, από μία ανοικτή τουαλέτα χωρίς κάποιο ιδιαίτερο διαχωριστικό από το κατάστρωμα στο οποίο υπήρχε. Οι συνθήκες διαβίωσης μέσα στα πλοία του στόλου του ’21, που περιγράφησαν ασφαλώς δεν ήταν ειδυλλιακές. Αυτό αυξάνει ακόμα περισσότερο την ευγνωμοσύνη μας προς τους άνδρες εκείνους, που στάθηκαν περήφανα με τα μικρά τους σιταγωγά σκάφη απέναντι στα πλοία γραμμής του οθωμανικού στόλου και διεκδίκησαν και κέρδισαν την κυριαρχία στο Αιγαίο με όπλο την ανδρεία τους και τη ναυτοσύνη τους.

ΝΑΥΤΙΚA MOYΣΕΙΑ

ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ν.Π.Ι.Δ.)

Ακτή Θεμιστοκλέους, 185 37 Μαρίνα Ζέας-Πειραιάς, Τηλ: 210 4516264, 210 4516822, Fax: 210 4512277E-mail: info@hmmuseum.gr • Website: www.hmmuseum.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Ακτή Κουντουριώτη, 731 33 Χανιά, Τηλ: 28210 91875, Fax: 28210 74484, E-mail: mar-mus@otenet.gr • www.mar-mus-crete.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΑΛΑΞEΙΔΙΟΥ (Δημοτικό) Μουσείου 3 & Σταύρου Νιάρχου, 330 52 Γαλαξείδι, Τηλ/Fax: 22650 41795

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ - ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΔΡΑΣ (ΥΠ.ΕΘ.Π.Θ- ΓΕΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ)

180 40 ΥΔΡΑ, Τηλ: 22980 52355, 54142, Fax: 22980 52355, E-mail: mail@gak-ydras.att.sch.gr • www.iamy.gr

ΠΛΩΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ-Θ/Κ «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» (Κρατικό)

Μαρίνα Φλοίσβου, Τροκαντερό, 175 10 Παλαιό Φάληρο, Τηλ/Fax: 210 9888211, E-mail:averof@navy.mil.gr, Website: www.averof.mil.gr/ Α/Τ ΒΕΛΟΣ (Κρατικό) Μουσείο Αντιδικτατορικού Αγώνα, Μαρίνα Φλοίσβου, Τροκαντερό, 175 10 Παλαιό Φάληρο, Τηλ: 210 9888457 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΜΗΣ 856 00 Γιαλός Σύμης, Δωδεκάνησα, Τηλ: 22460 72363, 22460 72569

ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΙΕΙΑΣ ΚΑΙ ΝΑΥΠΗΓΙΚΗΣ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ ΤΟΥ Δ. ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ (Δημοτικό)

Λ. Δημοκρατίας & Μ. Κιουρί (δίπλα στα Τ.Ε.Ε), 188 63 Ν. Ικόνιο, Πέραμα, Τηλ. 210 4014896, 210 4414700

ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ & ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ Ν. ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ (Δημοτικό)

Βιθυνίας 2, 632 00 Ν. Μουδανιά Χαλκιδικής, Τηλ/Fax: 23730 26166, E-mail: mfbem@hotmail.com

ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ (Αστική μη κερδοσκοπική εταιρία)

Τέρμα Αναπαύσεως, (Πύλη ΠΑΛΑΣΚΑ), 188 63 ΠΕΡΑΜΑ, Τηλ: 210 4284270, Fax: 210 4284276, E-mail: info@maritime-museum.gr • Website: www.maritime-museum.gr

ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΣΠΟΓΓΑΛΕΙΑΣ ΝΕΑΣ ΚΟΥΤΑΛΗΣ (Δημοτικό)

Λήμνος 81 400, Τηλ. 22540 92383, 51790, 51362, Fax: 22540 51763, E-mail: dimkout@otenet.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΖΑΚΥΝΘΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ.) Μπόχαλη, Σταυρός, 29100 Ζάκυνθος, Τηλ.: 26950 83223/28249, Fax: 26950 83748 ΜΙΛΑΝΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Τσιλιβή, Ζακύνθου ΤΤ 22100. Τηλ. 26950 42436/ Κιν. 6974 065 776 ΝΑΥΤΙΚΟ - ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΘΑΚΗΣ (Δημοτικό) Πρώην Ηλεκτρικός Σταθμός, Βαθύ Ιθάκης, Τηλ. 2674033398 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ) Ενόπλων Δυνάμεων 10, 846 00 Μύκονος, Τηλ.: 22890 22700/210 81 25 547, Fax: 22890 22700, E-mail: museum@emproslines.com ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΝΔΡΟΥ (Δημοτικό) Δήμος Άνδρου, 845 00 Χώρα Άνδρου, Τηλ: 2282 0 22275, 2282 360223, Fax: 2282024166, E-mail: npdd@andros.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΗΡΑΣ (Ν.Π.Ι.Δ) Οία Θήρας, 847 00, Τηλ.: 22860 71156 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΟΝΙΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ.) Δημοτικό Διαμέρισμα Φάρσων Δήμου Αργοστολίου, 28100 Φάρσα Κεφαλληνίας, Τηλ: 26710 87260, Fax: 26710 25656 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΒΑΛΑΣ (Δημοτικό) Ραψάνη, Χρυσοστόμου Σμύρνης 1, Τηλ: 2510 240 668, 6977 391 605, Ε-mail: nmkav.gr@gmail.com • Website:www.nmkav.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΛΥΜΝΟΥ (Δημοτικό) Δήμος Καλύμνου, 852 00 Κάλυμνος, Τηλ: 2243 0 51361 ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΠΗΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ (υπό ίδρυση) Πληροφορίες: Πνευματικό Ίδρυμα Σάμου "Νικόλαος Δημητρίου" Τηλ.: 22730 62286 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΡΔΑΜΥΛΩΝ ΧΙΟΥ (υπό ίδρυση) Καρδάμυλα 82 300 Χίος, Τηλ. Πληροφοριών: 2510835287/ Κιν.: 6936136145 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ.) Αγ. Νικολάου 15, 60200 Λιτόχωρο Πιερίας, Τηλ. 2352082711, E-mail: nmlitohorou@yahoo.gr • Website: www.nmlitohorou.gr

ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΟΙΝΟΥΣΣΩΝ (Ν.Π.Ι.Δ)

Avra-Ship Management SA, Κολοκοτρώνη 116, 18535 Πειραιάς, Τηλ: 210 4181601-6, Οινούσσες, 821 01 Οινούσσες Χίου, Τηλ: 22720 55182, E-mail: elachl@gmail.com

ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΧΙΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ)

Στέφανου Τσουρή 20, 821 00 Χίος, Τηλ: 22710 44139, Fax: 22710 44141, E-mail: naftmusi@otenet.gr • Website: www.chiosnauticalmuseum.gr ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΣΚΙΑΘΟΥ Παλιό Λιμάνι, Σκιάθος 37 002, Τηλ και Fax: 24270 23504, E-mail: skiathosmaritime.m@gmail.com

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ & ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ (Ν.Π.Δ.Δ.)

Κων/νου Καραμανλή 1, Δημαρχιακό Μέγαρο, ΤΤ18900, Σαλαμίνα. Τηλ.-fax: 213-2027316 E-mail: museum@0165.syzefxis.gov.gr

ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΑ ΝΑΥΤΙΚA MOYΣΕΙΑ

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΝΑΠΑΣ ‘’THALASSA’’

Κρυού Νερού 14, 30707Αγία Νάπα,Κύπρος, Τηλ. 00357 23816366, Fax: 003523816369, E-mail: thalassa.museum@agianapa.org.cy • Website: www.thalassamuseum.org.cy/el/

ΦΟΡΕΙΣ (ΙΔΡΥΜΑΤΑ - ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΑ - ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ) ΙΔΡΥΜΑ ΑΛΣΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ (Ν.Π.Ι.Δ.)

Παπαρηγοπούλου 2, 105 61 Αθήνα, Τηλ. 2103368517, Fax: 2103253680, E-mail:info@alsosnautikisparadosis.gr • Website: www.alsosnautikisparadosis.gr

ΙΔΡΥΜΑ «ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ» - ΝΑΥΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ

2ας Μεραρχίας 36 & Ακτής Μουτσοπούλου, 185 35 Πειραιάς, Τηλ: 210 4297 540-1-2, Fax: 210 4296024, E-mail: info@laskaridou.gr • Website: www.laskaridou.gr/naftiki-sillogi ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Σκρα 94, 176 73 Καλλιθέα, Αθήνα, Τηλ. 2108957234

ΙΔΡΥΜΑ ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ - ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤΡΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ

Μιχαήλη Λιβανού 51, 82100 Χίος, Τηλ: 22710 82777, Fax: 22710 81979, E-mail: contact@mariatsakosfoundation.gr • Website: mariatsakosfoundation.gr ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ Γρηγορίου Λαμπράκη 154, 185 33 Πειραιάς, Τηλ: 2104191358, 2104297616, Fax: 2104281665, E-mail: museum@yen.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΧΝΗΣ & ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ "ΑΕΙΝΑΥΤΕΣ" Πούντα Ζέζα, Λαύριο, Τηλ.: 210 4133709