businessenergy MAG 04

ΓΕΚ - ΤΕΡΝΑ

ΔΕΠΑ

Το παρασκήνιο της πώλησης

Deal μόνο για το Χρηματιστήριο

ΑΔΜΗΕ

Το καλώδιο που κρατάει κλειστή την αγορά

business ΤΕΥΧΟΣ 04 • ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 • TIMH: 3 €

ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΉ ΑΡΧΉ ΕΝΈΡΓΕΙΑΣ

Βυζαντινισμοί στην οδό Πειραιώς Ο άγνωστος εμφύλιος, η τροπολογία και η παρέμβαση της Κομισιόν

περιεχόμενα

20-23 Μανταλένα Πίου Φαραωνικό και ασύμφορο έργο ο East Med; Σελ. 6-7 Γιάννης Κανουπάκης Αγκυλώσεις φρενάρουν τις επενδύσεις Σελ. 8-9 Χάρης Φλουδόπουλος Σε κρίσιμο σημείο η αποκρατικοποίηση της ΔΕΠΑ Σελ. 10-13 Γιώργος Τριανταφύλλου Πόσο πίσω είμαστε στην απελευθέρωση της αγοράς; Σελ. 14-19

Χρήστος Κολώνας ΑΔΜΗΕ: Η διαμάχη για την ηλεκτρική διασύνδεση της Κρήτης Σελ. 34-35 Λάζαρος Λασκαρίδης Το Υπουργείον Βιομηχανίας και Ενεργείας Σελ. 40-41

Μανταλένα Πίου Λιγνίτης: Η καυτή πατάτα για τη διοίκηση της ΔΕΗ Σελ. 20-23 Χάρης Φλουδόπουλος Ο άγνωστος πόλεμος στην ΡΑΕ, οι παρεμβάσεις της Κομισιόν και όλο το παρασκήνιο Σελ. 24-27 Τάσος Φραγκούλης Πόσες εταιρίες ηλεκτρικής ενέργειας θα μείνουν τελικά; Σελ. 28-31

business

Τάσος Φραγκούλης Η επένδυση της REGGEBORGH INVEST στη ΓΕΚ-ΤΈΡΝΑ Σελ. 32-33

Μηνιαίο περιοδικό για την ενέργεια, την οικομομία, τις επιχειρήσεις. Κυκλοφορεί κάθε 1η του μήνα. Η ψηφιακή έκδοση είναι διαθέσιμη στο site businessenergy.gr Press Button Mικρές ειδήσεις και παρασκήνια από τον χώρο της ενέργειας και της οικονομίας Σελ. 44-45

ΕΚΔΌΤΗΣ:

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜOTORI ΕΠΕ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΉ ΟΜΆΔΑ:

Γιάννης Κανουπάκης Χρήστος Κολώνας Αγγελική Μαρίνου Γιάννης Σταυρόπουλος Μανταλένα Πίου Γιώργος Τριανταφύλλου Χάρης Φλουδόπουλος Τάσος Φραγκούλης Σταύρος Χαρίτος ΣΧΕΔΊΑΣΗ:

Γιάννης Σταυρόπουλος Η έκθεση Αυτοκινήτου της Γενεύης Σελ. 42-43 Αγγελική Μαρίνου Αναδρομικά: Ρευστό για δικαιούχους, πονοκέφαλος για την κυβέρνηση Σελ. 46

2 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

Σπύρος Αλεξίου ΙΔΙΟΚΤΉΤΗΣ:

Εκδόσεις Μotori ΕΠΕ Δημ.Σούτσου 24Α 11521 Αθήνα τηλ: 2106400281 info@businessenergy.gr ΕΚΤΥΠΩΣΗ:

ΚΑΜΠΥΛΗ ΑΕ

editorial αν οι παροχές υποσκελίζουν την προσέλκυση επενδύσεων (μόνο δύο επενδυτικά σχέδια, λέει, έχουν εγκριθεί τα τελευταία χρόνια!), για ποια άνθηση του ιδιωτικού τομέα μπορούμε να ομιλούμε και, στη χειρότερη των περιπτώσεων, να ευαγγελιζόμαστε; Το αδηφάγο κράτος, ο λαϊκισμός και η κοντόφθαλμη πολιτική σκοπιμότητα μπροστά στον εκλογικό ορίζοντα, συντηρούν την υψηλότερη ανεργία στην Ευρώπη, 18%, τις χαμηλότερες επιδόσεις στην πρόσκληση επενδυτών στην πραγματική οικονομία - στα τάρταρα των μελών του ΟΟΣΑ, τα κλειστά γκισέ των τραπεζών και τους 450 χιλιάδες νέους που επιδιώκουν την ηθική και υλική ανταμοιβή, κάπου στην Εσπερία.

D Day!..

Ο

ι τράπεζες αναθάρρησαν. Δημοκρατίας στις αγορές με το πενταΟι νέες εκτιμήσεις που ετές αρχικά και δευτερευόντως με τον σχηματίζουν για τη μεί- δεκαετή τίτλο, μπορούμε να πούμε ωση των κόκκινων δανεί- ότι έγινε: α) για το θεαθήναι, ως ένα ων φέτος (π.χ. πάνω από όπλο στην πολιτική φαρέτρα του αφη11 δισ. ευρώ η Τράπεζα Πειραιώς και 7 γήματος της εξόδου από τα μνημόνια δισ. ευρώ η Εθνική), χωρίς ακόμα να και β) πραγματικά για να φτιαχτεί η έχει προχωρήσει το σχέδιο των κ.κ. καμπύλη επιτοκίων των ομολόγων. Τσακαλώτου και Στουρνάρα (ή του Την οποία οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν καταφέρει να ενός ή του άλλου ή Iχνη αισιοδοξίας διαμορφώσουν μέσα και τα δύο ταυτόχροστη βαθιά κρίση. να), αποτιμώνται από προκαλούν τα την αγορά ως «το νεπαρήγορα στοιχεία Παρατηρώντας τα οιρό που έχει μπει στο της Τραπέζης κονομικά αποτελέσμααυλάκι». Τα προβλήτα της ΓΕΚ/Τέρνα για ματα είναι ανυπέρτης Ελλάδος περί το ρεπορτάζ που θα βλητα ακόμα. Κι αν ο προσέλκυσης διαβάσετε στις επόμεδιοικητής της Τράπενες σελίδες, προ ενός καταθέσεων 15 ζας της Ελλάδος διαη αναχρηματοτυπώνει την άποψη δισ. από το 2014 έτους δότηση του δανεισμού μέσα από την έκθεσή μέχρι το 2018 της είχε συντελεστεί του για την πορεία της με 3,9%. Έναν χρόνο ελληνικής οικονομίας, ότι θα πρέπει να παγιοποιηθεί η έξοδος νωρίτερα ο μεγάλος κατασκευαστικός στις αγορές, για τις τράπεζες δεν ισχύ- όμιλος πέτυχε το επιτόκιο που πέτυχε ει το ίδιο. Και δεν είναι απλά τα πράγ- σήμερα ο Οργανισμός Διαχειρίσεως ματα, διότι η διατραπεζική σε κοινοτι- Δημοσίου Χρέους! Αν κάτι τέτοιο δεν κό και διεθνές επίπεδο παραμένει αποτελεί αποτυχία πολιτικής, αλήθεια κλειστή. Άρα η έξοδος της Ελληνικής ποιος είναι ο όρος που τη συνιστά; Κι 4 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

Το μόνο που θα μπορούσε να προκαλέσει ίχνος αισιοδοξίας και ελαφρού μειδιάματος, αποτελούν τα παρήγορα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος περί προσέλκυσης καταθέσεων ύψους 15 δισ. ευρώ από το 2014 μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2018. Αρκούν, όμως, για τη χορήγηση στεγαστικού δανείου σε ένα νέο νοικοκυριό που θέλει σήμερα να στεγάσει το μέλλον στο δικό του κεραμίδι; Ακόμα και τη νέα δραστηριότητα του Airbnb επιδιώκουν όχι μόνο να την καταστρατηγήσουν οι πολιτικοί μέσω της φορολογίας, αλλά και να την καταργήσουν. Αγνοώντας πόσα νοικοκυριά τα έβγαλαν πέρα από τον διαμερισμό του ακινήτου τους, από τη ζωντάνια που δόθηκε στις γειτονιές που είχαν μεταβληθεί σε γκέτο μεταναστών και άλλων μειονοτήτων και από τις επενδύσεις που έγιναν για να ανακαινιστούν. Χρήματα που έπεσαν στην ασθμαίνουσα αγορά και ιδιωτική κατανάλωση του 1,1% (στοιχεία προϋπολογισμού 2019). Επειδή η εκλογική D Day είναι θέμα χρόνου, οι ευέλικτες πολιτικές (και ουχί οι ευέλικτες σχέσεις εργασίας), είναι αυτές που θα ανατάξουν τη ρημαγμένη χώρα των μνημονίων. Διαφορετικά; Ακόμα θα περιμένουμε τις μπουλντόζες στο Ελληνικό…

publi ΜΥΤΙΛΗΝΑΊΟΣ:

Προς 2 δισ. ευρώ τζίρο το 2019 Σταθερά αποτελέσματα, αλλά αυξημένο μέρισμα το 2018

Μ

ε τη στόχευση για τζίρο 2 δισ. ευρώ από τη φετινή χρήση μάλιστα, την απτή ανταμοιβή των μετόχων για υψηλό μέρισμα, που προκύπτει ήδη από την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του 2018, 0,36 ευρώ από 0,32 πέρσι, ο όμιλος Μυτιληναίου εδραιώνεται ως ένας από τους ισχυρότερους ενεργειακά ομίλους στην Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή της Ν.Α. Ευρώπης. Τα βασικά σημεία των αποτελεσμάτων του 2018, όπως ανακοινώθηκαν τις προηγούμενες μέρες, έχουν ως εξής: Τα καθαρά κέρδη μετά από φόρους και δικαιώματα μειοψηφίας και μετά τις απαραίτητες προσαρμογές διαμορφώθηκαν σε €144,2 εκατ. έναντι €145,8 εκατ. της προηγούμενης χρήσης. Τα κέρδη ανά μετοχή (EPS), μετά τις απαραίτητες προσαρμογές, διαμορφώθηκαν σε €1,009 έναντι €1,020 το 2017. Το προτεινόμενο μέρισμα για τη χρήση 2018 ανέρχεται σε €0,36 (μεικτό μέρισμα ανά μετοχή) αυξημένο έναντι €0,32 το προηγούμενο έτος. Ο καθαρός δανεισμός μειώθηκε κατά €177,7 εκατ., σε €390,4 εκατ. από €568,1 εκατ. την 31η/12/2017. Τα λειτουργικά κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA) μετά τις απαραίτητες προσαρμογές διαμορφώθηκαν σε €290,0 εκατ. έναντι €298,9 εκατ. της προηγούμενης χρήσης. Ο κύκλος εργασιών διαμορφώθηκε σε €1.526,5 εκατ., ουσιαστικά αμετάβλητος σε σχέση με την προηγούμενη χρήση. «Το 2018, η εταιρεία κατάφερε να επαναλάβει οικονομικές επιδόσεις αντίστοιχες με το 2017, έτος κατά το οποίο καταγράφηκαν ιστορικά υψηλά μεγέθη σε συνέχεια της ολοκλήρωσης του εταιρικού μετασχηματισμού», αναφέρει ο πρόεδρος του ομίλου κ. Ε. Μυτιληναίος, σχολιάζοντας τα οικονομικά μεγέθη της απελθούσας χρήσης.

Σύμφωνα με τον ίδιο, «εξίσου σημαντική εξέλιξη, πέραν της υψηλής κερδοφορίας, ήταν ότι το 2018 καταγράφηκαν ισχυρές ταμειακές ροές, που είχαν ως συνέπεια την περαιτέρω μείωση του καθαρού δανεισμού. Παράλληλα, σε επιχειρησιακό επίπεδο, έχουν τεθεί οι βάσεις ώστε το 2019 να αποτελέσει εκ νέου για τη MYTILINEOS ένα έτος με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, σε κάθε έναν από τους τομείς δραστηριότητας».

Τα αποτελέσματα Ο κύκλος εργασιών παρέμεινε αμετάβλητος στα €1.526,5 εκατ. από €1.526,7 εκατ. το προηγούμενο έτος. Αντίστοιχα, τα λειτουργικά κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA) διαμορφώθη-

καν σε €283,6 εκατ. έναντι €306,0 εκατ. το 2017. Tο EBITDA, προσαρμοσμένο για μη λειτουργικά και μη επαναλαμβανόμενα μεγέθη για το 2018, σημείωσε μείωση 3,0% στα €290,0 εκατ. από €298,9 εκατ. το 2017, που αποδίδεται κυρίως στη μειωμένη επίδοση του Τομέα Ηλεκτρικής Ενέργειας κατά το A’ Εξάμηνο του 2018, καθώς και σε ορισμένες καθυστερήσεις στην εκτέλεση υπογεγραμμένων συμβάσεων του Τομέα Ολοκληρωμένων Έργων & Υποδομών. Τα καθαρά κέρδη, μετά από φόρους και δικαιώματα μειοψηφίας διαμορφώθηκαν σε €141,2 εκατ. έναντι €154,6 εκατ. το 2017. Σε προσαρμοσμένη βάση, τα καθαρά κέρδη, μετά από φόρους και δικαιώματα μειοψηφίας, σημείωσαν μείωση κατά 1,1%. ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 5

Θέση

Φαραωνικό και ασύμφορο έργο

Σ

τον αφρό της επικαιρότητας βρίσκεται ο υποθαλάσσιος αγωγός αερίου EastMed που θα συνδέει το Ισραήλ, την Κύπρο και την Ελλάδα, με έντονη μάλιστα τη στήριξη από Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες. Μία στήριξη που ο χρόνος θα δείξει αν είναι συγκυριακή ή ουσιαστική και μακροπρόθεσμη, ικανή να οδηγήσει στη υλοποίηση του τεράστιου αυτού πρότζεκτ των 6 δισ. ευρώ. Η ένταση στις σχέσεις της Τουρκίας τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με το Τελ Αβίβ δείχνει να είναι ο καταλυτικός παράγων, ο οποίος ανέσυρε το έργο από την αφάνεια στην οποία λίμναζε λίγα χρόνια πριν, όταν ακόμα η πρώτη επιλογή της διεθνούς κοινότητας για τη μεταφορά του αερίου στην Ευρώπη από τα offshore κοιτάσματα του Ισραήλ και της Κύπρου ήταν μία διαδρομή μέσω Τουρκίας. Τότε, η μόνη που αντιδρούσε σθεναρά ήταν η Λευκωσία, για προφανείς λόγους, συνεπικουρούμενη από την Αθήνα. Η Ευρώπη παρέμενε τυπικά επιφυλακτική, επικαλούμενη το υψηλό κόστος του έργου, τις τεχνικές δυσκολίες και τις αμφιβολίες για την εμπορική βιωσιμότητά του. Οι ΗΠΑ είχαν καταστήσει εμφανές, μέσα από δηλώσεις κορυφαίων Αμερικανών αξιωματούχων της εποχής, πως ο μόνος συμφέρων δρόμος είναι μέσω Τουρκίας. Και έπειτα ήλθε η Αραβική Άνοιξη και η προσπάθεια του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να προσεταιριστεί τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς, νιώθοντας ότι η δυναμική της εξουσίας μετατοπίζεται. Επρόκειτο για ένα στοίχημα χαμένο εκ των προτέρων, όπως έδειξε η ιστορία. Θέλοντας να διατηρήσει ζωντανό το νεο-οθωμανικό όραμά του, ο Ερντογάν αγκάλιασε την παλαιστινιακή υπόθεση. Γρήγορα γίνεται ένας από τους πιο θερμούς υποστηρικτές των παλαιστι6 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

νιακών θέσεων στην περιοχή. Υιοθετεί φυλάξεις για την «τουρκική διαδρομή» μια αδιάκοπη επιθετική ρητορική κατά του ισραηλινού αερίου και φέρνει στο του Ισραήλ, που μοιραία προσκήνιο τον αγωγό οδηγεί σε εντάσεις και EastMed. Ταυτόχρονα, Την στιγμή που συγκρούσεις. Η ρήξη με η πολιτική Ερντογάν ενοτο Ισραήλ -μία χώρα με τα γεωστρατηγικά χλεί και τις ΗΠΑ και ιδιτην οποία παραδοσιακά αίτερα τον πρόεδρο Ντόσυμφέροντα στην η Τουρκία διατηρεί καλές ναλντ Τραμπ, με πιο πρόαν και περίπλοκες σχέ- Ανατολική λεκάνη σφατο επεισόδιο αυτό σεις από την εποχή της της Μεσογείου με τους πυραύλους Οθωμανικής ΑυτοκρατοS-400. ρίας θα λέγαμε, αλλά και αλλάζουν από πιο πρόσφατα, από το μέρα σε μέρα Διαμορφώνονται σταδι1949, όταν η Άγκυρα έγιακά νέες ισορροπίες, με νε μία από τις πρώτες την Αθήνα να αποκτά μουσουλμανικές πρωτεύουσες στον νέο ρόλο και στενότερες σχέσεις τόκόσμο που αναγνώρισε το κράτος του σο με το Τελ Αβίβ όσο και με την ΟυΙσραήλ- δημιουργεί στο Τελ Αβίβ επι- άσιγκτον. Το γεωπολιτικό προφίλ του

Της Μανταλένας Πίου

ο EastMed; τελευταίο σκέλος του αγωγού. O ένας εκ των δύο εταίρων της κυβέρνησης της Ρώμης, ο αντιπρόεδρος Ματέο Σαλβίνι, που εκπροσωπεί τη Λίγκα του Βορρά, έχει ταχθεί κατά του αγωγού, για περιβαλλοντικούς λόγους. Έτσι έχει παγώσει η συμμετοχή της Ιταλίας στις συναντήσεις κορυφής, όπως η πρόσφατη τριμερής Ελλάδας - Ισραήλ - Κύπρου που έγινε στην Ιερουσαλήμ στις 20 Μαρτίου, παρουσία του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο. Πολλοί εκτιμούν, πάντως, ότι μετά τις ευρωεκλογές η στάση των Ιταλών μπορεί να αμβλυνθεί.

EastMed παραμερίζει τις οικονομικές επιφυλάξει και προβάλλει πλέον ως το φαβορί για τη μεταφορά του αερίου, μέσα από το νέο αφήγημα του «αγωγού της συμμαχίας των τριών δημοκρατικών χωρών της ανατολικής Μεσογείου». Αυτό όμως δεν σημαίνει ούτε ότι έκλεισε το deal ούτε ότι δεν υπάρχουν αντιδράσεις. Πολύπλοκα και δαπανηρά έργα, όπως οι διασυνοριακοί αγωγοί ενέργειας, που επηρεάζονται τόσο από τις γεωπολιτικές καταστάσεις και συμμαχίες όσο και από θεμελιώδεις οικονομικούς παράγοντες, απαιτούν δεκαετίες για να «ωριμάσουν», ενώ συχνά έχουμε δει ανάλογα σχέδια να

ανατρέπονται. Η Τουρκία δεν παρακολουθεί αμέτοχη τις εξελίξεις. Καθημερινά διεκδικεί μερίδιο στο ενεργειακό γίγνεσθαι της ανατολικής Μεσογείου και είναι σίγουρο ότι θα επιμείνει μέχρι τέλους. Από την άλλη πλευρά, τίποτα δεν αποκλείει, κάτω από άλλους πολιτικούς συσχετισμούς, ακόμα και με μία αλλαγή της στάσης Ερντογάν ή ένα νέο διακανονισμό, η Άγκυρα να ξαναβρεί τους παραδοσιακούς της συμμάχους στο Ισραήλ και στις ΗΠΑ. Από την άλλη πλευρά, δεν έχει κλείσει ούτε η συμφωνία της Ιταλίας για τον EastMed. Η ελληνοϊταλική διασύνδεση έχει προγραμματιστεί ως το

Πρόσφατα η Κλαούντια Κέμφερτ από το Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών δήλωνε πως ο EastMed είναι «ένα πολύ ακριβό πρότζεκτ με περιορισμένες προοπτικές, ένα έργο σχεδόν ανεδαφικό εξαιτίας των γεωπολιτικών δυσκολιών», προσθέτοντας ότι «όποιος θέλει να πάρει σοβαρά τους στόχους για το κλίμα, θα πρέπει να μειώσει δραστικά τις εκπομπές ρύπων στις επόμενες δεκαετίες και να εγκαταλείψει όλες τις μορφές ορυκτής ενέργειας, άρα και το φυσικό αέριο. Ένας τέτοιος αγωγός έχει νόημα οικονομικά μόνο εάν μπορείς να τον εκμεταλλευθείς για πολλές δεκαετίες». Ανάλογες απόψεις διατυπώνουν αρκετοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και λομπίστες, χωρίς όμως να απηχούν την επίσημη θέση των Βρυξελλών, που στη φάση αυτή τάσσονται υπέρ του EastMed. Tέλος, υπάρχει και ο ρωσικός παράγων. Η Μόσχα ετοιμάζεται για έρευνες στα ανοικτά των ακτών της Συρίας και έχει δηλώσει ότι αν βρει αέριο, αυτό θα μεταφερθεί μέσω αγωγού από την Τουρκία. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι το παιχνίδι είναι ανοικτό και ότι παραμένουν ρευστές οι γεωπολιτικές ισορροπίες που μπορούν κρίνουν την έκβαση του εγχειρήματος. ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 7

άποψη

Αγκυλώσεις φρενάρουν τις επενδύσεις...

Τ

α αντικίνητρα στις επεν- πρακτικών σύμφωνα με τις οποίες δύσεις πέρα από τους διενεργούνται οι φορολογικοί έλεγσυντελεστές, όντως απο- χοι έτσι ώστε η χώρα μας να εμφατελούν παθογένεια στη νίζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που χώρα μας την οποία ο μέ- συνεχίζουν να δημιουργούν «θέσος νους δεν είναι σε θέση να εξη- ματα» για το επιχειρηματικό περιγήσει. Ορθώς ο ΣΕΒ, σε τελευταίο βάλλον -η επικαιροποιημένη έρευreport του αναλύει διεξοδικά το να των ΟΟΣΑ-ΔΝΤ αναδεικνύει τη πρόβλημα δίνοντας έμφαση στο ζημιά που προκαλεί στην οικονομιζήτημα των αποσβέσεων. Είναι κοι- κή δραστηριότητα η φορολογική νό μυστικό ότι η Ελλάδα έχει από αβεβαιότητα. Υπάρχουν και οι αποτους υψηλότερους ή και τους υψη- σβέσεις. Τα τελευταία χρόνια των λότερους, φορολογικούς συντελε- προγραμμάτων προσαρμογής έχουν στές στην Ε.Ε. στις περισσότερες υπάρξει σημαντικές αλλαγές στο περιπτώσεις. Από φέπλαίσιο που τις διέπει, με τος η φορολογική επι- Η δυνατότητα αποτέλεσμα να υπάρχει βάρυνση στα επιχει- προσαρμογής των ελάχιστη ευελιξία προρηματικά κέρδη και, σαρμογής των φορολοφορολογικών κυρίως, τα διανεμόγικών αποσβέσεων στην μενα μερίσματα δια- αποσβέσεων στην ωφέλιμη ζωή του παγίου. μορφώνεται σε πιο πραγματική ωφέλιμη Για πολλές επιχειρήσεις ανταγωνιστικά επίπε- ζωή ενός παγίου είναι το πλαίσιο που πλέον δα. Αλλά, αυτή η εξέ- κρίσιμος παράγοντας διέπει τις αποσβέσεις λιξη, όπως εξηγούν για την προάσπιση της δημιουργεί ένα σαφές οι αναλυτές, αφορά και σημαντικό ανταγωνισε μεγαλύτερο βαθ- ανταγωνιστικότητας στικό μειονέκτημα σε μό τους μικρομετό- των επιχειρήσεων σύγκριση με τις επιχειχους καθώς για πιο αυτών σε μια χώρα ρήσεις κρατών μελών της μεγάλους επενδυτές Ε.Ε., αλλά και εκτός αυπροστίθενται πάντα τής. η ειδική εισφορά, αλλά και τις ασφαλιστικές εισφορές που βαρύνουν Υπ’ αυτήν την έννοια προτάθηκαν μετόχους, εφόσον αυτοί συμμετέ- στοχευμένες παρεμβάσεις, καθόσον χουν και στην διοίκηση της επιχεί- η κατάσταση αυτή αποτελεί αντικίρησης, οπότε δυνητικά, αυξάνουν νητρο στις επενδύσεις. Αυτό ακριτην επιβάρυνση σταθερά σε υψηλά, βώς το αντικίνητρο αυτό προστίθεσε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊ- ται στους παράγοντες που πλήττουν κές χώρες, επίπεδα. τη ρευστότητα των παραγωγικών ελληνικών επιχειρήσεων, την ώρα Ωστόσο, οι οικονομολόγοι υπο- που επιπλέον η Ελλάδα αποτελεί τη γραμμίζουν πως το φορολογικό μόνη χώρα της Ε.Ε. που υποχρεώνει πλαίσιο μιας χώρας δεν αποτελείται σε ετήσια προκαταβολή φόρου χωμόνο από τους φορολογικούς συ- ρίς μάλιστα να δίνεται η δυνατότηντελεστές και, ναι, υπάρχουν πάντα τα επιλογής εναλλακτικής, όπως σημαντικά ζητήματα όπως η σταθε- στη Ρουμανία, τη δεύτερη άλλη ρότητα του φορολογικού συστήμα- χώρα με ετήσια προκαταβολή. Οι τος, των συντελεστών αλλά και των οφειλές του κράτους προς τις επι8 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

χειρήσεις παρά τη μείωση σε σχέση με το 2016 παραμένουν υψηλές και η πρόσβαση σε χρηματοδότηση του ελληνικού ιδιωτικού τομέα παραμένει η πλέον δυσμενής στη ζώνη του ευρώ για 8ο συνεχιζόμενο έτος. Που αλλού συνέβη ποτέ αυτό; Όπως λένε στο ΣΕΒ, οι αποσβέσεις είναι ένας παράγοντας ιδιαίτερα σημαντικός που καθορίζει το βαθμό στον οποίο η πραγματοποίηση επενδύσεων είναι ελκυστική επιλογή ειδικά στη βιομηχανία και τις επιχειρήσεις που υλοποιούν παραγωγικές επιχειρήσεις. «Η δυνατότητα προσαρμογής των φορολογικών αποσβέσεων στην πραγματική ωφέλιμη ζωή ενός παγίου είναι κρίσιμος παράγοντας για την προάσπιση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων αυτών σε μια χώρα και η απουσία αυτής της

Του Γιάννη Κανουπάκη που εμφανίζονται όταν η επένδυση αρχίζει να αποδίδει. Τα χαρακτηριστικά των επιτρεπόμενων φορολογικών αποσβέσεων, εν προκειμένω, καταλήγουν να είναι αντικίνητρο, ίσως και μοιραίο για επιχειρήσεις που ανταγωνίζονται εντός της Ενιαίας Αγοράς με επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε χώρες στις οποίες το φορολογικό σύστημα δεν εισάγει αντίστοιχα επενδυτικά αντικίνητρα. Καθώς πολλά πάγια, μηχανολογικού εξοπλισμού και μη, έχουν διαφορετικά οικονομικά χαρακτηριστικά, είναι εύλογο ένα φορολογικό σύστημα να επιτρέπει κάποια ευελιξία στις επιχειρήσεις ως προς την επιλογή του τρόπου και του συντελεστή απόσβεσης. Έτσι, η επιχείρηση μπορεί να επιλέξει μια μορφή φορολογικής απόσβεσης που ταιριάζει στα χαρακτηριστικά που έχει η επένδυση της.

δυνατότητας μπορεί να εξελιχθεί σε σημαντικό αντικίνητρο. Μάλιστα, οι αποσβέσεις είναι ιδιαίτερα κρίσιμη παράμετρος για επιχειρήσεις και ειδικά για τις βιομηχανίες που επενδύουν συνεχώς, καθώς απελευθερώνει ρευστότητα η οποία επιτρέπει τη συντήρηση ενός εντατικού ρυθμού επενδύσεων». Έχει σημασία να τονισθεί ότι κατά την περίοδο αυτή γίνεται ουσιαστικά αναβολή της πληρωμής φόρου, καθώς η κερδοφορία που έπεται της περιόδου απόσβεσης οδηγεί σε καταβολή φόρου. Έτσι, ένα εύλογο σχετικό πλαίσιο δεν οδηγεί σε απώλεια εσόδων για το κράτος καθώς τα πραγματικά κέρδη τελικά φορολογούνται. Αλλά και για όλες τις άλλες επιχειρήσεις, πέρα από τις βιομηχανίες που επενδύουν εντατικά, η δυνατότητα φορολογικής

απόσβεσης σύμφωνα με την ωφέλιμη ζωή του παγίου απελευθερώνει ρευστότητα την οποία μπορούν να επανεπενδύσουν άμεσα, οικοδομώντας και συντηρώντας το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα. Όταν, αντιθέτως, δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα και οι φορολογικές αποσβέσεις δεν προσεγγίζουν την εξέλιξη της ωφέλιμης ζωής της επένδυσης τελικά η επιχείρηση που έχει επενδύσει στην απόκτηση του παγίου πληρώνει φόρο για κέρδη που δεν είναι πραγματικά. Αυτό μπορεί να συμβεί για παράδειγμα όταν ο εξοπλισμός απαξιώνεται οικονομικά ταχύτερα από ότι επιτρέπεται να αποσβεστεί φορολογικά ή ακόμα και όταν η απόσβεση έχει ολοκληρωθεί πριν αρχίσει να αποδίδει η επένδυση και δεν υπάρχει δυνατότητα μεταφοράς των ζημιών για συμψηφισμό με τα κέρδη

Οι προτάσεις των βιομηχάνων ήταν ξεκάθαρες: -Να αυξηθεί ο επιτρεπόμενος χρόνος μεταφοράς ζημιών τουλάχιστον στη 10ετία, και ιδανικά χωρίς χρονικό περιορισμό, όπως προβλέπει η πρόταση Οδηγίας για τη Κοινή Εταιρική Βάση Φορολογίας (CCTB Common Corporate Tax Base) αλλά και ήδη συμβαίνει στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε..

-Να υπάρχει η δυνατότητα προσαρμογής των φορολογικών συντελεστών και κυρίως η δυνατότητα επιλογής ανάμεσα σε φορολογικούς συντελεστές και λογιστικούς (IFRS), όταν είναι δυνατό να αποδειχθεί έγκυρα και από τρίτους (π.χ. κατασκευαστές) η ωφέλιμη ζωή του παγίου, όπως ήδη προβλέπει η πρόταση Οδηγίας για τη CCTB. -Να υπάρχει δικαίωμα επιλογής ως προς τη δυνατότητα σταθερής ή μεταβλητής μεθόδου αποσβέσεων (αύξουσα ή φθίνουσα μέθοδος). Όλα τα παραπάνω γίνονται αντιληπτά άραγε από τους κυβερνώντες; ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 9

ιδιωτικοποιήσεις

10 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

Σε κρίσιμο σταυροδρόμι η αποκρατικοποίηση της ΔΕΠΑ Βαρίδι οι διεθνείς συμβάσεις, asset η ΕΠΑ Αττικής Η ΔΕΠΑ κινδυνεύει εξαιτίας του ραγδαίου ρυθμού μείωσης του μεριδίου να μην μπορεί να διαθέσει τις ποσότητες από τις μακροχρόνιες συμβάσεις και αυτό είναι το μεγαλύτερο ρίσκο της αποκρατικοποίησης

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 11

ιδιωτικοποιήσεις Του Χάρη Φλουδόπουλου

Ο

νόμος που ψηφίστηκε από τη Βουλή προ ημερών ανοίγει τον δρόμο ώστε θεωρητικά μέσα στους επόμενους 3 μήνες να έχει ολοκληρωθεί ο διαχωρισμός της ΔΕΠΑ σε 2 εταιρείες και να προχωρήσει το πλάνο της ιδιωτικοποίησης της εταιρείας εμπορίας. Αν και το χρονοδιάγραμμα είναι απαιτητικό και η εμπειρία όλων των αποκρατικοποιήσεων δείχνει ότι δεν εφαρμόστηκε ούτε μία φορά ο αρχικός χρονικός σχεδιασμός, εντούτοις στην περίπτωση της ΔΕΠΑ το πρόβλημα είναι πιο σύνθετο. Αυτό τουλάχιστον δείχνει η εξέλιξη της αγοράς φυσικού αερίου, όπου η ΔΕΠΑ χάνει διαρκώς μερίδιο έναντι των ανταγωνιστών της και το 2019 πιθανόν να αποδειχθεί η πρώτη χρονιά που θα κλείσει με μερίδιο κάτω από το 50%. Αυτό είναι θετικό ως προς τους στόχους για το άνοιγμα της αγοράς και πιθανόν να οδηγήσει σε άρση κάποιων μέτρων που είχαν ληφθεί όσο η ΔΕΠΑ ήταν εταιρεία με δεσπόζουσα θέση, ωστόσο ενόψει της αποκρατικοποίησης του κλάδου εμπορίας καθιστά πιο περίπλοκη την εξίσωση της πώλησης. Ήδη η περασμένη χρήση, αν και κερδοφόρα, έκλεισε με σημαντική υποχώρηση τζίρου και κερδών (-8% τα κέρδη EBITDA, από τα 237 εκατ. ευρώ στα 219 εκατ. ευρώ, και καθαρά κέρδη -26%, από τα 133 εκατ. ευρώ στα 99 εκατ. ευρώ). Η πτώση οφείλεται σε δύο λόγους: Την απώλεια της σταθερής κερδοφορίας του ΔΕΣΦΑ και τη μείωση του μεριδίου αγοράς. Όπως δείχνουν τα πρώτα στοιχεία για το 2019, η υποχώρηση θα συνεχιστεί και φέτος. Ήδη η ΔΕΠΑ στο πρώτο τρίμηνο έχει

χάσει την πρωτοκαθεδρία στις εισαγωγές LNG, αλλά και το μονοπώλιο των εισαγωγών από την Τουρκία και τον μετρητικό σταθμό των Κήπων. Αλλά και στο Σιδηρόκαστρο ήδη δραστηριοποιούνται 4 εταιρείες που κάνουν εισαγωγές αερίου από τη Βουλγαρία. Με βάση εκτιμήσεις αλλά και τη μέχρι τώρα πορεία της αγοράς, το 2019 το μερίδιο της ΔΕΠΑ αναμένεται να πέσει κάτω από το 50%, η Μυτιληναίος θα κινηθεί μεταξύ 30% και 35%, ο Προ-

12 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

μηθέας μεταξύ 15% και 20%, ενώ ένα μερίδιο της τάξης του 3% έως 4% θα μοιραστούν οι υπόλοιποι παίκτες που έχουν ξεκινήσει Με βάση τη μέχρι εισαγωγές από Βουλτώρα πορεία της γαρία και από τη Ρεβυθούσα (Elpedison, αγοράςτο μερίδιο πιθανόν από της ΔΕΠΑ αναμένεται Ήρων, το καλοκαίρι και η να πέσει κάτω ΔΕΗ). Βεβαίως η μείωση από το 50% του μεριδίου αγοράς από μόνη της δεν καθιστά αυτόματα μη ελκυστική τη ΔΕΠΑ, η οποία παραμένει ο παί-

από το 2020 μπαίνει και το 1 δισ. κ.μ. από το Shah Deniz για 20 χρόνια. Θα πρέπει να σημειωθεί, επίσης, ότι κριτική για το μοντέλο αποκρατικοποίησης που ακολουθείται άσκησαν και οι εργαζόμενοι, οι εκπρόσωποι των οποίων, κατά την ακρόασή τους στην αρμόδια επιτροπή εμπορίου της Βουλής, τόνισαν ότι δημιουργείται ένα βαρύ σχήμα με 200 εργαζομένους που θα ανταγωνιστεί μικρότερες και ευέλικτες εταιρείες που λειτουργούν με 10 έως 20 άτομα προσωπικό. Ένα ακόμη σημείο προβληματισμού αφορά στο γεγονός ότι το Δημόσιο θα έχει δικαίωμα αρνησικυρίας για θέματα που αφορούν στις μακροχρόνιες συμβάσεις προμήθειας στερώντας από τη ΔΕΠΑ τη δυνατότητα ευέλικτης λειτουργίας που απαιτείται για μια εμπορική ανταγωνιστική εταιρεία. Υπό το πρίσμα αυτό, είναι καθοριστικό για τη ΔΕΠΑ να παρουσιάσει ένα αναλυτικό και πειστικό business plan που θα δώσει κίνητρο στους πιθανούς ενδιαφερόμενους να μπουν στον διαγωνισμό.

ΕΠΑ

κτης με το μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά. Ωστόσο, είναι σαφές ότι όσο ανοίγουν τα σύνορα, οι ηλεκτροπαραγωγοί θα έχουν επιπλέον κίνητρο να εκμεταλλευτούν ευκαιρίες μείωσης του κόστους προμήθειας, είτε με φορτία LNG είτε με δικές τους εισαγωγές αερίου από αγωγό. Εντούτοις ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι οι μακροχρόνιες συμβάσεις που βρίσκονται σε ισχύ με μεγάλους προμηθευτές, κυρίως η Gazprom αλλά και το Shah Deniz από το 2020 (η σύμβαση με την Botas

λήγει μετά το 2020-2021). Επομένως, το μεγάλο ρίσκο είναι η ΔΕΠΑ να βρεθεί στο μέλλον με μεγάλες ποσότητες αερίου στα χέΟσο ανοίγουν τα σύνοτης, που θα βαρα, οι ηλεκτροπαραγω- ρια ρύνεται και με ρήγοί θα έχουν κίνητρο τρες take or pay, χωρίς όμως τις ανανα εκμεταλλευτούν γκαίες καταναλώευκαιρίες μείωσης του σεις από πελάτες (συμβάσεις). Υπενκόστους προμήθειας θυμίζεται ότι μέχρι το 2026 υπάρχει σύμβαση με την Gazprom για περίπου 2 δισ. κ.μ. ετησίως, ενώ

Μέχρι στιγμής, πάντως, το ισχυρότερο κίνητρο προέρχεται από την αγορά της λιανικής και την ΕΠΑ Αττικής, η οποία έχει μπει στο πωλούμενο πακέτο των παγίων της ΔΕΠΑ Εμπορίας. Και αυτό διότι, όποιος αποκτήσει τον έλεγχο της ΔΕΠΑ εμπορίας, αυτόματα αποκτά πρόσβαση στο δίκτυο πελατών της ΕΠΑ Αττικής, που περιλαμβάνει 122 χιλιάδες ενεργούς μετρητές και 300 χιλιάδες νοικοκυριά. Η προίκα αυτή ίσως εξηγεί το γεγονός ότι για τον διαγωνισμό έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον και παίκτες της αγοράς ρεύματος, που βλέπουν σημαντικές συνέργειες και υπεραξίες από την ενδεχόμενη απόκτηση της ΕΠΑ Αττικής.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 13

αγορά

Πόσο πίσω είμαστε τελικά στην απελευθέρωση της αγοράς;

14 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

Οι μνημονιακές κυβερνήσεις χαντάκωσαν το άνοιγμα - Οι βιομηχανίες πληρώνουν το πιο ακριβό ρεύμα στην Ευρώπη και κάνουν απολύσεις για να αντεπεξέλθουν στο κόστος Του Γιώργου Τριανταφύλλου

Α

πελευθέρωση της ενεργειακής αγοράς με… ολίγη (;) από κράτος! Το «Business Energy» ακτινογραφεί την στρατηγική των μνημονιακών κυβερνήσεων, μεταξύ αυτών και του ΣΥΡΙΖΑ (…), που οδήγησαν: α) Στη διαφαινόμενη αδυναμία της ΔΕΗ να αποπληρώνει τις υποχρεώσεις της και να μην μπορεί να βγει στις αγορές, β) στο άνοιγμα της αγοράς σχεδόν κατά 20%, με τους καταναλωτές να μην είναι βέβαιοι για τον πάροχο που έχουν, γ) τις βιομηχανίες να πληρώνουν το πιο ακριβό ρεύμα στην Ευρώπη και να μην μπορούν να διασώσουν θέσεις εργασίας, ενώ αποθαρρύνεται ο όποιος δυνητικός επενδυτής σε τούτη τη χώρα, δ) τη διείσδυση των ΑΠΕ να είναι αστεία, ε) το πόντισμα των καλωδίων για την ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών και της χώρας με το Ισραήλ και με την υπόλοιπη Ευρώπη να μοιάζει… με το γεφύρι της Άρτας. Πριν από αρκετά χρόνια, λίγο πριν το 2010, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από την ελληνική πολιτεία να θέσει τέλος στο μονοπώλιο της ΔΕΗ τόσο ως προς την παραγωγή όσο και ως προς τη διανομή του ηλεκτρικού ρεύματος. Η υποχρέωση αυτή προϋπήρχε των μνημονίων, έπρεπε όμως να εκτελεστεί την περίοδο των μνημονίων. Η τύχη της ΔΕΗ-ΑΔΜΗΕ Για τις κυβερνήσεις της περιόδου 2010-2015, η απάντηση στην ευρωπαϊκή επιταγή μπορούσε να δοθεί μόνο με έναν τρόπο: τη διάσπαση της ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 15

αγορά

ΔΕΗ και την ιδιωτικοποίηση των φιλέτων της. Έτσι προέκυψε το σενάριο της Μικρής ΔΕΗ που προέβλεπε την απόσχιση και ταυτόχρονη ιδιωτικοποίηση του 30% της εγκατεστημένης ισχύος (των παγίων) αλλά και του 30% της πελατείας από τη ΔΕΗ. Αυτά προωθήθηκαν επί των κυβερνήσεων Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ κ.λπ., μαζί με την αποτυχημένη προσπάθεια ιδιωτικοποίησης του ΔΕΣΦΑ. Η άνοδος της Αριστεράς στη διακυβέρνηση της χώρας ματαίωσε το σενάριο της Μικρής ΔΕΗ. Το εναλλακτικό σχέδιο 16 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

που προωθήθηκε ύστερα από σκληρή διαπραγμάτευση με τους Θεσμούς, ήταν: * Η σε βάθος χρόνου μείωση των μεριδίων της ΔΕΗ στην αγορά ενέργειας κάτω από το 50% μέσω των ΝΟΜΕ (δημοπρασιών φορτίων ενέργειας προς ιδιωτικές επιχειρήσεις παρόχους ρεύματος). * Ο διαχωρισμός και ανεξαρτητοποίηση του ΑΔΜΗΕ από τη ΔΕΗ με τη συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων και εισαγωγή στο Χρηματιστήριο. Ο ΑΔΜΗΕ αποτελεί χαρακτηριστικό

παράδειγμα της διαφορετικής προσέγγισης. Η παρούσα κυβέρνηση διασφάλισε το δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας να μείνει υπό δημόσιο έλεγχο, εξασφαλίζοντας παράλληλα έναν σημαντικό διεθνή εταίρο (την κινέζικη εταιρεία State Grid, 24%), όταν η προηγούμενη κυβέρνηση ήθελε να προχωρήσει στην πλήρη ιδιωτικοποίηση (ΑΔΜΗΕ, ΔΕΗ) χωρίς διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος. Ο ΑΔΜΗΕ έχει προοπτική να αξίζει σύντομα διπλάσια από την αξία που είχε όταν απο-

Η έκρηξη στις ΑΠΕ

σπάστηκε από τη ΔΕΗ, καθώς θα αποδίδουν τα μεγάλα επενδυτικά έργα διασύνδεσης των Κυκλάδων και της Κρήτης με το ηπειρωτικό δίκτυο ηλεκτρικές ενέργειας. Ήδη αυτό θα αποτυπωθεί στα ετήσια αποτελέσματα του 2018, όπως έχει ήδη φανεί στα αποτελέσματα 9μηνου.

Τα δίκτυα διανομής Τα ενεργειακά δίκτυα, σε αντίθεση με τα σχέδια των προηγουμένων κυβερνήσεων, παραμένουν στον έλεγχο του Δημοσίου. Επιπλέον, ειδικά

Η χώρα μετά το 2015 αποκτά για πρώτη φορά εθνικό ενεργειακό σχεδιασμό με ορίζοντα το 2030, που περιγράφει το πλαίσιο ανάπτυξης επενδύσεων της τάξης των 35 δισ. ευρώ, εκ των οποίων περίπου 8,5 δισ. ευρώ αφορούν την ανάπτυξη ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ. Υπάρχουν φιλόδοξοι ευρωπαϊκοί στόχοι για το 2030 σχετικά με τις ΑΠΕ (32%), την εξοικονόμηση ενέργειας (32,5%) και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (40%). Η αξία του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα είναι τεράστια, καθώς αποτελεί το εργαλείο με το οποίο προσδιορίζεται ο τρόπος, τα μέτρα πολιτικής καθώς και το χρονοδιάγραμμα προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, σε μια σειρά κλάδους της οικονομίας, στις μεταφορές, τη βιομηχανία, τα κτίρια, τον τουρισμό κτλ. Παράλληλα, η κυβέρνηση υλοποιεί και ολοκληρώνει ένα πλέγμα θεσμικών παρεμβάσεων οι οποίες διαμορφώνουν ένα νέο, ξεκάθαρο και διαφανές θεσμικό τοπίο για τις ΑΠΕ: Η εισαγωγή των ανταγωνιστικών διαδικασιών για τις ΑΠΕ, μία διαδικασία που οδήγησε σε μεγάλες μειώσεις των τιμών αποζημίωσης, μειώνοντας την απόσταση του κόστους των ΑΠΕ σε σχέση με αυτό των συμβατικών καυσίμων. Η αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου των ΑΠΕ, που βρίσκεται σε εξέλιξη, με στόχο η χωροθέτηση να γίνεται με σεβασμό στο περιβάλλον, στη βάση των βέλτιστων ευρωπαϊκών πρακτικών - πρόσφατα αναρτήθηκε στη Διαύγεια η προκήρυξη διαγωνισμού για την επιλογή αναδόχου εκπόνησης της μελέτης. Η εισαγωγή του θεσμού των Ενεργειακών Κοινοτήτων, ενός καινοτόμου πλαισίου που δίνει τη δυνατότητα σε όλους (καταναλωτές, ΟΤΑ, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις) να συμμετέχουν στην ενεργειακή μετάβαση, είτε στην κατεύθυνση της αυτοπαραγωγής είτε της δραστηριοποίησης στην αγορά ενέργειας, με αποκεντρωμένο και δημοκρατικό τρόπο. Η διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου ώστε από το 2019 να ενεργοποιηθεί το Χρηματιστήριο Ενέργειας και οι διασυνδέσεις που προβλέπει το Μοντέλο Στόχος (Target Model) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 17

αγορά

στον τομέα της ενέργειας, ο στόχος είναι να παραμείνει ο ισχυρός λόγος στο κράτος, ώστε να διασφαλιστούν εργαλεία πολιτικής και παρέμβασης, τόσο στην ασφάλεια εφοδιασμού και διαφοροποίηση πηγών ενέργειας όσο και στην αντιμετώπιση ζητημάτων γεωπολιτικού χαρακτήρα. Η καλωδιακή διασύνδεση της Κρήτης με την Πελοπόννησο και την Αττική αλλά και των άλλων νησιών είναι στρατηγικής σημασίας. Πολύ δε περισσότερο η διασύνδεση με τον ίδιο τρόπο, Ισραήλ - Κύπρου - Ελλάδας. Το πα18 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

ράδειγμα του ΔΕΣΦΑ είναι χαρακτηριστικό. Η παρούσα κυβέρνηση ακύρωσε τη συμφωνία για την πώληση του 66% του ΔΕΣΦΑ από την κυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου στην αζέρικη εταιρεία Socar, λόγω των προβλημάτων συμβατότητας με το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Κατάφερε να διασφαλίσει πολύ πιο αξιόπιστους εταίρους, καλύτερους όρους για τα συμφέροντα του Δημοσίου και αισθητά βελτιωμένο τίμημα. Με μια πετυχημένη, στρατηγικού χαρακτήρα συμφωνία, οδήγησε τον

ΔΕΣΦΑ να ενταχθεί στην ομάδα των ισχυρών της Ευρώπης, καθώς στον διαγωνισμό επικράτησε η μεγαλύτερη κοινοπραξία Ευρωπαίων διαχειριστών με σημαντικές στρατηγικές επενδύσεις στην ευρύτερη περιοχή. Έπειτα από διαπραγμάτευση, η σύμβαση μετόχων που υπεγράφη διασφαλίζει ισχυρά δικαιώματα στο Δημόσιο, όπως συγκεκριμένα δικαιώματα αρνησικυρίας (βέτο), ορισμό της θέσης του προέδρου της εταιρείας, εξασφάλιση της μη έκθεσης σε επισφαλείς επενδύσεις που ενισχύ-

ουν τον ρόλο του Δημοσίου στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων. Επιπλέον, διασφαλίζεται η υλοποίηση του προγράμματος επενδύσεων του ΔΕΣΦΑ, ύψους 330 εκατ. ευρώ, για την ανάπτυξη του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου. Στην ίδια κατηγορία «άλλης διαχείρισης» υπό δημόσιο έλεγχο ανήκει επίσης και η προαναφερθείσα περίπτωση του ΑΔΜΗΕ.

Τα τιμολόγια ρεύματος Παρά τις κασσανδρικές προβλέψεις, οι τιμές του ρεύματος λόγω του σφοδρού ανταγωνισμού του πλήθους των παρόχων συμπιέζονται υπέρ των ιδιωτών οικιακών καταναλωτών. Παράλληλα, η βαθμιαία διασύνδεση των νησιών με τα νέα υποβρύχια καλώδια μειώνει την επιβάρυνση των αστικών καταναλωτών και αναμένεται να οδηγήσει τις τιμές 10%-15% χαμηλότερα στην επόμενη διετία.

Οι ΑΠΕ, ατμομηχανή για ΔΕΗ Πάντως, τα στοιχεία για την ενίσχυση των Αιολικών στην ηλεκτροπαραγωγή δείχνουν αισιόδοξα, παρά τις κινδυνολογίες. Σύμφωνα με την Ελληνική Επιστημονική Ένωση Αιολικής Ενέργειας, κατά τη χρονιά που πέρασε συνδέθηκαν στο δίκτυο 103 νέες ανεμογεννήτριες συνολικής ισχύος 191,6 MW. Αυτό αντιστοιχεί σε ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 7,2% το 2018 σε σχέση με έναν χρόνο πριν. Όσο για τη ΔΕΗ, προτεραιότητα είναι η στροφή στις ΑΠΕ. Στόχος είναι η αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα της ΔΕΗ κατά 600 MW περίπου έως το 2022, το οποίο θα προέρχεται κυρίως από Αιολικά και Φωτοβολταϊκά, μέσω σημαντικής αύξησης του μεγέθους, του αριθμού των έργων και των δυνατοτήτων στις ΑΠΕ, με συγκεκριμένους στόχους όσον αφορά την ισχύ και την απόδοση. Οι ΑΠΕ θα αποτελέσουν εφεξής την ατμομηχανή ανάπτυξης της επιχείρησης με στόχο το 20%-25% για συμμετοχή των ΑΠΕ στη συνολική ισχύ της ΔΕΗ έως το 2030-2035.

Οι αγωγοί Ήδη βρίσκεται στο στάδιο της κατασκευής, της ολοκλήρωσης ή του σχεδιασμού ένα πολυδαίδαλο δίκτυο μεταφοράς φυσικού αερίου το οποίο μετατρέπει την Ελλάδα σε στρατηγικής σημασίας ενεργειακό κόμβο, γεγονός με τεράστια μακροπρόθεσμη οικονομική αλλά και γεωπολιτική σημασία. Ειδικότερα, οι αγωγοί του δικτύου μεταφοράς είναι: 1. Ο αγωγός μεταφοράς του αζέρικου φυσικού αερίου TAP στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας, που βρίσκεται στο τελικό στάδιο κατασκευής και σύντομα θα παρέχει την πιο άμεση, λογική και οικονομικά αποδοτική οδό μεταφοράς φυσικού αερίου που θα ανοίξει τον ζωτικής σημασίας Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου, έχει μήκος 4.000 χλμ. και θα εκτείνεται από την Κασπία Θάλασσα μέχρι την Ευρώπη.

2. Ο IGB, ο ελληνο-βουλγαρικός Διασυνδετήριος Αγωγός μήκους περίπου 182 χλμ. (εκ των οποίων 31 χλμ. βρίσκονται εντός της ελληνικής επικράτειας), καθώς και οι αναγκαίες υποστηρικτικές εγκαταστάσεις (Μετρητικοί Σταθμοί, βανοστάσια, Κέντρο Λειτουργίας). Με σημείο εκκίνησης την Κομοτηνή, ο αγωγός θα καταλήγει στη Stara Zagora αντίστοιχα, συνδέοντας τα δίκτυα Φυσικού Αερίου Ελλάδος και Βουλγαρίας, ενώ θα υπάρχει η δυνατότητα της αντίστροφης ροής (reverse flow).

3. Ο αγωγός East Med, ο οποίος θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το Ισραήλ στην Ευρώπη, και αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το 2025. Ο σχεδιαζόμενος αγωγός των 2.000 χιλιομέτρων θα συνδέσει τα κοιτάσματα αερίου κοντά στο Ισραήλ και την Κύπρο με την Ελλάδα και πιθανόν με την Ιταλία, με κόστος έως 6 δισ. ευρώ. Με βάση τις μελέτες, η σχεδιαζόμενη δυναμικότητα του αγωγού θα είναι 10 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου ετησίως, με δυνατότητα να ανέλθει στα 16 δισ. κ.μ.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 19

ενέργεια θέμα

Όχι άλλο… λιγνίτη (κάρβουνο) ΚΑΥΤΉ ΠΑΤΆΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΟΊΚΗΣΗ ΤΗΣ ΔΕΗ Μέχρι τις 8 Μαΐου ο κ. Εμ. Παναγιωτάκης πρέπει να κερδίσει την εμπιστοσύνη των Βρυξελλών, να μη διαταράξει τις σχέσεις του με τον κ. Γ. Σταθάκη, να ευνοήσει τις συμμαχίες μεταξύ των μνηστήρων και να πείσει για τον μη αποκλεισμό των Κινέζων…

20 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

Της Μανταλένας Πίου

Μ

ε το μερίδιο αγοράς της να κατέρχεται στο 77% (στοιχεία Φεβρουαρίου), ως θεατές στο ίδιο έργο παρακολουθούμε την επανάληψη του διαγωνισμού της ΔΕΗ για την πώληση των τριών λιγνιτικών μονάδων στη Φλώρινα και τη Μεγαλόπολη και, παρ’ ότι διατυπώνονται κάποιες ελπίδες για ένα «happy end», δεν είναι λίγοι όσοι πιστεύουν ότι το φινάλε θα είναι τελικώς το ίδιο. Όσοι όμιλοι είχαν εκδηλώσει ενδιαφέρον στον πρώτο διαγωνισμό, εκτός της τσεχικής ΕΡΗ, έδωσαν και πάλι το «παρών», ενώ προστέθηκε ένας ακόμα παίκτης από την Κίνα, η ιδιωτική εταιρεία China Western Power Industrial Co LTD, που αποτέλεσε και την έκπληξη. Η άλλη διαφοροποίηση ήταν ότι η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και η τσεχική SEV.EN Energy, οι οποίες στον προηγούμενο διαγωνισμό είχαν «κατέβει» ξεχωριστά αλλά συνεργάστηκαν στην πορεία, τώρα αποφάσισαν να εκδηλώσουν αυτόνομα το ενδιαφέρον τους. Αν πρόκειται για προσωρινό χωρισμό ή για οριστικό διαζύγιο θα φανεί στην πορεία. Στους συμμετέχοντες περιλαμβάνονται επίσης η ΕΛΒΑΛΧΑΛΚΟΡ, η οποία είχε αποστασιοποιηθεί νωρίς από την προηγούμενη διαδικασία, τώρα όμως, σύμφωνα με φήμες που κυκλοφορούν στην αγορά, συζητά και με άλλους από τους υποψηφίους για πιθανή συνεργασία, καθώς και ο όμιλος Κοπελούζου σε σύμπραξη με την κινεζική China Energy, όπως και ο όμιλος Μυτιληναίου. Πληροφορίες αναφέρουν ότι και άλλοι από τους παίκτες συνομιλούν μεταξύ τους για πιθανή σύναψη κάποιας συμμαχίας ή συνεργασίας, είτε στη διεκδίκηση των μονάδων είτε στη διαμόρφωση ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 21

ενέργεια

όρων της τελικής Συμφωνίας Αγοράς Μετοχών (SPA). To σχέδιο του SPA που ανάρτησε η ΔΕΗ στο data room πάντως δεν διαφοροποιείται ιδιαίτερα από το προηγούμενο. Οι όποιες αλλαγές, θα προκύψουν στην εν εξελίξει διαπραγμάτευση με τους ενδιαφερόμενους κάτω από την πίεση ενός αυστηρού χρονοδιαγράμματος, το οποίο προβλέπει ότι στις 8 Μαΐου θα πρέπει να έχουν κατατεθεί οι δεσμευτικές προσφορές. Το γεγονός πάντως ότι πολλές από τις αβεβαιότητες της προηγούμενης διαδικασίας δεν έχουν αρθεί, καθιστά επιφυλακτικές τις προβλέψεις για την τελική έκβαση του τρέχοντος διαγωνισμού. Καταρχάς τα περίφημα

22 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

«λιγνιτικά ΑΔΙ», ένα σύστημα οικονομικής ενίσχυσης των συμβατικών ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων που η οριστικοποίησή τους από την Ε.Ε. αποτελούσε ένα από τα προαπαιτούμενα των επενδυτών του πρώτου γύρου, παραμένουν σε εκκρεμότητα και είναι πολύ πιθανόν να παραμείνουν έτσι έως τη λήξη της διαδικασίας. Είναι φανερό ότι οι Βρυξέλλες δεν βιάζονται να δώσουν το πράσινο φως, ίσως γιατί αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τις εξελίξεις, ιδιαίτερα όσον αφορά στη ΔΕΗ. Ο ίδιος ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ Μανώλης Παναγιωτάκης, σε επιστολή του προς τους γενικούς διευθυντές Ανταγωνισμού και Ενέργειας

της Κομισιόν έχει αφήσει να εννοηθεί ότι άλλα, πιο ευνοϊκά ΑΔΙ θα πάρουν οι μονάδες εφόσον πουληθούν και διαφορετικά, προφανώς χαμηλότερα, σε περίπτωση που παραμείνουν στη ΔΕΗ.

Ο «Διαχειριστής» Στο πλαίσιο αυτό, οι περισσότεροι εκτιμούν ότι η Ε.Ε. θα «κρατήσει» το χαρτί της έγκρισης των ΑΔΙ για το τέλος της διαδικασίας, η οποία μπορεί να μην αφορά μόνον το αν πουληθούν οι μονάδες αλλά και σε ποιον θα πουληθούν. Ένα άλλο στοιχείο προβληματισμού είναι η αντίδραση των αρμόδιων ευρωπαϊκών Αρχών στην περίπτωση που κερδίσει τον διαγωνισμό κινεζική

Οι Κινέζοι και οι αντιρρήσεις

εταιρεία ή κοινοπραξία. Είναι νωπή στη μνήμη όλων των παικτών η επιστολή κοινοτικού αξιωματούχου, ο οποίος προειδοποιούσε για πιθανές παρενέργειες με την πιστοποίηση του ΑΔΜΗΕ ως ανεξάρτητου διαχειριστή ηλεκτρισμού, σε περίπτωση που κρατική κινεζική εταιρεία εξαγοράσει τις μονάδες. Και τούτο λόγω του ενδεχόμενου ασυμβίβαστου προς τη σχετική οδηγία περί κοινού μετόχου σε εταιρεία παραγωγής ηλεκτρισμού και στον Διαχειριστή Δικτύων Μεταφοράς. Εν προκειμένω ο κοινός μέτοχος θα μπορούσε να είναι το κινεζικό Δημόσιο, στο οποίο ανήκουν τόσο η China Energy όσο και η State Grid, ο στρατηγικός εταίρος του ΑΔΜΗΕ με μερίδιο 24%.

Aποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον η -για πρώτη φορά- συμμετοχή στον διαγωνισμό της ιδιωτικής κινεζικής εταιρείας China Western Power, η οποία φαίνεται ότι έλαβε την τελική της απόφαση μετά το ταξίδι-αστραπή του επικεφαλής της ΔΕΗ στην Κίνα, λίγες ημέρες πριν εκπνεύσει η προθεσμία για την κατάθεση της εκδήλωσης ενδιαφέροντος. Ταυτόχρονα όμως οι Ευρωπαίοι ανησυχούν -και δεν το έχουν κρύψει- για την εξάπλωση των κινεζικών εταιρειών στην Ε.Ε. και ειδικά για την απόκτηση περιουσιακών στοιχείων σε στρατηγικούς τομείς. Το πώς θα αντιδράσουν λοιπόν οι Βρυξέλλες παραμένει μεγάλο ερώτημα. Από την άλλη πλευρά, η διοίκηση της ΔΕΗ, που διατηρεί τις ελπίδες της για την έκβαση του εγχειρήματος και διαβεβαιώνει προς κάθε κατεύθυνση ότι έκανε και κάνει ό,τι μπορεί για να πετύχει τον στόχο, διαπραγματεύεται για να πετύχει νέα σύμβαση με το ορυχείο της Αχλάδας, το οποίο τροφοδοτεί τη Μελίτη. Ζητεί να μειωθεί η τιμή πώλησης του λιγνίτη στα 18 ευρώ/τόνο από 23 ευρώ/τόνο που πληρώνει η ίδια σήμερα με μία διετή ανανέωση της σύμβασης. Η νέα σύμβαση αποτελούσε αναγκαία προϋπόθεση που είχε θέσει από την προηγούμενη φάση το κοινοπρακτικό σχήμα με τον όμιλο Κοπελούζου. Όσο για το άλλο ζητούμενο του πρώτου διαγωνισμού το οποίο έθεσαν οι τότε συνεργαζόμενες ΤΕΡΝΑ – Sev.En, περί επιμερισμού του ρίσκου με τη ΔΕΗ αφότου πωληθούν οι μονάδες για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, είναι θέμα που συζητείται στο πλαίσιο του νέου SPA. Ας σημειωθεί ότι οι θεσμοί, κατά την πρόσφατη επίσκεψή τους για τη δεύτερη μεταμνημονιακή αξιολόγηση, απέρριψαν την πρόταση να συμπεριληφθεί σχετική ρύθμιση σε νομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος- Ενέργειας και παρέπεμψαν στη Συμφωνία Αγοράς Μετοχών. Ωστόσο το μνημόνιο περιέχει όρο, βάσει του οποίου η ΔΕΗ δεν επιτρέπεται να έχει σχέση με τις μονάδες όταν αυτές πουληθούν. Η πολυπλοκότητα της κατάστασης μαζί με το κόστος των δικαιωμάτων εκπομπής CO 2, σε συνδυασμό με όλη την πολιτική της Ε.Ε. για την απο-ανθρακοποίηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, έχουν δημιουργήσει ένα βαρύ κλίμα. Αν σε αυτό προστεθεί η ιδιαιτερότητα των ελληνικών λιγνιτικών μονάδων, τότε δεν προδιαγράφονται ευχάριστες εξελίξεις. Σε περίπτωση δε που αποτύχει εκ νέου ο διαγωνισμός ή οι προθεσμίες συρθούν σε νέες παρατάσεις και αναβολές, τότε δεν αποκλείεται την τελική διαδικασία να την τρέξει η επόμενη κυβέρνηση, αυτή που θα προκύψει από τις εκλογές. Και τότε πάντα είναι ανοικτό το ενδεχόμενο της επαναφοράς ενός σεναρίου, τύπου «μικρής ΔΕΗ», το οποίο περιλαμβάνει την πώληση και υδροηλεκτρικών μονάδων. Μία επιλογή με την οποία τάσσονται τόσο η Ν.Δ. και το ΚΙΝΑΛ όσο και αρκετοί δυνητικοί επενδυτές.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 23

θέμα

ΡΑΕ: Ο άγνωστος εμφύλιος, η τροπολογία και η παρέμβαση της Κομισιόν Το ζουμερό παρασκήνιο της απόσυρσης των ρυθμίσεων για τη ΡΑΕ από το νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ- Οι εσωτερικές κόντρες και η έρευνα του εισαγγελέα

24 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

Του Χάρη Φλουδόπουλου

Α

ίσθηση προκάλεσε η απόσυρση από το νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ που ψηφίστηκε από τη Βουλή, της τροπολογίας που αφορούσε σε θέματα της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας. Η συγκεκριμένη τροπολογία είχε ήδη δημιουργήσει θόρυβο για τρεις λόγους: Πρώτον, άνοιγε το παράθυρο για την πραγματοποίηση προσλήψεων χωρίς την έγκριση του ΑΣΕΠ. Δεύτερον, έδινε στον πρόεδρο της ΡΑΕ υπερεξουσίες ώστε ακόμη και να απολύει, υπό προϋποθέσεις, μέλη της ολομέλειας. Τρίτον, χορηγούσε ενισχυμένη προστασία στα μέλη της ΡΑΕ περιορίζοντας τις αστικές και ποινικές τους ευθύνες. Τα άρθρα αυτά αποσύρθηκαν και δεν περιλήφθηκαν στο τελικό κείμενο του νόμου που πέρασε από τη Βουλή, με την υποσημείωση ότι θα επανέλθουν σε επόμενο σχέδιο. Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες, κάτι τέτοιο θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να συμβεί, καθώς η αιτία για την απόσυρση των επίμαχων ρυθμίσεων ήταν η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, η Ε.Ε. έβαλε βέτο στις εξής ρυθμίσεις: Στην πρόβλεψη του άρθρου που παρέχει εκτεταμένη ασυλία στα μέλη της ολομέλειας, επισημαίνοντας ότι παρόμοια δικαιώματα ασυλίας δεν παρέχονται σε άλλες ανεξάρτητες Αρχές. Σύμφωνα με την Κομισιόν, η διαφοροποίηση αυτή δεν είναι σαφής, ενέχει ρίσκο, ενώ υπάρχει κίνδυνος πρόκλησης προβλημάτων στη λειτουργία της Αρχής. Στην πρόβλεψη του νόμου να πραγματοποιήσει η ΡΑΕ, υπό την επίβλεψη του ΑΣΕΠ, τις ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 25

θέμα προσλήψεις. Η Κομισιόν θεωρεί ότι βασική προϋπόθεση για την ενίσχυση και τον εκσυγχρονισμό του δημόσιου τομέα είναι να εξασφαλιστεί η διάφανη και αντικειμενική στελέχωσή του αποκλειστικά από το ΑΣΕΠ. Οι προσλήψεις θα δημιουργούσαν αρνητικό προηγούμενο, θα υποβάθμιζαν το ΑΣΕΠ και θα άνοιγαν τον δρόμο και για την παράκαμψή του και σε άλλους οργανισμούς.

Η συσχέτιση Και μόνο το γεγονός ότι οι δύο ρυθμίσεις ήρθαν σε ένα άρθρο, το οποίο μπήκε στο ραντάρ της Κομισιόν και τελικώς αποσύρθηκε, δημιουργεί συνειρμούς και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που εκτίμησαν ότι επιχειρήθηκε ένα άτυπο «πάρε - δώσε». Αυτήν την περίοδο, μάλιστα, το κυριότερο ρίσκο για πιθανές ευθύνες της ΡΑΕ πιθανόν να προέλθει από τις διεκδικήσεις που ενδεχομένως να εγείρει ο Euroasia για τις αποφάσεις της ανεξάρτητης Αρχής που επέτρεψαν στον ΑΔΜΗΕ να προχωρήσει στη σύσταση της Αριάδνης για την κατασκευή της διασύνδεσης Κρήτης - Αττικής.

Γκρίνιες Η αλήθεια είναι ότι η ΡΑΕ τα τελευταία χρόνια εγκαλείται για τον τρόπο που λειτουργεί αλλά και για τις καθυστερήσεις στη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Στέλεχος κρατικής εταιρείας έλεγε σε δημοσιογράφους ότι ζητεί ραντεβού με τον πρόεδρο με θέμα «Σοβαρά ζητήματα της αγοράς» και εκείνος δεν ανταποκρίνεται. Αποφάσεις επί καταγγελιών καθυστερούν ή μπαίνουν στο συρτάρι, ενώ την ίδια στιγμή υπάρχουν καταγγελίες για σπατάλες. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο πέρυσι τα ταξίδια συμβασιούχων που χειρίζεται ο πρόεδρος της ΡΑΕ ξεπέρασαν τις 200 χιλιάδες

ευρώ. Τελευταίο χαρακτηριστικό παράδειγμα, η επίσκεψη στο Παρίσι για συναντήσεις με τον Γάλλο Ρυθμιστή, που έγινε από τον πρόεδρο συνοδεία δύο νεαρών συμβασιούχων.

Ο εισαγγελέας Τα προβλήματα όμως δεν είναι μόνο εξωτερικά, αλλά εκτείνονται και στο εσωτερικό της ανεξάρτητης Αρχής. Τον περασμένο Νοέμβριο πέρασε στα ψιλά των εφημερίδων η είδηση ότι έχει μπει εισαγγελέας και κάνει

26 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

έρευνα για καταγγελίες ότι υπάλληλος της Αρχής δρα ως «κατάσκοπος» υπέρ ιδιωτικών εταιρειών. Τι είχε συμβεί; Το παρασκήνιο είναι έντονο και, όπως μεταφέρουν πηγές σε γνώση των τεκταινόμενων, έχει ως εξής: Η υπόθεση ξεκίνησε από μια αίτηση που έγινε από επιχειρηματία, η οποία απερρίφθη από τη ΡΑΕ. Το πρόβλημα δημιουργήθηκε, καθώς ο επιχειρηματίας πληροφορήθηκε την απόρριψη του αιτήματός του προτού

ο αντιπρόεδρος, που είχε στοχοποιηθεί, αλλά τρίτο στέλεχος της ΡΑΕ, πολύ στενός συνεργάτης και δεξί χέρι του προέδρου. Το απίστευτο αυτό παρασκήνιο επιβεβαιώνεται και από την επιστολή που απέστειλε προς εργαζομένους της ΡΑΕ ο αντιπρόεδρος ενόψει της ψήφισης των ρυθμίσεων του νομοσχεδίου που θα οδηγούσαν στην αποπομπή του από τον πρόεδρο, η οποία, μεταξύ άλλων, ανέφερε: «Παρόμοιο κλίμα τρομοκρατίας επιχειρήθηκε να δημιουργηθεί, σε βάρος μελών της Ολομέλειας, με την πρωτοβουλία του προέδρου της Αρχής να καταθέσει μηνυτήρια αναφορά για τη δήθεν διαρροή εισηγητικών εκθέσεων της Υπηρεσίας στο πλαίσιο της εξέτασης μιας αιτήσεως αναθεώρησης τον Δεκέμβριο 2017. Προσυπέγραψα (με επιφύλαξη) τη σχετική απόφαση της Ολομέλειας, γιατί η αστυνομική προανάκριση θα δικαιώσει την πεποίθησή μου πως δεν υφίσταται παρόμοια διαρροή, τουλάχιστον στο επίπεδο των μελών της (και της Γραμματείας της Ολομέλειας)»…

Επίκαιρες οι δηλώσεις

η απόφαση ανακοινωθεί και δημοσιοποιηθεί. Μάλιστα, ο επιχειρηματίας διαμαρτυρήθηκε και απέστειλε εξώδικο προς τα μέλη της ΡΑΕ που έκαναν την αρνητική εισήγηση. Ακολούθησε αναστάτωση στη ΡΑΕ και ο πρόεδρος ζήτησε να ανοίξουν όλοι οι υπολογιστές προκειμένου να διαπιστωθεί από ποιον ενημερώθηκε ο εν λόγω επιχειρηματίας. Τότε λοιπόν αντέδρασε ο αντιπρόεδρος της ΡΑΕ, ο οποίος είναι μάλιστα νομικός, ενώ η υπηρεσία ΙΤ της

ΡΑΕ αρνήθηκε να εκτελέσει την εντολή. Αποτέλεσμα, ο έλεγχος να γίνει στα κομπιούτερ Σαββατοκύριακο, από άλλον τεχνικό. Ακολούθησαν εκατέρωθεν μηνύσεις τόσο από τον αντιπρόεδρο για το άνοιγμα του υπολογιστή του όσο και από τον πρόεδρο. Το πρόβλημα, που πιθανόν να επιχειρήθηκε να θεραπευτεί και με την παροχή της ασυλίας, είναι ότι, όπως διαπιστώθηκε, πίσω από τη διαρροή δεν ήταν

Όταν ο πρόεδρος της ΡΑΕ, ως πρόταση του τότε υπουργού Ενέργειας Παναγιώτη Λαφαζάνη, περνούσε ακρόαση από την επιτροπή παραγωγής και εμπορίου, δήλωνε ότι «θα πρέπει να επιληφθούμε να διορθώσουμε τα προβλήματα και στο εσωτερικό της Αρχής» και προσέθετε ότι «η ανεξάρτητη Αρχή είναι ανεξάρτητη, όχι ανεξέλεγκτη, λογοδοτούμε στη Βουλή και θα είμαστε διαθέσιμοι σε κάθε κλήση για ενημέρωση και έλεγχο». Το βέβαιο είναι ότι οι εξελίξεις και τα πεπραγμένα της ΡΑΕ καθιστούν εκ νέου επίκαιρες τις δηλώσεις αυτές… ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 27

ηλεκτρική Του Τάσου Φραγκούλη

Α

ν και οι 17 -πλέον- ανεξάρτητοι προμηθευτές κερδίζουν σταδιακά σε αριθμό μετρητών, καθώς πολλοί καταναλωτές αναζητούν τις προσφορές και τις χαμηλές τιμές, δεν έχει καταστεί δυνατό να πιαστούν οι στόχοι για τους οποίους έχει δεσμευθεί η χώρα. Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με το μνημόνιο, στο τέλος του 2017 το μερίδιο της ΔΕΗ θα έπρεπε να ήταν 75,24% ενώ «έκλεισε» στο 85,54%, έως το τέλος του 2018 έπρεπε να είχε υποχωρήσει στο 62,24% (ήταν 80,29%) και έως το 2020 θα πρέπει να «πέσει» κάτω από το 50%. Από την πλευρά της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού αναφέρεται ότι το μερίδιο της ΔΕΗ είναι κατά πολύ μικρότερο από αυτό που καταγράφεται αν εξαιρεθεί το κομμάτι της αγοράς -όπως είναι π.χ. οι αγροτικοί πελάτες υψηλής τάσης- που δεν έχει σχέση με το άνοιγμα και αν υπολογιστούν οι πελάτες που δεν πληρώνουν επί ένα έτος. Βέβαια, τους τελευταίους μήνες αυτή η τελευταία παράμετρος αρχίζει σταδιακά να αλλάζει, καθώς η ΔΕΗ έχει αυξήσει την εισπραξιμότητα των καθυστερούμενων οφειλών, ενώ μεγάλος αριθμός υποθέσεων έχει πάρει τον δρόμο της δικαστικής αξίωσης των οφειλομένων.

Το μερίδιο των εναλλακτικών παρόχων Αυτή τη στιγμή η αγορά των ιδιωτών προμηθευτών χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: τους καθετοποιημένους παίκτες, δηλαδή εκείνους που διαθέτουν εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής (θερμικά με καύση φυσικού αερίου) και τους μη καθετοποιημένους, οι οποίοι είτε δεν διαθέτουν καθόλου παραγωγή είτε έχουν παρουσία μόνο στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (φωτοβολταϊκά και αιολικά). Σύμφωνα με τα στοιχεία από το 28 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

ΠΆΡΟΧΟΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΉΣ ΕΝΈΡΓΕΙΑΣ

Είναι 17, θα μείνουν πόσοι; Η μάχη για την πίτα των 3 δισ. ευρώ • Τα μερίδια αγοράς • Τα deals που έρχονται • Χρήσιμες συμβουλές για τους καταναλωτές

Χρηματιστήριο Ενέργειας, συνολικά το μερίδιο των 17 ανεξάρτητων παρόχων στη λιανική του ηλεκτρικού ρεύματος έφθασε στο 20,24% στο τέλος του Ιανουαρίου φέτος, όταν πριν από έξι χρόνια ήταν μόλις 2,55%, δηλαδή οκταπλασιάστηκε. Το μεγαλύτερο μερίδιο τον Ιανουάριο είχε η Μυτιληναίος (4,17% από 3,39% τον Ιανουάριο του 2018), ενώ στη δεύτερη θέση με μικρή διαφορά βρέθηκε η Ήρων (4,09% από 3,19% τον ίδιο μήνα πέρυσι). Το top 3 των εναλλακτικών παρόχων στη λιανική ρεύματος συμπληρώνει η Elpedison με μερίδιο 3,39% τον Ιανουάριο φέτος, από 3,47% τον Ιανουάριο του 2018. Να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τη ΡΑΕ (Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας), συνολικά εκτός από τη ΔΕΗ 24 άλλες εταιρείες έχουν λάβει Άδεια Προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας. Κάποιες από αυτές τις εταιρείες δραστηριοποιούνται στην εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας (εισαγωγές), ενώ οι περισσότερες στην προμήθεια της λιανικής αγοράς.

Αργά, αλλά σταθερά… Η αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας, αργά μεν αλλά σταθερά, φαίνεται να οδεύει σε φάση συγκέντρωσης. Αν και οι ισχυροί «παίκτες» από τον κλάδο των ανεξάρτητων παρόχων εμφανίζονται ιδιαίτερα προσεκτικοί στις κινήσεις τους, τα deals εξαγορών και συμφωνιών αυξάνονται. Μεταξύ των συμφωνιών που ολοκληρώθηκαν το 2018 περιλαμβάνεται η εξαγορά από τη ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ (ΕΛΛΑΣ) της NRG, με συνολική αξία για το 90% της εταιρείας στα 16,65 εκατ. ευρώ (η τελική εκροή ήταν 13,97 εκατ. ευρώ). Η συγκεκριμένη συμφωνία, που ολοκληρώθηκε όταν η NRG είχε μερίδιο 1,35%, οδηγεί σε αποτίμηση για το 100% στα 18,5 εκατ. ευρώ. Επίσης, πέρυσι ανακοινώθηκε η συνεργασία Ήρων-Green, με τη δεύτερη να παραχωρεί το πελατολόγιό της στη λιανική, στην πρώτη. Όταν ανακοινώθηκε η συμφωνία, η Green είχε μερίδιο 0,51% και η ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 29

ηλεκτρική Ήρων 5,1%. Όπως σημειώνουν μάλιστα παράγοντες της αγοράς, ένας νέος γύρος συγχωνεύσεων θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία νέων, μεγαλύτερων και ισχυρότερων ανταγωνιστικών σχημάτων που θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν ευθέως τη ΔΕΗ. Εκτός από την τάση συγκέντρωσης μεταξύ των εναλλακτικών παρόχων, καταγράφεται και τάση επέκτασης της αγοράς ενέργειας, καθώς φαίνεται ότι οι δύο αγορές -ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου- συνεχίζουν να κρύβουν αναξιοποίητες ευκαιρίες για εγχώριες εταιρείες, ακόμη κι αν αυτές μόλις που ξεκινούν τη δραστηριοποίησή τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΛΙΝΟΪΛ αποτελεί τον νέο «παίκτη» που έρχεται να προστεθεί στην εγχώρια προμήθεια ρεύματος και φυσικού αερίου, διευρύνοντας ακόμη περισσότερο τον αριθμό των παρόχων που διεκδικούν μερίδιο της «πίτας» στις δύο απελευθερωμένες αγορές. Η εταιρεία θα κάνει «ντεμπούτο» στο ρεύμα και το φυσικό αέριο την 1η Απριλίου, ενώ συνεργάζεται στρατηγικά με την ΗΡΩΝ, στην οποία συμμετέχει η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΛΙΝΟΪΛ σε πρώτη φάση θα προσφέρει συμβόλαια ρεύματος και φυσικού αερίου με βάση τα «πακέτα» της ΗΡΩΝ, με ποιοτικές και όχι τιμολογιακές διαφοροποιήσεις, ενώ στην πορεία θα διαμορφώσει τη δική της τιμολογιακή πολιτική

Τα νοικοκυριά και οι επαγγελματίες Μετά την απελευθέρωση της αγοράς του φυσικού αερίου -από 1/1/2018- και για τους λεγόμενους «μη επιλέγοντες» πελάτες, δηλαδή τα νοικοκυρά, εναλλακτικοί και παραδοσιακοί «παίκτες», μεγάλοι και μικροί, ανέβασαν στροφές και εκτός από ολοένα και ανταγωνιστικότερα τιμολόγια στο ρεύμα, πρόσφεραν για πρώτη φορά στα ελληνικά νοικοκυριά ολοκληρω30 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

μένα ενεργειακά πακέτα -κατά τα πρότυπα των προγραμμάτων σταθερής και κινητής τηλεφωνίαςόπως και εξειδικευμένες υπηρεσίες εξοικονόμησης ενέργειας, αλλά και, επιπλέον, συμπληρωματικά προϊόντα, τα οποία μπορεί να μη σχετίζονται άμεσα με την ενέργεια, ωστόσο οδηγούν σε μείωση της επιβάρυνσης του οικογενειακού προϋπολογισμού (ασφάλιση, υγεία, κάλυψη τεχνικών αναγκών του σπιτιού κ.ά.). Στόχος όλων (ιδιώτες πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας, εταιρείες παροχής φυσικού αερίου, εταιρείες από τον χώρο της πετρελαϊκής αγοράς και μεγάλες βιομηχανίες) είναι η διεκδίκηση μεριδίου από έναν συνολικό τζίρο της τάξεως των 2,5-3 δισ. ευρώ ετησίως, καθώς και το χτίσιμο μιας μακροπρόθεσμης σχέσης εμπιστοσύνης με τους καταναλωτές προκειμένου να

ισχυροποιήσουν την παρουσία τους στο νέο ενεργειακό τοπίο. Το «πακετάρισμα» των αναγκών του νοικοκυριού ή της επιχείρησης σε έναν λογαριασμό σε ό,τι αφορά την ενέργεια αποτελεί κυρίαρχη τάση στην ευρωπαϊκή αγορά και, όπως συμβαίνει εκεί, έτσι και εδώ, έχει αρχίσει να οδηγεί σε χαμηλότερες συνολικά χρεώσεις έναντι εκείνων που ισχύουν για τα ξεχωριστά τιμολόγια. Να σημειωθεί ότι σήμερα στο δίκτυο του φυσικού αερίου είναι συνδεδεμένοι περισσότεροι από 600 χιλιάδες πελάτες, εκ των οποίων οι 350.000 στην Αττική. Τα επόμενα χρόνια αναμένεται ένας ρυθμός 30-40 χιλιάδων νέων συνδέσεων τον χρόνο σε όλη την Ελλάδα, με την «πίτα», που διαρκώς μεγαλώνει, να υπολογίζεται αυτή τη στιγμή ότι ξεπερνά τα 300 εκατ. ευρώ.

Τι πρέπει να προσέξετε Η ΡΑΕ δίνει συμβουλές προς τους καταναλωτές για να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους και να επιλύσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν με τις εταιρείες ενέργειας. Εάν έχετε πρόβλημα ή παράπονο με μια εταιρεία ενέργειας (ηλεκτρισμού ή φυσικού αερίου), είναι σκόπιμο να ακολουθήσετε την παρακάτω διαδικασία: 1. Επιδιώξτε την επίλυση του προβλήματος με την εταιρεία που σας παρέχει την υπηρεσία. Πρώτο βήμα: Προφορική επικοινωνία Τηλεφωνικά ή με επιτόπια επίσκεψη στα γραφεία της, ενημερώστε την εταιρεία για το πρόβλημα που αντιμετωπίζετε και σημειώστε όλα τα σχετικά στοιχεία της επικοινωνίας, όπως: Ημερομηνία. Όνομα και θέση υπαλλήλου. Ενδεχόμενη ανταπόκριση της εταιρείας. Εάν μετά την προφορική επικοινωνία με την εταιρεία, το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται, υποβάλετε στην εταιρεία εγγράφως το παράπονό σας. Δεύτερο βήμα: Έγγραφη υποβολή παραπόνου στην εταιρεία Η έγγραφη υποβολή παραπόνου πρέπει να περιλαμβάνει τα παρακάτω στοιχεία: Ονοματεπώνυμο καταναλωτή. Στοιχεία παροχής καταναλωτή (αναγράφεται στον λογαριασμό που λαμβάνετε από την εταιρεία). Τηλέφωνο και διεύθυνση επικοινωνίας. Συνοπτική και σαφή αναφορά στο πρόβλημά σας. Επισύναψη των απαραίτητων εγγράφων, εφόσον υπάρχουν, που αποδεικνύουν το πρόβλημα και βοηθούν στη διερεύνηση του θέματος. Σε κάθε έγγραφο παράπονο, η εταιρεία οφείλει να αποδώσει έναν αριθμό πρωτοκόλλου με τον οποίο μπορείτε εύκολα να αναζητήσετε και να πληροφορηθείτε την εξέλιξη της υπόθεσής σας.

Ζητήστε από την εταιρεία να σας δώσει αυτόν τον αριθμό. Όλες οι εταιρείες είναι υποχρεωμένες από το θεσμικό πλαίσιο να απαντούν εγγράφως στα έγγραφα παράπονα των καταναλωτών εντός καθορισμένου χρόνου από την παραλαβή τους. Είναι πολύ χρήσιμο να τηρείτε αρχείο με τα στοιχεία που προσκομίζετε στην εταιρεία καθώς και με τις απαντήσεις που λαμβάνετε από αυτήν.

2. Απευθυνθείτε εγγράφως στη ΡΑΕ ή σε άλλο φορέα προστασίας καταναλωτών, όπως ο Συνήγορος του Καταναλωτή, η Γενική Γραμματεία Καταναλωτή, οι καταναλωτικές οργανώσεις. Εφόσον δεν λάβετε εντός εύλογου χρόνου έγγραφη απάντηση από την εταιρεία, είτε μετά την απάντηση της εταιρείας το πρόβλημα δεν έχει επιλυθεί, τότε έχετε τη δυνατότητα να απευθυνθείτε εγγράφως στη ΡΑΕ. Στην αναφορά/καταγγελία σας προς τη ΡΑΕ, επιπλέον των στοιχείων της ταυτότητάς σας και της σύντομης περιγραφής του προβλήματος που αντιμετωπίζετε, πρέπει να περιλαμβάνονται όλα τα απαραίτητα στοιχεία που θα τεκμηριώνουν την επικοινωνία με την εταιρεία και τη μη επίλυση του προβλήματος. Ειδικότερα, πρέπει να περιλαμβάνονται τα ακόλουθα στοιχεία: Ονοματεπώνυμο καταναλωτή. Στοιχεία παροχής καταναλωτή. Τηλέφωνο και διεύθυνση επικοινωνίας. Συνοπτική αναφορά στο πρόβλημά σας και στο αίτημα προς τη ΡΑΕ. Το έγγραφο υποβολής του παραπόνου σας προς την εταιρεία. Η απάντηση της εταιρείας (εφόσον υπάρχει). Η υποβολή αναφοράς/καταγγελίας στη ΡΑΕ γίνεται με έναν από τους ακόλουθους τρόπους: Ταχυδρομικώς: Πειραιώς 132, 118 54 Αθήνα Μέσω φαξ: 210 3255460 Μέσω e-mail: info@rae.gr

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 31

επιχειρήσεις ΤΟ ΠΑΡΆΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ REGGEBORGH INVEST ΣΤΗ ΓΕΚ/ΤΈΡΝΑ

Αγορά μετοχών εκτός Χ.Α. και όχι αύξηση κεφαλαίου Πού θα συνιστούσε ζεστό χρήμα για τον όμιλο, το Χρηματιστήριο και τις τράπεζες

Του Τάσου Φραγκούλη

θοδο της Καθαρής Θέσης. Τα Λειτουργικά Κέρδη προ φόρων, τόκων ν κάτι από τα οικονο- και αποσβέσεων (EBITDA) μη συμικά στοιχεία του ομί- μπεριλαμβανομένων των ταμειαλου ΓΕΚ/Τέρνα οξύνει κών αποτελεσμάτων ανήλθαν σε την προσοχή των 39,8 εκατ. ευρώ έναντι 1,3 εκατ. επενδυτών, ήταν τα ευρώ την αντίστοιχη περίοδο του 2017. αποτελέσματα από τις παραχωρήσεις και τα Αυτό εν πολλοίς εξηγεί Ο υπερδισυγχρηματοδοτούμεγιατί το ολλανδικό πλασιασμός επενδυτικό fund να έργα. Με τελευταία ενημέρωση τα αποτεReggeborgh Invest της των καθαρών λέσματα του πρώτου οικογένειας Βέσελς, εκ κερδών και εξαμήνου 2018, πατων μετόχων του ολρατηρεί κανείς ότι ο λανδικού κατασκευαεσόδων από όμιλος, του οποίου στικού ομίλου της τις συμβάσεις ηγείται ο κ. Γ. ΠεριστέVolker Wessels, εξαγόπαραχώρησης ρασε μέρος της συμμερης, δεύτερος μεγαλομέτοχος με ποσοτοχής του έτερου fund «γυάλισαν» στό άνω του 14%, York Capital, αποτελώστους υπερδιπλασίασε τα ντας πια τον νέο ισχυρό Ολλανδούς αποτελέσματα και κυμέτοχο και με ποσοστό ρίως την κερδοφορία άνω του 20%. του από τα συγχρηματοδοτούμενα έργα και τις παραχω- Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι ρήσεις πάνω από 84 εκατ. ευρώ υπάρχει συμφωνία και για το υπόέναντι 35,7 εκατ. ευρώ. Μάλιστα, λοιπο 7% που διατηρεί το York η σημαντική αύξηση του κύκλου Capital, αλλά σε δεύτερο χρόνο, εργασιών οφείλεται στην Ολική ενώ δεν έχει ξεκαθαριστεί η στάση Μέθοδο ενσωμάτωσης των Αυτο- της οικογένειας του αείμνηστου κινητοδρόμων ΝΕΑ ΟΔΟΣ και Ε65, Νικολάου Κάμπα, ύψους περίπου που την αντίστοιχη περίοδο του 6%, και τι θα πράξει στο άμεσο 2017 είχαν ενσωματωθεί με τη μέ- μέλλον. Σε κάθε περίπτωση, ο

Α

32 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

όμιλος ξεκαθαρίζει στα οικονομικά του αποτελέσματα ότι η δραστηριότητά του εκτίθεται στις τάσεις που επικρατούν στην κατασκευαστική αγορά και ενδέχεται να επη-

ενδεικτικά των μελλοντικών εσόδων από τη δραστηριότητα του ομίλου σε αυτόν τον τομέα. Παρ’ όλο που τα ανεκτέλεστα υπόλοιπα των συμβάσεων αυτών αντιπροσωπεύουν εργασίες που θεωρούνται βέβαιες, δεν μπορεί να δοθεί καμία εγγύηση ότι δεν θα λάβουν χώρα ακυρώσεις ή προσαρμογή του αντικειμένου τους. Τα ανεκτέλεστα υπόλοιπα των κατασκευαστικών συμβάσεων του ομίλου μπορεί να υποστούν διακυμάνσεις, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, που σχετίζονται με καθυστερήσεις στις εκτελέσεις έργων ή/και εισπράξεων, καθώς και αδυναμία εκπλήρωσης συμβατικών υποχρεώσεων από πελάτες, λόγω εξωτερικών παραγόντων της αγοράς και οικονομικών παραγόντων που δεν ελέγχει ο όμιλος.

ρεαστεί αρνητικά από την ύφεση της κατασκευαστικής δραστηριότητας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, η οποία μπορεί να συνεχιστεί, μεταξύ άλλων, λόγω των γενικό-

τερων οικονομικών συνθηκών. Τονίζεται δε, ότι τα ανεκτέλεστα υπόλοιπα των κατασκευαστικών συμβάσεων δεν είναι απαραίτητα

Σε άλλο σημείο, αναφέρεται ότι ο φιλόδοξος κλάδος του Real Estate υπόκειται σε σημαντικές επιδράσεις από την υπάρχουσα οικονομική κρίση. Ο όμιλος δραστηριοποιείται ενεργά στην ανάπτυξη και διαχείριση των ακινήτων στην Ελλάδα αλλά και στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων. Οι τυχόν μεταβολές στις τιμές τόσο της αγοράς των ακινήτων όσο και των μισθωμάτων επηρεάζουν άμεσα την αποδοτικότητα των επενδύσεων του ομίλου σε γη και ακίνητα καθώς και την ευρύτερη δραστηριότητά του στον τομέα εκμετάλλευσης των ακινήτων. Πλην, όμως, επειδή ο λόγος τον τελευταίο καιρό γίνεται για επενδύσεις στην ελληνική οικονομία, προς το παρόν, οι τοποθετήσεις που γίνονται από τους ξένους είναι μέσω αγοράς μετοχών ήδη υπαρχουσών επιχειρήσεων και ομίλων, όπως στην περίπτωση του ομίλου ΓΕΚ/Τέρνα, με εμφανή τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων μέσω αυξήσεων κεφαλαίων, που συνιστά ζεστό χρήμα για τις ίδιες. Όλα τα άλλα, είναι κουτσομπολιά για χρηματιστηριακή χρήση… ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 33

οικονομία θέμα ηλεκτρική διασύνδεση

Από την Αριάδνη στον EuroAsia και ο χρόνος περνάει... Επείγουσα η ανάγκη για την άρση της ενεργειακής απομόνωσης της Κρήτης και την ηλεκτρική διασύνδεση του νησιού με την ηπειρωτική Ελλάδα

34 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 35

ηλεκτρική διασύνδεση Του Χρήστου Κολώνα

Δ

ύο γεγονότα του Μαρτίου που αφορούσαν την Κρήτη ήλθαν να θυμίσουν την επείγουσα ανάγκη για την άρση της ενεργειακής απομόνωσης του νησιού και τη διασύνδεσή του με την ηπειρωτική Ελλάδα, με το διασυνδεδεμένο σύστημα της χώρας, εξέλιξη που θα έχει σαν αποτέλεσμα να ανοίξει περαιτέρω η αγορά του ηλεκτρισμού στην Ελλάδα. Το πρώτο γεγονός είχε να κάνει με το μπλακ άουτ που σημειώθηκε στις 22 Μαρτίου και στους τέσσερις νομούς εξαιτίας έκρηξης σε υποσταθμό του ΔΕΔΔΗΕ που βρίσκεται στον σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας των Λινοπεραμάτων Ηρακλείου. Αν το νησί ήταν διασυνδεδεμένο με το ηπειρωτικό σύστημα θα υπήρχε μεγαλύτερη ασφάλεια. Το δεύτερο γεγονός αφορά μία κατεπείγουσα τροπολογία που κατέθεσε στις 6 Μαρτίου ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργος Σταθάκης, σύμφωνα με την οποία επιτρέπεται με φαστ τρακ διαδικασίες η μεταφορά πρόσθετων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ στην Κρήτη. Όπως σημειώνεται στην αιτιολογική έκθεση «σκοπός της παρούσας ρύθμισης είναι η διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας της νήσου Κρήτης για το τρέχον έτος 2019, μέχρι την ολοκλήρωση της διασύνδεσής της με την Πελοπόννησο, η οποία πρόκειται να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες του νησιού από την 1η Ιανουαρίου του 2020». Στις μονάδες αυτές δε, δίνει άδεια λειτουργίας έως δύο χρόνια από την εγκατάστασή τους. Η ρύθμιση αυτή φανερώνει επίσης το τεράστιο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει το νησί, ίσως και από φέτος, μέχρι την ολοκλήρωση της μικρής διασύνδεσής του με την Πελοπόν36 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

νησο (2020) και της μεγάλης με την Αττική (2022). Και τα δύο έργα είναι σε τροχιά υλοποίησης. Αλλά αυτό που θα δώσει ενεργειακή ασφάλεια στην Κρήτη και θα ανοίξει και τον δρόμο για τις επενδύσεις ΑΠΕ είναι εκείνο με την Αττική. Πρόκειται για διπλή διασύνδεση μεταφορικής ικανότητας 1.000 MW προϋπολογισμού 1 δισ. ευρώ, η οποία θα επιτρέψει την απόσυρση των ντιζελοκίνητων μονάδων από το νησί, κάτι που λόγω κοινοτικών οδηγιών θα πρέπει να συμβεί από το 2020. Η διαμάχη που έχει ξεσπάσει ανάμεσα

στον ΑΔΜΗΕ και τον EuroAsia Interconnector ως προς το ποιος πρέπει να εκτελέσει το έργο, μετά την απόφαση της ΡΑΕ να το αναθέσει στη θυγατρική του εταιρεία ειδικού σκοπού «Αριάδνη», κρύβει τον κίνδυνο νέων καθυστερήσεων. Ο πληθυσμός του νησιού και η αγορά δεν ενδιαφέρονται για το ποιος θα υλοποιήσει τη μεγάλη διασύνδεση. Αυτό που τους «καίει» είναι να γίνει ταχύτερα. Μόνο από τη διασύνδεση της Κρήτης με την Αττική όλοι οι καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας θα εξοικο-

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΌ

Ο

ΑΔΜΗΕ μέχρι και το 2015 εμφάνιζε στο Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης του Συστήματος Μεταφοράς, που υποβάλλει κάθε χρόνο στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, τη διασύνδεση της Κρήτης. Και κάθε χρόνο η ΡΑΕ το ενέκρινε. Ωστόσο το χρονοδιάγραμμα πήγαινε κάθε χρόνο όλο και πιο πίσω. Το 2015, όταν ανέλαβε τη διακυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ, η νέα διοίκηση της ΡΑΕ το καλοκαίρι της χρονιάς εκείνης στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής δήλωνε την αποφασιστικότητά της να τρέξει το έργο. Και από το σημείο αυτό κι έπειτα αρχίζει μία απίστευτη ιστορία παλινωδιών και μετάθεσης ευθυνών από τον ΑΔΜΗΕ στη ΡΑΕ και από τη ΡΑΕ στον ΑΔΜΗΕ. Το καλώδιο Αττικής Κρήτης, διαχρονικά προέβλεπε μεταφορική ικανότητα 7001.000 MW. Οι νέες διοικήσεις του Διαχειριστή και της Αρχής αποφάσισαν να κάνουν κι ένα δεύτερο! Αυτό της Πελοποννήσου - Κρήτης, σύμφωνα με τον σχεδιασμό του ΑΔΜΗΕ το 2016, με μικρότερη ικανότητα 300 MW και με το σκεπτικό να προχωρήσει πιο γρήγορα η διασύνδεση. Τον Αύγουστο του 2016 ο ΑΔΜΗΕ υποβάλλει στη ΡΑΕ το δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης του συστήματος μεταφοράς (20172026) που προέβλεπε τη μικρή

διασύνδεση Κρήτης - Πελοποννήσου με 2 καλώδια από 140 MW το καθένα (συνολικά 280 MW) και τη μεγάλη διασύνδεση της Κρήτης - Αττικής με δύο καλώδια από 350 MW το καθένα (συνολικά 700 MW). Η Αρχή εγκρίνει το σχέδιο ζητώντας από τον Διαχειριστή να συντμηθεί το χρονοδιάγραμμα της

μεγάλης διασύνδεσης και να ολοκληρωθεί το έργο το 2021. Παράλληλα, εκείνη τη χρονιά προωθείται από την κυβέρνηση και στηρίζεται και από την Ε.Ε. και η διασύνδεση Ισραήλ - Κύπρου Ελλάδας με καλώδιο από την Κρήτη στην Αττική. Η ΡΑΕ ζητά από τον ΑΔΜΗΕ να διερευνήσει τη δυνατότητα υλοποίησης του έργου. Τον Ιανουάριο του 2017 ο ΑΔΜΗΕ

υποβάλλει προκαταρκτικό δεκαετές σχέδιο ανάπτυξης (20182027) και προκύπτει αντί για σύντμηση, μετάθεση των χρονοδιαγραμμάτων. Η μικρή διασύνδεση διολισθαίνει από το δεύτερο εξάμηνο του 2019 στο πρώτο εξάμηνο του 2020 και η μεγάλη αντί του 2021 μετατίθεται για το 2024. Το πλέον κωμικοτραγικό είναι πως στο σχέδιο αυτό δεν αναφέρεται καν η μεταφορική ικανότητα των καλωδίων. Πέραν αυτών, δεν γίνεται καμία αναφορά από τον ΑΔΜΗΕ για τη διερεύνηση της δυνατότητας συνεργασίας με την κοινοπραξία που έχει λάβει τη στήριξη της Ε.Ε.

(EuroAsia Interconnector) για τη διασύνδεση Ισραήλ - Κύπρου - Κρήτης Αττικής. Το καλοκαίρι του 2017, ο Διαχειριστής παρουσιάζει το ανανεωμένο δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης του συστήματος (20182027) και η «Πελοπόννησος Κρήτη» «ψαλιδίζεται» σε μεταφορική ικανότητα από τα 280 MW στα 150 MW-180 MW και φέρνει την «Κρήτη - Αττική» τον Δεκέμβριο του 2023 αντί για το δεύτερο εξάμηνο του 2024. Με πιο απλά λόγια, η μικρή διασύνδεση θα προσφέρει τα 200 MW, συνυπολογίζοντας άλλα 300 MW των μονάδων της Κρήτης, δηλαδή το νησί θα έχει έλλειμμα 200 MW.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 37

ηλεκτρική διασύνδεση νομήσουν 326 εκατ. ευρώ από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της, ενώ το 2043 το όφελος θα ανέλθει στα 570 εκατ. ευρώ.

Το πρόβλημα Από την 1η Ιανουαρίου του 2020, η πλειονότητα των ντιζελοκίνητων σταθμών παραγωγής ρεύματος της ΔΕΗ, λόγω κοινοτικής οδηγίας που βάζει αυστηρούς περιορισμούς για τις εκπομπές ρύπων από τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις, θα πρέπει να κατεβάσει τους διακόπτες λειτουργίας. Για την ακρίβεια, στο τέλος του 2019 λήγει η εξαίρεση της λειτουργίας των μονάδων αυτών, σύμφωνα με την Οδηγία 201/75/ΕΕ. Και για να γίνει ακόμη περισσότερο αντιληπτή η σοβαρότητα του θέματος, αρκεί να αναφερθεί πως οι τέσσερις νομοί της Κρήτης ηλεκτροδοτούνται από μονάδες συνολικής ισχύος 813 MW και βάσει του κοινοτικού πλαισίου τα 601 MW πρέπει να αποσυρθούν. Επιπλέον, από το 2021 οι μονάδες αυτές θα υπόκεινται σε ακόμη μεγαλύτερους περιορισμούς. Το ενεργειακό έλλειμμα της Κρήτης δεν μπορεί επίσης να καλυφθεί ούτε καν και με αναβάθμιση των μονάδων αυτών. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και να γίνουν επενδύσεις από τη ΔΕΗ (όπου είναι δυνατό τεχνικά και εφόσον η εταιρεία αντέχει οικονομικά…), αυτά τα 601 MW θα μπορούν να διατίθενται μόνο για διάστημα 500 έως 1.500 ωρών ετησίως, όταν ένας χρόνος έχει 8.760 ώρες. Μάλιστα, σε ημερίδα για τον ενεργειακό σχεδιασμό της Κρήτης που πραγματοποιήθηκε το 2016, ανάλυση της δημόσιας επιχείρησης έδειχνε πως ακόμη και με τεχνικές παρεμβάσεις ή ακόμη κι αν η Ελλάδα ζητούσε εξαίρεση, θα μπορούσε να εξασφαλιστεί η λειτουργία μονάδων που να δίνουν ενέργεια ισχύος μόλις 300 MW από τα συνολικά 813 MW. Κι ενώ το 2020 το νησί -που γνωρίζει πρωτόγνωρη ανάπτυξη και αύξηση του τουρι38 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

σμού- θα χρειάζεται 700 MW, έναντι 630 MW σήμερα, σύμφωνα με τον Διαχειριστή Δικτύου (ΔΕΔΔΗΕ). Οι εξελίξεις αυτές είναι γνωστές εδώ και χρόνια. Όπως και ότι την τελευταία 25ετία στους σχεδιασμούς της πολιτείας περιλαμβάνεται η διασύνδεση της Κρήτης με το ηπειρωτικό σύστημα της χώρας μέσω υποθαλάσσιου καλωδίου που θα εκτείνεται από την Αττική μέχρι τη μεγαλόνησο. Σκοπός του έργου

είναι η ασφάλεια εφοδιασμού του νησιού με ρεύμα που θα μεταφέρεται από τις μονάδες της ηπειρωτικής Ελλάδας, η μείωση του κόστους των λογαριασμών ρεύματος αλλά και η δυνατότητα επένδυσης σε ΑΠΕ στην Κρήτη. Για διάφορους λόγους και παρά το γεγονός πως η υλοποίηση αυτού του έργου θα μείωνε και κατά 300 εκατ. ευρώ ή 8% τους λογαριασμούς ρεύματος όλων των καταναλωτών, εντούτοις η μεγάλη διασύνδεση διαρκώς αναβαλλόταν.

Η ΔΙΑΜΆΧΗ ΑΔΜΗΕ - EUROASIA

Τ

ο φθινόπωρο του 2017 κaι ενώ η ΡΑΕ δεν έχει εγκρίνει ακόμη το προαναφερθέν δεκαετές πρόγραμμα του Διαχειριστή, ο τελευταίος ξεκινά συζητήσεις με την κοινοπραξία EuroAsia Interconnector για την υλοποίηση της διασύνδεσης Κρήτης - Αττικής. Η ΡΑΕ δε, και η αντίστοιχη Αρχή της Κύπρου συμφωνούν και τον Οκτώβριο του 2017 ο ΑΔΜΗΕ και η κοινοπραξία υπογράφουν μνημόνιο κατανόησης με σκοπό η διασύνδεση Κρήτης - Αττικής να γίνει από κοινού, επιμερίζοντας έτσι το κόστος επένδυσης. Στόχος είναι αυτή να είναι έτοιμη το 2021. Παρ’ όλα αυτά και παρά τις υπογραφές… ο ΑΔΜΗΕ τον Δεκέμβριο του 2017 δημοσιεύει το νέο δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης του συστήματος (20192028) και επιμένει ότι το έργο θα ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο του 2023! Η κοινοπραξία EuroAsia Interconnector το βλέπει και παθαίνει… ηλεκτροσόκ καθώς παρατηρεί το παράλογο του πράγματος στη σχετική δημόσια διαβούλευση. Το 2018 είναι η χρονιά των ραγδαίων εξελίξεων για το έργο, με τον ΑΔΜΗΕ και την κυπριακών συμφερόντων EuroAsia να ξεκινούν μία σκληρή αντιπαράθεση για το έργο. Η EuroAsia από το 2013, με απόφαση των κυβερνήσεων Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ και τη συμφωνία της Ε.Ε., είναι ο φορέας υλοποίησης της τριπλής διασύνδεσης. Ο ΑΔΜΗΕ, πατώντας

στο MOU των δύο πλευρών, διατείνεται ότι ο EuroAsia δεν διαθέτει τα απαιτούμενα κεφάλαια για να μετέχει στην εταιρεία ειδικού σκοπού «Αριάδνη», την οποία ο ΑΔΜΗΕ έχει προικοδοτήσει με 200 εκατ. ευρώ. Σε αυτήν θα μετείχε, βάσει μνημονίου ανάμεσα στις δύο πλευρές, με 39% ο EuroAsia, με 51% ο ΑΔΜΗΕ και με 10% άλλοι επενδυτές. από την άνοιξη ουσιαστικά του 2018 οι δύο εμπλεκόμενοι φορείς στο έργο βρίσκονται σε διένεξη. Ο EuroAsia έχει με το μέρος του την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία και χαρακτηρίζει τις ενέργειες της ΡΑΕ -που ανέθεσε στον ΑΔΜΗΕ και την «Αριάδνη» το έργο της διασύνδεσης της Κρήτης- αντίθετες με τον κοινοτικό κανονισμό και έχει προειδοποιήσει με απένταξη του τμήματος αυτού από τα έργα PCIs, με αποτέλεσμα να χαθούν κοινοτικά κονδύλια. Από την άλλη μεριά, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργος Σταθάκης έχει χαρακτηρίσει το έργο εθνικό, ενώ ο ΑΔΜΗΕ πρόσφατα ανακοίνωσε πως η διασύνδεση θα γίνει με ίδια και δανεικά κεφάλαια. Η «Αριάδνη» τον Μάρτιο ανακοίνωσε ότι προχωρά στην πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την επιλογή υποψήφιων επενδυτών στο μειοψηφικό ποσοστό των μετοχών της και ταυτόχρονα και στην προκήρυξη της κατασκευής του έργου.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 39

σελίδες

Πάνω: Η κυβέρνηση Μαρκεζίνη. Αριστερά: Ο Σοφοκλής Βενιζέλος. Δεξιά: Ο Εμμανουήλ Μπενάκης

40 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

Το «Υπουργείον Βιομηχανίας και Ενεργείας» Πρώτη φορά ο τίτλος «Βιομηχανίας» σε Υπουργείο, απαντάται στις 2 Ιανουαρίου 1911 όταν ο Εμμανουήλ Μπενάκης ορκίστηκε –στην κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου- υπουργός Γεωργίας, Βιομηχανίας και Εμπορίου.

Γράφει ο Λάζαρος Λασκαρίδης

λείων, Αλυκών και Γεωλογικής του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας ως αρύς και μεγάλος είναι και της ΙΙΙ Γεν. Διευθύνσεως Ηλεο δρόμος του Υπουργεί- κτρολογικών Εγκαταστάσεων και ου Ενέργειας στη δια- Καυσίμων και των Διευθύνσεων δρομή του στην ιστορία Μηχανολογικών Εγκαταστάσεων του τόπου, μέχρι να πά- και Μελετών Μηχανολογικών Καρει πλέον τον διακριτό τίτλο «Πε- ταστάσεων του Υπουργείου Μεταριβάλλοντος και φορών». Ο Σοφ. ΒενιΕνέργειας».Επί δεζέλος, ως πρόεδρος καετίες ήταν μαζί του Κόμματος Φιλεμε το Βιομηχανίας λευθέρων, ηγείτο σε ως «Βιομηχανίας μια από (τις συνηθισμέκαι Ενεργείας», νες για την εποχή) θνηπολλά από αυτά με σιγενείς κυβερνήσεις ξεχωριστή Γενική του Κέντρου, έχοντας Γραμματεία. Ουσιως αντιπρόεδρό της, αστικά, ως ημεροτον αρχηγό του Δημομηνία σύστασής κρατικού Σοσιαλιστιτου, πρέπει να θεκού Κόμματος Γεώργιο ωρήσουμε την 28η Παπανδρέου. Ιανουαρίου 1951, Νίκος Μομφεράτος Πρώτος υπουργός Βιόταν με απόφαση του Υπουργικού ομηχανίας αλλά για Συμβουλίου (πρωθυπουργός ο Σο- τρεις μόνο μέρες ήταν ο Ανδρέας φοκλής Βενιζέλος) αποφασίστηκε Λαμπρόπουλος, ο οποίος άσκησε τα ότι «εις δια του παρόντος συνιστώ- εν λόγω καθήκοντα μέχρι, στον αναμενον Υπουργείον Βιομηχανίας σχηματισμό της 1ης Φεβρουαρίου υπάγονται πάσαι αι αρμοδιότητες να περάσει στα χέρια του διπλωμάαι μέχρι της ενάρξεως της ισχύος τη Λέοντος Μακκά. Κι οι δύο, πάντως, του παρόντος ασκούμεναι υπό των είχαν εκλεγεί βουλευτές με το κόμΥπηρεσιών Βιομηχανίας, Μεεταλ- μα του Γ. Παπανδρέου. Ούτε κι εκεί-

Β

νος μακροημέρευσε, λόγω της κυβερνητικής αστάθειας. Στην πορεία των χρόνων, πέρασαν από το Υπουργείο αυτό –μέχρι να ενωθεί με το Εμπορίου και να ονομαστεί «Ανάπτυξης» επί κυβερνήσεως Κώστα Σημίτη- πολλά πρόσωπα που είχαν έντονη παρουσία στην πολιτική ζωή. Ανάμεσά τους οι Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας, Γιάννης Ζίγδης, Παναγής Παπαληγούρας, Στέφανος Μάνος, Αναστάσης Πεπονής, Απόστολος Κακλαμάνης (για τρεις εβδομάδες μόνο), Σταύρος Δήμας, Ανδρέας Ανδριανόπουλος και ο ίδιος ο κ. Σημίτης. Πρώτη υπουργός Ανάπτυξης ήταν η Βάσω Παπανδρέου και πρώτος υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ονομασία που απέκτησε στις 23 Σεπτεμβρίου 2015) ο Πάνος Σκουρλέτης. Πάντως πρώτη φορά ο τίτλος «Βιομηχανίας» σε Υπουργείο, απαντάται στις 2 Ιανουαρίου 1911 όταν ο Εμμανουήλ Μπενάκης ορκίστηκε –στην κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου- υπουργός Γεωργίας, Βιομηχανίας και Εμπορίου. Όμως, στις 31 Μαΐου του επόμενου έτους, το Υπουργείο αυτό μετονομάστηκε σε Εθνικής Οικονομίας, με πρώτο υπουργό, τον μετέπειτα πρωθυπουργό Ανδρέα Μιχαλακόπουλο. Και κάτι άγνωστο στο ευρύ κοινό: Για ενάμιση σχεδόν μήνα είχε διασπαστεί το «Υπουργείον Βιομηχανίας και Ενεργείας». Στην κυβέρνηση του Σπύρου Μαρκεζίνη (8 Οκτωβρίου-25 Νοεμβρίου 1973), όταν ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, επιχειρούσε τη «φιλελευθεροποίηση» του καθεστώτος του. Υπουργός Ενέργειας ήταν ο Απόστολος Παπαγεωργίου (εξελέγη ευρωβουλευτής το 1981 με το Κόμμα Προοδευτικών του Μαρκεζίνη αλλά έφυγε από τη ζωή πριν από τη συμπλήρωση ενός χρόνου θητείας στις Βρυξέλλες) και Βιομηχανίας ο μετέπειτα εκδότης της «Απογευματινής» Νίκος Μομφεράτος, ο οποίος δολοφονήθηκε από τη «17 Νοέμβρη» στις 21 Νοεμβρίου 1985… ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 41

auto news Kia e-Soul

Citroen Ami One Concept

Έκθεσης Γενεύης Κείμενο –Φωτογραφίες: Γιάννης Σταυρόπουλος

H

μητρόπολη της παγκόσμιας ωρολογοποιίας φιλοξένησε την πρώτη διεθνή έκθεση επι ευρωπαϊκού εδάφους για το 2019. Παρά τις απουσίες, Ford, Hyundai, DS, Opel, Mini, Jaguar-Land Rover, Volvo, η έκθεση είχε μεγάλο ενδιαφέρον με τα ηλεκτρικά μοντέλα να κλέβουν την παράσταση. Θεωρητικά η ηλεκτροκίνηση είναι πολύ κοντά για να αλλάξει τις επιλογές των αγοραστών, όμως τα δύο αγκάθια παραμένουν. Υψηλό κόστος αγοράς και

Peugeot 208

χαμηλή αυτονομία. Ας γνωρίσουμε όμως οκτώ μοντέλα που αναμένεται να κυριαρχήσουν στις αγορές.

Skoda Kamig To τρίτο SUV στην οικογένεια της Skoda, έρχεται με μικρότερες διαστάσεις από το karoq (Αυτοκίνητο της Χρονιάς 2019 για την Ελλάδα) και από τη ναυαρχίδα το Kodiaq. Τροφοδοτείται από τους βενζινοκινητήρες 1.0 και 1.5 TSI, απόδοσης 115 και 150 ίππων αντίστοιχα, ενώ ο μοναδικός του πετρελαιοκινητήρας είναι ο 1.6 TDI των 115 ίππων. Αναμένεται τον Νοέμβριο.

Peugeot 208 Χαρακτηρίστηκε ως το πιο όμορφο αυτοκίνητο της έκθεσης. Όμως στην Ελλάδα αργεί η άφιξή του, καθώς υπολογίζεται μετά το πρώτο 3μηνο του 2020. Πέρα από τους κινητήρες βενζίνης PureTech και πετρελαίου BlueHDI, το καινούργιο 208 για πρώτη φορά θα διατεθεί και με αμιγώς ηλεκτρικό μοτέρ συνολικής ισχύος 136 ίππων. Τoyota Supra Πρώτη αποκάλυψη στην Ευρώπη για το νέο coupe της Toyota. Κάτω από το μακρύ καπό φέρει 3λιτρο 6κύλινδρο εν σειρά κινητήρα 340 ίππων,

Seat El-Born

motori.gr όλος ο κόσμος του 42 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

auto news Mazda CX-30

αλλά και 2λιτρους με 258 και 197 ίππους, που συνδυάζονται με αυτόματο κιβώτιο 8 σχέσεων, μεταδίδοντας την κίνηση στους πίσω τροχούς.

Seat El-Born Πρώτο δείγμα για το πώς η ισπανική αυτοκινητοβιομηχανία ετοιμάζεται να εισέλθει στο μαγικό κόσμο της ηλεκτροκίνησης.Ο διευθύνων σύμβουλος της Seat, Λούκα Ντε Μέο, το κορυφαίος αυτό στέλεχος των μεγάλων αλλαγών στη μάρκα μιλάει για την νέα εποχή που έρχεται με βήμα ταχύ.

Citroen Ami One Concept Έναν αιώνα ζωής γιορτάζει φέτος η Citroen και στη Γενεύη παρουσίασε ένα ηλεκτροκίνητο μοντέλο. Αποκλειστικά 2θέσιο, με μήκος που δεν

Skoda Kamig

Mercedes CLA Shooting Brake

ξεπερνά τα 2,5 μέτρα, με την πρόεδρο της Citroen Λίντα Τζάκσον να ετοιμάζεται να μπει στο εσωτερικό για να γνωρίσει τον μελλοντικό φίλο των μεγαλουπόλεων.

Mercedes CLA Shooting Brake Χώροι, στυλ, gadget, κινητήρες βενζίνης, πετρελαίου, κιβώτια μηχανικά και αυτόματα, κίνηση στους μπροστινούς ή και στους τέσσερις τροχούς, και πορτ-μπαγκαζ 505 λίτρων. Από όλα διαθέτει και προορίζεται για όλα τα πορτοφόλια το καινούργιο και ιδιαίτερα κομψό station-wagon με σήμα το πιο γνωστό αστέρι.

Kia e-Soul H ηλεκτροκίνηση έκδοση του Soul

που δανείζεται τα συστήματα κίνησης από τα μοντέλα Kia Niro EV και Hyundai Kona EV. H μπαταρία είναι 64KWh με ισχύ 204 ίππους. Η Kia δεν έχει ανακοινώσει την αυτονομία του μοντέλου, αλλά περισσότερα για το ηλεκτροκίνητο Soul στο επόμενο τεύχος.

Mazda CX-30 Οι φήμες ότι η Mazda επιστρέφει στη χώρα μας είναι πολύ έντονες. Για αυτό σας παρουσιάζουμε το νέο SUV, το CX-30 που αποκαλύφθηκε σε παγκόσμια πρώτη στη Γενεύη. Κινητήρες βενζίνης, πετρελαίου και υβριδικά συστήματα, με αυτόματα και μηχανικά κιβώτια και κίνηση σε όλους τους τροχούς.

Toyota

αυτοκινήτου στην οθόνη σας ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 43

press Βυθίζεται στον Βόσπορο 700% έφθασε το επιτόκιο overnight της τουρκικής λίρας με παρέμβαση της Κεντρικής Τράπεζας της γείτονος προκειμένου να συγκρατηθεί η φυγή από το νόμισμα και η δολαριοποίηση των καταθέσεων. Βεβαίως, οι κεντρικοί τραπεζίτες έπραξαν το αυτονόητο, όμως είναι λίγο όσο ο Ερντογάν… «μαστιγώνει τον Βόσπορο» προκειμένου να συγκρατήσει την οικονομική κατηφόρα

Νέα έξοδος Επταετής ή πενταετής θα είναι η νέα ομολογιακή έκδοση του Ελληνικού Δημοσίου. Πότε θα γίνει; Όταν κλείσει το θέμα με την αντικατάσταση του νόμου Κατσέλη και πάρει το «ok» από το Eurogroup, είναι θέμα ημερών να εκταμιευτεί και η δόση του 1 δισ. ευρώ. Εφόσον γίνει αυτό, δεν αποκλείεται μέχρι τις ευρωεκλογές η κυβέρνηση να τολμήσει νέα απόπειρα εξόδου στις αγορές Να θυμίσω, για όποιον δεν το έχει καταλάβει, ότι η Ελληνική Δημοκρατία δανείζεται πλέον με όρους 2002 και 2004.

Καταθέσεων πορεία 132,2 δισ. ευρώ ήταν οι καταθέσεις τέλη Φλεβάρη στις ελληνικές τράπεζες από 132,9 δισ. ευρώ που ήταν στα τέλη Γενάρη, και έσπευσαν ορισμένοι…. καλόψυχοι να πανηγυρίσουν. Τώρα το αν πέρυσι αυξήθηκαν κατά 15 δισ. και πλέον οι καταθέσεις είναι μικρολεπτομέρεια. Όπως και ότι έστω κατ’ ελάχιστον άρχισε να αυξάνεται η τραπεζική χρηματοδότηση προς τις επιχειρήσεις τον περασμένο μήνα. Όπως και ο μηδενισμός του ELA… 44 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

Μέρισμα… Ελλάδος 0,67 ευρώ είναι το μέρισμα που θα διανείμει για φέτος η Τράπεζα της Ελλάδος. Κι αυτό θα δοθεί στους δικαιούχους στις 11 Απριλίου. Όσο για την τύχη του σχεδίου Στουρνάρα για τα κόκκινα δάνεια, πληροφορούμαστε ότι έχει μπει στον πάγο από τις ευρωπαϊκές Αρχές, διότι προηγείται το κυβερνητικό σχέδιο.

Κάποιοι πληρώνουν Ανοδικά κινήθηκαν οι αμοιβές το δ’ τρίμηνο πέρυσι σε όλους τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας πλην των κατασκευών, σύμφωνα με την έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ για τους βραχυχρόνιους δείκτες απασχόλησης, ωρών εργασίας και αμοιβών. Ειδικότερα, ο δείκτης αμοιβών σημείωσε τις μεγαλύτερες μεταβολές σε σύγκριση με το δ’ τρίμηνο του 2017 σε: Ορυχεία και λατομεία (15,1%), Δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης (7,1%), Μεταποίηση (5,8%), Μεταφορά και αποθήκευση (5,2%).

Κουντουρά Η υπουργός Τουρισμού Έλενα Κουντουρά τρίβει τα χέρια της από χαρά μετά τις τελευταίες εξελίξεις στην Τουρκία. Αν πριν από δεκαπέντε μέρες στην πανευρωπαϊκή έκθεση για τον τουρισμό, που διοργανώνεται κάθε χρόνο στη Γερμανία, οι εκεί tour operators ανέμεναν σταθεροποίηση έως υποχώρηση των Γερμανών τουριστών προς τη χώρα μας εξαιτίας των ανταγωνιστικών τιμών στα πακέτα που προσφέρουν οι Τούρκοι ξενοδόχοι, πλέον αυτό έχει αλλάξει. Ο λόγος είναι ο Ερντογάν και οι δηλώσεις τού τύπου «θα συλλαμβάνονται στην Τουρκία όσοι Γερμανοί έχουν συνεργαστεί με Γκιουλενιστές», «θα πετάξουμε τους δυτικούς πάλι στη θάλασσα, όπως τους παππούδες τους» και πολλά, πολλά άλλα… μαργαριτάρια. Άρα, λοιπόν, το καλύτερο μάρκετινγκ για τον ελληνικό τουρισμό φέτος δεν είναι άλλο από το να μιλάει ο Τούρκος πρόεδρος…

Stathakis economics Από το πρώτο κιόλας τεύχος του, το Business Energy είχε αναφερθεί στο επικείμενο ναυάγιο των ιδιωτικοποιήσεων στον κλάδο της ενέργειας. Και μόλις τις προηγούμενες μέρες κι ενώ το τεύχος βρισκόταν στο πιεστήριο για την έκδοση του Απριλίου, ήρθε η επιβεβαίωση από την πλέον αρμόδια πηγή, το ΤΑΙΠΕΔ. Αρκούσαν 73 λέξεις σε ένα δελτίο Τύπου ώστε η «σεμνή τελετή» να λάβει τέλος. Κορυφαία πηγή στον χρηματο/οικονομικό σύμβουλο της πλευράς Λάτση, την Lazard, σχολίαζε στο Business Energy το ναυάγιο του διαγωνισμού, ως εξης: «Stathakis economics»! Και η αγορά, η οποία παρακολουθεί πολύ στενά τις ιδιωτικοποιήσεις και σε ΕΛΠΕ και στη ΔΕΠΑ και στη ΔΕΗ, να θεωρεί ότι σκοπίμως η κυβέρνηση δεν τις προχωρεί. Και ο λόγος δεν είναι άλλος από τις επικείμενες εκλογές. Δεν θέλει η κυβέρνηση να πάει σε εκλογές με τους υπαλλήλους των ενεργειακών κρατικών επιχειρήσεων στους δρόμους και τα πεζοδρόμια. Το προφανές είναι ότι οι αποκρατικοποιήσεις θα περάσουν στα χέρια της επόμενης κυβέρνησης, ενώ η Κομισιόν στην εαρινή της έκθεση για την ελληνική οικονομία θα γράψει για τις γνωστές καθυστερήσεις από ελληνικής πλευράς. Από την πλευρά Λάτση, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η πώληση του ποσοστού είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις επιταγές του Δημοσίου. Η μετοχή των ΕΛΠΕ διαπραγματεύεται περί τα 8,5 ευρώ και η κεφαλαιοποίηση στο Χρηματιστήριο διαμορφώνεται κοντά στα 2,5 δισ. ευρώ, που σημαίνει ότι ο επιχειρηματίας προς το παρόν μπορεί να απολαμβάνει τα μερίσματά του για το 45% του μετοχικού κεφαλαίου που ελέγχει. Πλην όμως, ούτε η επένδυση στο Ελληνικό φαίνεται να προχωρεί, εγκλωβίζοντας κεφάλαια, business plans και επενδυτικές συνεργασίες σε μία οικονομία που υποτίθεται ότι έχει βγει από τα μνημόνια αλλά σέρνεται από αναιμικούς ρυθμούς ανάπτυξης (σ.σ. 1,9% έδωσε για φέτος η Τράπεζα της Ελλάδος).

Εκεί πέφτει το χρήμα 35 δισ. ευρώ -επίπεδο ρεκόρ- έφθασαν πέρυσι οι επενδύσεις των ξένων στην αγορά ακινήτων. Από τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος προκύπτει ότι μέσα σε μία εξαετία (2013-2018) η εισροή ξένων κεφαλαίων για την αγορά ακινήτων στη χώρα μας οκταπλασιάστηκε, καθώς από τα μόλις 168 εκατ. ευρώ του 2013 έφτασε τα 503 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2017, ενώ υπερδιπλασιάστηκε το 2018.

Ενδιαφέρει 9 Μαΐου, στη Σύνοδο Κορυφής του Σιμπίου στη Ρουμανία, οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα συζητήσουν το νέο στρατηγικό θεματολόγιο για τις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα επόμενα πέντε χρόνια. Η Βιομηχανία βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα. Η χάραξη μίας νέας, φιλόδοξης Στρατηγικής για τη Βιομηχανική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναμένεται να αποτελέσει κεντρική προτεραιότητα.

«Ελβετική» αδικία

στα, τα δάνεια αυτά είχαν και χαμηλό επιτόκιο 2-2,5%.

20 Μαΐου συζητείται η προσφυγή των δανειοληπτών σε ελβετικό φράγκο, αλλά ο Άρειος Πάγος ήδη αποφάσισε υπέρ των τραπεζών. Δηλαδή, ότι δεν πρέπει να αλλάξουν οι δανειακοί όροι και να ισχύει για τα δάνεια που έχουν συναφθεί η παλαιά ισοτιμία ελβετικού φράγκου και ευρώ. Η παλαιά ισοτιμία ευνοούσε τους δανειολήπτες να αποπληρώνουν φθηνότερα τα δάνειά τους. Τα δάνεια αυτά είχαν κυριαρχήσει την περίοδο 2006-2009, όταν η ισοτιμία ευρώ/φράγκου ήταν ανοδική και κυμαινόταν μεταξύ 1,55-1,65. Μάλι-

Καρπενήσι «Ο Κερδώος Ερμής σταμάτησε στο Καρπενήσι» είναι ο τίτλος του βιβλίου του τελευταίου διευθυντή της ιστορικής οικονομικής εφημερίδας «Κέρδος» (έχει κλείσει από τον Ιούνιο του 2014) κ. Δ. Ευγγελοδήμου. Το βιβλίο πραγματεύεται την εμπορική ζωή στην πρωτεύουσα της Ευρυτανίας, η οποία βασίστηκε στην ανακοπή του brain drain των αρχών του 20ού αιώνα. Επέστρεψαν από την ξενιτιά μετανάστες στα πάτρια εδάφη και άνοιξαν εμπορικές επιχειρήσεις. Από εμάς, καλοτάξιδο…

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 I ΒUSINESS ENERGY I 45

Θέση Της Αγγελικής Μαρίνου

Αναδρομικά: Ρευστό για δικαιούχους, πονοκέφαλος για την κυβέρνηση

Α

νέκαθεν στις προεκλογικές περιόδους, η εξαγγελία παροχών αποτελούσε την τελευταία γραμμή άμυνας των εκάστοτε κυβερνήσεων προκειμένου τα τονώσουν τη δημοτικότητά τους (και τα ποσοστά στις δημοσκοπήσεις). Η κρίση και τα μνημόνια ανέκοψαν κάπως το κόστος των «δώρων» που προηγούνται των εκλογικών αναμετρήσεων, ποτέ όμως την ίδια την ύπαρξή τους.Κάπως έτσι φτάνουμε στο σήμερα και στα σενάρια που αφορούν στην επιστροφή των «κομμένων» δώρων στους δημοσίους υπαλλήλους, στην χορήγηση επιδομάτων στους συνταξιούχους εν όψει Πάσχα, αλλά και στην επιδίκαση αναδρομικών στα ειδικά μισθολόγια. Εδώ αξίζει να σημειωθεί το εξής: εί- ποσών –σε περίπτωση που επιστρέναι άλλο πράγμα να περιμένεις τις φονταν σε όλους– ανέρχεται σε περίτελεσίδικες αποφάσεις της Δικαιοσύ- που 175 εκατ. ευρώ τον μήνα, δηλαδή νης για την επιστροφή αναδρομικών 2,1 δισ. ευρώ τον χρόνο, χωρίς να υποσε συνταξιούχους και εν ενεργεία λογίζονται τα δώρα, αλλά μόνον οι υπαλλήλους του Δημοσίου και άλλο περικοπές του 2012, που έχουν κριθεί να κυκλοφορείς σενάρια περί επιδο- αντισυνταγματικές σε κύριες και επιμάτων της τάξης των 200 και 250 ευ- κουρικές συντάξεις (ν. 4051 και 4093). ρώ, εν όψει Πάσχα. Αν προστεθούν και τα δώρα, που καΓιατί μπορεί το υπουργείο Οικονομι- ταργήθηκαν εντελώς το 2012 (περικών να πιστοποίησε πρόκοπή που επίσης κρίθησφατα κονδύλι ύψους 658 H κατανομή κε αντισυνταγματική το εκατ. ευρώ από τον Πρου2015), τότε ο λογαριακονδυλίων ύψους πολογισμό, όμως η κατασμός εκτινάσσεται σε νομή του δεν εξαρτάται 658 εκατ. ευρώ 4,2 δισ. τον χρόνο! μόνο από την Κυβέρνηση δεν εξαρτάται μόνο αλλά και από τους ΘεΥπενθυμίζεται πως οι σμούς, οι οποίοι στην τε- από την Κυβέρνηση μεν περικοπές των συλευταία τους έκθεση είχαν αλλά και από ντάξεων αφορούν πεδιατυπώσει αντιρρήσεις ρίπου 1,2 εκατ. συντασε ενδεχόμενη χρήση του τους Θεσμούς ξιούχους, ενώ η κατάρστη διάρκεια της προεκλογηση των δώρων, που γικής περιόδου. είχαν διαμορφωθεί σε σταθερό ποσό 800 ευρώ ετησίως για Βάσει των υπολογισμών, το κόστος όλους, αφορά τους πάντες, δηλαδή των διεκδικούμενων αναδρομικών 2,5 εκατομμύρια συνταξιούχους. Αν 46 I BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

προσθέσουμε σε αυτούς και τους 600.000 δημοσίους υπαλλήλους που αναμένουν την απόφαση του ΣτΕ για την επιστροφή των «κομμένων» δώρων τους από το 2012 και εξής (έχουν υπολογιστεί στα 3.9 δις. ευρώ για την περίοδο 2013- 2018), αντιλαμβάνεται κανείς πως το υπερπλεόνασμα στο σύνολό του δεν φτάνει για να καλυφθούν ούτε οι μισές από τις απαιτήσεις αυτές. Δεν αρκούν λοιπόν οι προθέσεις, ή οι δικαστικές πιέσεις για την χορήγηση οικονομικών παροχών. Εκτός από ζήτημα πολιτικής βούλησης, μένει να βρεθεί και ο απαραίτητος δημοσιονομικός χώρος που θα επιτρέψει τη χορήγηση των διεκδικούμενων ποσών, χωρίς να προκληθούν κλυδωνισμοί στον κρατικό προϋπολογισμό και χωρίς να υπάρξουν αναταράξεις στις σχέσεις με τους εταίρους.Και από ότι φαίνεται, τα ταμειακά διαθέσιμα για την επαναφορά ακόμη και των κομμένων επιδομάτων, δεν επαρκούν…

NEO DS 7 CROSSBACK Η τόλµη οδηγεί στην υπεροχή

ªøåäéáóíÛîï çéá Þìïù÷ ôïù÷ ïòáíáôéóôÛ÷ ëáé ðòöôïðÞòïù÷. ¡éá Þìïù÷ áùôïà÷ ðïù ðáõéÀúïîôáé íå ëáõåôÝ ëáéîïôÞíï ðïù áðïçåéñîåé ôèî ïäèçéëÜ ôïù÷ åíðåéòÝá. Æï DS 7 CROSSBACK óèíáôïäïôåÝ ôï íÛììïî ôè÷ ðïìùôåìïà÷ ëáôèçïòÝá÷ ôöî SUV. ªàçøòïîï, óøåäéáóôéëÀ áîáôòåðôéëÞ ëáé ðéóôÞ óôè æéìïóïæÝá ôè÷ DS AUTOMOBILES, íå Àòéóôè ðïéÞôèôá ùìéëñî, ùðÛòôáôè Àîåóè ëáé ôåøîïìïçéëÜ ùðåòïøÜ. To ðîåàíá ôè÷ AVANT - GARDE åÝîáé åäñ, óôèî ðéï ëùòÝáòøè íïòæÜ ôïù.

ºìåÝóôå Ûîá test drive óôï DS Store Athens. ¤. ºèæéóÝá÷ 240-242, ÌáìÀîäòé, Æèì.: 210 6700400. °ðïìáàóôå ôè íïîáäéëÜ åíðåéòÝá DS, íÛóá áðÞ ôé÷ ùðèòåóÝå÷ ONLY YOU: 5 øòÞîéá åççàèóè, 5 øòÞîéá DS Assistance ëáé ðòïîïíéáëÞ åðéôÞëéï 2,9% (ðìÛïî åéóæ. ôòáð. 0,6%). www.dsautomobiles.gr »éëôÜ ëáôáîÀìöóè ëáé åëðïíðÛ÷ CO2 DS 7 CROSSBACK: áðÞ 4,0 Ûö÷ 5,9 lt/100km ëáé áðÞ 102 Ûö÷ 135 gr/km.