BusinessEnergy | Τεύχος 34 | Οκτώβριος 2021

 ΔΕΗ: 7 δισ. στο τραπέζι  TO ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΟ ενημερωτικό δελτίο του Βαγγέλη Μαρινάκη  ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ο Πρεμ Γουάτσα θα πάρει μέρισμα από την Eurobank  ΒΙΤCOIN: Προσεχώς στις… 168.000 δολαρια • ΤΕΥΧΟΣ 34 • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021 • TIMH: 3 €

www.businessenergy.gr

Χάθηκε η ευκαιρία

 Γιατί η Ελλάδα θα μπορούσε να προλάβει τον ενεργειακό τυφώνα  Έναν χρόνο εκκρεμεί ο διαγωνισμός για την αποθήκευση

ενέργειας στην Καβάλα

2

index

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

θεμα Γιατί οι Έλληνες επιχειρηματίες νομίζουν ότι έγιναν Κόκκαλης και Θεοδωρόπουλος Σελ. 30

EDITORIAL Βάλτε την οικονομία στα σχολεία Σελ. 4

Μανταλένα Πίου Πότε θα μπορούσαν να γίνουν φθηνές οι ΑΠΕ

φυσικο αεριο Γιατί δεν θα έρθει στην Ελλάδα ο βαρύς χειμώνας της ενεργειακής κρίσης

ενεργεια Την κυβέρνηση δείχνουν ΔΕΣΦΑ - ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και η Energean Oil & Gas για τις Αποθήκες Καβάλας Σελ. 32

Σελ. 15 Σελ. 6

Γιάννησ Κανουπάκησ Θα πούμε τον καφέ… καφεδάκι! Σελ. 8

θεμα Για πρώτη φορά έπειτα από 8 χρόνια επενδυτικής παρουσίας στην Ελλάδα ο κ. Πρεμ Γουάτσα θα πάρει μέρισμα! Σελ. 10

Ελληνική φαρμακοβιομηχανία Πώς θα «ξεκλειδώσουν» επενδύσεις 1,2 δισ. ευρώ Σελ. 12

Μηνιαίο περιοδικό για την ενέργεια, την οικομομία, τις επιχειρήσεις. Κυκλοφορεί κάθε 1η του μήνα. Η ψηφιακή έκδοση είναι διαθέσιμη στο site businessenergy.gr

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Η Ελλάδα με γαλλικά φτερά στη δίνη των παγκόσμιων ανακατατάξεων Σελ. 20

ενεργεια Γιατί οι αντιδράσεις της αγοράς είναι αντιφατικές από την έκπτωση 15% της ΔΕΠΑ Σελ. 22

αγορα Πάνω από 7 δισ. ευρώ οι προσφορές που έχουν μαζευτεί για την αύξηση κεφαλαίου της ΔΕΗ

τουρισμος Μπορεί και έσοδα 14 δισ. ευρώ φέτος!

Press Button Mικρές ειδήσεις και παρασκήνια από τον χώρο της ενέργειας και της οικονομίας: Σελ. 44-45

Σελ. 34

θεμα Ποιοι βλέπουν το bitcoin στα 168.000 δολάρια! Σελ. 38

auto Audi Grandsphere: «Αντίο» σε τιμόνι και πεντάλ!

Σελ. 25

Εκδότης: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜOTORI ΕΠΕ Συντακτική ομάδα: Γιάννης Κανουπάκης, Έλενα Κρίτσαλου, Αγγελική Μαρίνου, Μανταλένα Πίου, Γιάννης Σταυρόπουλος, Έφη Τσιβίκα, Χάρης Φλουδόπουλος, Τάσος Φραγκούλης, Σταύρος Χαρίτος

Σελ. 40

Σχεδίαση: Χριστίνα Μυρίλλα Ιδιοκτήτης: Εκδόσεις Μotori ΕΠΕ Δημ.Σούτσου 24Α, 11521 Αθήνα, Τηλ: 2106400281 info@businessenergy.gr ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΚΑΜΠΥΛΗ ΑΕ

4 EDITORIAL

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Βάλτε την οικονομία στα σχολεία

Τ

ην ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές η Οικονομία τελούσε εν αναμονή της αξιολόγησης του αμερικανικού οίκου S&P. H απόφαση από τη Γενική Συνέλευση της ΔΕΗ για την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου πάνω από 750 εκατ. ευρώ έχει ληφθεί και η Goldman Sachs σε έκθεσή της προβλέπει ότι ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου θα φτάσει μέχρι το τέλος του τετάρτου 3μήνου στις 1.000 μονάδες. Δεν μένουμε στα λόγια της κυβέρνησης. Ερμηνεύουμε τα «σημεία των καιρών». Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση προηγείται σταθερά στις δημοσκοπήσεις, με τη διαφορά σε σχέση με τον δεύτερο ΣΥΡΙΖΑ πάνω από 10% (Open) και ταυτόχρονα η χώρα έχει σηκώσει κεφάλι στη διεθνή διπλωματική σκηνή υπογράφοντας δύο σημαντικές αμυντικές συμφωνίες, με τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Τουρκία, που το νόμισμά της στοιχίζει για ένα δολάριο σχεδόν… δέκα λίρες, νομίζει ότι μπορεί να απειλήσει τη χώρα μας. Το περιβάλλον μοιάζει ιδανικό για τον χειρισμό πολιτικών γεγονότων και

τη δημιουργία αυτών από τον απόλυτο κυρίαρχο του παιχνιδιού, τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Εδραιώνεται η άποψη ότι ο πρωθυπουργός δεν θα τολμήσει τώρα εκλογές. Πηγές στο Μέγαρο Μαξίμου διατυπώνουν την άποψη ότι η κυβέρνηση, τώρα που η πανδημία οδεύει στο τέλος της, θα πρέπει να κυβερνήσει. Η διαχείριση κρίσεων, όπως το μεταναστευτικό, ο Covid, οι φωτιές, οι οχλήσεις του… ταραξία Τουρκία, οι πυρκαγιές, συνιστούν μεν διακυβέρνηση, όχι υλοποίηση προγράμματος δε, αυτό για το οποίο ψηφίστηκε. Η κυβέρνηση καλείται να προχωρήσει στη μείωση των ενεργειακών φόρων, σε καύσιμα και ηλεκτρική ενέργεια. Καλή η μείωση των φόρων, αλλά ακόμα καλύτερη η μείωση του ενεργειακού κόστους και η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών για τις επιχειρήσεις. Μόνο έτσι τα προϊόντα μας θα γίνουν ανταγωνιστικά. Το λέει άλλωστε και ο ΟΟΣΑ. Η κυβέρνηση καλείται να τρέξει τον τρίτο πυλώνα ασφάλισης. Για τις νέες γενιές. Αλλά και για την κινητοποίηση του εγχώριου χρήματος, που λι-

μνάζει με μηδενικά επιτόκια στις τράπεζες. Υπάρχουν χρήσιμα και αναγνωρισμένα και συνάμα προστατευμένα επενδυτικά εργαλεία για να αβγατίσουν τα λεφτά των ασφαλισμένων και των καταθετών. Πέρα από το χρήσιμο μάθημα της Σεξουαλικής Αγωγής στα σχολεία, χρήσιμο θα ήταν να ενταχθεί και το μάθημα της Οικονομίας. Όσο πιο μικρός μαθαίνεις να προφυλάσσεις τον εαυτό σου και την οικογένειά σου από τις οικονομικές κρίσεις τόσο μεγαλύτερες άμυνες θα χτίσεις. Άλλωστε, δεν το λέμε εμείς, Περιστέρης και Μυτιληναίος σε παρουσίες του το προηγούμενο διάστημα συμφώνησαν ότι με τις ενεργειακές κρίσεις δεν ξεμπερδέψαμε ακόμα. Ειδικά τώρα που νέες μορφές επενδύσεων κερδίζουν τους νέους μας, όπως το bitcoin, που μέσω μιας απλής εφαρμογής στο κινητό τηλέφωνο μπορεί κανείς να βάλει όσα χρήματα θέλει. Η γνώση είναι προστασία. Και η εκπαίδευση, το σχολείο, θα πρέπει να δείξει τον δρόμο. Η εποχή που κάθε Χριστούγεννα τα παιδιά της οικογένειας έσπαγαν τον κουμπαρά ανήκει στο παρελθόν.

κράτα και...

Όπου ακούς

ΜΕΓΑΛΟ καλάθι!

300 τυχεροί

θα κερδίσουν το καλάθι του µήνα αξίας 300€ µε την Κάνε νέα σύνδεση σε Ρεύµα ή Αέριο

Μάθε περισσότερα: fysikoaerioellados.gr/abpromo

6

άρθρο

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2021 BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021 BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

Πότε θα μπορούσαν να γίνουν φθηνές οι ΑΠΕ

Κ Της Μανταλένας Πίου

άποτε οι ΑΠΕ… μπορεί να γίνουν φθηνές και αξιόπιστες. Κάποτε… το συνολικό κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας που θα παράγεται από τα αιολικά, τα φωτοβολταϊκά, την αποθήκευση, το υδρογόνο και όποια άλλη τεχνολογία χρειαστεί για να «μετατρέπει» την ασταθή και διακοπτόμενη ενέργεια των ΑΠΕ σε σταθερή ροή ηλεκτρισμού ημέρα και νύχτα, ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών, μπορεί να έχει χαμηλό κόστος. Αυτό υποστηρίζουν άλλωστε και οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι που χαράσσουν τις πολικές για την ενέργεια. Το ερώτημα όμως είναι ένα: Mέχρι τότε τι γίνεται; Και γράφουμε τότε, γιατί κανείς μέχρι σήμερα δεν έχει καθορίσει ποια θα είναι η χρονική στιγμή που το νέο «πράσινο» σύστημα θα είναι φθηνό, ούτε τι ακριβώς σημαίνει φθηνό, δηλαδή ποια είναι η τιμή βάσης με την οποία θα συγκρίνεται η τιμή του νέου συστήματος και θα είναι χαμηλότερη. Μέχρι να ευοδωθούν αυτές οι προσδοκίεςγια κάποιους ευχολόγια- το ενεργειακό σύστημα της Ευρώπης δείχνει ευάλωτο σε κρίσεις και σε καιρικές συνθήκες. Δεν είναι τυχαίο που οι περισσότεροι αναλυτές αλλά και ο επιχειρηματικός κόσμος εκτιμούν ότι οι ενεργειακές κρίσεις θα έρχονται και θα επανέρχονται στα χρόνια της μετάβασης στην πράσινη οικονομία. Οι Βρυξέλλες έχουν βρεθεί στο στόχαστρο όχι μόνο για τις επιλογές τους -καθώς κάποιοι αμφισβητούν το μοντέλο της πράσινης ανάπτυξης και ιδιαίτερα την ταχύτητα με την οποία επιβάλλεται- αλλά και για την αβλεψία τους να εντάξουν στο πακέτο της πολιτικής τους μέτρα διαχείρισης του μόνου συμβατικού καυσίμου που επιτρέπουν να χρησιμοποιείται κατά τα χρόνια της μετάβασης, δηλαδή του φυσικού αερίου. Πολλοί επικρίνουν και την αρχιτεκτονική των αγορών του target model, ζητώντας την απο-

σύνδεση της χονδρικής τιμής ηλεκτρισμού από την οριακή, η οποία εν προκειμένω αντανακλά την ακριβότερη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο. Προτείνουν η χονδρική να διαμορφώνεται μεσοσταθμικά και από την τιμή των άλλων τεχνολογιών παραγωγής ηλεκτρισμού όπως αυτές συμμετέχουν καθημερινά στο σύστημα. Παράλληλα η τρέχουσα κρίση αναβίωσε τη συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια, όχι μόνο ως σταθερής πηγής ηλεκτρισμού αλλά και ως πράσινης ενέργειας, εφόσον δεν εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακα. Η Πολωνία αλλά και άλλες χώρες εξετάζουν πλέον σοβαρά να εντάξουν στο ενεργειακό τους μείγμα πυρηνικές μονάδες νέας γενιάς για να πετύχουν τους στόχους για το Κλίμα του 2030 και των επόμενων χρόνων. Η εγχώρια αγορά ακόμα μία φορά απέδειξε τις στρεβλώσεις της. Χωρίς μηχανισμούς αντιστάθμισης, προθεσμιακά συμβόλαια και διμερείς συμβάσεις αποδείχθηκε εξαιρετικά ευάλωτη στις τρέχουσες συνθήκες. Οι αυξήσεις στις τιμές χονδρικής περνούν σχεδόν αυτούσιες σε καταναλωτές, βιομηχανίες, επιχειρήσεις μεγάλες, μεσαίες και μικρές, υποσκάπτοντας την ανταγωνιστικότητά τους και τροφοδοτώντας ένα ρεύμα ακρίβειας και πληθωρισμού. Και βέβαια πλήττουν άμεσα τα νοικοκυριά, μειώνοντας την αγοραστική τους δύναμη και δημιουργώντας νέα κύματα ενεργειακής φτώχειας. Τα επιδόματα ηλεκτρισμού και θέρμανσης που ανακοίνωσε η κυβέρνηση μπορεί να δίνουν μία ανακούφιση, αλλά σίγουρα δεν αποτελούν τη λύση στο πρόβλημα. Ίσως να αποδειχθούν σταγόνα στον ωκεανό, μπροστά τσουνάμι των αυξήσεων. Οι εξελίξεις δείχνουν ότι χρειάζονται διαρθρωτικά μέτρα και λύσεις τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και στην εγχώρια αγορά για να αντιμετωπιστούν οι πολλαπλές αιτίες της κρίσης.

CAT ΠΟΙΟΤΗΤΑ ® CAT ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΞΙΑ ®

Τα Νέα μοντέλα Cat GC είναι σχεδιασμένα για εφαρμογές Εφεδρικής Λειτουργίας και έχουν κατασκευαστεί ώστε να παρέχουν μια ισχυρή και αξιόπιστη λύση για οικιακή ή επαγγελματική χρήση, για πελάτες που αναζητούν προσιτή ενέργεια.

8 αρθρο

BUSINESS BUSINESS ENERGY ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2021 2021

Θα πούμε τον καφέ… καφεδάκι!

Η

Του Γιάννη Κανουπάκη

ενεργειακή κρίση είναι εδώ, το ποιος την πυροδοτεί λίγο μας ενδιαφέρει, αν είναι η Αμερική, αν είναι ο Πούτιν, αν είναι οι προβληματικές Βρυξέλλες με την άστοχη πολιτική τους κ.λπ. Ο χειμώνας προβλέπεται βαρύς και κρύος από τον ευρωπαϊκό Βορρά μέχρι τον Νότο, αυτό είναι «fact»! Όλοι το έχουμε καταλάβει ότι θα αδειάσουν τα πορτοφόλια για τους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, πετρελαίου θέρμανσης και φυσικού αερίου, παρά τις όποιες επιδοτήσεις, απορροφήσεις και τις υποσχέσεις ότι δεν θα μας αφήσουν να… κρυώσουμε. Αλλά δεν χρειάζεται να υπεραναλύσουμε την ενεργειακή κρίση, την αύξηση των μεταφορικών, την έλλειψη ημιαγωγών που στέλνουν στα ύψη τις τιμές των αυτοκινήτων και όλα τα παρεπόμενα της παγκόσμιας λαίλαπας που ακολουθεί και συνδυάζεται με την πανδημία και την κλιματική αλλαγή. Αρκεί, ειδικά για εμάς τους Έλληνες, η αύξηση της τιμής του καφέ! Αυτή και μόνο χτυπάει το καμπανάκι της αρνητικής ψυχολογίας στην αγορά… Κατά τους τελευταίους 12 μήνες η χρηματιστηριακή τιμή C του καφέ -δηλαδή η τιμή του καφέ ποικιλίας αράμπικα στο ICE της Νέας Υόρκης, που καθορίζει και όλη την γκάμα της παγκόσμιας αγοράς- έχει ανέβει από το 1,07 δολάρια η λίμπρα σε 1,95 δολάρια. Μόνο τον περασμένο Ιούλιο «χτύπησε» κορυφή στα 2,08 δολάρια. Τι να λέμε τώρα; Θα ζήσουμε σκηνικά όπως αυτά που ζούσαν π.χ. οι Πολωνοί στην αλλαγή από Γιαρουζέλσκι σε Βαλέσα, όταν έκαναν ουρές για ένα λουκάνικο και μια φρατζόλα ψωμί και, αν ζητούσες καφέ, εσπρέσο, αμερικάνικο, γαλλικό, σου έφερναν ένα ίδιο ξέπλυμα για κάθε παραγγελία, με κατακάθι και κομματάκια που τα έφτυνες… Θα πείτε, μα, καλά, η Πολωνία σήμερα «πετάει» στον υπερκαπιταλισμό. Κι εμείς, όμως, που ζήσαμε από πριν την ευδαιμονία, την έχουμε χάσει από το 2011 και μετά, ψάχνοντας την ελπίδα στις δηλώσεις των αρμοδίων, σαν του κ. Στουρνάρα που εμφανίστηκε περισσότερο αισιόδοξος σε σχέση με τις υφιστάμενες προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος για την ελληνική οικονομία, σε συνέντευξή του στο Global Finance Magazine. Και που, βεβαίως, είπε ότι ανησυχεί για την πορεία του Δημόσιου Χρέους, καθώς και για τις επιπτώσεις

της πανδημίας στις τράπεζες. Μισή χαρά και πάλι μας έδωσε, κι αυτήν ακόμη μας την κουτσούρεψε στη συνέχεια, προσθέτοντας ότι η ανάκαμψη στηρίζεται κυρίως στη ζήτηση που έχει συσσωρευθεί λόγω της αναβολής δαπανών κατά την πανδημία (pent-up demand), στην έναρξη της υλοποίησης επενδυτικών σχεδίων στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και στη σημαντική αύξηση των τουριστικών εισπράξεων σε σύγκριση με το 2020. Για δε τα δημόσια οικονομικά, το 2021 ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος αναμένει «σημαντικό πρωτογενές έλλειμμα, το οποίο θα αντιστραφεί το επόμενο έτος, όταν θα έχουν αποσυρθεί τα περισσότερα από τα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης της οικονομίας». Και ασφαλώς «…ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τα επόμενα τρίμηνα εξακολουθεί να είναι η εξέλιξη της πανδημίας σε εθνικό και σε παγκόσμιο επίπεδο». Κατά τα άλλα, με τα πρωτοβρόχια εγκρίθηκε το προσχέδιο του Προϋπολογισμού 2022 με υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης για φέτος και χαμηλότερο για το 2022 σε σχέση με τις αρχικές εκτιμήσεις… Σύμφωνα με τις νέες προβλέψεις του οικονομικού επιτελείου, ο ρυθμός ανάπτυξης το 2021 θα φτάσει στο 6,1%, από 5,9% που είχε εκτιμήσει πρόσφατα και 3,6% που προέβλεπε στο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2022-2025 (ΜΠΔΣ 2022-2025). Τέλος, ύστερα από μακρά περίοδο συνεχούς ανόδου, ο δείκτης οικονομικού κλίματος παρουσίασε τον Σεπτέμβριο μικρή διόρθωση, κατά 1,5 μονάδα, και διαμορφώθηκε στις 109,7 μονάδες, όπως άλλωστε συνέβη στην Ευρωζώνη και γενικότερα την Ε.Ε. Σύμφωνα με έρευνα οικονομικής συγκυρίας του ΙΟΒΕ, η πτώση προήλθε από σημαντική εξασθένιση των επιχειρηματικών προσδοκιών στη Βιομηχανία, καθώς και από νέα υποχώρηση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης, σε συνέχεια της σχετικής αρνητικής τάσης από τον Ιούνιο. Αντίθετα, στις υπηρεσίες και στις κατασκευές σημειώθηκε σημαντική βελτίωση προσδοκιών, ενώ οριακή βελτίωση καταγράφηκε και στο λιανικό εμπόριο. Μετά απ’ όλα αυτά, λοιπόν, πάμε για καφέ, όσο προλαβαίνουμε…

ΕΝΕΡΓΕΙΑ 9

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ ΣΤΕΦΑΤΟΣ

Η εποχή του φυσικού αερίου τώρα ξεκινά ■ Θα είναι το καύσιμο που θα χρησιμοποιείται για τα επόμενα 30 χρόνια ■ Η δυνητική αξία των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Ελλάδα είναι της τάξης των 250 δισ. ευρώ (με βάση τιμές αερίου στα 60 ευρώ) Του ΤΑΣΟΥ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ

ροωθώντας τις συνέργειες μεταξύ φυσικού αερίου και ΑΠΕ μπορεί να επιταχυνθεί η ενεργειακή μετάβαση και να προσελκύσουμε επενδυτικό ενδιαφέρον» σημείωσε ο Αριστοφάνης Στεφάτος, διευθύνων σύμβουλος της ΕΔΕΥ, συμπληρώνοντας ότι «η εποχή του φυσικού αερίου τώρα ξεκινά, αφού θα χρησιμοποιείται τουλάχιστον για ακόμη 30 χρόνια». Όπως σημείωσε, το φυσικό αέριο είναι ένα προϊόν με μεγάλη υπεραξία και τα αρχικά ευρήματα των εταιρειών-παραχωρησιούχων των οικοπέδων δείχνουν ότι η δυνητική αξία των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Ελλάδα είναι της τάξης των 250 δισ. ευρώ (με βάση τιμές αερίου στα 60 ευρώ). Υποστήριξε ότι η Ελλάδα είναι πολύ καλά τοποθετημένη σε όλο το φάσμα των ενεργειακών επιλογών και προσφέρεται και για αποθήκευση ενέργειας και ΑΠΕ αλλά και στο φυσικό αέριο, με αποτέλεσμα να μπορεί κάποιος ενδιαφερόμενος επενδυτής να συνδυάσει διαφορετικές επενδύσεις. Ο κ. Στεφάτος σημείωσε ότι είναι διεθνής τάση οι μεγάλοι όμιλοι να μειώνουν το επενδυτικό ρίσκο, διαφοροποιώντας τα χαρτοφυλάκιά τους, αναπτύσσοντας τόσο επενδύσεις στο φυσικό αέριο όσο και στις ΑΠΕ και τις νέες τεχνολογίες όπως υδρογόνο και δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα. Όπως είπε «δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο κλάδος πετρελαίου και φυσικού αερίου έχει σημαντικές συνέργειες με πολλές από τις τεχνολογίες αυτές. Αναφέρω ενδεικτικά ότι το 60% της τεχνογνωσίας που χρησιμοποιείται για τα θαλάσσια αιολικά πάρκα προέρχεται από τις υπεράκτιες πλατφόρμες εξόρυξης υδρογονανθράκων, ενώ αποτελεί κοινή παραδοχή ότι το υδρογόνο μπορεί να παραχθεί και να μεταφερθεί αξιοποιώντας τις υφιστάμενες υποδομές φυσικού αερίου. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα μπορεί να προσφέρει στους επενδυτές μια μοναδική ευκαιρία να αποκομίσουν οφέλη από τα δυνητικά κοιτάσματα φυσικού αερίου, τοποθετούμενοι παράλληλα στην ανάπτυξη των νέων, πράσινων τεχνολογιών του μέλλοντος». Σχετικά με το φυσικό αέριο, σημείωσε ότι η σημερινή συγκυρία -με τις τιμές αναφοράς του φυσικού αερίου για την Ευρώπη να έχουν αυξηθεί κατά 250% από τις αρχές του χρόνου- επαναφέρει με ένταση στο προσκήνιο τον κρίσιμο ρόλο του τα επόμενα χρόνια (αν όχι δεκαετίες) ως καυσίμου-γέφυρα προς την ενεργειακή μετάβαση και καθιστά επιτακτική την ανάγκη για την

«Π

Ελλάδα να αποκτήσει σαφήνεια για τα δικά της δυνητικά αποθέματα φυσικού αερίου.Όπως είπε ο κ. Στεφάτος «η διεθνής ζήτηση για φυσικό αέριο αναμένεται να αυξηθεί σε ορίζοντα 20ετίας, λόγω του ρόλου του ως καυσίμου-γέφυρα προς τη μετάβαση σε ενεργειακά συστήματα βασισμένα σε ΑΠΕ. Κάτι που ισχύει ιδιαίτερα για την Ελλάδα, με δεδομένο ότι το ισχύον Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα προβλέπει αύξηση 40% στη ζήτηση για φυσικό αέριο. Είναι επομένως σαφές ότι το φυσικό αέριο καλείται να διαδραματίσει έναν κρίσιμο σταθεροποιητικό ρόλο για την επίτευξη των στόχων για τη μείωση των εκπομπών ρύπων. Επομένως, η χρήση του δεν ανταγωνίζεται τους στόχους για τη διείσδυση των ΑΠΕ. Δεν υπάρχει δίλημμα “φυσικό αέριο ή ΑΠΕ”. Το φυσικό αέριο είναι σημαντικός εταίρος για την ενεργειακή μετάβαση». «Τούτων λεχθέντων, σήμερα είναι ίσως πιο σημαντικό από ποτέ να αναδειχθούν τα οφέλη που θα μπορούσαν να προκύψουν για την Ελλάδα από την ”κεφαλαιοποίηση” (monetization) των δυνητικών αποθεμάτων φυσικού αερίου της. Και τούτο, διότι η ανάπτυξη του κλάδου έρευνας και ανάπτυξης κοιτασμάτων φυσικού αερίου της χώρας θα μπορούσε να συνεισφέρει στην πράσινη μετάβαση και την ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού, σε συνδυασμό με την αξιοποίηση σημαντικών οικονομικών και γεωστρατηγικών ευκαιριών» πρόσθεσε. Σχετικά με τα πλεονεκτήματα της ανάπτυξης των επενδύσεων εξόρυξης αερίου στην Ελλάδα, σημείωσε ότι είναι εκτός από το πλεόνασμα για την οικονομία, η μείωση των δαπανηρών εισαγωγών, η ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού, η θεμελίωση του ρόλου της χώρας ως ενεργειακού κόμβου και η ενίσχυση του γεωπολιτικού ρόλου της χώρας.

10

θεμα

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2021 2021 BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

Για πρώτη φορά έπειτα από 8 χρόνια επενδυτικής παρουσίας στην Ελλάδα ο κ. Πρεμ Γουάτσα θα πάρει μέρισμα!

■ Τα δύο τραπέζια που έγιναν προς τιμήν του ■ Ποιους επιχειρηματίες είδε Του ΣΤ. Κ. ΧΑΡΙΤΟΥ

O

Πρεμ Γουάτσα δεν πηγαίνει για κέρδος 10 λεπτών ανά μετοχή στην Ελλάδα, όπως είχε πράξει αντιστοίχως κατά την επένδυσή του στις ιρλανδικές τράπεζες στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας κι ενώ η κρίση «έριχνε» τη μία μετά την άλλη τις ευρωπαϊκές χώρες (Πορτογαλία, Ισπανία και βεβαίως την Ελλάδα). Ο Ινδοκαναδός επιχειρηματίας κ. Πρεμ Γουάτσα, όπως φαί-

νεται, ήρθε για να μείνει, αφού για οκτώ χρόνια, από το 2013, επιμένει και… υπομένει στις επενδύσεις του, κατέχοντας το 31,7% της Eurobank και πλειοψηφικά σε Eurolife και Grivalia. Όταν ο κ. Γουάτσα ύψωνε το ποτήρι του στο τραπέζι που οργάνωσε προς τιμήν του ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Eurolife κ. Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου (στον τελευταίο όροφο της ασφαλιστικής στην Πλατεία Κοραή), παρουσία του υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων κ. Αδωνη Γε-

ωργιάδη, του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γιάννη Στουρνάρα, του οικονομικού συμβούλου του πρωθυπουργού κ. Άλεξ Πατέλη και της διοικητικής ομάδας της Eurobank υπό τον κ. Φωκίωνα Καραβία, ήξερε ότι σε μία δύσκολη χρονιά για το ελληνικό Χρηματιστήριο αποκόμιζε κέρδος τουλάχιστον 50 εκατ. ευρώ από την επένδυσή του στην Eurobank. Οπότε όλοι ήταν ευχαριστημένοι. Μετά τις ανακεφαλαιοποιήσεις, τις αχρείαστες αναδιαρθρώσεις των ελληνικών τραπεζών,

θεμα 11

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

που έφερε το μνημόνιο του Αλέξη Τσίπρα κι ενώ σταδιακά από το 2013 ο 74χρονος Ινδοκαναδός μεγαλομέτοχος της Fairfax είχε επενδύσει περί τα 900 εκατ. ευρώ, ήρθε η ώρα στο χαρτοφυλάκιό του να σχηματιστεί η πράσινη σήμανση της ανόδου στις αποδόσεις του.

Mε στοιχεία του 2020 η Fairfax διαχειρίζεται κεφάλαια της τάξης των 75 δισ. ευρώ. Εκτός από την Ελλάδα, οι διάσημες επενδύσεις του Πρεμ Γουάτσα -για να έχουμε εικόνα του ποιοι είναι αυτοί που επενδύουν σήμερα στη χώρα μας- είναι, μεταξύ άλλων, στην BlackBerry, στην ινδική Thomas Cook, Odyssey Group κ.ά. Από τον Ιούλιο του 2019, όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας, ο κ. Γουάτσα έχει βρεθεί στη χώρα μας τρεις φορές. Τόσο αγωνιούσε για τις επενδύσεις του στην Ελλάδα, που βρέθηκε στη χώρα μας μόλις μία εβδομάδα μετά την ορκωμοσία του κ. Μητσοτάκη! Από τότε το κλίμα έχει αλλάξει σφόδρα υπέρ της χώρας μας, η κυβέρνηση χαρακτηρίζεται άκρως φιλική στις ξένες επενδύσεις, κάτι που αναγνωρίζεται πλέον διεθνώς. Ο κ. Γουάτσα αν έχει συμπεριλάβει την Ελλάδα στη βεντάλια των επενδύσεών του είναι διότι ως επενδυτής έχει το απαραίτητο χαρακτηριστικό, αυτό της αναμονής. Kι αυτό το τόνισε ο κ. Γουάτσα και στα δύο «τραπέζια» που οργάνωσαν προς τιμήν του, τόσο ο κ. Σαρρηγεωργίου όσο και ο κ. Καραβίας την επόμενη μέρα στα γραφεία της Eurobank στο επιβλητικό ακίνητο του Ιδρύματος Μποδοσάκη. Στο τελευταίο τραπέζι, μάλιστα, ο κ. Γουάτσα είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει με δέκα κορυφαίους Έλληνες επιχειρηματίες, πελάτες της Eurobank, μεταξύ των οποίων και ο κ. Ευάγγελος Μυτιληναίος, καθώς η Fairfax θεωρείται εις εκ των συστηματικών αγοραστών της μετοχής, ενώ οι πληροφορίες αναφέρουν ότι υπάρχουν άριστες προσωπικές σχέσεις μεταξύ του Έλληνα επιχειρηματία και του Ινδοκαναδού. Κάποιες πληροφορίες αναφέρουν επίσης ότι η

συμμετοχή των funds του κ. Γουάτσα στη μετοχή της Μυτιληναίος διαμορφώνεται κάτω από 10%. Ο κ. Γουάτσα έδειξε ενδιαφέρον για τα γοργά βήματα που έχει κάνει η Eurobank για να μειώσει από τον ισολογισμό της τα κόκκινα δάνεια. Ο κ. Καραβίας φέρεται ότι είπε στον κ. Γουάτσα πως η τράπεζα συνεχίζει να επιτυγχάνει τους στόχους που έχει θέσει: η κερδοφορία είναι σύμφωνη με τις προσδοκίες, ο δείκτης NPEs πέφτει σε μονοψήφιο ποσοστό, κοντά στο 8%, μέχρι το τέλος του έτους και η κεφαλαιακή θέση θα ενισχυθεί περαιτέρω, ξεπερνώντας τον αρχικό στόχο. Ο κ. Γουάτσα έδειξε ενδιαφέρον για τις δύο πρόσφατες συμφωνίες που ανακοίνωσε η τράπεζα για την ενίσχυση της παρουσίας της στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου: στη Σερβία με τη συγχώνευση της θυγατρικής με την Direktna Bank και στην Κύπρο με την απόκτηση του 12,6% της Ελληνικής Τράπεζας. Ο κ. Γουάτσα άκουσε με πολύ ενδιαφέρον τον κ. Καραβία να

λέει ότι «θα συνεχίσουμε να διερευνούμε ευκαιρίες για περαιτέρω επέκταση, οργανική και μη, των δραστηριοτήτων μας στις βασικές μας αγορές». Ταυτόχρονα, ο κ. Γουάτσα δεν γινόταν να κρύψει την ικανοποίησή του από την πρόθεση της διοίκησης της Eurobank να προχωρήσει στη διανομή μερίσματος το ερχόμενο καλοκαίρι, κάτι που σημαίνει ότι για πρώτη φορά ο κ. Γουάτσα θα δει στην πράξη η επένδυσή του στην Ελλάδα να αποδίδει. Από την άλλη, σιγή ιχθύος κρατάει η κυβέρνηση για τις νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες του Ινδοκαναδού στη χώρα μας. Ο κ. Άδωνης Γεωργιάδης, που σχεδόν συνόδευε τον κ. Γουάτσα σε κάθε βήμα του στην Αθήνα (σ.σ. τον ακολούθησε και στην κατασκευή των βιλών στα Αστέρια Γλυφάδας, project που έχει αναλάβει η Grivalia), είπε ότι ο 74χρονος fund manager θα προχωρήσει και σε νέες επενδύσεις στη χώρα μας, χωρίς ωστόσο να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.

12

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

BUSINESS BUSINESS ENERGY ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2021 2021

Ελληνική φαρμακοβιομηχανία:

Πώς θα «ξεκλειδώσουν» επενδύσεις 1,2 δισ. ευρώ Της Έφης Τσιβίκα

Σ

ημαντικό έδαφος μπορεί να κερδίσει η ευρωπαϊκή φαρμακοβιομηχανία στην παγκόσμια αγορά, μέσα από τις ανάγκες που ανέδειξε και τις συνθήκες που διαμόρφωσε η πανδημία του νέου κορωνοϊού. Η Ελλάδα μπορεί να πρωταγωνιστήσει στην άμεση περαιτέρω ενδυνάμωση του κλάδου, καθώς διαθέτει σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως η ισχυρή παραγωγική της βάση και το υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό της. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ) Θεόδωρο Τρύφων, η ευρωπαϊκή φαρμακοβιομηχανία πρέπει να κινηθεί ως μια ενιαία ισχυρή επιχειρηματική δύναμη, τόσο στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης όσο και σε αυτόν της παραγωγής και, προκειμένου να ισχυροποιηθεί στον παγκόσμιο χάρτη, είναι απαραίτητες ορισμένες προϋποθέσεις: η χρηματοδότηση από εγχώρια και κοινοτικά κονδύλια, οι ρυθμιστικές μεταρρυθμίσεις που παρέχουν κίνητρα για την ανάπτυξη φαρμάκων, καθώς και η διασφάλιση βιωσιμότητας μέσα από πολιτικές της αγοράς που ενθαρρύνουν τις επενδύσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα. Επίσης, απαραίτητη είναι η ενθάρρυνση τοπικής, περιφερειακής, ευρωπαϊκής παραγωγής, οι fast track δομικές μεταρρυθμίσεις και η χρηματοδότηση για έρευνα και ανάπτυξη που σχετίζε-

ται με παλαιότερα προϊόντα.

Νέα ευρωπαϊκή στρατηγική Είναι γνωστό ότι η πανδημία του κορωνοϊού έχει οδηγήσει σε συζήτηση για αλλαγή της φαρμακευτικής πολιτικής που ακολουθούνταν τα τελευταία χρόνια από την Ευρωπαϊκή Ένωση και η οποία οδήγησε στην εξάρτηση των συστημάτων υγείας και της φαρμακευτικής φροντίδας από τις εισαγωγές τρίτων χωρών χαμηλού κόστους, αφήνοντας ακάλυπτες σε φάρμακα ευρωπαϊκές χώρες κατά την πρώτη περίοδο της υγειονομικής κρίσης. Μιλώντας στο ευρωπαϊκό-διεθνές συνέδριο της «Medicines For Europe» και της «Ιnternational Generic & Biosimilar Medicines Association» ο πρόεδρος της ΠΕΦ υπογράμμισε πως «στο πλαίσιο της νέας ευρωπαϊκής στρατηγικής η Ευρωπαϊκή Ένωση θέτει ως προτεραιότητά της την ενίσχυση της βιοφαρμακευτικής έρευνας, τον

επαναπατρισμό της φαρμακευτικής παραγωγής στο έδαφος της Ευρώπης και την ενίσχυση των περιφερειακών ευρωπαϊκών εφοδιαστικών αλυσίδων για φάρμακα και υγειονομικό υλικό». Με αυτόν τον τρόπο «θα εξασφαλιστεί η επάρκεια φαρμάκων στην ευρωπαϊκή αγορά, ενισχύεται η ανθεκτικότητα και η θωράκιση κρίσιμων υποδομών των συστημάτων υγείας και κυρίως εξασφαλίζεται η πρόσβαση όλων των πολιτών σε φάρμακα πρώτης γραμμής και σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας».

Επενδύσεις στην Ελλάδα H εγχώρια βιομηχανία φαρμάκου έχει δρομολογήσει επενδύσεις ύψους 1,2 δισ. ευρώ για την επόμενη πενταετία, οι οποίες αφορούν στην αναβάθμιση των ερευνητικών και παραγωγικών δυνατοτήτων της φαρμακοβιομηχανίας, διασφαλίζοντας την επάρκεια της αγοράς και την πρόσβαση όλων των ασθενών σε υψηλής ποιότητας φάρ-

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ 13

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

μακα με προσιτό κόστος, ενώ οι επενδύσεις αυτές θα ενισχύσουν σημαντικά την εξαγωγική δυναμική της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας. Η χρηματοδοτική ευκαιρία του Ταμείου Ανάκαμψης, το χαμηλό κόστος κεφαλαίου, η πρόσβαση σε άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία αποτελούν μία μοναδική ευκαιρία για τη χώρα και την ελληνική φαρμακοβιομηχανία ώστε να πρωταγωνιστήσει τα επόμενα χρόνια και να εξελιχθεί σε παραγωγικό και ερευνητικό κέντρο στην Ευρώπη. Στην τοποθέτησή του στο ίδιο συνέδριο, ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων Άδωνις Γεωργιάδης σημείωσε πως «η κυβέρνηση από την αρχή της θητείας της έχει θέσει ως στόχο της την ενίσχυση της παραγωγής στη χώρα. Η Ελλάδα διαθέτει διαχρονικά ισχυρή φαρμακοβιομηχανία με σημαντικές εξαγωγές και επενδύσεις που δημιουργούν σημαντική προστιθέμενη αξία για την οικονομία», προσθέτοντας ότι «το ύψος του clawback ειδικά τα τελευταία χρόνια δεν είναι βιώσιμο». Ο υπουργός επίσης τόνισε πως «πρέπει να επιταχυνθεί η συζήτηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την επιστροφή της παραγωγής στην Ευρώπη».

Από την πλευρά του ο υπουργός Υγείας Θάνος Πλεύρης σημείωσε πως «προτεραιότητα αποτελεί η κάλυψη των ασθενών με τις αναγκαίες θεραπείες», ενώ «ο εξορθολογισμός του clawback αποτελεί στόχο της κυβέρνησης, καθώς από του χρόνου προβλέπεται ρήτρα συνυπευθυνότητας της πολιτείας για τις επιστροφές».

Συνυπευθυνότητα στο clawback Προς αυτήν την κατεύθυνση κινείται εν μέρει τροπολογία του υπουργείου Οικονομικών, που ψηφίστηκε στο τέλος Σεπτεμβρίου, η οποία, παρότι προβλέπει παράταση της ισχύος του μέτρου βάσει του οποίου οι εταιρείες υποχρεούνται να καταβάλουν από τα ταμεία τους το ποσό που υπερβαίνει την προϋπολογισθείσα δαπάνη για φάρμακα (clawback) μέχρι το 2025, διαμορφώνει και θετικές εξελίξεις. Η παράταση της ισχύος του clawback, αν και αναμενόμενη για τον κλάδο, αποτελεί αναμφισβήτητα αρνητική εξέλιξη, δεδομένου ότι το μέτρο θεσμοθετήθηκε το 2012 ως «προσωρινό» και παρατείνεται πλέον για συνολικά 13 χρόνια. Από την πρώτη εφαρμογή του, οι επι-

βαρύνσεις για τις επιχειρήσεις έχουν εκτοξευθεί, καθώς, ενώ η δαπάνη παραμένει κατά βάση σταθερή, το clawback βαίνει διαρκώς αυξανόμενο, βάζοντας «φρένο» στις επενδύσεις και διακυβεύοντας την πρόσβαση των ασθενών σε απαραίτητες θεραπείες. Είναι ενδεικτικό ότι, όπως δείχνουν τα στοιχεία του ΙΟΒΕ, για το έτος 2020 το clawback για την εξωνοσοκομειακή δαπάνη ανέρχεται στα 796 εκατ. ευρώ, ενώ, σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, το αντίστοιχο ποσό για τα νοσοκομειακά φάρμακα αναμένεται να κλείσει στα 474 εκατ. ευρώ. Το θετικό στοιχείο είναι ότι η νέα τροπολογία, η οποία εμπίπτει στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανασυγκρότησης, εισάγει μία μορφή συνυπευθυνότητας με την Πολιτεία, ικανοποιώντας ένα πάγιο αίτημα του κλάδου. Ειδικότερα, από το 2022 τίθενται όρια στην υπέρβαση της δαπάνης, πέραν των οποίων -εκτός των εταιρειών- καθίσταται υπεύθυνο και το κράτος. «Οι Θεσμοί έχουν αναγνωρίσει το δυσβάσταχτο ύψος του clawback και, έπειτα από πιέσεις ετών από τον ΣΦΕΕ, έχουν εισαγάγει μια μορφή συνυπευθυνότητας με την Πολιτεία. Ωστόσο, πρέπει να αποσαφηνιστεί ο επιμερισμός της ενίσχυσης και η βάση ενεργοποίησης της συμμέτοχης της Πολιτείας» αναφέρει στο «Business Energy» στέλεχος του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ).

Σύνδεση με το ΑΕΠ από το 2023 Με θετική ματιά βλέπει ο κλάδος το γεγονός ότι η νέα τροπολογία ενεργοποιεί τη σύνδεση του ύψους της φαρμακευτικής δαπάνης με την πορεία του ΑΕΠ της χώρας. Ειδικότερα, όπως προβλέπεται, για τα έτη 2023 - 2025 τα επιτρεπόμενα όρια δαπανών θα αναπροσαρμόζονται, αποκλειστικά βάσει της προβλεπόμενης κατ’ έτος μεταβολής του πραγματικού ΑΕΠ σε σταθερές τιμές, όπως αυτή απεικονίζεται στον προϋπολογισμό κάθε έτους. Η κατανομή των ορίων θα εξειδικεύεται ετησίως με κοινή απόφαση (ΚΥΑ) των υπουργών Οικονομικών και Υγείας. Σύμφωνα με την τροπολογία, τα όρια των δαπανών

για τα έτη 2020-2022 διαμορφώνονται ως εξής:  2,088 δισ. ευρώ για φάρμακα, τα οποία κατανέμονται σε 2,001 δισ. για την εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική περίθαλψη και 87 εκατ. για τα λεγόμενα φάρμακα υψηλού κόστους.  528 εκατ. σε νοσοκομεία του ΕΣΥ και το νοσοκομείο Παπαγεωργίου.  1,553 δισ. για δαπάνες υπηρεσιών υγείας του ΕΟΠΥΥ.

14 ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

Επανακαθορισμός εφαρμογής από το 2022 Ο εξορθολογισμός του clawback έχει ενταχθεί στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανασυγκρότησης, στο οποίο εμπίπτει και η υποχρέωση θεσμοθέτησης των ποσών απομείωσής του από το 2022 και μετέπειτα. Στο πλαίσιο αυτό, με την τροπολογία του υπ. Οικονομικών επανακαθορίζεται η εφαρμογή του μηχανισμού για το χρονικό διάστημα 2022-2025. Ειδικότερα, καθορίζεται, για καθένα από τα ανωτέρω έτη, δεσμευτικό όριο μείωσης του ποσού που εισπράττεται κατά την εφαρμογή του μηχανισμού του clawback, σε σχέση με το συνολικό ύψος του για το έτος αναφοράς (2020). Σε περίπτωση που το ποσό του clawback εκάστου έτους είναι: – μεγαλύτερο του ύψους του clawback του έτους 2020, τότε το ανώτατο όριο της φαρμακευτικής δαπάνης αυξάνεται κατά το ποσό που προσδιορίζεται για κάθε έτος (50 εκατ. ευρώ για το 2022, 150 εκατ. ευρώ για το 2023, 300 εκατ. ευρώ για το 2024, 400 εκατ. ευρώ για το 2025) και η επιπρόσθετη δαπάνη που προκαλείται σε βάρος των προϋπολογισμών των εμπλεκόμενων φορέων υγείας καλύπτεται από τον κρατικό προϋπολογισμό, – μικρότερο του ύψους του clawback του έτους 2020, τότε το ανώτατο όριο της φαρμακευτικής δαπάνης αυξάνεται κατά το ποσό της διαφοράς που προκύπτει ανάμεσα στον στόχο μείωσης (50 εκατ. ευρώ για το 2022, 150 εκατ. ευρώ για το 2023, 300 εκατ. ευρώ για το 2024, 400 εκατ. ευρώ για το 2025) και την πραγματική μείωση του clawback εκάστου έτους, και η επιπρόσθετη δαπάνη που προκαλείται σε βάρος των προϋπολογισμών των εμπλεκόμενων φορέων υγείας καλύπτεται επίσης από τον κρατικό προϋπολογισμό. Πάγιο αίτημα του κλάδου αποτελεί η αύξηση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης και η κατάργηση του clawback. Ωστόσο, απαραίτητη θεωρεί και την εφαρμογή δέσμης μεταρρυθμίσεων για τη συγκράτηση της συνολικής φαρμακευτικής δαπάνης.

BUSINESS BUSINESS ENERGY ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2021 2021

Απαραίτητες οι μεταρρυθμίσεις στον χώρο της Υγείας Η πανδημία του κορωνοϊού δοκίμασε τις αντοχές των συστημάτων Υγείας και ανέδειξε τις παθογένειές τους τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκοσμίως, ωστόσο έδωσε και την ευκαιρία για την αναδιοργάνωσή τους, σύμφωνα με τη γενική διευθύντρια της ΠΕΦ, Φαίη Κοσμοπούλου. Μιλώντας στο συνέδριο «Νοσοκομείο - Φάρμακο - Ιατροτεχνολογικός Εξοπλισμός», η κ. Κοσμοπούλου αναγνώρισε το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας έγιναν σημαντικές αλλαγές, ώστε να μπορέσουν τα νοσοκομεία και οι επαγγελματίες υγείας να αντιμετωπίσουν τους ασθενείς με Covid-19 παράλληλα με τους υπόλοιπους ασθενείς, ωστόσο, όπως τόνισε, πρέπει να υλοποιηθούν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις για να υπάρξει στην Ελλάδα ένα βιώσιμο σύστημα Υγείας. Όπως σημείωσε, βασικοί άξονες αυτών των μεταρρυθμίσεων είναι η επιτάχυνση στα προγράμματα πρόληψης, η μείωση του clawback σε προϊόντα και υπηρεσίες, ο εξορθολογισμός των δαπανών υγειονομικής περίθαλψης, ο ψηφιακός μετασχηματισμός στον χώρο της Υγείας, βασικό βήμα για τον οποίο είναι ο Ατομικός Ηλεκτρονικός Φάκελος που θα επιτρέψει και τη διασύνδεση των νοσοκομείων, η βελτίωση των υποδομών καθώς και η ενίσχυση της έρευνας για νέες θεραπείες μέσα από συνέργειες της φαρμακοβιομηχανίας με ερευνητικά κέντρα. Η κ. Κοσμοπούλου υπογράμμισε ακόμα μία φορά πως στη χώρα μας στη διάρκεια της πανδημίας η ελληνική φαρμακοβιομηχανία ενέτεινε την παραγωγή φαρμάκων, εξασφαλίζοντας όλα τα απαραίτητα φάρμακα, σε περισσότερους από τρία εκατομμύρια ασθενείς, ενώ τόνισε ότι εφόσον υλοποιηθούν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στον χώρο της Υγείας ανοίγει ο δρόμος για επενδύσεις 1,2 δισ. ευρώ από την ελλη-

νική φαρμακοβιομηχανία, γεγονός που θα προσφέρει πολλές θέσεις εργασίας, τόνωση της οικονομίας αλλά και εξασφάλιση επάρκειας φαρμάκων για τον Έλληνα ασθενή.

Με το βλέμμα στις νέες τεχνολογίες Σημειώνεται ότι οι υπέρογκες υποχρεωτικές εκπτώσεις (rebate) και επιστροφές (clawbak) έχουν «κουρέψει» τις επενδυτικές δυνατότητες, αφήνοντας πίσω τις ελληνικές επιχειρήσεις στον τομέα της τεχνολογίας και δημιουργώντας ένα ανταγωνιστικό μειονέκτημα σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης. Από το 2012 που θεσπίστηκε το clawback, επιβάλλοντας στις φαρμακευτικές επιχειρήσεις να πληρώνουν από την «τσέπη» τους την υπέρβαση του πλαφόν των δαπανών για φάρμακα, υπολογίζεται ότι τα ποσά που έχουν επιστραφεί στο κράτος συνολικά υπερβαίνουν τα 5 δισ. ευρώ., κεφάλαια που θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε επενδυτικά προγράμματα. Έτσι όπως διαμορφώνονται πλέον τα δεδομένα, πέραν των γενοσήμων και των εκτός πατέντας φαρμάκων, στα οποία παραδοσιακά δραστηριοποιούνται, για τις ελληνικές εταιρείες αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα η παρακολούθηση των εξελίξεων αναφορικά με τις νέες τεχνολογίες αλλά και ο ενεργός ρόλος τους σε αυτές, μελλοντικά. Στο πλαίσιο αυτό, όπως έχει δηλώσει ο πρόεδρος της ΠΕΦ, οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες είναι σαφώς ανοιχτές σε συνεργασίες με στόχο την παραγωγή mRNA εμβολίων και άλλων φαρμακευτικών προϊόντων της ίδιας τεχνολογίας. Επίσης, ήδη έχουν γίνει κάποιες επαφές με εταιρείες που παράγουν mRNA εμβόλια έναντι του Covid-19, με στόχο τη μεταφορά τεχνογνωσίας για την παραγωγή τους στην Ελλάδα. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν έχουν τελεσφορήσει.

ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ 15

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Γιατί δεν θα έρθει στην Ελλάδα ο βαρύς χειμώνας της ενεργειακής κρίσης ■ Η εγχώρια αγορά, στο θέμα της επάρκειας, τουλάχιστον ως τα Χριστούγεννα φαίνεται να μην ανησυχεί, λόγω των συμβολαιοποιημένων ποσοτήτων τόσο σε αέριο αγωγών όσο και σε φορτία LNG ■ Όλη η αποκαλυπτική μελέτη του Oxford Institute for Energy Studies Της ΜΑΝΤΑΛΕΝΑΣ ΠΙΟΥ

Σ

ε μείζον οικονομικό και ενδεχομένως και πολιτικό πρόβλημα για τις κυβερνήσεις των χωρών της Ευρώπης τείνει να εξελιχθεί η ενεργειακή κρίση, με τις τιμές του φυσικού αερίου και του ηλεκτρισμού να έχουν εκτοξευθεί στα ύψη, επηρεάζοντας το κόστος παραγωγής για μία σειρά προϊόντων, από τρόφιμα ως μέταλλα και επιβαρύνοντας άμεσα την τσέπη των καταναλωτών. Οι σποτ τιμές του φυσικού αερίου ΤΤF -τα συμβόλαια του ολλανδικού gas hub που λειτουργούν ως τιμή αναφοράς για την Ευρώπη- έκλεισαν την Παρασκευή 8 Οκτωβρίου

στα 87,61 ευρώ/MWh, υποχωρώντας από τα ρεκόρ των προηγούμενων ημερών - ως τα 116 ευρώ/MWh. Περίπου έναν χρόνο πριν, στις 12 Οκτωβρίου 2021, η τιμή του αερίου στο σποτ TTF έκλεινε στα 13,84 ευρώ/Mwh (!). Εντυπωσιακή ήταν και η αύξηση του κόστους των ρύπων: Aπό τότε που επικυρώθηκε η συμφωνία των 27 ηγετών των χωρών-μελών της Ε.Ε. για την περαιτέρω μείωση του στόχου εκπομπής ρύπων για το 2030, στο -55% από -40%, τον Δεκέμβριο του 2020, οι τιμές των δικαιωμάτων εκπομπής CO2 ανέβηκαν από τα 20-25 ευρώ/τόνο στα 6065 ευρώ/τόνο. Οι πρωτοφανείς αυτές αυξήσεις επιβάρυναν το κόστος του ηλεκτρισμού, που από την κλίμακα των 50-60 ευρώ/MWh τον Απρίλιο - Μάιο του 2021 έφθα-

16 ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ σε στις αρχές Οκτωβρίου να ξεπεράσει τα 200 ευρώ/ MWh στη μέση τιμή χονδρικής. Σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης η μέση τιμή χονδρικής εκτοξεύτηκε ακόμα και πάνω από τα 300 ευrώ/MWh.

Πώς άρχισε η κρίση Η μεγάλη αυτή άνοδος άρχισε με την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη μετά την πανδημία, που βρήκε την Ευρώπη με εξαιρετικά μειωμένα αποθέματα φυσικού αερίου στις αποθήκες της, μετά τη βαριά κακοκαιρία του χειμώνα 2021. Ο αργός ρυθμός αναπλήρωσης των ευρωπαϊκών αποθεμάτων, την ίδια περίοδο που οι Ασιάτες αποθεματοποιούσαν συνεχώς αέριο δίνοντας υψηλότερο πρίμιουμ στις τιμές από τους Ευρωπαίους, σε συνδυασμό με τη διαταραχή στην προσφορά λόγω Covid-19 και τη στενότητα στην παγκόσμια αγορά, μετά το κλείσιμο πολλών κοιτασμάτων το 2020, έφεραν την έκρηξη στις τιμές. Ρόλο όμως έπαιξαν και άλλοι παράγοντες. Δεν είναι τυχαίο ότι το βασικό αφήγημα των Βρυξελλών επικεντρώνεται στην πολιτική της Ρωσίας, με τις μειωμένες παραδόσεις αερίου, τις περισσότερες φορές στα ελάχιστα όρια που προβλέπουν οι σχετικές συμβάσεις. Μία τακτική που πολλοί στην Ε.Ε. συνδέουν με την προσπάθεια της Μόσχας να εξασφαλίσει τη λειτουργία του περιπετειώδους αγωγού Nord Stream 2, o οποίος θα είναι έτοιμος να μεταφέρει ποσότητες στην Ευρώπη στο τέλος του χρόνου. Ήδη η Gazporm έχει ξεκινήσει το γέμισμα του αγωγού.

Οι Ρώσοι Όσο κι αν οι Ρώσοι εκμεταλλεύτηκαν τα fundamental της ευρωπαϊκής αγοράς και επωφελήθηκαν από την άνοδο των τιμών, όπως βέβαια και όλοι οι εξαγωγείς φορτίων υγροποιημένου αερίου -ίσως και περισσότερο, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι τιμές TTF αφορούν κατά κύριο λόγο το υγροποιημένο αερίου και δευτερευόντως τις τιμές αερίου αγωγού, δηλαδή τα συμβόλαια εκείνα που είναι TTF index-, ένα μέρος της ευθύνης, όπως αρκετοί αναλυτές αναφέρουν, ανήκει και στην Ευρώπη. Όχι μόνο για τον βραδύ ρυθμό αναπλήρωσης των αποθεμάτων, αλλά και για την αρχιτεκτονική δομή των αγορών αερίου και ηλεκτρισμού σε συνδυασμό με την επιβαλλόμενη επιτάχυνση της απανθρακοποίησης, τη στιγμή που δεν έχει εξασφαλίσει -επειδή δεν υπάρχουν ακόμα- τις κατάλληλες και προσιτές λύσεις αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, που θα παρέχουν ηλεκτρική ενέργεια στο σύστημα όταν αδυνατούν οι ΑΠΕ, είτε επειδή οι ανεμογεννήτριες δεν λειτουργούν όταν δεν φυσά είτε επειδή τα φωτοβολταϊκά «σβήνουν», όταν βραδιάζει.

Στροφή Είναι σχεδόν δεδομένο ότι αν όλη η συμβατική παραγωγή ηλεκτρισμού της Ευρώπης εξαρτηθεί από το εισαγόμενο φυσικό αέριο -στις χώρες όπου δεν λειτουργούν πυ-

BUSINESS BUSINESS ENERGY ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2021 2021

Στρατηγικό απόθεμα Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάινεν σε δηλώσεις της άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο να εξεταστεί η δημιουργία στρατηγικού αποθέματος φυσικού αερίου στην Ευρώπη καθώς και μία κοινή πολιτική προμήθειας. Ωστόσο την τρέχουσα περίοδο και με την αβεβαιότητα για την εξέλιξη των τιμών του αερίου είναι εξαιρετικά δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς και σε ποιες τιμές θα δημιουργούσε κοινά στρατηγικά αποθέματα η Ε.Ε. Από τα μέσα της δεύτερης εβδομάδας του Οκτωβρίου, μετά τις δηλώσεις των Ρώσων περί της ετοιμότητας του Nord Stream 2, του δεύτερου απευθείας αγωγού που ενώνει τη Ρωσία με τη Γερμανία, να διαθέσει αέριο αλλά και τις αυξημένες αφίξεις φορτίων LNG στα τερματικά της Ευρώπης, οι τιμές του αερίου ΤΤF υποχώρησαν ελαφρά. Την ίδια περίοδο κορυφώθηκαν και οι αντιδράσεις πολλών Ευρωπαίων ηγετών, που δέχονται τις καθημερινές διαμαρτυρίες πολιτών και επιχειρήσεων για το υψηλό ενεργειακό κόστος. Προς το παρόν οι Βρυξέλλες για την ελάφρυνση των λογαριασμών ενέργειας έχουν επιτρέψει δύο κατηγορίες μέτρων: Τη χορήγηση επιδομάτων και τη μείωση των φόρων/τελών κ.λπ. Επιδοματικού χαρακτήρα, συνολικού κόστους 500 εκατ. ευρώ, είναι και βασικά μέτρα που έχει ανακοινώσει μέχρι στιγμής η ελληνική κυβέρνηση για τη μείωση της επιβάρυνσης στους λογαριασμούς ρεύματος. ρηνικοί σταθμοί- οι τιμές του αερίου θα αυξηθούν. Πολλές ηλεκτροπαραγωγικές εταιρείες σε χώρες της Ε.Ε. γύρισαν την παραγωγή τους σε άνθρακα από φυσικό αέριο για να αντιμετωπίσουν την κρίση, αφού οι υψηλές τιμές του αερίου κατέστησαν τον άνθρακα ανταγωνιστικό παρά το αυξημένο κόστος ρύπων. Από τους πρωταγωνιστές αυτές της στροφής ήταν η Γερμανία, όπου από το καλοκαίρι η ανθρακική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ξεπέρασε την παραγωγή από φυσικό αέριο. Πρόκειται για μία τάση που συνεχίζεται ως σήμερα και που ως έναν βαθμό την είδαμε και στη χώρα μας, με την είσοδο αρκετών λιγνιτικών μονάδων στο σύστημα από τα μέσα Σεπτεμβρίου και μετά, παρότι η ζήτηση, λόγω εποχής, δεν ήταν ιδιαίτερα αυξημένη. Αρκετές χώρες της Ε.Ε. έχουν ζητήσει από τις Βρυξέλλες θεσμικές παρεμβάσεις στο καθεστώς λειτουργίας των αγορών ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου. Το βασικό τους αίτημα ήταν να αποσυνδεθεί είτε η τιμή χονδρικής του ηλεκτρισμού από την τιμή TTF του φυσικού αερίου, που διαμορφώνει την οριακή τιμή συστήματος στις αγορές, είτε να αποσυνδεθεί η μέση χονδρική τιμή ηλεκτρισμού από την οριακή τιμή. Μέχρι στιγμής η Ε.Ε. δεν έχει δεχθεί καμία από αυτές τις παρεμβάσεις.

Συμπτωματικά Ωστόσο, παρά τη διόρθωση στις τιμές του φυσικού αερίου

ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ 17

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

που άρχισε να παρατηρείται μετά τις 5-6 Οκτωβρίου -συμπτωματικά μετά τη σύνοδο των υπουργών Περιβάλλοντος- Ενέργειας της Ε.Ε. και του Eurogroup-, οι αγορές δεν κρύβουν την ανησυχία τους, ενόψει της χειμερινής περιόδου. Ένας βαρύς χειμώνας είναι ικανός να εκτοξεύσει σε πρωτοφανή επίπεδα τις τιμές. Άλλωστε οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι η ουσιαστική αποκλιμάκωση θα αρχίσει μετά τον Απρίλιο του 2021, χωρίς κανείς να πιστεύει ότι οι τιμές του αερίου μπορεί ακόμα και τότε να επανέλθουν στα προ κρίσης επίπεδα. Φόβοι έχουν εκδηλωθεί και για την επάρκεια αερίου. Πάντως, η εγχώρια αγορά στο θέμα της επάρκειας τουλάχιστον ως τα Χριστούγεννα φαίνεται να μην ανησυχεί, λόγω των συμβολαιοποιημένων ποσοτήτων τόσο σε αέριο αγωγών όσο και σε φορτία LNG. Πληροφορίες αναφέρουν ότι πλέον το αέριο μέσω αγωγών που εισάγει η χώρα, από την Gazprom και την κρατική εταιρεία του Αζερμπαϊτζάν Socar μέσω του αγωγού ΤΑΡ, είναι πλέον φθηνότερο από τις εισαγωγές LNG, οι οποίες το 2020 ήταν πιο ανταγωνιστικές.

Η αποκαλυπτική μελέτη του Oxford Institute for Energy Studies που παρουσιάζει το «B.E.» Σε μελέτη για τη δομή της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού

αερίου, τις προκλήσεις και τις τιμές, το Oxford Institute for Energy Studies επισημαίνει ότι το LNG είναι ουσιαστικά το «οριακό» καύσιμο, το οποίο πρέπει να χρησιμοποιείται όταν η ευρωπαϊκή παραγωγή και οι εισαγωγές αερίου αγωγών έχουν φτάσει τη μέγιστη δυναμικότητά τους. Ο βαθμός στον οποίο η Ευρώπη «χρειάζεται» υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) καθορίζεται επομένως από το χάσμα μεταξύ της ζήτησης και των άλλων μορφών προσφοράς. Ωστόσο, από τις αρχές του 2021 έως τον Αύγουστο, η ευρωπαϊκή παραγωγή φυσικού αερίου μειώθηκε όπως και οι προμήθειες αγωγών από τη Ρωσία και τη Νορβηγία. Η αύξηση των ροών από το Αζερμπαϊτζάν και τη Βόρεια Αφρική δεν κατάφερε να αντισταθμίσει την πτώση, οδηγώντας σε αύξηση της ζήτησης για LNG.

Τέσσερις διαδρομές Η μεγαλύτερη μείωση των εισαγωγών αερίου αγωγών προς την Ευρώπη προήλθε από τις ρωσικές ροές. Το πρώτο οκτάμηνο του 2021 εισήλθαν από τη Ρωσία 99,0 bcm, έναντι 118,3 bcm κατά το χρονικό διάστημα από τον Ιανουάριο ως τον Αύγουστο του 2019. Υπάρχουν τέσσερις διαδρομές παράδοσης των ρωσικών ροών προς την Ευρώπη:  Ο αγωγός Nord Stream από τη Ρωσία στη Γερμανία κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα.  Ο αγωγός Yamal-Europe από τη Ρωσία στη Γερμανία μέσω Λευκορωσίας (που ανήκει στην Gazprom) και την Πολωνία (όπου η Gazprom πραγματοποιεί κρατήσεις σε δημοπρασίες που διεξάγονται από τον πολωνικό Διαχειριστή, GazSystem).  Διαμετακόμιση μέσω Ουκρανίας.  Παραδόσεις στη Νοτιοανατολική Ευρώπη μέσω του αγωγού Turkish Stream και της Τουρκίας, στα σύνορα Τουρκίας - Βουλγαρίας. Από τη δίοδο αυτή πραγ-

ματοποιούνται και οι ελληνικές εισαγωγές αερίου. Ο αγωγός Nord Stream λειτούργησε πλήρως κατά το πρώτο οκτάμηνο, παρουσιάζοντας μάλιστα οριακή αύξηση (+0,26 bcm) μεταξύ 2019 και 2021. Ο αγωγός Turkish Stream, ο οποίος άρχισε να λειτουργεί τον Ιανουάριο 2020, προμηθεύει την τουρκική αγορά και παραδίδει φυσικό αέριο στα σύνορα Τουρκίας - Βουλγαρίας. Από εκεί, το ρωσικό αέριο παρέχεται στη Βουλγαρία, την Ελλάδα, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία - αγορές που στο παρελθόν εξυπηρετούντο μέσω της Ουκρανίας. Οι παραδόσεις ρωσικού φυσικού αερίου στις τέσσερις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (χωρίς την Τουρκία), όπως μετρήθηκαν στα σύνορα Τουρκίας - Βουλγαρίας, ήταν 7,7 bcm τον Ιανουάριο Αύγουστο 2021 από μηδέν το 2019. (Η σύγκριση δεν είναι εφικτή γιατί το 2019 οι ρωσικές ροές στη ΝΑ Ευρώπη ακολουθούσαν άλλη διαδρομή). Στη διαδρομή Yamal-Ευρώπη, οι ροές μειώθηκαν ορι-

ακά (-0,1 bcm) μεταξύ Ιανουαρίου - Αυγούστου 2019 και Ιανουαρίου - Αυγούστου 2021. Στις αρχές Αυγούστου, όμως, οι ροές προς την Ευρώπη ήταν αδύναμες. Τότε σημειώθηκε και η πυρκαγιά σε εργοστάσιο επεξεργασίας συμπυκνωμάτων αερίου στη Βορειοδυτική Σιβηρία, που επηρέασε την Gazprom και τις εξαγωγές της στη συγκεκριμένη διαδρομή. Οι ροές σε αυτόν τον αγωγό μεταφοράς επέστρεψαν σε πλήρη χωρητικότητα στις 14 Σεπτεμβρίου - δύο εβδομάδες αργότερα. Το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης των ρωσικών ροών προς την Ευρώπη το 2021 σε σύγκριση με το 2019 συνέβη μέσω της Ουκρανίας. Τον Ιανουάριο - Αύγουστο του 2019 η ρωσική διέλευση προς την Ευρώπη (εκτός Τουρκίας) μέσω Ουκρανίας ανήλθε σε 53,2 bcm, ενώ την ίδια περίοδο το 2021 ήταν 26,1 bcm πτώση 27,1 bcm. Ακόμα και αν συνυπολογίσουμε τις ροές μέσω του Turkish Stream, εξακολουθεί να υπάρχει καθαρή μείωση 19,4 bcm.

18 ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ

BUSINESS BUSINESS ENERGY ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2021 2021

Ε.Ε και Ηνωμένο Βασίλειο Η ευρωπαϊκή παραγωγή αερίου (Ε.Ε. και Ηνωμένο Βασίλειο) κατά το χρονικό διάστημα Ιανουαρίου-Αυγούστου 2021 ανήλθε σε 39,9 bcm, από 52,4 bcm, κατά την ίδια περίοδο το 2019 (-12,5 bcm). Μέρος αυτής της πτώσης έχει προσωρινό χαρακτήρα, καθώς η παραγωγή αερίου στο Ηνωμένο Βασίλειο επηρεάστηκε ιδιαίτερα από την προγραμματισμένη συντήρηση εγκαταστάσεων, που καθυστερούσε από το καλοκαίρι του 2020. Η παραγωγή αερίου στις Κάτω Χώρες συνέχισε επίσης να μειώνεται το οκτάμηνο (-2,8 bcm) σε σχέση όχι μόνο με τα επίπεδα του 2020 αλλά και του 2019. Οι κύριοι προμηθευτές της Ε.Ε. είναι η Νορβηγία, η Ρωσία, η Βόρεια Αφρική (Αλγερία & Λιβύη) και το Αζερμπαϊτζάν. Οι εισαγωγές από το Αζερμπαϊτζάν τον Ιανουάριο - Αύγουστο του 2021 ήταν 4,5 bcm υψηλότερες από την αντίστοιχη περίοδο του 2019, λόγω της έναρξης λειτουργίας του αγωγού του TAP, από τον Δεκέμβριο του

Οι λόγοι Το ερώτημα που έχει τεθεί επανειλημμένα είναι γιατί η Gazprom δεν έκανε κράτηση περισσότερης χωρητικότητας μέσω της Ουκρανίας, προκειμένου να εισρεύσουν σημαντικοί πρόσθετοι όγκοι στην Ευρώπη. Ένας λόγος είναι ότι οι ροές φυσικού αερίου στα σύνορα Ρωσίας - Ουκρανίας διέπονται από συμφωνία διασύνδεσης μεταξύ των δύο συστημάτων μεταφοράς των δύο χωρών, η οποία δεσμεύει τα δύο μέρη να παρέχουν σταθερή χωρητικότητα 125 mmcm/d. Δεδομένου ότι η Gazprom είχε ήδη κάνει κράτηση 109,6 mmcm/d διαμετακόμισης μέσω Ουκρανίας, ο ουκρανικός Διαχειριστής πρόσφερε τη διαφορά (15 mmcm/d) σε κανονικούς πλειστηριασμούς χωρητικότητας. Έχει υποστηριχθεί ότι η Gazprom σκόπιμα «συγκρατεί» τους όγκους προς την ευρωπαϊκή αγορά προκειμένου να διατηρήσει τις υψηλές τιμές που αποδεικνύονται προσοδοφόρες τόσο για το χαρτοφυλάκιο μακροπρόθεσμων συμβάσεων με την Ευρώπη όσο και για τα λοιπά συμβόλαια παράδοσης (ημερήσια, μηνιαία, προθεσμιακά). Η Gazprom Export αναφέρει ότι το 87% των εξαγωγικών πωλήσεών

της είναι συνδεδεμένες με το TTF Index. Tην ίδια χρονική περίοδο η γερμανική ρυθμιστική αρχή ετοιμάζεται να λάβει τις αποφάσεις της για το καθεστώς που θα διέπει τον αγωγό Nord Stream 2. Ωστόσο, είναι πιθανό η Gazprom να μη διέθετε τους εφεδρικούς όγκους για να στείλει στην ευρωπαϊκή αγορά spot, πέρα από τις μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις συμβολαίου της, καθώς την ίδια χρονική περίοδο έπρεπε και εκείνη να αναπληρώσει τα ρωσικά αποθέματα, να αναπληρώσει τα δικά της αποθέματα για τις ροές του χειμώνα στην Ευρώπη, να καλύψει τη ζήτηση από τα ευρωπαϊκά μακροπρόθεσμα συμβόλαια και να βρει επιπλέον όγκους για την ευρωπαϊκή αγορά spot. Οι εισαγωγές υγροποιημένου αερίου στην Ευρώπη μειώθηκαν επίσης κατά 7,8 δισεκατομμύρια κυβικά εκατοστά τον Ιανουάριο - Αύγουστο του 2021, σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2019. Αυτό οφειλόταν κυρίως στο γεγονός ότι τα φορτία ΥΦΑ επαναπροσανατολίστηκαν από την Ευρώπη στην Ασία, όπου κυριαρχούσαν υψηλότερες τιμές στις σποτ αγορές LNG. Η συνολική μείωση της προσφοράς

(από αγωγούς και LNG) προς την ευρωπαϊκή αγορά το οκτάμηνο Ιανουαρίου - Αυγούστου 2021 ήταν 29,4 bcm., ενώ η ζήτηση κατά την ίδια χρονική περίοδο του 2021 (316,8 bcm) ήταν στην πραγματικότητα 1,0 bcm υψηλότερη από την αντίστοιχη περίοδο του 2019. Επομένως, το «κενό» μεταξύ 2019 και 2021 που έπρεπε να καλυφθεί ήταν 30,4 bcm. Αυτό το κενό καλύφθηκε από την εξέλιξη παραδόσεων φορτίων και την ανάληψη αποθεμάτων από τις αποθήκες. Το 2021 οι εισαγωγές LNG είχαν στόχο να τροφοδοτήσουν την αυξανόμενη ζήτηση και την αναπλήρωση των αποθεμάτων που είχαν πέσει στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 10 χρόνων. Ως εκ τούτου, η τιμή των φορτίων υγροποιημένου αερίου -ως «οριακό καύσιμο»- είχε καθοριστικό αντίκτυπο στις τιμές του ευρωπαϊκού gas hub. Καθώς οι τιμές στο ολλανδικό gas hub αυξήθηκαν σε μια προσπάθεια να προσελκύσουν φορτία ΥΦΑ, οι άμεσοι αγοραστές ήταν υποχρεωμένοι να πληρώσουν όλο και μεγαλύτερο ασφάλιστρο για να εξασφαλίσουν τα φορτία τους.

ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ 19

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

2020. Οι εισαγωγές από τη Βόρεια Αφρική στην Ισπανία και την Ιταλία αυξήθηκαν από 17,3 bcm (2019) σε 26,1 bcm (2021) - αύξηση 8,8 bcm.

Εισαγωγές Αντίθετα, οι εισαγωγές από τη Νορβηγία τον Ιανουάριο - Αύγουστο του 2021 ήταν 3,1 bcm χαμηλότερες από την αντίστοιχη περίοδο του 2019. Το ένα τρίτο αυτής της μείωσης αφορούσε τις νορβηγικές ροές προς το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά τα δύο τρίτα αυτής της πτώσης αφορούσαν στις ροές προς την ηπειρωτική Ευρώπη (Γερμανία, Ολλανδία, Βέλγιο και Γαλλία).

Ουκρανία Το 2019, η διαμετακόμιση αερίου μέσω της Ουκρανίας εξακολουθούσε να διέπεται από την εικοσαετή σύμβαση διαμετακόμισης Ρωσίας - Ουκρανίας 20092019. Η συμφωνία εκείνη παρείχε ουσιαστικά στην Gazprom

τη δυνατότητα να αποστείλει όσες ποσότητες ήθελε μέσω της Ουκρανίας. Τον Δεκέμβριο του 2019 οι δύο πλευρές υπέγραψαν μια νέα σύμβαση διαμετακόμισης, βάσει της οποίας η Gazprom προκράτησε 178 mmcm/d (65 bcm ετησίως) χωρητικότητας για το 2020 και 109,6 mmcm/d (40 bcm ετησίως) χωρητικότητας για την περίοδο 2021-2024. Εάν η Gazprom θέλει οποιαδήποτε επιπλέον χωρητικότητα πέραν των ορίων αυτών, πρέπει να τις κλείσει σε δημοπρασίες χωρητικότητας. Τους πρώτους οκτώ μήνες του 2021, η Gazprom το έκανε: Κράτησε ένα εφάπαξ 41,2 mmcm/ημέρα για τον Ιανουάριο 2021 και στη συνέχεια περίπου 15 mmcm/d πρόσθετης χωρητικότητας για κάθε μήνα από Φεβρουάριο έως Αύγουστο. Οι πραγματικές φυσικές ροές από τη Ρωσία στην Ουκρανία κυμάνθηκαν στην αρχή του έτους, αλλά από τα μέσα Μαρτίου έως τα τέλη Αυγούστου ήταν σταθερές, περίπου στα 124 mmcm/d (ισοδύναμο λίγο πάνω από 45 bcma).

Τι μέτρα αποφάσισε η κυβέρνηση για τη στήριξη των εισοδημάτων εν μέσω ενεργειακού κυκεώνα 1ον. Το κράτος ενισχύει την έκπτωση ηλεκτρικού ρεύματος, με διπλασιασμό αυτής μέχρι το τέλος του έτους, και με ιδιαίτερη πρόνοια για τα νοικοκυριά που λαμβάνουν κοινωνικό τιμολόγιο. Το συνολικό κόστος της έκπτωσης υπολογίζεται στα 326 εκατ. ευρώ.

2ον. Το κράτος ενισχύει το επίδομα θέρμανσης, με διεύρυνση των εισοδηματικών και περιουσιακών κριτηρίων ένταξης σε

αυτό. Έτσι, το ύψος του επιδόματος αυξάνεται κατά 36% για τα νοικοκυριά χωρίς τέκνα, κατά 49% για τα νοικοκυριά με ένα τέκνο, κατά 59% για τα νοικοκυριά με δύο τέκνα και κατά 68% για νοικοκυριά με τρία τέκνα. Το επίδομα για κάθε τέκνο προσαυξάνεται κατά 20%, αντί για 10% που ίσχυε έως σήμερα, και το ελάχιστο επίδομα αυξάνεται στα 100 ευρώ, από 80 ευρώ.

Ο αριθμός των νοικοκυριών που θα αιτηθούν και θα λάβουν την ενίσχυση για την κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης εσωτερικής καύσης, φυσικού αερίου, υγραερίου, καυσόξυλων και βιομάζας, λαμβάνοντας υπόψη τη διεύρυνση των κριτηρίων, αναμένεται να ξεπεράσει το 1.000.000 ευρώ. Το συνολικό κόστος του επιδόματος υπολογίζεται στα 168.000.000 ευρώ.

20 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Η Ελλάδα με γαλλικά φτερά στη δίνη των παγκόσμιων ανακατατάξεων ■ Τρόποι εξεύρεσης νέων διεθνών ισορροπιών ■ Συρράξεις, συμμαχίες, συνασπισμοί κρατών ■ Ο αγώνας για το καινούργιο παγκόσμιο status qvo εξελίσσεται με αμείωτη ένταση

Α

νακατατάξεις στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, την Αυστραλία, τη μονή αγγλοσαξονική χώρα που τρόποι εξεύρεσης νέων διεθνών ισορροθα αποτελέσει τη βάση της ανάσχεσης της Κίνας. πιών, συρράξεις, συμμαχίες, εδαφικές Εξ ου και θα γίνει νέο μέλος του πολύ κλειστού ανακατατάξεις, συνασπισμοί κρατών και κλαμπ έξι κρατών που κατέχουν πυρηνικά υποο αγώνας για το καινούργιο παγκόσμιο status βρύχια. qvo εξελίσσονται με αμείωτη ένταση. Το δόγμα της σημερινής διακυβέρνησης του Τζο «Pacta sunt servanda» Του Μπάιντεν ξεκάθαρο από την αρχή, «η Αμερική Το πρώτο βήμα έγινε. Το δεύτερο βήμα είναι οι Αναστάσιου επιστρέφει στον κόσμο», χαρακτηρίζει την Κίνα αντιδράσεις που υπήρξαν από τη Γαλλία να καΓεώργα αρχικά ως τον κυριότερο ανταγωνιστή της και επιτευναστούν. Διαχρονικό εργαλείο επίλυσης προκεντρώνει τις δυνάμεις της στην ανάσχεσή της, ενώ στις βλημάτων στη διπλωματία είναι οι διαπραγματεύσεις. Το κατά τόπους περιφερειακές ενότητες ορίζει περιφερειακές συμβόλαιο που είχε υπογράψει η Γαλλία με την Αυστραλία, δυνάμεις και συμμαχίες με απώτερο σκοπό να διαχειρίζο- ύψους 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων, για πυρηνοκίνητα νται αυτές την ισορροπία των περιφερειακών συστημάτων υποβρύχια «Barracuda», τεράστιο. Οι δε Λατίνοι λέγανε και να δαπανήσουν και τους ανάλογους πόρους για να το «pacta sunt servanda», δηλαδή οι συμφωνίες πρέπει να πραγματοποιήσουν αυτό. τηρούνται, αλλιώς υπάρχει αναξιοπιστία και τίποτα δεν Η AUKUS επιβεβαιώνει αυτή την κατεύθυνση. Αποτελείται μπορεί να λειτουργήσει. ακριβώς από τον «διαχρονικά κλασικό πυρήνα του αγγλο- Αποτέλεσμα της διαδικασίας μέχρι στιγμής, η αναγνώριση σαξονικού μπλοκ ΗΠΑ - Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και από του ηγετικού ρόλου του Παρισιού στην Ανατολική Μεσό-

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

γειο αλλά και στη ζώνη του Σαχέλ όπως και στη Β. Αφρική, και η στήριξη στην ηγετική παρουσία της Γαλλίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Επομένως με τη σιωπηρή συγκατάθεση της Ουάσιγκτον, αλλά σαφώς με δήλωση της εκπροσώπου Τύπου του Λευκού Οίκου κ. Ψάκι -«ετοιμάζουμε την ανανέωση της δικής μας συμφωνίας με την Ελλάδα»-, φαίνεται η αίσθηση της δύσκολης παραχώρησης. Της παραχώρησης στη Γαλλία να υπογράψει συμφωνία με την Ελλάδα. Με το άρθρο 2, την αμυντική και σε θέματα ασφάλειας συμμαχία, αλλά και την αλληλοϋποστήριξη σε πιθανή παραβίαση της κρατικής οντότητας του ενός η άλλου κράτους.

Σε ψηφιακή εποχή το Π.Ν. Συγχρόνως η χώρα μας παραλαμβάνει 3 συν 1 φρεγάτες Belharra, περνώντας το Π.Ν. στην ψηφιακή εποχή. Ενώ με τους Αster 30 και την εμβέλεια των 120 χιλιομέτρων πράγματι ο Ελληνικός Στόλος αποκτά αντιαεροπορική άμυνα περιοχής. Πιο συγκεκριμένα, πέρα από τα γαλλικά Rafale και τις 3+1 φρεγάτες Belharra, η Ελλάδα περιμένει και 3 κορβέτες Gowind, που μένει να διευκρινιστεί για το αν θα ναυπηγηθούν σε ελληνικά ναυπηγεία. Η χώρα μας εντάσσεται σε μια γαλλική κοινότητα κρατών και συμμαχιών, που σίγουρα αποτελεί και ισχυροποίηση αλλά και αναβάθμιση της διπλωματίας αλλά και της γεωπολιτικής θέσης της χώρας μας. Το ίδιο ισχύει για τα ευρωπαϊκά ζητήματα. Όπως και για την Ανατολική Μεσόγειο, ήδη η γαλλική Total μαζί με τους Αμερικανούς αποφάσισαν τη συνέχιση των ερευνών στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, όμως πρόκειται για κανονική πειρατεία, με την Τουρκία να επικαλείται παράτυπη NAVTEX που εξέδωσε για δήθεν ναυτικές ασκήσεις στην περιοχή που θα εκτελούσε τις εργασίες του για τον αγωγό EastMed το ερευνητικό σκάφος «Nautical Geo», εκ μέρους της Κύπρου, της Ελλάδας και του Ισραήλ. Λίγο πιο πέρα, εντός της ελληνικής ΑΟΖ, διεξάγεται η άσκηση «Ευνομία» με τη συμμετοχή ναυτικών και εναέριων μέσων από Ελλάδα, Γαλλία και Ιταλία. Σημαντικό είναι να τονίσουμε πως η αγορά της ενέργειας έχει τους δικούς της κανόνες, το φυσικό αέριο οδεύει προς δυσθεώρητες τιμές, ο χειμώνας προβλέπεται δύσκολος, οπότε η εξεύρεση νέων κοιτασμά-

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 21

Διπλωματική επιτυχία «Το να υπερασπίζεσαι την Ελλάδα σημαίνει στην πραγματικότητα να υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου: μια κάποια ιδέα του πολιτισμού. Το Μεσολόγγι είναι οι νέες Θερμοπύλες και οι Έλληνες εξεγερμένοι οι νέοι Λεωνίδες, ένας σκοπός που παραμένει πάντοτε επίκαιρος». Ο Εμμανουέλ Μακρόν επικαλέστηκε αυτόν τον «πνευματικό και πολιτικό αγώνα», θεμελιακό συστατικό στην οικοδόμηση της ευρωπαϊκής και διεθνούς κοινής γνώμης. Θεωρώ πως η μοναδική, τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αμυντική και όχι μόνο συμφωνία με τη Γαλλία είναι μια διπλωματική επιτυχία της χώρας μας και με αυτόν τον τρόπο πρέπει να την αντιμετωπίσουμε.

των αποτελεί άμεση προτεραιότητα. Επομένως ενεργειακά αναβαθμιζόμαστε, αφού αποτελούμε μέρος του ενεργειακού σχεδιασμού της Γαλλίας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ και οι ανακοινώσεις των εταιρειών, όπως αναφέρουν πηγές, επιβεβαιώνουν το επενδυτικό ενδιαφέρον της εταιρείας στον τομέα της έρευνας και εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων στη χώρα μας. Υπενθυμίζεται ότι η Total είναι διαχειριστής (operator) κοινοπραξίας που συμπληρώνεται από την αμερικανική ExxonMobil και τα Ελληνικά Πετρέλαια και έχει μισθώσει τα δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης πιθανών κοιτασμάτων φυσικού αερίου στις θαλάσσιες παραχωρήσεις «Δυτικά της Κρήτης» και «Νοτιοδυτικά της Κρήτης». Πληροφορίες θέλουν την κοινοπραξία να προγραμματίζει τον Οκτώβριο την εκκίνηση σεισμικών ερευνών στις δύο περιοχές, υλοποιώντας με τον τρόπο αυτόν τις συμβατικές της υποχρεώσεις με το Ελληνικό Δημόσιο και τις ΗΠΑ. Η Κύπρος αποκτά έναν ισχυρό σύμμαχο με λόγο και ρόλο στην περιοχή, ενώ η Τουρκία πλέον βλέπει τη «Γαλάζια Πατρίδα» να μετατρέπεται σε κεφάλαιο ελληνικής τραγωδίας. Υπάρχει ήδη αμυντική συμφωνία Γαλλίας - Κύπρου. Τέλος, στη Λιβύη συγκλίνουμε με έναν στρατηγικό παίκτη, ο οποίος αντιτίθεται στα σχέδια της Τουρκίας, είναι ξεκάθαρα ενάντια στο Τουρκολιβυκό Σύμφωνο και στη μη αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων.

22 ΕΝΕΡΓΕΙΑ

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Γιατί οι αντιδράσεις της αγοράς είναι αντιφατικές από την έκπτωση 15% της ΔΕΠΑ

■ Τι σημαίνει η έκπτωση σε αριθμούς

Του ΣΤ. Κ. ΧΑΡΙΤΟΥ

ΔΕΠΑ ανακοίνωσε ότι σε συνεργασία με το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα εκπονήσει σχέδιο, με το οποίο θα απορροφήσει κατ’ ελάχιστον το 15% των ανατιμήσεων στο φυσικό αέριο και ότι τις επόμενες ημέρες η εταιρεία θα συνεργαστεί με όλους τους ιδιώτες παρόχους για την οριστικοποίηση των όρων, της διαδικασίας, αλλά και του μηχανισμού πιστοποίησης, ώστε να εξασφαλιστεί ότι η μείωση κατά 15% των αυξήσεων στην τιμή του φυσικού αέριου θα φτάσει στους τελικούς οικιακούς καταναλωτές. Τις επόμενες ημέρες που ακολούθησαν

H

όλες οι εταιρείες προμήθειας που είναι πελάτες της ΔΕΠΑ την ενημέρωσαν για το σύνολο των οικιακών πελατών τους, και για τις ποσότητες αυτές που τους δίνουν θα μπορούν να πάρουν μείωση 15% στην αύξηση της τιμής του αερίου. Θα πρέπει ακολούθως να στηθεί ένας μηχανισμός πιστοποίησης, ώστε να φαίνεται στα τιμολόγια των καταναλωτών η έκπτωση που θα τους γίνει από τη ΔΕΠΑ.

Οι πρώτες αντιδράσεις Στο νέο, οι αντιδράσεις της αγοράς ήταν αντιφατικές, καθώς άλλοι πιστεύουν ότι θα επωφεληθούν από τη μείωση αυτή, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι αν και θεωρητικά μειώνει ελαφρώς το κόστος για

τους οικιακούς καταναλωτές, πρόκειται για μηδαμινή διαφορά που απλώς αποτελεί προβολή της εμπορικής πολιτικής της ΔΕΠΑ και της θυγατρικής της, Φυσικό Αέριο Ελληνική Εταιρεία Ενέργειας. Σημειώνεται ότι οι εταιρείες προμήθειας-πελάτες της ΔΕΠΑ έχουν διαφορετικούς προμηθευτές και όχι μόνο τη ΔΕΠΑ, και κάποιοι θεωρούν ότι η μείωση αυτή είναι τόσο μικρή που ουσιαστικά αποτελεί διαφήμιση της εμπορικής πολιτικής της ΔΕΠΑ. «Για εμάς η ελάφρυνση είναι της τάξης… των 30.000 ευρώ» σημειώνεται από εταιρεία προμήθειας. «Γιατί; Για να τη διαφημίζουμε; Προτιμάμε να δώσουμε 60.000 ευρώ εμείς στη ΔΕΠΑ και να διαφημίζει αυτή εμάς» σημειώνει χαρακτη-

ενεργεια 23

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

ριστικά εκπρόσωπος εταιρείας προμήθειας. Κάποιοι άλλοι καθετοποιημένοι όμιλοι, που κάνουν οι ίδιοι εισαγωγές LNG, δεν προμηθεύονται αέριο από τη ΔΕΠΑ, σημειώνουν ότι η δική τους εμπορική πολιτική είναι εξίσου ελκυστική και δεν θα υπάρξει διαφορά στις τελικές τιμές. Τονίζεται ότι φέτος, λόγω των αυξημένων τιμών LNG, το μερίδιο της ΔΕΠΑ που προμηθεύεται αέριο μέσω αγωγών έχει αυξηθεί στην αγορά χονδρικής και η ΔΕΠΑ Εμπορίας παρουσιάζει σημαντική αύξηση οικονομικών μεγεθών.

Η αύξηση και η απορρόφηση του 15% σε αριθμούς Το φυσικό αέριο διατίθεται στην αγορά σε διπλάσια τιμή από πέρυσι (πάνω από 8 ευρώ/MWh έναντι 4,5 ευρώ/MWh), με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα. Η συνολική κατανάλωση που καταγράφηκε από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις μέσω των δικτύων διανομής στο πρώτο εξάμηνο ήταν 7,60 TWh ή 1,4 MWh τον μήνα. Το έξτρα κόστος με βάση την αύξηση 3,5 ευρώ ανά MWh ανέρχεται σε 4,9 εκατ. τον μήνα για επιχειρήσεις και οικιακούς καταναλωτές. Η έκπτωση 15% θα εφαρμοστεί σε μικρό μέρος αυτού του ποσού, αφού αφορά μόνο τους οικιακούς καταναλωτές.

Το γεωπολιτικό μπρα ντε φερ συνεχίζεται Εν τω μεταξύ, το διεθνές περιβάλλον για τις τιμές αερίου παραμένει ανησυχητικό και ορατότητα για το πώς θα εξελιχθούν οι τιμές δεν υπάρχει. Λίγες ώρες μετά τη δήλωση του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν ότι η Ρωσία «είναι έτοιμη να συμβάλει στη σταθεροποίηση της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας ενισχύοντας τις ροές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη» και την αποκλιμάκωση που αυτή επέφερε στις τιμές του φυσικού αερίου, η Μόσχα ζητάει τώρα έμμεσα ανταλλάγματα για να προσφέρει περισσότερο φυσικό αέριο. Ο Ρώσος υπουργός Ενέργειας Αλεξάντερ Νόβακ τονίζει πως η έγκριση και πιστοποίηση του υποθαλάσσιου αγωγού Nord Stream 2 μπορεί να οδηγήσει σε υποχώρηση των τιμών του φυσικού αερίου. Το παζάρι για τη λειτουργία του Nord

Λιγότερο το LNG φέτος Σημειώνεται ότι το 2021 το αέριο αγωγών (της ΔΕΠΑ) υποκαθιστά το LNG λόγω των αυξημένων τιμών του LNG φέτος, τουλάχιστον στο πρώτο εξάμηνο, και το LNG αντιστοιχούσε στο 1/3 της ζήτησης ή 10,77 TWh σε σύνολο 33,8 TWh του πρώτου εξαμήνου. Αντίθετα το LNG κυριάρχησε και το 2020 στις εισαγωγές φυσικού αερίου, λόγω και των χαμηλότερων τιμών σε σχέση με το αέριο των αγωγών, καλύπτοντας το 46,8% της ζήτησης που ήταν 63,104 TWh. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι εκφορτώσεις LNG που πραγματοποιήθηκαν στον Τερματικό Σταθμό της Ρεβυθούσας την περίοδο Ιανουάριος - Ιούνιος 2021 αφορούσαν περίπου 10,77 TWh από 15 δεξαμενόπλοια έναντι περίπου 19,04 TWh από 28 δεξαμενόπλοια στο αντίστοιχο διάστημα του προηγούμενου έτους. Οι μειώσεις αφορούν κατά κύριο λόγο σε φορτία LNG από τις ΗΠΑ και το Κατάρ (-59,30% και -50,97% αντίστοιχα), ενώ χαρακτηριστική είναι η αύξηση στις εισαγωγές LNG από την Αλγερία, η οποία άγγιξε το 141,26% σε σχέση με το α’ εξάμηνο του 2020.

Stream, που κολλάει σε πολιτικές αποφάσεις και τα ρυθμιστικά πλαίσια της Ε.Ε., επιβεβαιώνει όσα η Ουάσιγκτον προσάπτει στη Μόσχα για χειραγώγηση της αγοράς φυσικού αερίου με σκοπό την άντληση οφέλους. Σημειώνεται ότι τους πρώτους εννέα μήνες του έτους η Gazprom εξήγαγε στην Ευρώπη φυσικό αέριο σε επίπεδα-ρεκόρ, αλλά άρχισε να μειώνει τις ροές μέσα στο καλοκαίρι. Η μείωση ήταν μεγαλύτερη τον περασμένο μήνα, καθώς αυξανόταν η εγχώρια ζήτηση στη Ρωσία, ενώ η χώρα αναπλήρωνε τα δικά της αποθέματα ενόψει του βαρύτατου ρωσικού χειμώνα.

Ε. Μυτιληναίος: Θα ζήσουμε πολλές ενεργειακές κρίσεις «Δεν υπήρξε προετοιμασία για την απανθρακοποίηση και την ενεργειακή μετά-

Αύξηση 10,84% παρουσίασαν και οι εισαγωγές LNG από την Αίγυπτο. Οι ΗΠΑ παρέμειναν ο μεγαλύτερος εισαγωγέας LNG στη χώρα μας με 4,10 TWh (38,1%), με την Αλγερία να ακολουθεί στη δεύτερη θέση με 3,45 TWh (32,1%). Έπονται Κατάρ και Αίγυπτος με 2,29 TWh (21,2%) και 0,93 TWh (8,6%), αντίστοιχα. Ως προς τις κατηγορίες καταναλωτών φυσικού αερίου, οι ηλεκτροπαραγωγοί συνεχίζουν να καταγράφουν τη μεγαλύτερη κατανάλωση, καλύπτοντας περισσότερο από το 60% της εγχώριας ζήτησης με 20,43 TWh σε σύνολο 33,8 TWh που καταναλώθηκαν στο πρώτο εξάμηνο του 2021, ποσότητα κατά 14,47% υψηλότερη σε σχέση με την ίδια περίοδο του περασμένου έτους. Ενισχυμένη κατά 6,59% σε σχέση με το α’ εξάμηνο του 2020 είναι και η κατανάλωση που καταγράφηκε από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις μέσω των δικτύων διανομής, με 7,60 TWh, στο πρώτο εξάμηνο, που αντιστοιχούν σχεδόν στο 23% της ζήτησης. βαση από την Ευρώπη και δεν προηγήθηκαν οι απαιτούμενες επενδύσεις και σχεδιασμοί ώστε να εξασφαλιστεί το πιο σημαντικό αγαθό για τον πληθυσμό, που είναι η ενέργεια» δήλωσε ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, πρόεδρος της Mytilineos, μιλώντας για την ενεργειακή κρίση, συμμετέχοντας μέσα στον Οκτώβριο σε πάνελ του e-kyklos με τίτλο «Η Ελλάδα μετά V: Από την κρίση στην κανονικότητα ή η κρίση ως κανονικότητα;». Δεν έχουν γίνει επενδύσεις για υποδομές αερίου και δεν υπάρχει ακόμη η τεχνολογία για μεγάλης έκτασης αποθήκευση ενέργειας, σημείωσε ο κ. Μυτιληναίος, ενώ πρόσθεσε πως η απανθρακοποίηση προχωρά πολύ γρήγορα χωρίς να έχει προηγηθεί η απαιτούμενη προετοιμασία.

«H ενεργειακή κρίση είναι η πρώτη έπειτα από δεκαετίες μετά την κρίση πετρε-

24 ΕΝΕΡΓΕΙΑ

λαίου του 1973. Αυτή είναι η πρώτη εκ των πολλών που έρχονται. Οι κοινωνίες αποφάσισαν να πάμε στην απανθρακοποίηση γρήγορα χωρίς σχέδιο, χωρίς να έχουν προηγηθεί οι επενδύσεις, χωρίς την εξασφάλιση του πληθυσμού για το πιο βασικό αγαθό που είναι η ενέργεια» σημείωσε ο κ. Μυτιληναίος. Για παράδειγμα, τόνισε ότι «ενώ λέμε ότι το καύσιμο μετάβασης θα είναι το φυσικό αέριο, δεν υπάρχουν ούτε οι υποδομές για να δεχτούν το αέριο, δεν έχουν γίνει οι επενδύσεις για αυτή τη μετάβαση και το μόνο που έχει γίνει είναι φωτοβολταϊκά και αιολικά. Και αυτές είναι ευρωπαϊκές πολιτικές, όχι εθνικές. Τώρα στην κρίση επάνω σκέφτηκαν οι Αρχές στις Βρυξέλλες ότι πρέπει η Ευρώπη να αποκτήσει μεγάλους χώρους αποθήκευσης αερίου. Και προχωράμε να φτιάχνουμε φωτοβολταϊκά και αιολικά, ενώ ξεχνάμε τη στοχαστικότητα που δεν επιτρέπουν να έχουμε συνέχεια παραγωγή». «Δεν υπάρχει σήμερα ακόμη η τεχνολογία για μεγάλης έκτασης αποθήκευση ενέργειας. Με αυτά τα δεδομένα, αυτή είναι η πρώτη από τις πολλές κρίσεις που θα δούμε μέχρι να γίνει πραγματικότητα η πράσινη μετάβαση. Δεν προετοιμάστηκε η Ευρώπη κατάλληλα και δεν είναι έτοιμη για την πράσινη μετάβαση» σημείωσε.

BUSINESS BUSINESS ENERGY ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2021 2021

Κίνδυνος πληθωρισμού Σχετικά με την πορεία της οικονομίας, επεσήμανε τον κίνδυνο του πληθωρισμού που δημιουργείται ως αποτέλεσμα της σημερινής -μετά την πανδημία- συγκυρίας. «Υπάρχουν πολλοί που δεν ξέρουν τι σημαίνει πληθωρισμός» σημείωσε ο κ. Μυτιληναίος, τονίζοντας ότι οι νεότεροι δεν τον έχουν βιώσει. «Είναι σημαντικό να καταλάβουμε τι συμβαίνει στις διεθνείς αγορές αυτή τη στιγμή, καθώς από εκεί έρχονται οι τάσεις για αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα» σημείωσε και περιέγραψε τα βασικά χαρακτηριστικά της σημερινής συγκυρίας. «Το

θετικό μομέντουμ της μετά την πανδημία περιόδου απειλείται από την αύξηση της ζήτησης και τις ελλείψεις και τις δυσκολίες της παραγωγής να ανταποκριθεί στη ζήτηση και τον πληθωρισμό που είναι αποτέλεσμα των δύο προηγούμενων. Το πρώτο που συνέβη είναι ότι οι νομισματικές Αρχές και οι κεντρικές τράπεζες τύπωσαν πολλά χρήματα για να αντιμετωπίσουν το κοινωνικό πρόβλημα ακόμη και αν δεν αντιστοιχούσε στην παραγωγή, ενώ επιδείχθηκε και δημοσιονομική ανοχή. Όταν ο κόσμος ένιωσε ότι μπορεί να κινηθεί μετά την πανδημία, ξόδεψε πολύ γρήγορα και αυτό δημιούργησε αύξηση στην παγκόσμια ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών. Η προσφορά όμως δεν μπορούσε να ανταποκριθεί, γιατί πολλά εργοστάσια δεν ξανάνοιξαν, πολλές επενδύσεις δεν έγιναν, πολλά πλοία υπό παραγγελία δεν κατασκευάστηκαν. Η προσφορά αγαθών και υπηρεσιών μειώθηκε παρά αυξήθηκε και η μεγάλη αύξηση της ζήτησης δεν καλύφθηκε από την προσφορά, και η προσφορά δεν θα μπορέσει να καλυφθεί πολύ σύντομα. Όταν υπάρχει ανισορροπία στην προσφορά και τη ζήτηση υπέρ της ζήτησης, ακολουθείται από αύξηση του πληθωρισμού», σημείωσε.

Ταμείο Ανάκαμψης: Δεν μπορεί να το διαχειριστεί η κεντρική διοίκηση χωρίς μεταρρυθμίσεις Σχετικά με το αν μπορεί η κρατική διοίκηση να διαχειριστεί τα μεγάλα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης τα επόμενα 4-5 χρόνια, ο κ. Μυτιληναίος σημείωσε ότι η απάντηση είναι «όχι, όπως είναι σήμερα». «Για το αν μπορεί το ελληνικό administration να αντιμετωπίσει μια είσοδο επενδυτικών κεφαλαίων 100 δισ. ευρώ μέσα σε 4-6 χρόνια, η απάντηση είναι “όχι, όπως είναι”. Δίνεται μια μεγάλη ευκαιρία στην κυβέρνηση να προχωρήσει το μεταρρυθμιστικό της πρόγραμμα, που οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι έχει πάει καλά, και να το εντείνει ακόμη περισσότερο, έχοντας ως κίνητρο τα τεράστια κονδύλια που προγραμματίζονται να εισέλθουν στην Ελλάδα. Οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν ήδη οργανωθεί και οργανώνονται και μπορούν να επιδείξουν ένα

ποσοστό απορροφητικότητας αυτών των κονδυλίων. Δεν μπορώ όμως να πω το ίδιο για τις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις, όπου εκεί θα χρειαστεί μεγάλη βοήθεια και μεταρρυθμιστική προσπάθεια για να μπορέσει πράγματι το Ταμείο Ανάκαμψης να βοηθήσει την ελληνική οικονομία» σημείωσε ο κ. Μυτιληναίος. Στο ΣΕΒ, πρόσθεσε, επίσης, έχει γίνει μια μεγάλη συζήτηση για το ποιος πρέπει να διαχειριστεί το θέμα και, όπως είπε, κατέληξαν ότι την τεχνογνωσία να διαχειριστεί το Ταμείο έχουν οι τράπεζες, όπως και τελικά γίνεται. Τέλος, τόνισε ότι «ο κόσμος έχει μπει σε ταχύτατες αλλαγές, όποιος δεν τις καταλάβει θα μείνει πίσω και πλέον η κρίση είναι η νέα κανονικότητα».

ενεργεια 25

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Πάνω από 7 δισ. ευρώ οι προσφορές που έχουν μαζευτεί για την αύξηση κεφαλαίου της ΔΕΗ!

■ Ακόμα και τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, παρά την κριτική τους, δεν μπορούν να κρύψουν ότι είναι «καλό να μπαίνουν χρήματα σε μία εταιρεία» ■ Τα ραντεβού του Γιώργου Στάσση ■ Από την Επιχείρηση του 1,16 ευρώ το 2018, στα 9 ευρώ το 2021 ■ Και το deal με την RWE Του ΣΤ. Κ. ΧΑΡΙΤΟΥ

σχυρή η δυναμική στη μετοχή της ΔΕΗ, με τους αγοραστές να σκουπίζουν την προσφορά που βγήκε από το χαμηλό των 7,9 ευρώ στις αρχές του μήνα απογειώνοντας τη μετοχή μέχρι τα όρια των 9 ευρώ. Αυτό και μόνο δείχνει τον δρόμο, σύμφωνα με τραπεζικά στελέχη, ότι η αύξηση κεφαλαίου δεν θα πραγματοποιηθεί απλώς πάνω από τα 8 ευρώ (μεταξύ 8,40-8,8 ευρώ). Η προσφορά, σύμφωνα με τις πληροφορίες που έρχονται από τους ξένους οίκους στο Λονδίνο, αναφέρουν ότι οι επενδυτές φέρονται

Ι

διατεθειμένοι να εγγραφούν για αρκετά δισ. ευρώ. Κάποιοι αναφέρουν και το μαγικό ποσό των 7 δισ. ευρώ! Σε αυτή την περίπτωση, η διοίκηση της ΔΕΗ υπό τον Γιώργο Στάσση δεν θα αρκεστεί στο προς άντληση ποσό των 750 εκατ. ευρώ, αλλά θεωρείται βέβαιο ότι θα ξεπεράσει το 1 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι Έλληνες θεσμικοί που κάνουν τους δικούς τους υπολογισμούς υπολογίζουν ότι η αύξηση κεφαλαίου θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μεταξύ 8,308,60 ευρώ. Στην περίπτωση που εκδοθούν 118 εκατ. τεμάχια η αύξηση κεφαλαίου θα μπορούσε να γίνει μεταξύ 980 – 1,014 δισ. ευρώ. Στο ενδεχόμενο που εκδοθούν λιγότερες

26 ενεργεια

οριακά μετοχές, δηλαδή 116 εκατ. τεμάχια και η αύξηση γίνει μεταξύ 8,3-8,6 ευρώ, τότε τα κεφάλαια που θα μπορούσε να αντλήσει η Επιχείρηση θα ανέρχονταν μεταξύ 963-997 εκατ. ευρώ, εγγύτερα στον αρχικό στόχο των 750 εκατ. ευρώ. Όμως, εκείνο που τείνει να απαξιωθεί από την αγορά είναι η αρχική πρόθεση της ΔΕΗ για αύξηση κεφαλαίου 750 εκατ. ευρώ. Τα μοντέλα που επεξεργάζονται οι Έλληνες θεσμικοί στο asset management είναι ότι η Επιχείρηση θα αντλήσει περισσότερα κεφάλαια. Κάποιες πληροφορίες από οίκους με έδρα στο Λονδίνο αναφέρουν ότι κυκλοφορούν ασύλληπτα ποσά που φέρονται να έχουν δεσμεύσει για να εγγραφούν ξένοι θεσμικοί, της τάξης δισεκατομμυρίων ευρώ. Η διοίκηση του Γιώργου Στάσση συνεχίζει εντατικά τις επαφές με τους ξένους, αφού καθημερινά πραγματοποιούνται conference calls με εκπροσώπους από τουλάχιστον 5-6 ξένους οίκους από Ηνωμένο Βασίλειο, Κεντρική Ευρώπη, Εμιράτα και Νέα Υόρκη.

Tο Helikon από 5,01% που ήταν η αρχική του θέση εδώ κι έναν χρόνο, ανέβηκε στο 6,48%, που σημαίνει ότι το ιρλανδο/ιταλικό fund αγόρασε την πρώτη εβδομάδα μετά την ανακοίνωση της αμκ άλλα 3,4 εκατ. μετοχές της ΔΕΗ, δίδοντας ψήφο εμπιστοσύνης τόσο στη διοίκηση του Γιώργου Στάσση να προχωρήσει στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου όσο και στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας.

Blackrock, JP Morgan και KKR είναι από τα funds που έχουν ταχθεί από την πρώτη στιγμή στο πλευρό της διοίκησης και έχουν δώσει το πράσινο φως για να αγοράσουν μετοχές μέσω της αύξησης. Μετά τη γενική συνέλευση, η διοίκηση της ΔΕΗ έχει προγραμματίσει road shows μέσω τηλεδιασκέψεων με επενδυτές από Λονδίνο, Νέα Υόρκη, Φρανκφούρτη και Παρίσι. Με βάση τα road shows που πραγματοποιεί η Goldman Sachs και η Citigroup, η τιμή εκτιμάται ότι θα κινηθεί στο εύρος από 8,4 με 8,8 ευρώ στην αύξηση κεφαλαίου της ΔΕΗ. Το αμερικανικό fund CVC θα επενδύσει περί τα 300 εκατ. στην αύξηση κεφαλαίου των 900 εκατ. με 1 δισ. της ΔΕΗ, καλύπτοντας σχεδόν το 30% της αύξησης. Με αυτήν τη συμμετοχή θα κατέχει στο νέο σχήμα περίπου το 10% των μετοχών της ΔΕΗ, το CVC. Στην αύξηση θα συμμετάσχουν οι Έλληνες μικρομέτοχοι με 120 με 140 εκατ, οπότε απομένουν άλλα 560 εκατ. που θα καλύψουν ξένοι θεσμικοί επενδυτές.

Ιδού γιατί η ΔΕΗ στοίχιζε 1,16 ευρώ το 2019 και τώρα 9 ευρώ Δεν έχει ξανασυμβεί εταιρεία να ανακοινώνει αύξηση μετοχικού κεφαλαίου και η μετοχή αντί να πέφτει, όπως είναι το φυσιολογικό σύμφωνα με την αγορά, γιατί πρέπει να πάει να «συναντήσει» την τιμή που θα «προσελκύσει» τους επενδυτές, τελικά να ανεβαίνει. Και μοιραία έρχεται στον νου η διαχείριση της Επιχείρησης πριν από τρία χρόνια, όταν στην κυβέρνηση βρισκόταν η αξιωματική αντιπολίτευση, η οποία ουδεμία ενεργειακή πολιτική είχε. Το «Business Energy» απευθύνθηκε στον προηγούμενο

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

«Τρέμουμε μήπως σκάσει» Τα δυσμενή μεγέθη της ΔΕΗ συμπληρώνονταν από τη μείωση του κύκλου εργασιών κατά 201,8 εκατ. ευρώ ή ποσοστό 4,1%, ως αποτέλεσμα της μείωσης των μεριδίων της στη λιανική αγορά από 86,7% το 2017 σε 81,9% το 2018. Η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων είχε σοκάρει την αγορά ηλεκτρισμού. «Τρέμουμε γιατί, αν σκάσει, θα συμπαρασύρει το σύμπαν» ή «πρόκειται για βόμβα που δεν αφορά μόνο την αγορά ηλεκτρισμού αλλά συνολικά την οικονομία» είναι μερικά μόνο από τα σχόλια που διατύπωναν τότε εκπρόσωποι της ενεργειακής αγοράς. Μάλιστα, ο κ. Παναγιωτάκης, στη θητεία του οποίου η ΔΕΗ κατέγραψε ιστορικό ρεκόρ ζημιών και κάθετη πτώση της λειτουργικής κερδοφορίας, είχε αποδώσει τη δυσμενή αυτή εξέλιξη στην αύξηση των δαπανών για CO2 κατά 137,9 εκατ. ευρώ και την αυξημένη κατά 151,6 εκατ. ευρώ επιβάρυνση από τις δημοπρασίες ΝΟΜΕ σε σχέση με το 2017, καθώς και στη μείωση των εσόδων λόγω της πτώσης των πωλήσεων συνεπεία της μείωσης του μεριδίου και της μειωμένης ζήτησης, αλλά και σε εφάπαξ επιπτώσεις. Για την αντιστροφή της μειωμένης κερδοφορίας ο κ. Παναγιωτάκης είχε πει ότι θα δρομολογούσε την εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων στο πλαίσιο του επιχειρηματικού σχεδίου, το οποίο θα πρέπει να σημειωθεί ότι κρατάει «παγωμένο» έναν χρόνο τώρα. Όμως, κι ενώ η ΔΕΗ κατέρρεε, ενέγραφε στον ισολογισμό αύξηση αποζημιώσεων του Δ.Σ., λέγοντας ο ίδιος στο «B.E.» ότι ήταν αυξήσεις για τον αναπληρωτή του διευθύνοντα σύμβουλο τότε… πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της ΔΕΗ κ. Μανόλη Παναγιωτάκη, ο οποίος αρχικά τάχθηκε υπέρ της αύξησης κεφαλαίου της ΔΕΗ υποστηρίζοντας πως είναι καλό να μπαίνουν χρήματα στην Επιχείρηση, αλλά στη συνέχεια έσπευσε να ανακαλέσει, προφανώς διότι προέταξε το κομματικό συμφέρον πάνω από το καλό της Επιχείρησης της οποίας υπήρξε «σαρξ εκ της σαρκός». Ο κ. Παναγιωτάκης διαφώνησε με τη συγκεκριμένη αύξηση κεφαλαίου, διότι το Δημόσιο θα μειώσει τη συμμετοχή του. Προφανώς ούτε και τώρα προκύπτει συνοχή στρατηγικής για το καλό της Επιχείρησης πρωτίστως. Διότι ο κ. Παναγιω-

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

τάκης απέστειλε νεότερη δήλωσή του που στο ένα σημείο γράφει ότι «σε καμία περίπτωση δεν είπα ότι συμφωνώ με τη συγκεκριμένη αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ» και στο άλλο… «όντως σας είπα το αυτονόητο, ότι οι αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου είναι γενικά θετικές για τις επιχειρήσεις καθώς συνεπάγονται ότι οι ίδιοι οι μέτοχοι τις ενισχύουν με ζεστό χρήμα προκειμένου να αναπτυχθούν ή να αντιμετωπίσουν δυσκολίες. Μάλιστα, σας πρόσθεσα ότι αυτήν την άποψη είχα διατυπώσει το 2001 όταν μέσω τριών διαδοχικών εκδόσεων (2001, 2002, 2003) το Δημόσιο πώλησε το 48,5% των μετοχών της ΔΕΗ, και τα χρήματα αντί να κατατεθούν στην Επιχείρηση για την ανάπτυξή της, πήγαν στις γνωστές μαύρες τρύπες του κρατικού προϋπολογισμού». Τα συμπεράσματα ως προς το τι θέλει να πει ο… ποιητής είναι δικά σας… Τα νούμερα είναι αμείλικτα για τη θητεία του ΣΥΡΙΖΑ και την πολιτική του στη ΔΕΗ και την ενεργειακή διαχείριση της χώρας. Οι ζημιές το 2018 έτρεξαν με ιλιγγιώδη ταχύτητα αντανακλώντας το βαθύ διαρθρωτικό πρόβλημα της Επιχείρησης τότε και τις επιπτώσεις των κυβερνητικών επιλογών στην αγορά ηλεκτρισμού. Από τα 183,8 εκατ. ευρώ ζημίες του πρώτου εξαμήνου 2018 και τα 299,5 εκατ. ευρώ του εννεαμήνου της ίδιας χρονιάς, η χρήση του 2018 είχε κλείσει τελικά με ζημίες ύψους 542 εκατ. ευρώ έναντι κερδών 127,6 εκατ. ευρώ το 2017. Αν μάλιστα στα αποτελέσματα συμπεριληφθούν και οι διακοπτόμενες δραστηριότητες, που περιλάμβαναν τις προς πώληση μονάδες Μελίτης και Μεγαλόπολης -οι διαγωνισμοί που είχαν καταστεί άκαρποι-, τότε οι συνολικές ζημίες του 2018 εκτοξεύονται στα 903,7 εκατ. ευρώ έναντι κερδών 237 εκατ. ευρώ το 2017. Μειωμένη κατά 44,55% εμφανίζεται και η λειτουργική κερδοφορία της ΔΕΗ, η οποία υποχώρησε από τα 456 εκατ. ευρώ το 2017 στα 260,1 εκατ. ευρώ το 2018. Θα πρέπει μάλιστα να σημειωθεί ότι, όπως η ίδια η ΔΕΗ σημείωνε στη σχετική ανακοίνωσή της, η λειτουργική κερδοφορία της επηρεάστηκε θετικά από τη σημαντική βελτίωση κατά 198,6 εκατ. ευρώ λόγω αντιστροφής των προβλέψεων για επισφαλείς απαιτήσεις πελατών (169,7 εκατ. ευρώ έναντι 28,9 εκατ. ευρώ το 2017), όπως επίσης και από τη μείωση κατά 157,2 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2017 της χρέωσης προμηθευτών για τον ειδικό λογαριασμό ΑΠΕ.

Στάδια ανάπτυξης Τα φωτοβολταϊκά έργα βρίσκονται σε διάφορα στάδια ανάπτυξης: Τα έργα που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο αναμένεται να τεθούν σε λειτουργία το 2023. Περαιτέρω έργα σε πρώιμο στάδιο θα μπορούσαν να ακολουθήσουν το 2025. Αμφότερα τα μέρη συμφώνησαν να διατηρήσουν εμπιστευτικούς τους οικονομικούς όρους της συναλλαγής. Η RWE Renewables διαθέτει εκτεταμένο ιστορικό επιδόσεων και τεχνογνωσία στον τομέα της μηχανικής, της χρηματοδότησης, της κατασκευής, και της λειτουργίας έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

ενεργεια 27

Τι σηματοδοτεί η συμφωνία με τη γερμανική RWE Τον στόχο των 600 εκ. ευρώ πράσινων EBITDA έχει η ΔΕΗ, σύμφωνα με πληροφορίες, ως αποτέλεσμα της στρατηγικής της μετατροπής σε μια εταιρεία παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, και σήμερα βρίσκεται ένα βήμα πιο κοντά σε αυτόν τον στόχο μετά την υπογραφή της συμφωνίας για την κοινοπραξία με τη RWE, για από κοινού επενδύσεις 2 δισ. ευρώ, με την ανάπτυξη μεγάλης κλίμακας φωτοβολταϊκών συνολικής ισχύος έως 2 GW. Η νέα κοινοπραξία θα συνεισφέρει στον στόχο της εισηγμένης για συνολικά πράσινα EBITDA (συμπεριλαμβανομένων των υδροηλεκτρικών) στο 40% των συνολικών το 2026, δηλαδή 600 εκ. ευρώ. Σημειώνεται ότι ολόκληρο το επενδυτικό πρόγραμμα της ΔΕΗ, ύψους 5,3 δισ. την επόμενη τριετία, στοχεύει στο να κάνει την εταιρεία να πρωταγωνιστήσει στην παραγωγή πράσινης ενέργειας και να εδραιωθεί και εκτός Ελλάδος μέσω εξαγορών σε Ρουμανία και Βουλγαρία και να έχει 8,1 πράσινα GW το 2026. Η υλοποίηση των πράσινων επενδυτικών σχεδίων της ΔΕΗ αλλάζει τη μελλοντική επιχειρησιακή της αξία και την αποτίμησή της καθώς, όπως είχε δείξει η διοίκηση της εταιρείας στην τελευταία παρουσίαση των αποτελεσμάτων της, αυτήν τη στιγμή η ΔΕΗ διαπραγματεύεται µε ένα προσδοκώμενο EV/EBITDA 2022 = 6, που αντιστοιχεί σε εταιρείες ηλεκτρισμού που έχουν υψηλή έκθεση στην παραγωγή ενέργειας μέσω θερμικών μονάδων, και αυτές ανήκουν κυρίως στην Ανατολική Ευρώπη. Ωστόσο, οι εταιρείες παραγωγής ενέργειας που βασίζονται στις ΑΠΕ έχουν EV/EBITDA στο 15. Η συμφωνία με την RWE αποτελεί τη μεγαλύτερη επενδυτική συμφωνία στον κλάδο των ΑΠΕ που θα συμβάλλει ταυτόχρονα στην απολιγνιτοποίηση του χαρτοφυλακίου της ΔΕΗ, στη γρήγορη στροφή της εταιρείας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά και στην επιτάχυνση της ελληνικής ενεργειακής μετάβασης. Για την RWE, έναν από τους κορυφαίους παραγωγούς ανανεώσιμης ενέργειας, αυτή η συνεργασία σηματοδοτεί την πρώτη της είσοδο στην ελληνική αγορά. Η ΔΕΗ Ανανεώσιμες θα συνεισφέρει με εννέα φωτοβολταϊκά έργα συνολικής συνδυασμένης ισχύος έως 940 MW (870 MWac), τα οποία βρίσκονται στη Βόρεια Ελλάδα, στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, εντός των ορίων του πρώην ανοικτού ορυχείου στο Αμύνταιο. Η RWE Renewables εξασφάλισε μια σειρά φωτοβολταϊκών έργων παρόμοιου μεγέθους με σκοπό την ένταξή της στην κοινοπραξία.

28 ενεργεια

BUSINESS BUSINESS ENERGY ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2021 2021

ΔΕΗ Ανανεώσιμες Έχοντας κατασκευάσει και λειτουργώντας αιολικά πάρκα, υδροηλεκτρικούς σταθμούς, φωτοβολταϊκά πάρκα και ένα υβριδικό εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας, η ΔΕΗ Ανανεώσιμες έχει μια ισχυρή θέση στην ελληνική αγορά ΑΠΕ, με στόχο να αποτελέσει την κινητήρια δύναμη στον συνεχή ενεργειακό μετασχηματισμό του Ομίλου. Με παρουσία σε όλες τις μορφές ΑΠΕ, η εταιρεία στοχεύει, μέσα από έναν συνδυασμό οργανικής ανάπτυξης και στρατηγικών συνεργασιών, να επεκτείνει το χαρτοφυλάκιο έργων της συμπεριλαμβάνοντας καινοτόμες τεχνολογίες όπως η αποθήκευση ενέργειας, τα υπεράκτια αιολικά πάρκα και τα πλωτά φωτοβολταϊκά. Συνολικά ο όμιλος στοχεύει σε έναν σημαντικό μετασχηματισμό. Η ΔΕΗ επαναπροσδιορίζει τον εαυτό της προκειμένου να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της ενεργειακής μετάβασης μέσα από την υλοποίηση των στρατηγικών προτεραιοτήτων της. Στο πλαίσιο αυτό: (α) προχωρά στην απανθρακοποί-

ηση μέσω της επιτάχυνσης της απόσυρσης των λιγνιτικών μονάδων και της προώθησης των επενδύσεων σε ΑΠΕ, (β) εστιάζει στον ψηφιακό μετασχηματισμό και τη λειτουργική αποδοτικότητα μέσω της εφαρμογής νέων τεχνολογιών σε όλες τις δραστηριότητές του Ομίλου και (γ) επιδιώκει ευκαιρίες ανάπτυξης

Η εταιρεία διαθέτει λειτουργικό χαρτοφυλάκιο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με εγκατεστημένη ισχύ άνω των 9 GW και σήμερα κατασκευάζει φωτοβολταϊκά συνολικής ισχύος 1,4 GW (1,2 GWac) σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Κωνσταντίνος Μαύρος, διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ Ανανεώσιμες, σημείωσε: «Η ΔΕΗ έχει δεσμευτεί να ηγηθεί της ενεργειακής μετάβασης στη χώρα. Η εξωστρέφεια είναι ζωτικής σημασίας για τον μετασχηματισμό του ομίλου μας. Σε συνεργασία με ισχυρούς εταίρους, είμαστε σε καλό δρόμο για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων μας και τη χάραξη της δικής μας πράσινης συμφωνίας. Η σημερινή μέρα σηματοδοτεί ένα σημαντικό ορόσημο στο ταξίδι μας, καλωσορίζουμε την RWE στην Ελλάδα και προσβλέπουμε στην από κοινού ανάπτυξη έργων πρωτοφανούς κλίμακας στη χώρα».

Katja Wünschel, COO Onshore and PV Europe and AsiaPacific of RWE Renewables (γενική διευθύντρια Επιχειρήσεων Χερσαίων Φ/Β Ευρώπης και Ασίας - Ειρηνικού της RWE Renewables): «Ευρωπαϊκές συνεργασίες, όπως αυτή η συνεργασία μας με τη ΔΕΗ, είναι απαραίτητες για την υλοποίηση της ενεργειακής μετάβασης. Η Ελλάδα είναι μια πολλά υποσχόμενη αγορά ανάπτυξης για εμάς, λόγω υψηλών επιπέδων ηλιακής ενέργειας και της προσήλωσής της στις ανα-

τοποθετώντας τον πελάτη στο επίκεντρο της εμπορικής δραστηριότητάς της, αναλαμβάνοντας παράλληλα πρωταγωνιστικό ρόλο για την ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης στην Ελλάδα. Η ΔΕΗ ιδρύθηκε το 1950 και είναι εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Αθηνών από το 2001.

νεώσιμες πηγές ενέργειας. Ως μία από τις κορυφαίες εταιρείες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παγκοσμίως, θα συμβάλουμε σημαντικά με την εμπειρία και τις γνώσεις μας ώστε να διασφαλίσουμε ότι η συνεργασία αυτή θα είναι επιτυχής. Η ανάπτυξη νέων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αποτελεί σαφή προτεραιότητα/στόχο της RWE».

τις κορυφαίες παγκοσμίως Η RWE Renewables είναι μία από τις κορυφαίες εταιρείες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παγκοσμίως. Με περίπου 3.500 εργαζόμενους, η εταιρεία διαθέτει χερσαία και υπεράκτια αιολικά πάρκα, φωτοβολταϊκά και εγκαταστάσεις αποθήκευσης ενέργειας με συσσωρευτές, συνδυασμένης ισχύος περίπου 9 GW. Η RWE Renewables προωθεί την επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε περισσότερες από 20 χώρες σε πέντε ηπείρους. Από το 2020 έως το 2022, η RWE Renewables έχει ως στόχο να επενδύσει έως και 5 δισ. ευρώ σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να αυξήσει το χαρτοφυλάκιό της σε 13 GW καθαρής ισχύος. Πέρα από αυτό, η εταιρεία σχεδιάζει να αναπτυχθεί περαιτέρω στην αιολική και ηλιακή ενέργεια, στην αμερικανική Ήπειρο, στις βασικές αγορές της Ευρώπης και στην περιοχή Ασίας - Ειρηνικού.

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

ενεργεια 29

Τι ειπώθηκε στη Γενική Συνέλευση της ΔΕΗ

■ Οι ενστάσεις των μικρομετόχων και οι εξηγήσεις της διοίκησης Της ΜΑΝΤΑΛΕΝΑΣ ΠΙΟΥ

Ε

γκρίθηκε, όπως αναμενόταν, η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ καθώς και η πώληση του 49% του ΔΕΔΔΗΕ στη Macquarie από τη Γενική Συνέλευση των μετόχων της ΔΕΗ, ενώ οι εργαζόμενοι έχουν κατέβει σε 24ωρη απεργία, αντιδρώντας στις αλλαγές. Το πρώτο θέμα στην ατζέντα της συνέλευσης, που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 19/10, αφορούσε στην πώληση του 49% των μετοχών του ΔΕΔΔΗΕ στην MSCIF, ελληνική εταιρεία που συνέστησε προς τον σκοπό αυτόν το αυστραλιανό fund Macquarie, έναντι τιμήματος 1,3 δισ. ευρώ. Το τίμημα υπόκειται σε αναπροσαρμογή με βάση τις οικονομικές καταστάσεις της εταιρείας και η ΒΝΡ Paribas λειτουργεί ως σύμβουλος για τον πωλητή. Επίσης εγκρίθηκε το σχέδιο διάσπασης, που αφορά την απόσχιση και την εισφορά του κλάδου του δικτύου διανομής και την απορρόφηση από τον ΔΕΔΔΗΕ. Για τη διαδικασία εισφοράς του δικτύου στον ΔΕΔΔΗΕ θα ελεγχθούν οι ετήσιες χρηματοοικονομικές καταστάσεις των τελευταίων ετών. Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ Γιώργος Στάσσης υπεραμύνθηκε του σχήματος που επελέγη για τη μερική ιδιωτικοποίηση του Διαχειριστή, τονίζοντας ότι η ΔΕΗ δεν ήθελε να χάσει τον έλεγχο και ότι γι’ αυτό δεν δόθηκε εξαρχής -από την προκήρυξη του διαγωνισμού- μεγαλύτερη συμμετοχή στον επενδυτή και περισσότερα δικαιώματα στο μάνατζμεντ. Κανονικά εγκρίθηκε και η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου ΔΕΗ, αν και κάποιοι μικρομέτοχοι εξέφρασαν τη διαφωνία τους με την κατάργηση των δικαιωμάτων προτίμησης για τους παλαιούς μετόχους, συμπεριλαμβανομένου του Δημοσίου. Η ΑΜΚ θα γίνει με ανοικτό βιβλίο προσφορών. Όπως τόνισε η διοίκηση της ΔΕΗ, τα δικαιώματα προ-

τίμησης θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ανασταλτικά στην προσέλκυση των επενδυτών. Όσο αυξάνεται η συμμετοχή επενδυτών αυξάνεται ο ανταγωνισμός και η αξία των μετοχών, δήλωσε ο κ. Στάσσης, προσθέτοντας ότι οι μέτοχοι στην Ελλάδα εφόσον ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν μπορούν να μετέχουν στην αύξηση. «Δεν είναι επιλογή μας να πάει η ΔΕΗ σε στρατηγικό επενδυτή. Οι Έλληνες μπορούν να αποδείξουν ότι διοικούν τη ΔΕΗ ισάξια με τους ξένους» τόνισε ο κ. Στάσσης. Η ΑΜΚ θα συμβάλει στη χρηματοδότηση του επενδυτικού προγράμματος της ΔΕΗ ύψους 5,3 δισ. ευρώ για τα επόμενα έτη, με στόχο την εγκατάσταση 7,2 GW από ΑΠΕ ως το 2024 και άνω των 9 GW ως το 2026. «Αν δεν ενισχυθεί κεφαλαιακά σήμερα η ΔΕΗ, που ανθούν οι αγορές και η χώρα βρίσκεται πάλι στο ραντάρ των επενδυτών, πότε θα το κάνει, πότε θα βρεθεί καλύτερη συγκυρία;» έθεσε το ερώτημα ο κ. Στάσσης.

Συναλλαγή «Είναι η μόνη συναλλαγή που δεν επιβαρύνει τον ισολογισμό της ΔΕΗ με δανεισμό και πραγματοποιείται ίσως στην πιο ελκυστική συγκυρία μετά το 2007» πρόσθεσε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ. Εξάλλου η ΑΜΚ αυξάνει το επίπεδο της εταιρικής διακυβέρνησης και αναβαθμίζει την

εικόνα της εταιρείας στο εξωτερικό, βοηθώντας την στο μέλλον να προσελκύσει σοβαρούς στρατηγικούς επενδυτές, δήλωσε ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επενδυτών και Διαδικτύου κ. Μπάμπης Εγγλέζος. Αλλοι μικρομέτοχοι ωστόσο εξέφρασαν τη διαφωνία τους, υποστηρίζοντας ότι η αποστέρηση του προτι-

μησιακού δικαιώματος από τους παλαιούς μετόχους μειώνει κατά περίπου 5% την αξία των μετοχών τους και ότι αν είχε διατηρηθεί το δικαίωμα προτίμησης θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν δέλεαρ για τη διάθεση του 17% του Ελληνικού Δημοσίου που ελέγχεται από το ΤΑΙΠΕΔ, σε καλή τιμή.

30 θεμα

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Γιατί οι Έλληνες επιχειρηματίες νομίζουν ότι έγιναν Κόκκαλης και Θεοδωρόπουλος ■ Πώς η «τρέλα» των διεθνών funds που ρίχνουν απίστευτα ποσά για εξαγορές και στην Ελλάδα έχει επηρεάσει μικρούς, μεσαίους και μεγάλους επιχειρηματίες, που ξαφνικά νομίζουν ότι έχουν φτιάξει την ελληνική Apple!

Του ΣΤ. Κ. ΧΑΡΙΤΟΥ

Ό

νειρα θερινής νυκτός για Έλληνες επιχειρηματίες που διοχετεύουν τεχνηέντως στην αγορά ότι είναι διατεθειμένοι να πουλήσουν τις εταιρείες τους και μάλιστα σε αποτιμήσεις που μπορεί να μην έχουν

καμία σχέση με την πραγματικότητα. Ήδη στην εγχώρια χρηματιστηριακή αγορά ακούγονται διάφορα περί placements σε μια σειρά από εισηγμένες, ειδικά από τις μικρότερες κεφαλαιοποιήσεις, αγνοώντας ότι οι εταιρείες που άλλαξαν χέρια, όπως

η Chipita που πουλήθηκε 20 φορές τα EBITDA της στην Mondelez ή η πώληση της Intrasoft International στη Netcompany προς 235 εκατ. ευρώ, είναι μοναδικές στο είδος τους. Η προσθήκη των προϊόντων της Chipita στο χαρτοφυλάκιο της πο-

θεμα 31

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

λυεθνικής Mondelez θα προσδώσει, σύμφωνα με τις διεθνείς αναλύσεις, σημαντική βελτίωση στα περιθώρια κέρδους της, αφού διαπραγματεύεται σε περισσότερες από 150 χώρες στον κόσμο και στο χαρτοφυλάκιό της περιλαμβάνονται brands όπως τα μπισκότα Oreo, belVita και LU, οι σοκολάτες Cadbury Dairy Milk, Milka και Toblerone και οι τσίχλες Trident. Άρα τα προϊόντα της Chipita θα πωλούνται σε 150 χώρες που η Mondelez έχει παρουσία, οπότε η Mondelez θα αποσβέσει πολύ νωρίτερα το deal με την Chipita. Το ίδιο ισχύει και για την Netcompany, που αποτελεί μία διεθνή εταιρεία με περισσότερους από 3.500 υπαλλήλους και δραστηριοποίηση σε τουλάχιστον 6 χώρες, και περιλαμβάνει στο χαρτοφυλάκιό της την ελληνική Intrasoft International με αντικείμενο απόλυτα εξειδικευμένο με δουλειές που εκτείνονται εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Προφανώς, οι επιχειρηματίες που διατείνονται δεξιά κι αριστερά ότι προτίθενται να πουλήσουν σε υψηλά επίπεδα απ’ όσο αξίζουν είτε είναι εισηγμένες είτε όχι, θα πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι ούτε οι ξένοι αλλά ούτε και τα ελληνικά funds είναι… «Αμερικανάκια». Και ότι για να ρίξουν χρήματα σε μία εξαγορά περιμένουν να τα πάρουν πίσω. Οι Έλληνες επιχειρηματίες πρέπει να προσγειώσουν τις απαιτήσεις τους. Δεν είναι όλοι Θεοδωρόπουλοι και δεν έχουν όλοι τη Vivartia. Εκτός και εάν κάποιος πιστεύει ότι το προϊόν του είναι μοναδικό. Πάντως, τις τελευταίες εβδομάδες συμφωνίες που συζητιούνται για ολοκλήρους μήνες φαίνεται να παγώνουν, καθώς οι απαιτήσεις όσων πωλούν έχουν εκτιναχθεί στα ύψη!!! Ξαφνικά τα 50 ή τα 100 εκατ. ευρώ που μπαίνουν στο τραπέζι των συζητήσεων είναι λίγα για τους επίδοξους πωλητές.

oi eξαγορες οροσημο Χαρακτηριστική είναι η υπομονή του Πρεμ Γουάτσα στην Eurobank, που έπειτα από 8 χρόνια στην Eurobank, έπειτα από δύο ανακεφαλαιοποιήσεις, ένα φλερτ της προηγούμενης κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα με το… άλμα στο κενό όπου η χώρα θα βρισκόταν εκτός ευρώ, το 2022 θα είναι η πρώτη φορά που ο επενδυτής αυτός θα πάρει μέρισμα! Ήδη στην αγορά ακούστηκαν το περασμένο διάστημα πολλά για πωλήσεις ναυτιλιακών εταιρειών, που όμως τα περιουσιακά τους στοιχεία έχουν περάσει στις τράπεζες. Επίσης, έγινε λόγος για placement σε εισηγμένες που έχουν αρνητικά ίδια κεφάλαια (σ.σ. μόνο από τα αποτελέσματα α’ 6μήνου τουλάχιστον 15 εισηγμένες είχαν αρνητικά ίδια κεφάλαια της τάξης των 750 εκατ. ευρώ), θεωρώντας οι ιδιοκτήτες τους πως για να κλείσει το deal του ΔΕΣΦΑ με τη Macquarie (2,1 δισ. ευρώ), αξίζουν κάτι… παρόμοιο οι εταιρείες τους Το 2021 η Ελλάδα μπήκε στον χάρτη

των διεθνούς φήμης επιχειρηματικών deals. Αυτό και μόνο αποπνέει εμπιστοσύνη προς τη χώρα την επόμενη μέρα μετά τον κορωνοϊό, καθώς η μεταρρυθμιστική κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη την κατέστησε ανοιχτή σε επενδύσεις και στην εισροή ξένου κεφαλαίου. Η εξαγορά της Vivartia από το βρετανικό επενδυτικό κεφάλαιο CVC Capital έναντι τιμήματος που ξεπέρασε τα 600 εκατ., καθώς και η εξαγο-

ρά της Wind Hellas από την BC Partners, σε μια συμφωνία που αποτιμήθηκε στα 970 εκατ., αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Δεν χρειάζεται καμία άλλη επιβεβαίωση εμπιστοσύνης, αφού οι ξένες επενδύσεις δείχνουν ότι το διεθνές κεφάλαιο πιστεύει στο comeback της χώρας.Το ίδιο fund, η BC Partners, έχει εξαγοράσει και τη Forthnet/Nova, οικοδομώντας ιδιαίτερα ανταγωνιστική θέση στην εν λόγω αγορά.

32 ενεργεια

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Την κυβέρνηση δείχνουν ΔΕΣΦΑ ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και η Energean Oil & Gas για τις Αποθήκες Καβάλας ■ Αν είχαν λειτουργήσει μέσα στην ενεργειακή κρίση θα συνέβαλλαν στη μείωση του κόστους των νοικοκυριών Του ΤΑΣΟΥ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ

ια την ιδιωτικοποίηση των Αποθηκών Καβάλας έχει γίνει εκδήλωση ενδιαφέροντος… πριν από ακριβώς έναν χρόνο, τον Οκτώβριο του 2020, και ακόμη δεν έχουν ζητηθεί οι προσφορές από τους ενδιαφερόμενους. Τα σχήματα που έχουν εκδηλώσει αρχικό ενδιαφέρον για τις Αποθήκες Καβάλας είναι οι ΔΕΣΦΑ - ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και η Energean Oil & Gas, η οποία ήδη λειτουργεί το εξαντληθέν κοίτασμα φυσικού αερίου. Στη σημερινή συγκυρία, της μεγάλης ανόδου των τιμών του φυσικού αερίου, αν οι Αποθήκες Καβάλας είχαν λειτουργήσει και είχαν γεμίσει με φθηνό αέριο θα συνέβαλλαν σημαντικά στην εξοικονόμηση ενεργειακού κόστους. Ωστόσο, η διαδικασία καθυστερεί και… δυσκολεύει, και πολλοί κάνουν λόγο για αδιέξοδο. Ο εμφανής λόγος της καθυστέρησης είναι ότι δεν έχει ακόμη κοινοποιηθεί ο Κανονισμός Τιμολόγησης από τη ΡΑΕ με βάση τον οποίο οι υποψήφιοι επενδυτές θα πραγ-

Γ

ματοποιήσουν τις αποτιμήσεις, τα επιχειρηματικά τους σχέδια και τις προσφορές τους. Ποιο είναι όμως το πραγματικό πρόβλημα; Σε κάθε περίπτωση τα πολυαναμενόμενα δεδομένα της ανάλυσης κόστους - οφέλους διαφορετικών σεναρίων υλοποίησης ενεργειακών υποδομών, όπως και οι Αποθήκες Καβάλας, που είναι υπό ιδιωτικοποίηση, αναμένεται να γνωστοποιήσουν στελέχη του ΔΕΣΦΑ, σύμφωνα με πληροφορίες, στον υπουργό Ενέργειας Κώστα Σκρέκα την επόμενη εβδομάδα. Τα δεδομένα ακολούθως θα κοινοποιηθούν και στη ΡΑΕ και είναι απαραίτητα για την επικαιροποίηση και κοινοποίηση τού επίσης πολυαναμενόμενου Κανονισμού Τιμολόγησης του έργου.

Τροχοπέδη τα υψηλά κόστη Πληροφορίες αναφέρουν ότι το πραγματικό πρόβλημα στην ολοκλήρωση της ιδιωτικοποίησης κρύβεται στα δεδομένα κόστους οφέλους, αφού από αυτά εξαρτάται η βιωσιμότητα και η αποδοτικότητα της επένδυσης. Στη σημερινή συγκυρία, αναφέ-

ενεργεια 33

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Τα επόμενα βήματα - Θα κηρυχθεί άγονος ο διαγωνισμός; Από τον Κανονισμό Τιμολόγησης της ΡΑΕ θα κριθεί το επενδυτικό ενδιαφέρον για την ολοκλήρωση της ιδιωτικοποίησης, ωστόσο οι ανατιμήσεις πρώτων υλών και φυσικού αερίου ρίχνουν έξω κάθε υπολογισμό γι’ αυτήν την επένδυση. Από την άλλη πλευρά, είναι σημαντικό για το υπουργείο Ενέργειας να βρεθεί τρόπος αξιοποίησης της δυνα-

τότητας να έχει η χώρα αποθήκες φυσικού αερίου στον χώρο του πρώην κοιτάσματος της Καβάλας ακόμη και αν δεν ευδοκιμήσει ο συγκεκριμένος διαγωνισμός. Πληροφορίες αναφέρουν ότι αν τα υψηλά κόστη αποτρέψουν το επενδυτικό ενδιαφέρον και δεν ευδοκιμήσει ο διαγωνισμός, το υπουργείο αναζητά εναλλακτικούς τρόπους. Δηλαδή,

ρουν πηγές κοντά σε υποψήφιο επενδυτή, είναι πολύ υψηλού κόστους τόσο η κατασκευή του έργου όσο και η αγορά φυσικού αερίου για να γεμίσει η αποθήκη. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι υπολογισμοί πριν από έναν χρόνο έκαναν λόγο για επένδυση 350 εκατ. ευρώ, ενώ σήμερα εκτιμάται ότι για να λειτουργήσει η αποθήκη απαιτείται επένδυση άνω του 1 δισ. ευρώ, αλλάζοντας όλα τα δεδομένα.Το έργο αυτό, συμπληρώνουν οι ίδιες πηγές, «μπορεί να ήταν πολύτιμο, αν είχε ολοκληρωθεί ήδη πριν από την έναρξη της κρίσης και είχε γεμίσει με φυσικό αέριο όταν η τιμή του ήταν στα 50 και 60 ευρώ, αλλά τώρα στις σημερινές τιμές πρώτων υλών και φυσικού αερίου το κόστος είναι τόσο υψηλό που μπορεί η απόκτηση και λειτουργία της αποθήκης να μην είναι βιώσιμη».Υπενθυμίζεται ότι ο Γιώργος Περιστέρης (ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ) είχε σημειώσει πρόσφατα: «Αν είχαμε σε λειτουργία την υποθαλάσσια αποθήκη αερίου της Νότιας Καβάλας θα είχαμε ένα σημαντικό όπλο έναντι των διακυμάνσεων των διεθνών τιμών του αερίου και ετήσια εξοικονόμηση της τάξης των 400 εκατ.

- με βάση τα τρέχοντα επίπεδα τιμών του φυσικού αερίου». Ο υπολογισμός αυτός, βέβαια, βασίζεται στην υπόθεση ότι οι αγορές αερίου θα είχαν γίνει πριν αρχίσει το ράλι των τιμών. Σημειώνεται ότι η χωρητικότητα της Αποθήκης Καβάλας είναι 1 bcm ή 12 εκ. MWh και αν για να γεμίσει με φυσικό αέριο χρειαζόταν 600 εκατ. ευρώ με την τιμή του αερίου στα 50 ευρώ η MWh, με τιμή αερίου στα 100 ευρώ ανά MWh θα χρειάζεται 1,2 δισ. Για να αρχίσει να λειτουργεί βέβαια η αποθήκη αρκούν 800 εκ. κυβικά φυσικού αερίου ή 9,6 MWh και με ενδεικτική τιμή φυσικού αερίου στα 100 ευρώ/MWh χρειάζεται περίπου 1 δισ. ευρώ.

ΡΑΕ Η βιωσιμότητα του έργου εξαρτάται από τον Κανονισμό Τιμολόγησης, που ουσιαστικά καθορίζει πώς θα γίνει η απόσβεση της επένδυσης. Αρχική άποψη της ΡΑΕ, σύμφωνα με πληροφορίες, ήταν το ύψος της επένδυσης να καλυφθεί κατά 50% από ρυθμιζόμενες χρεώσεις, 35% από επιδότηση και 15% από τον επενδυτή. Άλλες πληροφορίες αναφέρουν ότι άποψη του ΔΕΣΦΑ ήταν και είναι ότι το σύνολο της επένδυσης για το έργο πρέπει να καλύπτεται από ρυθμιζόμενες χρεώσεις, δηλαδή να αποσβαίνεται… από τον καταναλωτή.

θα εξεταστεί και το ενδεχόμενο αλλαγής της αρχιτεκτονικής του διαγωνισμού για τις Αποθήκες Καβάλας, ώστε να αξιοποιηθούν, καθώς σε μία περίοδο ενεργειακής κρίσης, όπως αυτή που διανύουμε, αποτελούν σημαντικό περιουσιακό στοιχείο για την εξασφάλιση απαραίτητης ενεργειακής επάρκειας στη χώρα.

Τα σενάρια αυτά κοστολόγησης δεν εγκρίθηκαν από το υπουργείο, καθώς θα χανόταν το όφελος από την εξοικονόμηση κόστους ενέργειας που θα έφερνε η λειτουργία της αποθήκης. Πηγές προσκείμενες στη ΡΑΕ αναφέρουν ότι η Ολομέλεια της ΡΑΕ είχε εγκρίνει στις 2/9 Κανονισμό Τιμολόγησης για το έργο. Έπειτα από συνάντηση όμως που πραγματοποιήθηκε στις 8/9 με τον υπουργό Ενέργειας κ. Σκρέκα και τη διευθύνουσα σύμβουλο του ΔΕΣΦΑ κ. Γκάλι, στις 9/9 η Ολομέλεια αποφάσισε να μην κοινοποιήσει τον Κανονισμό Τιμολόγησης, λόγω αβεβαιοτήτων που εισήγαγαν τα στοιχεία του ΔΕΣΦΑ. Σύμφωνα με τη ΡΑΕ, ο ΔΕΣΦΑ είχε ήδη κληθεί από το 2020 να πραγματοποιήσει Ανάλυση Κόστους Οφέλους (CBA) διαφορετικών σεναρίων υλοποίησης ενεργειακών υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των Υπόγειων Αποθηκών. Στόχος της ανάλυσης είναι να αποφευχθεί η αύξηση κόστους από τα σύνοδα έργα, που πιθανώς να μη χρειάζονται, έργα όπως ο διπλασιασμός του αγωγού Θεσσαλονίκης – Κομοτηνής, και να αποτυπωθούν οι ανάγκες αναβάθμισης του συστήματος από την υλοποίηση των διαφορετικών συνδυασμών των επενδύσεων FSRU, Διώρυγα και Αποθήκες Καβάλας. Όπως σημειώνουν πηγές προσκείμενες στη ΡΑΕ, αφού λάβει την τεκμηριωμένη Ανάλυση Κόστους Οφέλους διαφορετικών σεναρίων από τον ΔΕΣΦΑ, τότε η Ολομέλεια της ΡΑΕ θα συνεδριάσει για να επικαιροποιήσει, αν χρειάζεται, τον Κανονισμό Τιμολόγησης και να τον κοινοποιήσει στο ΤΑΙΠΕΔ.

ΔΕΣΦΑ Όπως αναφέρουν πηγές του ΔΕΣΦΑ, το κυριότερο είναι να επικαιροποιηθεί το ρυθμιστικό πλαίσιο για την αποθήκευση φυσικού αερίου καθώς και το οικονομικό μοντέλο (Κανονισμός Τιμολόγησης) για την ΥΑΦΑ.Προσθέτουν, δε, πως δεν υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον, και γι’ αυτό μόνο δύο σχήματα έχουν εκδηλώσει μη δεσμευτικό ενδιαφέρον για τις Αποθήκες Καβάλας και ότι το ένα εξ αυτών είναι το σχήμα που εκμεταλλεύεται το κοίτασμα. Εκτιμούν ότι απουσία ενός ικανοποιητικού ρυθμιστικού πλαισίου ενδεχομένως αποδυναμώνεται το ενδιαφέρον των υποψήφιων επενδυτών και ενδέχεται ο διαγωνισμός να κηρυχθεί άγονος.

34 τουρισμοσ

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Μπορεί και έσοδα 14 δισ. ευρώ φέτος!

■ Μύκονος, Κρήτη, Σαντορίνη, Κέρκυρα (παρά την κακοκαιρία) και Ρόδος παραμένουν

ανοιχτοί ως προορισμοί ■ Από τον Μάρτιο οι τουρίστες για το 2022

Του ΣΤ. Κ. ΧΑΡΙΤΟΥ

ως και 14 δισ. ευρώ αναμένεται να διαμορφωθούν τα συνολικά έσοδα του τουρισμού για φέτος, όταν ο στόχος είχε τεθεί στο 50% του 2009! Δηλαδή, ο αρχικός σχεδιασμός, οι αρχικές εκτιμήσεις προέβλεπαν ότι τα έσοδα επρόκειτο να διαμορφωθούν μέχρι τα 8-9 δισ. ευρώ. Πλέον τείνει να καλυφθεί η… διαφορά με το 2019, ενώ πολλές ξενοδοχειακές μονάδες σε κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς της χώρας, όπως η Μύκονος, η Κρήτη και η Σαντορίνη, παραμένουν ανοικτοί. Ήδη στο υπουργείο Οικονομικών εκτιμούν πως οι ταξιδιωτικές εισπράξεις ενδέχεται να κινηθούν τελικά φέτος κοντά στα επίπεδα άνω των 10 δισ. ευρώ έναντι 18,2 δισ. το 2019 και 4,5 δισ. πέρυσι. Αυτό το ποσό αντιστοιχεί στο 55% των εισπράξεων του 2019, τελευταίου έτους κανονικής λειτουργίας του τουρισμού πριν

Έ

από την πανδημία και μάλιστα ιστορικό ρεκόρ εισπράξεων. Στα ίδια επίπεδα εκτιμήσεων κινούνται και οι προκαταρκτικοί υπολογισμοί που πραγματοποιούν υπηρεσίες του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων. Ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας σε παρουσίαση που πραγματοποίησε στο Υπουργικό Συμβούλιο είχε σημειώσει πως οι ταξιδιωτικές εισπράξεις του Ιουλίου αντιστοιχούν στο 61,4% των εισπράξεων του αντίστοιχου μήνα του 2019, αλλά και ότι η μέση δαπάνη ανά ταξίδι στο επτάμηνο του 2021 είναι πολύ υψηλότερη τόσο σε σχέση με το 2020 όσο και σε σχέση με το 2019. Συγκεκριμένα, βρίσκεται στα 737 ευρώ ανά ταξίδι, από 589 ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2019. Η σχετική αισιοδοξία που προκαλούν αυτά τα δεδομένα αντικατοπτρίζεται και στις δημόσιες εκτιμήσεις επιχειρηματιών του κλάδου. Είναι χαρακτηριστικό πως ο επικεφα-

λής του ξενοδοχειακού ομίλου Sani/Ikos Ανδρέας Ανδρεάδης, ο οποίος έχει μάλιστα διατελέσει επί σειράν ετών πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, εμφανίζεται ακόμα πιο αισιόδοξος. Ειδικότερα, με ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εκτιμά πως μπορεί να επιβεβαιωθεί το σενάριο για τουριστικά έσοδα φέτος πλησίον των δύο τρίτων εκείνων του 2019, δηλαδή γύρω στα 12 δισ. Την πρόβλεψή του αυτή στηρίζει, όπως αναφέρεται στην ανάρτηση, στο γεγονός πως τα τουριστικά έσοδα ανά επισκέπτη έχουν αυξηθεί περισσότερο από 20%, αλλά και στην εκτίμησή του πως τα έσοδα της περιόδου Αυγούστου - Οκτωβρίου διαμορφώνονται κοντά σε εκείνα της αντίστοιχης περιόδου του 2019. Παράλληλα, ο κ. Ανδρεάδης αποκαλύπτει πως οι πρώτες προκρατήσεις από τη βρετανική αγορά για την επόμενη σεζόν είναι «εξαιρετικές» και χαρακτηρίζει ορατό το σενάριο της πλήρους

τουρισμοσ 35

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

ανάκτησης των προ της πανδημίας μεγεθών την επόμενη χρονιά. Αυτονόητα, όλα θα εξαρτηθούν από τη δυνατότητα του ελληνικού τουρισμού να διατηρήσει τον Οκτώβριο αλλά και τους επόμενους μήνες τη δυναμική που κατέγραψε τον Ιούλιο, τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο. Ωστόσο οι πρώτες ενδείξεις πως οι ρυθμοί ανάκαμψης σε σχέση με το 2019 είναι ορατές επιβραδύνονται, αναφέρουν οι πιο επιφυλακτικοί εκ των συμμετεχόντων στην τουριστική αγορά. Εν τω μεταξύ, ο υπουργός Τουρισμού Βασίλης Κικίλιας συνεχίζει τις προσπάθειες διατήρησης των αεροπορικών συνδέσεων με τις μεγάλες ξένες αγορές όπως οι ΗΠΑ και τον χειμώνα, ενώ βρέθηκε στη Γαλλία για να ενισχύσει περαιτέρω τη συνεργασία των δύο χωρών στον τουρισμό. Αφορμή της επίσκεψης ήταν η Top Resa, η μεγαλύτερη τουριστική έκθεση στη Γαλλία. Ο Β. Κικίλιας πραγματοποίησε επαφές με σημαντικούς τουριστικούς παράγοντες, στελέχη εταιρειών και τουριστικών γραφείων, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει αυτή με τον γενικό διευθυντή της Air France, Henri Hourcade (η εταιρεία εξετάζει να προσθέσει επιπλέον ελληνικούς προορισμούς στο πρόγραμμά της από το Παρίσι) και με τον CEO της TUI France, Dirk Van Holsbeke. Η Ελλάδα ήταν τον Ιούνιο ο πρώτος προορισμός εξωτερικού για τους Γάλλους με 88% παραπάνω επισκέπτες σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2019 και αύξηση 18% της μέσης κατά κεφαλήν δαπάνης, ενώ τον Ιούλιο πέρασε στην πρώτη θέση ως προορισμός, εκθρονίζοντας και την ίδια τη Γαλλία. Ο ίδιος έκλεισε συμφωνία με τον μεγαλύτερο ευρωπαϊκό tour operator, την TUI A.G., συνεχίζοντας έτσι την προσπάθεια να αρχίσει η επόμενη θερινή τουριστική σεζόν ίσως νωρίτερα από ποτέ και συγκεκριμένα στις αρχές Μαρτίου. Μάλιστα, έχουν προηγηθεί αντίστοιχες συμφωνίες με βρετανικά τουριστικά γραφεία και θα ακολουθήσουν κι άλλες, αναφέρουν πηγές του υπουργείου. Εφόσον δεν υπάρξει κάποια απρόοπτη επιδημιολογική ή άλλη εξέλιξη, η έναρξη των πτητικών προγραμμάτων και των τουριστικών πακέτων διακοπών τόσο νωρίς στη σεζόν θα δώσει παραπάνω τρεις μήνες από αυτούς που είχε ο ελληνικός τουρισμός το 2020 και το 2021 και τουλάχιστον έναν μήνα σε σχέση με το 2019, οδηγώντας έτσι

στον δραστικό περιορισμό της εποχικότητας της τουριστικής κίνησης. Υπενθυμίζεται ότι ο κ. Κικίλιας συναντήθηκε στο υπουργείο Τουρισμού με το μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου και διευθυντή Οικονομικών (CFO) της TUI Group, Sebastian Ebel, και το μέλος της εκτελεστικής επιτροπής και διευθυντή Εταιρικών και Εξωτερικών Υποθέσεων του ομίλου, Thomas Ellerbeck. Βασικός στόχος του υπουργείου Τουρισμού είναι η νέα τουριστική σεζόν να αρχίσει αρχές Μαρτίου. Ο υπουργός συμφώνησε με τα ανώτατα στελέχη του ομίλου ότι για το 2022 η TUI θα ξεκινήσει σε επιλεγμένους ελληνικούς προορισμούς από τα τέλη Μαρτίου. Οι Ebel και Ellerbeck χαρακτήρισαν την Ελλάδα έναν από τους σημαντικότερους προορισμούς της TUI παγκοσμίως και εξέφρασαν την πεποίθηση ότι την επόμενη τουριστική περίοδο ο όμιλος θα ξεπεράσει το ορόσημο των 3 εκατομμυρίων επισκεπτών στη χώρα μας, που είχε επιτευχθεί το 2019. Να σημειωθεί ότι στην ατζέντα της συνάντησης βρέθηκαν και θέματα συνεργασίας που αφορούν την TUI Academy στην Αθήνα, καθώς και θέματα βιωσιμότητας, όπου και αναλύθηκε το έργο του TUI Care Foundation συνολικά και ειδικότερα το πρόγραμμα βιώσιμου τουρισμού του ομίλου στην Κρήτη, το οποίο συνδέει τον τουρισμό με την αγροτική και την αλιευτική δραστηριότητα, προσφέροντας στους επισκέπτες του νησιού μια αυθεντική βιωματική τουριστική εμπειρία. Ο Β. Κικίλιας προέβαλε επίσης τις δυνατότητες ανάδειξης της Αθήνας ως προορισμού καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και ιδιαίτερα κατά τους φθινοπωρινούς και τους χειμερινούς μήνες, με τα στελέχη της TUI να εκφράζουν το έντονο ενδιαφέρον τους γι’ αυτή την προοπτική, εξηγούν πηγές του υπουργείου. Στο πλαίσιο αυτό, σε συνάντηση με την πρόεδρο της Ένωσης Ξενοδόχων Αθηνών - Αττικής και Αργοσαρωνικού Λαμπρινή Καρανάσιου-Ζούλοβιτς, και τον γενικό γραμματέα της Ένωσης, Ευγένιο Βασιλικό, ο κ. Κικίλιας παρουσίασε στους εκπροσώπους των ξενοδόχων την πρόταση της TUI και συμφωνήθηκε να προγραμματιστεί το αμέσως προσεχές χρονικό διάστημα συνάντηση εργασίας μεταξύ των δύο φορέων, για την περαιτέρω ενδυνάμωση του τουρι-

στικού προϊόντος της πόλης. Καλά είναι τα νέα και από τις αφίξεις στα αεροδρόμια. Έτσι, λοιπόν, σταθερή άνοδο παρουσιάζει η διακίνηση επιβατών τη φετινή χρονιά, όπου με βάση τα στοιχεία της ΥΠΑ, για τον Σεπτέμβριο καταγράφεται αύξηση 98,5% έναντι του αντίστοιχου μήνα του 2020, ενώ και οι αφίξεις από το εξωτερικό σημείωσαν άνοδο 110,5%. Επίσης, τα συνολικά στατιστικά στοιχεία εννεαμήνου 2021 από όλα τα αεροδρόμια της χώρας μας, για τρίτο συνεχόμενο μήνα, καταγράφουν άνοδο 62,3% σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή σεζόν, ενώ σε σχέση με το αντίστοιχο 9μηνο Ιανουαρίου/Σεπτεμβρίου του 2019, όπου δεν είχαν τεθεί σε ισχύ απαγορεύσεις και περιορισμοί πτήσεων λόγω της πανδημίας, η πτώση φτάνει το 49,3%. Ειδικότερα, από τα στατιστικά στοιχεία της ΥΠΑ για την επιβατική κίνηση των αεροδρομίων το 9μηνο Ιανουαρίου/Σεπτεμβρίου του 2021 προκύπτουν τα ακόλουθα: - Στο εννεάμηνο ο συνολικός αριθμός των διακινηθέντων επιβατών έφθασε τα 27.063.506.

- Ο συνολικός αριθμός των διακινηθέντων επιβατών έφθασε τα 27.063.506, παρουσιάζοντας άνοδο 62,3% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2020, όπου είχαν διακινηθεί 16.677.709 επιβάτες.Όσον αφορά τον αριθμό πτήσεων στα αεροδρόμια της χώρας, είχαμε επίσης θετικό πρόσημο καθώς ανήλθαν στις 293.416, από τις οποίες 122.496 ήταν εσωτερικού και 170.920 εξωτερικού, παρουσιάζοντας άνοδο 42,3% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2020, όπου είχαν πραγματοποιηθεί συνολικά 206.234 πτήσεις. Συγκρίνοντας τα στατιστικά στοιχεία με το 9μηνο (Ιαν./Σεπ) του 2019, που οι πτήσεις ήταν 433.320, φέτος υπάρχει πτώση 32,3% στην κίνηση αεροσκαφών και στο σύνολο της επιβατικής κίνησης, που ήταν 53.418.973 το 2019, ενώ τώρα για το ίδιο εξεταζόμενο 9μηνο υπάρχει πτώση 49,3%. Θετική είναι η εικόνα της επιβατικής κίνησης Σεπτεμβρίου 2021. Συγκεκριμένα, όσον αφορά τις αφίξεις επιβατών εξωτερικού φέτος τον Σεπτέμβριο ήρθαν 2.352.788 ταξιδιώτες, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2020 είχαν αφιχθεί 1.117.524 επιβάτες, ποσοστό αύξησης 110,5%.

36 ναυτιλια

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Το αποκαλυπτικό ενημερωτικό δελτίο του Βαγγέλη Μαρινάκη για την αγορά των ναύλων ■ Στις 35.264 δολάρια τα ναύλα των containers και στις 123.000 για το LNG Του ΣΤ. Κ. ΧΑΡΙΤΟΥ

Μ

όλις προσφάτως ολοκληρώθηκε, με μεγάλη επιτυχία, η έκδοση ομολογιακού δανείου ύψους 150 εκατ. ευρώ της CPLP Shipping συμφερόντων του Έλληνα εφοπλιστή και ιδιοκτήτη του Ολυμπιακού Ευ. Μαρινάκη. Πλην όμως, διαβάζοντας το ενημερωτικό δελτίο βρίσκει κανείς χρήσιμες πληροφορίες για την αγορά των ναύλων που έχουν απογειώσει τις τιμές των καθημερινών αγαθών και δραστηριοτήτων, όχι μόνο στον κόσμο, αλλά και στη χώρα μας. Αν το 2020 τα μεσοσταθμικά έσοδα ανά πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων ήταν ανά ημέρα οι 14.103 δολάρια, το 2021 το μέγεθος αυτό έχει εκτοξευθεί στις 35.264 δολάρια! Σύμφωνα με το ενημερωτικό δελτίο, ως προς τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, οι τιμές των ναύλων καθορίζονται, μεταξύ άλλων, από την παγκόσμια και περιφερειακή οικονομική δραστηριότητα, η οποία επηρεάζει, με τη σειρά της, τη ζήτηση για ναύλωση πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, καθώς και την προσφορά πλοίων εμπορευματοκιβωτίων που υπάρχουν στην αγορά. Σημειώνεται ότι οι Εταιρείες Τακτικών Γραμμών έχουν σημειώσει, κατά το μεγαλύτερο μέρος της τελευταίας δεκαετίας, μια σημαντική κάμψη στον ρυθμό ανάπτυξης της μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων και κατά συνέπεια έχει σημειωθεί αντίστοιχη μείωση των μέσων ναύλων, η οποία οδήγησε σε οικονομική δυσχέρεια πολλές Εταιρείες Τακτικών Γραμμών, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από

τους ναυλωτές της CPLP Shipping, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά. Στην παρούσα χρονική συγκυρία, οι Εταιρείες Τακτικών Γραμμών σημειώνουν ασυνήθιστα υψηλές κερδοφορίες λόγω της αυξημένης ζήτησης για μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων που τροφοδοτείται από την καταναλωτική συμπεριφορά και από καθυστερήσεις που παρατηρούνται στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα λόγω της εκδήλωσης της πανδημίας Covid-19, ωστόσο μια ενδεχόμενη μείωση των ναύλων στο μέλλον θα μπορούσε να οδηγήσει εκ νέου σε μειωμένη κερδοφορία των εταιρειών του κλάδου ή ακόμη και ζημίες, και ενδεχομένως να επηρεάσει αρνητικά ορισμένους από

τους ναυλωτές του Ομίλου. Επισημαίνεται ότι, στο παρελθόν, ορισμένοι από τους ναυλωτές του Ομίλου, λόγω σημαντικού περιορισμού των εσόδων τους είτε δεν έχουν εκτελέσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τα ναυλοσύμφωνά τους είτε έχουν ζητήσει τροπο-

ναυτιλια 37

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

LNG Κατά τη διάρκεια του 2020, με την εκδήλωση της πανδημίας Covid-19 η ζήτηση για υγροποιημένο φυσικό αέριο μειώθηκε σημαντικά, με αποτέλεσμα τη μείωση της τιμής του LNG και συνακόλουθα τη μείωση της ζήτησης για πλοία μεταφοράς LNG. Κατά τη διάρκεια του 2021 η εικόνα αντιστράφηκε, με τις τιμές του LNG να αυξάνονται σημαντικά και τη ζήτηση για πλοία μεταφοράς LNG να αυξηθεί οδηγώντας τις τιμές της

ναυλαγοράς για πλοία μεταφοράς LNG να ξεπερνούν τις υψηλότερες ιστορικά τιμές. Χαρακτηριστικά, ο ναύλος για χρονοναυλοσύμφωνο διάρκειας ενός έτους για ένα LNG πλοίο χωρητικότητας 174.000 CBM, σύμφωνα με την CRS4, μειώθηκε στα 58.867 US$ dollars το τέταρτο τρίμηνο του 2020, σημειώνοντας πτώση 40% σε σύγκριση με το τέταρτο τρίμηνο του 2019, ενώ κατά τη διάρκεια του 2021 καταγράφηκε

ποιήσεις αυτών, γεγονός που επηρέασε αντιστοίχως τα έσοδα του Ομίλου. Μάλιστα, όπως σημειώνεται, κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2020, με την εκδήλωση της πανδημίας Covid-19, ο δείκτης Containership Timecharter Index 2 μειώθηκε κατά 33%, σε σύγκριση με τον Δεκέμβριο του 2019, στο επίπεδο των 41,26 πόντων. Τον Δεκέμβριο του 2020, ο εν λόγω δείκτης ανήλθε σε 90,75 πόντους, σημειώνοντας μία αύξηση 120% κατά τη διάρκεια του δεύτε-

ρου εξαμήνου του 2020, ως αποτέλεσμα των μέτρων περιορισμού και της συνεπακόλουθης αλλαγής της καταναλωτικής συμπεριφοράς παγκοσμίως, καθώς επίσης και της μείωσης της δυναμικότητας των λιμένων λόγω επιβολής μέτρων κοινωνικής απόστασης και καραντίνας. Τα μέτρα που επιβλήθηκαν σε διάφορες χώρες παγκοσμίως και η αύξηση της ζήτησης για μεταφορά αγαθών είχαν ως αποτέλεσμα την ταχεία αύξηση των ναύλων. Ο δείκτης Containership

σημαντική αύξηση, με τον εν λόγω ναύλο να ανέρχεται στα 123.000 US$ dollars στις αρχές του τρίτου τριμήνου του 2021. Η μείωση ωστόσο των τιμών του φυσικού αερίου και του LNG ή/και της ζήτησης για φυσικό αέριο στο μέλλον θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση της κερδοφορίας των εταιρειών παραγωγής και εμπορίας LNG και ενδεχομένως επηρεάσει αρνητικά τους ναυλωτές για πλοία LNG.

Timecharter Index 3 συνέχισε να σημειώνει ταχεία αύξηση το 2021, ανερχόμενος στους 251,34 πόντους τον Ιούλιο, που αποτελεί ιστορικό ρεκόρ. Ως προς τα πλοία μεταφοράς LNG, οι τιμές ναύλων καθορίζονται, μεταξύ άλλων, και από τη ζήτηση για φυσικό αέριο, η οποία επηρεάζει με τη σειρά της τη ζήτηση για ναύλωση πλοίων μεταφοράς LNG, καθώς και από την προσφορά πλοίων μεταφοράς LNG που υπάρχουν στην αγορά.

38 θεμα

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Της ΕΛΕΝΑΣ ΚΡΙΤΣΑΛΟΥ

Ποιοι βλέπουν το bitcoin στα 168.000 δολάρια!

Ά

νοδο του bitcoin, που μπορεί να φτάσει ακόμη και το 170%, με το κρυπτονόμισμα να πιάνει τα 168.000 (!) δολάρια, «βλέπουν» παράγοντες της αγοράς μετά το λανσάρισμα του πρώτου χρηματιστηριακώς διαπραγματευόμενου αμοιβαίου κεφαλαίου (ETF) στις ΗΠΑ που επενδύει σε παράγωγα (futures) του bitcoin. Σύμφωνα με τον Tom Lee, ιδρυτή της Fundstrat Global Advisors και φανατικό των κρυπτονομισμάτων, το λανσάρισμα του σχετικού fund από το ProShares Trust θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καταλύτης για το bitcoin, προσελκύοντας πληθώρα νέων επενδυτών. Το ProShares Bitcoin Strategy ETF (με ticker BITO), όπως ονομάζεται το ETF, είναι το πρώτο αμερικανικό χρηματιστηριακώς διαπραγματευόμενο αμοιβαίο κεφάλαιο που συνδέεται με κάποιο κρυπτονόμισμα - κίνηση ορόσημο για τον εκκολαπτόμενο τομέα των ψηφιακών assets, ο οποίος πρωτοεμφανίστηκε μόλις

το 2008! Ενδεικτικό του μεγάλου επενδυτικού ενδιαφέροντος που προσελκύει η αγορά είναι ότι, πριν ακόμη ξεκινήσει, η προοπτική και μόνο ενός ETF, το οποίο θεωρητικά θα προσφέρει σε περισσότερους επενδυτές πρόσβαση στο bitcoin χωρίς να χρειάζεται να ανησυχούν για τη φύλαξή του, οδήγησε την τιμή του κρυπτονομίσματος κοντά στα ιστορικά υψηλά του, πέριξ των 65.000 δολαρίων. Σύμφωνα με τον Lee, ένας από τους δύο βασικούς παράγοντες που ενδέχεται να ωθήσουν την τιμή του bitcoin υψηλότερα είναι η προσδοκία ότι η έναρξη του νέου ETF θα προσελκύσει σημαντικές εισροές. Ο δεύτερος είναι ότι ένα μέρος των επενδυτών που έχουν bitcoin ή συναφή κρυπτονομίσματα μπορεί να προχωρήσουν σε περαιτέρω αγορές τώρα που υπάρχει ένας ακόμη τρόπος επένδυσης σε αυτά. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Fundstrat, υπολογίζεται ότι με-

θεμα 39

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Κέρδη αλλά και αρνητές Στις 19 Οκτωβρίου, την ημέρα δηλαδή που άρχισε η διαπραγμάτευση του πρώτου ETF του bitcoin, το μεγαλύτερο κρυπτονόμισμα του πλανήτη κατέγραφε κέρδη 50% από τα χαμηλά του Σεπτέμβρη, σκαρφαλώνοντας πάνω από 60.000 δολάρια για πρώτη φορά από τον Μάιο, καθώς κολοσσοί της Wall Street είχαν αρχίσει ήδη να προσφέρουν στους πελάτες τους, όλο και περισσότερο, υπηρεσίες σε bitcoin και κρυπτονομίσματα, συμπεριλαμβανομένου του ETF. Παρόλα αυτά οι ενστάσεις και οι ανησυχίες επιμένουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η στάση του επιδραστικού κεντρικού τραπεζίτη Τζον Κάνλιφ, υποδιοικητή σήμερα της Τράπεζας της Αγγλίας, αρμόδιου για θέματα χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, που σήμανε καμπανάκι για τον κίνδυνο μαζικής κατάρρευσης των τιμών στην αγορά των κρυπτονομισμάτων. Ο ίδιος θεωρεί ότι το ενδεχόμενο να δούμε τις τιμές των κρυπτονομισμάτων να καταρρέουν κάποια στιγμή δεν είναι καθόλου απίθανο, ενώ προειδοποιεί ότι η αγορά των crypto θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, εάν δεν υπάρξει

άμεσα ρυθμιστικό πλαίσιο. «Δεν χρειάζεται να έχει κάτι μεγάλη συμμετοχή στον χρηματοπιστωτικό τομέα για να προκαλέσει προβλήματα σταθερότητας» τόνισε ο Κάνλιφ, σημειώνοντας ότι η αγορά των κρυπτονομισμάτων αναπτύχθηκε σχεδόν κατά 200% το 2021, από κάτι λιγότερο από 800 δισ. δολάρια σε 2,3 τρισ. σήμερα. «Όπως μας έδειξε η (παγκόσμια) οικονομική κρίση του 2008, δεν χρειάζεται να αναλογείς σε μεγάλο κομμάτι του χρηματοπιστωτικού τομέα για να πυροδοτήσεις προβλήματα χρηματοπιστωτικής σταθερότητας - η αξία της αγοράς των sub-prime δανείων (σ.σ. που πυροδότησε και την κρίση) υπολογιζόταν γύρω στα 1,2 τρισ. δολάρια το 2008» θύμισε ο κεντρικός τραπεζίτης. Παρότι η τιμή του έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, το bitcoin παραμένει εξαιρετικά ασταθές. Τον Μάιο, αφού έπιασε σχεδόν τα 65.000 δολάρια, η αγορά εισήλθε σε ελεύθερη πτώση, με το bitcoin να χάνει σχεδόν τη μισή αξία του μέσα σε λίγες μέρες. Ο Κάνλιφ ανέφερε ως ενδεικτικά του αυξανόμενου κινδύνου την επέκταση μεγάλων τραπεζών σε υπηρεσίες crypto,

τοχές έχουν σήμερα 93 εκατομμύρια νοικοκυριά, ενώ bitcoin 40 εκατομμύρια. Ωστόσο, ο μέσος «λογαριασμός» ανά νοικοκυριό είναι τα 10.000 δολάρια για το bitcoin, ελάχιστα δηλαδή σε σχέση με τον μέσο όρο των 200.000 δολαρίων που έχουν τα νοικοκυριά σε μετοχές.

«Οδηγός» το ETF Ωστόσο, η έρευνα του Lee υποδηλώνει ότι οι εισροές στο ETF θα χρησιμεύσουν ως βασικός νέος βραχυπρόθεσμος οδηγός για την τιμή του bitcoin. «Δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό των νοικοκυριών που έχουν στην κατοχή τους bitcoin στις ΗΠΑ, αλλά γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι δεν είναι τόσο ευρέως διαδεδομένο όσο οι μετοχές» ανέφερε ο Lee. Ο Lee εικάζει ότι το ETF του bitcoin θα μπορούσε να προσελκύσει εισροές κεφαλαίων άνω των 50 δισ. δολαρίων

την ανάπτυξη κεφαλαίων αντιστάθμισης κινδύνου (hedge funds) για τα κρυπτονομίσματα και τις εταιρείες πληρωμών που εξετάζουν το ενδεχόμενο να επιτρέψουν τη διεκπεραίωση συναλλαγών σε «stablecoins» (κρυπτονομίσματα σταθερής αξίας, τα οποία είναι συνδεδεμένα με κάποιο παραδοσιακό νόμισμα). Ο Κάνλιφ, ο οποίος έχει διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην παρακολούθηση των κρυπτονομισμάτων τα τελευταία χρόνια ως σύμβουλος στο συμβούλιο χρηματοπιστωτικής σταθερότητας της G20 και στην Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS), κάλεσε τις ρυθμιστικές Αρχές να περιορίσουν κατεπειγόντως την καυτή αυτή αγορά με αυστηρούς κανονισμούς. «Όταν κάτι στο χρηματοπιστωτικό σύστημα αναπτύσσεται πολύ γρήγορα και αναπτύσσεται σε μεγάλο βαθμό σε ανεξέλεγκτο χώρο, οι Αρχές χρηματοπιστωτικής σταθερότητας πρέπει να ξεσηκωθούν και να αρχίσουν να βλέπουν τι συμβαίνει» δήλωσε ο Κάνλιφ, προσθέτοντας: «Οι ρυθμιστικές Αρχές διεθνώς και σε πολλές δικαιοδοσίες έχουν αρχίσει ήδη την προσπάθεια. Και πρέπει να συνεχιστεί κατεπειγόντως».

τον πρώτο χρόνο. Στο μεταξύ, ένα άλλο αμοιβαίο κεφάλαιο που συνδέεται με το bitcoin, το Grayscale Bitcoin Trust (GBTC) έχει assets γύρω στα 32 δισ. δολάρια, ποσό που το κάνει το μεγαλύτερο fund στην αγορά των crypto. Να σημειωθεί δε ότι την ημέρα που άρχισε η διαπραγμάτευση του BITO, η Grayscale Investments, που έχει το δεύτερο αμοιβαίο, κατέθεσε αίτηση για τη μετατροπή και του δικού της κεφαλαίου σε ETF. Ο Lee υποστηρίζει ότι με βάση την τρέχουσα προσφορά, με τους miners να παράγουν 10 εκατομμύρια δολάρια σε bitcoin την ημέρα, η ζήτηση για το «No 1» κρυπτογράφημα στον κόσμο θα ξεπεράσει κατά πολύ την προσφορά. Σύμφωνα δε με την εταιρεία αναλύσεων Fundstrat, το επίπεδο τιμών για την επίτευξη ισορροπίας που προκύπτει από αυτήν τη δυναμική προσφοράς/ζήτησης είναι γύρω στα 168.000 δολάρια!

40

AUTO

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2021 2021 BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

Ο

λόγος για το Grandsphere, ένα πολυτελές και αμιγώς ηλεκτρικό sedan, το οποίο μπορεί να κινηθεί πλήρως αυτόνομα, μετατρέποντας τον οδηγό σε… τέταρτο επιβάτη. Είναι το δεύτερο μέλος της οικογένειας sphere, μετά το Skysphere και πριν το Urbansphere.

Με μήκος 5.35 μ. Το Grandsphere είναι εντυπωσιακό τόσο σε φουτουριστική σχεδίαση όσο και σε διαστάσεις, καθώς σε μήκος αγγίζει τα 5.35 μ., σε πλάτος τα 2 μ., ενώ σε ύψος δεν ξεπερνά το 1.39 μ. Με μεγάλες γυάλινες επιφάνειες και διάφανη οροφή, δείχνει πώς θα είναι τα ηλεκτρικά του μέλλοντος. Κερασάκι στην τούρτα η απουσία πίσω κολώνας, καθώς οι εμπρός πόρτες ανοίγουν αντίθετα με τις πίσω, ξεδιπλώνοντας μια τεράστια είσοδο στο όχημα.

Για απόλυτη χαλάρωση Μόλις ενεργοποιηθεί η αυτόνομη οδήγηση, τιμόνι και

πεντάλ απομακρύνονται από το οπτικό πεδίο των επιβατών, παρέχοντας ακόμα μεγαλύτερο χώρο, την ώρα που τα καθίσματα παίρνουν κλίση 60 μοιρών και τα προσκέφαλα παρέχουν ατομικό κλιματισμό. Πίνακας οργάνων και οθόνες μετατρέπονται σε οθόνες ψυχαγωγίας Cinema Scope, με τους επιβάτες να απολαμβάνουν απόλυτη ηχομόνωση και συναυλιακό ήχο όσο το αυτοκίνητο ταξιδεύει μόνο του.

Με 721 ίππους Κτισμένο πάνω στην Premium Platform Electric του VW Group, ανάμεσα στους άξονές του έχει μία μπαταρία 120 kWh που του παρέχει αυτονομία 750 χλμ. την ώρα, με την ιπποδύναμη (από ένα κινητήρα σε κάθε άξονα) να φτάνει τους 721 ίππους και τη ροπή τα 960 Nm. Ενεργή αερανάρτηση, κάμερες που σκανάρουν τον δρόμο συνεχώς, και 300 χλμ. αυτονομίας με 10 λεπτά φόρτισης, δείχνουν το όχι και τόσο μακρινό μέλλον της premium αυτόνομης αυτοκίνησης. Πώς σας φαίνεται;

Audi Grandsphere

«Αντίο» σε τιμόνι και πεντάλ!

■ Στην Έκθεση του Μονάχου, highlight αποτέλεσε σίγουρα το πρωτότυπο αυτοκίνητο της Audi Kείμενο: ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΛΛΗΚΑΡΗΣ, Φωτογραφία: AUDI

motori.gr όλος ο κόσμος του

AUTO 41

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Renault Megane E-Tech Electric

Θετική παρενέργεια

■ Μετά τη μετάλλαξη «Δ», έρχεται η «Ε» (από τη λέξη Electric), η οποία δεν προσβάλλει τον ανθρώπινο οργανισμό, αλλά τα τετράτροχα μοντέλα, καθώς η ηλεκτροκίνηση έχει πάρει πλέον μορφή πανδημίας Κείμενο: ΓΙΩΡΓΟΣ ΨΑΡΡΑΣ, Φωτογραφίες: RENAULT

T

o δημοφιλές Renault Megane είναι το πιο πρόσφατο επιβεβαιωμένο «κρούσμα», ενώ για να επιβιώσει στην επόμενη γενιά του μεταλλάσσεται σε αμιγώς ηλεκτροκίνητο SUV. Δεν μιλάμε πλέον για τα πρώτα «συμπτώματα», αλλά για το ολοκληρωμένο Megane E-Tech Electric. Δομημένο πάνω στην πλατφόρμα CMF-EV, οι αναλογίες του σε μήκος, πλάτος και ύψος διαμορφώνονται στα 4.21 μέτρα, 1.78 μέτρα και 1.50 μέτρα αντίστοιχα, ενώ πατάει σε μεγάλους τροχούς 20 ιντσών. Ενσωματώνει πρώτο το νέο και συνάμα ρετρό λογότυπο της Renault, έχει μάσκα κλειστού τύπου και στε-

νόμακρα Led φωτιστικά σώματα εμπρός-πίσω.

τέλος της ζωής του, το 95% του οχήματος θα είναι ανακυκλώσιμο.

Φουτουριστικό εσωτερικό

Στο ρεύμα της εποχής

Με μεταξόνιο 2.7 μέτρα υπόσχεται μια ευρύχωρη καμπίνα, ενώ το πορτμπαγκάζ έχει χωρητικότητα 440 λίτρα. Το hi-tech κόκπιτ του διαθέτει οθόνη 12,3 ιντσών στον ψηφιακό πίνακα οργάνων και κάθετα τοποθετημένη κεντρική οθόνη αφής 9-12 ιντσών. Απόδειξη για τον οικολογικό του χαρακτήρα αποτελούν οι υφασμάτινες επενδύσεις, οι οποίες είναι φτιαγμένες από ανακυκλωμένα υλικά, όπως και μερικά από τα κάτω τμήματα του ταμπλό. Στο

Στην γκάμα του υπάρχουν δύο ηλεκτροκινητήρες, ένας με ισχύ 130 ίππους και ροπή 250 Nm, ενώ ο ισχυρότερος παράγει 217 ίππους και 300 Nm ροπής, επιτρέποντας επιτάχυνση από 0-100 χλμ./ώρα εντός 7,4 δευτ. και τελική ταχύτητα 160 χλμ./ώρα. Δύο είναι οι επιλογές και για τις μπαταρίες του. Η πρώτη έχει χωρητικότητα 40 kWh και η δεύτερη 60 kWh, με αυτονομία 300 και 470 χλμ. αντίστοιχα.

Eν αναμονή της επίσημης παρουσίασης!

αυτοκινήτου στην οθόνη σας

42

σελιδεσ ιστοριασ

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2021 BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021 BUSINESS ENERGY I OKΤΩΒΡΙΟΣ

Η απελευθέρωση της Αθήνας Τoυ K.A. φραγκουλη

Τ

ην ιστορική εκείνη ημέρα ο αθηναϊκός λαός παρακολούθησε την κατάθεση στεφάνου από τον επικεφαλής των αποχωρούντων Γερμανών μαζί με τον κατοχικό δήμαρχο στο μνημείο του άγνωστου στρατιώτη. Όταν οι Γερμανοί εγκατέλειψαν τον χώρο της Πλατείας Συντάγματος, το πλήθος ποδοπάτησε το στεφάνι και στη συνέχεια εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι ξέσπασαν σε αλαλαγμούς χαράς, γιορτάζοντας τη μεγάλη στιγμή που περίμεναν να έλθει τριάμισι ολόκληρα χρόνια. Στο κτίριο της Αστυνομικής Διεύθυνσης εμφανίστηκε ο στρατηγός Σπηλιωτόπουλος, διορισμένος στρατιωτικός διοικητής Αθηνών από την κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής και κάποιοι έν-

στολοι Βρετανοί αξιωματικοί που είχαν φθάσει μυστικά στην Αθήνα τις προηγούμενες ημέρες. Η παρουσία τους προκάλεσε θύελλα ενθουσιασμού στους Αθηναίους.

Ευρύτερο πλαίσιο Μετά τη συμμαχική Απόβαση στη Νορμανδία στις 6 Ιουνίου του 1944 και ενώ ο Κόκκινος Στρατός επέλαυνε προς τα Βαλκάνια είχε καταστεί σε όλους σαφές ότι η απελευθέρωση της Ελλάδας από τα ναζιστικά στρατεύματα Κατοχής δεν θα αργούσε. Βάσει των συμφωνιών της Καζέρτας και του Λιβάνου οι ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις και η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση είχαν έλθει σε καταρχήν συνεννόηση για τον χειρισμό της κατάστασης μετά την αποχώ-

ρηση των Γερμανών. Για τον σκοπό αυτόν έφτασαν μυστικά στο αεροδρόμιο της Νεράιδας ο Θεμιστοκλής Τσάτσος, ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ Γιάννης Ζέβγος, ο στρατηγός Παυσανίας Κατσώτας και ο ταγματάρχης Οδυσσέας Παπαμαντέλος, προκειμένου να συντονίσουν τις απαιτούμενες ενέργειες για την ομαλή ανάληψη της εξουσίας. Στο πλαίσιο διαπραγματεύσεων πραγματοποιήθηκαν δύο κύριες συναντήσεις. Η πρώτη έλαβε χώρα στο Ψυχικό μεταξύ του επικεφαλής των γερμανικών δυνάμεων, στρατηγού της αεροπορίας Χέλμουτ Φέλμι και του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού. Η γερμανική πλευρά υποσχέθηκε να απέχει από δολιοφθορές κατά των βασικών υποδομών της Αθήνας όπως το φράγμα της λίμνης του Μαραθώνα,

σελιδεσ ιστοριασ

BUSINESS ENERGY I OKΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Αφιξη της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας Στις 18 Οκτωβρίου του 1944 έφτασε στην Αθήνα, μαζί με βρετανικές δυνάμεις υπό τον στρατηγό Σκόμπι και τους άνδρες του «Ιερού Λόχου» της Μέσης Ανατολής, ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου με μέλη της κυβέρνησης και τους Σπηλιωτόπουλο, Ζέβγο οι οποίοι έσπευσαν στην Ακρόπολη υψώνοντας σε πανηγυρικό κλίμα τη γαλανόλευκη. Την ελληνική σημαία παρέδωσε στον πρωθυπουργό ο νέος δήμαρχος της, απελευθερωμένης πια, πόλης Αριστείδης Σκληρός παρουσία του Βρετανού πρεσβευτή Λίπερ και του αντιναύαρχου Μάνσφιλντ. Αντίθετα, στις ανταρτικές δυνάμεις δεν επιτράπηκε η είσοδος στην πρωτεύουσα, πλην ενός μικρού τμήματος του 34ού συντάγματος του ΕΛΑΣ υπό τον λοχαγό Απόστολο Κοκμάδη, το οποίο παραστάθηκε συμβολικά στην τελετή. Εν συνεχεία η πομπή των επισήμων κατευθύνθηκε στη Μητρόπολη, όπου τελέστηκε δοξολογία και ακολούθησε ο «λόγος της Απελευθέρωσης» από τον πρωθυπουργό. Αυτός εκφωνήθηκε από κτίριο της Πλατείας Συντάγματος προς ένα σχεδόν παραληρούν ακροατήριο, το οποίο

με αντάλλαγμα την ανεμπόδιστη αποχώρηση των μονάδων τους. Προς επίρρωση της συμφωνίας ο Φέλμι δημοσίευσε στον «Ημερήσιο Τύπο» (τη μοναδική εφημερίδα που κυκλοφορούσε στην Αθήνα εκείνη την εποχή) της 20ής Σεπτεμβρίου 1944 μια ανακοίνωση όπου διαβεβαίωνε τους Αθηναίους πως καμία πράξη δολιοφθοράς δεν επρόκειτο να πραγματοποιηθεί εκ μέρους των γερμανικών στρατευμάτων, με την αυστηρή όμως προϋπόθεση-ειδοποίηση να μην ενοχληθούν. Ωστόσο, πριν λάβουν την εντολή εκκένωσης της πρωτεύουσας, οι S-S προχώρησαν στην εκτέλεση 72 Ελλήνων πατριωτών στο Δαφνί, ενώ εξόντωσαν και την ομάδα των συνεργατών τους διερμηνέων, προκειμένου να μην αποκαλυφθούν λε-

κραύγαζε συνθήματα για «λαοκρατία», «τιμωρία των δωσίλογων» κ.λ.π. Ο Παπανδρέου απέφυγε να εκδηλώσει τις σαφείς προθέσεις του επί του πολιτειακού ζητήματος.

Το κενό εξουσίας Στις τρεις ημέρες που μεσολάβησαν μεταξύ της γερμανικής αποχώρησης και της άφιξης των πρώτων βρετανικών μονάδων στο λιμάνι του Πειραιά, στην Αθήνα την εξουσία ασκούσε «σκιωδώς» ο διοικητής της Αστυνομίας Άγγελος Έβερτ, υπό την ανοχή των υπολοίπων παραγόντων. Το ΕΑΜ και το ΚΚΕ δεν εξεδήλωσαν την πρόθεση να καταλάβουν βίαια την ελληνική πρωτεύουσα (αν και διέθεταν τη στρατιωτική δυνατότητα για κάτι τέτοιο). Αντίθετα, υπάρχουν αποδείξεις ότι ο βρετανικός παράγων, εκφρασμένος με την πολιτική του Ουίνστον Τσώρτσιλ, επεδίωξε από πολύ πριν τη διάσπαση των ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του, δηλαδή για να επιβάλει στη μεταπολεμική Ελλάδα το καθεστώς της αρεσκείας του.

πτομέρειες των εγκληματικών τους πράξεων.

Σιωπηρή συμφωνία Τη συμφωνία μεταξύ των Γερμανών και των ελληνικών Αρχών αποδέχθηκαν σιωπηρά τόσο οι Βρετανοί όσο και το ΕΑΜ με την ΠΕΕΑ. Στις 8 Οκτωβρίου το ΚΚΕ εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία αποδεχόταν πλήρως το σχέδιο που είχε συμφωνηθεί, προκρίνοντας την εθνική ομοψυχία.

Η αποχώρηση Το πρωί της 12ης Οκτωβρίου 1944 ο στρατηγός Φέλμι συνοδευόμενος από τον δήμαρχο Αθηναίων Γεωργάτο κατέθεσε ένα στεφάνι στον Άγνωστο Στρατιώτη, ενώ ήδη οι μηχανοκίνητες φά-

λαγγες των Γερμανών εγκατέλειπαν από νωρίς την Αθήνα διαμέσου της Ιεράς Οδού. Στις 9:15 π.μ. η γερμανική φρουρά της Ακρόπολης προχώρησε στην υποστολή της ναζιστικής σημαίας έπειτα από συνολικά 1.624 ημέρες κατοχής (ή 3,5 έτη, που μεσολάβησαν από τον Απρίλιο του 1941 έως εκείνη την ημέρα) και ένας στρατιώτης τύλιξε βιαστικά το σύμβολο της κατοχής και αποχώρησε από τον Ιερό Βράχο. Ακολούθησαν συγκρούσεις μεταξύ ΕΛΑΣ και Ελλήνων εργατών με τους ναζί δολιοφθορείς, που απέτρεψαν την καταστροφή του εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στο Κερατσίνι. Από την άλλη, σημαντικό τμήμα του λιμανιού του Πειραιά ανατινάχθηκε από τους αποχωρούντες Γερμανούς.

43

44

press button

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2021 BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021 BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

«Αντίο»

Η

στήλη οφείλει σεβασμό στον Νίκο Αναστασόπουλο που έφυγε από τη ζωή τις περασμένες ημέρες. Ποιος ήταν ο Νίκος Αναστασόπουλος; Ένας από τους αποδοτικότερους managers. Ήταν εκείνος που έκλεισε το deal με τον Ευάγγελο Μυτιληναίο για την πώληση της ΜΕΤΚΑ. Μέχρι να αποκτήσει τη ΜΕΤΚΑ ο Μυτιληναίος ήταν μία μικρή εταιρεία που είχε εξασφαλισμένες δουλειές από τη ΔΕΗ. Όταν την απέκτησε ο όμιλος Μυτιληναίου, η ΜΕΤΚΑ απογειώθηκε και έγινε μία διεθνής εταιρεία με δουλειές σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Στη συνέχεια ο Νίκος Αναστασόπουλος, επί διακυβερνήσεως Κώστα Καραμανλή, ανέλαβε τα ηνία του ΟΛΠ και ήταν εκείνος που προχώρησε την επόμενη ημέρα του Οργανισμού, κλείνοντας το deal με την Cosco. Τον «κύριο Νίκο» όλοι τον αγαπούσαν και τον τιμούσαν με την εμπιστοσύνη τους. Οι συνήθειές του, τα πούρα του, το ουισκάκι του, το σπινθηροβόλο βλέμμα του, η οξυδέρκειά του, η ευφυία του ήταν αυτά που κέρδιζαν τον συνομιλητή του, την παρέα του, τους συνεργάτες του. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει…

Τι θα κάνει ο κ. Δημητριάδης του «Υπερταμείου;» Η Γενική Συνέλευση της ΔΕΗ μπορεί να έδωσε το πράσινο φως στο management του Γιώργου Στάσση να τρέξει την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, αλλά το μεγάλο ερώτημα παραμένει: Τι θα κάνει το Δημόσιο; Το Δημόσιο, Υπερταμείο και ΤΑΙΠΕΔ, αναδεικνύεται σε ρυθμιστή της αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου. Όπως σχολίαζαν κύκλοι της αγοράς, το Δημόσιο αναδεικνύεται στο μεγάλο μπαλαντέρ της αύξησης κεφαλαίου της ΔΕΗ. Κυρίως ως προς το αν θα μειωθεί η συμμετοχή του στο 34% χωρίς να βάλει λεφτά ή αν θα διατηρήσει τη συμμετοχή του στο 34% βάζοντας λεφτά. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, το Δημόσιο θα πρέπει να ξεκαθαρίσει τη στάση του ως πλειοψηφών μέτοχος του 51% της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού. Το «Β.Ε.» είναι σε θέση να γνωρίζει ότι «το Δημόσιο θα κάνει ό,τι πρέπει για να κρατήσει τη συμμε-

τοχή του 34% στο μετοχικό κεφάλαιο της ΔΕΗ μετά την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου». Η δήλωση αυτή και μόνο αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο το κράτος να βάλει λεφτά στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου.

Τα δύο σενάρια Κύκλοι της αγοράς εξηγούν ότι υπάρχουν δύο σενάρια και μία παραδοχή. Η παραδοχή είναι ότι η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου κατά 750 εκατ.

ευρώ θα πρέπει να θεωρείται ξεπερασμένη. Άλλωστε προσφάτως ο Γιώργος Στάσσης πήρε το πράσινο φως από τη Γενική Συνέλευση για την έκδοση έως 232.000.000 μετοχών. Το πρώτο σενάριο θέλει η ΔΕΗ να ανοίγει το βιβλίο προσφορών με στόχο την άντληση 1,2 δισ. ευρώ. Το Δημόσιο θα διατηρούσε τη θέση του, το 34%, αν η αύξηση του 1,2 δισ. ευρώ γινόταν πάνω από τα 10 ευρώ. Το δεύτερο σενάριο θέλει η ΔΕΗ να ζητήσει περισσότερα κεφάλαια. Αν η ΔΕΗ σκοπεύει, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, να αντλήσει 1,350 δισ. ευρώ. Σε αυτήν την περίπτωση το Δημόσιο, Υπερταμείο και ΤΑΙΠΕΔ, για να διατηρηθεί η συμμετοχή του 35% θα πρέπει να εισφέρει κατ’ ελάχιστο 100 εκατ. ευρώ, μεταξύ 9,10-9,20 ευρώ.

press button 45

BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Tι συμβαίνει με την Eurobank;

Ο κύριος σύμβουλος…

Είναι η πρώτη φορά που ο μεγαλομέτοχος της Eurobank κ. Πρεμ Γουάτσα μέσω της Fairfax, που ελέγχει το 33,47% του μετοχικού κεφαλαίου της τράπεζας, μπορεί να δηλώνει ικανοποιημένος που η επένδυσή του έπειτα από οκτώ χρόνια θα αποφέρει μέρισμα, και βεβαίως βρίσκεται λίγο πριν από την απόσβεσή της. Η μέση τιμή κτήσης της συμμετοχής της Fairfax και μετά την απορρόφηση της Grivalia από την Eurobank υπολογίζεται πλέον στα 0,92 ευρώ.

Τον αμανέ φαίνεται να έχουν σηκώσει κάποιοι από τους συνεργάτες του πρωθυπουργού στις συνομιλίες τους με τους δημοσιογράφους. Οι δημοσιογράφοι κάνουν ερωτήσεις. Ενοχλητικές, αλλά ερωτήσεις για τους πολίτες, τους επενδυτές και τους μετόχους.

Πόσο μέρισμα θα δώσει;

Lifestyle

Ήδη στην αγορά κυκλοφορούν εκτιμήσεις για το μέρισμα που πρόκειται να διανείμει η Eurobank, το οποίο υπολογίζεται μεταξύ τριών-τεσσάρων λεπτών, κάτι που αν συμβεί δικαιολογεί μερισματική απόδοση περίπου 4%. Τα δε έσοδα για το μέρισμα που θα πρέπει να αναμένει η Fairfax, χωρίς τον φόρο 5%, θα πρέπει να εκτιμώνται μεταξύ 37-49 εκατ. ευρώ. Όπως έχει καταγραφεί από τις εκθέσεις των ξένων, όπως της Morgan Stanley πριν από έναν μήνα, η Eurobank στοχεύει μέσα στο 2022, μπορεί και στους πρώτους μήνες της επόμενης χρονιάς, να έχει καταφέρει να μειώσει το ποσοστό των κόκκινων δανείων από τον ισολογισμό της στα επίπεδα του ευρωπαϊκού μέσου όρου, που προβλέπει 5%. Ήδη μετά τη συμφωνία με την DoValue ο δείκτης των NPE’s αναμένεται να υποχωρήσει σε λίγο πάνω από 7%. Η προοπτική του μερίσματος, όμως, είναι εκείνη που τροφοδοτεί το επενδυτικό ενδιαφέρον σήμερα, δεδομένου ότι οι αναλύσεις των ξένων δίνουν τιμή στόχο πάνω από το 1 ευρώ (1,07 ευρώ, σύμφωνα με την Morgan Stanley). Από την άλλη, η Eurobank είναι η μόνη από τις υπόλοιπες συστημικές τράπεζες που έχει αυτονομηθεί και ο ιδιωτικός τομέας έχει διαμορφώσει ένα ισχυρό επενδυτικό μπλοκ. Μέσω της Fairfax, της Helikon και του Capital, ελέγχει το 43,7% του μετοχικού κεφαλαίου. Αυτό σημαίνει ότι το management της τράπεζας υπό τον Φωκίωνα Καραβία αποκτά μεγαλύτερη αυτονομία και ευελιξία στη λήψη αποφάσεων που σχετίζονται με τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, τη στιγμή που η κυβέρνηση χρειάζεται τη συνεργασία των τραπεζών για την αξιοποίηση των 32 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης.

Το… πάρτι συνεχίζεται για τον κ. Νίκο Βαρβέρη. Με τη διαφορά ότι αυτό έχει αλλάξει χαρακτήρα και πλέον αφορά τους αριθμούς και τα οικονομικά στοιχεία που ανακοινώνει τελευταίως σε κάθε εταιρική περίοδο. Ο κ. Βαρβέρης και η Moda Bagno δεν ευνοούνται μόνο από την αύξηση της οικοδομικής δραστηριότητας, όπου η οικοδομή και ο εξοπλισμός των ακινήτων αποτελεί το κύριο αντικείμενο της δραστηριότητάς του. Η εταιρεία του κ. Βαρβέρη μπορεί να απέχει έτη φωτός από τους τζίρους των 44 εκατ. ευρώ του μακρινού 2008, αλλά, τηρουμένων των συνθηκών, η βελτίωση της κατάστασης στο μέτωπο της πανδημίας λειτούργησε καταλυτικά για τα αποτελέσματά της. Η επαναλειτουργία του Interni στη Μύκονο αύξησε το περιθώριο του μεικτού κέρδους στη μητρική κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες, λόγω της συμμετοχής του εστιατορίου, που έχει μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους. Αποτελεί τον βασικό παράγοντα που επηρέασε την αύξηση του τζίρου, αφού η έναρξη της λειτουργίας του εστιατορίου στη Μύκονο έγινε στις 27 Μαΐου και ο τζίρος του μέχρι τις 30/6 ήταν 784.261 ευρώ. Υπενθυμίζεται, δε, ότι κατά την αντίστοιχη περσινή περίοδο το εστιατόριο ήταν κλειστό λόγω της κυβερνητικής απόφασης για την έναρξη της εστίασης και του τουρισμού, τότε, την 1η Ιουλίου.

46 teλευταια λεξη

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2021 BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021 BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

Γιατί η Goldman Sachs -φαίνεται ότιδείχνει την έξοδο στον Σωκράτη Λαζαρίδη

Τ Του Στ. Κ. Χαρίτου

ο θέμα μπορεί να έχει λήξει μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές. Θέμα ημερών, αν όχι ωρών, είναι η απομάκρυνση του κ. Σωκράτη Λαζαρίδη από τη θέση του CEO του Ομίλου του Χρηματιστηρίου Αθηνών - θέση που διατηρεί από το 2010. Πληροφορίες αναφέρουν ότι η συζήτηση στο Δ.Σ. για την απομάκρυνση του κ. Λαζαρίδη αφορά μόνο το ύψος της αποζημίωσής του για τη θέση που κατείχε μέχρι σήμερα, δηλαδή αυτή του διευθύνοντος συμβούλου. Κι αυτό, διότι ο ίδιος, με βάση σύμβαση που είχε ψηφιστεί από παλαιότερο Δ.Σ., μπορεί να επιστρέψει στη θέση του γενικού διευθυντή της ΕΧΑΕ. Μάλιστα, παράγοντες της αγοράς στους οποίους τέθηκε το θέμα χαρακτηρίζουν τον κ. Λαζαρίδη άνθρωπο… «κατσαβίδι», αφού βρίσκεται στο Χ.Α. από το 1994, ανεβαίνοντας ένα ένα τα σκαλιά της ιεραρχίας, και γνωρίζει αφενός όλες τις τεχνικές λεπτομέρειες λειτουργίας του Χρηματιστηρίου, των παραγώγων και όλων των αγορών που βρίσκονται υπό την ομπρέλα της ΕΧΑΕ, ως εκ των βασικών δημιουργών τους, αφετέρου όλα τα θεσμικά ζητήματα που διέπουν το Χρηματιστήριο. Που σημαίνει ότι ο αντικαταστάτης θα έπρεπε να είναι ισάξιων ή ανώτερων ικανοτήτων του ίδιου. Από εκεί και πέρα, σε ένα από τα επόμενα Δ.Σ. του ομίλου της ΕΧΑΕ, εκτός από το θέμα της απομάκρυνσης του κ. Λαζαρίδη αναμένεται να τεθεί και το θέμα του αντικαταστάτη του. Είτε από την ελληνική αγορά είτε, βεβαίως, από το εξωτερικό. Στο μετοχικό κεφάλαιο της ΕΧΑΕ μετέχουν από τις 4/3/21 η Goldman Sachs με 5,34%. Συμμετέχει, επίσης,

το Smallcap World Fund με 5,09% από τις 7/7/21. Και από τις 27/11/2013 παραμένει σταθερά το London and Amsterdam Fund με 5,01%. Στην προηγούμενη Γενική Συνέλευση είχε δηλώσει «παρών» το 33,91%. Πέρα από το ποσοστό των funds που αθροίζεται σε 15,44%, το 18,47% εκτιμάται ότι ανήκει στις συστημικές τράπεζες, εμμέσως, μέσω των αμοιβαίων κεφαλαίων τους ή μέσω των asset management.

Ο ρόλος των funds Αυτό και μόνο δείχνει ότι οι τράπεζες και, βεβαίως, τα funds είναι εκείνα που θα έχουν τον πρώτο λόγο στις εξελίξεις, ειδικά ως προς το πρόσωπο που θα κληθεί να αναλάβει τη θέση του CEO της ΕΧΑΕ. Κάποιες πληροφορίες αναφέρουν ότι ζήτημα με την απομάκρυνση του κ. Λαζαρίδη είχε δημιουργηθεί από τον περασμένο Μάιο, που προχώρησαν οι θεσμικές αλλαγές

από την κυβέρνηση στην Κεφαλαιαγορά και την εταιρική διακυβέρνηση. Μάλιστα, τότε είχαν παραιτηθεί τρία μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΧΑΕ, για κάποια από τα οποία είχε λεχθεί ότι δεν εκπροσωπούσαν κάποιον φορέα σχετικό με την αγορά. Πάντως, δεν είναι και λίγοι εκείνοι στην αγορά που συνδέουν τυχόν αλλαγές στο management της ΕΧΑΕ με την ισχυρή παρουσία συγκεκριμένου αμερικανικού οίκου στις μεγάλες αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου που συντελούνται στην αγορά φέτος, όπως της ΔΕΗ, λεπτομέρειες για την οποία (αύξηση κεφαλαίου) αναμένεται να δοθούν στη Γενική Συνέλευση. Πηγές προσκείμενες στο Μέγαρο Μαξίμου διαψεύδουν ότι υπάρχει οποιαδήποτε ανάμειξη στο θέμα του management της ΕΧΑΕ αφού πρόκειται για ιδιωτική επιχείρηση, σε κάθε περίπτωση.

Ενέργεια που µας πάει

µπροστά

δύναµη, εξέλιξη, ασφάλεια, πρωτοπορία Η ΔΕΠΑ Εµπορίας ηγείται και πρωτοπορεί στην ελληνική αγορά ενέργειας. Προσφέρει ολοκληρωµένες λύσεις για κάθε κατηγορία πελατών, στις πιο ανταγωνιστικές τιµές και εγγυάται την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, έχοντας επιτύχει τη διαφοροποίηση των πηγών και των οδών εφοδιασµού της. Με το βλέµµα στο µέλλον, η ΔΕΠΑ Εµπορίας πραγµατοποιεί επενδύσεις, που δηµιουργούν προστιθέµενη αξία στην οικονοµία και νέες ποιοτικές θέσεις εργασίας, ενώ συµµετέχει σε στρατηγικής σηµασίας διεθνή έργα, που µετατρέπουν την Ελλάδα σε περιφερειακό ενεργειακό κόµβο. Με τον δυναµισµό του ηγέτη, η ΔΕΠΑ Εµπορίας επεκτείνει τη δραστηριότητά της, στηρίζοντας σταθερά τις νέες τεχνολογίες και ανοίγοντας διαρκώς νέους δρόµους για την ενέργεια και την ανάπτυξη.