businessenergy mag 23 by motori

• ΤΕΥΧΟΣ 23 • ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 • TIMH: 3 €

Τρεις μήνες υπό ομηρία Η day to day ● Πανδημία, κενό εξουσίας διαχείριση του στον Λευκό Οίκο, Κυριάκου Μητσοτάκη Ερντογάν, οικονομία ●

■ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Οι business στις ΗΠΑ για Μυτιληναίο, Περιστέρη, Παπαλεξόπουλο και Στασινόπουλο

■ ΑUTO

BMW X1: Παίρνουν φωτιά κατά τη φόρτιση

περιεχόμενα

30-33 editorial Μισό δισ. ευρώ την ημέρα χάνει η Οικονομία από το lockdown σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη! Σελ. 4

οικονομία Τρεις μήνες μαραθώνιος Σελ. 30 Μηνιαίο περιοδικό για την ενέργεια, την οικομομία, τις επιχειρήσεις. Κυκλοφορεί κάθε 1η του μήνα. Η ψηφιακή έκδοση είναι διαθέσιμη στο site businessenergy.gr

Αγγελική Μαρίνου Έρχεται το τέλος των υπερωριών… Σελ. 6 Μανταλένα Πίου Ποιες επενδύσεις θα έρθουν στις ΑΠΕ χωρίς τις εγγυημένες τιμές; Σελ. 7 Γιάννησ Κανουπάκησ Κίνδυνος για «τετ-α-κε», με μάσκες ή χωρίς…

Εκδότης:

αγορές Κόψτε κι άλλο χρήμα

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜOTORI ΕΠΕ Σελ. 34

Σελ. 8 θεμα Αστυπάλαια, το πρώτο «πράσινο» νησί του κόσμου Σελ. 14

θεμα Γιατί χαμογελούν Zuckerberg και Bezos; Σελ. 39

Ανανεώσιμες Πηγές Και τώρα τον λόγο έχει το Μέγαρο Μαξίμου… Σελ. 18 επιχειρησεις Οι business τους στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού Σελ. 28

Press Button Mικρές ειδήσεις και παρασκήνια από τον χώρο της ενέργειας και της οικονομίας: Σελ. 44-45

Συντακτική ομάδα:

Γιάννης Κανουπάκης Έλενα Κρίτσαλου Αγγελική Μαρίνου Μανταλένα Πίου Γιάννης Σταυρόπουλος Έφη Τσιβίκα Χάρης Φλουδόπουλος Τάσος Φραγκούλης Σταύρος Χαρίτος Σχεδίαση:

Χριστίνα Μυρίλλα Ιδιοκτήτης:

Hyundai Πρόοδος με υπογραφή Σελ. 40 ΒΜW-Mini Η φωτιά παραμονεύει

ΕΚΤΥΠΩΣΗ:

Σελ. 41 Watergate Τέλος εποχής… Σελ. 42 2 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

Εκδόσεις Μotori ΕΠΕ Δημ.Σούτσου 24Α 11521 Αθήνα τηλ: 2106400281 info@businessenergy.gr ΚΑΜΠΥΛΗ ΑΕ

editorial

Μισό δισ. ευρώ την ημέρα χάνει η Οικονομία από το lockdown σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη!

ε τουλάχιστον 2,5 δισ. ευρώ τον μήνα συνεισφέρει μόνο η Θεσσαλονίκη και η Κεντρική Μακεδονία, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν της χώρας. Αν το lockdown που ισχύει από τις αρχές του μήνα και για 15 ημέρες στη Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη περιοχή έχει επιτυχία και τα κρούσματα μειωθούν αισθητά, δηλαδή όλα πάνε καλά, η ζημιά θα περιοριστεί, όπως εκτιμάται, στο 1 με 1,3 δισ. ευρώ. Αν χρειαστούν επιπλέον μέρες, η χασούρα για την Οικονομία μόνο από την καραντίνα στη Θεσσαλονίκη υπολογίζεται στα 130 εκατ. ευρώ την ημέρα. Αυτό είναι που κάνει τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών, Θεόδωρο Σκυλακάκη, να δηλώνει ότι «πρόκειται για μία δύσκολη άσκηση, θα δούμε», αφού το «καλό» σενάριο, με βάση το προσχέδιο του προϋπο-

4 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

λογισμού, για ύφεση 8,2%, αναθεωρείται επί τα χείρω, με τις πλέον πρόχειρες εκτιμήσεις για το σύνολο του 2020 να ομιλούν για ύφεση μεγαλύτερη από 10% και πρωτογενές έλλειμμα πάνω και από τα 11,5 δισ. ευρώ. Το απευκταίο σενάριο είναι να τεθεί σε καραντίνα η Αθήνα και να «παγώσει» και η λιγοστή οικονομική δραστηριότητα. Η Αθήνα και γενικώς ο νομός Αττικής συνεισφέρει στο ετήσιο ΑΕΠ πάνω από 47%. Δηλαδή, περίπου 90 δισ. ευρώ ή περίπου 7,7 δισ. ευρώ τον μήνα. Κάθε μέρα που η Αθήνα θα μένει κλειστή το ΑΕΠ θα χάνει 233 εκατ. ευρώ, επισημαίνουν οικονομικοί αναλυτές, εφιστώντας την προσοχή για το πόσο κρίσιμη είναι η περίσταση να τηρηθούν τα μέτρα… Ο κίνδυνος αυτός προβλέπεται ρητά στο προσχέδιο του Προϋπολογισμού, όσο και αν θέλουν κάποιοι να εθελοτυφλούν για λόγους αντιπολίτευσης και κριτικής προς την κυβέρνη-

ση. Στο προσχέδιο, λοιπόν, τονίζεται ρητά ότι «σοβαρή επιδείνωση των επιδημιολογικών δεδομένων τους εναπομένοντες μήνες του 2020 θα προκαλέσει επιδείνωση του μακροοικονομικού και δημοσιονομικού αποτελέσματος για το 2020 και (λιγότερο) το 2021». Ως προς το πρωτογενές έλλειμμα και την πρόβλεψη γύρω από αυτό, «σύμφωνα με τα στοιχεία της εκτέλεσης του Προϋπολογισμού, το πρωτογενές αποτέλεσμα της Γενικής Κυβέρνησης εκτιμάται ότι σε όρους Ενισχυμένης Εποπτείας θα διαμορφωθεί σε έλλειμμα ύψους 10.643 εκατ. ευρώ ή 6,23% του ΑΕΠ. Σε όρους ESA εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί σε έλλειμμα ύψους 9.723 εκατ. ευρώ ή 5,7% του ΑΕΠ. Σημειώνεται ότι παρά το γεγονός ότι προσεγγίζουμε στο τέλος του έτους, οι εκτιμήσεις αυτές εξακολουθούν να εμπεριέχουν στοιχείο αβεβαιότητος ως συνέπεια της αντίστοιχης αβεβαιότητας για την εξέλιξη της πανδημίας».

ενέργεια

●

δεπα

200 εκατ. ευρώ επενδύσεις από τη ΔΕΠΑ το 2020-24 - επέκταση σε νέες δραστηριότητες, δυναμική είσοδος στις ΑΠΕ - Ομιλία του Διευθύνοντος Συμβούλου Κ. Ξιφαρά στο 3ο Athens Investment Forum

ια εντελώς ανανεωμένη ΔΕΠΑ παρουσίασε ο Κωνσταντίνος Ξιφαράς στο 3ο Athens Investment Forum, που πραγματοποιήθηκε στις 9 Οκτωβρίου. Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Επιχείρησης, στοιχειοθέτησε ότι η ΔΕΠΑ όχι μόνο άντεξε τις πιέσεις της πανδημίας, αλλά ανέκτησε και σημαντικό μερίδιο αγοράς και από πολύ καλύτερες θέσεις πλέον, μειώνει τις τιμές και εφαρμόζει επιθετική εμπορική πολιτική, προσφέροντας σε κάθε κατηγορία πελατών ολοκληρωμένα και ανταγωνιστικά πακέτα ενέργειας. Σύμφωνα με τα αναλυτικά στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Ξιφαράς, η επιχείρηση ολοκλήρωσε, απρόσκοπτα και επιτυχώς, τον μετασχηματισμό της σε τρεις διακριτές εταιρείας (Εμπορίας, Υποδομών και Διεθνών Έργων), με πλήρη λειτουργική αυτονομία, διασφαλίζοντας παράλληλα την εργασιακή ειρήνη. Το ίδιο διάστημα, επαναδιαπραγματεύτηκε αποφασιστικά τα μακροχρόνια συμβόλαια προμήθειας φυσικού αερίου που έχει συνάψει με ενεργειακούς κολοσσούς του εξωτερικού, πετυχαίνοντας μεγάλες μειώσεις στις τιμές και επιστρέφοντας δεκάδες εκατομμύρια ευρώ στους πελάτες της. Με αυτά τα κεκτημένα στο ενεργητικό της, τόνισε ο κ. Ξιφαράς, η ΔΕΠΑ στο νέο business plan για την περίοδο 2020-2024 επιταχύνει τη μετατροπή της από εταιρεία αερίου σε μια σύγχρονη εταιρεία ενέργειας, με αυξημένη καθετοποίηση, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην υποστήριξη της δραστηριότητας λιανικής και την ενίσχυση των συνεργειών με τη χονδρική. Στόχος επίσης, είναι η αύξηση της ανταγωνιστικότητας στη βασική εμπορική δραστηριότητα, μέσα από τη δημιουρ-

γία μιας ευέλικτης οργανωτικής δομής στον όμιλο, την αναβάθμιση των δεξιοτήτων του προσωπικού και την ανάπτυξη εξωτερικών συνεργασιών. Επιπλέον, η εταιρεία σχεδιάζει την αναβάθμιση της διεθνούς εμπορικής της παρουσίας, μέσα από τη στοχευμένη ανάπτυξη πωλήσεων σε ελκυστικές αγορές στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Κεντρικός άξονας του νέου business plan, ανέφερε ο κ. Ξιφαράς είναι η επέκταση της εταιρείας σε νέες δραστηριότητες, στις οποίες και προγραμματίζει να επενδύσει περισσότερα από 200 εκατ. ευρώ, την επόμενη πενταετία. Συγκεκριμένα, η ΔΕΠΑ επενδύει συστηματικά στην ανάπτυξη εφαρμογών υγροποιημένου φυσικού αερίου μικρής κλίμακας, εστιάζοντας κυρίως στη χρήση του LNG ως ναυτιλιακού καύσιμου. Για τον σκοπό αυτό κατασκευάζει ένα καινοτόμο πλοίο μεταφοράς LNG που θα τροφοδοτεί τα λιμάνια της ευρύτερης Ανατολικής Μεσογείου. Την ίδια στιγμή, η εταιρεία αναπτύσσει περαιτέρω την αεριοκίνηση στη χώρα μας, επεκτείνοντας το πανελλαδικό της δίκτυο πρατηρίων CNG, FISIKON, ενώ δρομολογεί ήδη και

την είσοδό της στις ΑΠΕ, αλλά και ανανεώσιμων καυσίμων αερίων, όπως το υδρογόνο και το βιομεθάνιο. Με επενδύσεις που ξεπερνούν τα 120 εκατ. ευρώ, η ΔΕΠΑ στοχεύει στη δημιουργία ενός «πράσινου» χαρτοφυλακίου ισχύος άνω των 200 MW, συμμετέχοντας σε φωτοβολταϊκά ή αιολικά έργα που βρίσκονται στο στάδιο ανάπτυξης ή σε λειτουργία. Τέλος, ο κ. Ξιφαράς, υπογράμμισε ότι η ΔΕΠΑ κλιμακώνει τη συμμετοχή της στα μεγάλα διεθνή έργα, όπως οι αγωγοί EastMed και IGB και ο Τερματικός Σταθμός LNG στην Αλεξανδρούπολη, που συμβάλλουν αποφασιστικά στη διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού και την ενεργειακή ασφάλεια Ελλάδας και Ευρώπης, ενώ αναβαθμίζουν τη γεωπολιτική σημασία της χώρας μας. Αυτοί είναι οι λόγοι, εξήγησε ο κ. Ξιφαράς, που η ΔΕΠΑ έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον κορυφαίων εγχώριων και διεθνών επενδυτών, στο πλαίσιο της εξελισσόμενης αποκρατικοποιήσης, καθώς η απόκτησή της θα τους εξασφαλίσει ηγετική θέση στην ελληνική και περιφερειακή αγορά ενέργειας. ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 5

●

άποψη

Έρχεται το τέλος των υπερωριών… Ένας νέος εργασιακός νόμος αναμένεται να φέρει επανάσταση στην αγορά εργασίας, αλλάζοντας σχεδόν όλα όσα γνωρίζαμε αναφορικά με τις εργασιακές σχέσεις εργοδότη-εργαζόμενου, το 8ωρο, τις υπερωρίες και τις απεργίες της Αγγελικής Μαρίνου

αράλληλα η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες από 1.1.2021 για εργοδότες και εργαζόμενους, θα οδηγήσει σε αυξήσεις στους μισθούς 2,2 εκατ. μισθωτών του ιδιωτικού τομέα (η μείωση των κρατήσεων θα φέρει αύξηση των αποδοχών τους) και ελάφρυνση των ασφαλιστικών βαρών για τις επιχειρήσεις- εργοδότες τους. Συγκεκριμένα η μείωση των εισφορών για τις επιχειρήσεις κατά 1,79% σημαίνει ελάφρυνση στο λεγόμενο μη μισθολογικό κόστος, καθώς θα πληρώνουν λιγότερες εισφορές σε σύγκριση με το παρελθόν. Ωστόσο οι τεκτονικές αλλαγές έρχονται στη διαχείριση του χρόνου εργασίας, ο οποίος για πρώτη φορά φεύγει από τα «καλούπια» των συλλογικών συμβάσεων και των νομοθετημάτων του παρελθόντος και βασίζεται πλέον σε μια διμερή συμφωνία εργοδότη εργαζόμενου. Μια συμφωνία που εδώ και χρόνια υπάρχει-έστω και άτυπα6 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

στον ιδιωτικό τομέα και προβλέπει ότι όταν κάποιος εργαζόμενος δουλέψει περισσότερες ώρες κάποιες μέρες της εβδομάδας, αυτές οι επιπλέον ώρες πέραν του 8ώρου του, θα μπορούν να «μετατραπούν» σε μείωση ωραρίου άλλης εργάσιμης ημέρας ή με κάποιο έξτρα ρεπό ή με επιπλέον ημέρα άδειας. Πλέον αυτή η ευελιξία παίρνει και νομική μορφή, πάντα βέβαια με την προϋπόθεση να υπάρξει συμφωνία με τον εργοδότη, ενώ αν δεν υπάρξει, δεν μπορεί κάτι τέτοιο να αποτελέσει λόγο απόλυσής του. Με τις νέες εργασιακές ρυθμίσεις δεν υπάρχουν αμοιβές υπερεργασίας ή υπερωρίας, αλλά ο έξτρα χρόνος που προσφέρει ο εργαζόμενος μία ημέρα, «ισοφαρίζεται» με μειωμένο ωράριο την επόμενη ημέρα ή με ρεπό. Τέτοιες ανατροπές «κρύβουν» και κινδύνους, καθώς πάντα ελλοχεύει ο κίνδυνος εργοδότες να απασχολούν τους υπαλλήλους τους πέραν των 40 ωρών εβδομαδιαίως, σε απίστευτα εξοντωτικά ωράρια μέρα και νύχτα, χωρίς να τους πληρώνουν τον έξτρα

χρόνο δίνοντάς τους απλά ένα ρεπό. Ειδικά σε εποχιακούς υπαλλήλους σε τουρισμό και εστίαση, κάτι τέτοιο μπορεί να αποτελέσει καθεστώς, όπου οι εργαζόμενοι θα δουλεύουν υπερωριακά Σάββατα και Κυριακές, που θα τους έχει περισσότερη ανάγκη ο εργοδότης τους, χωρίς έξτρα αμοιβή, παρά μόνο σε 1-2 ρεπό τις καθημερινές. Μάλιστα νομικοί κύκλοι προειδοποιούν πως η οποιαδήποτε υπέρβαση του νομίμου εβδομαδιαίου ωραρίου στη χώρα μας προβλέπει διατυπώσεις και αυστηρές κυρώσεις, ενώ απαιτείται συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Εργασίας για την έγκριση του αριθμού υπερωριών πέραν από το όριο του νόμου. Ριζοσπαστικές αλλαγές έρχονται και στον συνδικαλιστικό νόμο, καθώς «ψαλιδίζονται» συνδικαλιστικά προνόμια δεκαετιών, ενώ προβλέπεται ακόμη και αποζημίωση στον εργοδότη αν κηρυχθεί παράνομη η απεργία. Επίσης θεσπίζεται η ύπαρξη προσωπικού ασφαλείας σε υπηρεσίες κοινής ωφελείας του Δημοσίου, ενώ προβλέπεται η απόλυση συνδικαλιστών που εμποδίζουν την εργασία.

άποψη

●

Της Μανταλένας Πίου

ο κύμα επενδύσεων στην πράσινη ενέργεια που προωθεί η Ευρώπη και συνεπώς και η χώρα μας, εντυπωσιάζει σίγουρα σε αριθμούς και στόχους, δεν έρχεται όμως χωρίς κόστος. Το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) προβλέπει επενδύσεις άνω των 43 δισ. ευρώ για τη δεκαετία ως το 2030, που σημαίνει περί τα 4,3 δισ. ευρώ ετησίως, συμπεριλαμβανομένου και του 2020, χρονιά κατά την οποία βέβαια αυτά τα νούμερα δεν επιτεύχθηκαν. Το ελληνικό σχέδιο για τις ΑΠΕ προβλέπει σχεδόν τον διπλασιασμό των εγκαταστάσεων, από ισχύ 10,1 GW το 2020 -στην πραγματικότητα είμαστε κάτω από το επίπεδο αυτό- σε περισσότερα από 19 GW ως το 2030, προκειμένου το «πρασινίσει» το 35% της ενεργειακής κατανάλωσης της χώρας στο τέλος της δεκαετίας ή πάνω από το 60% της παραγωγής ηλεκτρισμού. Ο αναπροσανατολισμός του ηλεκτροπαραγωγικού δυναμικού της χώρας από τα συμβατικά καύσιμα στις ΑΠΕ απαιτεί, όπως είναι προφανές, τεράστιες επενδύσεις και κεφάλαια που θα πρέπει να αποσβεστούν και να αποφέρουν κέρδη. Η αβεβαιότητα όμως κάθε άλλο παρά προσελκύει τα κεφάλαια αυτά, τα οποία έχουν συνηθίσει τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, όπως και στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε., σε μία σχεδόν προνομιακή μεταχείριση όσον αφορά στις ΑΠΕ με εγγυημένες τιμές και κατά προτεραιότητα πώληση της ενέργειας που παράγουν. Οι δύο μεγάλες κρίσεις, η χρηματοοικονομική του 2009 και η τρέχουσα κρίση του κορωνοϊού, κατέδειξαν τα προβλήματα στις εγγυημένες αμοιβές της πράσινης ενέργειας. Οι Λογαριασμοί που είναι αρμόδιοι για τις πληρωμές αποκτούν αρνητικό πρόσημο, παρουσιάζουν ελλείμματα και από εκεί και πέρα αρχίζουν τα προβλήματα, όπως αυτά που αντιμετωπίζει η αγορά την περίοδο αυτή με την «τρύπα» στον Ειδικό Λογαριασμό των ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ) και το κυοφορούμενο «κούρεμα» των εγγυημένων

Ποιες επενδύσεις θα έρθουν στις ΑΠΕ χωρίς τις εγγυημένες τιμές;

τιμών με τις οποίες αμείβονται οι παραγωγοί ανανεώσιμης ενέργειας, για δεύτερη φορά μέσα σε μία δεκαετία. Είναι προφανές ότι οι εμβαλωματικές λύσεις αυτού του τύπου μπορεί περιστασιακά να δίνουν μία διέξοδο -με πολλές και ποικίλες παρενέργειες για τους επενδυτές-, δεν μπορούν όμως να αποτελούν τη μόνιμη λύση ή την επαναλαμβανόμενη πρακτική κάθε φορά που η οικονομία θα μπαίνει σε ύφεση ή κάποιος εξωτερικός παράγων θα διαταράσσει το όλο σύστημα. Η πρόκληση της υλοποίησης των στόχων του ΕΣΕΚ απαιτεί από τώρα τον σχεδιασμό πλαισίου, που θα επιτρέπει την απρόσκοπτη λειτουργία των ΑΠΕ με σύστημα αμοιβών που θα συνδέεται με τους όρους της αγοράς και το ανάλογο τίμημα για τον καταναλωτή. Οι έκτακτες λύσεις, οι επιδοτήσεις και τα κουρέματα δεν μπορεί να αποτελούν πια τον κανόνα. Σήμερα, οι επενδυτές στις ΑΠΕ αντιδρούν, γιατί άλλα τους είχε υποσχεθεί η πολιτεία και άλλα κάνει ή σχεδιάζει να εφαρμόσει. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει το επιχείρημα ότι σε έκτακτες καταστάσεις, όπως αυτή που αντιμετωπίζου-

με σήμερα με την πανδημία του Covid-19, όταν πλήττεται όλη η οικονομία και βυθίζεται σε πρωτοφανή ύφεση, δεν είναι δυνατόν ένας κλάδος να μένει στο απυρόβλητο. Και τα δύο επιχειρήματα έχουν βάση. Εκείνο που δεν έχει βάση είναι η πολιτεία να μην αντιλαμβάνεται ότι οι ΑΠΕ έχουν κόστος -όσο και αν έχουν γίνει πιο φθηνά τα φωτοβολταϊκά ή τα αιολικά δεν παύουν να έχουν το δικό τους κόστος,- που θα πρέπει να αμείβεται με όρους αγοράς ή, στη μεταβατική φάση, με αλγορίθμους που θα συνεκτιμούν όλες τις συνιστώσες, συμπεριλαμβανομένων των διακυμάνσεων στη χονδρική τιμή ηλεκτρισμού, των ρύπων και των οικονομικών κύκλων. Ειδικά δε αυτή την περίοδο, που η αβεβαιότητα εντείνεται εξαιτίας του δεύτερου κύματος του κορωνοϊού και της καθυστέρησης που θα επιφέρει στην ήδη εύθραυστη ανάκαμψη, ενώ η πολιτεία επιδιώκει να προσελκύσει τεράστιες επενδύσεις σε ΑΠΕ, οι λύσεις που θα δοθούν θα πρέπει να εξασφαλίζουν «ορατότητα» στους επενδυτές, προοπτική και μέλλον. ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 7

●

άποψη

Κίνδυνος για «τετ-α-κε», με μάσκες ή χωρίς…

χειμώνας επιστρέφει και πάλι, με άστατα καιρικά φαινόμενα που επεκτείνονται - μεταφορικά και ουσιαστικά- σε οικονομία, κοινωνία και εξωτερικά θέματα. Μπορεί πχ, το πετρέλαιο να είναι σχετικά φθηνό σε πρώτη φάση, όμως, ο χρυσός θα είναι πάντα καταφύγιο για λίγους και όνειρο απατηλό γα τους πολλούς, με ό,τι αυτό σημαίνει σε μια χώρα, όπου, τελικά, ούτε οι αριθμοί ευημερούν ούτε οι άνθρωποι ευτυχούν… Το β΄κύμα της πανδημίας ήρθε πιο μεγάλο, αποσταθεροποιώντας κάθε φυσιολογική δραστηριότητα στο εσωτερικό της Ελλάδας (όπως και σε πολλά μέρη του κόσμου, άλλωστε), ενώ το «αγκάθι», που λέγεται Τουρκία, είναι, πάντα, εκεί, απειλητικό και απρόβλεπτο. Έτσι, η βασανισμένη κοινωνία μας κρύβει, πια, το μεσογειακό χαμόγελό της πίσω από τις προστατευτικές μάσκες, για να το διατυπώσουμε, πικρά, ποιητικά. Σχήμα οξύμωρον, ούτως ή άλλως… Οι οικονομολόγοι δεν μπορούν 8 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

Το β΄κύμα της πανδημίας ήρθε πιο μεγάλο, αποσταθεροποιώντας κάθε φυσιολογική δραστηριότητα στο εσωτερικό της Ελλάδας όπως και σε πολλά μέρη του κόσμου

παρά να λειτουργήσουν ως Πυθίες, υπό τις παρούσες συνθήκες, εκτιμώντας ότι «…το πρόβλημα δεν θα περιοριστεί μέσα στο τρέχον έτος, αλλά, θα επεκταθεί και σε σημαντικό τμήμα του επόμενου, επηρεάζοντας ουσιωδώς τις καταναλωτικές και επενδυτικές αποφάσεις, και σε όλο το πρώτο εξάμηνο. Σε επίπεδο παγκόσμιας οικονομίας, συνυπάρχουν μικτές τάσεις, αν και με διαφοροποιήσεις, όπως ανάμεσα στην Κίνα που ανακάμπτει ικανοποιητικά, και στη Δυτική Ευρώπη και τις ΗΠΑ, όπου ακόμη κυριαρχούν ύφεση και αβεβαιότητα. Σε αυτές τις δυτικές οικονομίες, η ύφεση φέτος προβλέπεται να είναι ιδιαίτερα βαθιά, ενδεχομένως τάξης διψήφιου ποσοστού, αυτή όμως και κυρίως η ανεργία περιορίζονται σε έναν βαθμό από ισχυρά μέτρα νομισματικής και

δημοσιονομικής πολιτικής. Τμήματα της οικονομίας κινούνται ανοδικά, και ιδίως αυτά που σχετίζονται με νέες τεχνολογίες, ενώ άλλα, ιδίως αυτά που βασίζονται σε άμεσες ανθρώπινες επαφές, πλήττονται βαθιά. Χρηματιστηριακοί και άλλοι δείκτες αποτυπώνουν προσδοκίες στη βάση αυτής της αντίθετης πορείας τμημάτων της οικονομίας…». Θα μπορούσαμε να σταματήσουμε εδώ και να αφήσουμε κενή την υπόλοιπη σελίδα, γιατί κάπως, έτσι είναι και δεν ξέρεις τι άλλο να πεις! Όμως, συνεχίζουμε, γιατί δεν γίνεται αλλιώς. Αυτό έχουμε μάθει, να καταγράφουμε και να ενημερώνουμε όσο το δυνατό πιο ψύχραιμα και εποικοδομητικά το κοινό μας. Σύμφωνα με τις τελευταίες επισημάνσεις του ΙΟΒΕ,

Του Γιάννη Κανουπάκη

κατά τη φετινή και την επόμενη χρονιά αναμένονταν επιτάχυνση της μεγέθυνσης και ισχυροποίηση της δημοσιονομικής θέσης, ως βάση και για ανάπτυξη μεσοπρόθεσμα. Αντίθετα όμως, μέσα και στην παγκόσμια περιδίνηση, είμαστε σε βαθιά ύφεση και δημοσιονομικά ελλείμματα. Οι αναλυτές του Ιδρύματος υπογραμμίζουν πως συνυπάρχουν, συνολικά, τρεις ισχυρές τάσεις, πρώτον όσες προκαλούνται από την τρέχουσα κρίση, δεύτερον η δυναμική που έχει δημιουργηθεί μετά την προηγούμενη δεκαετή προσαρμογή και τα αντίστοιχα τρία προγράμματα και τρίτον, η προσδοκία της στήριξης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδίως μέσα από το ειδικό ταμείο που δημιουργείται, αλλά και όχι μόνο. Ειδικότερα, η συνισταμένη αυτών των τάσεων εκφράζεται και με διαφοροποίηση επιμέρους δεικτών της οικονομίας. Πχ, στον τουρισμό το πλήγμα είναι ιδιαίτερα βαρύ καθώς διαφαίνεται πως τα έσοδα που αντιστοιχούν σε αφίξεις από το εξωτερικό θα κυμαίνονται

σε πολύ μικρό ποσοστό της προηγούμενης χρονιάς. «Η ζήτηση και η αντίστοιχη κερδοφορία μειώνονται έντονα και για επιχειρήσεις σε μια σειρά άλλων κλάδων που πλήττονται άμεσα από το υγειονομικό πρόβλημα ή από τα μέτρα που εφαρμόζονται για την αντιμετώπισή του, όπως στις μετακινήσεις, εστίαση, λιανικό εμπόριο και πολιτισμό»… Την ίδια ώρα, πάντως, οι εξαγωγές αγαθών, δείχνουν (μέχρι πρότινος, τουλάχιστον) αξιοσημείωτη αντοχή, συμβάλλοντας θετικά στο εξωτερικό ισοζύγιο της χώρας. Η χρηματοδότηση επιχειρήσεων έχει στηριχθεί και αυτή -σημαντικά- μέσω έκτακτων προγραμμάτων για την αντιμετώπιση της συγκυρίας και αντίστοιχα δημιουργούνται προϋπόθεσες για πιστωτική επέκταση στους επόμενους μήνες. Το, δε, κόστος χρηματοδότησης της χώρας, όπως καταγράφεται στις πρόσφατες εκδόσεις ομολόγων, διατηρείται χαμηλό. Αυτό είναι το γενικό πλαίσιο, μα, δεν ξέρουμε πως θα εξελιχθούν τα πράγματα. Διότι, αν πάμε λίγο πιο κοντά σε αυτό

που βιώνει καθημερινά η αγορά, η «πραγματική οικονομία», υπάρχουν πολλές επιφυλάξεις για το αν η κατάσταση που θα βρεθούν χιλιάδες επιχειρήσεις την επόμενη μέρα, θα είναι διαχειρίσιμη. Ο τζίρος των επιχειρήσεων (της πλειονότητας) βαίνει μειούμενος, ενώ οι υποχρεώσεις απέναντι στο κράτος και τις τράπεζες «τρέχουν», αυξάνοντας, μέχρι τώρα, ληξιπρόθεσμες οφειλές και «κόκκινα δάνεια» σε επιπλέον 26 δις ευρώ. Παράλληλα, δε, με τον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων, ο κορωνοϊός «συρρικνώνει» τα εισοδήματα των νοικοκυριών. Παρά τα μέτρα, το οικογενειακό εισόδημα έχει μειωθεί από 3% έως 5,5% και κατ´ επέκταση η ιδιωτική κατανάλωση κατά 6%... Με άλλα λόγια, η ανάκαμψη της οικονομίας έχει φρενάρει απότομα και υπάρχει ο κίνδυνος για ένα ξαφνικό χειρόφρενο, που, όπως όλοι γνωρίζουμε, μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτο «τετ-α-κε»… ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 9

●

ενέργεια Με ένα ελκυστικό πρόγραμμα επενδύσεων άνω των 1,7 δισ. ευρώ, η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ πρωταγωνιστεί στην επανεκκίνηση της χώρας και ηγείται της προσπάθειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ

«Πράσινο» κύμα επενδύσεων στην Ελλάδα 10 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

ια σημαντική λίστα «πράσινων» επενδύσεων ύψους άνω των 1,7 δισ. ευρώ που θα συμβάλoυν καθοριστικά στην αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας υλοποιεί η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ. Με πρωταγωνιστική παρουσία για περισσότερα από 20 χρόνια στον τομέα των ΑΠΕ, η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής και αποθήκευσης καθαρής ενέργειας στην Ελλάδα, επιταχύνει τον ενεργειακό μετασχηματισμό της χώρας με έργα που ενισχύουν τις προοπτικές της οικονομίας, δημιουργούν ένα βιώσιμο κοινωνικό μοντέλο και παράλληλα δίνουν λύσεις στο κρίσιμο -παγκόσμιο- ζήτημα της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Το ισχυρό χαρτοφυλάκιο της εταιρείας πρόκειται να δημιουργήσει χιλιάδες και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, υψηλής τεχνογνωσίας. Συγκεκριμένα, η εταιρεία προωθεί την ανάπτυξη νέων αιολικών πάρκων συνολικού προϋπολογισμού άνω των 700 εκατ. ευρώ σε διάφορες περιοχές της χώρας, δύο σημαντικά συστήματα αποθήκευσης ενέργειας με αντλησοταμίευση στην Κρήτη και την Αμφιλοχία, συνολικού προϋπολογισμού περίπου 800 εκατ. ευρώ, καθώς και έργα-πρότυπα ολοκληρωμένης διαχείρισης απορριμμάτων, με την σχετική μονάδα για την Περιφέρεια Ηπείρου να είναι ήδη σε λειτουργία και τα έργα για την ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων της Περιφέρειας Πελοποννήσου να ακολουθούν. Αξίζει να σημειωθεί, εδώ, ότι ως ο μεγαλύτερος Έλληνας παραγωγός ενέργειας από ΑΠΕ με εγκατεστημένα 1.373 MW και ο μεγαλύτερος Έλληνας επενδυτής ΑΠΕ διεθνώς με σημαντική παρουσία στις αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και των ΗΠΑ, η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ το 2019 παρήγαγε 3.238.052 MWh καθαρής ενέργειας αποτρέποντας την έκκληση 2.374.323 τόνων C02 στην ατμόσφαιρα. Στο πλαίσιο της δράσης του για ένα βιώσιμο μέλλον μηδενικού άνθρακα, ο Όμιλος διαθέτει υπό κατασκευή ή έτοιμες προς κατασκευή εγκαταστάσεις ΑΠΕ συνολικής ισχύος 430 MW στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Συνολικά, ο Όμιλος διαθέτει περισσότερα από 1.800 MW σε λειτουργία, υπό κατασκευή ή έτοιμα προς κατασκευή σε Ελλάδα, ΗΠΑ, Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, στοχεύοντας στα 2.800 MW μέσα στη επόμενη πενταετία.

Η μεγάλη «πράσινη» δωρεά στη Σούδα

Επενδύοντας συστηματικά εδώ και 25 χρόνια στην παραγωγή καθαρής ενέργειας και στηρίζοντας με επιμονή τον αγώνα για την αντιμετώπιση της

κλιματικής αλλαγής, η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ προχώρησε σε μία πολύ σημαντική και πρωτοπόρα πρωτοβουλία. Το στρατιωτικό αεροδρόμιο της 115 Πτέρυγα Μάχης στη Σούδα, θα μετατραπεί σε «πράσινη» εγκατάσταση, καλύπτοντας τις ανάγκες του κατά 100% από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, χάρη σε μια δωρεά της εταιρείας ύψους 3,5 εκατ. ευρώ. Έτσι, η 115 Π.Μ. στη Σούδα θα είναι από τις πρώτες εγκαταστάσεις παγκοσμίως που θα λάβουν τις σχετικές πιστοποιήσεις, ενώ το ετήσιο όφελος από την πλήρη απαλλαγή της Μονάδας από το κόστος προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας και κάλυψης των αναγκών θέρμανσης, θα ξεπεράσει τις 400.000 ευρώ. Όπως είχε επισημάνει ο Πρόεδρος της ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ, κ. Γιώργος

Περιστέρης, παρόντος του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, κατά την επίσημη παρουσίαση του έργου στην Κρήτη «το έργο στο αεροδρόμιο της Σούδας αποτελεί έμπρακτη στήριξη του Ομίλου μας τόσο στην προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης και τους στόχους της για την Πράσινη Ανάπτυξη όσο και στις Ένοπλες Δυνάμεις της πατρίδας μας. Η προσφορά μας, συνολικού ύψους περίπου 3,5 εκατ. ευρώ, στοχεύει αφενός στη δραστική μείωση του κόστους ενέργειας του αεροδρομίου της 115 Π.Μ. με εξοικονόμηση περίπου 400.000 ευρώ ετησίως, αφετέρου στον μηδενισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και ορυκτών καυσίμων. Με αυτό τον τρόπο το αεροδρόμιο της 115 Π.Μ. θα συμβάλει ουσιαστικά στην αντιμετώπιση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής, ενώ θα εξοπλιστεί με έξυπνα συστήματα διαχείρισης ενέργειας τελευταίας τεχνολογίας, χωρίς να μειώνει σε τίποτα τις επιχειρησιακές του δυνατότητες. Το αεροδρόμιο της Σούδας θα είναι ένα από τα πρώτα παγκοσμίως που θα λάβει τις πιστοποιήσεις Net Zero Energy Airport και Νet Zero Carbon Emissions Airport». ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 11

●

cosmote

BOX: Συνεργασία με τις αλυσίδες «Μασούτης» & «ΚΡΗΤΙΚΟΣ» για online delivery προϊόντων σούπερ μάρκετ σε πάνω από 50 πόλεις σε όλη την Ελλάδα

η συνεργασία του με τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ «Μασούτης» και «ΚΡΗΤΙΚΟΣ» εγκαινιάζει το BOX, η υπηρεσία online παραγγελίας φαγητού της COSMOTE, δίνοντας για πρώτη φορά τη δυνατότητα στους καταναλωτές να παραγγέλνουν -με παράδοση ακόμα και αυθημερόν- όλα τα προϊόντα των συγκεκριμένων σούπερ μάρκετ, δηλαδή πάνω από 10.000 κωδικούς/ αλυσίδα, σε συνολικά πάνω από 50 πόλεις της Ελλάδας. Επιπλέον, οι καταναλωτές μπορούν να απολαμβάνουν συνδυαστικά τα μοναδικά προνόμια του BOX μαζί με τα οφέλη από τα προγράμματα επιβράβευσης και τις προσφορές των αλυσίδων «Μασούτης» και «ΚΡΗΤΙΚΟΣ». «Έχοντας σήμερα πάνω από 5.000 συνεργάτες πανελλαδικά, το BOX συνεχίζει τη δυναμική του πορεία στην ελληνική αγορά, κάνοντας το επόμενό του βήμα στην online παραγγελία και διανομή προϊόντων σούπερ μάρκετ. Η ψηφιακή ανάπτυξη, αλλά και η πρόσφατη υγειονομική κρίση έχουν επιταχύνει την άνοδο του online delivery στην Ελλάδα, σε όλες τις κατηγορίες προϊόντων. Είναι χαρακτηριστικό ότι από την περίοδο του lockdown και μετά, έχουν διπλασιαστεί οι παραγγελίες μέσω του BOX. Θα ακολουθήσουν και άλλες 12 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

Για πρώτη φορά, δυνατότητα για online παραγγελία όλων των προϊόντων σούπερ μάρκετ, πάνω από 10.000 κωδικών/αλυσίδα και παράδοση ακόμα και αυθημερόν συνεργασίες με αλυσίδες τροφίμων», σημείωσε ο Παναγιώτης Γαβριηλίδης, Chief Marketing Officer Consumer Segment Ομίλου ΟΤΕ. Μέσα από το BOX app (Android, iOS) και το www. box.gr, οι καταναλωτές μπορούν να επιλέξουν τα προϊόντα σούπερ μάρκετ που επιθυμούν, ανάμεσα σε όλους τους διαθέσιμους κωδικούς, σε τιμές και προσφορές που ισχύουν και στα φυσικά καταστήματα «Μασούτης» και «ΚΡΗΤΙΚΟΣ». Επίσης, αποκομίζοντας διπλό όφελος από τις παραγγελίες τους, μπορούν να αξιοποιήσουν τόσο τις κάρτες πιστότητας των συγκεκριμένων σούπερ μάρκετ, όσο και τα προνόμια που προσφέρει το ΒΟΧ με κάθε παραγγελία ή και χρήση του app, όπως πόντοι για εκπτώσεις σε επόμενη παραγγελία, πακέτα data (GB) από την COSMOTE ή δωροεπιταγές από επώνυμες εταιρείες.

«Μασούτης»: Παραγγελία μέσω BOX σε 45 πόλεις σε όλη την Ελλάδα

Η υπηρεσία online delivery του BOX, σε συνεργασία με την αλυσίδα σούπερ μάρκετ «Μασούτης», είναι διαθέσιμη σε 45 πόλεις της Ελλάδας, μεταξύ των οποίων η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, η Λάρισα, η Αλεξανδρούπολη, η Ξάνθη, τα Τρίκαλα, η Μυτιλήνη κ.ά. Οι καταναλωτές μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα σε περισσότερα από 10.000 προϊόντα και να έχουν τις αγορές τους στο σπίτι τους, την ημέρα και ώρα που επιθυμούν, ακόμη και εντός 2 ή 3 ωρών1. Η ελάχιστη παραγγελία είναι 40€.

«ΚΡΗΤΙΚΟΣ»: Παράδοση αυθημερόν Ή ακόμη και εντός μίας ώρας από την παραγγελία

Η συνεργασία του BOX με τα σούπερ μάρκετ «ΚΡΗΤΙΚΟΣ» δίνει τη δυνατότητα στους καταναλωτές να πραγματοποιήσουν την παραγγελία τους, επιλέγοντας ανάμεσα σε 10.000 κωδικούς προϊόντων. Η υπηρεσία είναι διαθέσιμη στους περισσότερους νομούς και στις μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Ηράκλειο Κρήτης, Χαλκίδα, Κόρινθος, Ρόδο, κ.ά.).

Οι χρήστες απολαμβάνουν συνδυαστικά τα οφέλη από τα προγράμματα επιβράβευσης του BOX & των αλυσίδων «Μασούτης», «ΚΡΗΤΙΚΟΣ» Οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να παραλάβουν τα ψώνια τους αυθημερόν μέσω της υπηρεσίας «ΚΡΗΤΙΚΟΣ easy» (με ελάχιστη παραγγελία 50€), αλλά ακόμα και εντός μιας ώρας με την υπηρεσία «ΚΡΗΤΙΚΟΣ express» (με ελάχιστη παραγγελία μόλις 5€). Σήμερα, οι πελάτες του BOX μπορούν να παραγγέλνουν φαγητό ή καφέ σε περισσότερα από 5.000 καταστήματα σε 33 πόλεις πανελλαδικά. Η υπηρεσία εμπλουτίζεται συνεχώς με νέα καταστήματα, καλύπτοντας νέες περιοχές σε όλη την Ελλάδα και προχωρώντας σε συνεργασία με μεγάλες αλυσίδες εστίασης. Στο ΒΟΧ μετακόμισε πρόσφατα το Skroutz Food, η πλατφόρμα food delivery του Skroutz, μετά από συμφωνία ανάμεσα στις δύο πλατφόρμες, ενώ και η Edenred ανακοίνωσε τη συνεργασία της με το ΒΟΧ για πληρωμές από κάρτες Ticket Restaurant® στα περίπου 600 συνεργαζόμενα καταστήματα που δέχονται τις συγκεκριμένες κάρτες. ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 13

●

θέμα

Αστυπάλαια, το πρώτο «πράσινο» νησί του κόσμου • Ο δήμαρχος Νίκος Κομηνέας μιλάει στο «Β.Ε.»

Του Γιώργου Παλλήκαρη

παλμός της ηλεκτροκίνησης χτυπάει στο Αιγαίο. Ο ντόρος γύρω από την επιλογή της VW να χρησιμοποιήσει την γραφική Αστυπαλιά για το λανσάρισμα των ηλεκτρικών της οχημάτων, αναδεικνύει τελικά το Αιγαίο από θάλασσα έντασης, λόγω των δύσκολων ημερών που διάγουμε ως χώρα με τους Τούρκους, σε θάλασσα… επενδύσεων. Το B.E. δεν θα μπορούσε να κλείσει τα μάτια στο πρωτότυπο και συνάμα πρωτόγνωρο επενδυτικό project. Μιλήσαμε με τον δήμαρχο της 14 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

Αστυπάλαιας κ. Νίκο Κομηνέα, λίγες ώρες πριν ο ίδιος ο πρωθυπουργός μεταβεί στο νησί για να υπογράψει το πρωτόγνωρο παγκοσμίως project για να έχουμε το δικό του view γι’ αυτό που γίνεται και κυρίως γι’ αυτό που θα συμβεί στο νησί, αφού κλείσουν τα φώτα της ράμπας. Η απόβαση της εξηλεκτρισμένης VW στο μαγευτικό ελληνικό νησί πρόκειται να γράψει ιστορία, με τον προϋπολογισμό του έργου να αγγίζει τα 20 εκατ. ευρώ. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μαζί με τον πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου του ομίλου VW, Herbert Diess, στρέφουν τα παγκόσμια φλας

στο όμορφο ελληνικό νησί. Όπως δήλωσε ο δήμαρχος του νησιού στο «Business & Energy», το πρόγραμμα βαφτίστηκε «Project Green & Sustainable Island» και προβλέπει τη συνολική μεταμόρφωση των μεταφορών εντός του νησιού αλλά και στην εξέλιξη νέων τεχνολογιών. Αρχικά θα αντικατασταθεί ο στόλος των συγκοινωνιών του νησιού με ηλεκτρικά οχήματα, θα δημιουργηθούν παράλληλα δομές που θα επιτρέπουν την αυτόνομη οδήγηση, ενώ θα προσφερθούν και επιπλέον κίνητρα στους κατοίκους, για την αντικατάσταση των επιβατικών οχημάτων τους με ηλεκτρικά. Η Αστυπάλαια θα μετατραπεί στο πρώτο «πράσινο» νησί παγκοσμίως, στο οποίο ο γερμανικός όμιλος θα πραγματοποιεί δοκιμές λεωφορείων και οχημάτων της, σε πραγματικές συνθήκες κίνησης. Μάλιστα, το ενδιαφέρον στρέφεται ακόμα περισσότερο στην εξέλιξη και τελειοποίηση των συστημάτων αυτόνομης οδήγησης τόσο για τα επιβατικά όσο και για τα επαγγελματικά οχήματα. Ένα μεγάλο σχέδιο που πρόκειται να επηρεάσει απόλυτα θετικά την οικονομία, την ποιότητα αλλά και τον τουρισμό του νησιού, καθώς οι κάτοικοί του θα είναι σε θέση να ζήσουν μία πρωτόγνωρη εμπειρία μετακινήσεων.Οι επαφές μεταξύ του ομίλου και των αρμόδιων φορέων ξεκίνησαν από τις αρχές του έτους, με τη συμφωνία να ολοκληρώνεται το καλοκαίρι. Η Αστυπάλαια πληροί όλες τις προϋποθέσεις για τη δυνατότητα υποδοχής συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας και υποδομών φόρτισης, επιτρέποντας στον γερμανικό όμιλο να στρέψει σε αυτό την προσοχή του. Η VW επιλέγει το ελληνικό νησί για να επενδύσει στην ανάπτυξη τεχνολογιών τόσο γύρω από την αυτόνομη οδήγηση όσο και για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, αυτό το σύμφωνο συνεργασίας θα ανοίξει τον δρόμο και σε άλλες επιχειρήσεις να έρθουν σε επαφή με τη χώρα μας και να ξεδιπλώσουν τα μελλοντικά τους projects.

Τι θα συμβεί στην Αστυπάλαια

Το project προβλέπει λοιπόν, αντικατάσταση των οχημάτων του νησιού με ηλεκτρικά, εγκατάσταση φορτιστών για τα ηλεκτρικά οχήματα, δοκιμή συστημάτων αυτόνομης οδήγησης σε πραγματικές συνθήκες και εγκατάσταση υβριδικών συστημάτων με ΑΠΕ. Ο διευθύνων σύμβουλος της Volkswagen Herbert Diess ανέφερε ότι η αρχική επένδυση θα ξεκινήσει από τα 3 εκατ. ευρώ και μπορεί να φτάσει τα 10 εκατ. ευρώ. Στο ποσό αυτό περιλαμβάνεται η επιδότηση του κόστους των ηλεκτρικών οχημάτων προκειμένου αυτά να γίνουν ελκυστικά, η εγκατάσταση δικτύου φόρτισης αλλά και η μεταφορά τεχνογνωσίας για την εγκατάσταση του συστήματος. Συγκεκριμένα όπως τόνισε ο κ. Diess βάσει της συμφωνίας που υπεγράφη η VW δεσμεύεται να παράσχει τα οχήματά της σε τιμές κόστους, χωρίς κέρδος για την εταιρεία ή τους αντιπροσώπους της ώστε να είναι εξαιρετικά ελκυστικά. Από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης το ύψος της επένδυσης θα φτάσει τα 8 έως 10 εκατ. ευρώ, ποσό που θα διατεθεί για τη δημιουργία των αναγκαίων έργων υποδομής ενώ στο πλαίσιο του προγράμματος E Astypalaia θα δοθούν διπλάσια κίνητρα σε σχέση με αυτά που ισχύουν για την υπόλοιπη χώρα για την απόκτηση ηλεκτρικών οχημάτων. Επιπλέον προβλέπεται να εγκατασταθεί υβριδικό σύστημα ηλεκτροπαραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ (ηλιακή και αιολική ενέργεια) που θα τροφοδοτεί σύστημα αποθήκευσης ενέργειας για την κάλυψη των αναγκών του νησιού. Σήμερα το νησί έχει περίπου 1.500 συμβατικά οχήματα, ΙΧ, μηχανές, ενοικιαζόμενα οχήματα, οχήματα του δήμου. Ο στόλος αυτός μέσω του προγράμματος παροχής ειδικών κινήτρων για τους κατοίκους των νησιών προβλέπεται να αντικατασταθεί από έναν αριθμό οχημάτων, 909 στον αριθμό, που θα είναι όλα ηλεκτρικά. Το πακέτο επίσης περιλαμβάνει κίνητρα για την εγκατάσταση σταθμών φόρτισης τόσο σε δημόσιους χώρους όσο και στις κατοικίες.

«Αλλάζει επίπεδο ο τουρισμός του νησιού από το 2021»

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 15

●

ενέργεια

Tο όραμα της MYTILINEOS

στο υπό μετάβαση ενεργειακό σύστημα

ι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γίνονται πλέον αντιληπτές στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων σε όλο τον πλανήτη. Οι στόχοι που έχουν τεθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο για το 2030 περιγράφουν ένα ενεργειακό σύστημα με σημαντικά χαμηλότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Ο ηλεκτρικός τομέας συνεισφέρει σημαντικά στη διαδικασία απανθρακοποίησης, με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ να πρωταγωνιστεί. Είμαστε πλέον στην εποχή όπου το κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ είναι ευθέως συγκρίσιμο και ανταγωνιστικό ως προς το κόστος παραγωγής των συμβατικών σταθμών ηλεκτρικής ενέργειας. Οι ΑΠΕ διεκδικούν ισότιμο ρόλο στο ηλεκτρικό σύστημα και ισότιμους όρους συμμετοχής στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, και το θεσμικό πλαίσιο αναπροσαρμόζεται στη συγκεκριμένη προοπτική. Οι Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης (ΦοΣΕ) είναι οι νέες οντότητες της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας μέσω των οποίων θα πραγματοποιηθεί η πλήρης ενσωμάτωση των μονάδων ΑΠΕ στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.

και ΣΗΘΥΑ με υποχρέωση συμμετοχής στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας είναι: ■ Οι Κάτοχοι Σταθμών που έχουν συνάψει Σύμβαση Λειτουργικής Ενίσχυσης Διαφορικής Προσαύξησης (ΣΕΔΠ) με τον ΔΑΠΕΕΠ. ■ Οι Κάτοχοι Σταθμών που έχουν συνάψει Σύμβαση Πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας σύμφωνα με το άρθρο 12 του Ν. 3468/2006 ή αντίστοιχη σύμβαση αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας προ του Ν. 3468/2006, και οι σταθμοί τους συνεχίζουν να λειτουργούν μετά την ημερομηνία λήξης των αντίστοιχων συμβάσεων, εφόσον ισχύουν όλες οι απαιτούμενες κατά την κείμενη νομοθεσία άδειες και εγκρίσεις (παρ. 19 του άρθρου 3 του Ν. 4414/2016). ■ Οι κάτοχοι σταθμών ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ που συμμετέχουν απευθείας στην αγορά χωρίς να λαμβάνουν λειτουργική ενίσχυση βάσει του άρθρου 12Α του Ν. 4414/2016. Οι παραπάνω κατηγορίες Σταθμών μπορούν να εκπροσωπηθούν στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας μέσω ΦοΣΕ.

Υποχρέωση των Κατόχων Σταθμών ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ συμμετοχής στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας

H Protergia αναγνωρίζει την επιχειρηματική της δράση ως τμήμα της συνολικής εθνικής προσπάθειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Επενδύει στρατηγικά στην παραγωγή από φυσικό αέριο υπό το πρίσμα του μεταβατικού

Σύμφωνα με το άρθρο 5 του Ν. 4414/2016, οι Σταθμοί ΑΠΕ 16 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

Το όραμα της Protergia

H Protergia αναγνωρίζει την επιχειρηματική της δράση ως τμήμα της συνολικής εθνικής προσπάθειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. τόσο χρονικά στις 3 αγορές (Επόμενης Ημέρας, Ενδοημερήσιας, Εξισορρόπησης) όσο και γεωγραφικά εντός της ενοποιημένης ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

ΦοΣΕ MYTILINEOS/Protergia

καυσίμου που λειτουργεί συμπληρωματικά στην παραγωγή από ΑΠΕ. Επενδύει στις ΑΠΕ και στη σωρευτική εκπροσώπηση παραγωγών ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ με στόχο να άρει τα όποια εμπόδια προκύπτουν από τη διασπορά της παραγωγής τους. Στοχεύει στην πλήρη αξιοποίηση όλων των συνεργειών που προκύπτουν από την ισχυρή της καθετοποίηση, χτίζοντας σχέσεις εμπιστοσύνης και αμοιβαίας ωφέλειας με όλους τους συνεργαζόμενους συντελεστές σε αυτή την προσπάθεια.

Εφαρμογή TargetModel

H εφαρμογή του TargetModel από 1/11/2020 αντικατέστησε τον Ημερήσιο Ενεργειακό Προγραμματισμό (ΗΕΠ) με: α. Την αγορά Επόμενης Ημέρας, β. Την Ενδοημερήσια αγορά, και γ. Την Αγορά Εξισορρόπησης (Balancing Market). Στην πρώτη φάση εφαρμογής του TargetModel οι κάτοχοι μονάδων ΑΠΕ δεν θα είναι υπόχρεοι εξισορρόπησης (balancingresponsibleparties) μέχρι και την έναρξη της Ενδοημερήσιας Αγοράς Συνεχούς Διαπραγμάτευσης (πλατφόρμα XBID), οπότε πλέον η ευθύνη εξισορρόπησης θα είναι πλήρης για όλους. Σε αυτή τη φάση το ελληνικό ηλεκτρικό σύστημα θα είναι συζευγμένο με την Ιταλία και πολύ πιθανόν με τη Βουλγαρία, που σημαίνει μια πλειάδα επιλογών ως προς τη δυναμική διαχείριση των αποκλίσεων πρόβλεψης – παραγωγής

Η MYTILINEOS με την Protergia δημιούργησε τον δικό της Φορέα Σωρευτικής Εκπροσώπησης για την εκπροσώπηση των Σταθμών ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας μετά τη χορήγηση σχετικής άδειας από τη ΡΑΕ, συνολικής ισχύος 500 MW. Ο ΦοΣΕ διαθέτει ήδη ένα σημαντικό μερίδιο στην αγορά εκπροσώπησης παραγωγών ΑΠΕ έχοντας στο χαρτοφυλάκιό του Σταθμούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ όλων των τεχνολογιών -Αιολικά Πάρκα, Φ/Β Σταθμοί, Σταθμοί Βιομάζας/Βιοαερίου, Μικροί Υδροηλεκτρικοί Σταθμοί (ΜΥΗΣ) και Σταθμοί Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης (ΣΗΘΥΑ)-,και παρέχει αξιόπιστα τις υπηρεσίες εκπροσώπησης στους Κατόχους των Σταθμών ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Με το εξειδικευμένο στελεχιακό του δυναμικό και με συνεργασίες με εταιρείες που έχουν εμπειρία από τις πιο ώριμες ευρωπαϊκές αγορές εκπροσώπησης ΑΠΕ χτίζει έναν Φορέα Σωρευτικής Εκπροσώπησης με διεθνείς αξιώσεις όπου: Α. Βελτιστοποιεί την πρόβλεψη παραγωγής των εκπροσωπούμενων μονάδων ΑΠΕ. Β. Κατανέμει την ενέργεια των εκπροσωπούμενων μονάδων ΑΠΕ στις επιμέρους αγορές σύμφωνα με τις αποφάσεις μιας ομάδας έμπειρων ενεργειακών διαπραγματευτών. Γ. Προσφέρει λύσεις διαμοιρασμού και αντιστάθμισης κινδύνου με τη μορφή των PPAs διαφόρων τύπων και χρονικής διάρκειας 1-10 έτη. Δ. Αποτελεί έναν από τους πλέον φερέγγυους εγχώριους οικονομικούς δρώντες με υψηλή πιστοληπτική αξιολόγηση. Ε. Κοιτάζει στο μέλλον προσφέροντας λύσεις Εικονικής Μονάδας Παραγωγής όπου και θα ενταχτούν οι εκπροσωπούμενες μονάδες ΑΠΕ και σε δεύτερο χρόνο σύγχρονες μονάδες αποθήκευσης διαφορετικών τεχνολογιών. Βασικός στόχος όλων όσοι δραστηριοποιούνται στο ΦοΣΕMYTILINEOS/Protergia αποτελεί η δημιουργία ενός ενιαίου επιχειρηματικού οικοσυστήματος μεταξύ κατόχων μονάδων ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ, εξειδικευμένων εταιρειών στον χώρο της πρόγνωσης και παρακολούθησης, καθώς επίσης και ερευνητικών εργαστηρίων, η καρδιά του οποίου θα είναι ο ΦοΣΕ MYTILINEOS Protergia. ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 17

Ανανεώσιμες Πηγές

Ο γόρδιος δεσμός του ελλείμματος

Και τώρα τον λόγο έχει το Μέγαρο Μαξίμου… Πιέσεις σε βαθμό… εκβιασμού από τους ξένους επενδυτές

18 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

Της Μανταλένας Πίου

ον γόρδιο δεσμό του ελλείμματος των ΑΠΕ καλείται για δεύτερη φορά μέσα σε περίπου 10 χρόνια να λύσει το υπουργείο Περιβάλλοντος-Ενέργειας. Την πρώτη φορά έφταιγε η οικονομική κρίση, τώρα η πανδημία και η ύφεση, την επόμενη φορά… η αφορμή μπορεί να είναι διαφορετική, γεγονός όμως είναι ότι αν δεν ληφθούν τα σωστά, διαρθρωτικά μέτρα για τον τρόπο λειτουργίας και αμοιβής των ΑΠΕ στην αγορά ηλεκτρισμού, το πρόβλημα θα έρχεται και θα επανέρχεται. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΑΠΕΕΠ, το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ προβλέπεται στα 290 εκατ. ευρώ ως το τέλος του χρόνου, συμπεριλαμβανομένου του μαξιλαριού ασφαλείας των 70 εκατ. ευρώ, στο οποίο έχει δεσμευτεί η χώρα απέναντι στους Θεσμούς. Ανεξάρτητα από τις αιτίες που το δημιούργησαν και κατά πόσον συνέβαλαν η κάθε μία, ο υπουργός Περιβάλλοντος-Ενέργειας, Κωστής Χατζηδάκης, έχει καταρχήν διαβεβαιώσει πως τη διαφορά δεν θα την πληρώσουν οι καταναλωτές, πράγμα που στη φάση αυτή αποκλείει την αύξηση του ΕΤΜΕΑΡ, ενός τέλους υπέρ των ΑΠΕ που πληρώνουν όλοι οι καταναλωτές με τον λογαριασμό ηλεκτρικού ρεύματος. Από την άλλη, έχει αφήσει σαφώς να εννοηθεί ότι ένα μέρος του βάρους θα το επωμιστούν οι παραγωγοί ηλεκτρισμού από ΑΠΕ, πράγμα που έχει ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων. Φρέσκια είναι ακόμα η ανάμνηση από το «κούρεμα» του 2014, τότε που οι εγγυημένες τιμές των ΑΠΕ μειώθηκαν σημαντικά. Σήμερα, συζητείται μία έκτακτη εισφορά που κυρίως θα πλήξει παλαιότερες εγκαταστάσεις ΑΠΕ, αυτές που απολαμβάνουν τις υψηλότερες εγγυημένες τιμές. ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 19

●

Ανανεώσιμες Πηγές Από εκεί και πέρα αναζητώνται και μία σειρά άλλων μέτρων που θα μπορούσαν να περιορίσουν το έλλειμμα και το μέγεθος του νέου «κουρέματος» ή ακόμα και να το εξαλείψουν. Το ζήτημα είναι όμως ότι όσο δεν αποτυπώνεται με πιστότητα και ευκρίνεια η τιμή των ΑΠΕ στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας και δεν αμείβεται ανάλογα από την αγορά, τόσο ο Λογαριασμός θα παρουσιάζει προβλήματα.

Πολυεθνικές

Στελέχη πολυεθνικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στις ΑΠΕ στη χώρα μας, εκπρόσωποι όλων των φορέων ΑΠΕ, ακόμα και μεγάλοι βιομηχανικοί καταναλωτές οι οποίοι βάσει ευρωπαϊκών κανονισμών έχουν διαφορετικό καθεστώς αντιστάθμισης στο ΕΤΜΕΑΡ, αλλά και προμηθευτές ηλεκτρισμού, όλοι έχουν κινητοποιηθεί, ανησυχώντας για το «πού θα κάτσει η μπίλια», καθώς κανένας κλάδος δεν θέλει να σηκώσει το βάρος ή μέρος αυτού. Το θέμα αφορά σχεδόν όλους τους μεγάλους ενεργειακούς ομίλους της χώρας αλλά και πολλούς ξένους, χιλιάδες μικρότερους επενδυτές αλλά και τις πολλές ξένες και εγχώριες επιχειρήσεις και funds που εμφανίζονται ως εν δυνάμει επενδυτές στο νέο «κύμα» των ΑΠΕ που φέρνει το ΕΣΕΚ και οι στόχοι για πράσινη ενέργεια στο 35% του ενεργειακού μείγματος του 2030 ή άνω του 60% του μείγματος ηλεκτροπαραγωγής. Το ζήτημα έφθασε στο Μέγαρο Μαξίμου, απ’ όπου το μήνυμα ήταν διττό: Πρώτον, ότι δεν θα υπάρξει αιφνιδιασμός των επενδυτών και, δεύτερον, ότι θα επιδιωχθεί μία κοινά αποδεκτή λύση, όσο δύσκολο και αν είναι αυτό. Είχε προηγηθεί συνάντηση με στελέχη μεγάλων πολυεθνικών στη χώρα, που δραστηριοποιούνται στις ΑΠΕ. Ας σημειωθεί ότι εταιρείες όπως η ENEL Green Power με 475 MW και μερίδιο 12,5% της ελληνικής αγοράς ανανεωσίμων -σύμφωνα με

20 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

Ο τρίτος παράγων

Ένας τρίτος παράγων που συνετέλεσε στη μείωση των εσόδων του Λογαριασμού είναι η μείωση του ΕΤΜΕΑΡ πέρυσι το φθινόπωρο. Πρόκειται και για ένα από τα βασικά σημεία τριβής μεταξύ των φορέων ΑΠΕ και του υπουργού κ. Χατζηδάκη, αφού οι πρώτοι υποστηρίζουν ότι αν το ΕΤΜΕΑΡ δεν είχε μειωθεί κατά 25% η «τρύπα» στον ΕΛΑΠΕ θα ήταν πολύ πιο εύκολα διαχειρίσιμη, ενώ ο υπουργός αποδίδει το έλλειμμα κυρίως στις εξαιρετικές συνθήκες που διαμόρφωσε στην αγορά η πανδημία. Το ΕΤΜΕΑΡ μειώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2019, με αναδρομική ισχύ από την 1η/1/19 για να αντισταθμίσει την αύξηση των τιμολογίων της ΔΕΗ στους λογαριασμούς ρεύματος. Η λύση που έχει εξετάσει ο Κωστής Χατζηδάκης είναι μια έκτακτη εισφορά κυρίως στα «παλαιά» έργα, που έχουν καλύψει τα δάνειά τους, έχουν αποσβέσει το κεφάλαιο και πλέον βγάζουν κέρδη, προκειμένου να κλείσει η λογιστική «τρύπα» του ΕΛΑΠΕ. Τα μέτρα, όπως έχει επισημάνει ο υπουργός, θα έχουν έναν ειδικό χαρακτήρα ακριβώς λόγω των ειδικών συνθηκών. Αλλά όσον αφορά το συνολικό πρόβλημα του ΕΛΑΠΕ, πέραν της εφετινής χρονιάς με τον κορωνοϊό, ο κ. Χατζηδάκης έχει δηλώσει πως «θα πρέπει να δούμε και μεσομακροπρόθεσμες λύσεις για το ΕΤΜΕΑΡ και τον ΕΛΑΠΕ. Το πιο σημαντικό θέμα, όμως, είναι το κόστος ενέργειας, γι’ αυτό και θα εφαρμόσουμε το target model από την 1η Νοεμβρίου». Το «κούρεμα» των εγγυημένων τιμών στα ώριμα έργα ΑΠΕ ρίχνει όλο το βάρος στους παλαιούς, μεταξύ αυτών και σε αρκετούς ξένους παίκτες με έργα δεκαετίας και άνω, οι οποίοι έχουν επανέλθει στην ελληνική αγορά, σχεδιάζοντας νέες επενδύσεις στον κλάδο.

την εταιρεία-, η EREN με 282,9 MW (7,3%), η Iberdrola Rokas με 270,9 MW (7%) και η EDF με 238 MW (6,2%), συγκεντρώνουν ισχύ που ξεπερνά το 30% περίπου της συνολικής ισχύος ΑΠΕ στην Ελλάδα, με βάση τα στατιστικά στοιχεία της ΕΛΕΤΑΕΝ, για το πρώτο εξάμηνο του 2020. Η ΕΛΕΤΑΕΝ είναι φορέας που εκπροσωπεί αιολικά πάρκα. Οι τέσσερις πολυεθνικές φέρονται αποφασισμένες να κλιμακώσουν τις αντιδράσεις τους όσο ο υπουργός κ. Χατζηδάκης επιμένει σε λύσεις που επί της ουσίας συνιστούν «κούρεμα» της εγγυημένης τιμής με την οποία αμείβονται τα έργα ΑΠΕ.. Ας σημειωθεί ότι ο Ειδικός Λογαριασμός Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΕΛΑΠΕ) είναι ο Λογαριασμός ο οποίος καλύπτει τη διαφορά μεταξύ της χονδρικής τιμής ηλεκτρισμού και της κατά κανόνα υψηλότερης εγγυημένης τιμής με την οποία αμείβεται η ενέργεια από ΑΠΕ, ανάλογα με την τεχνολογία παραγωγής (αιολικά, φωτοβολταϊκά κ.λπ.). Φέτος, η κάθετη πτώση της χονδρικής τιμής ηλεκτρισμού, όπως αποτυπώνεται στην Οριακή Τιμή Συστήματος, εξαιτίας της μείωσης στη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και της κατάρρευσης της τιμής του φυσικού αερίου λόγω της πανδημίας, προκάλεσε το πρώτο και καθοριστικό σοκ στα έσοδα του ΕΛΑΠΕ. Ακολούθησε για κάποιο διάστημα η πτώση της τιμής των δικαιωμάτων ρύπων, τα οποία μπορεί ως προς την τιμή τους να ανέκαμψαν αλλά ως προς την ποσότητα δικαιωμάτων που αγοράζουν οι εταιρείες και κυρίως η ΔΕΗ απέχουν κατά πολύ από τα προ κρίσης επίπεδα, αφού η ΔΕΗ έχει μειώσει σε μονοψήφια νούμερα τη λιγνιτική παραγωγή και άρα προμηθεύεται πολύ λιγότερα δικαιώματα. Από την άλλη πλευρά, νέες ΑΠΕ εισέρχονται στο σύστημα, με αποτέλεσμα οι δαπάνες του Λογαριασμού να αυξάνονται.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 21

●

Ανανεώσιμες Πηγές

«Κούρεμα»

Στις επισημάνσεις τους οι ξένες εταιρείες τονίζουν ότι το όποιο «κούρεμα» θα μπορούσε να προκαλέσει αντιδράσεις και προβλήματα, όπως: - Ρήξη της εμπιστοσύνης και επανεξέταση των σχεδίων τους για τη χώρα μας, λόγω της επενδυτικής ανασφάλειας που δημιουργεί η όποια εκ των υστέρων αλλαγή στους όρους των υπογεγραμμένων συμβάσεων των παραγωγών ΑΠΕ. Ακόμα, οι φορείς των ΑΠΕ υποστηρίζουν ότι στον λογαριασμό του ΕΛΑΠΕ θα υπήρχαν σήμερα 400 εκατ. ευρώ αν δεν είχε μειωθεί το ΕΤΜΕΑΡ το φθινό-

πωρο του 2019 με αναδρομική ισχύ από τον Ιανουάριο του 2019. Προβάλλουν το επιχείρημα ότι η αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στο σύστημα, που μπαίνουν με μηδενική τιμή (καθώς η εγγυημένη τιμή με την οποία αμείβονται δεν προσμετράται), μειώνει τη χονδρεμπορική τιμή συστήματος (ΟΤΣ), με αποτέλεσμα οι προμηθευτές ρεύματος να απολαμβάνουν μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους, αφού δεν μειώνουν τα τιμολόγια λιανικής και θα μπορούσαν να στηρίξουν το ΕΤΜΕΑΡ. Η θέση αυτή που έχει εκφραστεί από αρκετούς φορείς ΑΠΕ δημιούργησε τριβές με τους προμηθευτές

22 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

ηλεκτρισμού, αφού εμμέσως φέρνει στο προσκήνιο το παλαιό ΠΧΕΦΕΛ, μία χρέωση υπέρ των ΑΠΕ που είχε επιβαρύνει τους προμηθευτές ηλεκτρισμού στο παρελθόν, προκαλώντας τις εντονότατες αντιδράσεις τους μέχρι να καταργηθεί. Περίπου στο ίδιο μήκος κύματος με τους προμηθευτές ηλεκτρισμού κινούνται και οι βιομηχανίες, συντασσόμενες με τη θέση του υπουργού να μην επιβαρυνθούν οι καταναλωτές, συμπεριλαμβανομένης της βιομηχανίας, με αύξηση των χρεώσεων. Υπάρχουν βέβαια και κάποιες «ανώδυνες» λύσεις που έχουν πέσει στο τραπέζι. Μία από αυτές είναι ένα μέρος του

ελλείμματος να καλυφθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης. Προϋποθέτει όμως την πρόταση αυτή να την εγκρίνει η Ε.Ε., αφού πρώτα τεκμηριωθεί το ύψος του ελλείμματος που οφείλεται στην πανδημία. Για ορισμένους το ποσό αυτό ανέρχεται γύρω στα 100 εκατ. ευρώ. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι έλλειμμα στον αντίστοιχο Λογαριασμό υπέρ των ΑΠΕ αντιμετωπίζουν και άλλες χώρες της Ε.Ε. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, το αντίστοιχο έλλειμμα στο τέλος Ιουλίου υπολογιζόταν στα 2 δισ. ευρώ. Μάλιστα, η κυβέρνηση του Βερολίνου δήλωσε ότι θα το καλύψει από τον προ-

ϋπολογισμό της και τα έκτακτα κονδύλια για την αντιμετώπιση της κρίσης Covid-19 που έχει ανακοινώσει. Αναλυτές εκτιμούν ότι και η απόφαση αυτή της Γερμανίας κανονικά θα πρέπει να εγκριθεί από την Ε.Ε., αφού αποτελεί κρατική ενίσχυση. Μέχρι στιγμής δεν έχουν υπάρξει σχετικές ανακοινώσεις, αν και οι Βρυξέλλες έχουν καταστήσει γνωστό ότι οι κανονισμοί για τις κρατικές ενισχύσεις θα χαλαρώσουν έτι περαιτέρω, λόγω της πανδημίας. Στα εναλλακτικά σενάρια που μπορούν να βοηθήσουν στην επίλυση του προβλήματος είναι και η ανακατανομή των πόρων από το Πράσινο Ταμείο, δηλαδή να αυξηθεί στο 85% από 65% σήμερα, το ποσοστό από τα έσοδα των δημοπρασιών δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων που διοχετεύονται στον Λογαριασμό των ΑΠΕ. Ανεξάρτητα από τη λύση ή τον συνδυασμό λύσεων που τελικά θα επιλεγεί, το ζήτημα είναι ότι αν δεν βρεθούν οι κατάλληλοι, μόνιμοι μηχανισμοί, το πρόβλημα θα επανέλθει. Σήμερα η χονδρική τιμή του ηλεκτρισμού κινείται στο επίπεδο των 40-45 ευρώ/MWh, ενώ η μέση τιμή της πράσινης ενέργειας κινείται γύρω στα 144 ευρώ, σύμφωνα με δηλώσεις του υπουργού κ. Χατζηδάκη. Για τους παραγωγούς με αιολικά η μέση τιμή είναι γύρω στα 90 ευρώ και για τους παραγωγούς με φωτοβολταϊκά γύρω στα 280 ευρώ ανά μεγαβατώρα. Το grid parity που είχε επιτευχθεί κάποια περίοδο πριν από περίπου ενάμιση χρόνο, όταν η ΟΤΣ εκινείτο μεταξύ 60-70 ευρώ/MWh, όσο περίπου ήταν και η μέση τιμή που έπαιρναν κάποια έργα ΑΠΕ στους διαγωνισμούς και είχε κάνει τότε πολλούς να μιλούν για την οικονομικότητα και την ανταγωνιστικότητα της πράσινης ενέργειας, ίσως αργήσουμε να το ξαναδούμε.

Αναλυτές

Πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι η χονδρική τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη θα κινηθεί το 2020 και το 2021 σε επίπεδα 20% ως 30% κάτω,

κατά μέσον όρο σε σχέση με τα επίπεδα του 2019. Η αβεβαιότητα δε για το δεύτερο κύμα του κορωνοϊού και τα μέτρα που θα αναγκαστούν να λάβουν οι κυβερνήσεις για να το αντιμετωπίσουν μέχρι να βρεθεί το εμβόλιο ή κάποιο αποτελεσματικό φάρμακο, κάνει τους αναλυτές ακόμα πιο απαισιόδοξους. Όσο όμως αυξάνει η ψαλίδα ανάμεσα στις εγγυημένες τιμές των ΑΠΕ και τη χονδρική τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, τόσο δυσκολότερη γίνεται η εξίσωση για τον ΕΛΑΠΕ. Από την άλλη πλευρά, η Ευρώπη υιοθετεί όλο και πιο φιλόδοξους στόχους για την πράσινη ενέργεια, που για να υλοποιηθούν απαιτούν την αθρόα εγκατάσταση ΑΠΕ. Το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα προβλέπει τον υπερδιπλασιασμό της ισχύος των ΑΠΕ στη χώρα μας ως το 2030, από 10,2 GW (που ήταν ο στόχος για το 2020) σε 19,1 GW το 2030. Για να επιτευχθεί όμως ο απαιτούμενος ετήσιος βαθμός διείσδυσης νέας πράσινης ενέργειας, οι επενδυτές χρειάζονται τουλάχιστον σταθερό πλαίσιο και ορατότητα για τις επενδύσεις τους, κάτι που η τρέχουσα κατάσταση και οι εμβαλωματικές λύσεις - όπως αυτές που συζητούνται σήμερα για τον ΕΛΑΠΕ- προφανώς δεν εξασφαλίζουν. Από την άλλη πλευρά, πολλοί υποστηρίζουν ότι οι ΑΠΕ δεν μπορούν να μένουν στο απυρόβλητο και να απολαμβάνουν σταθερών προνομίων και τιμών, ανεξαρτήτως της οικονομικής κατάστασης ή των αναπτυξιακών και υφεσιακών κύκλων μίας οικονομίας. Στην Ευρώπη η συζήτηση έχει μεταφερθεί στην επιβολή ενός φόρου άνθρακα στα σύνορα, που σχεδιάζεται να επιβληθεί από την 1η/1/2022 και ο οποίος θα είναι ένας από τους βασικούς πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης. Αναλυτές πάντως εκτιμούν ότι για να επιτευχθούν οι φιλόδοξοι σχεδιασμοί για τις ΑΠΕ θα πρέπει παράλληλα να αυξηθεί σημαντικά και το κόστος των ρύπων, τουλάχιστον στα 50 ευρώ/τόνο CO2, από 27-28 ευρώ/τόνο CO2 σήμερα.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 23

●

Ανανεώσιμες Πηγές Τι ζητούν οι εταιρείες ηλεκτρισμού της Ευρώπης Πέραν των έκτακτων προβλημάτων χρηματοδότησης, όπως αυτό που εμφανίζει σήμερα ο ΕΛΑΠΕ, οι εταιρείες ηλεκτρισμού της Ευρώπης, μέσω του κοινού του φορέα της Eurelectric, προειδοποιούν ότι ο στόχος για την κλιματική ουδετερότητα απαιτεί πολλά περισσότερα, καθώς η επίτευξή του ως το 2045 σημαίνει ότι θα πρέπει να επενδύονται περί τα 100 δισ. ευρώ ετησίως στον τομέα του ηλεκτρισμού μόνον για τις ανάγκες της παραγωγής και της αποθήκευσης. Σημαντικές επενδύσεις, της τάξης των 60 ως 110 δισ. ευρώ ετησίως, θα χρειαστούν και στα δίκτυα μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της βελτιστοποίησης και της ψηφιοποίησής τους. Συνολικά, σύμφωνα με την έκθεση «Eurelectric 2020 Power Barometer 3», ως το 2030 το δυναμικό παραγωγής των φωτοβολταϊκών θα πρέπει να αυξηθεί κατά 2,9 φορές και το δυναμικό των αιολικών κατά 1,9 φορές. Για όλους αυτούς τους λόγους χρειάζεται και ένα προβλέψιμο, μακροπρόθεσμο, σταθερό και διαφανές ρυθμιστικό πλαίσιο, προσανατολισμένο στις αγορές, προκειμένου να προσελκύσει τις αναγκαίες επενδύσεις σε ΑΠΕ, σε πηγές ενέργειας που θα είναι ανθρακικά ουδέτερες και στις τεχνολογίες- κλειδί για τη μετάβαση, όπως είναι η αποθήκευση ενέργειας, η ευελιξία στη ζήτηση και το Power-to-X (παραγωγή καθαρής ενέργειας από συμβατικές πηγές), ώστε να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η πρόκληση της ασφάλειας εφοδιασμού.

Ρυθμιστικό πλαίσιο Σχετικά με το ρυθμιστικό πλαίσιο, η Eurelectric προτείνει: Ταχεία και διεξοδική εφαρμογή από τις χώρες-μέλη, των νέων απλούστερων κανόνων αδειοδότησης που προβλέπονται στην αναθεωρημένη οδηγία για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (οδηγία Ε.Ε. 2018/2001), όπως: Δημιουργία του ενιαίου σημείου επαφής (που σημαίνει ότι ένας αρμόδιος φορέας θα είναι υπεύθυνος για τις αιτήσεις αδειοδότησης), καθώς και σαφείς προθεσμίες, με ημερομηνίες έναρξης και λήξης για την αδειοδοτική διαδικασία. Οι προθεσμίες αυτές θα πρέπει να συγκλίνουν σε όλα τα κράτη-μέλη. Tαχεία διαδικασία για το repowering και την ανακαίνιση των υφιστάμενων εγκαταστάσεων ΑΠΕ. Οι εταιρείες θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν τη συγκεκριμένη τεχνολογία που αναφέρεται στην άδεια παραγωγής ή λειτουργίας αν σε μεταγενέστερο χρόνο υπάρξει αποτελεσματικότερη τεχνολογία. Αυτό πρέπει να είναι εφικτό χωρίς να απαιτείται επανεκκίνηση όλης της διαδικασίας. Πλαίσιο για την υποχρεωτική κοινοποίηση των έργων ιδιοκατανάλωσης από ΑΠΕ, όπως φωτοβολταϊκά στις στέγες κ.λπ.

2 3

24 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

Ρητή επανεξέταση της διαδικασίας αδειοδότησης και της εξέλιξής της, στο πλαίσιο παρακολούθησης εφαρμογής των Εθνικών Σχεδίων για την Ενέργεια και το Κλίμα (NECP). Επαρκείς διοικητικούς και οικονομικούς πόρους, καθώς και ανθρώπινο δυναμικό σε εθνικό, σε περιφερειακό και σε τοπικό επίπεδο για την παρακολούθηση των έργων, συμπεριλαμβανομένων των δικαστηρίων, που είναι επιφορτισμένα με τις διάφορες νομικές διαδικασίες και διεκδικήσεις για έργα ΑΠΕ. Θεμελιώδη αναθεώρηση των διαδικασιών αδειοδότησης για να διασφαλιστεί: - Ταχεία αδειοδότηση των υποδομών που έχουν κρίσιμη σημασία για το Κλίμα, συμπεριλαμβανομένης της αναθεώρησης του κανονισμού ΤΕΝ-Ε για την επιτάχυνση της χορήγησης αδειών για έργα της λίστας PCI. Οι Διαχειριστές Δικτύου θα πρέπει να μπορούν να επωφεληθούν από τις ίδιες γρήγορες και απλουστευμένες διαδικασίες όταν πραγματοποιούν έργα εκσυγχρονισμού δικτύου, νέες συνδέσεις ΑΠΕ και υιοθέτηση νέων τεχνολογιών έξυπνου δικτύου. - Συντονισμένη διαδικασία χωροταξικού σχεδιασμού και αδειοδότησης για περιοχές παραγωγής, δίκτυα και τα

5 6

σχετικά έργα υποδομής. Ο χωροταξικός σχεδιασμός για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας έχει καθοριστικό ρόλο για την επίτευξη των στόχων, ενώ οι καθορισμένες «ζώνες προτεραιότητας ΑΠΕ» θα μπορούσαν να εγγυηθούν «ταχεία διαδρομή» όσον αφορά στη σύνδεση με τα δίκτυα και να συμβάλουν σε μια πιο ισορροπημένη και οικονομικά αποδοτική προσέγγιση. Εξασφάλιση κατάλληλης διασυνοριακής συνεργασίας σε θέματα αδειών και ενσωμάτωση της Σύμβασης Espoo σε συστήματα αδειών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ειδικά για τα υπεράκτια έργα, η Eurelectric τάσσεται υπέρ των προσεγγίσεων που λαμβάνουν υπόψη τα εθνικά σύνορα των χωρών ή τα όρια των θαλάσσιων λεκανών, τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις κ.λπ. Για τα offshore ΑΠΕ, είναι ζωτικής σημασίας ο Θαλάσσιος Χωρικός Σχεδιασμός να λαμβάνει υπόψη την ανάγκη για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ ο έλεγχος του θαλάσσιου βυθού πρέπει να γίνεται σε μεγάλη κλίμακα (κατά προτίμηση σε επίπεδο λεκάνης της θάλασσας), ώστε να επιτρέπεται η αναγνώριση μεγαλύτερων περιοχών (επίσης διασυνοριακών). Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα μια πιο μακροπρόθεσμη αξιολόγηση της παράλληλης χρήσης με προστατευόμενες περιοχές και τις άλλες «χρήσεις» της θάλασσας και θα

μείωνε τον χρόνο και το βάρος που απαιτούν οι μεμονωμένες διαδικασίες αδειών ΑΠΕ. Ισορροπία και συντονισμό από τα πρώιμα στάδια μεταξύ των, πολλές φορές, αντικρουόμενων στόχων των διαφόρων ενεργειακών, κλιματικών και περιβαλλοντικών πολιτικών. Τροποποιημένο κανονιστικό πλαίσιο για τις τοποθεσίες Natura 2000 και τις παρόμοιες περιοχές, για μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά στην εγκατάσταση ΑΠΕ και κρίσιμων υποδομών, με παράλληλη προστασία των οικοσυστημάτων. Τα έργα ΑΠΕ θα μπορούσαν να είναι λύσεις «win-win», για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής και τη διατήρηση της τοπικής βιοποικιλότητας. Μείωση του διοικητικού φόρτου: Μείωση του αριθμού των εγγράφων που πρέπει να παρέχονται από τον υπεύθυνο του έργου και μείωση του αριθμού των απαιτήσεων. Επέκταση της ισχύος των εξουσιοδοτήσεων και των εγκρίσεων των έργων για τουλάχιστον 5 χρόνια. Η επέκταση της εγκυρότητας των εγκρίσεων είναι απαραίτητη για την ασφάλεια των επενδύσεων και για την αποφυγή μιας δεύτερης, μακράς και χρονοβόρου εγκριτικής διαδικασίας.

8 9

10 11

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 25

●

sunlight

Νέα εποχή με επίκεντρο την Κυκλική Οικονομία και το λίθιο Η Sunlight αναδεικνύεται ως μια κορυφαία εταιρεία τεχνολογίας στην παραγωγή μπαταριών για τον κλάδο της αποθήκευσης ενέργειας

εταιρεία SUNLIGHT κάνει πράξη εδώ και χρόνια το μοντέλο της Kυκλικής Oικονομίας, τοποθετώντας την στο επίκεντρο της στρατηγικής της, η οποία στοχεύει στην αειφόρο επιχειρηματική ανάπτυξη. Αναγνωρίζοντας εμπράκτως τις σημαντικές ευκαιρίες που προσφέρει η Κυκλική Οικονομία για τις επιχειρήσεις, τόσο από την άποψη της οικονομικής ανάπτυξης και των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων όσο και για την προστασία του περιβάλλοντος, έχει δημιουργήσει στη Βόρεια Ελλάδα ένα μοναδικό επιχειρηματικό οικοσύστημα. Ακολουθώντας πιστά τις αρχές της Κυκλικής Οικονομίας, η SUNLIGHT Recycling, ο βραχίονας ανακύκλωσης της εταιρείας, ανακυκλώνει χρησιμοποιημένους συσσωρευτές μολύβδου στην πλέον σύγχρονη πανευρωπαϊκά μονάδα της εταιρείας στην Κομοτηνή και διαθέτει στην κύρια παραγωγική μονάδα της εταιρείας στην Ξάνθη ανακυκλωμένο μόλυβδο για την παραγωγή νέων μπαταριών. Μέσω του μοντέλου αυτού έχει καθετοποιηθεί η παραγωγική διαδικασία της SUNLIGHT, ενισχύοντας τη δυναμικότητα και την ανταγωνιστικότητά της. Παράλληλα, ελαττώνεται καταλυτικά η

Σημαντική επένδυση στην έρευνα & To παράδειγμα της SUNLIGHT αποτελεί πρότυπο για το υγιές και καινοτόμο επιχειρείν στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Μέσα από τη διαρκή επένδυση στην καινοτομία και τις αρχές της Κυκλικής Οικονομίας, η SUNLIGHT αποδεικνύει πως μία ελληνική εταιρεία μπορεί να γίνει αφετηρία για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και τη δημιουργία επιτυχημένων, επιχειρηματικών πρωτοβουλιών που σέβονται το

26 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

περιβάλλον. Πλέον, η SUNLIGHT έχει εισέλθει σε μια νέα, πολλά υποσχόμενη εποχή, ως μια κορυφαία εταιρεία τεχνολογίας στην παραγωγή μπαταριών για τον κλάδο αποθήκευσης ενέργειας με επίκεντρο το λίθιο. Ήδη από το 2019 η εταιρεία είχε εισέλθει δυναμικά στην ανερχόμενη αγορά μπαταριών λιθίου, η οποία οδηγεί τις τεχνολογικές εξελίξεις σε μια σειρά κλάδων παγκοσμίως, με την πρώτη «έξυ-

πνη» μπαταρία λιθίου για Ηλεκτρικά Οχήματα Βιομηχανικής Χρήσης (eIVs, electrical Industrial Vehicles). Η επαναστατική σειρά μπαταριών λιθίου της SUNLIGHT συνδυάζει τα σημαντικά πλεονεκτήματα των μπαταριών τεχνολογίας λιθίου, όπως υψηλές επιδόσεις σε απαιτητικές εφαρμογές, 17 επίπεδα ασφάλειας, μεγάλη διάρκεια ζωής και αποθηκευτική χωρητικότητα ενέργειας, καθώς και χαμηλό

ποσότητα του εισαγόμενου μολύβδου, μειώνοντας την εκροή συναλλάγματος κατά €40 εκατ. ετησίως, ενώ ταυτόχρονα καλύπτεται περισσότερο από το 60% των συνολικών αναγκών μολύβδου της SUNLIGHT για την παραγωγή νέων μπαταριών.

Το μοντέλο της Κυκλικής Οικονομίας σε αριθμούς ■ 25.000 τόνοι χρησιμοποιημένων μπαταριών ανακυκλώνονται ετησίως στη μονάδα ανακύκλωσης SUNLIGHT Recycling και παρέχουν ποσότητα μολύβδου που καλύπτει την παραγωγή 40.000 νέων μπαταριών στην κύρια μονάδα παραγωγής. ■ Περισσότερο από 60% των αναγκών της εταιρείας καλύπτεται με ανακυ-

κλωμένο μόλυβδο από το ανακυκλωτήριο. ■ Η ανακύκλωση των συσσωρευτών προσφέρει εξοικονόμηση ενέργειας κατά 70% της παραγωγής ισοδύναμου πρωτογενούς μολύβδου. ■ Με την ανακύκλωση 25.000 τόνων μολύβδου ετησίως από τη SUNLIGHT Recycling, συμβάλλει στη μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου κατά 4.270.000 λίτρα που απαιτούνται από την εξόρυξη και επεξεργασία του ορυκτού μολύβδου* ■ Επίσης, με την ανακύκλωση 25.000 τόνων μολύβδου ετησίως από τη SUNLIGHT Recycling, συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών ρύπων CO2 στην ατμόσφαιρα κατά 25.480 τόνους, ποσότητα που αντιστοιχεί στην ετήσια απορρόφηση CO2 από

2.267.200 δέντρα του πλανήτη. *σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του BIR (Bureau of International Recycling).

Αναγνωρίζοντας τα σημαντικά αυτά επιτεύγματα τα φετινά Environmental Awards βράβευσαν την SUNLIGHT με το χρυσό βραβείο στην κατηγορία «Κυκλική Οικονομία». Επίσης, η εταιρεία διακρίθηκε με το ασημένιο βραβείο στην κατηγορία «Τεχνολογίες ελέγχου εκπομπών», για τη χρήση των πλέον καινοτόμων τεχνολογιών για τον έλεγχο των εκπομπών, οι οποίες με βάση τις αυστηρότερες πιστοποιημένες προδιαγραφές παγκοσμίως, δίνουν τη δυνατότητα στην εταιρεία να σημειώνει κορυφαίες περιβαλλοντικές επιδόσεις μηδενικής ρύπανσης και ελαχιστοποίησης των παραγόμενων αποβλήτων.

καινοτομία κόστος χρήσης, με τις καινοτόμες εφαρμογές της τεχνολογίας Industry 4.0. που αφορούν στη χρήση τεχνολογιών Internet of Things στη βιομηχανία. Στη νέα οργανωτική δομή της εταιρείας, που ανακοινώθηκε πρόσφατα, εντάχθηκαν σε επιτελικές θέσεις νέα στελέχη με αναγνωρισμένη διεθνή εμπειρία, που θα ενισχύσουν τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της Sunlight στην πα-

γκόσμια αγορά, με στόχο την περαιτέρω εδραίωσή της στην αγορά του λιθίου. Ταυτόχρονα, η εταιρεία συνεχίζει να επενδύει σημαντικά στην έρευνα και καινοτομία και δημιουργεί νέο R&D hub στην Αθήνα σε χώρο 600 τ.μ. στα νέα της κεντρικά γραφεία, με 50 μηχανικούς και επιστήμονες που εργάζονται πάνω σε νέες τεχνολογίες στον κλάδο της αποθήκευσης ενέργειας. Παράλληλα

προέβη σε αναβάθμιση του R&D τμήματος στην Ξάνθη από 900 τ.μ. σε 1.500 τ.μ. H Sunlight σκοπεύει να αναπτύξει στο επόμενο διάστημα εφαρμογές βασισμένες σε τεχνολογίες λιθίου για ηλεκτρικά λεωφορεία πόλεων, για τη ναυτιλία, αλλά και για την αποθήκευση ενέργειας στις ανανεώσιμες πηγές, ενώ ήδη σχεδιάζει μπαταρίες για τα ρομπότ για τα διεθνή logistics centers νέας γενιάς.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 27

●

επιχειρήσεις

Οι business τους στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού

Toυ Στ. Κ. Χαρίτου

τραμμένη στις ΗΠΑ είναι η προσοχή κορυφαίων επιχειρηματικών ομίλων και εισηγμένων στο Χ.Α. εταιρειών. Παπαλεξόπουλος (Τιτάν), Στασινόπουλος (Βιοχάλκο), Περιστέρης (Τέρνα Ενεργειακή) και Μυτιληναίος δεν μένουν αδιάφοροι από το εκλογικό αποτέλεσμα στις ΗΠΑ. Ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Είτε λόγω της δραστηριότητας εκεί, όπως ο Τιτάνας μέσω της θυγατρικής Titan America, είτε λόγω συνεργασιών, όπως ο Μυτιληναίος με την General Electric, είτε λόγω της παρουσίας εκεί, όπως η ΓΕΚ/ ΤΕΡΝΑ που διαχειρίζεται τρία αιολικά πάρκα, είτε λόγω σημαντικών δουλειών που αναλαμβάνει στην άλλη της Αμερικής, όπως η Βιοχάλκο μέσω της Cenergy, η επόμενη μέρα στις ΗΠΑ είναι σημαντική για τους προγραμματισμούς και τα σχέδιά τους.

Τιτάν

Είναι χαρακτηριστικό ότι στα αποτελέσματα του α’ 6μήνου η Τιτάν σχολιάζει πως «στις ΗΠΑ, η Portland Cement Association (PCA) στις προκαταρκτικές θερινές προβλέψεις της αναμένει ότι η κατανάλωση τσιμέντου θα μειωθεί κατά 3,8% το 2020, ακολουθούμενη από αύξηση 2,1% της σύνθετης ετήσιας ανάπτυξης για την περίοδο 2020-2025». Μάλιστα, τονίζεται -κάτι που έχει να κάνει με το momentum, αλλά και το view του νέου προέδρου για την ανάπτυξη στη χώρα του- ότι «η κατασκευή κατοικιών παραμένει βασικός μοχλός ζήτησης, υποστηριζόμενη από τα ιστορικά χαμηλά επιτόκια για στεγαστικά δάνεια και χαμηλό απόθεμα στέγασης». Στο πλαίσιο αυτό, η Titan America διατηρεί την εστίασή της στην καλύτερη εξυπηρέτηση των αναγκών των πελατών και διαχειρίζεται με ευελιξία τη βάση του κόστους, υποστηρίζοντας

28 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

έτσι τη λειτουργική κερδοφορία. Είναι σημαντικό ότι σε ένα έτος εκλογών, οι άκρες του πολιτικού φάσματος έχουν αναγνωρίσει την αναγκαιότητα και αποκάλυψαν σχέδια που εστιάζονται στην οικοδόμηση ενός σύγχρονου στεγαστικού προφίλ, με βιώσιμες υποδομές που μπορούν να ωφελήσουν σημαντικά τον τομέα των δομικών υλικών όπου δραστηριοποιείται ο όμιλος Τιτάν.

Cenergy

Ως προς τη Βιοχάλκο και κυρίως τη θυγατρική της Cenergy που δραστηριοποιείται στον κλάδο σωλήνων χάλυβα, επηρεάστηκε από την ιστορική μείωση των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου που παρατηρήθηκε από τον Μάρτιο έως τα μέσα του Μαΐου 2020 και η οποία ενισχύθηκε περαιτέρω από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Με δεδομένες τις εξαιρετικά ασταθείς συνθήκες της αγοράς, ένας

Γιατί ενδιαφέρει το αποτέλεσμα των εκλογών στις ΗΠΑ τους Παπαλεξόπουλο, Στασινόπουλο, Περιστέρη και Μυτιληναίο

μεγάλος αριθμός έργων εξόρυξης υδρογονανθράκων, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, αναβλήθηκαν, αν όχι ακυρώθηκαν, περιορίζοντας τις ευκαιρίες συμμετοχής της Σωληνουργεία Κορίνθου, βασικής εταιρείας του κλάδου, σε διεθνείς διαγωνισμούς. Τα έσοδα παρουσίασαν πτώση σχεδόν 30% σε σύγκριση με το α’ εξάμηνο του 2019, ενώ η λειτουργική κερδοφορία, σε όρους αναπροσαρμοσμένου EBITDA, υπέστη επίσης μείωση κατά 5,9 εκατ. ευρώ. Παρόλα αυτά, η Σωληνουργεία Κορίνθου επέδειξε αξιοσημείωτη αντοχή στους δύσκολους αυτούς καιρούς ενισχύοντας την παρουσία της σε υφιστάμενες και αναδυόμενες αγορές (Ευρώπη, Βόρεια Αφρική, Ασία, Κεντρική Αμερική), κερδίζοντας σημαντικά χερσαία και υπεράκτια έργα και διασφαλίζοντας την αδιατάρακτη παραγωγική διαδικασία κατά τη διάρκεια όλου του εξαμήνου. Σημειώνεται ότι οι πωλήσεις στην Αμε-

ρική στο α’ 6μηνο ανήλθαν στα 31,08 εκατ. ευρώ.

ρίπου 512 MW, στην πολιτεία του Τέξας.

Tέρνα Ενεργειακή

Mυτιληναίος

Ο Όμιλος διαθέτει περισσότερα από 1.800 MW σε λειτουργία, υπό κατασκευή ή έτοιμα προς κατασκευή σε Ελλάδα, ΗΠΑ, Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Στόχος της ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ είναι η συνολική εγκατεστημένη ισχύς της εταιρείας να προσεγγίσει τα 2.800 MW μέσα στην επόμενη πενταετία. Η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ εισήλθε στην αγορά καθαρής ενέργειας των ΗΠΑ ήδη από το 2011. Έχει σε λειτουργία τέσσερα αιολικά πάρκα, συνολικής ισχύος 651 MW, εκ των οποίων το ένα αφορά στο προς πώληση πρώτο έργο της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή στις ΗΠΑ, ισχύος 138 MW (Mountain Air). Μετά την πώληση του έργου στο Αϊντάχο, η Τέρνα Ενεργειακή θα διατηρεί σε λειτουργία τρία αιολικά πάρκα συνολικής ισχύος πε-

Μάλλον εμμέσως ο όμιλος ενδιαφέρεται για το εκλογικό αποτέλεσμα στις ΗΠΑ. Ήταν από τις πρώτες ελληνικές επιχειρήσεις που επένδυσαν στη μεταμνημονιακή Ελλάδα με 300 εκατ. ευρώ για την κατασκευή του νέου εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος ισχύος 826 MW και καύσιμο το φυσικό αέριο, το οποίο αναμένεται να είναι έτοιμο του χρόνου τέτοια εποχή. Κατασκευάζεται από τον τομέα Έργων EPC – ΜΕΤΚΑ, αλλά ο ηλεκτρομηχανολογικός εξοπλισμός θα προέλθει από την αμερικανική General Electric και μάλιστα στην εκδήλωση για τη θεμελίωση θα παραστεί και ο CEO της General Electric Power Europe, Michael Reichsteiner. Kαι όχι μόνο, αλλά ο όμιλος δραστηριοποιείται και στην προμήθεια φυσικού αερίου προερχόμενου από τις ΗΠΑ.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 29

●

οικονομία

Τρεις μήνες μαραθώνιος ■ Covid, οικονομία, τράπεζες, ελληνοτουρκικά ■ Ανάσα οι επενδύσεις ■ Στελέχη της Amazon μιλούν στο «B.E.»

30 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

Των Στ. Κ. Χαρίτου, Ελένας Κρίτσαλου

ε μέτωπα ορθάνοιχτα η κυβέρνηση πορεύεται, ίσως στο πιο δύσκολο τρίμηνο (σ.σ. σε πρώτη φάση) της θητείας της. Χωρίς την απαιτούμενη στήριξη από την αντιπολίτευση σε ένα παγκόσμιο θέμα, όπως η διαχείριση του Covid-19, με την κοινωνία κουρασμένη από το τρέχον, δεύτερο μέσα σε έξι μήνες, lockdown και την έξαρση στις γεωπολιτικές αναταράξεις που προέρχονται από την κατεστραμμένη οικονομικά Τουρκία, μεσούντος του κενού εξουσίας στις ΗΠΑ, μέχρι την εγκατάσταση στον Λευκό Οίκο του Τζο Μπάιντεν στις 20 Ιανουαρίου, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θα πρέπει να ξεπεράσει τον εαυτό του. Παράλληλα, γνωρίζει ότι δεν θα πρέπει η κυβέρνησή του να εφησυχάσει μετά την αναβάθμιση από τη Moody’s του αξιόχρεου της χώρας από την κατηγορία «πολύ κερδοσκοπικό» σε «κερδοσκοπικό». Η οικονομία, μαζί με την αντιμετώπιση της πανδημίας και τις προκλήσεις της Τουρκίας, αποτελούν τα σημαντικότερα προβλήματα. Η οικονομία βρίσκεται στη μέγγενη. Στις 21 Νοεμβρίου κατατίθεται ο προϋπολογισμός του 2021. Το προσχέδιο που είχε παρουσιαστεί στο τέλος του περασμένου Σεπτεμβρίου, μοιραία ανακαλείται. Το νέο lockdown στη χώρα, το οποίο δεν είναι βέβαιο ότι θα διαρκέσει μόνο τρεις εβδομάδες, αν ο δείκτης μεταδοτικότητας (Rt), όπως ισχυρίζονται οι επιστήμονες δεν υποχωρήσει κάτω από 1%, στοιχίζει τον μήνα περισσότερο από 3 δισ. ευρώ. Ο στόχος για ύφεση 8,2% φέτος αναθεωρείται πλέον και στο κείμενο του προϋπολογισμού το αντίστοιχο μέγεθος θα φέρει διψήφιο ποσοστό. Πάνω από 10%, σύμφωνα με τις συντηρητικές εκτιμήσεις. Ακόμα πιο άσχημες είναι οι προβλέψεις για το πρωτογενές έλλειμμα, το οποίο από περίπου 10% που προβλέπεται στο προσχέδιο του προϋπολογισμού, εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει το 12%. Ήδη, περισσότερα από 3,5 δισ. ευρώ είναι τα χρήματα που πρόκειται να δοθούν σε χειμαζόμενους από το lockdown κλάδους επιχειρήσεις, νοικοκυριά, φυσικά πρόσωπα, μικρομεσαίες επιχειρήσεις και επαγγελματίες. Δηλαδή, στην αποκαλούμενη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας. Δεύτερο μείζον ζήτημα που καλείται να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση είναι οι τράπεζες. Τα νέα δάνεια, που δεν θα πληρωθούν στο δεύτερο κλείσιμο της αγοράς και της οικονομίας, θα ξεπεράσουν τα 5 δισ. ευρώ, όπως εκτιμούν στο «B.E.» τραπεζικές πηγές. Την ίδια στιγμή, η Τράπεζα Πειραιώς από τη μη πληρωμή των Cocos καλείται να αντιμετωπίσει τη μοίρα της, με το Δημόσιο να εξασκεί το δικαίωμά του, ανεβάζοντας τη συμμετοχή του στην τράπεζα περί το 63%. Όπως εξηγούν άνθρωποι της αγοράς, κάτι τέτοιο δεν είναι απαραίτητα κακό. Διότι το Δημόσιο ναι μεν θα ανεβάσει τη συμμετοχή του, ο δε στόχος είναι

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 31

η άμεση έναρξη των διαδικασιών απομείωσής του. Τούτο όμως, δεν θα συμβεί σήμερα ή αύριο το πρωί. Θα συμβεί κάποια στιγμή μέσα στο 2021. Η πυροδότηση του επενδυτικού ενδιαφέροντος για ένα τραπεζικό «μαγαζί» όπως η Τράπεζα Πειραιώς θα μπορούσε να συντηρήσει το επενδυτικό ενδιαφέρον στο Χρηματιστήριο για μήνες πολλούς, αναφέρουν άνθρωποι της αγοράς. Όμως, όταν ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών κ. Θ. Σκυλακάκης δηλώνει ότι η κυβέρνηση μπορεί να αιμοδοτεί την οικονομία μέχρι τον ερχόμενο Μάρτιο και για όσο χρειαστεί, σημαίνει ότι τα μεγάλα επενδυτικά σχέδια που είναι απλά στον μέσο επενδυτή μετατίθενται για αργότερα, όπως για αργότερα μετατίθενται οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης μεταξύ 4,5% (σ.σ. στο κακό σενάριο) και 7,9% (σ.σ. στο καλό σενάριο, τόσο για την κυβέρνηση όσο και για μερικούς ξένους οίκους, όπως η Goldman Sachs.

Πού μπορεί να ελπίζει

Και ενώ το τοπίο μοιάζει μουντό στην οικονομία, οι επενδύσεις είναι αυτές που μπορεί να αλλάξουν το κλίμα. Και μάλιστα άρδην. Διότι η οικονομία είναι ψυχολογία. Έχει περάσει ένας μήνας από τότε που η Microsoft ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να προχωρήσει σε μια μεγάλη επένδυση στον τομέα των data centers στην Ελλάδα, ενώ την εβδομάδα που πέρασε ανακοινώθηκε η εξαγορά της ελληνικής Lamda Hellix από την Interxion, της εισηγμένης στη Νέα Υόρκη Digital Realty, έναν από τους μεγαλύτερους 32 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

παρόχους λύσεων κέντρων δεδομένων συνεγκατάστασης σε έναν ουδέτερο φορέα cloud στην Ευρώπη. Μια εξαγορά που, σύμφωνα με την ανακοίνωση, θα δώσει πρόσβαση στην Digital Realty σε μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες αγορές της περιοχής. Την ίδια στιγμή και με αφορμή τις συγκεκριμένες επενδύσεις, επανέρχεται στη συζήτηση, ξανά και ξανά, ένα ακόμη όνομα: Αυτό της Amazon Web Services, θυγατρικής του ομίλου Amazon, η οποία έχει πατήσει ήδη πόδι, από τον Ιανουάριο που πέρασε, στην ελληνική επικράτεια (σ.σ. είχε ήδη παρουσία στην ελληνική αγορά). Πόσο «συνδεδεμένες» μεταξύ τους είναι, όμως, οι εξελίξεις αυτές και τι δείχνουν για την εξέλιξη της χώρας σε τεχνολογικό hub στην περιοχή; «Διαβλέψαμε τις προοπτικές της Ελλάδας, πιστέψαμε σε αυτές και γι’ αυτό φροντίσαμε να έχουμε από νωρίς παρουσία στη χώρα» τονίζει σε δηλώσεις του στο «Β.Ε.» εκπρόσωπος της Amazon Web Services (AWS) για τη Νότια Ευρώπη, κληθείς να σχολιάσει την έντονη κινητικότητα που παρατηρείται στον τομέα της τεχνολογίας και ειδικότερα του υπολογιστικού νέφους (cloud computing) στη χώρα μας. «Ωστόσο», συνεχίζει, «εμείς δεν κοιτάμε τι κάνουν οι ανταγωνιστές μας. Δεν λειτουργούμε έτσι, δεν είναι αυτός ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούμε. Εμείς βλέπουμε τη ζήτηση που υπάρχει για τις υπηρεσίες cloud που παρέχουμε και ανταποκρινόμαστε σε αυτήν». «Η Ελλάδα έχει τις δυνατότητες να εξελιχθεί σε σημαντικό τεχνολογικό κέντρο και γι’ αυτό είμαστε παρόντες» υπο-

γραμμίζει, εξηγώντας ότι το πρώτο βήμα έγινε τον περασμένο Ιανουάριο, με τη δημιουργία ενός CloudFront Edge Location στην Αθήνα και το δεύτερο στις 3 Φεβρουαρίου, με την υπογραφή Μνημονίου Κατανόησης (Memorandum of Understanding) με την ελληνική κυβέρνηση.

Και ο απρόβλεπτος παράγοντας Τουρκία

Δύσκολα, εκτιμούν, πολιτικοί αναλυτές, η Τουρκία θα αποτολμήσει αποκοτιά το διάστημα που μεσολαβεί μέχρι τις 20 Ιανουαρίου που θα ορκιστεί ο νέος Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν. Πρώτον, αν τολμήσουν οι Τούρκοι τετελεσμένα σε Ελλάδα και Κύπρο, γνωρίζοντας τις ιδιαίτερες σχέσεις που έχει ο Τζο Μπάιντεν με τις ηγεσίες στις δύο χώρες, θα το βρουν μπροστά τους. Άλλωστε, οι διαθέσεις ισχυρών συμμάχων της Ελλάδας, όπως η Γαλλία του Μακρόν, ειδικά μετά τις δολοφονικές επιθέσεις στη χώρα του και στην Αυστρία, είναι σφόδρα εναντίον της πολιτικής που θυμίζει Ιράν εκ μέρους του σουλτάνου Ερντογάν. Διπλωματικά και στρατιωτικά, υπάρχουν διέξοδοι αποτροπής. Δεύτερον, η ανάδειξη Μπάιντεν στο ύπατο αξίωμα των ΗΠΑ τελειώνει τη χαριστική συμπεριφορά του νυν προέδρου της Ντόναλντ Τραμπ προς τον Τούρκο πρόεδρο. Οι επαφές Αλ Μπαϊράκ με το σύστημα Τραμπ μάλλον ανήκουν στο παρελθόν. Και αυτό στοίχισε στη θέση του γαμπρού του Ερντογάν στο πόσο του υπουργού Οικονομικών. Όμως, είναι να αναρωτιέται κανείς τι είδους σχέση είχε ο Αλ Μπαϊράκ με το σύστημα Τραμπ, όταν το δολάριο έφτασε να στοιχίζει στην Τουρκία 9,7 λίρες και το ευρώ 10,5 λίρες! Τρίτον, η Τουρκία ποτέ, ιστορικά τουλάχιστον, δεν υπήρξε με τη σωστή πλευρά της ιστορίας. Κάτι το οποίο έχει αντιληφθεί και ο δήθεν σύμμαχος του Ερντογάν, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν. Οι επαφές του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Λαβρόφ προ είκοσι ημερών στην Αθήνα

και η επικείμενη επίσκεψη Πούτιν εντός του 2021 στην Ελλάδα, στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση εναντίον των Τούρκων, αν μη τι άλλο αποτελεί έναν εύστοχο συνειρμό για τη λυκοφιλία Τουρκίας – Ρωσίας. Τέταρτον, η αναδίπλωση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής μετά την αλλαγή του ενοίκου στον Λευκό Οίκο, παρά το διχαστικό κλίμα που συνεχίζει να καλλιεργεί ο Ντόναλντ Τραμπ, προκαλεί εντύπωση. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών κ. Μ. Τσαβούσογλου έσπευσε μία μέρα μετά το κλείδωμα της νίκης Μπάιντεν να καλέσει τηλεφωνικά τον Έλληνα ομόλογό του κ. Ν. Δένδια για να κλείσουν ραντεβού να τα πουν. Η χαοτική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας σε όλο της το μεγαλείο! Από τη μία ο Τσαβούσογλου εκλιπαρεί την ελληνική πλευρά για επαφή κι από την άλλη ο σουλτάνος μιλάει για «πικνίκ» στην περίκλειστη Αμμόχωστο. Και πέμπτον: Η πολυδιάστατη κινητικότητα στα εξωτερικά θέματα εκ μέρους του Έλληνα πρωθυπουργού δείχνει ότι η Ελλάδα δεν αφήνει να πέσει κάτω τίποτα σε ό,τι αφορά στην ενδυνάμωση της θέσης της στη διεθνή σκακιέρα. Τις επόμενες μέρες μένει να οριστικοποιηθεί η συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με την ηγεσία των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων σε μία ακόμα συνάντηση εκεί. Το πλαίσιο που η κινείται η Ελλάδα στο επόμενο 3μηνο είναι απρόβλεπτο. Σε κάθε επίπεδο. Οι προκλήσεις όμως, σπουδαίες.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 33

●

αγορές

Κόψτε κι άλλο χρήμα • Το μήνυμα της κάλπης στις ΗΠΑ • Ορατός ο κίνδυνος αθέτησης πληρωμών στα ομόλογα

34 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

Της Έλενας Κρίτσαλου

ε το άνοιγμα της κάλπης στις ΗΠΑ να επιβεβαιώνει το χειρότερο σενάριο, για μάχη στήθος με στήθος μεταξύ Τζο Μπάιντεν και Ντόναλντ Τραμπ, και την Αμερική να βυθίζεται σε ακραία πόλωση, ένα γίνεται σαφές: η κατάσταση, όπως τη γνωρίζουμε, ετοιμάζεται να γίνει από πολύ δύσκολη ακόμη δυσκολότερη. Το σενάριο του λεγόμενου «μπλε κύματος» (Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο και Δημοκρατικοί στη Γερουσία) απομακρύνεται. Και μαζί με αυτό και η πιθανότητα ενός νέου, μεγάλου πακέτου μέτρων τόνωσης της Οικονομίας. Και όλα αυτά, τη στιγμή που μαίνεται η πανδημία, το όνειρο ενός εμβολίου είναι μεν υπαρκτό αλλά άπιαστο ακόμη, και τα lockdown απειλούν να δώσουν το τελειωτικό χτύπημα στις όποιες ελπίδες γρήγορης ανάκαμψης. Η πρώτη αντίδραση των αγορών, ωστόσο, αποκαλύπτει ότι ο κόσμος έχει χωριστεί σε παράλληλα σύμπαντα. Κι αυτό γιατί η ανησυχία και η αβεβαιότητα δεν μεταφράστηκαν σε απώλειες για το Χρηματιστήριο, αλλά απέδειξαν με τον καλύτερο τρόπο πως οι αγορές δεν πόνταραν στην εκλογή του ενός ή του άλλου. Δεν περίμεναν καν το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών. Με τις κεντρικές τράπεζες να έχουν αναλάβει τον τελευταίο χρόνο την ευθύνη της Οικονομίας, οι αγορές το μόνο που περιμένουν είναι, ουσιαστικά, οι αποφάσεις των κεντρικών τραπεζών, το αν θα κόψουν κι άλλο χρήμα. Αυτό και μόνο. Παρακολουθώντας ταυτόχρονα με κομμένη την ανάσα τον νέο κορωνοϊό να σαρώνει, αφήνοντας πίσω του θύματα και συντρίμμια, με ανυπολόγιστο ακόμη κόστος.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 35

●

αγορές

Το θέμα είναι αν θα συνεχίσει να «κόβει χρήμα» η Fed

Αυτό ήταν κάτι, όμως, που το γνώριζαν οι οικονομολόγοι: η πορεία των Χρηματιστηρίων θα εξαρτηθεί περισσότερο από τη Fed και λιγότερο από το ποιος θα είναι ο νικητής των αμερικανικών εκλογών. Αυτό επισήμαινε και στην τελευταία ανάλυσή του πριν από τις εκλογές ο επικεφαλής οικονομολόγος της Capital Economics, Neil Shearing, υπογραμμίζοντας ότι στην παρούσα συγκυρία δεν έχει σημασία τόσο το ποιος θα κερδίσει, όσο το αν η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ θα συνεχίσει την εξυπηρετική πολιτική της. Σε φυσιολογικότερες εποχές, σημείωνε, οι επενδυτές θα είχαν περάσει την

προηγούμενη εβδομάδα περνώντας από κόσκινο δημοσκοπήσεις και δηλώσεις. Αυτή τη φορά, όμως, η πανδημία παρέμεινε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, καθώς η ανησυχία για την αύξηση των κρουσμάτων και τους νέους περιορισμούς στη δραστηριότητα βύθιζαν σε δίνη τις αγορές. Οι αμερικανικές εκλογές υποτίθεται ότι θα ήταν το γεγονός που θα καθόριζε το 2020. Αλλά, όπως συνέβη με όλα τα πράγματα φέτος, η πανδημία επισκίασε και αυτές. Άλλωστε, όπως υπογραμμίζει, παρά τις δηλώσεις περί του αντιθέτου, το ποιος βρίσκεται στον Λευκό Οίκο δεν επηρεάζει, συνήθως, σημαντικά την ανάπτυξη. Σύμφωνα με τον ίδιο, υπάρχουν, για παράδειγμα, ελάχιστες ενδείξεις ότι το πρόγραμμα απορρύθμισης του

36 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

προέδρου Τραμπ βοήθησε την οικονομική ανάπτυξη. Στο μεταξύ, οι υποκείμενες πηγές έντασης δεν θα εκλείψουν. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην περίπτωση της Κίνας και των εμπορικών διενέξεων. Σε ό,τι αφορά δε τις αγορές, είναι σαφές, συνεχίζει, πως οι ενέργειες της Fed είναι συχνά εξίσου σημαντικές με αυτές του Λευκού Οίκου. Η μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων συνέβαλε στην άνοδο της αμερικανικής χρηματιστηριακής αγοράς υπό τον πρόεδρο Τραμπ, αλλά κρίσιμο ρόλο έπαιξε η χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής που έχει ωθήσει τα πραγματικά επιτόκια σε χαμηλά πολλών δεκαετιών. Από αυτή την άποψη, το ζήτημα δεν είναι τόσο αν θα χαλαρώσει η δημοσιονομική πολιτική υπό τον

επόμενο πρόεδρο, αλλά ο βαθμός στον οποίο θα βοηθήσει η Fed. Και η τελευταία πιστεύεται ότι θα συνεχίσει να ακολουθεί πολιτικές που διατηρούν τα πραγματικά επιτόκια σε αρνητικό έδαφος όσο η αμερικανική Οικονομία συνεχίζει να βγαίνει αργά από το σοκ της πανδημίας, οπότε τα Χρηματιστήρια θα αποδώσουν λογικά καλά τα επόμενα χρόνια, είτε βγει ο Μπάιντεν είτε ο Τραμπ. Αλλά το βασικό σημείο είναι ότι αυτό θα οφείλεται σε ενέργειες της Fed και όχι στον Λευκό Οίκο.

Fed και ΕΚΤ ζυγίζουν περισσότερο από τον κορωνοϊό

Ο καταλυτικότερος, όμως, παράγοντας φέτος για τις αγορές φαίνεται πως θα είναι η εξέλιξη της πανδημίας, με το δεύτερο κύμα να είναι ισχυρότερο από το πρώτο, αλλά και τους επενδυτές -και τον κόσμο γενικότερα- πιο έτοιμους να το αντιμετωπίσουν. Στο πλαίσιο αυτό, το ενδεχόμενο να δούμε να επαναλαμβάνονται τα φαινόμενα πανικού που είδαμε τον Μάρτιο είναι μάλλον απίθανο, σημειώνει σε ανάλυσή της η Capital Economics. Όπως επισημαίνει, μπορεί τα ΧρημαΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 37

Τραπεζικές μετοχές τιστήρια να είχαν σημαντικές απώλειες με τη νέα έξαρση των κρουσμάτων σε ΗΠΑ και Ευρώπη, στα τέλη Οκτωβρίου – αρχές Νοεμβρίου, αλλά σοβαρές ενδείξεις ευρείας αναταραχής στις αγορές, όπως αυτή που ακολούθησε το πρώτο ξέσπασμα της πανδημίας στα τέλη Φεβρουαρίου και τον Μάρτιο, δεν υπάρχουν. Όπως επισημαίνουν οι οικονομολόγοι, τον Μάρτιο, η πιθανότητα να προκληθεί μια νέα οικονομική κρίση λόγω της πανδημίας θεωρείτο μεγάλη. Οι πιέσεις στις χρηματοδοτικές αγορές είχαν αυξηθεί σε επίπεδα που είχαμε να δούμε από την κρίση του 2008-09 ή την κρίση στην Ευρωζώνη το 2011-12, και η μεταβλητότητα αυξήθηκε κατακόρυφα σε όλες τις κατηγορίες assets, καθώς οι ρευστοποιήσεις πανικού οδήγησαν σε μεγάλη πτώση τις τιμές των περισσότερων επενδυτικών προϊόντων. Αυτή τη φορά, όμως, το σκηνικό προδιαγράφεται διαφορετικό, παρά την καθημερινή αύξηση των κρουσμάτων σε ΗΠΑ και Ευρώπη (τα οποία μάλιστα είναι συνολικά πολύ περισσότερα σήμερα) και το γεγονός ότι πολλές κυβερνήσεις επιβάλλουν και πάλι σοβαρούς περιορισμούς στην οικονομική δραστηριότητα. Σύμφωνα με την Capital Economics, το γεγονός ότι οι πιέσεις στις αγορές δεν είναι τόσο έντονες αυτή τη φορά οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον ρόλο που έχουν παίξει με τις παρεμβάσεις τους οι κεντρικές τράπεζες. Καθησυχάζοντας τους επενδυτές ότι η λειτουργία της αγοράς δεν πρόκειται να δια-

κοπεί. Επίσης, όπως επισημαίνεται, σοβαρές ενδείξεις ανησυχίας για τυχόν πτωχεύσεις τραπεζών πλέον δεν υπάρχουν. Ο κίνδυνος αθέτησης πληρωμών σε ό,τι αφορά τα κρατικά ομόλογα των ανεπτυγμένων Οικονομιών, όπως γίνεται αντιληπτός, έχει παραμείνει σε γενικές γραμμές σταθερός, παρά την αύξηση των κρουσμάτων. Το premium που καλούνται να καταβάλουν οι επενδυτές στο κόστος ασφάλισης κινδύνου (όπως αντικατοπτρίζεται από τα ασφάλιστρα κινδύνου, CDS) για τα κρατικά ομόλογα αναδυόμενων Οικονομιών δεν έχει αυξηθεί πολύ. Επιπλέον, οι δικλίδες ασφαλείας που έχουν θέσει σε λειτουργία οι κεντρικές τράπεζες έχουν αποτρέψει μαζικές μετατοπίσεις στις αγορές ομολόγων και συναλλάγματος. Στην πραγματικότητα, η μεταβλητότητα που παρουσιάζουν τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα είναι σήμερα χαμηλότερη απ’ ό,τι ήταν προ κρίσης και η μεταβλητότητα της στερλίνας, του ευρώ και του γεν έναντι του αμερικανικού δολαρίου έχει επίσης υποχωρήσει, αν και παραμείνει υψηλότερα από τα προ πανδημίας επίπεδα. Ωστόσο, η αναμενόμενη μεταβλητότητα των δεικτών S&P 500, Euro Stoxx 50 και Nikkei αυξήθηκε απότομα από τη στιγμή που άρχισαν να αυξάνονται και πάλι τα κρούσματα. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι οι επενδυτές κοίταξαν να διασφαλιστούν ενόψει των αμερικανικών εκλογών, αλλά και ενδείξεις ανησυχίας για το μέλλον της εμπορικής πολιτικής της Κίνας.

38 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

Παρόλο που οι τραπεζικές μετοχές στην Ευρωζώνη και στη Βρετανία τα έχουν πάει κάπως καλύτερα από την υπόλοιπη αγορά τις τελευταίες εβδομάδες, γενικά δεν έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο. Στην πραγματικότητα, οι τραπεζικές μετοχές στις ανεπτυγμένες Οικονομίες εξακολουθούν να είναι 20-40% χαμηλότερα από τα προ πανδημίας επίπεδα. Κάτι που, σύμφωνα με τους οικονομολόγους της Capital Economics, αντανακλά τις εκτιμήσεις ότι η κερδοφορία των τραπεζών θα παραμείνει υποτονική για πολύ καιρό. Τα κέρδη ανά μετοχή (EPS) του τραπεζικού δείκτη του S&P 500 αναμένεται ότι θα εξακολουθούν να είναι αρκετά κάτω από τα προ πανδημίας επίπεδά τους στο τέλος του 2021. Αντιθέτως, η ανησυχία για το ενδεχόμενο κατάρρευσης τραπεζών έχει σβήσει. Και σε ό,τι αφορά τις πιστωτικές απώλειες από την απομείωση της αξίας τραπεζικών δανείων, οι οικονομικές επιπτώσεις είναι μέχρι στιγμής ελάχιστες. Τέλος, σημειώνεται ότι τα premia για τα CDS των τραπεζών έχουν αυξηθεί στην Τουρκία, καθώς οι μαζικές ρευστοποιήσεις τουρκικών λιρών έχουν εντείνει την ανησυχία σε ό,τι αφορά το κατά πόσον μπορούν οι τράπεζες να διαχειριστούν τις μεγάλες υποχρεώσεις που έχουν σε συνάλλαγμα.

θέμα

●

Γιατί χαμογελούν Zuckerberg και Bezos; Της Έλενας Κρίτσαλου

πό τους μεγάλους κερδισμένους της πρώτης καραντίνας, όπως έχει μείνει στο μυαλό μας ο απότομος περιορισμός ή και η απαγόρευση των μετακινήσεων στις αρχές της περασμένης άνοιξης, αναμένεται να βγουν και πάλι οι εταιρείες τεχνολογίας, προσδοκία που αποτυπώνεται και στα χρηματιστηριακά ταμπλό. Είναι ενδεικτικό ότι μέσα σε μία μόλις συνεδρίαση, την επομένη των εκλογών στις ΗΠΑ, οι 167 δισεκατομμυριούχοι επιχειρηματίες οι εταιρείες των οποίων είναι εισηγμένες στη Wall Street έβγαλαν 57,4 δισεκατομμύρια δολάρια, καθώς οι επενδυτές στράφηκαν μαζικά στις μετοχές, αρκετές από τις οποίες κατέγραψαν τα μεγαλύτερα ποσοστά ανόδου των τελευταίων πέντε μηνών. Μεταξύ αυτών, πρωτοστάτησε ο Τζεφ Μπέζος της amazon.com με κέρδη 10,5 δισ. δολάρια, ενώ ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ του Facebook έγινε πλουσιότερος κατά 8,1 δισ. δολάρια. Η εικόνα αυτή ακολουθεί μετά από τέσσερα χρόνια θεαματικών κερδών για τους κροίσους της χώρας. Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, οι πλουσιότεροι κάτοικοι

των ΗΠΑ αύξησαν τον πλούτο αλλά και το εκτόπισμά τους χάρη στο ράλι των Χρηματιστηρίων, αλλά και σε μία σειρά φορολογικών ελαφρύνσεων. Η καθαρή αξία της περιουσίας των Αμερικανών στον δείκτη δισεκατομμυριούχων Bloomberg Billionaires Index αυξήθηκε από σχεδόν 1,8 τρισεκατομμύρια δολάρια στις εκλογές το 2016 σε περισσότερα από 2,8 τρισεκατομμύρια δολάρια στα τέλη Οκτωβρίου. Την ίδια ώρα, η Nintendo ανακοίνωσε υπερτριπλασιασμό κερδών για το πρώτο εξάμηνο του έτους, σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του προηγούμενου έτους, με την πανδημία να ενισχύει τις πωλήσεις videogames καθώς ο κόσμος μένει περισσότερο σπίτι του, με εστιατόρια, θέατρα, κινηματογράφους και άλλους χώρους ψυχαγωγίας και αναψυχής να μένουν κλειστοί. Η ιαπωνική εταιρεία βιντεοπαιχνιδιών δήλωσε ότι τα καθαρά κέρδη αυξήθηκαν σε 213,12 δισ. γεν (2,04 δισ. δολάρια) στο εξάμηνο που έληξε στις 30 Σεπτεμβρίου, από 62,02 δισ. γεν πριν

Το lockdown γεμίζει τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς

από ένα έτος. Τα καθαρά κέρδη στο δεύτερο τρίμηνο διαμορφώθηκαν σε 106,64 δισ. γεν, ξεπερνώντας τις εκτιμήσεις των αναλυτών για 77,03 γεν. Η Nintendo αναβάθμισε επίσης τις προβλέψεις για τα έσοδα και τα καθαρά κέρδη του έτους που λήγει τον Μάρτιο του 2021. Η εταιρεία αναμένει τα έσοδα να αυξηθούν κατά 7% σε 1,400 τρισ. γεν, σε σύγκριση με προηγούμενη πρόβλεψη για μείωση κατά 8,3%, και προβλέπει ότι τα καθαρά κέρδη θα αυξηθούν κατά 16% στα 300 δισ. γεν, σε σύγκριση με προηγούμενη εκτίμηση που έδειχνε μείωση 23%. Η Nintendo δήλωσε ότι εκτιμά πως θα πουλήσει 24 εκατ. κονσόλες Switch στη διάρκεια του τρέχοντος φορολογικού έτους, παραπάνω από την προηγούμενη πρόβλεψη για 19 εκατ. κονσόλες. Ήδη στο πρώτο εξάμηνο η εταιρεία πούλησε 12,5 εκατομμύρια κονσόλες, σε σύγκριση με 6,9 εκατομμύρια το προηγούμενο έτος. Τα έσοδα της εταιρείας για το πρώτο εξάμηνο αυξήθηκαν κατά 73% και διαμορφώθηκαν στα 769,52 δισ. γεν, κυρίως χάρη στις πωλήσεις του παιχνιδιού Animal Crossing: New Horizons, που έφτασαν τα 14,3 εκατ. αντίτυπα.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 39

●

auto news Hyundai

Πρόοδος με υπογραφή Όταν κατασκευάζεις ποιοτικά αυτοκίνητα που έχουν θετικό αντίκτυπο στους καταναλωτές, επόμενο είναι η αξία του brand να ανεβαίνει! Κείμενο: Γιάννης Σταυρόπουλος

ύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας Best Global Brands 2020 Rankings της Interbrand, η αξία της Hyundai Motor αυξήθηκε κατά 1% από έτος σε έτος και ανέρχεται πλέον στα 14,3 δισεκατομμύρια δολάρια.

Aυτό κατατάσσει το brand από την Κορέα στην 5η θέση μεταξύ των αυτοκινητοβιομηχανιών παγκοσμίως, παρά τις συνθήκες ύφεσης της αγοράς που προκλήθηκαν από την πανδημία. Και δεν είναι μόνο αυτό, καθώς κατατάσσεται ως 36η ισχυρότερη μάρκα του πλανήτη ανάμεσα σε όλες τις κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών. Μάλιστα, ακολουθώντας και το ρεύμα της εποχής με τα

ηλεκτρικά αυτοκίνητα, η Hyundai «ρίχνει» στην αγορά το brand Ioniq, στην γκάμα του οποίου θα συμπεριλαμβάνονται μόνο ηλεκτρικά μοντέλα. Από τα τελευταία μοντέλα τα οποία έχουν εισαχθεί στη χώρα μας είναι το ηλεκτρικό Kona, καθώς και το i20 και i30, ενώ αναμένεται και το Tucson SUV με την πολύ επιθετική σχεδίαση, ένα μοντέλο με το οποίο η Hyundai γυρίζει σελίδα.

motori.gr όλος ο κόσμος του 40 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

ΒΜW-Mini

Kίνδυνος πυρκαγιάς Τρόμος για τους 26.700 κατόχους μοντέλων BMW και Mini plug–in hybrid, καθώς ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι μεγάλος! Κείμενο: Γιάννης Σταυρόπουλος, Φωτογραφίες: BMW

Active Tourer, Σειρά 3, Σειρά 5, Σειρά 7, i8 Coupe, i8 Ro-adster, καθώς και το Mini Countryman.

μπαταρία του υβριδικού συστήματος συνδέοντας το αυτοκίνητο στην πρίζα.

πως και να το κάνουμε, είναι μεγάλο «χαστούκι» για τον όμιλο BMW-Mini να ανακαλεί σε παγκόσμιο επίπεδο 26.700 αυτοκίνητα που κατασκευάστηκαν μεταξύ 20 Ιανουαρίου - 18 Σεπτεμβρίου 2020. Τα μοντέλα αυτά είναι τα εξής: X1, X2, X3, X5, Σειρά 2

Φωτιά

Αυτή είναι η δεύτερη φορά μέσα σε λίγους μήνες που η εταιρεία από το Μόναχο αντιμετωπίζει ζητήματα με τα plugin υβριδικά μοντέλα της. Τον Αύγουστο είχε προχωρήσει σε ανάκληση 4.460 αυτοκινήτων, με το πρόβλημα να εντοπίζεται και πάλι στο ηλεκτρικό τμήμα του υβριδικού συστήματος.

Ο λόγος είναι ότι όταν η μπαταρία του υβριδικού συστήματος φορτίσει στο 100% μέσω πρίζας, υπάρχει πιθανότητα να γίνει βραχυκύκλωμα και να προκληθεί φωτιά. Γι’ αυτό η γερμανική μάρκα ζητάει από τους κατόχους των υπό ανάκληση μοντέλων να μη φορτίζουν την

Άλυτο πρόβλημα

αυτοκινήτου στην οθόνη σας ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 41

●

σελίδες ιστορίας

Watergate

Τέλος εποχής... Τoυ K.A. φραγκουλη

ι μυστικές επιχειρήσεις που ενέκρινε ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον και η συμμετοχή του στην προσπάθεια συγκάλυψης, προκάλεσαν ένα απ’ τα μεγαλύτερα πολιτικά σκάνδαλα στην ιστορία της Αμερικής. Το Watergate, προέρχεται από το ομώνυμο ξενοδοχείο και τα γραφεία στην Ουάσινγκτον, όπου το Δημοκρατικό Κόμμα διατηρούσε τα κεντρικά γραφεία του το 1972. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 17ης Ιουλίου, ένας φύλακας στα γραφεία του 6ου ορόφου, παρατήρησε πως σε αρκετές από τις πόρτες είχε τοποθετηθεί κολλητική ταινία, ώστε να κλείνουν χωρίς να κλειδώνουν, οπότε κάλεσε την αστυνομία.

Πέντε άνδρες πιάστηκαν να φωτογραφίζουν και να κλέβουν έγγραφα, καθώς και να τοποθετούν κοριούς σε τηλεφωνικές γραμμές. Αφού συνελήφθησαν, τον Σεπτέμβριο ασκήθηκε δίωξη εναντίον τους για διάφορα αδικήματα. Τον επόμενο Ιανουάριο καταδικάστηκαν...

Οι «Υδραυλικοί του Λευκού Οίκου»

H ανακάλυψη αυτή ήταν η αρχή μιας πορείας που θα οδηγούσε τελικά στον ίδιο τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Η διάρρηξη ήταν μέρος ενός προεκλογικού σχεδίου των Ρεπουμπλικάνων. Επικεφαλής ήταν η επιτροπή επανεκλογής του προέδρου Νίξον. Σε αυτή συμμετείχαν ο πρώην γενικός εισαγγελέας Τζον Μίτσελ και ο προεδρικός σύμβου-

42 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

λος Τζον Ντιν. Δουλειά του Ντιν ήταν να παρακολουθεί, να κατασκοπεύει και γενικά να σαμποτάρει το Δημοκρατικό Κόμμα. Τη διάρρηξη είχε οργανώσει ο πρώην πράκτορας του FBI, Τζ. Γκόρντον Λίντι, με τη βοήθεια του πρώην πράκτορα της CIA, Εβ. Χάουαρντ Χαντ. Και οι δύο συμμετείχαν σε μια μυστική ομάδα γνωστή ως «Υδραυλικοί του Λευκού Οίκου». Σκοπός της ήταν να αποτρέπει τη διαρροή ευαίσθητων πληροφοριών από την κυβέρνηση προς τα μέσα ενημέρωσης. Σύντομα, το FBI ανακάλυψε το όνομα του πράκτορα Χαντ στις ατζέντες δύο διαρρηκτών. Ο πρόεδρος Νίξον, θέλοντας να εμποδίσει την αποκάλυψης της αλήθειας, διέταξε τον υπεύθυνο του πολιτικού του γραφείου να δώσει εντολή στη CIA να μπλοκάρει την έρευνα του FBI για λόγους εθνικής ασφάλειας. Δύο δημοσιογράφοι από την εφημερίδα «Washington Post», οι Καρλ Μπέρνστιν και Μπομπ Γούνντγορντ, με τη βοήθεια ενός πληροφοριοδότη από το

FBI, γνωστό τότε μόνο με το κωδικό όνομα «Βαθύ Λαρύγγι», άρχισαν να συνδέουν τη διάρρηξη με το γραφείο του Νίξον. Πολλές δεκαετίες μετά, αποκαλύφθηκε ότι πληροφοριοδότης ήταν ο αναπληρωτής διευθυντής του FBI. Σταδιακά, οι δύο δημοσιογράφοι έφεραν στο φως κι άλλα στοιχεία: Ένας από τους διαρρήκτες δούλευε ως βοηθός ασφαλείας στο Ρεπουμπλικάνικο Κόμμα. Μία επιταγή από τον λογαριασμό ενός άλλου διαρρήκτη είχε αρχικά εκδοθεί υπέρ της προεκλογικής εκστρατείας του Νίξον. Όταν ο Μίτσελ ήταν γενικός εισαγγελέας, είχε διαχειριστεί ένα κονδύλι, με το οποίο χρηματοδοτούσε μυστικές επιχειρήσεις, ώστε να βρίσκει πληροφορίες σε βάρος των Δημοκρατικών. Μέχρι τον Οκτώβριο, το FBI είχε τεκμηριώσει το σκάνδαλο. Είχε συνδέσει το Γουότεργκεϊτ με μια μυστική επιχείρηση μεγάλης κλίμακας για την επανεκλογή του Νίξον. Βέβαια αυτό δεν εμπόδισε τον πρόεδρο να επανεκλεγεί θριαμβευτικά τον επόμενο μήνα!

Ο κλοιός σφίγγει

Την άνοιξη του 1973, όλοι μιλούσαν για «συγκάλυψη», ακόμα και στα υψηλότερα κλιμάκια. Οι βασικοί μάρτυρες άρχισαν να σπάνε και μιλάνε… Τον Απρίλιο, οι εισαγγελείς πληροφόρησαν τον πρόεδρο πως οι δύο βασικοί βοηθοί του ήταν μπλεγμένοι στη συγκάλυψη. Ο Νίξον ζήτησε την παραίτησή τους, βγαίνοντας στην τηλεόραση και λέγοντας στο έθνος πόσο δύσκολη ήταν η συγκεκριμένη απόφαση. Στο μεταξύ, η Γερουσία είχε εγκρίνει τη συγκρότηση μιας ειδικής επιτροπής για τη διερεύνηση του Γουότεργκεϊτ, η οποία συνεδρίασε για πρώτη φορά στις 17 Μαΐου 1973. Τρία τηλεοπτικά δίκτυα κάλυπταν ζωντανά τις συνεδριάσεις της. Τον Ιούνιο, ένας βοηθός από τον Λευκό Οίκος αποκάλυψε πως ο πρόεδρος Νίξον είχε εγκαταστήσει ένα σύστημα αυτόματης καταγραφής στα γραφεία του κτιρίου. Όλες οι συζητήσεις καταγράφονταν! Μέχρι τον Μάρτιο του επόμενου έτους, επτά βοηθοί του Νίξον είχαν κατηγορηθεί για πα-

ρεμπόδιση της έρευνας. Ο Νίξον εξακολούθησε να υποστηρίζει πως δεν γνώριζε τίποτα για τη διάρρηξη ή τη συγκάλυψη. Τον Ιούλιο του 1974, το Ανώτατο Δικαστήριο τον διέταξε να παραδώσει τις κασέτες στον ειδικό εισαγγελέα, το οποίο και έκανε στα τέλη του μήνα. Από τις κασέτες, έγινε σαφές ότι είχε εγκρίνει πληρωμές προς τους κατηγορούμενους για την υπόθεση Γουότεργκεϊτ. Τον Ιούλιο, ξεκίνησαν οι διαδικασίες παραπομπής τους.

Η παραίτηση του Νίξον

Στις 5 Αυγούστου, ο Λευκός Οίκος παρέδωσε μια κασέτα που είχε ηχογραφηθεί λίγο μετά τη διάρρηξη. Ήταν το τελειωτικό χτύπημα. Η κασέτα περιείχε συζητήσεις του Χόλντμαν με τον πρόεδρο για τις διαρρήξεις του Γουότεργκεϊτ και το σχέδιο συγκάλυψης, ενώ ο Νίξον φάνηκε να δίνει ξεκάθαρα την έγκρισή του. Δεν υπήρχε καμία αμφιβολία ότι ο πρόεδρος έλεγε ψέματα. Στις 8 Αυγούστου, ο Νίξον ανακοίνωσε την παραίτησή του.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 43

●

press button

Η βουτιά σε αριθμούς

Από την αρχή της χρονιάς η Πειραιώς σημειώνει βουτιά 78,1%, η Alpha 77,5%, η Εθνική 70,3% και η Eurobank 69,1%.

Χάθηκε το… 20% του ΑΕΠ

Aν μιλούσαμε με όρους ΑΕΠ, θα λέγαμε ότι εδώ και δέκα μήνες έχει χαθεί από την κεφαλαιοποίηση του Χρηματιστηρίου ποσοστό που ομοιάζει με το 20% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος. Δηλαδή σε περίπου 300 μέρες έχουν χαθεί από τη χρηματιστηριακή αξίας της αγοράς μας 21,13 δισ. ευρώ!

Έχει εξαϋλωθεί

Από αυτά, τα 10,4 δισ. ευρώ αποτελούν τη χαμένη χρηματιστηριακή αξία των τραπεζών. Ο κλάδος στην ουσία έχει… εξαϋλωθεί. Διότι από την αρχή του χρόνου μέχρι σήμερα έχει χαθεί από την κεφαλαιοποίηση των τραπεζών ποσό της τάξης των 7,6 δισ. ευρώ! Πλέον η αξία των τεσσάρων συστημικών τραπεζών στο ταμπλό στοιχίζει μόλις 2,8 δισ. ευρώ. Όσο δηλαδή στοίχιζε μόνη της η Alpha Bank στις 31/12/2019 (για την ακρίβεια 2,9 δισ. ευρώ)!

Στην αναμονή

Με μοιραίο πρόσωπο τον Χρήστο Μεγάλου, που καλείται να διαχειριστεί μία δύσκολη κατάσταση, και όπως φαίνεται σε συνεννόηση με τον Γιάννη Στουρνάρα, διοικητή της Τράπεζας Ελλάδος και το Μέγαρο Μαξίμου, ο τραπεζικός κλάδος εκ νέου μπαίνει σε αναμονή ενόψει της απόφασης του SSM για την πληρωμή των τόκων που αφορούν τα CoCos της Τράπεζας Πειραιώς, με την Αγορά να προεξοφλεί με τη στάση της την ενεργοποίηση της ρήτρας μη πληρωμής των δύο κουπονιών και τη συνακόλουθη έκδοση μετοχών υπέρ του ΤΧΣ. Η ετυμηγορία του SSM αναμένεται μετά τις 10 Νοεμβρίου και θα έχει καθολικό αντίκτυπο στον κλάδο. Ουδείς ξέρει τι άλλο μέλλει γενέσθαι μέχρι τότε, ενώ η Αγορά αναμένεται να δεχθεί ένα ακόμα σφυροκόπημα ενόψει αλλαγών στους δείκτες της Morgan Stanley, τον Νοέμβριο. 44 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

Οι αναλυτές

Η χρονιά, όπως σχολιάζει ο υπεύθυνος ανάλυσης της Beta Χρηματιστηριακή, Μάνος Χατζηδάκης, οδεύει προς την τρίτη χειρότερη απόδοση των τελευταίων 30 ετών σε επίπεδο Γενικού Δείκτη και σε αυτό έχουν παίξει ρόλο τρεις παράγοντες με διαρκή εντεινόμενη αρνητική επίδραση: α) Ο κορωνοϊός, β) τα Γεωπολιτικά, γ) ο Τραπεζικός κλάδος.

Πίσω στον Μάρτιο, λοιπόν…

Οι εξελίξεις στον Τραπεζικό κλάδο και τα κρούσματα ρεκόρ του κορωνοϊού σε Ελλάδα και Ευρώπη ώθησαν τις τιμές στα επίπεδα του Μαρτίου, σε μια κίνηση που είχε μαζικότητα και ένταση.

Ο Ξενόφος του ΤΑΙΠΕΔ που φέρνει λεφτά

Μηχανή που παράγει έσοδα για το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου αποτελούν τα ακίνητα που έχει στη διάθεσή του. Από το 2013 μέχρι σήμερα έχουν πουληθεί ή αξιοποιηθεί περισσότερα από 50 ακίνητα (σ.σ. χωρίς το Ελληνικό) με έσοδα της τάξης των 620 εκατ. ευρώ.

60 ακίνητα

Υπάρχουν δε ακόμα στο χαρτοφυλάκιο του Ταμείου επιπλέον 60 ακίνητα, εκ των οποίων επτά βγήκαν «στο σφυρί». Συγκεκριμένα, όπως έγινε γνωστό, πρόκειται για τα ακόλουθα ακίνητα: Τα ακίνητα του e–Auction: 1. Νέα Ηρακλείτσα, Καβάλα: Όμορα παραθαλάσσια οικόπεδα (πώληση). 2. Σαμπάριζα, Ερμιόνη, Αργολίδα: Τρία γειτνιάζοντα παραθαλάσσια οικόπεδα (πώληση). 3. Ιαματική Πηγή Ξενία Κύθνου, Κύθνος, Κυκλάδες (μεταβίβαση δικαιώματος επιφανείας για 99 χρόνια). 4. Κέντρο, Αθήνα (Ιπποκράτους), Αττική: Πολυώροφο κτίριο γραφείων (πώληση). 5. Κέντρο, Αθήνα (Αιόλου & Ερμού), Αττική: Οροφοδιαμέρισμα Γ’ ορόφου σε πολυώροφο κτίριο (πώληση). 6. Ανδρίτσαινα, Ηλεία: Πρώην Ειρηνοδικείο, τριώροφο λιθόκτιστο κεραμοσκεπές κτίριο (πώληση). 7. Κλειτορία, Αχαΐα: Πρώην Ειρηνοδικείο, διώροφο κτίσμα (πώληση). Η προθεσμία υποβολής των απαιτούμενων δικαιολογητικών και εγγράφων της Α’ Φάσης του Διαγωνισμού έχει οριστεί για τις 18 Μαρτίου 2021.

Prodea

Aστέρας

Επίσης, περιλαμβάνεται η εμβληματική πώληση του Αστέρα Βουλιαγμένης στην Jermyn, ύψους 95 εκατ. ευρώ. Ακόμα, το Golden Hall, που πρόκειται για επένδυση 81 εκατ. ευρώ από τη Lamda Development, ή η παραθαλάσσια έκταση της Κασσιόπης στην Κέρκυρα, ύψους 23 εκατ. ευρώ, στη Nectar Holdings, επένδυση που ξεκίνησε να υλοποιείται μόλις πριν από μερικούς μήνες.

ΞΕΝΙΑ

Σημαντική επίσης ήταν η μεταβίβαση του ΞΕΝΙΑ Σκιάθου, 2,628 εκατ. ευρώ, στην ΤΕΝΑΜΑΡ, η μεταβίβαση για εκμετάλλευση για διάστημα 99 ετών παραθαλάσσιας έκτασης στην Κασσάνδρα της Χαλκιδικής του Ξενία και του κάμπινγκ στο Παλιούρι για 14 εκατ. ευρώ στην JNC Donskoy Tabak, συμφερόντων Ιβάν Σαββίδη.

Αγόραζαν οι ξένοι, αλλά…

Το πώς ο κορωνοϊός φρέναρε την πορεία της Αγοράς προς τα πάνω προκύπτει εύγλωττα από τα επίσημα στοιχεία που δίνει το Χρηματιστήριο κάθε μήνα για την κίνηση των ξένων. Στους πρώτους έξι μήνες διακυβέρνησης της χώρας από τον Κυριάκο Μητσοτάκη (σημειωτέον ότι η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας ανέλαβε στο δεύτερο μισό του Ιουλίου 2019) οι καθαρές εισροές κεφαλαίων, δηλαδή οι καθαρές αγορές των ξένων στις ελληνικές μετοχές, ξεπερνούσαν τα 130 εκατ. ευρώ. Από τον Ιανουάριο του 2020 μέχρι και τον Σεπτέμβριο που μας πέρασε οι εκροές, οι πωλήσεις δηλαδή σε σχέση με τις αγορές, ξεπέρασαν τα 552 εκατ. ευρώ.

«Στη Γαλλία υπάρχει μόνο μία κοινότητα, η εθνική κοινότητα, ασχέτως εάν οι πολίτες μας είναι πιστοί ή όχι, έχουμε χρέος να μη συνθηκολογήσουμε ποτέ».

■ Είπαν

Μερικές από τις πιο προσοδοφόρες συμφωνίες του ΤΑΙΠΕΔ ήταν η πώληση και η επαναμίσθωση των κτιρίων στέγασης κεντρικών και περιφερειακών υπηρεσιών υπουργείων για διάστημα 20 ετών σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ξάνθη, Κόρινθο, Εύβοια κ.λπ., ύψους 261 εκατ. ευρώ και βασικό επενδυτή την Prodea.

Εμμανουέλ Μακρόν Πρόεδρος Γαλλικής Δημοκρατίας

15 μήνες

Αθροιστικά, για όλο αυτό το διάστημα των 15 μηνών, οι ξένοι έχουν ρευστοποιήσει θέσεις 420 εκατ. ευρώ. Από την κεφαλαιοποίηση της αγοράς όλο αυτό το διάστημα έχουν εξανεμιστεί περί τα 8 δισ. ευρώ, με τις μετοχές να γράφουν ιστορικά ή πολυετή χαμηλά, που παρέπεμπαν σε επίπεδα χαμηλότερα και από τα capital controls ή την αχρείαστη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών που ακολούθησε μετά τις αλλοπρόσαλλες πολιτικές που εφαρμόστηκαν στο πρώτο εξάμηνο της «Πρώτη φορά Αριστεράς». Που σημαίνει ότι αυτό που συντελείται με την πανδημία είναι κάτι που ξεπερνάει κυβερνήσεις, οικονομία, πολιτικές, στρατηγική και τάση σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ανησυχητικό

Ακόμα και η συμμετοχή των ξένων επενδυτών στην κεφαλαιοποίηση του Χ.Α. από 68% τον Ιούλιο του 2019 έχει υποχωρήσει στο επίπεδο του 66%. Το ανησυχητικό, δε, δεν είναι ότι παρατηρούνται πωλήσεις, αλλά ότι δεν διαφαίνεται αχτίδα φωτός τέτοια που να μπορεί να αντιστρέψει το κλίμα. Διότι, όπως εξηγούν Έλληνες διαχειριστές στο Λονδίνο, που παρακολουθούν εξ επαγγέλματος στενά την Αγορά για λογαριασμό πελατών τους, το σήμα θα έρθει πρώτα από το εξωτερικό και μετά θα ακολουθήσει η Λεωφόρος Αθηνών.

Morgan Stanley

Εν αναμονή της αλλαγής των δεικτών από τη Morgan Stanley, με τις προβλέψεις για νέες μετατοπίσεις μετοχών της μεγάλης κεφαλαιοποίησης να δίνουν και να παίρνουν, οι ξένοι μειώνουν περαιτέρω τις θέσεις τους στην εγχώρια κεφαλαιαγορά.

Βασιλική Λαζαράκου

Το θέμα ετέθη από το «Β.Ε.» και στην πρόεδρο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, κ. Βασιλική Λαζαράκου. Δεδομένου ότι έχουμε μια Αγορά στην οποία έχουν θεσμοθετηθεί πια οι κανόνες του παιχνιδιού και το ζητούμενο είναι η διαφάνεια, οι ξένοι συμπεριφέρονται σαν να μην το βλέπουν. Η κ. Λαζαράκου υποστήριξε ότι είναι υποχρέωση της Πολιτείας να διασφαλίσει την αξιοπιστία του συστήματος προλαμβάνοντας καταστάσεις και όχι να έπεται, όπως συνέβη στην αμαρτωλή περίπτωση της Folli Follie. Που σημαίνει ότι, όταν φτιάξει το κλίμα λόγω των δεδομένων κρίσιμων συνθηκών, θα έρθει και το ποθούμενο…

Ποιος υπουργός της κυβέρνησης, μετά το διαζύγιο έχει ξεσαλώσει;

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020 I ΒUSINESS ENERGY I 45

●

τελευταία λέξη Τoυ Σταύρου Χαρίτου

Τι εντάσσεται στο νέο ΕΣΠΑ

Και νέο εξοικονομώ κατ’ οίκον μετά την Πρωτοχρονιά ■ Αναπλάσεις τύπου Παπαστράτου στον Πειραιά ■ Έξυπνοι μετρητές ύδρευσης - άρδευσης

αύξηση των κρουσμάτων σε πάνω από χίλια ημερησίως μέσα σε μικρό διάστημα και ο κίνδυνος να διπλασιαστούν μέσα στις επόμενες μέρες, παρά τα περιοριστικά μέτρα, έχουν προκαλέσει… πορτοκαλί συναγερμό στο οικονομικό επιτελείο και, βεβαίως, στο Μέγαρο Μαξίμου. Σχεδόν δύο μήνες μετά την κατάθεση του προσχεδίου του Προϋπολογισμού, στο οποίο προβλέπεται ύφεση 8,2% για φέτος, το ενδεχόμενο ενός νέου lockdown στην Οικονομία αναθεωρεί μοιραία τους αρχικούς υπολογισμούς της κυβέρνησης. Όπως αναφέρει κορυφαία πηγή στο οικονομικό επιτελείο «δεν συμβαίνει κάτι που αφορά εμάς. Αφορά όλη την Ευρώπη και όλο τον κόσμο. Όποιες αποφάσεις ληφθούν, όπως συνέβη το καλοκαίρι με τη δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης, το ίδιο θα συμβεί και τώρα». Το θέμα της ευρωπαϊκής παρέμβασης ετέθη εκ νέου από το mononews. gr στο οικονομικό επιτελείο. Μετά το γενικό lockdown ενός μηνός που αποφάσισε η Γαλλία και τον περιορισμό της κυκλοφορίας στη Γερμανία, θεωρείται κάτι περισσότερο από βέβαιο στους ευρωπαϊκούς κύκλους ότι θα πιεστούν περισσότερο οι Οικονομίες. Πηγές πολύ κοντά στον υπουργό Οικονομικών σχολίασαν ότι «είναι νωρίς ακόμα». Ταυτόχρονα, άλλα κορυφαία στελέχη στην οδό Νίκης και την οδό Πανεπιστημίου τόνιζαν στο mononews.gr ότι «μετά τις τελευταίες εξελίξεις η Ευρώπη θα δώσει περισσότερη ευελιξία στα κράτη-μέλη». Που σημαίνει, σύμφωνα πάντα με τις ίδιες πηγές, ότι αν συνεχιστεί η επέλαση της πανδημίας σε βαθμό που οι χώρες της Ευρωζώνης περιορίζουν την οικονομική δραστηριότητα η μία μετά την άλλη, οι στόχοι για ισοσκελισμένους Προϋπολογισμούς δεν θα έχουν καμία ισχύ. Σε ό,τι μας αφορά, ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% έχει ακυρωθεί στην πράξη από τον περασμένο Ιούνιο (τα γράφουμε και στο Editorial). Η επόμενη συζήτηση για ευελιξία στη δημοσιονομική κατάσταση της κάθε χώρας και της Ελλάδας πρόκειται να ληφθεί από τις ευρωπαϊκές Αρχές τον ερχόμενο Μάρτιο. Σύμφωνα με τις 46 I BUSINESS ENERGY I ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

εκτιμήσεις οικονομικών αναλυτών, η μη δέσμευση της χώρας μας για χαλαρούς όρους άσκησης της οικονομικής πολιτικής, μέχρις ότου συνέλθει η Οικονομία από το σοκ της πανδημίας κι έπειτα από τα προηγούμενα δέκα χρόνια των μνημονίων, ενδεχομένως να χρειαστεί και το 2022. Δηλαδή δεν θα γίνει καμία συζήτηση όχι για τον στόχο του πλεονάσματος 3,5%, αλλά ούτε καν για 1,8% και 2% που συζητείται παρασκηνιακά στις Βρυξέλλες ότι επιθυμεί η ελληνική πλευρά. Προς το παρόν το οικονομικό επιτελείο εργάζεται πυρετωδώς για το draft που θα αποστείλει στις Βρυξέλλες μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου για τα έργα και τις δράσεις που ετοιμάζει να συμπεριλάβει στο Ταμείο Ανάκαμψης. Αλλά πριν από αυτό, όπως αναφέρουν οι ίδιες πηγές, θα πρέπει να έχει παρουσιαστεί αναλυτικά και στη λεπτομέρειά του το σχέδιο της επιτροπής Πισσαρίδη, μία γεύση του οποίου πήρε η κυβέρνηση το καλοκαίρι που μας πέρασε. Σύμφωνα με πληροφορίες, μερικές από τις συγκεκριμένες δράσεις που πρόκειται να συμπεριλάβει το υπουργείο Οικονομικών στο draft που θα αποστείλει στις Βρυξέλλες είναι: 1) Ένα ακόμα εξοικονομώ κατ’ οίκον που θα τρέξει από την αρχή του 2021, πιο ελκυστικό, που θα αφορά σε μαζικό αριθμό ενδιαφερόμενων. 2) Οικιστικές αναπλάσεις με business χρώμα, όπως η αντίστοιχη που έγινε στον Πειραιά, στον Άγιο Διονύσιο, εκεί όπου βρίσκεται το παλαιό εργοστάσιο της Παπαστράτος. 3) Έξυπνοι μετρητές στην ύδρευση και στο ηλεκτρικό ρεύμα. Στην πράξη, αυτές είναι μόνο μερικές από τις δράσεις που θα αναφέρονται λεπτομερώς στο draft.