Brétema 16/17

BRÉTEMA EDLG IES Antón Alonso Ríos

2016/17

BRÉTEMA 16/17 Neste curso que se cerra, nun ano no que seguen a sucederse no nosos país moitos, demasiados actos de violencia machista, en contra das mulleres e tamén dos nenos e das nenas, víctimas desta lacra que ás veces parece no ter fin, o EDLG do IES Antón ALonso Ríos manifesta a súa repulsa por estes feitos, e recolle o noso sentir nesta imaxe - unha das bolboretas que se repartiron na vila de Tomiño o día da Muller.

BRÉTEMA 16/17 5. Goooooogol 7. Africano

10. As herbas de San Xoán

12. O atraco (unha ficción verídica) 14. O futuro está na túa man 15. Cartas dende as Canarias 17. Traballando no ciclo de Forestais 19. Diario dunha esquiadora 22. Aves do esteiro do Miño 27. Projet Mémoire(s) 28. Día da Árbore 31. Xogando coa lingua 33. Príncipe ao rescate

34. Variacións sobre a verdadeira historia do náufrago 36. Arte (collage) 38. A túa dor 39. Saúde (habitos posturais) 42. Caligramas 44. Día do libro 46. Guía para un adolescente do s.XXI 49. Carlos Casares 51. A economía é un xogo 52. Consello para vivir unha expeereincia co interraíl 55. Competición de robótica 56. Cómo estoy en España 58. En todas partes

62. Proxecto de investigación da obtención de plástico a partir da caseina do leite 63. Viaxe a Barcelona 65. Acto de graduación

4

O pracer de escribir

P

ois non, non se trata de fútbol. O meu número natural favorito ten que ver coa miña paixón polos computadores, o cal non podía ser doutra maneira.

Este é o termo en inglés ou se o preferides en castelán: Gúgol.

Direivos que me parece máis refinado pero menos divertido.

E este non é máis que o nome dun número moi, moi, moi requetegrande. Agarrádevos á cadeira, porque só de velo dá vertixe:

1000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000

0000000000000000000000000 Contando cantos ceros hai despois dese triste e solitario 1?

Pois si, cen ceros ben dispostos. E como coñecedes a afección dos matemáticos para simplificalo todo, será mellor que se presente ante vostedes disfrazado de potencia:

5

Debémoslle este nome tan orixinal ao pequeno Milton, sobriño dun matemático chamado Edward Kasner.

Alá polo 1930-38, este neno de 9 anos púxolle este nome a petición do seu tío. Mais tarde, publicou un libro titulado ?As matemáticas e a imaxinación? e alí anunciou ao mundo este concepto.

Durante moitos anos, podemos pensar que só era coñecido por estudiosos e afeccionados deste apaixonante mundo dos números. Adoitábase usar para ilustrar a diferenza entre un número inimaxinablemente grande e o noso querido infinito.

Pero en 1998 sucedeu algo que o fixo máis popular do que imaxinades. Dous estudantes de doutoramento en informática na escola de enxeñería de Stanford: Larry Page e Sergey Brin, fundaron unha empresa. Querían reflectir “a misión da súa compañía de organizar a inmensa

información dispoñible na web e no mundo”. E si.

Un número natural chamado googol inspirounos e naceu GOOGLE, o motor de procura da internet mais popular de todos os tempos.

Logo viñeron moitas mais cousas: Google earth, Gmail, Android VOS... todas figuran na miña lista de favoritos.

Segundo datos do 2015 sabedes cantas procuras fanse en google nun día? Pois outro número natural sorprendente: 3 billóns!!! . Como vedes google fai honra ao seu nome.

Iso si, despois da creación do googol, outro matemático creo o googolplex.

Podería ser o número que inspire a futuros científicos.

Podería ser o principio doutro invento xenial.

Mariló Fernández

6

O pracer de escribir

Africano Laura Lago

De todas as historias que a miña avoa contaba sobre a súa infancia, esta é a miña favorita. Tantas veces a escoitei, que diría que fun testemuña dos feitos, aínda que estes tivesen lugar hai xa case un século.

Aquel día camiñaba Rosiña coas zocas na man de volta da escola. A nena detívose un intre e calzouse antes de encarar o camiño que ascendía dende a ponte ata a casa familiar, situada no alto dun outeiro. A seu pai non lle gustaba que andase descalza, pero ela resistíase a pór aquelas zocas con chatolas, que tanto ruído facían ao bater no empedrado cando baixaba á vila, atraendo as miradas da xente. A costa era longa e empinada, pero, aos seus dez anos, a Rosiña sobrábanlle folgos para subila correndo. Cando chegou, chamou por Africano, o seu can (seu, porque a ninguén máis na casa obedecía), pero este non acudiu á chamada, cousa rara. Non tardou Rosiña en saber por que o amigo non viña a recibila: alguén deixara a cancela aberta e sen dúbida Africano aproveitara a ocasión para ir ver máis mundo.

Marchou a nena na procura do can, despois de avisar os pais, preguntando aos veciños que atopaba: —Señora Sara, non vería o meu can?

—Non vin, non.

—Manuel, non vería o meu can?

7

—Non, non vin can ningún.

Achegouse entón a ela o fillo maior de Manuel, que viña subindo o camiño dende o outro lado do outeiro.

—Oíches, o teu can é negro, non é?

—É.

—Pois un can grande negro téñeno acurralado aquí abaixo xunta o río. Disque está rabioso. Xa foi o señor Alfredo buscar a escopeta para matalo.

Non agardou máis Rosiña. Botouse a correr polo camiño abaixo, temendo o peor. Eran tempos aqueles en que calquera can descoñecido vagando pola aldea espertaba sospeitas, xa que o medo á rabia estaba moi presente, e con razón. A Africano pouca xente o coñecía, pois nunca saía do eido. Poucos metros percorrera Rosiña cando viu alá abaixo, no fondo do val, as figuras de dous homes que, provistos de paus, mantiñan un can na beira do río, sen permitirlle fuxir. Non había dúbida: era o Africano. De seguro o coitado tiña medo de botarse ao río, única saída que lle deixaran, e iso bastara para facer o diagnóstico de hidrofobia.

—Déixeno, que é o meu can! —berrou Rosiña. Pero dificilmente podían oíla na distancia, estando como estaban nunha das zonas máis rápidas do río, onde o son das augas nas rochas era atronador.

A nena apurou o paso, cada vez máis anguriada ao ver que ao grupo se unía unha nova figura: chegara o señor Alfredo coa escopeta.

—Déixeno! Non o maten!—berrou de novo.

Outra vez, non a oíron. Non había tempo. Rosiña, que xa era daquela a mesma Rosiña Caamaño que eu coñecín, a das solucións drásticas, abandonou o camiño serpeante para botarse a correr pola ladeira abaixo, malia á verticalidade do terreo, xa que ben sabía que o camiño máis curto entre dous puntos é a liña recta. Imposible: apenas deu tres pasos, foi dar co corpo no chan e continuou a baixada a rebolos, confiando aínda en chegar a tempo para sacar a aqueles homes do seu erro. Mais aínda non rematara a súa caída, batendo coas pedras, enganchándose nas silveiras, cando sentiu o son dun disparo.

Abraiados quedaron aqueles homes cando unha cativa sucia e magoada chegou rodando aos seus pés. Rosiña incorporouse un pouco e, sentada no chan, rompeu a chorar, non pola dor física das feridas, que eran moitas, senón pola visión do seu leal amigo que, cun tiro na cabeza, estaba tendido inerte a uns metros dela. Os homes ollábanse entre eles, sen entender a situación.

—Era o meu can—dixo a mociña, cando foi quen de falar.

—Rosiña, eu non sabía... —desculpouse o señor Alfredo unha vez que recoñeceu a pequena.

—Era o meu can —volveu murmurar ela entre bágoas.

Quedaron todos calados, sen saber que dicir ou que facer para calmar a meniña, que seguía chorando sen acougo, mentres non afastaba a ollada do animal. Foi entón cando Africano empezou a moverse, de xeito case imperceptible ao comezo, e de maneira evidente despois. Non parecía posible, pero, con grandes dificultades, foi quen de erguerse e camiñar rengueante cara á súa ama, para deitarse onda ela coa cabeza no seu colo. Logo non se moveu máis. Fixérase un silencio expectante; mesmo Rosiña deixara de chorar.

8

—Aínda respira —afirmou ao fin a rapaciña—. Hai que levalo á casa —dixo con firmeza.

E aqueles homes puxéronse naquel intre ás ordes dunha cativa de dez anos, que xa daquela apuntaba maneiras de sarxento, desexosos de reparar o dano causado. Correron a unha fábrica de curtidos próxima e axiña regresaron cunha padiola e cun mozo que os axudou a levar o can de volta ao alto do outeiro, sempre con Rosiña á fronte. Chegaron á casa e meteron a Africano na cociña, tal como a nena lles indicou. Os pais, que viron chegar tan estraña comitiva, nin se atreveron a dicirlle á súa filla que nunca os cans estiveran dentro da casa; deixárona facer. Nos días seguintes o can non saíu de debaixo da mesa, mais foi respondendo aos coidados da mociña, que estaba decidida a traelo de volta das fronteiras da morte, nun tempo en que os veterinarios non estaban para eses mesteres. Con todo o agarimo laváballe a terrible ferida que o deixara torto, mais, milagrosamente, non o matara. E contra todo prognóstico, Africano viviu aínda moitos anos, quero pensar que grazas á determinación inquebrantable e case omnipotente da miña avoa, trazo este que a definiu toda a súa vida.

O pracer de escribir

As herbas de San Xoan Estabamos ao final dun interminable corredor de hospital. Un deses hospitais que, de tan grandes, están sempre en remodelación e cando unha nova decoración vai chegando ós últimos rincóns, xa todo o mundo a ve anticuada.

Esperabamos. A miña espera, cun final feliz. A súa, lei de vida.

- A quen ten vostede dentro? A súa muller?

A pregunta non soou indagatoria, senón que ofrecía o apoio que ela mesma precisaba. Eu comprendín pronto e respondín con amabilidade. A conversa comezou polo tan socorrido tema da meteoroloxía, do tempo, que non deixaba de nos castigar e do que tardaba en vir o verán.

E de aí deu en recordar os veráns da súa nenez en Fornelos. Era o tempo que todos agardaban. O seu comezo viña sinalado polo día das fogueiras de San Xoán. Nas tardes anteriores os nenos xuntaban polas, paus e mobles vellos e, ese día, as mulleres e as nenas percorrían os campos veciños na procura de plantas e herbas recendentes que ían servir para preparar a auga de San Xoán.

O interese debuxado nos meus ollos tirou polas súas palabras, de feito que pouco custou animala a seguir contando.

As herbas recollidas poñianse nunha tina con auga da fonte e deixábanse ó sereno para que lles dera a luz da lúa. A mañá, antes de que saíra o sol recollíase a auga e todos os da casa lavaban a cara con ela. O acto tiña algo de sentido máxico, pero tamén moito de limpeza cosmética.

E que herbas usaban?

Pareceu dubidar, como se agardara a que as imaxes viñeran á memoria para darlles os seus nomes.

-Collíase tomentelo, cantroxo, herba da salve, poexo, que refresca moito, flor de sabugueiro, herba de San Xoán, malva...

- E fiuncho?- preguntei por ver se servía algunha das por min coñecidas.

- Fiuncho non! -contestou segura-. Bueno, sei que nalgunha casa botaban fiuncho, pero nos non a poñiamos nunca.

- E rosas? Non botaban rosas?

- Claro! Rosas! -díxoo como se a pregunta sobrara-. As rosas non faltaban nunca.

Mesmo algunha xente facía a auga soamente con rosas.

E que máis?- eu non estaba disposto a perder ningún nome -. Todo o mundo usaba as mesmas plantas?

- Non. Cada casa tiña as súas preferencias. Cáseque non o recordo, tamén se podía usar flor e folla de laranxeira, troque branco... Algúns - agora falaba baixiño, como se dixera un segredo-, algúns botábanlle ruda.

- Ruda! Pero se fede!

- Bueno, fede, pero seica deixaba as fazulas vermellas e iso gustáballe moito á xente.

- E agora? Aínda se segue a facer igual?

- Igual, igual....- dubidou algo -. Igual non. Aínda hai moita xente que a fai, pero parece como se non quixeran ir moi lonxe á procura das herbas e prefiren botarlle calquera cousa que teñan a man con tal de que teña olor, como romeu, herba luísa, caraveis, hortelán, que non ten nin o recendo do poexo e non vale nin a metade, ou o loureiro, como se en vez de lavar a cara foran cocer marisco.

- Pero, e logo? -quixen saber eu algo desconcertado- hai ou non hai unha receita para facer a auga de San Xoán? Porque, se non a hai, cada quen que faga como poida ou como queira.

- Pois levas razón -dixo entre resignada e conciliadora.

A porta de dobre folla abriuse e xurdiron dous homes empuxando unha cama na que ía unha muller de idade.

- Bueno! - levantouse e dispúxose a entrar non ascensor coa cama -. A min o que sempre me gustou foi poñerlle flores, moitas flores.

Vigo, 27 de maio de 1999

CARLOS VILLANUEVA

O pracer de escribir

O ATRACO

UNHA FICCIÓN VERÍDICA

CAPÍTULO I. O ATRACO DO IONQUI. Todo aconteceu un venres, pero non nun canellón escuro, illado e solitario, deixado da man de Deus, e ás tantas da madrugada, senón nun lugar tan concorrido como é a estación de autobuses de Valencia e a plena luz do día. Pasara a miña primeira semana na universidade. Ata entón apenas saíra do meu pobo e ignoraba moitas cousas.

Atopábame eu, digo, ás tres da tarde do último venres de setembro agardando polo autobús que me levaría ao meu lugar. Como na parte interior do edificio había moito balbordo, retireime a un lado afastado do exterior onde poder sentar nun banco e descansar ata as catro, momento en que saía o autobús. Cando xa estaba sentado, vin vir cara a min un home de moi mala catadura, longo, seco e fraco, brandindo unha vella navalla na man dereita. O seus ollos, aínda que cravados en min, parecían non mirar a ningures. Unha copiosa suor bañáballe a fronte. Tremíalle o corpo enteiro, sobre todo a perna esquerda. Era, a todas luces, un ionqui co mono enriba.

Naquel intre eu puiden fuxir, porque aínda estaba a certa distancia, pero non o fixen. Non sei por que non saín correndo, a verdade. O caso é que quedei inmóbil, pero tranquilo, como agardándoo. Dixen para min mesmo: “Víctor, pase o que pase, é esencial manter a calma. El está nervioso e ti non, e iso dáche moita vantaxe”.

Cando chegou a estar a dous metros de distancia, parou e ceiboume bruscamente: -Eh ti! Pásame a guita, que estou co mono e non sei o que me fago.

Como neses casos non paga a pena facerse o heroe, deille a metade do que levaba enriba e foise sen darme as grazas nin despedirse.

CAPÍTULO II. A BIRRA. Todo pasou moi rápido porque antes de que me percatase aquel bo señor xa desaparecera. A pesar de que un atraco é algo moi perigoso que non ocorre todos os días, non lle dei ningunha importancia ao feito en si e volvín sentar tranquilamente como se nada. Pero cal sería a miña sorpresa e axitación cando ao cabo dun

cuarto de hora decateime de que aquela mesma persoa se dirixía a min outra vez. Aí si que perdín toda a serenidade porque aquilo si era totalmente inesperado para min. Menos mal que este, desde certa distancia, me dixo: -“Eh, amigo, que me sobrou diñeiro! Invítote a unha birra no bar.”

-“Vale”- respondín mentres pensaba para min: “vivir para ver. Invítame a unha cervexa cos cartos que me acaba de quitar a punta de faca. Pero, en fin, todo o que invita a unha birra debe ser boa xente”.

CAPÍTULO III. CARPE DIEM.

Xa sentados no bar con cadansúa birra, como eu permanecía calado sen saber que dicir, o meu novo amigo rompeu o silencio e faloume non como un colega a outro colega senón como un pai a un fillo, con tan lúcidas e concertadas razóns que non parecía aquel que recentemente me atracara. En cada expresión respiraba afecto por min. Despois de presentarse, comezou a resumirme toda a súa vida, desde que era un adolescente feliz ata que pouco a pouco, desde que probou as drogas, se empozou no abismo da politoxicomanía total, perdendo traballo, noiva, amigos e familia. Non lle quedaba absolutamente nada. El era de Málaga, pero fora enviado a un centro de rehabilitación en Valencia para estar afastado das malas influencias. Pero nin con esas. Fracasara e recaera na drogodependencia. Continuamente, cortando bruscamente o fío da narración, dicíame: “Non se che ocorra consumir drogas porque en realidade son elas as que te consomen a ti!”

-“Hai unha cousa que aínda non me explicaches”-díxenlle- “Que te puido empuxar a acabar así?”

-“Non o sei exactamente, pero unha vez lin non sei onde que os seres humanos necesitamos loitar constantemente para vivir o momento: ou nos estancamos no pasado ou nos proxectamos ao futuro, pero esquecemos que a vida, a verdadeira vida, se vive aquí e agora, neste preciso momento. Supoño que, movido por este pensamento, co desexo de aferrarme ao presente e gozar o momento, comecei a beber e consumir drogas. Non obstante, agora sei que me equivoquei totalmente, non naquela idea inicial de querer aproveitar o presente, senón no instrumento do que me servín para executalo: o consumo de drogas. Dicían os antigos indios (que aínda que toxicómano tamén me gusta ler) que o día de onte non é máis que un soño e que o de mañá e só unha visión, pero tamén é certo que un hoxe ben empregado fai de cada onte un soño de felicidade, e de cada mañá unha visión de esperanza. As malditas drogas… Non se che ocorra consumilas porque en realidade son elas as que te consomen a ti!” – volveu interromper o seu discurso –“as drogas, digo, quitáronme o meu feliz soño do pasado e non me deixan albiscar ningunha esperanza de futuro porque estou enfermo e non teño a ninguén. Pero quitáronme algo máis importante: se a vida non é máis que o día de hoxe, as drogas quitáronme a esencia mesma da vida, quitáronme o presente, todas as realidades e variedades que se encerran no leve transcorrer da existencia: o gozo de medrar, a gloria da acción e o resplandor da fermosura. Escóitame atentamente e faime caso porque che falo coa sabedoría que me dá o fracaso! A esencia mesma da vida está en ti e agora, pero has de ter moito coidado e non destruíla como fixen eu.

Todo este razoamento me tiña absorto e suspenso pola maneira en que o contara, tan lonxe de parecer un ionqui como preto de mostrarse letrado. Pero así é a verdade. Intentei ser o máis fiel posible a aquel tan curioso monólogo que me espetou no bar sobre a esencia da vida. Movido da curiosidade, semanas máis tarde descubrín que sacara aquelas ideas dun antigo probervio sánscrito, que supoño que aquel bo home lería nalgún libro escolar ou no centro de rehabilitación.

Por último, despedímonos amablemente, e durante toda a miña viaxe no autobús non deixei de pensar naquel suceso e naquela conversa, e aquel ionqui lembroume a Edipo, cando, desterrado da súa patria, tras asasinar seu pai e enxendrar fillos coa súa nai, tras arrincarse os ollos para non ver as infamias que involuntariamente cometera, despreciado por todos os homes como un míasma, como unha mancha impura, dixo aquilo de “agora que non son nada, tamén son un home”.

VÍCTOR AGULLO

O futuro está na túa man

Rafa Tuba levaba dúas noites sen durmir e paseaba nervioso pola beira do río pensando se abandonar o seu querido Goián para aceptar o traballo que lle ofreceran no almacén do seu cuñado en Burgos ou seguir soñando con unicornios imposibles e princesas exóticas que nunca coñecería. Todos lle dicían que era un fantasioso, a familia, os compañeiros da banda, que era un idealista, que tiña que cambiar, adaptarse á realidade, anque se resistía con todas as súas forzas. Era a historia da súa vida, o que el anceiaba contra o que se esperaba del, o que a el lle interesaba contra o que a maioría da xente consideraba interesante. Sempre fora así, como cando de neno insistira en escoller a tuba en vez do saxofón ou a guitarra.

En Vilanova de Cerveira celebrábase a Feira Medieval e sorprendeuse a si mesmo dirixíndose aló. Curioseaba por entre os postos cando foi atraído polo delicioso sorriso dunha moza vestida coma unha xitana de película de Hollywood, cun fermoso pano que lle cubría a cabeza, bordeado por unha cenefa dourada con moedas que lle caían sobre a fronte. A rapaza ofreceulle lerlle o futuro na man e el aceptou.

- Vexo un unicornio.

Rafa Tuba rompeu a rir ás gargalladas.

- E nada máis? - dixo, pois era ambicioso na súa loucura.

- E unha princesa zíngara cunha longa melena vermella.

- Ha, ha, ha! E todo iso está no meu futuro, podes velo na miña man?

- Claro que si.

- Pero é imposible.

- Ti decides o que é imposible e o que non. Se lle dás as costas aos teus soños non se cumprirán.

-Iso é certo -dixo el, decatándose de que no fondo a rapaza non o facía mal, pois estaba axudándoo a tomar aquela decisión que tanto o atormentaba.

- Entón? - preguntou ela.

- Entón que?

- Aceptas ese futuro?

- Claro que acepto. Acepto, acepto!

- Que ben - exclamou ela, póndolle na man unha figuriña de barro que representaba un unicornio.

Rafa riu.

- E a miña princesa? - dixo.

A rapaza quitou o pano da cabeza e sacudiu a longa melena vermella.

Puri Ameixide, profesora responsábel da Biblioteca

CARTAS DENDE AS CANARIAS Este curso recibimos unha invitación dende as Illas Canarias para que os nosos alumnos e alumnas compartisen textos co alumnado das Illas. Pedíannos que lle mandasemos textos en galego e tamén gravacións de audio. Unhas semanas despois eles correspondéronnos con debuxos e historias da súa terra.

A esta iniciativa incorporouse tamén un centro escolar catalán. Unha maneira máis de acortar as distancias e coñecer outras realidades.

Viaxar escribindo Na seguinte páxina tedes algúns exemplos deste intercambio de historias

Experimentando no ciclo de Traballos Forestais

Durante o mes de maio o alumnado de 4º ESO visita as nosas instalacións do ciclo de Traballos Forestais para coñecer de primeira man as técnicas e traballos que lle son propios.

17

18

DIARIO DUNHA ESQUIADORA ANDORRA 2017

Todo o ano esperando este momento e por fin comezamos a aventura. Para a maioría o primeiro contacto co esquí e ata coa neve, e que mellor lugar que Andorra, un paraíso natural de neve, unha neve que aquí é diferente, especial.

Nunca un sábado as dez da noite estabamos todos tan despertos, 16 horas de viaxe que nos quedaban por diante pero as ganas superaban o cansancio, con varias paradas, pelis e música o bus facíase moito máis ameno.

Mirando xa a neve dende lonxe, cruzamos a fronteira e adentrámonos nela, descubrindo unha paisaxe especial, nova para moitos. Chegamos a Escaldes e instalámonos no hotel, situado nunha zona acolledora, céntrico e nunha rúa de tendas, rodeado dos cumios dalgunhas das montañas máis altas e cun bonito e pequeno rio por unha beira.

Voltamos ao bus e fomos coller o material de esquí a unha tenda. Esquís, snows, cascos, bastóns e as botas, as que merecen unha mención

especial. As profes, as dúas unhas profesionais, notábaselle que antes de polas xa querían quitalas, pero para o resto, os esquiadores novatos, ignorábamos iso e pensábamos para nós: “vai botas máis chulas!” Pero ao porse en pe, se é que conseguías manter o equilibrio, empezábamos a pensar que isto do esquí non ía ser tan fácil. O chistoso foi vernos a todos coas botas e andando como patos mareados.

Ao día seguinte, arrancamos en busca da soñada neve, subimos en bus ata arriba e chegamos a Estación de Pal, cuberta aínda dunha capa de neve xeada.

Unha vez que chegamos as pistas, tocou buscar ao monitor, evitando antes a casi obrigada caída ao pisar a neve coas botas por primeira vez. Presentacións e primeiras leccións e sobre todo infinita paciencia, no meu caso, ante a miña gran torpeza.

A primeira mañán pódese resumir facilmente en estar todo o tempo caíndo e tirada na neve, pero cando rematas as clases daste conta que, sen saber se é o esquí ou se é a neve, hai algo especial, que fai que remates de comer e volvas coller algún telesilla. De repente gústache e non paras, os progresos son notables, ainda que pequenos.

19

Remata a xornada e volvemos ao hotel, unha boa ducha e un merecido descanso no que algúns aproveitamos ou para dar unha volta pola zona e polas tendas ou simplemente para quedarrnos a charlar na habitación.

Ceamos todos xuntos e compartimos unhas boas risas, somos un grupo pequeno e co paso dos días vámonos collendo cariño.

Comezamos un novo día e as ganas son as mesmas ou máis aínda que as do primeiro. Cargamos con todo o material e collemos a telecabina da Massana, dende onde subimos a zona de Pal para acceder as pistas, igual que faremos o resto da semana. Co forfait nun dos bolsillos esquerdos, apretuxámonos todos na telecabina e subimos.

Unha vez que colles confianza e coa axuda do monitor e das profes vas baixando pendentes máis longas. O normal é ir mellorando, pero algúns coma min, que somos orixinais e sempre estamos na vanguardia da modernidade o que nos gusta é empeorar por momentos, fiámonos das profes e dalgún máis e acabámoslle facendo caso, e claro, tiramos para arriba sen pensar que logo hai que baixar.

Respiramos para coller confianza e primeiro descenso. Ben, ben, non está mal. Primeiras dudas sobre o percorrido e comezo a baixar. Collo velocidade. A cuña. A cuña. Non freno. Máis cuña. Sigo sen frenar. Intento irme hacia un lado e esquivar a algunhas persoas. E chegados aquí pasan dúas cousas, ou case o consigo e parece que dalgunha maneira vou frenando ou non hai quen me pare e é entonces cando a miña voz anuncia a grito pelado: "Cuidado, novata descontrolada!" Máis cuña. As pernas non me dan e acabo coméndome

20

media pista, parecendo un boneco de neve con gafas de sol cando me levanto.

Pero estas son as pistas que ao final da semana se acabaron convertindo nas especiais, non é necesario que sexan as máis bonitas, nin sequera deben ser as pistas máis difíciles e complicadas, soamente son as miñas pistas especiais polo que aprendín ou pasei nelas.

O caso é que o esquí é un deporte moi entretido, non só na esquionaxe en sí senón nos seus preparativos.

Os comenzos son sempre difíciles, pero cada caída fai que mellores e cada pista nova fai que cumplas outros retos, e ao final, é un vicio divertido.

E sen irse moito deste esquema, a paisaxe de Andorra segíu amencendo o resto dos días da mesma maneira, e nós con ela. As montañas tan brancas e cheas de neve seguíanme deixando impresionada e o esquí continuaba gustándome cada día un chisquiño máis, a verdade, é que isto todo podería chegar a converterse nunha das miñas rutinas favoritas.

E máis aínda cando desfrutas de detalles que fan que unha excursión se volva inesquecicle. Levantarte unha mañán e atoparte un biscoito de chocolate coas 16 velas, ser a protagonista de máis de unha sorpresa e pasar o día enteiro escoitando o cumpleanos feliz, non ten precio. Porque non hai nada mellor que celebrar o teu cumple rodeada dos amigos e das profes.

Gozamos tamén do balneario de Caldea, onde vimos un bonito espectáculo de chorros e música e onde collemos forzas para o resto da semana. Ademáis de ir o cine todos xuntos, facer moitas compras polas rúas de Escaldes e pasalo bomba no bus cantando “Despacito”.

Pero sobre todo, quédome co gran grupo que fixemos entre nós, e o ben que nolo pasamos todos con todos, sen parar de rir nunca.

Pero como todo o bo remata, comezamos a deixar atrás todas esas montañas cubertas de neve, esas que por algunha razón pasaron a ser familiares durante estes días, esas que nos rodearon toda a semana. Pouco a pouco e cunha experiencia única as costas, despedímonos de Andorra ao mesmo tempo que xa a botabamos de menos.

Sofía Areal Martínez – 4º eso A

21

Aves do esteiro do Miño Ás nosas costas chegan aves migratorias procedentes do Norte de Europa que, de paso ao Norte de África, elixen o noso litoral para descansar ou mesmo invernar E en decembro, como é costume en 1º ESO, a nosa obrigada cita con elas, no esteiro do río Miño.

Levamos prismáticos, cámaras de fotos, guías de identificación e dende os observatorios ao puntal, facemos un percorrido para observar o seu colorido, os cantos, maneiras de descansar, desprazarse ou mesmo pescar para a procura de alimento.

Regresamos ás aulas cheos de curiosidade por buscar máis información da nósa ave favorita e expoñela aos/as nósos/as compañeiros/as.

Algunhas xa se quedan con nós todo o ano, e ás que non, CONVIDÁMOLAS a que regresen o próximo outono.

Neste artigo recollemos algunhas das mási representativas.

GARZOTA Nome científico: Egretta garzetta Nome castelan: Garceta A garzota adulta mide 55-65cm e pesa 350550Kg. Son totalmente brancas, Teñen unha marca verde agrisada entre ollos e o bico. As patas son moi longas de cor negro e os pés e bico amarelos .

Cazan en augas pouco profundas. Cazan á espreita. Comen peixes, crustáceos, anfibios e insectos.

Crían en colonias, en xeral en plataformas feitas de paus ou entre arbustos ou entre canavais ou zonas de bambú. Poñen3 ou 5 ovos e os chocan os dous.

GABITA Nome Castelán: Ostrero Nome Científico: Haematoupus ostralegus A gabita é unha ave dun tamaño medio, algo maior cá pomba, de entre 40 e 45 cm de longo nos exemplares adultos. É unha ave das ribeiras, cunha característica cor branca e negra branca no peito e no abdome, e negra no lombo e na cabeza. O peteiro é longo e forte, e dunha cor vermella intensa, mentres que as patas, pequenas e delgadas, teñen un vermello próximo ao rosa. Os ollos tamén son dun vermello intenso.

Alimentación: Aliméntanse de moluscos, tanto bivalvos como non bivalvos, pero tamén comen crustáceos.

Reprodución: Reprodúcense en maio e xuño. Aniña no chan, en terreos descubertos e recubertos con ramiñas secas. A posta componse de 2 ou 3 ovos que incuban tanto o macho como a femia.

MARTIÑO PEIXEIRO (Picapeixe)

Nome científico: Alcedo atthis Nome castelán: Martín Pescador /

Cabeza: grande.

Pescozo: curto.

Bico: longo (uns 4 cms) e afiado.

Plumaxe: é de cor vistosa.

Cor: Ventre laranxa, branca a garganta e azul o resto.

Patas: curtas.

Peso: ó redor de 35 cm – 40 gramos Alimentación e reprodución : Peixes, insectos acuáticos adultos, larvas, crustáceos .

Monógamos, período de abril–maio.

Poñen 4-6 ovos

AGUIA PEIXEIRA Nome científico: Pandion haliatus.

Nome castelán: águila pescadora A aguia peixeira ten a plumaxe do peito branca, ás longas e estreitas, presentan nas extremidades pulseiras negras, o que lle dá unha aparencia distintiva. Poden pechar os buratos do seu nariz para evitar a entrada de auga cando se somerxe para capturar a súa comida, tamén teñen unha clase de escamas nas patas tamén para facilitar a obtención do seu alimento. . A súa época de reprodución é a finais de abril, cando a femia pon entre 3 e 4 ovos.

Estas aves estiveron a punto de extinguirse, pero agora en Europa xa hai mais de 8000 parellas de aguias peixeiras, en Galicia so pode verse nas épocas de migración, sobre todo no esteiro do Miño.

MAZARICO REAL Nome científico: Numenius arquata Nome castelán: Zarapito real O mazarico real cría en case toda Europa.

Recoñécese de forma doada pola súa forma, cun longo bico lixeiramente curvvado cara abaixo, e a súa voz, cun canto moi rechamante e bonito.

A cor da súa plumaxe é pardo area.

O seu niño é un pequeno oco, revestido de herba, no chan.

Pon catro ovos nunha única niñada, de abril a xullo.

Aliméntase de vermes. Moluscos e estrelas de mar

PILRO BULE-BULE Nome científico: Calidris alba Nome castelán: Correlimos tridáctilo Descrición: É unha ave limícola de pequeno tamaño. A parte superior é gris ou gris moi clara, case branca, a inferior é branca. Teñen unha mancha negra nos ombreiros. As patas e o bico son escuras. Ten tres dedos nos pés, faltando o dedo posterior. En voo teñen aparenza gris pratexada, cunha banda alar branca ben visible.

Reprodución: Cría, dende hai varios anos, incluso, na praia de Camposancose. Fan en xeral dúas postas de 3 ou 4 ovos de cor verde oliva cada unha.

Vive nas praias Aliméntase de vermes e crustáceos. É caraterística a súa habilidade para fuxiren das ondas sen ter que voar.

PÍLLARA REAL Nome científico: Charadrius hiatícula Nome castelán: Píllara real Descrición: Pequeno tamaño. Ten a plumaxe da parte superior do corpo castaña agrisada., unha pucha marrón na cabeza, a testa branca e unha máscara negra ó redor dos ollos. O papo é branco, cunha faixa negra ancha. O peteiro é curto, escuro na parte dianteira e amarelo cara atrás.

As patas son amareladas e os ollos negros.

Alimentación: Aliméntanse de vermes, caracois, crustáceos, insectos e arácnidos.

Reprodución: Crían entre maio e agosto.

Poñen uns 4 ovos de cor area nunha pequena depresión no chan.

Curiosidade: Son aves moi territoriais

CULLEREIRO Nome científico: Platalea leucorodia Nome castelán: Espátula.

DESCRICIÓN: Son case completamente brancos, cunha mancha amarela no peito. As patas son escuras. As aves inmaturas teñen as puntas das plumas primarias das alas negras.

ALIMENTACIÓN: Comen peixes, ras e outros animais acuáticos. É tamén buscan alimento nas augas pouco fondas. É característico a maneira que ten de peneirar a auga co bico para a procura do alimento.

REPRODUCIÓN: Crían en colonias. Fan os niños a pouca altura sobre a auga, en árbores ou arbustos.

26

Proxecto Memoire(s)

Este ano o proxecto Erasmus+ permitiunos a unha compañeira e máis a min vivir unha experiencia inesquecible.

O domingo 7 de maio chegamos ao aeroporto de Nápoles, onde nos separamos e cada unha marchou coa súa correspondente familia. O primeiro día sentíame nerviosa xa que ía a vivir unha semana con xente que non coñecía e que non falaba o meu idioma, pero enseguida fixeron que me sentise o máis a gusto posible tratándome como unha máis da familia.

Coñecín a moitas persoas da miña idade con distintas nacionalidades, e que falaban idiomas distintos: alemán, grego, portugués, francés e italiano, por suposto, pero a barreira da lingua non impediu que conectásemos e aprendésemos moitísimo os uns dos outros.

Visitamos lugares incribles e cun encanto italiano especial, probamos moitos pratos napolitanos e aprendemos moitas palabras en italiano. A xente sempre estaba contenta e contaxiaba felicidade (ou al menos así o miraba eu), excepto pola carreteira, non vos aconsello conducir por Nápoles (jajajaaj) O tempo pasóuseme voando,. nun abrir e pechar de ollos xa estaba na casa, e a día de hoxe aínda boto de menos á miña familia italiana, aos meus novos amigos europeos e todo o que vivín nesa semana.

Che bei momenti!

Ainhoa Pardo

27

DÍA DA ÁRBORE 28

29

Outras linguas

Xogando coa lingua Eran las 8 de la mañana cuando su madre entró bruscamente en la habitación y lo despertó sin contemplaciones.

— ¡Arriba, gandul! ¡Estás expulsado, no de vacaciones! Estos tres días te voy a hacer currar como nunca.

Obviamente, seguía muy enfadada. Pero Luis estaba convencido de haber hecho lo correcto. Si pudiese contarle a su madre la verdad…

Todo empezó el anterior lunes por la tarde. Cuando Luis vino del instituto, recibió un mensaje en el móvil de un número desconocido, que le decía: —Mañana a las 11:10 ven al patio cubierto. Te espero. Él, extrañado, le contestó: —Vale…

Al día siguiente, en el recreo, Luis fue allí, pero no había nadie. Entonces oyó una voz que le decía: —¡Eh, Luis! ¡Estoy aquí!

Luis, al oír eso, se giró hacia su derecha rápidamente, pues era de donde provenía la voz. Veía a una persona, que detrás del arbusto parecía esconderse; una chica a la que, aunque tuviera su edad, no había visto nunca por el instituto.

—¿Quién eres tú? —le preguntó Luis.

—Soy tu hermana —respondió la niña.

—No puede ser; yo no tengo hermanas, soy hijo único —respondió Luis muy asombrado.

—Sí que tienes: soy yo —volvió a decir la niña.

Luis estaba sin palabras.

—Confía en mí —le pidió la niña.

Y de repente desapareció.

Luis, al ver que la niña había desaparecido, dijo: —¡No te vayas! ¡Quiero saber más cosas sobre ti!

—Pues si quieres saber más —dijo una voz —ve al pie de la montaña de aquí al lado y lo sabrás. Pero ven tú solo.

Luis no sabía qué hacer. Mil pensamientos rondaban por su cabeza, pero, por su valentía, decidió ir. Al llegar, Luis vio una luz extraña a lo lejos, así que por curiosidad decidió ir a ver. Era su hermana, pero estaba haciendo algo raro como si estuviera rezando.

—¡Eh! ¿Se puede? —dijo Luis aterrorizado.

De repente, Luis miró atentamente a su hermana y la vio sacar algo del bolsillo.

—¡No! ¡No puede ser! —exclamó Luis.

Era el coche con el que había jugado Luis durante toda su infancia. Recordó que lo había perdido de pequeño en el río, cuando se lo había dejado a sus padres para merendar. Ella le explicó que sus padres le habían dado ese regalo para que se acordase de su hermano, a cambio de no ponerse en contacto con él hasta que los dos tuvieran 13 años. Al ser mellizos, su condición podría haber pasado a Luis. Luis se quedó sorprendido y le preguntó: —Pero, ¿qué condición? ¡No lo entiendo!

Y ella dijo: —Abre la mano y enséñame el coche.

Y de repente Luis sintió algo sólido en su mano Era una escoba. Su hermana se empezó a reír de él y le dijo: —Lo vas a pasar bien estos tres días trabajando en casa.

—¿Por qué lo dices?

—Te acabas de fugar del insti.

—Si eres mi hermana, ¿por qué me haces esto?

—Para empezar, no soy tu hermana y segundo, ¿no te das cuenta de que vas dormidísimo?

Se había dormido en el examen de Lengua castellana con la chuleta en el suelo. Todo había sido un sueño. La profesora de castellano le puso una falta.

—¡Profe! ¿Y mi hermana? —preguntaba Luis una y otra vez sin obtener respuesta de la profe.

Luis se fue a buscar a su hermana por todos lados. La profesora le decía: —¡Luis, vuelve, que tienes que acabar el examen!

Los compañeros le decían: —¡Luis, vuelve que nos tienes que dejar copiar el examen!

Luis no podía parar, tenía que encontrar a su hermana; no la encontró y entonces regresó al instituto ¿Quién estaba allí? Su madre.

— FIN — Autores:

•

•

•

•

•

•

Borja Sobral Rodríguez Rosalía Pfalzgraf Hernández Nayara Expósito Soares Nicole Noguera Vide Nicolás Moreno Díaz Sergio Rodríguez Martínez

PRÍNCIPE ao RESCATE...

OU NON?

A verdade é que o Príncipe estaba comezando a arrepentirse de terse escapado de casa. Tiña frío, fame e, para alguén coma el, acostumado sempre a comer o mellor e a durmir en sabas limpas, esta escapada estaba volvéndose un pouco rollete e tiña que admitir que cada vez lle estaba custando máIs non ceder ao impulso de volver ó castelo.

Nesas estaba cando chegou a un claro nun bosque. O máis sorprendente era a cúpula de cristal que había no medio e na que o sol se reflectía, lanzando as súas raiolas en mil direccións. Baixou do cabalo e achegouse con cautela.

Dentro da cúpula había unha moza preciosa que xacía durmida nun traxe de seda azul. O príncipe quedou alelado admirando a súa perfecta beleza. Para un tipo coma él, pouco agraciado, e, porque negalo, con non moitas luces, esta muller era máis do que podía soñar.

Andaba o príncipe perdido en todo tipo de pensamentos cando, de súpeto, se iluminou o interior da cúpula e unha voz grave anunciou: “ Benvido, descoñecido, estás ante o altar da Princesa Fantástica. Leva máis de cen anos baixo un feitizo e aquel que o rompa se converterá no seu paladín para sempre. Se desexas que se esperte manda un SMS con “Princesa_esperta” ó 7777. O custo da chamada é de 0.90 euros.”

O príncipe estaba confundido. Por unha banda non tiña moi claro que era iso de ser un paladín e, ao mesmo tempo, non cría que esto fora tan romántico como o que lles pasaba aos príncipes dos contos que lle lía a súa mamá todas as noites.

Sacou o seu móbil mentres abría e pechaba a tapa, indeciso...

Quizais foi a choiva que empezou a caer de forma pertinaz e que nun minuto o deixou empapado ou quizáis foi unha misteriosa e insondable morriña que se apoderou do seu espíritu, pero o caso é que gardou o móbil, botou unha última ollada á princesa e voltou por donde viñera. Cun pouco de sorte estaría en casa antes da cea e a súa nai seguro que lle contaría un conto de príncipes e princesas... como Deus manda.

Miguel Sardón

Variacións sobre a verdadeira historia do náufrago A illa toda semellaba un cadáver, o despoxo dunha criatura de mar sen vida, gris e erma. Foramos empurrados cara a ela o día anterior, cando o temporal que batía en nós con teimosía decidiu, unha vez demostrada con soberbia a súa forza, compadecerse das nosas almas e abandonarnos, exhaustos e aterrecidos, a carón dese anaco de terra descoñecida. A calma do mar fixo acougar tamén os nosos corazóns, e a súbita presenza da illa, malia a súa fealdade, devolveunos folgos e esperanza. Ancorados nunha pequena badía de augas negras pero mansas, arrodeados de pedras con formas inquietantes, mandei formar os mariñeiros e dei ordes precisas para que as reparacións comezasen decontado.

A costa era rochosa e abrupta. Desde o barco non se percibía rastro ningún de vida. Pero a illa era grande e quizais o seu interior agochase agasallos vedados aos que non se adentrasen nela. Á media tarde venceume a curiosidade antes ca canseira, mandei arriar

unha chalana e na compaña do doutor Livesey achegueime á illa. A ausencia de praia obrigounos a desembarcar con gran cautela. Xa na terra, apenas nos convertemos en precarios exploradores, sentimos o zoar dun vento estraño. Andamos con dificultade entre as rochas seguindo a costa na procura dalgún camiño cara ao interior.

Aburridos, decepcionados e alterados polo vento, próximos xa á renuncia, atopamos finalmente un corredor natural que nos permi-

tía deixar atrás a costa. Ascendemos pouco a pouco nunha sucesión de pendentes duras e relanzos para alcanzar deseguido unha pequena chaira. Nunha banda sorprendéronnos uns socalcos dispostos cunha orde que parecía desafiar a casualidade. O vento seguía a soar rouco ata facerse insoportable; penetraba na cabeza e parecía tomar posesión das nosas vontades.

E foi entón, ao varrer o horizonte coa ollada na procura dalgunha improbable pegada de vida, cando a vimos. A muller estaba debruzada sobre un leito, levantaba a vista e viña cara a nós. Paralizados pola sorpresa, o doutor Livesey e eu nin sequera nos miramos. Vímola avanzar con abraiante seguridade, e dirixiuse a nós na nosa lingua: – Chámome Susan Barton. Naufraguei nesta illa hai un ano. O home enfermo que está deitado nese alboio chámase Cruso; precedeume vintesete anos no mesmo infortunio. Estoutro home é Venres: vivía con Cruso desde antes da miña chegada. Entenden o que lles estou a dicir?

Asentimos ao tempo que seguimos cos ollos o seu brazo estendido. Vimos detrás de nós un home negro que portaba nas mans dúas peles sanguinosas semellantes ás que a muller levaba, xa curtidas, como roupa. O home negro ollaba para nós coa mesma incredulidade que a nós nos dominaba. Xiramos de novo a cabeza e a muller proseguiu: – Estamos sós; ninguén máis habita esta illa, a illa de Cruso. Lévennos con vostedes. Sálvennos. Sálvennos do vento.

Nunca vin vivos tan semellantes a mortos. O chamado Cruso agonizaba consumido, un atado de ósos posuído pola febre e o delirio. Non durou máis de tres días. O home negro parecía mirar sen ver, vivir noutra morada afastado do seu corpo. Que dicir de Susan Barton? Un aparente xermolo de cordura nunha illa de soidade e desolación. Susan Barton: tomeina por real e paréceme hoxe só un nome, o nome dunha pantasma. * * * Ata aquí chega polo momento o meu relato; inicio agora a proposta, o rogo se é preciso. Asediado pola enfermidade, preparo no meu leito a viaxe á illa sen retorno intentando manter a nitidez do recordo daqueles feitos, daqueles seres e de min mesmo. Tento prolongar a miña vida pronunciando, cada vez con menos forza, os sons que me nomean, e digo “Coetzee”, “capitán John Maxwell Coetzee”, como querendo, en van, que os sons que creo e envío ao mundo acrediten e aseguren a miña existencia. E digo “Susan”, e digo “Cruso”, e digo “Venres”. Son parte de min e sospeito que pertenzo a eles. Viven mentres eu vivo e vivirei mentres eles non morran. Susan, Cruso, Venres, Coetzee: nomes, voces, sons, sopros de aire a naufragar no vento, na nada. Se algún de nós sobrevivise…

Souben de vostede, señor Foe. Non hai en Inglaterra escritor vivo da súa sona. Fama ten de gastador, de intrigante e de embusteiro, mais ningúen pon en dúbida a súa admirable habelencia como contador de historias. Axúdeme, señor Foe. Eu, a punto de esvaecer, só quero memoria e pervivencia; deixo para vostede o éxito, a gloria, o diñeiro. Ofrézolle a auténtica e terrible historia duns náufragos que coñecín hai máis de trinta anos nunha illa desolada, e pídolle que coa súa arte a inmortalice. Sei o prezo que hei pagar: cambios, deturpacións, mentiras, fantasías. Pero sei tamén que é prezo inevitable, que a invención procrea a arte e que non lle podo esixir que renuncie ao que lle dá sentido ao seu oficio.

Sei que vai mentir, señor Foe. E acepto, estou disposto.

Pero sálvenos. Sálvenos do vento.

FRANCISCO ALBERTUZ CARNEIRO Día das Letras Galegas 2017

ARTE Velázquez, Matisse, Leonardo, Miró, Mondrian, Sorolla...

Pequenos homenaxes a estes autores a ás súas obras a través dos ollos dos alumnos e alumnas de 1º de ESO mediante o uso da técnica “collage”

A túa dor

A aula estaba en completo silencio, un silencio incómodo e exasperante que contribuía a acrecentar a súa inquedanza. Todos agardaban a que Xián dese comezo a súa declamación, mais el non era quen de controlar ese tremor que percorría o seu corpo e que lle impedía verbalizar unha soa palabra. Podía sentir como o latexo do seu corazón perdía o seu monótono compás.

- Xián! Cando queiras podes comezar. Veña que só quedan cinco minutos para rematar a clase- dixo a mestra.

- Si, si! Agora mesmo, profe!

Inspirou profundamente e, dirixindo a súa mirada cara o infinito, comezou:

Agora estou canso, moi canso.

Tan canso como nunca antes.

Incluso síntome canso de esperar, de pensar, de lembrar.

Canso de vivir.

Só preciso de alguén que diga que cre en min.

No meu desastre.

E me sorría.

E sen querer, volva a arranxar (dun modo ou doutro) algo, que xacía roto no meu interior e que me deixara baleiro.

Baleiro como un Yin sen Yang, como un libro sen final.

Como un inverno sen ti.

Durante uns breves pero eternos segundos, a aula continuou en silencio. Os alí presentes quedaron atrapados baixo o embruxo da atmosfera que a voz rotunda de Xián acababa de crear.

Xa está, xa o fixen- pensou, cando os fortísimos aplausos dos seus compañeiros, sacárono dos seus pensamentos.

- Moi ben! Moi, pero que moi ben, Xián!- díxolle a mestra antes de que soara o timbre do remate do día.

Coma de costume, produciuse unha gran revolta na aula e todos comezaron a saír rapidamente; todos, menos Lucía, quen sabía que detrás da actitude fría e distante de Xián, ocultábase unha gran dor. Nin a propia mestra foi capaz de interpretar correctamente a súa mensaxe. Non se trataba do lamento amoroso do típico alumno adolescente fachendoso, senón do lamento desgarrado de quen acaba de perder a persoa máis importante da súa vida.

- Sei que como te sentes, Xián. Se queres falar...- dixo Lucía co fío de voz que logrou emitir.

- Que vas saber ti? Eh? Que sabedes todos? É moi sinxelo dicilo, pero...- espetoulle Xián sen pensalo dúas veces.

- Podes ter razón. Eu non coñezo a túa dor. Pero, xa coñezo ese monstro do que moitos falan pero que moi poucos se atreven a pronunciar o seu nome. Eu tamén me esperto na metade da noite sentindo unha gran presión no peito e choro, choro e choro ata quedar rendida entre as

miñas propias bágoas...

- Perdoa Lucía! Eu non quixen...

- Non te preocupes Xián. Eu só quero que saibas que comprendo o teu desastre e que son moitos os que cren e confían en ti. Ninguén vai ocupar nunca ese baleiro, pero non cres que é mellor recubrilo cos vosos recordos?

Xián recordou, nese intre, o sorriso da súa nai.

- Grazas Lucía, quéresme axudar a escribir este final?

Patricia Fernandes

Saúde Dende o Departamento de Educación Física queremos que coñezades algunhas das nosas conductas cotiás que repercuten negativamente na nosa benquerida columna vertebral.

Deste xeito os alumnos de 4º da ESO, Ainhoa Asensio e Aitor Álvarez presentan, nesta galería de imaxes unha pequena mostra posturais saludables ou perxudiciais para que tomedes conciencia dos mesmos e poidades aplicalos nas vosas propias costas.

1. como sentarse en clase

2. como traballar co computador

3. como sentarse nunha cadeira

4. como levantar peso

Con este artigo, iniciamos unha nova sección en Brétema na que imos falar de habitos saudables que nos poden axudar a manter sans o corpo e a mente .

Agardamos que con estas imaxes sobre hábitos posturais teñades un pouco máis de rcoidado coa vosa espalda.

Aitor Álvarez Casado 4ºB Ainhoa Asensio Lorenzo 4ºB

CALIGRAMAS A ARTE DE ESCRIBIR DEBUXANDO

O 23 de abril celebrouse o día do libro.

O equipo responsable da biblioteca levou a cabo unha gran liberación de libros: Na cafetería do centro colocáronse nas mesas, estanterías e bancos libros que podía coller quen quixese, para levalos para casa ou regalalos. A premisa era: non devolvelos. Se despois de leelos decidiran conservalos, para eles. E, se non, poderían liberalos onde eles quixesen ou regalarllos a alguén.

Ao mesmo tempo realizáronse tamén actividades de creación de minilibros, nas que participaron activamente profes e alumnos

GUÍA DE COMPORTAMIENTO PARA UN

ADOLESCENTE DEL SIGLO XXI Este año los alumnos de 3º ESO han intentado modernizar y adaptar, a través de la técnica de la imitatio, uno de los grandes clásicos de la literatura castellana: El conde Lucanor de Don Juan Manuel. Como el propio Don Juan Manuel, nuestros incipientes escritores han pretendido, a través de sus exempla, crear una guía de comportamiento y conducta para cualquier joven del siglo XXI, pues bien es sabido que muchos son los peligros que los acechan. He aquí unos ejemplos:

“Los peligros de internet” Hace un tiempo Izan estaba hablando con Nico y le contó esto: -¡Tío, no te vas a creer lo que me encontré ayer navegando por internet! Un sitio en el que explican un método para tener un cuerpo de diez en una semana. Sólo con introducir mi número de teléfono ya puedo entrar en la página y ponerme a seguir el plan de ejercicios. Ya verás, ¡voy a estar petadísimo!

-Izan, no sé dónde encontraste eso, pero yo tendría cuidado con las cosas que te prometen por la web. De hecho, a un amigo mío lo timaron por internet.

Izan le pidió a Nico que le contara lo sucedido a su amigo.

-A ver, lo que le pasó a mi amigo fue que encontró un anuncio en internet que le decía que podía ganar 300.000 € solo aceptando unas condiciones e introduciendo su móvil en la página web. Todo parecía muy convincente, pues la página que le prometía que le caería dinero del cielo tenía varios vídeos de gente explicando lo maravilloso que era todo.

Al final la página consiguió todo lo contrario, los términos que él había aceptado eran una suscripción a una empresa de estafadores y el número de teléfono se lo pedían para sacarle el dinero por ahí. Acabó perdiendo 300 € antes de darse cuenta.

Izan, ten cuidado con lo que encuentras en internet que no todo es como parece. Internet es como el mundo en general, todo lo que parece ser mucho más sencillo de lo normal suele ser mentira.

A Izan le convenció lo que Nico le había relatado y ahora se fija en si lo que encuentra por internet es de fiar o no. Se puede decir que: De internet no creas lo que muy fácil veas Carlos Alonso Ferreira (3º ESO A)

“Buscando su camino...”

Un sábado por la noche, se encontraba Nico tomando un refresco en el bar de la plaza, cuando ve entrar a Izan. Al ver a Nico se dirige

hacia él entusiasmado para saludarlo, puesto que hacía mucho que no se veían.

- ¡Nico! ¡Cuánto tiempo!

- ¡Hola chaval! ¿Cómo te va?

- ¡Bien! Claro que la respuesta cambiaría, si les preguntases a mis padres.

- ¿Y eso?

- Pues nada. Que no dejan de darme la lata: que si eres un vago, que si estudia, que nunca serás nada… Pero chico, yo creo que hay que divertirse un poco, ¿no? No sé cómo tú puedes con todo, porque supongo que en la universidad seguirás con tus buenas notas y sin abandonar el deporte. En fin, yo ahora estoy en la edad de divertirme, que es lo que toca; luego ya estudiaré.

- No sé qué decirte Izan. Pienso que es cuestión de organizarse. De todos modos, cada uno es como es. Te voy contar algo que me acabas de recordar: Después de la guerra, un primo lejano de mi padre tuvo que emigrar y fue a parar a Canadá. Tuvo suerte y le fue bien en los negocios. Se casó y tuvo tres hijos. Los dos mayores fueron a la universidad: uno es un prestigioso médico y el otro acabó siendo abogado. El problema estaba en el hijo pequeño. No le gustaba estudiar, aunque era muy inteligente. Los padres se esforzaron mucho con él: que si el mejor colegio, que si las mejores clases particulares… pero no había manera. Era vago y no le atraían nada los libros.

Sus padres tenían un chalet en una zona boscosa, con muchos abetos, al lado de un lago. Iban allí muchos fines de semana y él se metía por el bosque con un hacha y poco más y construía cabañas y jaulas para pájaros. Disfrutaba haciendo eso. Una vez fue su padre con él y cuando vio sus obras se dio cuenta de que su hijo valía para eso. Lo hacía realmente bien. Padre e hijo hicieron un pacto: el hijo acababa los estudios y el padre le ayudaría a montar un taller de carpintería. Así fue. Con el tiempo el hijo acabó siendo el dueño de una de las mayores fábricas de muebles de Canadá, exportando, incluso, a varios países.

De esa forma él encontró su camino. No sé si te puede servir lo que te acabo de relatar, pero piensa en ello.

- ¡Gracias Nico! Creo que sí, pensaré en ello.

Izan se dio cuenta de que tenía que cambiar para llegar a ser alguien en la vida. Lo importante es hacer bien tu trabajo. No hace falta ser médico, abogado o ingeniero; puedes y debes ser aquello que quieras ser. Lo único importante es hacerlo bien.

Sergio Rivera Pousa (3º ESO B)

“Ni poco, ni mucho” Una mañana en clase, hablaba Izan con Nico de esta manera: -Nico, bien sé que carezco de inteligencia y que mi ineptitud e irresponsabilidad rozan las estrellas de tal modo que las podría arrancar del cielo pulcramente y sin esmero; mas a veces me ocurre que siento gran necesidad de conocimiento y creo que me podría morir si no lo consigo. Nico, te ruego que me aconsejes por qué necesito saberlo y conocerlo todo; pero mi pereza y dejadez sobrepasan todos los límites del cielo, hasta planetas desconocidos y desiertos.

-Izan, amigo –dijo Nico- no deberías desear abarcar un abanico tan grande de conocimiento, nadie, ni el más célebre de los sabios, sería capaz de tanto sin acabar por volverse loco. Además, tampoco deberías esperar tan poco de ti mismo y tenerte en tan poca estima porque a lo mejor te sorprendes gratamente de todo lo que puedes lograr si te esmeras y lo intentas con gran pasión e ilusión –dijo sabiamente-; pero para tu consuelo convendría que conocieras lo que a mí me sucedió.

Izan le suplicó con vehemencia que le contara el suceso. Y Nico así lo hizo: -Izan, yo también era igual que tú en lo referente a los estudios: un perezoso irremediable que no tenía ningún interés por estudiar y no se me daba bien nada: ni los estudios, ni el deporte, ni siquiera mi vida social. Pero cuando llegué a la universidad me di cuenta de que no podía seguir así y comencé a encerrarme en mi habitación para estudiar. Abarqué tantas cosas a la vez que terminé teniendo una crisis nerviosa. Mis padres estaban muy preocupados por mi salud e intentaron ayudarme, pero yo no se lo permití y seguí encerrado en mi habitación con mis libros. Estaba tan absorto que ni siquiera me alimentaba y ya había perdido los pocos amigos que me quedaban.

Por la noche alcanzaba a oír los gritos de mis padres discutiendo sobre si debían tirar la puerta abajo o esperar a que me diera cuenta de que lo que estaba haciendo era una estupidez y una locura. Pero no me di cuenta hasta que fue demasiado tarde. Sufría graves síntomas de inanición y ya no era capaz de caminar bien porque había estado mucho tiempo sentado. Tenía unas ojeras gigantescas y había empezado a tener episodios de migrañas, que cada vez se reproducían con más fuerza y frecuencia. De nada me servía estudiar tanto porque al llegar el día del examen me adormecía sobre mi pupitre y no era capaz de responder ni a una mísera y sencilla pregunta. Pero un día, sentado en mi habitación, me desmayé. Mis padres, al oír el estruendo que provocó mi caída, fueron corriendo muy preocupados hacia mi habitación. En un primer momento, como no les contestaba, pensaron que no estaba dentro. Pero cuando hicieron presión en la manilla de la puerta y vieron que esta no cedía se asustaron y decidieron echar la puerta abajo. Cando ya lo habían conseguido, me vie-

ron tirado en el suelo al lado de la silla, inconsciente y de un color tan pálido que ellos también palidecieron al pensar que había muerto.

Allí estaba inerte en ese frío suelo, que se había llenado de polvo por la falta de limpieza y estaba cubierto por capas y capas de jirones de tela desaliñados, que anteriormente se podían denominar ropa, pero que ahora, después de tanto tiempo allí tirados y sin lavar, eran solo viejos jirones inservibles. Sin demora, mis padres me llevaron al hospital. Allí me revisaron escrupulosamente, recopilando todos los datos necesarios, para comprobar que no había contraído ninguna enfermedad grave. Cuando estuvieron seguros al cien por cien de que además de las migrañas y mi reciente escualidez no tenía nada grave que no pudiera superar con un poco de descanso y alimentándome como es debido, me dieron una charla muy juiciosa, mientras mi madre me atusaba el pelo con gran parsimonia pero con vacilación, recuperándose aún del mal trago que le había hecho pasar. Yo, turbado por todo lo que había hecho pasar a mis padres y por todo lo que me había hecho a mí mismo, recapacité y me propuse con gran nitidez enmendarlo todo. En primer lugar dejé de eludir a todos mis amigos y empecé a salir con ellos otra vez. También hice nuevos amigos que me cambiaron la vida dándole un nuevo sentido, como tú. En segundo lugar, me puse a hacer deporte para distraerme un poco de la vida académica y divertirme un poco más. En tercer lugar, logré estudiar lo justo, sin pasarme, pero para una buena nota.

Así pues, Izan, debes saber y recordar que es bueno estudiar y aprender, pero no se aprende bien estando toda la vida encerrado estudiando, porque fuera pasan muchas cosas que debes vivir por ti mismo y no a través de los libros. Ten la certeza de que la clave está en saber compaginar en armonía: los estudios, las actividades extraescolares y la vida social y privada.

A Izan le gustó mucho lo que le había confesado Nico, y se consoló y animó, con gran gratitud hacia su amigo Nico. Al final, haciendo caso al consejo que le había dado su amigo, Izan logró estabilizar su vida compaginándolo todo a la perfección y consiguió salir del mal momento en el que se encontraba.

Y entendiendo doña Nerea que el ejemplo era muy bueno, lo mandó poner en este libro e hizo unos versos que dicen así: El saber es el más valioso don, pero también un peligroso cordón.

NEREA GOBERNA GARRIDO (3º ESO D)

Exposición “obxectos da Memoria” Projet Eramus #Mémoire(s)

A ECONOMÍA É UN XOGO

1/1/1/1/1/1/1/1/1///1/1//////1/1/1/1/1/1/1/1/1/1/1/1/1/1/

#"#"#"#"#"#"#"#"""""""#"#"#"#"#"#"#"#"#"

LAIOERMNTRESMIDPZANVNEIEO/

GEICNISUAMORDMAOE"

USA TODAS LAS LETRAS-

1/

UN CONCEPTO ECONÓMICO CON 4 IMÁGENES

LEOMUSNLMCIVUONEDOC,

3"

Descúbrelo!!!

.,.,.,.,.,.,.,.,.,,,.,.,.,,,,,,.,.,.,.,.,.,.,

!"!"!"!"!"!"!"!"!"!"!"!""""""!"!"!"!"!"!"!"

P"R"E"B"OIRCEAR"N"XN"T"E"AT"U"

2"

4,

GUÍA E CONSELLOS PARA VIVIR UNHA EXPERIENCIA CO INTERRAIL. Un grupo de amigos que acaban de finalizar segundo de bacharelato e selectividade cunhas notas exemplares, deciden emprender unha aventura EN TREN de 10 días por Europa cun orzamento de 800 euros, para iso, comprarán un pase de interrail.

Que é un pase de interrail? Un pase de interrail é un billete de tren individual a prezo reducido que che permite viaxar en case todos os trens por Europa ou un determinado país durante o tempo que desexes.

Que pase me convén? Antes de comprar o pase de Interrail deberías ter clara a ruta e os países por onde vas viaxar. Isto é moi importante pois o prezo do pase é o mesmo, viaxes en por os países nórdicos ou polos Balcáns.

Que é o que hai que ter en conta?

En primeiro lugar bota contas e calcula se che será rendible comprar este pase. Nalgunhas zonas os trens non son demasiado caros e é posible que comprar os billetes un a un sexa máis barato que o prezo do pase.

Obviamente, ten en conta a duración da túa viaxe.

Pensa se o uso vai ser continuado durante a túa viaxe ou só esporádico. Se vas visitar só certos lugares quizais che conveña facerte cun pase flexi pass, do tipo “X días nun período de tempo”.

Neste sentido, pensa na posibilidade de combinar transportes e aforrar algo de diñeiro elixindo un pase inferior, por exemplo comprando o pase de 5 días entre 10 días, en vez do continuo, se hai traslados curtos entre dúas cidades que podes facer en bus ou outros medios de transporte.

Como comprar o pase Interrail? É moi simple, o pedido debe facerse online cunha antelación máxima de 3 meses, elixindo o pase que che interesa (a páxina web para comprar o billete é: http://www.interrail.eu/es/pases-interrail). Debes poñer os teus datos persoais e encher a data de inicio do pase. Se te equivocaches con algún dato, ou queres cambiar a data ou o nome dalgún viaxeiro, poderás solicitar o reembolso do 100% do pase

sen usar, menos unha tarifa de 15 euros e realizar un novo pedido. Os envíos realízanse a toda Europa e son gratuítos.

Que inclúe o paquete? Os pedidos inclúen, ademas do teu pase Interrail, unha guía de como usalo e un mapa ferroviario moi útil, con todas as liñas e rutas. Todo isto gratis e no idioma que elixas.

Acordaron realizar a viaxe cun Interrail Global Pass, o programa co cal podes transportarte en calquera tren de case todos os países do continente, excepto Estonia, Letonia, Lituania, Albania, Kósovo, Bielorrusia, Ucraína, Moldavia e Rusia. Tamén hai outros beneficios co pase, como descontos en buses, ferrys, no aloxamento e mesmo en atraccións turísticas. Ao ter menos de 25 anos, a tarifa sairalles máis barata que ao ser un adulto menor de 60 anos. A isto súmaselle o feito de escoller a opción de viaxar en trens que non sexan de primeira clase. Finalmente, o prezo do Interrrail Global Pass foi 206 euros/persoa.

Os adolescentes optan por comezar a súa aventura o 30 de xuño, día no cal o seu billete se activa e deberán partir dun país que non sexa o residente cara a onde queiran que sexa a súa primeira parada. Os estudantes decidiron emprender o traxecto co diñeiro restante, 594 euros, por tanto deberán administralo ben. Para acceder ao tren non fará falta máis nada que ensinar o billete ao revisor, ou en ocasións, se se trata de trens internacionais e de alta velocidade, deberedes facer unha reserva nunha billetería da estación na cal haberá que pagar uns 6 euros (na zona do balcanes, por exemplo); desta forma tamén habería dereito a unha liteira nun tren nocturno.

Regra das 7 p.m: É importante coñecer esta regra para os pases que limitan os días de viaxe. Significa que só se usa un día de viaxe se o tren nocturno se colle despois das 7 p.m. e chega á súa última parada pasadas as 4 a.m., mesmo se te baixas antes desa hora. Desta forma, estarás a viaxar dous días consecutivos pero só contará un: o segundo.

Esta regra non é válida para o primeiro día de viaxe, pois o pase é válido desde as 00:01 do primeiro día de viaxe. Por exemplo se o pase é do 1 ao 10 de agosto, non poderás empezar a viaxe o 31 de xullo nun tren que salga despois das 7 p.m.

O billete indica principalmente o nome e DNI do usuario, país de residencia, data de validez e tipo de pase. Ademais, leva anexo unha folla para cubrir os datos persoais, tipo de tícket e os datos da viaxe, que non é obrigatorio, pero todo o mundo lévao cuberto e algúns revisores mírano. No último punto, o de datos da viaxe, hai que cubrir a data e hora de saída, localidade de orixe e destino do tren; algúns revisores márcano cunha máquina.

Con respecto ás fronteiras; nos países que estean dentro do tratado de Schengen non hai que facer nada, tan só levar o DNI, que hai que levar sempre enrriba. Para o resto dos países, é obrigatorio levar pasaporte.

A equipaxe debe ser o máis mínimo e indispensable, xa que hai que cargar co durante toda a viaxe; -Pouca roupa (un par de pantalóns, unhas camisetas, roupa interior, unha chaqueta e un chubasquero de emerxencia plegable) -Dous pares de zapatos (no verán cuns tenis e unhas chanclas é suficiente) -A documentación (eu lévoa nunha riñonera impermeable debaixo da roupa), -Unha gorra, -Lentes de sol -Unha toalla, -Un móbil -Un kit de aseo (pasta e cepillo de dentes, desodorizante, xabón, un bote de crema solar?)

-Un saco de durmir por se se dorme en albergues ou no tren.

-Unha mochila para gardar cousas que se utilicen constantemente, como unha carteira.

Onde durmir? Loxicamente onde imos durmir dependerá do noso orzamento. Se nolo podemos permitir, unha opción é buscar hoteis ben de prezo. Para iso, é aconsellable buscar antes na internet (e mesmo reservar en tempada alta) un preto da estación para non cargar moito coas mochilas. O seguinte chanzo en prezo son os hostais ou albergues, bastante económicos pero tamén ruidosos e habitualmente prodúcense roubos nalgúns deles. Ir de cámping é outra alternativa, pero non son moito máis baratos que os anteriores e hai que cargar toda a viaxe co material de acampada. Outra opción, a máis económica con diferenza e bastante utilizada por moitos usuarios do Interrail con pouco orzamento, é a de subirse a trens nocturnos e durmir no tren.

Onde comer? Este factor tamén dependerá moito do noso orzamento. A opción de luxo e por suposto a mellor sería a de probar en restaurantes a gastronomía local, pero como non é posible para todos, haberá moitos días de xantar bocadillo e comer comida rápida. Outra alternativa é a de buscar apartamentos ou albergues con dereito a cociña para aforrar.

TREN DE LUXEMBURGO A MUNICH POR DENTRO

TREN NOCTURNO

Aproximadamente, canto diñeiro se gasta na viaxe? O diñeiro investido na viaxe dependerá, obviamente, dos gastos “innecesarios” que se fagan; é dicir, unha persoa que come todos os días en restaurantes comida típica do país no que está a residir non será igual que outra persoa que se fai todos os días a súa comida nun albergue. Segundo experiencias e datos, téndoo todo incluído (durmir todos os días en hoteis cun prezo alcanzable, frecuentar restaurantes de cando en vez, tomar algo nun bar, visitas guiadas, reservas de trens?) a viaxe pódese facer por menos 2500 euros/persoa. En condicións non tan favorables é posible realizalo por 1000 euros/persoa. É aconsellable saber idiomas? Saber idiomas é unha axuda para moverse no estranxeiro; para coñecer xente, pedir para comer, etc, aínda que non falar moi ben outra lingua non é algo tan preocupante xa que a maioría dos turistas e das persoas que traballan en hoteis, restaurantes da cidade xa están afeitos tratar con turistas que non saben o idioma. Aparte disto, a mellor forma de aprender novos idiomas é viaxar e escoitar a xente nativa.

Que lugares son os máis recomendables para ver? Segundo as experiencias da xente, os lugares máis bonitos e os cales se recomendan visitar son: París, Roma, Florencia, Venecia, Budapest, Praga, Cracovia, Berlín, Bruxelas, Bruxas, Amsterdam, Estocolmo, Milán, Gante, Dresde, Bratislava, Varsovia Ljubljana, Zagreb, Saraievo e Mostar. Con todo, Reino Unido e Irlanda non se recomendan xa que o pase para cruzar o mar ten un prezo moi elevado, é preferible comprar un InteRail para ver unicamente ese país, que custa 43 euros/persoa para os menores de 25 anos.

Máis consellos e outras experiencias: https://www.youtube.com/watch?v=tTxhdQy4RDk https://www.youtube.com/watch?v=At0_7VZV1rU https://www.youtube.com/watch?v=95_zHsECNf4

DANIEL ALMEIDA ALVAREZ- 1º BAC A

Competiciรณn de robรณtica 2017

Este é un texto de Finn.

Finn estivo con nós o curso pasado, e propuxémoslle que nos contara como foi ese ano na súa vida, en Tomiño e no noso IES. Hai que dicir que cando chegou, apenas tiña idea de castelán, e moito menos de galego. Nos primeiros días non era raro velo polos corredores, algo despistado, tentando situarse e tentando entender o que lle dicían os profes e os compañeiros e compañeiras do IES, respondendo sempre cun sorriso.

Pouco a poou foi facéndose co sitio, abríndose a unha realidade moi distinta da que coñecía.

Quixemos manter o seu escrito tal cual, coa súa particular maneira de expresarse e facerse entender. É probable que o ano que ben siga o seu camiño na vida, pero non nos cabe dúbida que sempre lembrará este ano no que foi galego.

Cómo estoy en España Hola, Me llamo Finn y tengo 15 años. Soy de Alemania, pero vivo desde hace 9 meses en Galicia de intercambio para conocer la cultura española y aprender una nueva lengua. Me adapté muy rápido y no tardó mucho que encontraba amigos. Los españoles son muy abiertos y te intentan a ayudar cuando tienes un problema.

El colegio es muy diferente que en Alemania. Empieza a las 9 de la mañana y acaba a las 2 y media de la tarde. En verde ir en bici, todo el mundo va en autobús o andando. Después de los primeros 3 horas hay un recreo que tarda media hora y después otras 3 horas de clase. El lunes por la tarde tenemos 2 horas más pero antes un recreo largo, donde te da tiempo para ir a casa y para comer. Las clases son muy diferentes. La mayoría de la clase el profe habla sobre las páginasdel libro y los alumnos preguntan dudas y escriben lo que hay que estudiar. Por eso al principio es muy difícil seguir la clase y escuchar el profe en una lengua que casi no entiendes, además eso cansa mucho. Hay queañadir que muchas clases son en gallego, donde al principio no entiendes nada. Pero en total me gusta aprender una lengua más, porque al final se entiende a más personas en el mundo, aúnque es más difícil aprender dos lenguas a la vez. El colegio es muy bien equipado hay un ordenador y una pizarra digital en cada aula. Además tenemos clase de informática que en el día de hoyen muy importante. Yo tengo en verde de clases de gallego dos clases extra de castellano para aprender mejor la lengua. Eso me ayuda mucho. La relación entre los alumnos y los profes también es muy diferente que en Alemania. En los horarios pone el nombre del profe en verde del apellido y en clase todo el mundo llama ‘profe’ al profesor.

56

Encontrar amigos no tardaba mucho, antes del primer día de clase iba al fútbol. Así ya conocí a algunas personas que me cogieron con ellos en el recreo para hablary jugar al fútbol. Creo que se encuentra amigos más rápido, si se practica un deporte o está en otro grupo, donde se hace algo juntos con otros. Encontrar amigos en mi curso tardaba un poco más, pero al final son los mejores amigos que los del fútbol.

Dentro delos últimos 9 meses la lengua se mejoraba muchísimo. Aúnque ya estudié español 4 años en el colegio, al inicio no entendí casi nada porque en el colegio en Alemania se habla mucho mas lento que en España. Además era muy difícil porque casi nadie habla inglés pero poco a poco etendía más y ahora entiendo casi todo y hablo casi perfectamente español. Sin embargo es muy difícil hablar con lo menos posible de acento alemán. Lo más difícil es el ‘r’ que se pruncia muy diferente que en el alemán. Mis amigos entre sí a vecez hablan gallego, pero conmigo siempre castellano. Creo que lo más importante para hablar una nueva lengua es hablar tanto que sea posible con amigos,la familia o profesores. Aparte eso te ayuda a integrar y conocer a más gente.

Un año en España es una gran posibilidad no solo a aprender una nueva lengua, sino también para conocer una nueva cultura, nueva gente y una otra mentalidad que en muchos otros partes del mundo.

FINN

Un poema de Juan Bonilla e catro recreacións sobre o mesmo motivo por parte dos alumnos de Literatura Universal de 1º Bach. do curso 2016/2017

En todas partes En los prospectos de las medicinas ―la luz intestinal, el suelo pélvico, el gran simpático― en la carta de postres de un restaurante chic, en dos o tres renglones de la crónica del partido de ayer, y en un eslogan de unas aerolíneas o de un refresco ―DESTAPA LA FELICIDAD, CADA VEINTE SEGUNDOS, AEROLÍNEAS ARGENTINAS― y en algo que le dice una muchacha a otra mientras aguardan en la cola del supermercado, ―me siento más vacía que el azucarero en casa de un diabético― encuentras poesía.

Encuentras poesía en todas partes.

El mundo es una plantación de versos.

En expresiones hechas ―hacer tiempo, ganarse la vida―.

En la pintada que sobre una tapia nos exige: Dejad el pesimismo para tiempos mejores.

En todo lo que nos transforma en criaturas sinestésicas ―esos colores que huelen a limpio, las melodías que nos saben a fruta de la infancia, esos melocotones en cuyo sabor oímos las voces ya apagadas de los padres―

y en la ficción de los deseos ―tantos cuerpos que pasan sin que siquiera puedas darles nombre―.

Ahí está siempre, radiante y misteriosa, en la grada en la que gritamos gol junto a cientos de desconocidos y en lo hondo de la noche cuando nadie puede ayudarnos y las horas llevan grilletes en los tobillos.

Juan Bonilla, Cháchara, 2010.

En todas partes Encuentro poesía en ti, en tus ojos verde esmeralda, en tus labios color carmín y en tu pelo azabache.

Encuentro poesía en nuestro amor, porque está en llamas, y también en tu locura, porque a veces pienso que te falta un tornillo.

Cuando en inverno repites mil veces que hace un frío que pela o en verano, cuando vamos a a playa y el agua está congelada.

Cuando un día te mueres de frío, y al otro de calor, o de sueño, quién sabe.

Poesía cuando quedamos y la horas se pasan volando, o cuando cocino y tú dices que huele que alimenta; en los momentos en los que te saltas un trozo de la peli, cuando dices que te tienes que poner las pilas o cuando, en los días de resaca, estás hecha polvo.

Yo encuentro Poesía.

Poesía cuando estás en las nubes,

cuando se te va la cabeza o cuando pierdes el hilo (de la conversación).

Cuando toco la guitarra y se te pone la piel de gallina, y cuando te despiertas con el Alba, cada mañana.

Ahí estás siempre, POESÍA. Alba Quinteiro Pérez

En todas partes Encuentro poesía en todos lados, entre hojas de revista o agarrado de tu mano.

La rima más fina está en la etiqueta de tu vestido cosida con hilos de verso, algodón y lino, y aunque no la queramos ver, la lírica nos rodea pues está en anuncios de la tele y estrellas como Casiopea.

Escondida entre prosa con la factura de la ropa a veces se deja ver, como en la ópera.

Poesía es la letra de ese anuncio o lo que mi corazón llora cuando a ti renuncio.

En el libro de texto, en una servilleta o propaganda electoral.

Poesía es lo que te sale cuando intentas amar.

Julián J. Rodríguez Santoke

En todo nuestro alrededor encontramos poesía.

En las notas musicales de la quinta sinfonía de Beethoven.

En los muros de lugares ahora abandonados donde jóvenes expresan sus ideales.

En las luces de las ciudades que iluminan la vida de tantos transeúntes.

En las cartas de amor de viejos amantes.

En todas partes

Y hasta en las paredes de estaciones donde amigos se despiden.

La poesía nos rodea y suena en nuestra mente.

Todo es poesía, siempre nos acompaña, nunca nos abandona siempre presente.

Adrián Ruiz Otero

En todas partes ¿Dónde está la poesía en este mundo de cemento?

No puede ser que el amor, la pasión, todo hayamos olvidado. ¿Es que escondemos las rimas bajo kilos de pavimento? ¿Hay sitio para la poesía en nuestro mundo robotizado?

Todo esto se pregunta el poeta, apoyado solo en la barra Nota su alma encogerse, qué momento tan amargo Deja el vaso en la mesa, inspira y alza la mirada Hace acopio de fuerzas, suspira y apura el último trago.

No, la poesía está en todas partes Dice y mira a su alrededor En las batallas de aquel viejo Llenas de melancolía y dolor.

Está en los que cantan borrachos Y en su inminente dolor de cabeza.

Está en los sonrientes muchachos Y en la espuma de la cerveza.

Está en los enamorados Y en los que no lo están, está.

Está en los besos robados Y en el ritmo de cada respirar.

Se levanta de la barra el poeta Y le sonríe al tabernero.

Y en esa sonrisa sincera Entre dientes y esperanza, puede verse la poesía.

Diego Alén Jorge

PROXECTO DE INVESTIGACIÓN DA OBTENCIÓN DO PLÁSTICO A PARTIR DA CASEÍNA DO LEITE 1.- OBXECTIVO O obxectivo deste proxecto é obter plástico a partir da caseína do leite.

2.- PLAN DE TRABALLO E COÑECEMENTOS PREVIOS 2.1.- O primeiro paso é buscar os conceptos que non coñecemos, son os seguintes:

Caseína: Proteína do leite dos mamíferos que contén gran cantidade de fosfato (sal formado por combinación do ácido fosfórico cunha base) e que se emprega na industria do papel, de peles, de pintura, en medicina e en alimentación.

Materia graxa: É o ingrediente enriquecedor máis importante da masa, pois lubrica, suaviza e fai máis apetitoso o produto. As materias graxas poden ser elaboradas a partir de aceites hidrogenados animais ou vegetales, ou partir de graxas animais como manteca de porco ou graxa de vacuno.

2.2.- Obtención da materia graxa e da caseína do leite mediante experencias de laboratorio.

2.1 Como se comproba a materia graxa?: botamos nos tubos de ensaio, nun leite de cabra e no outro leite enteiro e botámoslle unha pinga de colorante sudán III e axitamos. O leite de cabra se tiñó máis. É dicir o leite de cabra ten máis cantidade de materia graxa.

2.2 Obtención de plástico a partir da caseina: quéntase un vaso de leite nun recipiente, sen que ferva e engádese un cuarto de vaso de vinagre.

A mestura sepárase formando un espeso material branco: plástico, e unha solución máis acuosa. Filtrámolo a través dun pano e logo lavámolo en auga fría e o escurrimos para facer unha bóla de plástico.A continuación botámolo nuns moldes e eliximos a súa forma. Deixámolo repousar uns cantos días e coa calor todo secouse e endurecido, posteriormente poderase sacar.

Comparar ealizando unha táboa os resultados obtidos: O primeiro dia utilizamos dous tipos de leites e coas cantidades expresadas abaixo.

LEITE DE CABRA LEITE DE CARTÓN ENTEIRA

(50mL de leite e 12.5mL vinagre) (50mL de leite e 12.5mL vinagre)

1.3 g plástico 1.6 g plástico O segundo día utilizamos só leite de cartón enteira.

Tipos de formas e presentación dos resultados: unha vez que o material estivo seco e endurecido pintámolo. os resultados poden observarse na imaxe.

3.- CONCLUSIÓNS Chegamos á conclusión de que co leite pódese obter un tipo de plástico natural, pero en pequena escala.

Este proxecto foi realizado polos alumnos de 4ºISO C na materia de Ciencias Aplicadas á Actividade Profesional.

4.- BIBLIOGRAFÍA: -https://é.wikipedia.org -triplenlace.com -https://é.slideshare.net -https://quesosypan.wordpress.com/2011/08/22/los-componentes-de-la-leche-la-materia-grasa/

V I A XE A BARCE LONA D e s d e p e q u e n o s e mp r e q u i x e n v i a x a r. N o n h a b í a u n d i a e n q u e n o n p r ot e s t a s e a os me u s p ai s q u e q u e rí a i r a D i s ney L a n d . D es p oi s c os a n os l le s i b a p ed i n d o o u t r os s i t i os p er o a o fi n a l q u ed ab a n o de s e mp r e , n u n c a v i a x a b a m os .

A ta q u e p o r fi n, c h eg u ei a 4º d a E S O, e n a d a m a i s e m p ez ar a o c u r s o x a q u erí a s ab er p o l o v i a xe q u e s e f ai t o d os os a n os . A s í p as a r on o s m e s e s v e n d e n d o r o s q u i l l as a t a q u e p o r f i n c h e g o u o d i a d e m a r c h a r. Te ñ o q u e d i c i r q u e p a r e c í a q u e l le f a c í a ma i s i l u s i ó n a mi ñ a n a i q u e a mi n i r p o r q u e m e di a ho ra an tes d a s aí d a do a u t o b ú s x a es tab a m os n o i n s t i t u t o. C an d o s aí m os d e G a li z a n o n m o es ta b a c re n d o, p o r fi n h a b í a c r u z ad o u nh a f r on t ei r a q u e n o n f ora a d e P o rt u ga l.

O s p r i m e i r os d í a s d a s e ma n a f or o n t r a n q u i l os a o m e u p a r e c e r, o c a n s a n c i o e s t a b a p re s e n t e p or v a r i a s n o i t e s s e n d u r mi r i n d o d u n h a h a b i t a c i ó n a ou t r a , a t a q u e p o r f i n t o d o s q u e d a b a n d u r mi d os (b u e n o , s e mp r e h a b í a a l g u n h a ou a l gú n p i l l ab an q u e p et ab a n as p or t a s ). O s Brais Urseira Álvarez

ú l t i m o s d í a s , a d i f e r e n z a d os p r i me i r o s f o r on m oi i n t e n s os , ta n t o, q u e a v o l t a d a v i a xe t o d o s d u r mi a m o s , u n mi l a g r e !

Te ñ o q u e d i c i r t a m é n q u e a mi ñ a p e r c e p c i ó n d o t e mp o d u r a n t e a v i a xe e ra n u la , s e e s va e c í a c o m o a r e a e n t r e os d e d os , a s e ma n a p a s a r a v o a n d o.

V iv i r t a n t a s e x p e r i e n c i a s e s e n t i m e n t o s n o vo s n u n c u r t o p e rí od o d e te m p o d éi x a te u n b o r ec o rd o, p er o, o q u e s i s i g o s en t i n d o, e q u e a r a í z d es t e v i a xe a g o r a s i q u e t e ñ o g a n a s d e v i a x a r e v e r m u n d o , s en d u b i d a a l g u nh a.

Brais Urseira Álvarez

GRADUACIÓN 2017 Boas tardes a todos; alcaldesa, profesores, familiares e camaradas. Grazas por estar aquí e compartir con nós a nosa despedida do IES de Tomiño.

Non, IES de Tomiño non, IES Antón Alonso Ríos. Porque sí, porque pillamos un ano cheo de cambios: o novo nome do IES, a LOMCE, papel e xabón por primeira vez nos baños… É verdade, un ano cheo de innovacións! Non dabamos crédito, igual que a idea de comezar un curso sen saber como ía acabar Descoñecíamos se teríamos que facer selectividade, reválida ou as probas de acceso á NASA. A metade de curso, despois de infinitos rumores e medos, resultou que o cambio máis importante foi o seu nome, de PAU a ABAU. Non, non foi o único cambio importante. Tamén modificaron a listaxe de ponderacións, que para facer iso mellor que estivesen quietiños. Si, vai por ti Ministerio de Educación. Porque fas que os alumnos non poidamos corrixir os nosos erros cando aos 15 anos, que o que máis nos preocupaba era que roupa vestir ao día seguinte, tivemos que tomar as decisións que marcarían o resto da nosa vida. E non estou falando de alumnos de latín que queiran cursar medicina. Estou falando de opcións que se contemplaban coa listaxe anterior, opcións que valorábamos ata que, a tres meses de selectividade, si a tres meses de selectividade, alguén decidiu quitar, quitándonos así tamén as ilusións.

Hoxe vémonos aquí, de pé nun escenario ante centos de persoas dando o discurso e representando a todos os nosos compañeiros. Miramos atrás e a verdade e que pensabamos que este momento nunca chegaría. Porque é a despedida dunha historia que comezou fai moitos tempo. Recordemos os primeiros anos no IES cando o mellor da clase era o que máis tonterías dicía e o que mellor notas sacaba acababa sendo reprimido. Agora aprendemos a valorar o esforzo do estudo, pois sabemos que detrás das boas notas hai noites sen durmir, e eses que contaban os chistes non chegaron aquí, bueno, algún sí… sempre hai excepcións, non imos nomear a ninguén.

Pero a maioría de nós xa fai seis anos que nos coñecemos neste mesmo centro. De 1º e 2º da ESO temos poucos recordos; chegamos sendo mochilas con patas, aínda que cabe destacar que éramos máis altos caos que entran actualmente; o que nunca olvidaremos é a Eva del Valle chamándonos piollos, e que non había nada que dera máis medo que o ¡YA DE YA! de Manoli, ou eses manotazos de Luísa na mesa. Por aquel entón mirábamos aos de bacharelato como seres intocables, agora os pequenos empúxannos polos corredores… xa non hai respecto ningún.

En 3º todo cambiou, a física e a química chegou as nosas vidas e algúns, inclúome, chegamos a conclusión de que o máis bonito deste mundo eran as letras. Pero sen dúbida, o que máis nos marcou dese ano foi o intercambio de Francia; para moitos foi a primeira vez que estivemos tan lonxe dos nosos pais tanto tempo, pero coñecer un novo país e convivir con outra familia é algo que sempre recordaremos, como a imaxe de Mar polo centro de París cos brazos levantados e o cuadernillo na man facendo de guía para que ninguén se perdera.

Chegou o último ano da ESO e con el cada un tivo que ir elixindo o seu camiño, e quixéramos ou no, ir pensando que facer no futuro, aínda que algúns non o temos claro nin agora. Sen dúbida ningunha o máis importante e o máis emocionante dese ano foi Barcelona, a viaxe de fin de curso pola que tantas rosquillas vendemos pasou voando e cando nos quixemos dar conta estabamos en Port Aventura no final desa fantástica semana.

Aínda non eramos conscientes de que aí comezaban os cambios máis importantes, pois moitos dos compañeiros abandoaron o instituto e os máis valentes, ou inconscientes, decidimos ir a polo bacharelato. Novos aventureiros sumáronse a esta guerra, como as páxinas de historia, que aumentaron en cantidades industriais ou a materia en física que levou polo camiño da amargura a uns cuantos. Todo fixo que nos acabásemos plantexando se de verdade este era o noso lugar e se estabamos preparados para isto, pero si, estabámolo e agora sabémolo con certeza.

E chegou segundo, en maiúsculas. SEGUNDO. Ese ano no que os profesores non din “bos días”, dinnos “a selectividade está cerca”. Si, chegou ese ano que ten máis mala fama que romper un espello, buscamos como describir este curso pero nin os mellores amigos de todo estudante: o rincón do vago e wikipedia sabían como facelo. Pois ben, agora cremos que con tres palabras basta: ganas de morrer. Non só pola inhumana cantidade de apuntes, senón tamén pola constante e diaria presión.

Pero bueno, sobrevivimos e aquí estamos. E hai algo que temos que destacar sobre todo o demais e é que a pesar de ser o curso máis curto, sufrimos o cambio máis grande. Aínda que en moitos casos non se vexa reflectido en papeis e documentos, creo que podemos afirmar con total seguridade que todos e todas experimentamos un desenvolvemento psicolóxico positivo, non só no académico, senón tamén no noso crecemento como persoas. Pódese dicir que POR FIN maduramos

o que non fixemos nos cinco anos anteriores, ou polo menos iso notamos nós. Xa sexa para conseguir unha boa media ou non, agora valoramos o esforzo, todos aquí sacamos o mellor de nós e intentamos, por todos os medios, sacar o curso en diante.

Foi moito ao que fomos sometidos: a nosa vida social foise a pique, a luz do sol foi substituída pola do flexo e a cafeteira andaba a cen.

Pero a verdadeira proba que demostrará se todo isto valeu a pena témola algúns de nós agora e outros en setembro, e é a famosa selectividade, ABAU. Levamos todo o curso preparándonos para isto, pero aínda así estamos mortos de medo e pensamos que todo vai ir mal, din que non é para tanto pero facemos caso omiso a esa advertencia, sabemos que nos estamos xogando o noso futuro e, coñecendo iso, é difícil estar tranquilo. Aproveitando isto, gustaríanos pedirlle a alcaldesa que por favor seguise coa boa costume de facilitar un autobús para o noso traxecto ás probas, para nós e para as nosas familias sería de gran axuda, moitas grazas.

Como vedes ser estudante de segundo non é sinxelo, e parece mentira pero sempre hai quen se aproveita da nosa situación, como…

-Nescafé -Bonka -Cocacola -Redbull -Fenosa -Tranquilmacín -Valeriana -Ibuprofeno -Kleenex Veña! Que grazas a nós en pouco tempo poderán abrir contas en paraísos fiscais!

Din que a estas idades os factores que máis inflúen na configuración da personalidade son tres: os profesores, a familia e os compañeiros, e hoxe temos o pracer de tervos a todos aquí.

Queridos profesores, canta lata vos damos a veces e que pouco vos agradecemos o voso traballo. Foi ao longo deste curso cando comezamos a valorar realmente o voso esforzo e comprendemos que sempre nos querendes axudar. Grazas sobre todo a eses profesores que ensinan de verdade, vós facedes que crezamos coma persoas e non só como cerebros andantes, outorgándonos autonomía e favorecendo o noso desenvolvemento, facéndonos autosuficientes e obrigándonos a buscarnos a vida por nós mesmos. No momento resultou molesto tanta liberdade e tan poucas pautas, pero agora, cunha visión xeral e dende outra perspectiva, grazas, grazas por facernos medrar, grazas por empuxarnos a abandonar a zona de confort, grazas por converternos en adultos, grazas por convertinos no que somos.

Grazas Fran, porque Agapito e Obdulia acompañarannos toda a vida.

Grazas María, por ensinarnos que non nos podemos rendir á hora de parar a última diapositiva.

Grazas Marga, por explicarnos o que é unha galiña, agora dende 4º da ESO xa temos claro que é un ave. Un ave de curral…

Grazas Miguel, por preocuparte porque sempre teñamos un “B plan” ante os problemas, pero profe… cando non traes o boli non te vemos cun de reposto.

Grazas Teresa, pola túa rapidez ao correxir exames e pola pouca conversación que temos, porque o bo, si breve, dúas veces bo.

Grazas Mariló, por difundir os teus coñecementos de pizarra dixital, xamais imaxinamos corrixir sintaxe nela.

Grazas Nati, pola túa enerxía e pola túa comprensión cando ningún te contestamos en clase.

Grazas Mercedes, por esa nota mínima tan fabulosa.

Grazas Manuel Ramón, pola túa calma e por sempre despedirte: chao, hasta luego.

Grazas Cheli, pola túa paciencia e polos teus exames inesperados.

Grazas Paula, por ensinarnos que todos temos o noso sitio na clase e que sen algún de nós todo cambiaría. E polo bolso farolillo, grazas tamén.

Grazas Ana Ruth, polos “expón e explica” dende 2º da ESO. Grazas Patricia, por todo o teu apoio e por aguantar as ganas de matar a Iago.

Grazas Mónica, por eses venres de chocolate e polos ricos chourizos da túa terra.

Grazas Víctor, porque a pesar de aturar aos de humanidades 8 horas semanais, es para eles un amigo.

Aínda que creades que non, non nos imos esquecer de vós facilmente, como non nos esquecemos daqueles que nos abandonaron no seu momento, por sorte temos o pracer de contar con algún deles aquí hoxe. Grazas! E grazas a ti tamén Magdalena, que sempre te recordaremos sonrrindónos cando chove, cando neva ou cando se acaba o mundo.

Agora chegou o voso momento, pais, nais, irmás, avós… Sempre seremos os vosos nenos, si, aínda que para o ano algúns só vaiamos a casa os fins de semana para cargar a maleta con tápers de comida. Porque catro visitas ao mes non significa marchar para sempre, para a nosa emancipación total, segundo o INE, aínda tedes que esperar a que teñamos case 30 anos, así que vades disfrutar de nós por un bo número de anos máis.

Agora en serio, que vos imos dicir se fóstedes espectadores dos nosos peores e mellores momentos ao longo deste curso, qué curso? Ao longo da nosa vida! Que vos imos dicir novo que os nosos sorrisos ou bágoas non vos contaran xa. Moitos nos vistes caer e nós fomos testemuñas de cómo nos axudastes a levantarnos. Non temos palabras para agradecervos a constancia, o amor e o apoio. Sodes o espello no que nos reflexamos e esperamos que sempre esteades orgullosos de nós como estades hoxe.

Dunha familia saltamos a outra, pois non cabe outro termo para esas persoas que as 4 da mañá contestan ao móbil dicíndoche: tranquila, eu tampouco sei nada.

Xa sabemos que mal de moitos consolo de tontos, pero que satisfacción saber que hai xente na mesma situación que ti.

Sodes, compañeiros e compañeiras, o motor que fixo que todo isto fose posible, fostes o apoio incondicional nos peores momentos, fostes, sodes e seredes amigos de batalla. Vímonos caer, saltar, rir e chorar, vímonos discutir, argumentar e aprender, vímonos suspender e aprobar, vímonos os uns aos outros e comprendemos que non hai mellor compañía que alguén que se sente coma ti, e nese momento démonos conta que nunca máis nos sentiríamos sos e que sempre teríamos compañeiros dispostos a axudar nos peores momentos.

Ao longo destes anos foron moitos os guerreiros que deixamos atrás e eles tamén merecen un espazo nesta despedida. Algúns nos primeiros cursos, pero outros nos máis recentes deixando ocos moi significativos nas nosas clases.

Pechamos unha porta que xamais volveremos a abrir, soa pesimista, si, pero posiblemente só manteremos contacto cun máximo de 8 compañeiros, despois haberá uns 20 aos que miraremos de festa e manteremos unha curta conversación na que nos poremos ao día en cinco minutos e non volveremos a ver ata o verán seguinte, estarán 7 dos que non saberemos nada pero seguiremos en redes sociais e nos enteraremos de que están estudando en Reino Unido, Canadá, Finlandia ou a saber onde. E por último estarán 4 que, queiran ou non, desapareceron do mapa. E isto, con sorte, nos primeiros anos, pois despois os distanciamentos cada vez serán maiores.

Parece mentira pero hoxe temos que despedirnos, selar a caixa que ten por nome: apuntes de 2º de Bacharelato, e dicir adeus. E que ven despois? Quen sabe, se nin sequera sabemos que pasará dentro de 5 minutos. Chegou a hora de mirar cara diante e seguir camiñando por esa vía de tren que ten por nome vida, algúns Santiago, Vigo, Ourense, outros Salamanca e incluso Madrid. Pasou voando, pero si, fai seis anos xa que desexábamos que isto acabase, queríamos crecer, ser maiores e libres como asemellan nas películas, vivir pola nosa conta as nosas propias aventuras, e agora, que chegou o momento, fáisenos un nó na gorxa solo de pensalo.

O que ven non será fácil, por primeira vez ímonos enfrontar á vida cara a cara, con todos os seus obstáculos e tropezos. En nós está superalos ou deixarnos vencer, ser fortes e facer todo o posible, porque non hai límites para unha mente famenta. É a hora, a hora de ser nós mesmos, xa que iso é o que nos fai tan especiais, é o momento de arriscarse e ignorar todos os medos, de non perder a confianza en nós mesmos nin deixarnos levar polas dificultades, pois o peor que pode pasar é que aprendamos unha nova lección. Temos que loitar polo que queremos, equivocándonos unha, dúas, ou tres veces se fai falla, pero só así atoparemos o verdadeiro sentido da nosa vida. Soamente así seremos quen realmente somos.

Gandhi dixo unha vez: ‘Os soños parecen, ao principio, imposibles, logo, improbables e, cando nos comprometemos con eles, vólvense inevitables’.

Deste xeito enterramos aquí parte da nosa vida, que nos aportou máis do que nós demos.

A última xeración dos 90’s despídese.

Moitas grazas.

Eva González Romero Laura Vaquero Quinteiro

MELLOR FOTO IES

BACHARELATO

Antón Alonso

CURSO 2016/2017

Ríos

MELLOR FOTO APROVEITAMENTO E CONSERVACIÓN DO MEDIO NATURAL CURSO 2016/2017

IES Antón Alonso Ríos

MELLOR FOTO INSTALACIÓNS DE TELECOMUNICACIÓNS CURSO 2016/2017

IES Antón Alonso Ríos

BRÉTEMA 2016/17 Edición realizada polo Equipo de Dinamización da Lingua Galega, coa colaboración do Claustro de Profesores e dos Departamentos Didácticos do IES Antón Alonso Ríos.

Textos: Puri Ameixide, Francisco Albertuz, Víctor Agullo, Patricia Fernandes, Carlos Vilanueva, Miguel González, Laura Lago, Mariló Fernández alumnado do IES de Tomiño.

Imaxes: Cruz Garrido, Luis Lechuga, alumnado do IES Maquetación: Luis Lechuga Esta revista foi rematada de editar en setembro do ano 2017 no IES Antón Alonso Ríos EDLG IES Antón Alonso Ríos Curso 2016/17

71

BRÉTEMA 16/17 EDLG do IES Antón Alonso Ríos