community disaster management_namkhem by ศิรินันต์ สุวรรณโมลี

การศึกษาแนวทางการพัฒนาการจัดการความเสี่ยงจากภัยพิบตั ิโดยชุมชนเปนฐาน จากภาคประชาสังคม : กรณีศึกษาชุมชนบานน้ําเค็ม ต.บางมวง อ.ตะกั่วปา จ.พังงา ศิรินันต สุวรรณโมลี1 สุรพงษ ชูเดช2 และ มิชิตา จําปาเทศ รอดสุทธิ3 บทคัดยอ บทความนี้เปนนําเสนอผลการศึกษาเชิงคุณภาพเกี่ยวกับการศึกษาปญหา อุปสรรค และแนวทางการ พัฒนาการจัดการความเสี่ยงจากภัยพิบัติโดยมีชุมชนเปนฐานจากภาคประชาสังคม จากบทเรียนของชุมชนบาน น้ําเค็ม ตามแนวความคิดการดํารงชีวิตอยางยั่งยืน (sustainable livelihoods) โดยใชเทคนิคเดลฟาย (Delphi) ในการ รวบรวมข อ คิ ด เห็ น จากผู ป ฏิบั ติ ง านภาคประชาสั ง คม ได แ ก ชุ ม ชน องค ก รพั ฒ นาเอกชนและภาครั ฐ ที่ ร ว ม ดําเนินงานกัน จํานวน 10 คน ผลการศึกษาพบวา 1) ในการดําเนินงาน พบปญหาดานการมีสวนรวม ดาน งบประมาณ ดานความรูความเขาใจในสิทธิหนาที่ในการดําเนินงานและดานการประสานงานระหวางองคกร 2) แนวทางในการพัฒนาการดําเนินงานคือ ภาคชุมชนควรมีการรวมกลุมและการจัดการองคกรชุมชน (Organization Building) ซึ่งเปนหัวใจของกระบวนการจัดการความเสี่ยงจากภัยพิบัติโดยมีชุมชนเปนฐาน ตั้งแตชวงตนของการ ฟนฟูชุมชน สวนภาครัฐและองคกรพัฒนาเอกชน ควรประสานการดําเนินงานรวมกัน โดยดานการมีสวนรวมนั้น องคกรพัฒนาเอกชนสามารถชวยทํางานเชิงลึกวางรากฐานการจัดการตนเองใหกับชุมชนได ดานงบประมาณและ อุปกรณ ในชวงตนนั้นองคกรพัฒนาเอกชนสามารถจัดหามาใหกับชุมชนไดคลองตัวกวาภาครัฐ สวนภาครัฐ สนับสนุนการสานตอการดําเนินงานใหกับในระยะยาวควบคูไปกับใหความรูและสรางความเขาใจในสิทธิหนาที่ ในการดําเนินงานที่ถูกตองแกชุมชน คําสําคัญ : ภัยพิบัติ, การจัดการความเสี่ยงจากภัยพิบัติโดยมีชุมชนเปนฐาน, การดํารงชีวิตอยางยั่งยืน บทนํา เหตุ ก ารณ สึ น ามิ ซั ด ชายฝ ง อั น ดามั น ในวั น ที่ 26 ธันวาคม 2547 ไดสรางจุดเปลี่ยนใหประเทศไทยได ตระหนักถึงวิกฤตที่เกิดขึ้นจากความเสียหายจากภัย พิ บั ติ และได ทํ า ให ค นไทยได ร วมตั ว รวมใจเป น หนึ่งเดียวกัน จนเกิดความเปนประชาสังคม (Civil Society) จากผู ที่ มี จิ ต อาสาทั้ ง ประชาชนทั่ ว ไป ภาครั ฐ และภาคเอกชนที่ อ ยู นอกพื้นที่ป ระสบภัย โยงความชวยเหลือกันอยางไรพรมแดน โดยมีทุน ทางสั ง คมของความไว ว างใจมาช ว ยลดช อ งว า ง ระหว า งบุ ค คลหรื อ องค ก ร ทํ า ให ทุ ก ภาคส ว น ร ว มกั น ทํ า งานได ใ นฉั บ พลั น ดั ง กรณี ข องชุ ม ชน บานน้ําเค็ม ต.บางมวง อ.ตะกั่วปา จ.พังงา ที่ไดรับ ความช ว ยเหลื อ จากภาคประชาสั ง คม ตั้ ง แต ก าร 1

บริจาคตามความตองการขั้นพื้นฐานไปจนถึงการ สรางวิธีคิดที่ชี้ใหชุมชนเห็นความสําคัญในจัดการ ตนเอง (Self-organization) เริ่มจากแกปญหาและ เรี ย นรู จ ากป ญ หาควบคู กั น ไป โดยไม ร อคอยแต ความชวยเหลือจากภายนอกชุมชน(สุริชัย, 2550) กระทั่งหาแนวทางในการสรางความมั่นคงใหกับ การใชชีวิตในชุมชนโดยเลือกใชเทคนิคการจัดการ ความเสี่ ย งจากภั ย พิ บั ติ โ ดยมี ชุ ม ชนเป น ฐาน (Community-based Disaster Risk Management: CBDRM) มากําหนดมาตรการลดความเสี่ยงในการ วางแผนการ บริหารทรัพยากร ปองกันและแกไข ป ญ หาทุ ก ขั้ น ตอน โดยอาศั ย ความเข า ใจด า น สภาพแวดลอมและบริบทของคนในชุมชนเปนหลัก (นิลุบล, 2006)

นักศึกษาโปรแกรมทักษะการจัดการทรัพยากรฐานชุมชน มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี สายสังคมศาสตรและมนุยศาสตร คณะศิลปศาสตร มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี 3 สถาบันการบริหารและจิตวิทยา 2