τμήμα αρχιτεκτόνων μηχανικών πανεπιστήμιο θεσσαλίας *Νότος_χώρος και μη ηγεμονικά παρεδείγματα γνώσης Καθ. Λυκουριώτη Ι. Φοιτ. Κατερίνα Γκόλια
Το φαινόμενο της παραχώρησης και ενοικίασης της προσωπικής κατοικίας ως συνθήκη εξυπηρέτησης συμφερόντων πολυεθνικών εταιρειών.
**Όλες οι εικόνες και τα στοιχεία προέρχονται από το διαδίκτυο και την ίδια την ιστοσελίδα της Airbnb
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
01
εισαγωγη
(τομείς επέμβασης, αναζήτηση υλικού)
02
λειτουργικά δεδομένα
(τρόπος λειτουργίας ιστοσελίδας, έτος δημιουργίας, σκοποί)
03
χωρικά δεδομένα
(πού εντοπίζονται τα καταλύμματα κι γιατί;)
04
οικονομικά δεδομένα (έσοδα, έξοδα)
05
εγχώρια δεδομένα
(η κατάσταση στην Ελλάδα)
εισαγωγή 01
Σκοπός της έρευνας είναι η αφύπνιση του αναγνώστη όσον αφορά τις ιστοσελίδες κολοσσούς που μας περιβάλλουν. Συγκεκριμένα θα αναλυθεί το φαινόμενο της Airbnb, παρόλα αυτά φαντάζομαι πως κοινά στοιχεία εντοπίζονται στις περισσότερες διαδικτυκές πλατφόρμες. Η αυθαίρετη εισβολή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και ανταλλαγής αγαθών στις ζωές μας, που με τόση ευκολία υποδεχτήκαμε στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού και της παγκοσμιοποίησης, δημιούργησαν ποικίλους προβληματισμούς. Με ποιο τρόπο επιτεύχθηκε αυτή η καθολική αποδοχή και η μανιακή χρήση τους, αλλά και ο εξωπραγματικός τζίρος τους, είναι ορισμένα ερωτήματα, τα οποία δύσκολα μπορούν να απαντηθούν, ωστόσο με ορισμένα ρεαλιστικά στοιχεία συγκεντρωμένα μαζί, θα μπορούσαν ίσως να δώσουν πιθανές εκδοχές και σίγουρα τροφή για σκέψη. Πρόκειται λοιπόν για μια έρευνα η οποία θα βασιστεί στο πρώτο επίπεδο διαθέσιμης πληροφορία, που δεν είναι άλλο από το ίδιο το διαδίκτυο. Αρκετά οξύμορο, καθώς η ίδια πηγή που προμοτάρει τις ιστοσελίδες αυτές είναι και αυτή που τις δυσφημεί. Το πιο πιθανό είναι ότι το γεγονός αυτό είναι ένας φαύλος κύκλος εξυπηρέτησης συμφερόντων. Να σημειωθεί πως είναι επιθυμητό να αποδειχτεί πως με λίγο ψάξιμο και συνδιασμό πληροφοριών, δοσμένων απλόχερα, τα πράγματα είναι ακριβώς όπως φαίνονται. Οι τομείς που θα θιχτούν έχουν να κάνουν με τις οικονομικές απολαβές της προκείμενης ιστοσελίδας, τα μέσα με τα οποία εξασφαλίζει τα κέρδη της, την δημοτικότητά της στους υποψήφιους ταξιδιώτες, καθώς και το είδος αυτών, την πολυτάρραχη σχέση της με τις αρχές αλλά και τις επιπτώσεις της στο αστικό τοπίο και τις συνθήκες τουρισμού.
Η Airbnb είναι μια εταιρεία, η οποία δραστηριοποιείται στην οικονομία του διαμοιρασμού, παρέχοντας δυνατότητες απόκτησης εισοδήματος και εύρεσης καταλύματος στους χρήστες της. Ιδρύθηκε το 2008 στο Σαν Φρανσισκο. Ουσιαστικά δίνει την ευκαιρία σε όσους ενδιαφέρονται να ενοικιάσουν τον χώρο τους (είτε αυτό είναι ένα δωμάτιο είτε μια ολόκληρη κατοικία) σε υποψήφιους ταξιδιώτες, κυρίως, και ο ρόλος της ιστοσελίδας είναι να τους φέρνει σε επικοινωνία. Τα έσοδα της προέρχονται από ποσοστα που κρατά τόσο στον οικοδεσπότη όσο και στον ενοικιαστή, ενώ όλες οι συναλλαγές πραγματοποιούνται μέσω πιστωτικών καρτών. Συγκεκριμένα, για την οικονομία διαμοιρασμού (sharing economy) θα λέγαμε πως αποκαλείται η συνθήκη κατά την οποία ανταλλάσονται αγαθά και υπηρεσίες μεταξύ καταναλωτών, μέσω διαδικτύου χωρις να υπάρχουν μεσάζοντες και συνήθως οι ανταλλαγές αυτές πραγματοποιούνται μέσω μιας διαδικτυακής πλατφόρμας. Στην προκειμένη, η Airbnb είναι σαφώς μια εταιρεία που δραστηριοποιείται στον συγκεκριμένο χώρο και επωφελείται από αυτόν, καθώς, δεν είναι ότι η ίδια διαθέτει ακίνητα και τα παρέχει προς ενοικίαση, απλώς φιλοξενεί τις διαδικασίες προσωρινή ενοικίασης, χωρίς να έχει η ίδια να Sharing economy is ανησυχεί για κάτι. range of meanings,
an umbrella term with a often used to describe economic and social activity involving online transactions. Originally growing out of the open-source community to refer to peerto-peer based sharing of access to goods and services, the term is now sometimes used in a broader sense to describe any sales transactions that are done via online market places, even ones that are business to consumer (B2C), rather than peer-to-peer. For this reason, the term sharing economy has been criticised as misleading, some arguing that even services that enable peer-to-peer exchange can be primarily profit-driven.
δεδομένα λειτουργικά 02
Οι χρήστες της ιστοσελίδας οφείλουν να εγγραφούν σε αυτήν δημιουργώντας ένα διαδικτυακό προφιλ, στο οποίο περιλαμβάνονται προσωπικές πληροφορίες (ονοματεπώνυμο, φωτογραφία).Για να δημιουργηθεί το προφίλ αυτό, κάθε χρήστης οφείλει να αποδεχτεί τις πολιτικές της εταιρείας, οι οποίες το τελευταίο διάστημα ανανεώνονται συνεχώς, και πλέον παίρνουν θέση σε ζητήματα φυλετικών διακρίσεων, ρατσισμού κλπ., προκειμένου να είναι καλυμμένη η ιδια υποτυπωδώς για τυχόν αρνητικές συμπεριφορές που μπορείνα συμβουν κατά τη διαδικασία παροχής και ενοικίασης. Κάθε χρήστης που θέλει να ενοικιάσει τον χώρο του είναι υποχρεωμένος να παραθέσει φωτογραφίες του χώρου του καθώς και τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με αυτόν. Κατανοούμε πως οι φωτογραφίες παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία της ενοικίασης, καθώς είναι το μόνο μέτρο αξιολόγησης του καταλύματος. Για το λόγο αυτό η Airbnb, προσφέρει μια δωρεάν επαγγελματική φωτογράφηση χώρου, για κάθε νέα καταχώρηση ιδιοκτησίας.
Κάθε ιδιοκτησία συνδέεται με το προφιλ του οικοδεσπότη, του οποίο περιλαμβάνει σχόλια από τους προηγούμενους χρήστες, συστάσεις από τους προηγούμενους θαμώνες , καθώς και μια αξιολόγηση και ένα ιδιωτικό σύστημα μηνυμάτων.Η χρέωση ανα βράδυ καθορίζεται από τον ιδιοκτήτη και μπορεί να είναι διαφορετική για κάθε μέρα, αλλά και από εποχή σε εποχή, χωρίς να υπάρχει καποιος περιορισμός από την ιστοσελίδα στο κομμάτι της κοστολόγησης. Εξάλλου, η σχέση ημερήσιας χρέωσης και εσόδων της εταιρείας, βρίσκει τη δεύτερη επωφελημένη πολλαπλά, όταν κάποιος ιδιοκτήτης αποφασίζει να ανεβάσει την τιμή του χώρου του, αφού τα ποσοστά των εσόδων αυξάνονται αναλογικά. Ο επισκέπτης από την άλλη, οφείλει κι αυτός να δημιουργήσει ένα προφίλ με τα προσωπικά του στοιχεία, το οποίο είναι κι αυτό αντικείμενο αξιολόγησης, προκειμένου να γνωρίζει ο υποψήφιος οικοδεσπότης, τι κριτικές έχει λάβει προηγουμένως ο πελάτης του.
δεδομένα χωρικά 03
Όσον αφορά τη χωρική εξάπλωση της ιστοσελίδας, αυτή έχει σημειώσει ραγδαία εξέλιξη και συνεχίζει την ανοδική της πορεία. 191 χώρες χρησιμοποιούν την ιστοσελίδα. Τα καταλύμματα εντοπίζονται σε όλους τους δημοφιλείς προορισμούς, αλλά και σε πιο απομακρυσμένους, προσφέροντας όλα τα είδη διαμονής. Μεγαλύτερα ποσοστά καταλυμμάτων παρατηρούνται κυρίως σε πόλεις όπως το Λονδινο, το Παρίσι, το Πεκίνο και η Ν. Υόρκη. Παρατηρώντας τα ίχνη των καταλυμμάτων στο χάρτη, συμπαιρένουμε πως υπάρχουν σημεία υπερβολικής συμπύκνωσης κυριως στις χώρες που ανήκουν στη σφαίρα των ευνοημένων ενώ υπάρχει τρομερή αραίωση σε χώρες του τρίτου κόσμου. Η ιστοσελίδα ήδη στην αρχική της σελίδα, προμοτάρει συγκεκριμένους προορισμούς, στους οποίους παρέχει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να ξεναγηθεί από κάποιον ντόπιο, καθώς και προγραμματικες και θεματικές εξορμίσεις. Συνεπώς, η πλατφόρμα, πέρα από το να φιλοξενεί τις διαδικασίες ενοικίασης, πλέον, στους δημοφιλείς προορσμούς, στους οποίους παρατηρεί τα κέρδη της να αυξάνονται , φιλοξενεί και την ανταλλαγή υπηρεσιών, αλλά και τη διαμόρφωση της τουριστική συμπεριφοράς, με σκοπό να δελεάσει τον ταξιδιώτη.
δεδομένα οικονομικα 04
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η πλατφόρμα εξασφαλίζει τα κέρδη της, πρακρατώντας ποσοστά από τους χρήστες που πραγματοποιούν μια διαδικασία ανταλλαγής. Βέβαια τα ερωτήματα είναι πολλά όταν η αξία μιας εταιρείας, η οποία απλά λαμβάνει ποσοστα της τάξεως του 10% , εκτιμαται σε 30 δις .δολλαρια, αξία κατά πολύ υψηλότερη από εκείνη των ξενοδοχειακών κολοσσών όπως το Hilton. Η εταιρεία με την ανοδική της πορεία και τον αυξανόμενο τζίρο, έχει εξασφαλίσει να εισπράττει γερές επενδύσεις αλλά και να αγοράζει η ίδια μικρές εταιρείες κυρίως startup, οι οποίες ειδικεύονται σε τομείς που μπορεί να φανούν χρήσιμοι στην Airbnb, όπως επιχειρήσεις σχεδιασμού τουριστικών φυλλαδίων αλλά και ηλεκτρονικών πληρωμών. Προσφάτως συνεργάσστηκε και με την αεροπορική εταιρεία Lufthansa, η οποία θα δίνει τη δυνατότα στον χρήστη να πραγματοποιεί τις κρατήσεις αεροπορικών εισητηρίων την εταιρείας, μέσα από την πλατφόρμα της Airbnb. Να σημειωθεί επίσης πως βασικό ρόλο στην ανάδειξη της πλατφόρμας τόσο κερδοφόρας, παίζουν όλες οι παράπλευρες εταιρίες που την έχουν περικυκλωσει με σκοπό να επωφεληθούν από τους καρπoύς της, που αναλαμβάνουν την καθαριότητα των καταλυμάτων καθώς και διαχείρηση κρατήσεων σε περίπτωση που κάποιος ιδιοκτήτης διαθέτει παραπάνω καταλύματα προς ενοικίαση, όπως για παράδειγμα η easybnb. Τα έξοδα της Airbnb περιορίζονται σε έξοδα που μπορεί να έχει μια τυπική επιχείρηση, όπως πληρωμής προσωπικού καθώς και συντήρησης των 7 κτιρίων γραφείων της, τα οποία είναι σκορπισμένα σε όλο τον κόσμο.
Από το 2015 όμως οι κυβερνήσεις έχουν αρχίσει να παρατηρούν πως το φαινόμενο Airbnb έχει συμβάλλει στην μείωση των κρατικών εσόδων από φόρους που επιβάλλονται σε όλες τις νόμιμες μονάδες τουριστικής παροχής, καθώς οι κρατήσεις πλέον στα καταλύματα αυτά έχουν μειωθεί εξίσου. Η νέα αυτή συνθήκη, όπως είναι κατανοητό, προκαλεί τρομερή αναστάτωση, εφόσον, τόσο οι ιδιοκτήτες ξενοδοχειακων μονάδων παρατηρούν τις επιχειρήσεις τους να καταρρέουν, αλλά και οι κυβερνήσεις τα έσοδά τους στον τομέα αυτό να μειώνονται. Συγκεκριμένα, οι αρχές στους πιο δημοφιλείς προορισμούς, έχουν αρχίσει να καταστρώνουν στρατηγικές επιβολής φόρων, ελέγχου του χρονικού διαστήματος της ενοικίασης αλλά και κυρώσεων στους ιδιώτες που υπενοικιάζουν τα ακινητά τους μέσω της πλατφόρμας. Ειδικότερα, το Λονδίνο περιορίζει το όριο ετησίων ενοικιάσεων σε 90 ημέρες, ενώ το Αμστερνταμ στις 60, καθώς κατηγορούν την εταιρεία για αθέμητο ανταγωνισμό, αφού λειτουργεί εκτός συγκεκριμένου νομικού και φορολογικού πλαισίου. Ταυτόχρονα στο Βερολίνο όποιος επιθυμεί να ενοικιάσει το ακίνητό του μέσω Airbnb, οφείλει να το δηλώσει ως τουριστικό κατάλυμα και να φορολογηθεί ανάλογα (εξαιρούνται όσοι νοικιάζουν
μεμονωμένα δωμάτια στο σπίτι τους, αρκεί να μην υπερβαίνουν το 50% του διαθέσιμου χώρου). Στη Ν. Υόρκη από το 2010 θεωρείται παράνομη η ενοικίαση καταλύματος για λιγότερες από 30 ημέρες, ενώ το πρόστιμο ανέρχεται στα 7.500 δολ. Ένα ακόμα θέμα που προκύπτει από την τερατώδη δημοτικότητα της ιστοσελίδας, είναι η έλλειψη ακινήτων για μακροχρόνια ενοικίαση. Παρατηρείται έντονο το φαινόμενο της έλλειψης διαμερισμάτων προς ενοικίαση μακράς διάρκειας μεγάλα αστικά κέντρα τόσο της Ευρώπης όσο και της Αμερικής. Όπως φαίνεται από τα στοιχεία της InsideAirbnb, το 56% των ιδιοκτητών εκμεταλλεύεται περισσότερα από δύο καταλύματα και περίπου ένας στους δέκα πάνω από πέντε (στοιχεία Ιουλίου 2015). Υπάρχει μάλιστα host με καταχωρημένα 46 ακίνητα, άλλος με 27, και πολλοί με τριψήφιο αριθμό ακινήτων. Το Βερολίνο σε μια προσπάθεια ενάντια στην έλλειψη κατοικιών, απαγορεύει την ενοικίαση ολόκληρων κατοικιών μέσω της πλατφόρμας.
δεδομένα εγχώρια 05
Η Ελλάδα έχει επηρρεαστεί εξίσου καθώς η δημοτικότητα της ιστοσελίδας εκτινάχτηκε τα τελευταία 2 χρόνια. Εκτιμάται ότι ο τζίρος της υπηρεσίας στην Ελλάδα το 2015 υπερέβη τα 2 δισ. ευρώ, ενώ τα ακίνητα που είναι καταχωρημένα στην πλατφόρμα ξεπερνούν τις 30.000. Παράλληλα, η συνολική δυνητική συμβολή της οικονομίας διαμοιρασμού από φορολόγηση της δαπάνης για διαμονή υπολογίζεται στα 322 εκατομμύρια, όταν η πραγματική συμβολή (από έσοδα από ΦΠΑ) εκτιμάται στα 28 εκατομμύρια. Επιπλέον, τα μη αδειοδοτημένα ακίνητα στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας από 8.500 το 2015 έχουν ξεπεράσει τα 12.000 φέτος. Οσο αναφορά την διάθεση ακινήτων μέσω Airbnb, διαφαίνεται ότι η αύξηση 6% των αφίξεων στο Ελ. Βενιζέλος στο πρώτο τετράμηνο του 2016 δεν μεταφράζεται σε αντίστοιχη αύξηση στον αριθμό των διανυκτερεύσεων σε ξενοδοχειακές μονάδες της πόλης. Από έρευνες προκύπτει ότι οι ιδιοκτησίες Airbnb βρίσκονται σε 25 γειτονιές της Αθήνας, εκ των οποίων το 69% εκτός των δημοφιλών περιοχών, όπου συνήθως στεγάζονται τα ξενοδοχεία. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, η κοινότητα της Airbnb στην Αθήνα συνεισέφερε συνολικά στην εθνική οικονομία 69 εκατ. ευρώ (μόνο κατά τη σεζόν 2013-14) και υποστήριξε πάνω από 1.000 θέσεις εργασίας. Παράλληλα, το 68% των οικοδεσποτών δηλώνουν ότι βασίζονται σε αυτά τα έσοδα για να συνεχίσουν να διαμένουν στο σπίτι τους.
Στη Ν. Ορλεάνη, το μέσο ενοίκιο για ένα ολόκληρο σπίτι στην Airbnb φτάνει τα 251 δολ. ημερισίως έναντι των 26 δολ. για έναν μόνιμο ενοικιαστή. (kathimerini.gr)
Ελλάδα, πρόταση φορολόγησης ακινήτων που ενοικιάζονται μέσω της ιστοσελίδας, εως και 45% (kathimerini.gr)
O Peter Thiel, ένας από τους βασικούς επενδυτές της ιστοσελίδας, συνδέεται στενά με την κυβέρνηση Trump, εφόσον χρηματοδότησε την προεκλογική του καμπάνια και τώρα αποτελεί βασικό μέτοχο της προεδρικής ομάδας.
Σαν Φρανσίσκο και Ν. Υόρκη, δεν επιτρέπουν, παρά μία μόνο καταχώρηση καταλύματος ανα ιδιωκτήτη. (kathimerini.gr)
Η ανάπτηξη της ιστοσελίδας σαφώς εξυπηρετεί πολύ συχνά ζωτικής σημασίας ανάγκες του ιδιοκτήτη σε ατομικό επίπεδο, ο οποίος βασίζεται στα έσοδα της προσωρινής μίσθωσης, από την άλλη πλευρά όμως φαίνεται να είναι η βάση για την ανάπτυξη μιας παραοικονομίας, αλληλοεκμετέλευσης υπηρεσιών, και εξυπηρέτησης συμφερόντων, βαιζόμενη σε κενά της νομοθεσίας και της φορολογίας, με απώτερο σκοπό το κέρδος μιας και μοναδικής επιχείρησης, όταν ο στόχος για παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η συνολικότερη τουριστική ανάπτυξη μιας χώρας, γεγονός που θα εξασφάλιζε περισσότερς θέσεις εργασίας, λογικές τιμές ενοικίων και έσοδα στο κράτος.