Bunong Storytelling 2014 (12 in 1)

ប្រវត្តិពាងរលូង

A Story about Raloung Jar

ខ្ញុំបាទឈ្មោះ ជ្រេម ជ្រុន ភេទប្រុស អាយុ៥១ឆ្នាំ សព្វថៃរ្ង ស់នៅ ភូម​​ពូ ិ រ៉ាប៉ែត ឃុំក្រង់តេះ ស្រុកពេជ្រាដា ខេត្តមណ្ឌលគិរី។ ខ្ញុំបាទបាន ដឹងខ្លះៗអំពីប្រវត្តិរបស់ពាងរលូង ដែលពាងនេះមានយូរណាស់មក គឺ តាំងពីជំនាន់ជីដូនជីតាមកម្លេះ។ ខ្ញុំមិនបានដឹងថាពាងនេះផលិតនៅឯណាទេ ហើយក៏មិន ដឹងថាវាតំណាងឲ្យអ្វីដែរ។ ពាងនេះត្រូវបាន​យកមកប្រើប្រាស់ដោយសារវាមានអំណាច ខ្លាំង មានព្រលឹងសណ្ឋិត​នៅក្នុងវាដើម្បីជួយថែរក្សាអ្នកភូមិឲ្យសុខសប្បាយ។ កូនក្មេង តូចៗ​ឮមិនអាចដេកអែបពាងនេះបានទេ គឺពាងនឹងបឺតក្មេងៗនោះតែម្តង ដោយ​​​ សារពាងនេះប្រកាន់ណាស់។ សម្រាប់អ្នកដែលមិនដែល​ប្រើ​​នៅពាងរលូងពីមុនមក អ្នកនោ ​ ះ​ត្រូវ​លីសលាង(១)ជាមុនសិន មុននឹ ​​ ងផឹកស្រាដែលនៅក្នុងពាងនេះ។ ដូច្នេះ ហើយបានមុន​គេយកពាងនេះមកប្រើប្រាស់ គេត្រូវយកអង្កាមមករុំកវា ហើយយក​ពងមាន់ មកលីសលាងជាមុនសិន។ បើយើងមិនរៀបចំវាឲ្យបាន​ត្រឹមត្រូវទេ វានឹងចេញទឹកមក ហើយ យើងមិនអាចផឹកបាន។ ពាង​រលូងត្រូវប្រើជាមួយក្របី ឬជ្រូក នៅពេលរៀបចំសែនឧបកិច្ច/ បួងសួ ​​ ងបន់ស្រន់ ប៉ុន្តែវាមិនត្រូវបានប្រើជាមួយមាន់នោះទេ។​​​​​ ប​​​៉ុន្តែ​​​​​ប​​ើជ្រូក​​ក៏មិនចាំ បាច់ត្រូវតែប្រើជាមួយពាងរលូងដែរ ដោយ​​​​​​​​​យើង​អាច​ប្រើជាមួយពាងខ្មៅមួយ ឲ្យតែធំ បានទៅបានហើយ។ ចំណែ​កឯក្របីវិញ ត្រូវតែប្រើជាមួយពាងរលូងតែម្តង។ បើតា ​ ម​​ក្បួនច្បាប់ គឺវាត្រូវតែរៀបចំបែបហ្នឹងតែម្តង បើយកក្របី តែមិនយកពាងរលូង គឺមិនត្រឹមត្រូវទេ។ ពាងរលូងមានតម្លៃថ្លៃណាស់ ស្មើនឹងក្របីជំទង់ៗ៣ក្បាល ឬស្មើនឹងក្របីធំឡើងក ១ក្បាល ប ​ ើ​ គិតជា ​ ​លុយពីសម័យដើមស្មើនឹង៣ពាន់ បើគិតលុយនាពេលបច្ចុប្បន្នប្រហែល៣-៤លានរៀល។ ពាងនេះទាល់តែអ្នកមានទើបអាចមានលទ្ធភាពមានពាងនេះបាន។ បើអ្នកក្រត្រូវទៅខ្ចីពីអ្នក មានដើម្បីយកមកប្រើក្នុងពិធី។ ពាងនេះមិនមែនចេះតែត្រូវបានយកមកប្រើផ្តេសផ្តាសនោះ ទេ គឺយើងត្រូវយកវាមកប្រើក្នុងពិធីរៀបការ ពេលបន់ស្រន់គ្រុន សែនដំរី ឬពេលសែនស្រូវ។ ឧទារហ៍ថា ក្នុងគ្រួសារមួយមានប្រពន្ធ ឬកូនឈឺ បុរសជាប្តីនឹងធ្វើការបន់ស្រន់ថា ប្រសិនបើប្រពន្ធ ឬកូន បានធូរសះស្បើយ រូបគេនឹងកាប់ក្របី១ ពាង១រលូង ឬ កាប់ជ្រូក១ ពាង១រលូង។ ពាងហ្នឹងហាក់ដូចជា វាមានអំណាចមួយ តែខ្ញុំមិនអាចដឹង។ បើពីដើមមានសំរិទ្ធក្នុងពាងទៀត ហើយពាងនេះ មិនមែនជិតទេ គឺមានចោះរុននៅបាតពាង។ ចំណាំ៖ ពាងនេះមិនត្រូវបានយកមកផលិតស្រាដូចពាងដទៃៗឡើយ គឺវាត្រូវបានរក្សាទុកទំនេរ (ដោយមានផ្ទុកស្រាខាងក្នុង ដូចពាងដទៃៗ) ព្រោះមិនមានគ្រួសារច្រើន ដែល អាច មានលទ្ធភាពមានពាងនេះទេ ដូច្នេះពួកគេត្រូវធានាថាពួ កគេអាចមានពាងនេះគ្រប់ពេលដែលពួកគេត្រូវការយកមកប្រើ។ ពាងនេះត្រូវបានយកមកប្រើ ប្រាស់ដោយចាក់ផេរ្ទ ស្រាពីពាងដទៃ ចូលទៅក្នុងពាងនេះ នៅពេលដែលវាត្រូវបានយកមកប្រើ ក្នុងពិធី។ លីសលាង៖ ការបន់ស្រន់សុំសេចក្តីសុខ។

(១)

My name is Chrem Chrun; I am a 51-year-old Bunong man. I live in a village called Pou Rapet, which is located in Krang Tehh commune, Pichreada district in the province of Mondulkiri.

Raloung jar has existed for a very long time – since the time of the ancestors. I don’t know where it came from or how it was produced or its meaning. In the previous time, bronze was used on the inside of the jar and a hole was drilled in the bottom. It is used because it is a very strong, powerful jar and it contains a spirit inside, which will watch over the villagers in one’s village. Young children find it impossible to sleep near this jar; for fear that the jar will ‘suck’ out the spirits of those children. This is due to the sensitive nature of the jar. Those children will then become sick or possibly die.

For people who have never used this jar, they must first pray and ask for good luck and happiness before they start using it. That’s why people put rice husks around its rim and use chicken egg to pray and ask for happiness before they use it for their ceremony. If not, water will escape from that jar and they won’t be able to drink that wine.

Raloung jar is accompanied with buffalo or pig, but not with chicken. Pig can be either used with this jar or with a big black jar; however buffalo is exclusively used with a Raloung jar. It is rule from our ancestors – It would be considered incorrect practice if we use a buffalo for a ceremony without accompany it with a Raloung jar.

This jar is very expensive. Its price is up to 3 teenager buffalos or 1 adult buffalo; or it is equal to 3 thousand Riel in the previous time and equal to 3-4 million Riel in the present day. Only the rich have this jar. Poor people have to borrow it for organizing their ceremony.

This jar is only used in specific events/ceremonies such as weddings, asking for good health, happiness and cures, and elephant or rice ceremonies. For instance, if a wife or a child in a family has become sick, the husband will pray and offer to sacrifice a buffalo and a Raloung of wine if his wife or child were to recover.

This jar seems has a power but I cannot say what this power is.

Note: this jar is not used to distil alcohol like the other jars but it is left empty (no wine inside like the other types of jars) because there are only a few families in a village they have this jar so that they can be sure that this jar will be available when the people in the village need it. It is going to be used for transferring the wine from other jar/s when it is required to be used in ceremonies.

ប្រវត្តិទឹកជ្រោះលែងអង លែងឃិន A Story Telling about Leng Orng Leng Khin Waterfalls

My name is Yot Beul, I am a 70-year-old woman -and I am Bunong. Recently, I moved to live in Pou Ham village, in Senmonorom commune, O Raing district, Mondulkiri province. I had been living in a village called Pou Orng which is located near O Hoch and along the Vietnam boarder. Before Pol Pot’s regime, I lived in another place with other villagers.

I was told about a story of Leng Orng Leng Khin waterfalls by my parents and grandparents when I was young. These waterfalls have existed for a long time. My understanding is that the names of these waterfalls are in Bunong language and they were named by Bunong people as well. Leng Orng waterfall is located at O Orng and Leng Khin is at O Te which is where a man lived a long time ago.

In the past time, swearing ceremonies were conducted there to prove whether the three men were sorceries or not. There are some taboo places and spirits at these waterfalls, I think. If a pregnant woman is sick or faced with any problems she will go to visit those waterfalls, especially woman who are pregnant without organizing a traditional Bunong wedding ceremony. In the last 20-30 years ago, there were some men in the village accused of being a sorcerer by the family’s brother in law. At that time, a son of one family had been very sick and had died so his parents asked a Bunong traditional shaman to find why he was sick and what was wrong with their son. The traditional healer examined the boy and knew that that boy had died from a malignant invisible force and this force was created by a person in their village. Thus the village elders brought those three sorcerers to Leng Orng waterfall and had them perform a swearing ceremony which resulted in a powerful confirmation that those three men were sorcerers.

At first, I didn’t really believe in this swearing ceremony because I had only heard about it.

However, after my brother was taken there to swear, I strongly believe that the Leng Orng waterfall really is a powerful waterfall. This swearing ceremony was organized very carefully and it took a whole day to prepare. In the swearing ceremony, materials such as blood and liver of a pig, a jar of wine of Raloong jar, cooked rice (no one has eaten this rice yet), and three Yos. Three Yos were used because there were three people that were accused and asked to swear.

At the beginning of the ceremony, they mix the blood and liver of a pig with jar wine and rice in a bowl and then they used this solution to celebrate the ceremony for those Yos at Leng Orng waterfall. Then the elders start celebrating the swearing ceremony by asking those three men to soak their heads in the water. I didn’t see clearly what the sign to prove that they were sorcerers was; I only saw that the men had difficulty breathing after they got up from the water. From this, the plaintiff knew, and declared, that those three men were sorcerers.

The plaintiff was not required to soak their head in the water but they had to carry the Yos and observed the ceremony from shore of that waterfall pond. Only the plaintiff and village elders/leaders can carry the Yos. I and the other villagers were not allowed to soak our heads into water; we were only allowed to watch the event.

The three men were tied up by the villagers and kept for 2-3 days before they were brought to be killed at the Tou Toang forest. The villagers did not deprive the three men of food before they were killed. They were always brought rice and food every day. The villagers never released or untied the three men because they worry that the men were angry with the villagers and would take any opportunity to kill them. The three men were killed on the same day but they were buried in three different places. It was the responsibility of the people who killed the three men to also bury the corpses as well. The other villagers were not allowed to help burry the corpses. After burying the three corpses, they returned to their home.

For the men who killed the sorcerers, there was neither taboo nor any ceremony to chase out any bad luck because they killed the three sorcerers on their own. If those three men who did the executing were to suddenly die by accident (Tai Hoang), the village would organize a ceremony for them to cleanse them of that bad luck. This event happened a long time ago, it might have been 3-4 years after Pol Pot’s regime.

The people who organized the swearing ceremony were the village elders/leaders but they were not the commune chief or villager chief. The family whose son had died by these men’s sorcery also participated in the ceremony. This couple lived by themselves after their son had died. Now, this couple has also passed away. This was the end of this family line because they didn’t have another child.

I was not sure how powerful the traditional fortune teller was, as during that time I was only invited by villager elders/leaders to watch that ceremony. Every time they organized this kind of ceremony, villagers (especially village elders) were invited. Generally, young people were not allowed to go because it was not a good thing for them to watch.

The elders who killed the three sorcerers died a long time ago.

The families of the three sorcerers were not angry with the people who killed their husbands/ fathers because they had participated in the ceremony which explained/advised them about the decision and they were also given obvious reasons by the villagers. The villagers used pig, jars of wine, meal and some refreshment to celebrate ceremony for these three families who had sorcerer husbands/ fathers.

Although they were not angry with the killers, they were still very upset and regretted losing their husbands; they always felt that it was an unforgettable tragedy in their lives. The three widowed women had no other children like other families in village because they were too old to get remarried. They took no new husband until they died.

Up until now, neither the villagers nor killers had weird dreams, if they had, this would be unfortunate. It would be a message to the villagers. Villagers still go to visit that waterfall even though it was used as place for bringing people to swear.

នាងខ្ញុំឈ្មោះ យ៉ូត បើល ភេទស្រី អាយុ ៧០ឆ្នាំ ជាជនជាតិព្នង។ សព្វថ្ងៃរស់នៅភូមិពូហ្យាម ឃុំសែនមនោរម្យ ស្រុកអូររាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរី ។ កាលពីមុនខ្ញុំបានរស់ នៅក្នុងភូមិមួយដែលមានឈ្មោះថា​​ ភូមិពូអងដែលឋិតនៅក្បែរអូរហុចជាប់ព្រំប្រទល់ នៃប្រទេសវៀតណាម។ លុះរហូតមកដល់របប ប៉ុល ពត នា ងខ្ញុំក៏បានបានផ្លាស់ទៅរស់នៅកន្លែងផ្សេងជាមួយនឹងអ្នកស្រុកអ្នកភូមិដ៏ៗទៃទៀត ។ ឪពុកម្តាយ និងយាយតារបស់ខ្ញុំ ធ្លាប់បាននិយាយរឿងនេះប្រាប់ខ្ញុំ កាលខ្ញុំនៅក្មេង ដូច្នេះ ទើបខ្ញុំចាំ បានខ្ លះៗអំពីប្រវត្តិទឹកជ្រោះទាំងពីរនេះ។ ទឹកជ្រោះលែងអង លែងឃិននេះ មានអាយុកាលរាប់សិបឆ្នាំមកហើយ។ បើតាមខ្ញុំយល់ ឈ្មោះរបស់ទឹកជ្រោះនេះជាភាសាព្នង ហើយក៏ជាជនជាតិព្នងដែលជាអ្នកដាក់ឈ្មោះឲ្យវា។ ទឹកជ្រោះលែងអង ឋិតនៅអូរអងហើយទឹកជ្រោះលែងឃិន គឺឋិតនៅអូរតេរ ដោយកាលនោះ មានបុរសម្នាក់រ ស់នៅក្បែរអូរនោះតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយ។ កាលពីមុនមានមនុស្សធ្លាប់នាំគ្នាធ្វើការស្បថស្បែនៅទឹ កជ្រោះទាំងពីរនេះ ដោយសារពួកគេចោទប្រកាន់គ្នាទៅ​វិញទៅមកថាមានអាបធ្មប់។ បើតាមខ្ញុំយល់វិញ ខ្ញុំគិ តថាទឹកជ្រោះលែងអងប្រហែលជាមានតំបន់អារក្សអ្នកតា ឬតំណមខ្លះៗហើយ។ ព្រោះថាស្រី្តណាដែលមា នផ្ទៃពោះគឺមិនអាចទៅកំសាន្តលេងនៅទឹកជ្រោះនោះបានឡើយជាពិសេសជាងនេះទៅទៀតនោះ គឺស្រ្តីណា ដែលមានផ្ទៃពោះដោយមិនបានរៀបការតាមបែបប្រពៃណីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចព្នង ព្រោះវាអាចបណ្តា លឲ្យមានជម្ងឺឈឺថ្កាត់ និងបញ្ហាផ្សេងៗដែលអាចនឹងកើតឡើងចំពោះពួកគេ។ កាលពី ២០ទៅ៣០ឆ្នាំមុន មានគ្រួសារមួយចំនួននៅក្នុងភូមិនេះបានចោទប្អូនថ្លៃរបស់ខ្ញុំថាជាមនុស្ស អាបធ្មប់ ដោយកាលនោះ មានគ្រួសារមួយ មានកូនឈឺ រហូតដល់ស្លាប់ ដូច្នេះក្រុមគ្រួសារនោះ ក៏បានឲ្យគ្រូបុរាណមើល ហើយគ្រូបុរា ណនោះក៏បានមើលដឹងថាមានគេធ្វើអំពើកូននោះ ហើយអ្នកដែលធ្វើអំពើនោះគឺរស់នៅក្នុងភូមិជាមួយគ្នានឹង ក្រុមគ្រួសាររបស់អ្នកស្លាប់ផងដែរ។ ដូច្នេះចាស់ទុំនៅក្នុងភូមិនេះ ក៏បាននាំអ្នកទាំងបីនោះទៅស្បថស្បែនៅឯ ទឹកធ្លាក់លែងអង ហើយការស្បថស្បែនេះក៏ឃើញថាមានភាពសក្តិសិទិ្ធពិតមែន ។ ពីមុនមកខ្ញុំមិនសូវជាជឿជាក់លើការស្បថស្បែនេះប៉ុន្មានទេ ដោយសារគ្រាន់តែឮគេនិយាយតៗគ្នា ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីគេនាំប្អូនថ្លៃរបស់ខ្ញុំទៅស្បថស្បែទើបខ្ញុំមានការជឿរជាក់ថាទឹកជ្រោះលែងអងនេះ ពិតជាសក្តិសិទ្ធមែន។ ការស្បថស្បែនេះ មានរយៈពេលមួយថ្ងៃ និងត្រូវរៀបចំឲ្យបានល្អបំផុត ហើយវាជាការរឿងពិត ។ សម្ភារៈដែលប្រើសម្រាប់ការស្បថស្បែមានដូចជាឈាមជ្រូក ថ្លើមជ្រូក បាយ (ដែលមិនទាន់មាននរណាហូប) ស្រាពាងរលូង១ពាង និងឬស្សីយ៉ុសចំនួន៣ ដោយសារអ្នកដែល តម្រូវឲ្យស្បថនោះមាន៣នាក់ដែរ។ ដំបូងឡើយ ពួកគេយកឈាម និងថ្លើមជ្រូក លាយជាមួយស្រា និងបាយក្នុងចានមួយ ដើម្បីសែនឬស្សីយ៉ុស នៅទឹកជ្រោះលែងអងផ្ទាល់តែម្តង។ ហើយបន្ទាប់មក​ ចាស់ទុំក្នុងភូមិក៏នាំគ្នាសែនព្រេនដើម្បីធ្វើការស្បថស្បែ ដោយពេលនោះ គឺអ្នកទាំងបីនាក់នោះ ត្រូវបាន តម្រូវឲ្យជ្រមុជក្បាលរបស់ពួកគេចូលទៅក្នុងទឹក ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនបានឃើញច្បាស់ទេថាវាមានសញ្ញាអ្វីដែលអះអាង ឬបញ្ជាក់ថាមានអាបធ្មប់នោះទេ ខ្ញុំគ្រាន់តែឃើញអ្នកដែលស្បថស្បែទាំងនោះ មានអាការៈពិបាកដកដង្ហើម នៅពេលដែលពួកគេងើបក្បាលចេញពីទឹកមកវិញ។ ដូច្នេះខាងដើមចោទ អាចកត់សម្គាល់ឃើញថា អ្នកទាំងបីនោះពិតជាមានអាបធ្មប់មែន។ សម្រាប់ដើមចោទវិញ មិនតម្រូវឲ្យច្រមុជក្បាលចូលក្នុងទឹក ជាមួយនឹងអ្នកដែលគេចោទនោះទេ ប៉ុន្តែពួកគេត្រូវកាន់យ៉ុសឬស្សី និងឈរមើលពីលើ។ អ្នកដែលត្រូវ កាន់យ៉ុសឬស្សីទាំង៣នោះគឺមានតែដើមចោទ និងចាស់ទុំ មេកន្ទ្រាញនៅក្នុងភូមិប៉ុណ្ណោះ។ ចំណែកឯរូបខ្ញុំ និងអ្នកភូមិដ៏ទៃៗទៀត គ្រាន់តែនាំគ្នាឈរមើលប៉ុណ្ណោះ ហើយក៏មិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យចូលទៅ ច្រមុជក្បាលនៅក្នុងទឹកដែរ។ បន្ទាប់មក អ្នកទាំងបីនោះត្រូវបានអ្នកភូមិចាប់ចងទុករយៈពេលពី ២ទៅ៣ថ្ងៃ ទើបយកទៅសម្លាប់នៅក្នុងព្រៃមួយកន្លែង ហៅថាទូតង់។ អ្នកភូមិមិនដែលបង្អត់បាយពួកគេទេ មុនពេលពួកគេត្រូវបានយកទៅសម្លាប់ ដោយអ្នកភូមិតែងតែនាំគ្នាយកបាយ និងសម្លរទៅឲ្យពួកគេ ហូបជារៀងរាល់ថ្ងៃ ។ ក្រុមអ្នកភូមិមិនដែលដោះលែង ឬស្រាយចំណងឲ្យពួកគេទាំងបីនាក់នោះ ទេ ដោយសារខ្លាចអ្នកទាំងបីនាក់នោះរត់ ឬខឹង ហើយអាចនឹងទៅសម្លាប់អ្នកភូមិដទៃៗទៀតផងដែរ។ អ្នកទាំងបីនោះ ត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងថ្ងៃតែមួយ ប៉ុន្តែសពវិញគឺត្រូវបញ្ចុះក្នុងរណ្តៅចំនួន៣ដាច់ដោយឡែក ពី គ្នា។ អ្នកដែលមានភារៈបញ្ចុះសពរបស់ខ្មោចទាំង៣នាក់នោះ គឺត្រូវតែជាអ្នកសម្លាប់អ្នកទាំង៣នាក់នោះ ដែរ។ អ្នកស្រុកអ្នកភូមិទាំងឡាយមិនអាចទៅចូលរួមបញ្ចុះសពទាំងនោះបានឡើយ។ បន្ទាប់ពីបញ្ចុះសពរួច អ្នកទាំងនោះនាំគ្នាត្រឡប់មកផ្ទះរៀងៗខ្លួនវិញ ហើយក៏មិនមានតំណម ឬធ្វើពិធីសែនព្រេននូវអំពើបាបចង្រៃ អ្វីឡើយ ដោយហេតុថាពួកគេបានសម្លាប់ខ្មោចអាបធ្មប់ទាំង៣នាក់នោះ ដោយដៃរបស់ពួកគេផ្ទាល់ដូច្នេះ មិនចាំបាច់ធ្វើពិធីអ្វីទាំងអស់។ បើសិនជាខ្មោចទាំងបីនាក់នោះស្លាប់ភ្លាមៗដោយសារគ្រោះថ្នាក់អ្វីមួយ(ស្លាប់ តៃហោង) ទើបគេត្រូវធ្វើពិធីសែនព្រេនដើម្បីជម្រះចោលនូវភាពចង្រៃ។ ប៉ុន្តែការស្លាប់ដោយសារការសម្លាប់ ដោយផ្ទាល់ដៃបែបនេះ គេមិនចាំបាច់ធ្វើពិធីសែនព្រេនដើម្បីលាងជម្រះភាពចង្រៃនោះឡើយ ។ រឿងរ៉ាវនេះវាបានកើតឡើងយូរយារណាស់មកហើយ ប្រហែលជាក្រោយរបប ប៉ុល ពត ពី៣ទៅ៤ឆ្នាំ។ អ្នកដែលបានរៀបចំសែនព្រេនក្នុងការស្បថស្បែនោះមានដូចជាចាស់ទុំ ឬមេកន្ទ្រាញដែលរស់នៅក្នុងភូមិនេះ តែម្តង មិនមែនជាមេភូមិឬក៏មេឃុំទេ។ ក្នុងថ្ងៃស្បថនោះ គ្រួសារដែលកូនស្លាប់នោះក៏បានទៅចូលរួមសែនព្រេនដែរ។ គ្រួសារនោះរស់នៅតែពីរ នាក់ប្រពន្ធប្តីប៉ុណ្ណោះ បន្ទាប់ពីកូនស្លាប់ទៅ។ ប៉ុន្តែសព្វថ្ងៃនេះប្តីប្រពន្ធ២នោះក៏បានស្លាប់ទៅហើយដែរ។ ខ្ញុំ គិតថាវាជាជីវិតចុងក្រោយរបស់ពួកគេដោយសារតែពួកគេមិនមានកូនចៅដូចគ្រួសារដទៃៗឡើយ ។ ខ្ញុំមិនបានដឹងច្បាស់ទេថា គ្រូបុរាណនោះពូកែ ឬសក្តិសិទ្ធប៉ុណ្ណានោះ តែក្នុងពេលនោះគឺ មានតែចាស់ទុំ និងមេកន្ទ្រាញក្នុងភូមិនេះឯងដែលបានហៅខ្ញុំឲ្យទៅចូលរួមដើម្បីមើលការស្បថស្ បែជាមួយពួកគេ។ នៅពេលដែលមានពិធីស្បថស្បែ អ្នកភូមិ ជាពិសេស គឺចាស់ទុំនៅក្នុងភូមិតែម្តង តែងតែត្រូវបានហៅឲ្យទៅចូលរួម ប៉ុន្តែគេមិនអនុញ្ញាតឲ្យក្មេងៗចូលរួមទេ ពីព្រោះវាជារឿងមិនល្អសម្រាប់ ក្មេងៗ។ ដោយឡែកចាស់ទុំ និងមេកន្ទ្រាញដែលជាអ្នកសម្លាប់ខ្មោចអាបធ្មប់ទាំងបីនាក់ខាងលើនេះ ក៏បានស្លាប់យូរណាស់មកហើយដែរ។ ក្រុមគ្រួសាររបស់សពទាំង៣នោះ ក៏មិនមានការគ្រោធខឹង ជាមួយនឹងងអ្នកដែលសម្លាប់ប្តីរបស់ ខ្លួនឡើយ ដោយសារពួកគេត្រូវបានអ្នកភូមិរៀបចំធ្វើពិធីសែនព្រេន ពន្យល់ណែនាំ និងលើកហេតុផល ជាក់ស្តែងប្រាប់ដល់ពួកគេអំពីមូលហេតុនៃការសម្លាប់ប្តីរបស់ពួកគេ។ អ្នកភូមិបាននាំគ្នាធ្វើពិធីសែនព្ រេន ដោយយកជ្រូក ស្រាពាង និងមានរៀបចំបាយទឹក និងចំណីផ្សេងៗ ជូនដល់ក្រុមគ្រួសាររបស់ជនទាំង ៣នាក់ដែលត្រូវបានសម្លាប់ប្តីមានអាបធ្មប់នោះ។ បន្ទាប់មកពួកគេបានចូលរួមពិសារអាហាររួមគ្នានៅក្នុងពិធី នោះទាំងអស់គ្នា។ ប៉ុន្តែទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តី ក្នុងនាមជាភរិយា ពួកគេមានការអាណិតអាសូរ និងសោកស្តា យយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការបាត់បង់ប្តីជាទីស្រលាញ់ ហើយពួកគេតែងគិតថា វាជារឿងសោកនាដកម្មដែលមិន អាចបំភ្លេចបាន។ ពួកគេមិនមានកូនចៅដូចគ្រួសារ ដទៃៗទៀតឡើយ ដោយសារពួកគេបានរៀបការក្នុងវ័យ ចំណាស់ពេក។ ហើយស្ត្រីមេម៉ាយទាំងបីនាក់នោះក៏មិនដែលសាង គ្រួសារថ្មីដែរ ដោយពួកគេនៅម៉ម េ ៉ាយ រហូតដល់ស្លាប់។ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះមិនមានឃើញនរណាមួយនៅក្នុងភូមិ សុបិន្តឃើញអ្វីចំឡែកឡើយ។ ហើ យសូម្បីតែអ្នកដែលសម្លាប់ខ្មោចទាំងបីនាក់នោះ ក៏មិនដែលប្រាប់ថាបានសុបិន្តឃើញអ្វីអាក្រក់ដែរ។ បើមានព្រឹត្តិការណ៍អាក្រក់ ពួកគាត់នឹងប្រាប់ឲ្យអ្នកភូមិឲ្យដឹងជាមិនខាន។ អ្នកស្រុកអ្នកភូមិនៅតែនាំគ្នាទៅដើរលេងកំសាន្តនៅទីនោះដដែល បើទោះបីជាកន្លែងនោះ ធ្លាប់មាន មនុស្សនាំគ្នាទៅស្បថស្បែក៏ដោយ។

រឿងនិទានស្តីពី ភ្នំក្រង់ប៉ូញក្រង់ចាង

A Story of Krang Ponh Krang Chang Mountain នាងខ្ញុំឈ្មោះ ព្រិច ប៉ើល អាយុ ៨០ឆ្នាំ ជាជនជាតិដើមភាគតិចព្នង។ បច្ចុប្បន្ននាងខ្ញុំរស់នៅ ជាមួយកូនស្រី និងកូនប្រសារ រួមទាំងចៅជាទីៗស្រលាញ់ ចំនួនបីនាក់ផងដែរ នៅភូមិពូលូង សង្កាត់រមនា ក្រុងសែនមនោរម្យ ខេត្តមណ្ឌលគិរី។ សម្រាប់តំបន់តំណមវិញ ខ្ញុំដឹងមិនសូវច្បាស់បន្មា ៉ុ នទេ ព្រោះអីមិនសូវមាននរណានិយាយពីរឿងនេះ តែខ្ញុំគ្រាន់បាន ដឹងខ្លះៗអំពីប្រវត្តិតំណមនៃ ភ្នំក្រង់ប៉ូញក្រង់ចាង។ ភ្នំនេះស្ថិតនៅជាប់ព្រំប្រទល់នៃភូមិចំនួនបី គឺ ភូមិពូទ្រូ ឃុំសែនមនោរម្យ ស្រុកអូររាំង ភូមិពូឆប ឃុំដាក់ដាំ ស្រុកអូររាំង និងភូមិពូលូង សង្កាត់រមនា ក្រុងសែនមនោរម្យ ហើយវាជាប់នឹងក្បាលអូរតេ និងខាងត្បូងឈាងខាងលិចជាប់និងក្បាលអូរទូរ៉ានូ និងទូចង់គែរ្ល ឬអាចនិយាយបានថាភ្នំនេះស្ថិត នៅចំកន្លែងគេកិនយករ៉ែថ្ម តាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ៧៦ ឆ្ពោះទៅកាន់ឃុំដាក់ដាំ ។ កាលពីមុនភ្នំនេះគឺជាភ្នំតំណម ហើយចាស់ទុំតែងតែនិយាយប្រាប់ ក្មេងៗថា ភ្នំមួយនេះជាកន្លែងតំណម ដែលកាលនោះគេហាមមិនឲ្យកាប់ព្រៃនៅតំបន់នេះទេដោយសារវាជាកន្លែងតំណម។ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននេះខ្ញុំមិនដឹងថានៅតែជាតំបន់តំណមដដែល ឬយ៉ាងណានោះទេ។ ថ្វីបើភ្នំមួយនោះជាកន្លែងតំណមក៏ដោយ ប៉ុនែនៅ ្ត តែមានមនុស្សម្នារមកកាប់វល្លិ៍ ផ្តៅ បន្លែបង្កា និងដើមឈើពណ៌ខ្មៅ សម្រាប់លាបពណ៍អម្បោះដើម្បីត្បាញជាសម្លៀកបំពាក់ផងដែរ។ កាលពីជាង១០ ទៅ ១៥ឆ្នាំមុន រូបខ្ញុំ និងក្រុមគ្រួសារខ្ញុំ ព្រមទាំងអ្នកភូមិផងដែរ ដែលពេលខ្លះមានគ្នារហូតដល់៦-៧នាក់ ធ្លាប់បានទៅរកដើមឈើពណ៌ខ្មៅសម្រាប់ធ្វើពណ៌ លាបអម្បោះដែលពួកខ្ញុំត្បាញធ្វើកន្សែង ក្រមា អាវ ថង់ស្ពាយ និងសំពត់ស្លៀកពាក់ នៅឯភ្នំនោះ ព្រោះដើមឈើប្រភេទនេះ គឺភាគច្រើនមានដុះតែនៅលើភ្នំនោះតែប៉ុណ្ណោះ។ ពួកយើងធ្លាប់បានដេកនៅឯភ្នំក្រង់ប៉ូញក្រង់ចាងនោះចំនួនពីរដង ហើយភ្នំនេះសម្បូរសត្វទាកច្រើនណាស់កាលពីមុន តែឥឡូវខ្ញុំមិនដឹងថាវាមានសត្វទាកច្រើនដូចមុនដែរឬអត់នោះ ទេ។ បច្ចុប្បន្ននេះខ្ញុំមិនមានកម្លាំងដើម្បីទៅរកដើមឈើខ្មៅទាំងនោះទៀតបានទេ ព្រោះអីខ្ញុំកាន់តែចាស់ទៅៗហើយ។ ជីវិតរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចព្នង នាសម័យនោះមានការលំបាកខ្លាំងណាស់ មិនដូចឥឡូវនេះទេ អ្វីៗក៏មាន គឺពិបាកតែរក លុយសម្រាប់យកទៅទិញប៉ុណ្ណោះ។តែឥឡូវនេះពិបាករកលុយដើម្បីទិញអម្បោះនៅផ្សារ បើសិនជាយើងអត់មានលុយទិញ គឺយើងមានតែនាំគ្នាទៅកាប់ដើមឈើខ្មៅនោះដើម្បីយកមកធ្វើពណ៌វិញ។ កាលពីមុនខ្ញុំឮគេនិយាយថាធ្លាប់មានសត្វសា ហាវដូចជាសត្វខ្លា និងសត្វខ្ទីង នៅតំបន់នោះផងដែរ ដែលសត្វសាហាវទាំងនោះមានតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយ។ ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនដែលឃើញសត្វទាំងនេះដោយផ្ទាល់ភ្នែកទេ។ ជាអាថទិ៍ កាលពី១០ ឬ១៥ឆ្នាំមុននេះ ខ្ញុំធ្លាប់បានឃើញ ដា នសត្វខ្លានៅតាមផ្លូវទៅចម្ការរបស់ខ្ញុំក៏ដូចជាផ្លូវទៅចម្ការរបស់អ្នកភូមិដ៏ទៃៗទៀត ដែលមានទីតាំងនៅជិតភ្នំក្រង់ប៉ូញ ក្រង់ចាងនោះ។ ជាពិសេសនៅរដូវធ្លាក់ខ្យល់ ដែលជារដូវរងា ពពួកសត្វខ្លាព្រៃទាំងនោះតែងតែចេញមកទាំងហ្វូងទៅ កាន់ភ្នំក្រង់ប៉ូញក្រង់ចាងនេះតែម្តង ហើយនៅរដូវនេះក៏មានហ្វូងសត្វខ្ទីងចេញមកនៅតំបន់ព្រៃក្បែរអូរនៅតំបន់ភ្នំនោះ ផងដែរ។ កាលនោះខ្ញុំនៅមានវ័យចំណាស់ល្មម ហើយក៏នៅមានកម្លាំងទៅធ្វើចម្ការដូចគេឯងដែរ ដែលកាលនោះនៅ ក្បែរផ្លូវទៅចម្ការរបស់ខ្ញុំ មានដើមចំបក់ធំមួយដើមហើយសត្វខ្ទីងនោះតែងតែដើរកាត់ម្តុំនោះ។ ក្រោយមកពួកខ្ញុំបាន ឈប់ប្រើចម្ការនោះអស់រយៈពេល៥ ទៅ៦ ឆ្នាំ។ មានថ្ងៃមួយនោះខ្ញុំបានដើរទៅដងទឹកនៅឯអណ្តូង ស្រាប់តែប្រទះ ឃើញស្នាមដានជើងរបស់សត្វខ្ទីងដើរកាត់ផ្លូវដែលខ្ញធ ុំ ្លាប់ដើរ ហើយស្នាមដានជើងរបស់សត្វខ្ទីងនោះធំណាស់ តែវាមិន ដែលនៅក្បែរកន្លែងនោះទេគឺវាគ្រាន់តែដើរឆ្លងកាត់ទៅមកតែប៉ុណ្ណោះ។ សត្វខ្ទីងនោះវាតែងតែឆ្លងកាត់ចេញពីផ្លូវចម្ការ របស់ខ្ញុំ ចម្ការរបស់មែវ ៉ ៉ាក់ និងចម្ការរបស់អ្នកភូមិដទៃៗ ទៅកាន់តំបន់ភ្នំព្រៃក្រង់ប៉ូញនោះជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ហ្វូងសត្វខ្ទីងនោះ មិនដែលចេះខ្លាចមនុស្សម្នារទេ ព្រោះ មិនមាននរណាម្នាក់ហ៊ានតាមទៅបរបាញ់ពួកវា ហើយបើទោះជាមានអ្នកទៅបរបាញ់ ក៏គេពិបាកនឹងទៅរកពួកវាដែរ។ កាលពីជំនាន់នោះមានប្អូនថ្លៃរបស់ខម ្ញុំ ្នាក់ឈ្មោះពុកអ្យាក់ បានទៅតាមស្នាមដានជើងហ្វូង សត្វខ្ទីងទាំងនោះ តែគាត់រកសត្វខ្ទីងទាំងនោះមិនឃើញទេ ដោយសារគាត់តាមពួកវាមិនទាន់។ កាលនោះមិនមាននរណា មួយអាចសម្លាប់សត្វខ្ទីងទាំងនោះបានទេ ព្រោះមានសត្វខ្ទីងឈ្មោលមួយនោះធំណាស់ ហើយពួកខ្ញុំតែងតែគិតថាវាជាសត្វខ្ទី ងរបស់ព្រះ ឬក៏ជាសត្វខ្ទីងរបស់អ្នកតាព្រៃភ្នំនៅទីនោះ។ ជាថ្មីម្តងទៀតខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថា ខ្ញុំមិនដែលឃើញសត្វខ្ទីងនោះទេ គឺខ្ញុំគ្រាន់តែធ្លាប់ឃើញស្នាមដានជើងរបស់វាតែ ប៉ុណ្ណោះ ហើយចំពោះតំបន់តំណមវិញខ្ញុំមិនបានដឹងច្រើនទេ ហើយម្យ៉ាងវិញទៀតការនិទានរឿងក៏ខ្ញុំភេច ្ល អស់ហើយដែរ។

My name is Prich Peul, I’m an 80 year old Bunong woman from Pou Loung village, located in Sangkat Romanea, Senmonorom town, Mondulkiri. I live with my daughter and my son-in-law and three lovely grandchildren.

I don’t know much about taboo places but I do know a little about Krang Ponh Krang Chang Mountain. The location of this mountain is at the focal point of three villages – Pou Trou village, in Senmonorom commune, O Raing district; Pou Chhab village, in Dak Dam commune, O Raing district; and Pou Loung village, in Sangkat Romanea, Senmonorom town. It is also linked to the head of the O Te River, and its southwestern slope is connected to the head of the O Tou Ranou and Tou Changklaer rivers. It has also been said that it is at the place for smashing stones for minerals – along the national road number 76 to Dak Dam commune. In the past, this mountain was a taboo place and that may still be the case; I’m not sure. The elders always tell young people that it is a taboo place and people are not allowed to cut down the forest in that area.

Although this mountain is a taboo place, people still go there to cut vines, rattans, vegetables and black colour trees. The black colour tree is used to produce colour for thread which is weaved into clothes. For about 10-15 years, I; my family; and other villagers (a party of sometimes 6-7 people) went to that mountain to find the black color trees for colouring thread to weave into towels, scarves, shirts, hand bags and skirts.

That type of tree was only abundant on that mountain. We slept on that mountain twice and there were a lot of leeches then, but I don’t know if there are still many leeches there. I don’t have enough energy to go to that mountain anymore because I am getting older. It was a very difficult time for Bunong people then, and poor people still have to go up the mountain. But now we can get everything we need if we have the money.

In the past, I heard that dangerous animals such as tigers and wild buffalos lived on the mountain, but I’ve never seen them with my own eyes. 10-15 years ago, I did see the footprints of a tiger on the way to my plantation, as well as on the way to the other villagers’ plantations nearby the Krang Ponh Krang Chang Mountain. In the windy season, packs of tigers travelled to that mountain and herds of wild buffalos also came out by the forest-river areas near the mountain. At that time, there was a big Cham Bak tree close to my plantation and I saw the wild buffalo footprints around that tree. But we stopped using our plantations for 5-6 years. Then one day, I saw the wild buffalo footprints on my way to the well and they were huge! The buffalo were not living there but they walked pass that place, and they still walk across my; Vakk monthe’s; and other people’s plantations to the Krang Ponh Krang Chang Mountain every year. My brother-in-law, called Father Hyakk, followed their footprints once, but he never caught them. The buffalo have never been afraid of people because no one dares to hunt them. One among them is very big and we believe that it is the god or spirit of the forest or mountain.

But I never did see those animals; only their footprints.

ប្រវត្តិពាងរលូង

A Story about Raloung Jar My name is Sokhon Pean - I am a 47-yearold Bunong woman. I was born in Pou Treng village, Dak Dam commune, O Raing district in Mondulkiri province.

I still live at the same address where I was born and I have lived here for 47 years. My grandfather, aunt and mother told me the history of the Raloung jar and I always tell the story to the younger generation as well. The story about the Raloung jar is as follows: Raloung Jar means the most expensive and valuable jar amongst all the other jars. We have other different jars but those jars have their own names. The Raloung jar is the lead jar and the most powerful jar and it is used in functional and very specific conditions. Raloung is a Bunong word which means ‘priceless and valuable’. I don’t know how it was given this name nor by whom and when it first used.

I don’t have this jar anymore because recently my home was entirely burnt by a fire. I had two in the past but they were both burnt and broken. I heard from my aunt and mother that this jar has been used since Bunong people existed. This jar was originally produced by Bunong people but no one seems to be able to make them anymore because the people who produced them have all died. This type of jar cannot presently be found anymore. It is made from the soil of termite mounds, kaolin and sand. There are two type of Raloung jar - one has bronze and a small hole on the bottom of the jar and the other one does not. Although the one with a hole at the bottom of it will only leak a very minuscule amount of water because the hole is very tiny. I don’t know the reason why it is produced with a hole like this, it is from our ancestors. The one which has a hole at the bottom is more expensive than the one that does not have a hole. In today’s money it costs US $1000.00 and in the past it was equal to 3 buffalos. The one without the hole in the bottom currently costs US $500.00 and in the past was equal to two buffalos (1 big and 1 small). The reason that we know that this jar was used in particular events / ceremonies is because in earlier times there were two grandparents living in a village that had produced these jars on their own. There was one day, the grandfather felt bored and sad so he made lots of mumbling sounds – “I cannot get lots of rice after harvesting and my health is getting worse and worse as time goes by”.

He fell asleep, had a nap and mumbled whilst he was dreaming. He met a man who was standing near the Raloung jar (the man is the spirit of the jar). Both the spirits of the grandfather and the jar discussed about how to set up and how to use the jar and also in which ceremonies. Then the man told the grandfather that the jar can only be used in the most necessary ceremonies such as: • In the Katis Wedding Ceremony: (for instance, the mothers of the groom and bride where there is a biological sister or uncle who marries their niece). This is the most important usage of the jar.

• Rice Seed Ceremony: where it is organized for the god of the rice seed; this is meant for people who get lots of rice seed product each year (i.e.: where there are hundreds of rice containers which are collected for each year - one container is equal to 12 kg, they will use a Raloung jar to produce jar wine and use it for this ceremony; this has to be accompanied by a pig, a buffalo or a cow in accordance to what they have asked for and promised to the spirit of the rice seed at the beginning of the year). At this time, this jar is also used to pray for a high rice seed yield for the next year as well. Further, the elders also pray for good luck, happiness and prosperity for their villagers. They need to stand up a bamboo tree to about 3-4 meters in height from the ground and weave small birds, emerald doves and parrots derived from bamboo onto the bamboo tree. The blood from a pig, cow or buffalo is then placed onto the rim of the Raloung jar and all the elders gather for prayers. The blood is only used for the sacrifice and prayers and the flesh of the animals is cooked as food for all the participants. Whether it is a cow or buffalo used in the ceremony is dependent on what the ceremony holder has promised to the spirit. If he promised to offer a cow he has to use the cow for the ceremony and if he promised a buffalo, he must offer a buffalo in the rice seed ceremony when he reaches a high rice seed yield. The ceremony holder can use the blood of some animals such as a chicken, pig, cow and buffalo. They place the blood from these animals onto the rim of the jar during the ceremony because they believe that it is a way that the spirit of the ceremony holder may meet with the spirits of the Raloung jar and rice seed. If they didn’t celebrate this ceremony, people’s spirits would be taken by the Raloung jar spirit into the jar. Thus, it would cause people to die because the spirit of the jar becomes angry with people if they break their promise from earlier in the year.

• Spirits of Nak Ta and the Nature Ceremony: The ceremony is held on the 14th of April every year. This ceremony is celebrated because historically there were children who played with water and land, climbed onto the tree, took the honey bee and hunted the small black birds (birds that eat rice seed). It is not allowed to cook these birds with any fruit and mushrooms as it will cause thunder to strike; these birds are known as the bird spirit of Lok Ta. Therefore, when we organize this ceremony we are asking for forgiveness from the spirits of Nak Ta, nature and to the children.

The blood from a chicken and pig, Raloung jar and 4-5 jars of wine are needed to be used in this ceremony. Buffalo’s blood is not used in this ceremony. This type of ceremony is also celebrated when there is a very sick person and he/she cannot get better with medicine. So his/her family has to return to using the traditional beliefs and ways from their ancestors instead.

• Ceremony of Cutting Elephant Ivory: This is the same as the Spirits of Nak Ta and Nature Ceremony too which means that after the elephant’s ivories are cut, the elephant possessor is going to celebrate this ceremony to ask for prosperity for him and his elephant. Elephant ivory can be cut every 7-8 years. Some tools and animals such as incense, candles, a pig, a buffalo and Raloung jar are used in this ceremony. With the first cut, they use a pig and Raloung jar and for the second cut, they use a buffalo and Raloung jar according to our rules. They also make some banana leaf cake as well to welcome the people who come to this ceremony. In the past, we didn’t have incense so we only used candles.

• Elephant Ceremony: For example, I have money and I want to buy a baby elephant from someone (I would use cows and buffalo to buy the elephant because Bunong people didn’t use money at that time). So when the owner of the elephant gave me the elephant, I would kill a buffalo and use its blood with the Raloung jar to prove that I accept this elephant into my possession and to show that I offer the buffalos and cows to the elephant’s owner. Only the blood of a buffalo is used for the ceremony but its flesh is used as food for the participants. I have to offer only buffalos and cow but not the Raloung jar. However, if the buyer doesn’t have cows or buffalo, he can buy the elephant by using the Raloung jar with an acceptable price.

• Mountain Ceremony: This ceremony is organized in relation to a tale that is quite the same as the story of the Raloung jar too. The tale is as follow: our elder was doing business and he was very successful with his business. One day, when he was sleeping, his spirit met the spirit of the mountain. The spirit of the mountain asked the business man for food; he agreed with the suggestion from the mountain spirit because he was successful with his business and he was healthy as well, The mountain is called Ratabb and it is located in this village too but it is far from my house.

នាងខ្ញុំឈ្មោះ សុខុន ពាន ភេទស្រី អាយុ៤៧ ឆ្នាំជាជនជាតិព្នង។ នាងខ្ញុំកើតនៅភូមិ ពូត្រែង ឃុំដាក់ដាំ ស្រុកអូរាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរី ហើយអាសយដ្ឋានបច្ចុប្បន្នរបស់ខ្ញុំ គឺនៅភូមិពូត្រែង ឃុំដាក់ដាំ ស្រុកអូរាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរីនេះឯង។ នាងខ្ញុំ បានរស់នៅទីនេះអស់រយៈពេល៤ ៧ឆ្នាំមកហើយ។ ខ្ញុំបានដឹងពីប្រវតិ្តរបស់ពាងរលូងនេះតាមរយៈតា អ៊ំ និងម្តាយរបស់ខ្ញុំ ហើយខ្ញុំក៏តែងតែនិទានវាឲ្យក្មេងៗជំនាន់ក្រោយស្តាប់ផង ដែរ។ រឿងនិទានស្តីពីពាងរលូងមានដូចតទៅ៖ ពាងរលូង មានន័យថា ជាពាងដែលមានតម្លៃខ្ពស់ជាងគេក្នុងចំណោមពាងដទៃៗទាំងឡាយ។ មានពាងជាច្រើនប្រភេទផ្សេងៗគ្នា ប៉ុន្តែ ពាងទាំងអស់នោះមានឈ្មោះរៀងៗខ្លូនរបស់វា។ ចំនែកឯពាងរលូងវិញជាពាងដែលនាំមុខគេ និងមានអំណាចជាងគេ ហើយត្រូវបានគេ យកមកប្រើទៅតាមលក្ខខណ្ឌចាំបាច់ និងភាពជាក់លាក់របស់វា។ ពាក្យថា រលូង ជាភាសារបស់ជនជាតិព្នងដែលមានន័យថាមានតម្លៃធំ។ ខ្ញុំ មិនដឹងថានរណាជាអ្នកដាក់ឈ្មោះឲ្យពាងនេះថា ពាងរលូង ហើយពាងនេះមានប្រវត្តិតាំងពីពេលណាមកនោះទេ។ សព្វថ្ងៃខ្ញុំក៏មិនមានពាង នេះនៅក្នុងផ្ទះដែរ ដោយសារភ្លើងឆេះអស់ហើយ។ ពីដើមខ្ញុំមានពីរដែរ តែឥឡូវភ្លើងឆេះបែកអស់ហើយ។ ពាងនេះត្រូវបានយកមកប្រើប្រាស់ តាំង​ពីពេលមានកំណើតរបស់ជនជាតិព្នងដែរ។ បើតាមដែលអ៊ំ និងម៉ែខ្ញុំប្រាប់ ពាងនេះមានតាំងពីមុនសម័យបារាំងទៅទៀត។ ពាងនេះត្រូវ បានផលិតឡើងដោយជនជាតិព្នងកាលពីដើមឡើយ ប៉ុន្តែមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ មិនមាននរណាអាចផលិតវាបានទៀតទេ ព្រោះអ្នកដែលចេះ ផលិតបានស្លាប់បាត់អស់ហើយ។ ពាងនេះមិនអាចនឹងរកបានទៀតទេនាពេលបច្ចុប្បន្ន។ វាត្រូវបានផលិតឡើងដោយប្រើដីដំបូក ដីខ្សាច់ និងដីឥដ្ឋ។ ពាងរលូងខ្លះមានសំរិទ្ធនៅបាតពាង ប៉ុន្តែពាងខ្លះមិនមាននោះទេ។ កាលបើមានសំរិទ្ធនៅបាត មានន័យថាមានប្រហោងនៅបាតពាង ដែលប្រហោងនោះតូច មិនអាចឲ្យទឹកលិចបាននោះទេ។ ខ្ញុំមិនដឹងថាហេតុអ្វីបានជាគេធ្វើឲ្យវាមានប្រហោងបែបនេះនោះទេ វាជាទម្លាប់របស់ ចាស់ៗតាំងពីដើមមក។ ពាងដែលមានប្រហោងនៅបាត មានតម្លៃជាងពាងដែលគ្មានប្រហោង។ ពាងមានប្រហោងតម្លៃស្មើនឹង១ពាន់ដល ុ ្លា​ សហរដ្ឋអាមេរិកនាសម័យបច្ចុប្បន្ន បើជំនាន់មុនវិញវាអាចដោះដូរបានជាមួយក្របីបី ទើបបានពាងនេះមួយ ចំណែកឯពាងដែលគ្មានប្រហោង​ តម្លៃស្មើនឹង៥រយដុល្លាសម័យនេះ និងស្មើនឹងក្របីពីរ តូចមួយ ធំមួយ កាលពីសម័យមុន។ មូលហេតុដែលយើងអាចដឹងបានថាពាងនេះត្រូវបាន យកមកប្រើប្រាស់ក្នុងពិធីណាខ្លះនោះ គឺដោយសារ កាលពីដើមឡើយ មានលោកយាយ និងលោកតាពីររូបដែលជា ចាស់ទុំរស់នៅក្នុងភូមិមួយ បានបង្កើតពាងរលូងបានដោយខ្លួនឯង។ មានពេលមួយនោះលោកតាម្នាក់នោះមានអារម្មណ៍អផ្សុក មិនសប្បាយចិត្ត ក៏ចេះតែរអ៊ូរទាំ និយាយពីនេះពីនោះ ថាធ្វើស្រែធ្វើចម្ការ មិនបានផលស្រូវ សុខភាពក៏ទ្រុឌទ្រោម ឈឺជាប្រចាំ ហើយបន្ទាប់មកលោកតានោះ ក៏បានសម្រាន​្ត លង់​លក់​នៅពេលសម្រាកថ្ងៃត្រង់ទៅបន្ទាប់ការត្អូញត្អែនោះមក។ កំពុងតែសម្រាន្តលង់លក់ក្នុងដំណេក លោកតាបានយល់សប្តិឃើញ បុរសម្នាក់ឈរនៅក្បែពាងរលូង ដែលបុរសនោះជាព្រលឹងរបស់ពាង។ ព្រលឹងពាងរលូង និងព្រលឹងរបស់លោកតាបានជួបគ្នា និងពិភាក្សា និងរៀបគម្រោងនានា អំពីរបៀបនៃការប្រើប្រាស់ពាងនេះ។ បន្ទាប់មកបុរសដែលជាព្រលឹងរបស់ពាងនោះបាននិយាយមកកាន់លោកតាថា ពាង​ រលូងមួយនេះប្រើបានតែក្នុងកិច្ចការដែលចាំបាច់បំផុតប៉ុណ្ណោះ ដូចជា៖ • ក្នុងពិធីរៀបការបែការទីស (ឧ. ម្តាយរបស់កូនកម្លោះ និងកូនក្រមុំជាបងប្អូនស្រីបង្កើតនឹងគ្នា ពូរៀបការជាមួយក្មួយស្រី)។ វានេះជាការងារធំបំ ផុតដែលត្រូវប្រើប្រាស់ពាងនេះក្នុងពិធី។ • ពិធីសែនស្រូវ៖ រៀបចំឡើងដើម្បីថ្វាយព្រះស្រូវ ដែលមានន័យថា នៅពេលដែលម្ចាស់ស្រូវទើបនឹងប្រមូលផលបានច្រើនក្នុងឆ្នាំនីមួយៗ (ទទួលបានផលរយប៉ោតក្នុងមួយឆ្នាំៗ ដូច្នេះ គេត្រូវការយកពាងរលូងមកបិតស្រា ដើម្បីយកមកសែនក្នុងពិធីសែនស្រូវ ដែលក្នុងនោះផងដែរ ត្រូវមានជ្រូកមួយក្បាល ឬអាចជាគោមួយក្បាល ឬក្របីជាមួយក្បាល ដែលអាស្រ័យទៅលើការបន់ស្រន់សុំរបស់ម្ចាស់ស្រូវកាលពីដើមឆ្ នាំ)។ ស្របពេលជាមួយគ្នានោះដែរ ពាងនេះក៏ត្រូវបានយកមកប្រើប្រាស់ ដើម្បីបួងសួងសុំឲ្យឆ្នាំក្រោយទទួលបានផលស្រូវច្រើនដូចឆ្នាំចាស់ ទៀត។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ចាស់ទុំក៏បានធ្វើការបន់ស្រន់សុំឲ្យមានក្តីសុខសាន្ត កុំឲ្យមានបពា្ហទៅថ្ងៃមុខទៀត និងសូមជួយថែរក្សាការពារកូន ចៅទាំងអស់គ្នា ឲ្យសុខសប្បាយផងដែរនៅក្នុងពិធីសែនស្រូវនេះ។ ក្នុងពិធីសែននេះ គេមានកាប់ដាំដើមឬស្សីកម្ពស់៣-៤ ម៉ែត្រ ឡើងលើ ហើយគេត្បាញឬស្សីធ្វើសត្វតូចៗ ដូចជាសត្វចាប សត្វលលក សត្វសេក។ ក្នុងពិធីនោះត្រូវមានកាប់ក្របី ឬគោ អមជាមួយស្រាពាងដែរ។ គោ ឬក្របី ត្រូវបានកាប់ដើម្បីយកឈាមមកដាក់លើមាត់ពាង និងហៅចាស់ៗក្នុងភូមិ មកសែនទាំងអស់គ្នា។ ចំណែកឯសាច់វិញ នឹងត្រូវយកមកចាត់ច ​ ែងធ្វើម្ហូបចែកគ្នាហូប។ ការប្រើឈាមគោ ឬក្របីក្នុងពិធីសែនស្រូវ គឺអាស្រ័យទៅលើការបន់ស្រន់របស់ម្ចាស់ស្រូវ។ បើម្ចាស់ស្រូវបានបន់ស្រន់ថា​ពួកគេនឹងសែនឈាមគោ ដូច្នេះគេត្រូវប្រើឈាមគោមកសែន នៅពេលដែលការបន់ស្រន់របស់ពួកគេបានដូចបំ ណង។ ពួកគេអាចអាចប្រើឈាម​សត្វមួយចំនួនដូចជា៖ មាន់ ជ្រូក គោ និងក្របី។ មូលហេតុដែលត្រូវយកឈាមសត្វមកដាក់លើមាត់ពាងរលូង ក្នុងពិធីសែនព្រេន មានន័យថាជាផ្លូវម ​ ួយដើម្បីឲ្យព្រលឹងមនុស្ស(១)ជួបជាមួយព្រលឹងពាង និងព្រលឹងរបស់ស្រូវ។ ប្រសិនបើពួកគេមិនប្រារព្ធពិធី នេះទេ ព្រលឹងពាងនឹងយកមនុស្សទៅ​ដាក់នៅនឹងរលូង ដែលវានឹងបណ្តាលឲ្យមនុស្សស្លាប់ ព្រោះព្រលឹងពាងខឹងមនុស្សដែលមិនគោរពតាមពា ក្យសន្យា/ការបន់ស្រន់របស់ពួកគេកាលពីដើមឆ្នាំ។ • សែនអារក្សអ្នកតា៖ សែនអារក្សធ្វើនៅថ្ងៃទី១៤ ខែមេសា ជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ បានជាគេធ្វើពិធីសែនអារក្សដោយសារពីដើមឡើយ មានក្មេង លេងទឹក លេងដី ឡើងឃ្មុំ បាញ់សត្វចាបខ្មៅៗតូចៗ (ចាបស៊ីស្រូវ)។ សត្វចាបទាំងនេះមិនអាចយកមកធ្វើសម្លរជាមួយនឹងផ្លែនៃរុក្ខជា តិនានា ឬ ផ្សិតបានទេ ព្រោះវានាំឲ្យ រន្ទះបាញ់។ ដូច្នេះពួកយើងរៀបចំពិពីសែនអារក្សអ្នកតានេះឡើង ដើម្បីសុំកុំឲ្យអារក្សអ្នកតាប្រកាន់ ក្មេងៗ ព្រោះចាបនោះជាចាបរបស់អ្នកតា។ សម្ភារៈដែលត្រូវប្រើក្នុងពិធីនេះ មានដូចជា ឈាមមាន់ ជ្រូក ពាងរលូង និងស្រាពាង ៤-៥ ពាង ដើម្បីបន់ស្រន់។ ក្នុងពិធីនេះគេមិនប្រើដល់ឈាមក្របីនោះទេ។ ឬម្យ៉ាងវិញទៀត ពិធីនេះក៏នឹងត្រូវបានរៀបចំឡើងនៅពេលដែលមានមនុស្សឈឺ ធ្ងន់មិនអាចព្យាបាល បានដោយប្រើថ្នាំពេទ្យ ដូចនេះហើយគ្រួសារអ្នកដែលឈឺធ្ងន់នោះក៏គិតថាត្រូវតែស្វែង រកផ្លូវផ្សេងតាមបែបជំនឿរបស់ខ្លូន ដែល​​ កាន់ភ្ជាប់តាំងពីជីដូនជីតារហូតរមកសព្វថ្ងៃមកព្យាបាលវិញ។ • ពិធីកាត់ភ្លុតដំរី៖ ដូចគ្នាទៅនឹងពិធីសែនអារក្យអ្នកតា ព្រៃភ្នំក្រមថ្មដែរ ដែលមានន័យថានៅពេលដែលភ្លុកដំរីត្រូវបានកាត់ហើយ ម្ចាស់ដំរី និងប្រារព្ធពិធីនេះដើម្បីសុំឲ្យដំរីរបស់ ខ្លួន មានក្តីសុខសាន្តត្រាណទៅថ្ងៃមុខ ក៏ដូចជាម្ចាស់ដែលមើលថែទាំដំរីរៀងរាល់ថៃផ ្ង ងដែរ។ ភ្លុកដំរីអាច ត្រូវបានកាត់ជារៀងរាល់ ៧-៨ ឆ្នាំម្តង។ សម្ភារៈ និងសត្វដែលត្រូវប្រើក្នុងពិធីសែនកាត់ភ្លុកដំរី មានដូចជា៖ ធូប ទៀន មាន់១ក្បាល ជ្រូក១ក្បាល ក្របី១ក្បាល និងពាងរលូង។ សត្វដែលតម្រូវឲ្យកាប់ ក្នុងការកាត់លើកទី១មាន ជ្រូក១ក្បាល និងពាងរលូង។ សម្រាប់លើកទី២ និងក្រោយៗទៀត គឺតម្រូវឲ្យប្រើក្របី និងពាងរលូង។ ការប្រើឈាមជ្រូក ឬក្របី ជាមួយពាងរលូង គឺជាវិធីសម្រាប់ឲ្យព្រលឹងជួ បគ្នា។ ក្នុងនោះក៏អាចមានវេចនំសន្សម នំគមនំបត់ សម្រាប់ឲ្យបងប្អូនដែលមកជួបជុំហូបលេងជុំគ្នាផងដែរ។ នំគមទើបតែធ្វើនាសម័យបច្ចប្បន្ន នេះទេ ប៉ុន្តែនំអន្សមត្រូវបានធ្វើតាំងពីដើម ឡើយមកម្លេះ។ ពីមុនអត់មានធូបទេ គឺប្រើតែទៀនប៉ុណ្ណោះ។ • សែនដំរី៖ ឩទាហរណ៍ថា ខ្ញុំមានលុយបន្តិចបន្តួច ចង់ទិញកូន ដំរីមួយពីនរណាម្នាក់ (ទិញដោយប្រើគោក្របី ព្រោះខាងជនជាតិមិនមានលុយទិញទេ មានតែប្រើគោក្របី) ដូច្នេះនៅពេលម្ចាស់ក្របីប្រគល់ក្របីមកឲ្យខ្ញុំ ខ្ញុំនឹងកាប់ក្របី១ក្បាល ប្រើ ជាមួយពាងរលូងសម្រាប់ជាការទទួលយកដំរីមកផ្ទះ និងជាការជូនក្របី និង គោទៅឲ្យម្ចាស់ដំរី។ ឈាមរបស់ក្របីប្រើសម្រាប់ពិធី ប្រគល់ដំរី រីឯសាច់ក្របី នឹងយកទៅចម្អិន ជូនអ្នកដែលចូលរួមក្នុងពិធីពិសារ។ អ្នកទិញជូនតែក្របី គោ និងស្រាបណ ៉ុ ្ណោះទៅម្ចាស់ដំរី ដោយឡែក គឺមិនប្រគល់ទាំងពាងរលូងឡើយ។ ប៉ុន្តែបើសិនជាអ្នកទិញមិនមានគោ ក្របី អាចប្រគល់ជាពាងនេះ ទៅឲ្យម្ចាស់ដំរី ឲ្យសមទៅនឹងតម្លៃរបស់ដំរីនោះ។ • សែនភ្នំ៖ ពិធីនេះត្រូវបានប្រារព្ធលឡើង ដោយមានដំណាលមួយដែលដូចទៅនឹងប្រវត្តិរបស់ពាងរលូងដែរ ដែលថា ពេលចាស់ទុំពីដើមរកស៊ី មានបានធូរធារទៅ ព្រលឹងរបស់ចាស់ទុំ និងព្រលឹងរបស់ភ្នំបានជួបគ្នា។ ពេលព្រលឹងជួបគ្នានោះ ម្ចាស់ភ្នំបាសុំរបស់ហូបពីចាស់ទុំអ្នករកស៊ីនោះ។ ពេលនោះ រកស៊ីនោះក៏ឲ្យម្ចាស់ភ្នំនោះនូវរបស់ហូប ទៅតាមការស្នើសុំពីម្ចាស់ភ្នំ ព្រោះខ្លួនក៏រកស៊ីមានបាន និងសុខសប្បាយដែរ។ ភ្នំដែលអ្នកភូមិ របស់ខ្ញុំទៅរៀបចំពិធីសែននោះមានឈ្មោះថាភ្នំរ៉ាតាប់ ដែលវាមានទីតាំងនៅក្នុងភូមិនេះដែរ ប៉ុន្តែវានៅឆ្ងាយពីផ្ទះរបស់ខ្ញុំ។ កាលពី៧-៨ឆ្នាំមុន អ្ន កភូមិនេះបានប្រារព្ធពិធីសែនភ្នំម្តង ដែលពិធីនេះអាចត្រូវបានប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅក្នុងខែមីនា ឬមេសា ឬឧសភា អាស្រ័យលើដំណើរការនៃភាព ជោគ ជ័យនៃមុខជំនួញរបស់របស់អ្នកដែលបន់ស្រន់។ អ្នកដែលទៅសែនគឺមានតែ អ្នកម្ចាស់ភូមិតែប៉ុណ្ណោះ រីឯអ្នកដែលនៅភូមិជិតៗនេះ គឺទៅជួយរៀបចំ និងហូបសាច់ក្របីជុំគ្នាប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងពិធីនេះអ្នកភូមិអាចប្រើឈាមសត្វមួយចំនួនចាប់ពីឈាមមាន់ឡើង ដែលមានដូចជាឈាមមាន់ ជ្រូក ក្របី យក​មកដាក់លើមាត់ពាងរលូង ដោយឡែកគឺមិនប្រើឈាមឆ្កែទេ។ បើឆ្នាំនេះមានគោ ម្ចាស់កម្មវិធីអាចប្រើ ឈាមគោមកសែន រួចចាំលើកក្រោយទើប សែនឈាមក្របីវិញ។ ក្របីដែលយកមកសែន គឺក្របីដែលធំ មានតម្លៃប្រហែលជាជាង១ពាន់ដល ុ ្លា នាពេលបច្ចុប្បន្ន។ ខ្ញុំធ្លាប់ចូលរួមក្នុងពិធីនេះជាមួយ ម៉ែ និងអ៊ំរបស់ខ្ញុំដែរ កាលពី៧ឆ្នាំមុន។ មានតែគ្រួសាររបស់អ្នកដែលជួបព្រលឹងនោះទេ ដែលបានរៀបចំពិធីនេះ រីឯអ្នកជិតខាងក៏មិនធ្វើដែរ។ មានតែគ្រួសារអ្នកមាន ដែលគោ មានក្របី ទើបអាចមាន ពាងរលូងនេះប្រើ។ រីឯគ្រួសារអ្នកក្រីក្រវិញ គឺមិនអាចមានលទ្ធភាពមានពាងនេះទេ ដោយពួកគេត្រូវខ្ចីវាពីគ្រួសារអ្នកមាន នៅពេលដែលពួកគេត្រូវការ។ ប្រសិនបើពួកគេខ្ចីយកទៅប្រើក្នុង ពិធីការបែបកាទីស និងសែនពេលមាននរណាម្នាក់ឈឺ អ្នកខ្ចីនោះ គឺត្រូវលីសលាងឲ្យម្ចាស់ពាងដោយប្រើជ្រូកមួយ ប៉ុន្តែបើយកទៅប្រើក្នុងពិធីផ្ សេងៗក្រៅពីពិធីទាំង២នេះនេះ គឺមិនចាំបាច់ត្រូវលីសលាងឲ្យម្ចាស់ពាងទេ។ ប្រសិនបើអ្នកខ្ចីធ្វើបែកត្រូវសងម្ចាស់ពាងទៅតាមតម្លៃនៃប្រភេទពាង និងត្រូវលីសលាងឲ្យម្ចាស់ ពាងដោយប្រើកូនជ្រូកមួយផងដែរ។ បើសិនជាអ្នកភូមិមិនប្រើពាងរលូងក្នុងពិធីការ ពិធីសនស្រូវ វានឹងនាំឲ្យមានបញ្ហាក្នុងផ្ទះដូចជាមានសមាជិកក្នុងគ្រួសារឈឺ ឬស្លាប់ក៏ថាបាន ព្រោះព្រឹលឹងបានជួបគ្នា និងពិភាក្សាគ្នា រួចហើយ។ នាពេលបច្ចុប្បន្នមិនមាននរណា បានយល់សប្តិជួបព្រលឹងពាង ឬព្រលឹងភ្នំទៀតទេ។ ការរៀបចំពិធីនានា និងក្បួនតម្រានៃការប្រើប្រាស់ពាង រលូង ជាមួយឈាមសត្វនានា ក្នុងពិធីប្រពៃណីទាំងអម្បាលមាណដូចបានរៀបរាប់ខាងលើត្រូវបានចាប់ផ្តើមគោរពប្រតិបត្តិ និងអនុត្តន៍តៗគ្នាតាំង ពីពេលដែលចាស់ទុំបានយល់សប្តិជួបព្រលឹងទាំងនោះមក រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ ព្រលឹងរបស់លោកតាម្នាក់ដូចបានបញ្ជាក់ពីខាងលើ ដែលបានពិភាក្សាជាមួយព្រលឹង ពាង អំពីការរៀបចំនានា និងរបៀបនៃការរៀបចំពិធីទាំងនោះ ថាតើគួររៀបចំបែបណាទើបនាំ ឲ្យ អ្នកភូមិសុខ សប្បាយ និងរៀបចំបែបណាដែលនាំឲ្យអ្នកភូមិមិនសុខ សប្បាយ។ បញ្ជាក់៖ ឈាមឆ្កែ ទា ពពែ ជ្រូក គោ ក្របី និងពាងរលូង ត្រូវបានយកមកប្រើក្នុងពិធីការដែលជាប់សាច់ឈាមប៉ុណ្ណោះ។ ឈាមពពែ៖ ប្រើសម្រាប់តែពិធីរបៀបការបែបការទីសប៉ុណ្ណោះ។ ឈាម គោ ឆ្កែ ទា សម្រាប់យកមកប្រើក្នុងពិធីទាំងឡាយណាដែលមិនល្អដូចជា៖ រលូតកូន ស្លាប់តៃហោង ស្បថស្បែរ។ (១)

In the last 7-8 years, my villagers have celebrated a mountain ceremony as well. This ceremony normally starts in March, April or May. But the date is depended on how much success their businesses are receiving.. Only people who live in the village and belong to this mountain are allowed to celebrate this ceremony, the people from other villages only come as supporters and to share in eating the buffalo’s flesh together. We can use up some animal’s blood from chickens, pig’s, buffalo’s and exclusively dog’s. the blood has to be placed onto the rim of the Raloung jar. If the ceremony holder could only offer a cow at this time, they would use the cow’s blood for this ceremony and they would use buffalo’s blood next time. The buffalo which is used in the ceremony is a big one; it recently cost around US $1000.00. Seven years ago I participated in this type of ceremony with my mother and aunt. Only the family who have met the spirit can organize this ceremony, the neighbors can’t!

Only the wealthy families who have cows and buffalo could have the ability to own this jar. Nevertheless, the poor people have no ability to own this jar; they have to borrow it from the rich families if they need to use it in their ceremonies. When they borrow the jar to use in the Katis wedding ceremony and in the ceremony for sick people (asking for support when recovering from illnesses), the borrower has to pray for good luck and happiness to the jar owner by using one pig when the borrower returns the jar. But if they use this jar in different ceremonies from the two above mentioned ceremonies, they don’t need to use a pig to pray to the jar’s owner. If the borrower was to break the jar, he/she will have to pay an equal value of the jar to the owner and must use one pig to pray for good luck and happiness for the jar’s owner.

If the villagers didn’t use the jar in their wedding and rice seed ceremonies, it would cause their family a lot of trouble - a family member can become sick or die according to the rules as per the discussion between spirit and spirit/s since the beginning of time.

In recent times, nobody has dreamt or seen the spirit of the jar anymore. We only practice and follow these rules, how to organize each ceremony and how to use this jar with the different types of animal blood from historical time with our ancestors up until the present.

Note: • The blood of a dog, duck, goat, pig, cow and buffalo are only used to accompany the Raloung jar in the Katis wedding ceremony.

• Goat’s blood is used in this type of ceremony and it is the only exception, it is not used in other ceremonies.

• The blood of a cow, duck and dog are used with negative events such as miscarriage, swearing (to prove that someone is not a witch) and the funeral ceremony of a fatality.

រឿងនិទានស្តីពីដើមរ៉ាតាប់

A Story about the Ratabb Tree

My name is Pleal Panny, and I am a 60-year-old Bunong woman. I was born and currently live in Pou Tren village, Dak Dam commune, O Raing District in Mondulkiri province. I heard the story about the Ratabb tree from my grandparents and parents and I always tell it to the young people as well. The story about this tree is as follow: Once upon a time, there was a tree name Ratabb (this word in Bunong means the tree which is grown on the mountain called Tou Ranum). It has grown there for a long time; no one knows when those trees were born or when they first grew as this was before any people were born. There were a small number of villagers who lived around the mountain’s base where the Ratabb tree grew on the top of the mountain. During the war era, the inhabitants who lived there saw a big tall tree growing there compared to the others. The villagers always went to cut the trees for building houses or to find wood in the mountain area.

One night there was a villager among the others who would always go to find wood in the area and he had a dream while he was sleeping. He saw a man who came to him and said “I won’t allow anyone to come and cut the tree, to hunt etc, in this mountain area. Otherwise, members of your family will become sick or they will die.; I am giving you this information in advance so you do not accuse me of not telling you in the future if you still come to this area.” When he got up in the morning, he told his family and villagers about his dream. Yet, those villagers didn’t trust in what he told them and replied to him “because you thought too much before going to bed, that’s why you had a dream like that! Please don’t believe in these malignant invisible forces. If we were forbidden to enter into that area, where would we go to find the trees and wood?” All the villagers didn’t believe in his words at all and they still continued going into the forest and took produce from the area. Two to three days after they cut down trees from the area, they became sick without any reason. They tried looking for lots of medicine from many places but they didn’t get better. After seeing that the situation was not getting better, a villager from amongst them reminded them about their traditional beliefs and practices from their ancestors time. He said “If there was someone who cannot be treated by the medicine, he/she should try the traditional ways and beliefs instead. It could be because of what he/she has unintentionally done. For example, he/she cut the trees within the taboo place. ” In order to know if we have done anything wrong, the families of the patients must organize a ceremony and ask for forgiveness from the spirit of Lok Ta and the forest. They asked “Please let the patients recover from their illness because they didn’t know that the place was taboo; so spirits of grandfather, grandmother, land and water here please don’t be mad with them and forgive them. On behalf of the forgiveness ceremony we are asking of you, today we offer a pig and wine for the spirits of the forest and Ratabb tree as well.” After the ceremony, the patients were immediately cured.

The inhabitants who live around the mountain of that Ratabb tree said “that mountain used to have many booms and explosive mines dropped on it, but those munitions were not explored.” Since that time, the Ratabb tree was strongly respected by the all the villagers. After some time, that tree died and a new one grew up and it is as big, tall and the same as the dead one. It was said that “it is the baby of the dead one.” The difference is that it grew a bit far from its mother’s place.

At the end, I would like to leave a message and that is: “please, everybody help to preserve the taboo area as much as possible because it is an important taboo place of the Bunong people.”

នាងខ្ញុំឈ្មោះ ផ្លើល ផាន្នី ភេទស្រី អាយុ ៦០ឆ្នាំ ជាជនជាតិព្នង។ ទីកន្លែងកំណើតនៅ ភូមិពូត្រែង ឃុំដាក់ដាំ ស្រុក អូរាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរី។ អាសយដ្ឋានបច្ចុប្បន្ន ភូមិពូត្រែង ឃុំដាក់ដាំ ស្រុក អូរាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរី។ សព្វថៃរ្ង ស់នៅទីនេះ អស់រយៈពេល៦០ឆ្នាំមកហើយ។ ខ្ញុំបានដឹងបានស្គាល់ពីប្រវត្តិដើមឈើរ៉ាតាប់នេះតាមរយៈ ពុកម៉ែ និងជីដូនជីតារបស់ខ្ញុំ ហើយខ្ញុំធ្លាប់និយាយពីប្រវត្តិរបស់ដើមឈើនេះ ឲ្យក្មេងៗជំនាន់ក្រោយស្តាប់យល់ និងបាន ដឹងបានស្គាល់ផងដែរ។ ដើម ឈើរ៉ាតាប់នេះមានប្រវត្តិដូចតទៅ៖ កាលពីព្រេងនាយមក មានដើមឈើមួយដើមមានឈ្មោះជាភាសាព្នងថាដើមរ៉ាតាប់ បានដុះនៅលើភ្នំមួយដែលមានឈ្មោះថា ភ្នំទរ ូ ៉ានំ តាំងពីយូរលង់មកហើយ ដែលគ្មាននរណាម្នាក់កើតទាន់ និងបានឃើ ញវាដុះតាំងពីពេលណានោះឡើយ។ នាពេលនោះមានប្រជាជនមួយចំនួនតូចបានមករស់នៅ ក្បែរជើងភ្នំដែលមានដុះ ដើមរ៉ាតាប់នោះ។ កាលពីជំនាន់សង្រ្គាម អ្នកភូមិដែលរស់នៅទីនោះបានឃើញដើមឈើមួយដើមនេះដុះធំខ្ពស់ជាងគេ ក្នុងចំណោមដើមឈើដទៃៗទៀត នៅលើភ្នំនោះ។ នៅបរិវេណភ្នំនោះជាកន្លែង ដែលអ្នកភូមិតែងតែទៅរកកាប់ដើមឈើដើម្បី យកមកសាងសង់ផ្ទះ ឬនាំគ្នាទៅរកអុស។ មានយប់មួយនោះបុរសអ្នកភូមម ិ ្នាក់ដែលតែងតែទៅកាប់អុសនៅទីនោះ បានសម្រាន្តលក់ ហើយក៏បានយល់សប្តិ ឃើញបុរសម្នាក់មកប្រាប់ខ្លួនថា យើងមិនអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកណាមកកាប់ដើមឈើ បរបាញ់សត្វ ឬធ្វើកិច្ចការអ្វីផ្សេងៗ ផ្តេសផ្តាសនោះទេ នៅម្តុំនេះ។ បើមិនដូច្នោះទេ ក្នុងគ្រួសាររបស់ពួកឯងនឹងមានមនុស្សឈឺ ឬស្លាប់ជាមិនខាន កុំថាយើង មិនបានប្រាប់ទុកជាមុនឲ្យសោះ។ លុះពេលព្រឹកឡើង បុរសនោះភ្ញាក់ពីសម្រាន្ត ក៏បាននិយាយប្រាប់ក្រុមគ្រួសាររបស់គាត់ និងអ្នកជិតខាងនៅទីនោះផងដែរ អំពីអ្វីដែលគាត់បានយល់សប្តិឃើញកាលពីយប់។ ប៉ុនែអ ្ត ្នកភូមិបែជានាំគ្នាមិនជឿទៅលើអ្វី ដែលគាត់បាននិយាយប្រាប់នោះទេ ដោយពួកគេថែមទាំងបានបន្លយជាពាក្យ តបមកវិញថា នេះមកពីលោកពូគិតច្រើនពេក បានជាយល់សប្តិផ្តេសផ្តាសបែបហ្នឹង។ កុំមានជំនឿច្រើនពេក បើមិនឲ្យពួកយើងកាប់ដើមឈើនៅកន្លែងហ្នឹង តើឲ្យពួកយើងទៅកាប់នៅកន្លែងណា? អ្នកភូមិនៅទីនោះ មិនជឿតាមអ្វីដែលលោកពូម្នាក់នោះបានយល់សប្តិទេ ដោយពួកគេ នៅតែបន្តចូលទៅកាប់ឈើនៅលើភ្នំនោះដដែល។ មានថ្ងៃមួយនោះ ក្រោយពីបានចូលទៅកាប់ឈើនៅទីនោះ២-៣ថ្ងៃរួចមក ស្រាប់តែអ្នកភូមិទាំងនោះធ្លាក់ខ្លួនឈឺ ដោយមិនដឹងមូលហេតុ។ ពួកគេខិតខំរកថ្នាំពីគ្រប់ទីកន្លែងដើម្បីយកមកព្យាបាល ប៉ុនែទោ ្ត ះបីជាខិតខំស្វែងរកយ៉ាងណា ក៏ថ្នាំ នោះមិនបានជួយឲ្យពួកគេបានជាសះស្បើយ ឬមានភាពធូរស្រាលឡើយ។ ស្របពេលនោះដែរ មានមនុស្សម្នាក់ដែលជាអ្នកភូមិជាមួយគ្នា បានរំឮកពីជំនឿរបស់ខ្លួនជា ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលបានកាន់ភ្ជាប់ទៅនឹងប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់តាំងពីជីដូនជីតាមកម្លេះ។ ដោយអ្នកភូមិរូបនោះ បានលើកឡើងថា បើ មាននរណាម្នាក់ឈឺស្កាត់ដោយមិនអាចរកថ្នាំអ្វីមកព្យាបាលឲ្យជាសះស្បើយសោះនោះ គឺមានតែងាកមករកជំនឿ តាមប្រពៃណីរបស់ខ្លួនយើងវិញទេ ក្រែងលោយើងបានធ្វើអ្វីមួយខុស ដោយមិនដឹងខ្លួន ដូចជាយើងបានកាប់ដើមឈើនៅ កន្លែងគេតម ឬយើងបានធ្វើអ្វីផ្សេងៗដោយមិនបានដឹងខ្លួន។ ដើម្បីឲ្យដឹងថាខ្លួនបានធ្វើខុស ឬយ៉ាងណានោះ គ្រួសារអ្នកជម្ងឺបានទៅរៀបចំពិធីលីសលាងជូនអារក្សអ្ន កតាដោយ បានបន់ស្រន់ថា សូមឲ្យកូនចៅបាត់ឈថ ឺ ្កាត់ ព្រោះពួកគេមិនបានដឹងថា ទីនោះជាកន្លែងតមឡើយ ដូចនេះហើយកូនចៅសុំលោកតា លោកយាយ អារក្ស អ្នកតា ម្ចាស់ទឹក ម្ចាស់ដី នៅទីនេះ មេត្តាអភ័យទោសដល់កូនចៅ។ នៅថ្ងៃនេះផងដែរ ពួកយើងទាំងអស់គ្នាបាននាំយក ជ្រូកមួយក្បាល និងមានស្រាផងដែរ ដើម្បីធ្វើពិធីសែនជូនដល់ម្ចាស់ព្រៃ និងដើមរ៉ាតាប់ ទុកជាការសុំទោស។ បន្ទាប់ពីបានបន់ស្រន់រួច អ្នកជម្ងឺនោះក៏បានជាសះស្បើយក្នុងរំពេចនោះតែម្តង។ ប្រជាជនដែលរស់នៅក្បែជើងភ្នំដែលមានដើមរ៉ាតាប់ដុះពីលើនោះ បាននិយាយថា គេធ្លាប់បានទម្លាក់គ្រាប់មីន គ្រាប់បែកគ្រប់ប្រភេទ ទៅលើភ្នំនោះ ប៉ុនែគ ្ត ្រាប់ទាំងនោះមិនបានផ្ទុះនោះទេ។ ចាប់តាំងពីពេលថ្ងៃនោះមក ដើមរ៉ាតាប់មួយ នោះត្រូវបានអ្នកភូមិគោរពបូជាគ្រប់ៗគ្នា។ ហើយបន្ទាប់មកទៀត ដើមរ៉ាតាប់នោះ បានងាប់បាត់ទៅ ហើយក៏មានដើមរ៉ាតាប់ មួយទៀតបានដុះចេញមកដែលវាមានទំហំធំ និងកម្ពស់ខ្ពស់ដូចគ្នាដូចទៅនឹងដើមដែលងាប់ទៅទាំងស្រុង។ អ្នកភូមិបាន និយាយថាដើមរ៉ាតាប់ដែលដុះក្រោយនេះ គឺជាកូនរបស់ដើមរ៉ាតាប់មុនដែលបានងាប់ទៅនោះ។ វាខុសតែត្រង់ថា ដើមដែលដុះថ្មីនេះ ដុះឆ្ងាយពីមេរបស់វាបន្តិច។ ជាចុងបញ្ចប់ខ្ញុំសូមមានយោបល់ថា សូមឲ្យមនុស្សទាំងអស់គ្នាជួយថែរក្សាតំបន់នោះឲ្យបានល្អ ព្រោះវាជាតំបន់ តមរបស់ជនជាតិព្នង។

រឿងនិទាន៖ កម្លោះពស់

A Story Telling about A Snake Man

My name is Phet Sophoeun. I am 62 years old and I am Bunong. I live in Chiklap village, in Sok San commune, Koh Nhek distric, Mondulkiri province. This village is about 100 km from the Senmonorom buffalo roundabout. To get here you travel along the national road number 76 heading toward Ratanakiri province. This story is called “Tamm Pes,” which means “A Snake Man”.

Once upon a time, a man lived with his beautiful and grateful daughter in an old small house.

His daughter’s name was Miss Chipot Brekmatt. They were very poor but the man looked after his daughter very well. One day, the man went to catch birds on the Chrey tree which was often filled with birds eating its fruit. He used glue as a trap and was very successful. He put the birds into his cage and closed it. But as he prepared to climb down the tree, he saw a large snake that was as thick as the thigh of a man and with a red head. So the man could not climb down the tree for fear of being eaten by the snake. When he did not return home, Miss Chipot Brekmatt went searching for him calling, “Lolo lala crow flies, buffalo shout out and Rompe cries; please my father come home!” Upon hearing his daughter, the man called back, “I cannot climb down!” It was then that Miss Chipot Brekmatt noticed the snake at the bottom of the tree. Fearing for her father, she told the snake that she would do anything he wished if he didn’t hurt her father. So the snake said to the father, “I won’t hurt you if you let me marry your daughter.” The man agreed and the snake allowed him to climb down and they left to live together.

As time passed the snake transformed into a man with great skill and talent, and he helped to improve the conditions of his family.

These events reached the ear of uncle Nhot, who lived in another village, and he hatched a plan to marry his daughter, Miss Chibrak Chinhak, off to a snake in order to increase his family’s wealth too. He took the chance to talk to the husband of Miss Chipot Brekmatt, informing him that his daughter was available for marriage if he had any relatives who would be interested. The snake man replied, “Please don’t worry about that uncle, I will look for my relatives and introduce them to you and your daughter.” He called for his relatives but only a small snake appeared. Uncle Nhot was not happy marrying his daughter off to such a small snake, and he used his sword cover to flick it away. The snake landed on the branch of a tree near the balcony of the house. But Uncle Nhot did not know that this small snake was a lord. Upon seeing Uncle Nhot’s dissatisfaction, Miss Chipot Brekmatt’s husband, the snake man, told him “If you and your daughter want a bigger snake, please wait for me, I will take my father’s rope(1) and get you a bigger one.” So he found a big python, put it into his bamboo basket, put it on his back and brought it to Uncle Nhot who was very happy with the large snake. Uncle Nhot then took it home to his daughter and they all lived together.

Uncle Nhot always left his daughter at home, even when there were parties. One day, while Uncle Nhot was out at a party, the python wrapped its body around Miss Chibrak Chinhak and swallowed her!

The villagers who saw it tried to tell Uncle Nhot but he would not listen, saying “Please do not bother them, they are seducing one another and chatting.” Miss Chibrak Chinhak begged the villagers to tell her father and convince him to help but he would not listen.

After it completely swallowed Miss Chibrak Chinhak, the python moved up to the top of the Trach tree and sat there quietly. When Uncle Nhot returned, he could not find his daughter and realized his mistake in dismissing the villagers. While searching for the snake he spotted a big, deep hole in the river under the Trach tree where the python was hidden. The water reflected the python from above and Uncle Nhot saw it, thinking the python was hiding in the hole. He asked for help in emptying the hole to catch the snake, but when he and the villagers had done so, it was empty. As everyone continued searching, a woman placed her child in the shadow under the Trach tree to sleep, and looking up, saw the python hiding. The villagers then cut down the tree and used rope to catch the snake, before cutting it open in an attempt to save Miss Chibrak Chinhak. But they were too late. The snake man felt sorry, so he chewed some magic ginger and spat it on Miss Chibrak Chinhak to bring her back to life.

After her ordeal, Miss Chibrak Chinhak decided she no longer wished to marry a snake; she wanted Miss Chipot Brekmatt’s husband. When he left for the city to trade goods from the villages, he left a pregnant Miss Chipot Brekmatt at home with his father-in-law. He then met a friend and stayed in the city overnight. Back at the village, Miss Chibrak Chinhak and her sister planned to get rid of Miss Chipot Brekmatt by drowning her at the river. While Miss Chipot Brekmatt walked on a wooden bridge over the river, Miss Chibrak Chinhak and her sister swung the bridge, saying “Kho Kho Yang To Yang Tay Cham Chhit Chhay Yos Bas Dron;” “Miss Chibrak Chinhak and her sister are waiting for the husband of Miss Chipot Brekmatt to come back home.” Miss Chibrak Chinhak and her sister continued to swing the bridge, hoping that Miss Chipot Brekmatt would fall into a water hole and drown. When Miss Chipot Brekmatt almost fell, she cried “Do not swing like that, otherwise I am going to fall into that hole.” But the two sisters neither cared nor listened and it wasn’t long before Miss Chipot Brekmatt fell and drowned.

Shortly after, Miss Chipot Brekmatt’s spirit arrived at the village of her parents-in-law. When she reached their house, they asked her how she got there. She told them of Miss Chibrak Chinhak’s treachery and they told her not to worry; they would help her. They said “Here is a hen. Fill up a gourd with rice and tie it around the neck of the hen and tell the hen to find your husband. ” She did as she was asked and the hen flew off.

Meanwhile, Miss Chipot Brekmatt’s husband had bought rice, salt and other goods and placed them on the back of an elephant and began his journey home with his friend. When he was halfway there, he spotted a hen walking behind him. He then heard the hen say “Kit ra kar oad nhot la beum chi pot pou ra lot ta klang ee chhru no lass kass ou rapes;” “Your wife has died and her spirit is looking for help from you.” Snake man was very curious and asked his friend if he too heard the hen and when he said he had, snake man became worried about his family. The hen then flew close to the snake man and told him that his wife had died and spoke of Miss Chibrak Chinhak’s involvement. The snake man and his friend hurried home and arrived after dusk. The snake man snuck a peek inside his house and saw Miss Chibrak Chinhak sleeping inside the house, pretending to be his wife. She had hidden a gourd shell under her shirt and sarong to fake being pregnant. In order to be sure his wife was gone, the snake man called “My wife! Please come out to welcome me and help bring in the light stuff, I am home now.” As Miss Chibrak Chinhak attempted to carry things inside, the iron tip of the greo stick that was used to control the elephant, broke her fake belly. Miss Chibrak Chinhak was very angry and ashamed, and so attempted to commit suicide by jumping down to the water, but instead, she turned into a ray fish.

Snake man travelled to his parents’ house to find his wife and bring her home, and they lived with Miss Chipot Brekmatt’s father, happy and undisturbed.

ខ្ញុំបាទឈ្មោះ ផេត សុភឿន អាយុ ៦២ឆ្នាំ ជាជនជាតិដើមភាគតិចព្នង។ សព្វថ្ងៃរស់នៅភូមិជីក្លប ឃុំសុខសាន្ត ស្រុកកោះញែក ខេត្តមណ្ឌលគិរី។ ភូមិជីក្លប់ មានរយៈចម្ងាយប្រមាណជា១០០គីឡូម៉ែត្រ ពីរង្វង់មូលគោព្រៃ ក្រុងសែនមនោរម្យ ទីរួមខេត្តមណ្ឌលគិរី ដោយត្រូវធ្វើ​ ដំណើរតាមបណ្តោយផ្លូវជាតិ លេខ៧៦ ឆ្ពោះទៅកាន់ខេត្តរតនៈគិរី។ ខ្ញុំបាទសូមនិទានរឿងមួយ ក្រោមចំណងជើងថា៖ កម្លោះពស់ ដែលជាភាសាព្នង ហៅថា តាមពេស។ រឿងនិទានកម្លោះពស់មានដូចតទៅ៖ កាលពីព្រេងនាយ មានបុរសជាឪពុកម្នាក់ បានរស់នៅក្នុងផ្ទះដ៏តូចមួយ ជាមួយកូនស្រីក្រមុំដ៏ស្រស់ស្អាត និងពោរពេញដោយគន្លងធម៌ម្នាក់។ នារីជាកូននោះមានឈ្មោះថានាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់។ ពីរនាក់ឪពុកកូនរស់នៅក្នុងស្ថានភាពក្រលំបាកយ៉ាងខ្លាំង ប៉ុន្តែបុរសជាឪពុកបានខិតខំចិញ្ចឹមបី បាច់ និងថែរក្សាកូនស្រីបានយ៉ាងល្អ។ មានថ្ងៃមួយនោះបុរសជាឪពុកបានទៅរកចាប់សត្វស្លាប ដោយប្រើជ័រដើម្បីដាក់អន្ទាក់ចាប់យកសត្វស្លាបទាំងនោះនៅលើដើមជ្រៃ ព្រោះមា នសត្វស្លាបជាច្រើនតែងតែហើរមកស៊ីផ្លែជ្រៃនៅទីនោះរៀងរាល់ថ្ងៃ។ បុរសជាឪពុកចាប់បានសត្វយ៉ាងច្រើន និងបានយកសត្វទាំងនោះដាក់ចូលក្នុ ងទ្រុងដោយបានចងខ្ចប់មាត់ទ្រុងយ៉ាងជិតល្អ និងរៀបចុះពីលើចុងឈើមកដីវិញ។ ក្នុងពេលនោះ ស្រាប់តែបុរសជាឪពុកបានឃើញសត្វពស់មួយ​ ក្បាលដ៏ធំមករុំជុំវិញដើមជ្រៃនោះ ហើយវាបានធ្វើឲ្យបុរសនោះមានភាពភ័យខ្លាចយ៉ាងខ្លាំង។ ពស់នោះមានទំហំធំប៉ុនភ្លៅមនុស្សចាស់ រួមទាំងមាន សិរពណ៌ក្រហមនៅលើក្បាលរបស់វាទៀតផង។ ឃើញដូច្នេះបុរសជាឪពុកនោះមានភាពតក់ស្លុតយ៉ាងខ្លាំង ហើយបុរសនោះបានគិតថាពស់នោះ​ នឹងឡើងមកចិក ខាំ ឬលេបគាត់ជាមិនខាន។ ក្រឡេកមកនាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ ឯនេះវិញ កាលបើបាត់ឪពុកយូរពេក ក៏បានព្យាយាមទៅស្រែកហៅរកឪពុកដើម្បីមកហូបបាយ។ នាងបានស្រែកហៅថា ឡូៗឡាៗ ក្អែកហើរ ក្របីស្រែកសត្វរំពេរយំ ឱ! លោកឪពុករបស់ខ្ញុំអើយ ចុះមកហូបបាយ! ។ ឮដូច្នោះបុរសជា ឪពុក បានប្រាប់ថា ពុកចុះដីមិនរួចទេកូន! ។ នាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ ក៏បានក្រឡេកទៅមើលគល់ជ្រៃ និងបានឃើញសត្វពស់នោះ។ ដោយឃើញឪពុក ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់បែបនេះ នាងបាននិយាយទៅកាន់ពស់នោះថា សូមលោកកុំធ្វើបាបឪពុករបស់ខ្ញុំអី! បើទោះជាលោកអោយខ្ញុំធ្វើអ្វីក៏ ខ្ញុំធ្វើដែរ ហើយខ្ញុំយល់ព្រមតាមលោកទាំងអស់ ។ ចំណែកឯសត្វពស់នោះវិញ បានពោលឡើងថា អុត ជីប៉ាន អុតជីប៉ានៗ ដែលមានន័យថា សត្វពស់នោះចង់ឲ្យបុរសជាឪពុក លើកនាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ ឲ្យទៅខ្លួន ។ សត្វពស់បានបន្តថា ខ្ញុំនឹងឈប់រុំដើមជ្រៃនេះ ហើយខ្ញុំសន្យាថានឹង​ ឈប់បន្លាចលោកទៀត បើសិនជាលោកលើក នាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ ឲ្យមកធ្វើជាប្រពន្ធខ្ញុំ។ បន្ទាប់ពីឮសត្វពស់និយាយដូច្នោះ បុរសជាឪពុក បាន​ យល់ព្រមទៅតាមអ្វីដែលកម្លោះពស់នោះស្នើសុំ។ កម្លោះពស់នោះក៏ស្រាយខ្លួនឈប់រុំដើមជ្រៃនោះភ្លាម ដើម្បីឲ្យបុរសជាឪពុកឈប ់ភ័យខ្លាច ​​ និងអាចចុះមកដីវិញបានដោយសុវត្ថិភាព។ ពីរនាក់ឪពុកកូន ក៏បានដើរសំដៅទៅផ្ទះរបស់ខ្លួនវិញ ដោយមានកម្លោះសត្វពស់លូនតាមពីក្រោយ​ ពួកគេរហូតដល់ផ្ទះ និងបានរស់នៅក្នុងផ្ទះនោះជាមួយគ្នាដូចគ្រួសារតែមួយ។ ពេលវេលាចេះតែរំកិលទៅមុខ ការរស់នៅជាមួយគ្នាយូរទៅៗ កម្លោះសត្វពស់នោះក៏បានប្រែកាយខ្លួនទៅជាមនុស្សធម្មតា និងមានទេពកោសល្យខ្ពស់ក្នុងការបំពេញការងារផងដែរ។ កម្លោះពស់បានកែប្រែស្ថាន ភាពគ្រួសារពីភាពក្រលំបាករកព្រឹកខ្វះល្ងាច ឲ្យទៅជាគ្រួសារមួយដែលមានជីវភាពធូរធារក្នុងភូមិ។ បន្ទាប់មកកម្លោះពស់ ក៏បានរៀបការជាមួយនាង ជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ ទៅតាមប្រពៃណី។ មិនយូរប៉ុន្មាន ដំណឹងនេះក៏បានឮដល់បុរសម្នាក់ឈ្មោះថាលោកពូ ញ៉ុត ដែលកំពុងរស់នៅឯភូមិមួយផ្សេងទៀត។ ពូ ញ៉ុត បានសង្កេតឃើញថាគ្រួសារមួយនេះ ធ្លាប់តែក្រលំបាកតោកយ៉ាក ប៉ុន្តែឥឡូវបានប្រែក្លាយទៅជាគ្រួសារមួយមានទ្រព្យសម្បត្តិ។ ដូចេះ្ន ពូញ៉ុត ក៏មានគំនិតមួយ ចង់ឲ្យកូនស្រីរបស់ខ្លួនឈ្មោះថា ជីប្រាក់ជីញ៉ាក មានប្តីជាសត្វពស់នឹងគេដែរ ដើម្បីបានក្លាយខ្លួនជាគ្រួសារ អ្នកមានដូចគ្រួសារនាង ជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ ដែរ។ មានថ្ងៃមួយនោះ ពូញ៉ុត បាននិយាយទៅកាន់បុរសជាប្តីរបស់នាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ ថា បើលោកក្មួយឯងមានបងប្អូន ឬសាច់ញាតិនៅក្នុងភូមិរបស់ក្មួយ ស្រឡាញ់កូនស្រីរបស់ពូ សូមជួយប្រាប់ពូផង ពូនឹងលើកឲ្យពួកគេ។ ឮដូ ច្នេះកម្លោះសត្វពស់ក៏និយាយទៅកាន់ពូញ៉ុតវិញថា បើអញ្ចឹងសូមលោកពូកុំបារម្ភអី! ចាំខ្ញុំទៅរកបងប្អូន ឬញាតិសណ្តានរបស់ខ្ញុំ ដើម្បីណែនាំឲ្យលោកពូ និងកូនស្រីរបស់លោកពូបានស្គាល់។ បន្ទាប់មក កម្លោះសត្វពស់នោះ ក៏បានទៅហៅសត្វពស់ផ្សេងៗ ទៀតឲ្យមកជួបជុំគ្នាភ្លាម ដើម្បីជូនដំណឹងនេះ ប៉ុន្តែនៅពេលនោះមានតែសត្វពស់តូចមួយ ដែលមានសិរពណ៌ក្រហមនៅលើក្បាលប៉ុ ណ្ណោះ ដែលបានលូនចេញមកចូលរួម។ ឃើញដូច្នោះពូញ៉ុត បានបន្លឺឡើងថា សត្វពស់មួយនេះយកមកធ្វើស្អី តូចញ៉ែបហ្នឹង! រួចពូញ៉ុត ក៏យកស្រោមដាវរបស់ខ្លួន ទៅឆ្កឹះសត្វពស់តូចនោះចេញ។ សត្វពស់តូចនោះបានខ្ទាតចេញទៅទើលើមែកឈើមួយ ដែលជារានផ្ទះរបស់ម្តាយវា (ព្រោះសត្វពស់មួយនោះគឺជាព្រះ)។ ចំណែកឯនាងជីប្រាកជីញ៉ាកនោះវិញ ក៏មិនព្រមទទួលយកសត្វពស់តូចមួយនោះជាប្តីដែរ ហើយនាងបែរ មានបំណងចង់ដណ្តើមយកប្តីរបស់នាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ទៅវិញ។ ដោយឃើញឪពុកកូនពូញ៉ុតមានការមិនពេញចិត្តដូចេះ្ន កម្លោះពស់ បាននិយាយ​ ថា បើពូ និងកូនស្រី ចង់បានសត្វពស់ធំជាងហ្នឹង ចាំខ្ញុំទៅយកខ្សែពួរ(១) របស់លោកឪពុករបស់ខ្ញុំសិន។ បន្ទាប់មកកម្លោះសត្វពស់នោះក៏ដើរទៅ យកសត្វពស់ថ្លាន់ដ៏ធំមួយទៀត ដោយបានដាក់សត្វពស់នោះចូលទៅក្នុងសះ រួចស្ពាយពីក្រោយខ្នងរបស់ខ្លួន និងប្រគល់ពស់នោះទៅឲ្យឪពុករប ស់នាងជីប្រាកជីញ៉ាក។ ឪពុករបស់នាងជីប្រាកជីញ៉ាក មានការពេញចិត្តយ៉ាងខ្លាំង បន្ទាប់ពីបានឃើញពស់នោះ ហើយចាប់ផ្តើមគិតថាសត្វពស់ថ្លា ន់​ មួយនេះទើបសាកសមនឹងកូនស្រីរបស់ខ្លួន និងបាននាំយកពស់នោះទៅរស់នៅក្នុងផ្ទះជាមួយគ្នា ដោយចាត់ទុកពស់នោះជាសមាជិកមួយរូបក្នុង គ្រសាររបស់ខ្លួនដែរ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ពូញ៉ុតតែងតែទៅចោលកូនរបស់ខ្លួនជារៀងរាល់ថ្ងៃ ជាពិសេសគឺថ្ងៃដែលមានពិធីជប់លៀងនានា ពូញ៉ុតតែងតែទៅហូបចុក មិនសូវបានមកផ្ទះទេ។ មានថ្ងៃមួយ ពស់ថ្លាន់នោះបានលូនមករិត រាងកាយ និងលេបយកកូនស្រីរបស់ពូញ៉ុត ទៅបាត់។ ឃើញដូច្នោះ អ្នកស្រុកអ្នកភូមិបានរត់ទៅប្រាប់ពូញ៉ុតនោះថា ពូញ៉ុតអើយ! មានសត្វពស់ថ្លាន់មួយក្បាលបានលេបកូនស្រីរបស់ពូឯងទៅបាត់ ហើយ។ បន្ទាប់មកអ្នកភូមិទាំងនោះនិយាយទៀតថា រ៉ាអេតៗ សត្វពស់ថ្លាន់លេបនាងជីប្រាកជីញ៉ាកជិតដល់ដើមទ្រូង និងចុងជើងហើយ។ ថ្វីបើអ្នកភូមិប្រាប់ ថាសត្វពស់ថ្លាន់នោះកំពុងតែលេបកូនស្រីរបស់ខ្លួនក៏ដោយ ក៏ពូញ៉ុតនៅតែមិនស្តាប់ ហើយថែមទាំងនិយាយទៀតថា កុំទៅរំខានពួកគេ ព្រោះពួកគេកំពុងតែប្រឡែងលេង និងសារសងគ្នា។ រីឯនាងជីប្រាកជីញ៉ាកនោះវិញ បានផ្តាំទៅអ្នកភូមិថា អ៊ំ ពូ មីងអើយ សូមជួយប្រាប់ឪពុកខ្ញុំផងថា ពស់ថ្លាន់មួយនេះកំពុងតែលេបនាងខ្ញុំហើយ។ ដោយឡែក ពូញ៉ុតនៅតែមិនជឿថាសត្វពស់ថ្លាន់មួយនោះលេប កូនស្រីរបស់ខ្លួនដដែរ។ ចំណែកឯពស់ថ្លាន់នោះវិញ បន្ទាប់ពីលេបនាងជីប្រាកជីញ៉ាកបានសម្រេចហើយ ក៏បានលូនឡើងលើដើមត្រាចដ៏ធំមួយ ហើយបានពេនសម្ងំនៅលើនោះទៅ។ ចំណែកឯពូញ៉ុតវិញ នៅពេលដែលគាត់ត្រឡប់មកផ្ទះវិញ បានដើររកកូន ប៉ុន្តែរកមិនឃើញសោះ។ ឃើញដូច្នោះ ទើបពូញ៉ុតមានការជឿជាក់ទៅលើអ្វីដែលអ្នកភូមិបានប្រាប់ខ្លួន។ នៅខាងក្រោមដើមត្រាចដែលពស់ថ្លាន់កំពុងតែពេននៅនោះ មានអូរមួយ និងមានអន្លង់មួយដ៏ធំ និងមានទឹកជ្រៅទៀតផងនោះ ដែលអាចធ្វើឲ្យពូញ៉ុតមើលឃើញស្រមោលរបស់ពស់ថ្លាន់ពីលើដើមឈើ។ ឃើញដូច្នោះ ពូញ៉ុត គិតថាពស់នោះកំពុងតែសម្ងំនៅក្នុងអន្លង់នោះ។ ពូញ៉ុតបាននាំគ្នីគ្នាបាចទឹកក្នុងអន្លង់នោះ ដើម្បីចាប់យកពស់នោះមកវិញ ប៉ុ ន្តែនៅតែមិនអាចឃើញពស់ថ្លាន់នោះដដែល បើទោះជាខំបាចទឹកដល់រីងអស់ក៏ដោយ។ តាមពិតទៅ គឺពូញ៉ុតគ្រាន់តែមើលឃើញស្រមោលពស់ថ្លា ន់នោះតែប៉ុណ្ណោះ រីឯពស់ថ្លាន់ពិតប្រាកដមិនបាននៅក្នុងអន្លង់ទឹកនោះទេ។ មួយសន្ទុះក្រោយមក មានស្រី្តម្នាក់បានដើរទៅក្រោមដើមត្រាចនោះ ដើម្បីរកកន្លែងដាក់កូនឲ្យដេក ដោយសារដើមត្រាចមួយនោះមានម្លប់ល្អ។ កំពុងតែដាក់កូនឲ្យដេក ស្រ្តីនោះបានសម្លឹងទៅលើដើមត្រាចនោះ ក៏ បានឃើញសត្វពស់ថ្លាន់នោះនៅលើដើមត្រាចឯណោះវិញ។ ឃើញដូច្នោះអ្នកភូមិក៏បាននាំគ្នាកាប់រំលំដើមត្រាចនោះរហូតដួល និងយកខ្សែទៅទាក់ ចាប់យកពស់ថ្លាន់នោះមក។ បន្ទាប់ពីទាក់ពស់នោះបានហើយ ពួកគេបានចង និងវះពោះ ពស់ថ្លាន់នោះដើម្បីយក នាងជីប្រាកជីញ៉ាក ចេញមកវិញ ប៉ុន្តែជាអកុសលនាង បានដាច់ខ្យល់ស្លាប់បាត់ហើយ។ លុះឃើញសភាពបែបនេះ កម្លោះសត្វពស់ដែលជាប្តីរបស់មីនាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ បាន យកប្រទាលរបស់ខ្លួនមកព្រួសស្តោះលើ នាងជីប្រាកជីញ៉ាក ដើម្បីឲ្យនាងរស់ឡើងវិញ។ នាងជីប្រាកជីញ៉ាក ក៏បានរស់ឡើងវិញជាថ្មីម្តងទៀត បន្ទាប់ពីការព្រួសស្តោះនោះ។ ចាប់តាំងពីមានហេតុការណ៍អាក្រក់ដែលបានកើតឡើងមកលើរូបនាងជីប្រាកជីញ៉ាកមក នាងមិនមានគំនិតចង់មានប្តី ជាសត្វពស់ថ្លាន់ទៀតទេ ប៉ុន្តែនាងបែរជាប្តូរគំនិតទៅតាមដាន និងឃ្លាំមើលប្តីរបស់នាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ទៅវិញ។ ពេលមួយនោះកម្លោះសត្វពស់ដែលជាប្តីរបស់នាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ បានរៀបចំសត្វដំរី និងទំនិញផ្សេងៗ ដើម្បីយកទៅលក់ និងដោះដូរអង្ករ អំបិលនៅឯទីប្រជុំជនរបស់ខេត្តខ្មែរកណ្តាល ដោយទុកឲ្យប្រពន្ធដែលកំពុងតែមានផ្ទៃពោះនៅផ្ទះ។ លុះទៅដល់ទីប្រជុំជននោះ កម្លោះពស់បាន ជួបមិត្តភក្តិនៅទីនោះ និងបានទៅផឹកស៊ីជាមួយគ្នា ហើយក៏បានសម្រាកនៅទីនោះមួយយប់។ ក្រឡេកមកមើល នាងជីប្រាកជីញ៉ាក និងបង ស្រីរបស់នាងនៅឯភូមិឯនេះវិញ ដោយមានបំណងចង់ដណ្តើមកម្លោះពស់ពីនាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ នាងជាបងស្រីរបស ់នាងជីប្រាកជីញ៉ាក បាន​រៀបចំជាឧបាយកលដោយបបួលនាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ ទៅងូតទឹកនៅឯអូរ។ លុះទៅដល់អូរ នាងជីប្រាកជីញ៉ាក និងបងស្រីរបស់នាង បានយោលស្ពានឈើនិងពោលពាក្យថា ខុៗយ៉ាំងតុយ៉ាំងតាយចាំឆិតឆាយយ៉ុសបាសដ្រូន ដែលមានន័យថា នាងជីប្រាកជីញ៉ាក និងបងស្រីរបស់នាង កំពុងតែរង់ចាំកម្លោះពស់ ដែលជាប្តីរបស់នាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់នោះត្រឡប់មកវិញ។ នាងជីប្រាកជីញ៉ាក និងបង​ ស្រីនៅតែបន្តយោលស្ពាន និងថែមទាំងប្រាប់ឲ្យនាង ជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ ខិតទៅកៀនស្ពានដែលជាកន្លែងអង្គុយសម្រាប់ងូតទឹក ដើម្បីឲ្យនាងជីប៉ុត ប្រែកម៉ាតធ ់ ្លាក់ទៅក្នុងអន្លង់ទឹកនោះ។ ដោយឃើញស្ត្រីពីរនាក់បងប្អូននោះយោលស្ពានមិនព្រមឈប់ ហើយខ្លួនស្ទើរតែធ្លាក់ចូលអន្លង់ផងនោះ នាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ បាននិយាយថា កុំរុញខ្ញុំអញ្ចឹង ក្រែងលោខ្ញុំធ្លាក់ចូលទៅក្នុងអន្លង់ទៅ។ ប៉ុន្តែស្ត្រីទាំងពីររូបនោះមិនខ្វលស ់ ្តាប់តាមនោះទេ នៅតែយោលស្ពាន និងពោលពាក្យដដែលៗ ហើយបានដើរទៅច្រាននាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ ឲ្យធ្លាក់ចូលក្នុងអន្លង់ទឹក និងលង់ទឹកស្លាប់នៅទីនោះទៅ។ ក្រោយពេលស្លាប់បាត់បងជីវិត ព្រលឹងរបស់នាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ បានទៅដល់ភូមិព្រះ ដែលជាភូមិឪពុកម្តាយក្មេករបស់នាង។ លុះនាងបានធ្វើ ដំណើរទៅដល់ផ្ទះរបស់ឪពុកម្តាយក្មេកនាង ពួកគេបានសួរនាងថា ហេតុដូចម្តេច បានជាកូនធ្វើដំណើរមកដល់ភូមិ និងផ្ទះរបស់មែព ៉ ុកយ៉ាង​ ដូច្នេះ? នាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ ប្រាប់ឪពុកម្តាយក្មេករបស់ខ្លួនថា គឺដោយសារនាងជីប្រាកជីញ៉ាក និងបងស្រីរបស់នាង បាននាំគ្នាធ្វើបាប និងច្រាននាងឲ្យធ្លាក់ទឹក រហូតដល់នាងខ្ញុំលង់ទឹកស្លាប់ ព្រោះពួកគេ ចង់ដណ្តើមប្តីរបស់ខ្ញុំ។ ឮដូច្នេះឪពុកម្តាយក្មេករបស់នាងបានប្រាប់នាង ថា កូនកុំបារម្ភអី ចាំម៉ែពុកជួយកូនឯង។ ម៉ែពុកនឹងឲ្យមាន់មួយក្បាលទៅកូនឯង។ ដូច្នេះកូនឯងត្រូវបញ្ជាឲ្យមាន់នេះទៅតាមរកប្តីរបស់កូនឯង ទៅ ដោយកូនត្រូវយកអង្ករដាក់ចូលក្នុងឃ្លោកមួយឲ្យពេញ រួចចង ក ឃ្លោកជាមួយនឹង ក របស់មាន់ ហើយឲ្យសត្វមាន់នោះហើរទៅរកប្តីកូនឯង ឲ្យ​ត្រឡប់មកវិញ។ បន្ទាប់ពីនោះមក ព្រលឹងរបស់នាងបានអនុវត្តន៍ទៅតាមការផ្តែផ្តាំរបស់ឪពុកម្តាយក្មេករបស់នាងភ្លាមៗផងដែរ។ រីឯកម្លោះពស់ឯនេះវិញ បន្ទាប់ពីសម្រាកនៅទីប្រជុំជនមួយយប់រួចមក កម្លោះពស់បានដើរទិញអង្ករ អំបិល និងរបស់របរផ្សេងៗជាច្រើនទៀត និងបានរៀបចំសម្ភារៈទាំងនោះដាក់លើដំរីរបស់ខ្លួន ដើម្បីយកមកផ្ទះវិញ។ ក្នុងពេលកំពុងតែជិះដំរីធ្វើដំណើរត្រឡប់មកផ្ទះ ជាមួយមិត្តសម្លាញ់ ម្នាក់ដល់ពាក់កណ្តាលផ្លូវ ស្រាប់តែកម្លោះពស់បានឃើញសត្វមាន់មួយក្បាលដើរតាមពីក្រោយខ្លួន និងបានឮពាក្យខ្ទតប្រាប់របស់មេមាន់នោះ។ មេមាន់បានពោលពាក្យថា កិតរ៉ាកែអោដងោដឡាប៊ើមជីប៉ុតពួរ៉ាឡុតតាក្លង់អ៊ីឈ្រូណូឡះកះអ៊ូរពេស ដែលមានន័យចង់ប្រាប់ទៅកម្លោះពស់ថា ប្រពន្ធរបស់លោកបានស្លាប់បាត់ហើយ ហើយព្រលឹងរបស់នាងកំពុងតែតាមរកលោកឲ្យជួយ។ កម្លោះពស់មានការងឿងឆ្ងល់យ៉ាងខ្លាំង ហើយក៏​ បានសួរទៅមិត្តភក្តិដែលរួមដំណើរជាមួយខ្លួនថា អេ៎! សម្លាញ់ មេមាន់មួយនោះខ្ទតដូចជាប្លែកណាស់! តើសម្លាញ់ឯងមានឮដូចខ្ញុំដែរទេ? មិត្ត ភក្តិរបស់កម្លោះពស់បានឆ្លើយតបថា ខ្ញុំក៏គិតដូចសម្លាញ់ឯងដែរ! ហើយចុះសម្លាញ់ឯងយល់ថាយ៉ាងម៉េចដែរ? កម្លោះពស់បានបន្តថា ខ្ញុំយល់ថា ប្រហែលជាមានរឿងនៅក្នុងគ្រួសាររបស់ខ្ញុំហើយសម្លាញ់។ មេមាន់នៅតែខ្ទត និងពោលពាក្យដដែលៗឥតឈប់ និងបានហើរមកជិតកម្លោះពស់ ហើយមេមាន់ក៏បានប្រាប់កម្លោះពស់ថា ប្រពន្ធរបស់កម្លោះពស់ឯងបានស្លាប់បាត់ហើយ និងរៀបរាប់ពីមូលហេតុនៃការស្លាប់របស់នាងទៅឲ្យ កម្លោះពស់នោះបានដឹងផងដែរ។ ឮដូច្នេះកម្លោះពស់ក៏ប្រញ៉ាប់ប្រញ៉ាល់ធ្វើដំណើរត្រឡប់មកផ្ទះវិញជាមួយមិត្តភក្តិរបស់ខ្លួន។ កម្លោះពស់បានធ្វើ ដំណើរមកដល់ផ្ទះនាពេលយប់ ហើយបានទៅលបមើលក្នុងផ្ទះដោយស្ងាត់ៗ ក៏ស្រាប់តែឃើញនាងជីប្រាកជីញ៉ាក កំពុងតែដេកនៅក្នុងផ្ទះ ដោយ បានយកត្រឡោកឃ្លោកមកញាត់ក្រោមអាវ និងយកសំពត់មកស្លៀកគ្របពីលើត្រឡោកនោះដើម្បីធ្វើពុតជាមានផ្ទៃពោះដូចនាងជីប៉ុតប្រែកម៉ាត់ នោះដែរ។ កម្លោះពស់បានដឹងរួចហើយថា ប្រពន្ធរបស់ខ្លួនបានស្លាប់បាត់ទៅហើយ ប៉ុន្តែកម្លោះពស់គ្រាន់តែចង់ដឹង និងចង់ឃើញជាក់សែង ្ត ផ្ទាល់ នឹងភ្នែកតែប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះកម្លោះពស់ក៏បានធ្វើពុតជាស្រែកហៅប្រពន្ធថា ឯង! ចេញមកទទួលខ្ញុំ ខ្ញុំមកដល់ផ្ទះវិញហើយ ហើយជួយយកអីវ៉ាន់ ណាស្រាលៗចូលក្នុងផ្ទះផង។ កាលបើឮកម្លោះពស់ស្រែកហៅយ៉ាងដូច្នេះ នាងជីប្រាកជីញ៉ាក ក៏បានចេញមកក្រៅផ្ទះដើម្បីទទួលកម្លោះពស់។ ស្របពេលដែលនាងបម្រុងនឹងចាប់យកអីវ៉ាន់ចូលផ្ទះ ស្រាប់តែកម្លោះពស់ លើកកង្វេរដំរីមកវាយចំត្រឡោកឃ្លោកដែលនាងយកមកក្លែងជាមាន ផ្ទៃពោះនោះឲ្យបែកខ្ចាយអស់ទៅ។ នាងជីប្រាកជីញ៉ាក មានការខឹងយ៉ាងសម្បារ និងមានភាពខ្មាស់អៀនយ៉ាងខ្លាំង បន្ទាប់ពីកម្លោះពស់បានវាយ ត្រឡោកឃ្លោកនោះបែកដូច្នោះ។ នាងក៏រត់ទៅលោតទឹកសម្លាប់ខ្លួន និងបានក្លាយជាត្រីបបែលរហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះតែម្តង។ រីឯកម្លោះពស់វិញ បានធ្វើដំណើរទៅផ្ទះឪពុកម្តាយរបស់ខ្លួនដើម្បីទៅតាមរកប្រពន្ធនៅទីនោះ។ លុះទៅដល់ កម្លោះពស់ពិតជាបានឃើញ​ ប្រពន្ធរបស់ខ្លួនកំពុងតែរស់នៅទីនោះមែន។ កម្លោះពស់បាននាំ នាងត្រឡប់មកផ្ទះវិញ និងរួមរស់ជាមួយគ្នាប្រកបដោយភាពសុខសាន្ត និងសុភមង្គលតរៀងទៅ។

(1)

(១)

Father’s rope is a term that is a comparative usage for python.

ខ្សែពួរ គឺជាន័យធៀបទៅមួយ ដែលមានន័យថាពស់ថ្លាន់។

ប្រវត្តិរបស់ទូរ៉ាប៉ា (ក្បាលអូរច្បារ)

History of Tou Rapa (Head of O Chba River)

នាងខ្ញុំឈ្មោះ ព្រិច ប៉ើល អាយុ ៨០ឆ្នាំ ជាជនជាតិដើមភាគតិចព្នង បច្ចុប្បន្នរស់នៅ ជាមួយកូនស្រី និងកូនប្រសារ រួមទាំងចៅៗជាទីស្រលាញ់ ចំនួនបីនាក់ផងដែរ នៅភូមិពូលូងសង្កាត់រមនា ក្រុងសែនមនោរម្យ ខេត្តមណ្ឌលគិរី ។ ទូរ៉ាប៉ា ឋិតនៅភូមិពូលូង សង្កាត់រមនា ក្រុងសែនមនោរម្យ ខេត្តមណ្ឌលគិរី តាម បណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ៧៦ ដែលមានចម្ងាយប្រម៉ាណ១០គីឡូមែត ៉ ្រពីរង្វង់មូលគោព្រៃ។ ទូរ៉ាប៉ានេះ គឺជាតំបន់តំណមតាំងពីបុរាណមកម្លេះ ដោយសារវាជាកន្លែងប្រភពទឹក ហើយ សម្រាប់ជនជាតិដើមភាគតិចព្នង យើងមានជំនឿថាវាជាតំបន់អារក្សអ្នកតាទឹក។ កាលពី ដើមឡើយមានបុរសម្នាក់ឈ្មោះ ដឺម បានមករស់នៅក្នុងតំបន់នេះមុនគេ ហើយបន្ទាប់មក ទើបមានអ្នកភូមិដទៃៗទៀត រួមទាំងខ្ញុំផងដែរបានប្តូរមករស់នៅក្នុនតំបន់នេះ។ កាលនោះដែរ អ្នកភូមិមិនដែលប្រើប្រាស់ទឹកនៅកន្លែងនេះទេ គឺពួកខ្ញធ ុំ ្លាប់ តែយកទឹកពីអូរតេរមកប្រើប្រាស់។ ក្រោយពីគេបានបង្កើតភូមិនេះមក គេបានជីកអណ្តូងមួយនៅទីនេះ ទើបគេនាំគ្នាធ្វើពិធីសែ នព្រេននៅទូរ៉ាប៉ា។ នោះមានន័យថា ក្រោយរបប ប៉ុល ពត រួចមក អ្នកភូមិបាននាំគ្នាជីក​ អណ្តូងទឹកមួយនៅចំកន្លែងប្រភពទឹកនេះ ដោយសារតែមិនមានអណ្តូងទឹកប្រើប្រាស់។ នៅថ្ងៃដែលរៀបចំជីកអណ្តូងទឹកនេះ ចាស់ទុំក្នុងភូមិបាននាំគ្នាធ្វើពិធីសែនដល់អារក្សអ្នកតា ទឹក ដើម្បីសុំសេចក្តីសុខដល់អ្នកស្រុកអ្នកភូមិចំពោះការជីកអណ្តូងទឹកនៅកន្លែងនេះ។ ពួក​ គេនាំគ្នាធ្វើពិធីសែនព្រេនដោយយកជ្រូក១ក្បាល និងស្រា១ពាងរួមទាំងចំណីផ្សេងៗដូចជា នំ ឬចេកផងដែរដើម្បីធ្វើពិធីសែនព្រេនក្នុងការជីកអណ្តូងនោះ។ នៅប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមក​ មានភក់ច្រើននៅជុំវិញអណ្តូង អ្នកភូមិបានស្នើឲ្យគេជួយស្តារ និងចាក់ស៊ីម៉ង់ត៍នៅជុំវិញ​ អណ្តូងនោះ ហើយក្នុងថ្ងៃនោះ ចាស់ទុំក្នុងភូមិក៏បានយកជ្រូក១ក្បាល និងស្រា១ពាងដើម្ប​ី សែនព្រេនអណ្តូងនោះ ផងដែរ។ សរុបទៅគឺយើងបានធ្វើពិធីសែនចំនួនពីរលើកមក ហើយ។ ទឹកអណ្តូងនេះគឺត្រជាក់ស្រួលណាស់។ ចំណែកឯប្រភពទឹកដែលហូរចេញនៅ ទូរ៉ាប៉ានេះ គឺហូរចេញពីភ្នំយោគរ៉ាដាង។ ទូរ៉ាប៉ា និងយោគរ៉ាដាង គឺជាកន្លែងតំណមដូចគ្នា ដូច្នេះទើបយើងធ្វើពិធីសែនព្រេន សុំសេចក្តីសុខពីអារក្សអ្នកតាទឹកអ្នកតាភ្នំ។ ភ្នំយោគរ៉ាដា ងនេះគឺជាកន្លែងអ្នកតា ដែលនៅលើកំពូលភ្នំនេះមានខ្ទមអ្នកតាសម្រាប់ធ្វើពិធីសែនព្រេន។ កាល​ពីមុនខ្ញុំមិនដឹងថាជាកន្លែងតំណមទេ ប៉ុន្តែក្រោយពេលដែលភូមិត្រូវបានបង្កើតឡើង ទើប មានគេនាំគ្នាធ្វើពិធីសែនព្រេននៅលើភ្នំនេះតែម្តង។ កាលពីមុនខ្ញុំចេះនិទានរឿងកម្លោះក្រុង កម្លោះពស់ កម្លោះមាន់ព្រៃ និងរឿងនិទានផ្សេងៗទៀត ប៉ុន្តែរឿងនិទានទាំងនោះខ្ញុំបានភ្លេចអស់ហើយ ដោយសារការ​ ចងចាំរបស់ខ្ញុំមិនដូចមុនទេ។ កាលពីកេង ្ម ខ្ញុំចូលចិត្តស្តាប់រឿងនិទានខ្លាំងណាស់ តែឥឡូវ​នេះខ្ញុំចាស់ហើយ។ ការនិទានរឿង គឺលុះត្រាតែយើងនៅមានការចងចាំបានល្អ ទើបអាចនិទានរឿងបាន ហើយរាល់រឿងនិទាននីមួយៗ សាច់រឿងរបស់វាវែងណាស់ដោយត្រូវ ចំណាយពេលយូរ។ ជា ឧទាហរណ៍យើងចាប់ផ្តើមនិទានបន្ទាប់ពីយើងហូបបាយពេលល្ងាចរួច ប្រហែលជាម៉ោង ៧:០០ ល្ងាច រហូតដល់ម៉ោង ៩:០០ ឬម៉ោង ១០:០០យប់ទើបចប់ ។

My name is Prich Peul, I am an 80-year-old Bunong woman from Pou Loung village, in Romanea commune, Senmonorom town, Mondulkiri. I live with my daughter and my son in law and three lovely grandchildren.

Tou Rapa is located in Pou Loung village, in Romanea commune, along the national road number 76, around 10 km from the Buffalo roundabout of Senmonrom town, Mondulkiri province. Tou Rapa has been a taboo place for long time because it is a great source of water. Bunong people believe that it is place of water spirits. In the past time, there was only one man who lived in this area; called Doem. Later, other people, including myself, moved here too. People didn't use water from Tou Rata, we took water from the O Te river at that time. Since this village was formed and a well was dug at the site of Tou Rata, this place has been become a place where people celebrate ceremonies and pray to spirits.

After we were liberated from Pol Pot's regime, the villagers didn’t have access to water, so we dug a well at this source of water (Tou Rapa). On the day that the well was being dug at Tou Rapa, elders in the village organized a ceremony asking for happiness for the villagers from the spirit of water. They used a pig, a jar of wine, bananas and cake as offerings for this ceremony. Years later after the well was dug, there was much muddy ground around the well and less water in it so it was proposed that a concrete floor be built. On that day, the elders organized another ceremony for that well by using a pig and a jar of wine. In total, we organized two ceremonies at that well.

Water in the well is pretty cold, I like it. The water at Tou Rapa is sourced from Yok Radang Mountain. This mountain is also a taboo place. So we have to celebrate ceremonies and pray for happiness from the spirit of water and of the mountain. In the past time, I didn't know this mountain was tabooed, but after the village was formed, people started celebrating ceremonies on this mountain immediately.

In the past time, I could tell stories of the City dweller Man, Snake Man, Wild Chicken Man and other stories but I have forgotten all these stories because my memory is not as good anymore. When I was young I enjoyed listening to storytelling. I had to have good memory if I wanted to tell stories because each story is very long. For example, I will start telling you a story after dinner time (from 7pm) and it will not be finished until 9 or 10pm.

រឿងនិទាន៖ ក្រមុំចុងផ្តៅ

A Story Telling about a Woman of the Top of Rattan My name is Bar Kna, I am 42 years-old and I am Bunong. I live in Pou Chhab village, in Dak Dam commune, O Raing district, Mondulkiri province. This village is about 18 km from the Senmonorom buffalo roundabout. The story of The Woman of the Top of Rattan is as follows: Once upon a time, there was a poor old couple who lived in a small, old house where they raised pigs and chickens. They also worked on a farm far away from their house, and spent 9-10 nights there, because of this distance. One day they went to collect the top of rattan in the forest far from their house, to cook for eating later, but when they returned, they completely forgot. So, after their meal, they left for their farm and the rattan remained uncooked and forgotten.

On the night that they returned, rain was falling heavily and the couple hurried home, but when they reached the house, they noticed a light shining beneath the closed door. Upon entering the house, they discovered cooked food including rice, sitting on the dinner table, the house itself had been swept clean, and when they checked on the pigs and chickens, they were already fed. Amazed, the couple sat down for dinner before heading off to bed.

The following evening, the man said to his wife, “We have only rattan to eat, so please soak some rice to make soup.” His wife agreed, but warned, “The rattan have faded because we have left them for so long, we should not cook them.” The man agreed, “So we don’t need to cook them. We can just leave them here and wrap them in matt and they will become fresh.” But once again, the couple forgot about them.

After that, the couple always asked their relatives and fellow villagers to help look after their house and animals while they were away. One day, the villagers noticed a light shining beneath the door of the house of the old couple, and that the place was clean and tidy, with no rubbish anywhere. Then, they saw a beautiful lady appear, but when they approached her, she fled for the safety of the layers of the rattan petals, and disappeared. When the old couple returned, the villagers told them about the beautiful but mysterious lady. The old man and woman were puzzled; they had no children or grandchildren.

The old man and woman hatched a plan to discover the identity of the lady. They pretended to leave for the farm, after informing the villagers. That evening, they returned to the house and entered quietly, and, sure enough, they saw a beautiful woman cooking food, with her back turned to them. Unaware of the couple’s presence, the beautiful woman continued undisturbed, until the man and woman confronted her.

Panicked and frightened, they blocked the door and prevented her from escaping to the safety of the rattan petals.

The woman could no longer return to the rattan petals and had to live with the old couple from then on. Many suitors heard of the beautiful lady and sought her out, seeking her hand in marriage, but she ignored them all, choosing instead to hide in the rice barn until they left. One night, a Bres man travelled past the village and sought refuge for the night, and found the house of the old couple. He enquired after the parents of the beautiful lady who served him his meal, to which the old couple replied “Her parents died, and she is our grandchild.” The Bres man left the following morning, and spoke to some of the villagers, who told him “The old man and woman don’t have any children or grandchildren and they are poor, with little food or water. If you want a wife, we have daughters that are unmarried.”

The old man and woman heard of what the villagers told the Bres man, and when they met him again, they said, “It is your choice who you want for a wife, and our grandchild if ugly, poor and stupid. We understand if you do not want her.” For the poor rattan girl was teased by the other women of the village. So the rattan girl used her magical powers to make rice, cows, buffalos, elephants and more wealth for her grandparents.

Time passed, and the Bres man eventually returned to the village and noticed the wealth of the old couple. He asked the villagers why they had said that family was poor, to which they replied,​“They stole that wealth from other people.”

But the Bres man asked them why no one complained about it, to which they did not reply. So the Bres man ignored the villagers and visited the old man and woman to ask for their granddaughter’s hand in marriage, and the rattan girl accepted.

When the day of the wedding arrived, many people still wondered about the origins of the rattan girl. Who were her parents? Or was she the daughter or servant of an angel? How did she get to the village? Finally giving in to the curiosity that gripped every villager, the rattan girl brought forth the rattan with the layers of petals that lay wrapped in matt. Seeing the uncertainty of the villagers, the rattan girl said “The petal layers are my parents.”

នាងខ្ញុំឈ្មោះ បរ ខ្នា អាយុ ៤២ឆ្នាំ ជាជនជាតិដើមភាគតិចព្នង។ សព្វថៃរ្ង ស់នៅភូមិពូឆប ឃុំដាក់ដាំ ស្រុកអូររាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរី ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ១៨គីឡូមែត ៉ ្រពីរង្វង់មូលគោព្រៃ ក្រុងសែនមនោរម្យ ទីរួមខេត្តមណ្ឌលគិរី តាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ៧៦ ឆ្ពោះទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាម ។ រឿងនិទាននេះមានចំណងជើងថា រឿងក្រមុំចុងផ្តៅ ៖ កាលពីព្រេងនាយ មានយាយតាពីរនាក់ប្រពន្ធប្តី ដែលជាគ្រួសារក្រីក្រ រស់នៅក្នុង ផ្ទះតូចបែកបាក់ចាស់មួយខ្នង និងមានចិញ្ចឹមសត្វជ្រូក មាន់មួយចំនួនផងដែរ។ យាយតាទាំងពីររូបតែងតែធ្វើដំណើរទៅធ្វើចម្ការខ្លួន ដែលនៅឆ្ងាយពីផ្ទះ និងត្រូវសម្រាកនៅទីនោះ ដែលពេលខ្លះរហូតដល់ទៅ៩-១០យប់ ទើបត្រឡប់មកផ្ទះវិញ។ មានថ្ងៃមួយ យាយតាបានទៅកាប់ចុងផ្តៅនៅឯព្រៃ ដែលឆ្ងាយពីផ្ទះរបស់ខ្លួន។ បន្ទាប់ពីកាប់បានមក យាយតាបានយកចុងផ្តៅទាំងនោះមកផ្ទះដើម្បី ទុកធ្វើសម្លរ ប៉ុនែព ្ត ួកគាត់ ភ្លេចដោយមិនបានវាមកស្លរដើម្បីបរិភោគជាមួយបាយមុនពេលចេញទៅចម្ការទេ។ បន្ទាប់ពីទទួលទានហើយ យាយតាបាននាំគ្នាទៅធ្វើដំណើរទៅចម្ការអស់ទៅ។ ដោយសារតែការស្នាក់នៅចម្ការមាន រយៈពេលយូរ បានធ្វើឲ្យយាយ តាភ្លេចថាខ្លួនមានចុងផ្តៅសម្រាប់យកមកស្លរ នៅពេលដែលយាយតាត្រឡប់មកផ្ទះក្នុងភូមិវិញ។ លុះនាព្រលប់ថៃម ្ង ួយនោះ មានភ្លៀងធ្លាក់យ៉ាងខ្លាំង ហើយយ៉ាងយូរ យាយតាបានធ្វើដំណើរត្រឡប់មកពីចម្ការវិញដូចសព្វដង ប៉ុនែព ្ត េលមកដល់ផ្ទះ យាយតាឃើ ញទ្វាផ្ទះរបស់ខ្លួនត្រូវបានបិទជិត និងមានពន្លឺភ្លើងក្នុងផ្ទះផងដែរ។ យាយតាក៏បានបើកទា្វ ចូលទៅក្នុងផ្ទះរួចក្រឡេកមើលទៅលើគ្រែ ក៏ ស្រាប់តែឃើញបាយសម្លរឆ្អិនស្រាប់។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ បាយជ្រូកក៏មានអ្នកដាក់រួចរាល់ ហើយបាយជ្រូកក៏ត្រូវបានចម្អិនរួចស្រេចទៀត ផង។ យាយតាទាំងពីរនាក់ប្រពន្ធប្តី មានការងឿងឆ្ងល់ថា មិនដឹងជាមាននរណាមកដាំបាយសម្លរ ដាក់បាយឲ្យជ្រូក និងដាំបាយជ្រូក រួមទាំងបោសសម្រាមជុំវិញ និងក្នុងផ្ទះរបស់ខ្លួននោះទេ ។ យាយបានចោទសួរទៅតា រីឯតាក៏បានចោទសួរមកយាយវិញ ប៉ុនែយា ្ត យ តានៅតែមិនអាចរកឃើញចម្លើយ និងមិនដឹងថាជានរណានោះទេ។ បន្ទាប់មក យាយតាក៏នាំគ្នាបរិភោគអាហារពេលល្ងាចទាំងនោះ ហើយក៏បាននាំគ្នាចូលសម្រាន្តអស់ទៅ។ លុះល្ងាចស្អែកឡើង តាក៏និយាយទៅកាន់យាយថា យាយអើយល្ងាចនេះយើងមិនមានអ្វីម កស្លរទេ គឺយើងមានតែចុងផ្តៅប៉ុណ្ណោះ។ ដូចេះ្ន យាយឯងទៅត្រាំអង្ករខ្លះទៅ ដើម្បីយកមកបុកធ្វើជាសម្លរម្សៅ។ យាយក៏យល់ព្រម ប៉ុន្តែយាយបានបន្តថា ចុងផ្តៅទាំងនោះស្វិតអស់ហើយតា ព្រោះយើងបានទុកចោលយូរណាស់មកហើយ ដូចេះ្ន វាមិនល្អទេប្រសិន បើយើងយកវាមកធ្វើសម្លរនោះ។ ឮដូចេះ្ន តាក៏និយាយថា បើអញ្ចឹងមិនចាំបាច់យកវាមកស្លរទេ គឺយើងត្រូវទុកវាត្រង់ហ្នឹង ហើយ គ្រាន់តែយកកន្ទេលមករុំវាទៅ ដើម្បីអោយវារីកស្រស់ល្អវិញ។ ប៉ុនែទោ ្ត ះបីជាយ៉ាងណា យាយតា តែងតែភេច ្ល យកចុងផ្តៅទាំងនោះមក ស្លរជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ ចាប់តាំងពីថៃនោ ្ង ះមកនៅរៀងរាល់ពេលដែលយាយតាចេញដំណើរទៅចម្ការ យាយតាតែងតែប្រាប់ឲ្យយបងប្អូន និងអ្នកភូមិជួយមើលផ្ទះ និងដាក់បាយអោយជ្រូក និងមាន់របស់គាត់ជានិច្ច ព្រោះថាពួកគាត់ត្រូវសម្រាកយប់នៅឯចម្ការ។ មានថ្ងៃមួយនោះ អ្នកភូមិនាំគ្នីគ្នាផ្អើលព្រោះសុខៗស្រាប់តែមានពន្លឺភ្លើងចេញពីក្នុងផ្ទះយាយតា ហើយនៅក្នុង និងនៅជុំវិញផ្ទះនោះ មិនមានសម្រាមទេ គឺវាត្រូវបានបោសសម្អាតយ៉ាងស្អាតតែម្តង ហើយថែមទាំងឃើញនារីម្នាក់ដ៏ស្រស់ស្អាតបង្ហាញខ្លួន ចេញចូល និងធ្វើការនៅក្នុងផ្ទះនោះ។ អ្នកភូមិក៏នាំគ្នាឆ្ងល់ថា តើនារីម្នាក់ហ្នឹងមកពីណា រស់នៅឯណា ហើយជាកូនចៅរបស់នរណា? ឃើញ ដូច្នោះអ្នកភូមិបាននាំគ្នាទៅមើល ស្រាប់តែនារីក្រមុំចុងផ្តៅនោះរត់ចូលទៅលាក់ខ្លួននៅក្នុងសម្បកផ្តៅ ដែលរុំដោយកន្ទេលនោះវិញ ដោយមិនមាននរណាម្នាក់អាចរកនាងឃើញឡើយ។ លុះល្ងាចថ្ងៃស្អែក យាយតាក៏ត្រឡប់មកពីចម្ការវិញ អ្នកភូមិក៏នាំគ្នាប្រា ប់ទៅយាយតាថា យាយតាអើយ! ពួកខ្ញុំបានឃើញនារីក្រមុំម្នាក់ដ៏ស្រសស ់ ្អាតម្នាក់មកនៅក្នុងផ្ទះរបស់យាយតា។ ឮដូច្នោះ យាយតាក៏សួរទៅអ្នកភូមិវិញថា នរណាគេ? អ្នកភូមិក៏ឆ្លើយថា ពួកខ្ញុំមិនស្គាល់ទេ គឺពួកខ្ញុំគ្រាន់តែបានឃើញពីចម្ងាយប៉ុណ្ណោះ លុះពួកខ្ញុំដើរទៅជិត ស្រាប់តែបាត់នាងទៅហើយ។ នាងក្រមុំម្នាក់នោះស្អាតណាស់ គឺមិនមាននារីណាមកប្រៀបបានទេ ហើយនាង មានសក់វែនអន្លាយគួរឲ្យស្រលាញ់ណាស់។ រួចយាយតាក៏ឆ្លើយឡើងថា ពួកខ្ញុំមិនមានកូនចៅទេ ហេតុដូចេះ្ន ហើយទើបពួកខ្ញុំពឹង បងប្អូន និងអ្នកភូមិ ជួយមើលផ្ទះសម្បែង និងជ្រូកមាន់របស់ពួកខ្ញុំ នៅពេលដែលពួកខ្ញុំទៅចម្ការ។ បន្ទាប់ពីឮអ្នកភូមិប្រាប់ដូចនោះមក យាយតាមានការងឿងឆ្ងលយ ់ ៉ាងខ្លាំង ថាតើនារីនោះជាអ្នកណា? ដូចេះ្ន មានថ្ងៃមួយនោះ យាយតា ក៏បានកុហកអ្នកភូមិថាខ្លួននឹងត្រូវទៅចម្ការ ហើយសម្រាកយប់នៅទីនោះ និងបានផ្តាំផ្ញើអ្នកភូមិឲ្យជួយមើលផ្ទះសម្បែង និងជ្រូកមាន់ទារបស់ខ្លួន ព្រោះយាយតាចង់ពិសោធន៍មើលថា តើមាននារីក្រមុំដ៏ស្រសស ់ ្អាត ពិតដូចដែលអ្នកភូមិនិយាយដែរឬទេ។ មិនមានមនុស្សនៅផ្ទះទេនៅពេល ពេលយាយតាទៅចម្ការអស់។ លុះដល់ពេលល្ងាចយាយតា បាននាំគ្នាត្រឡប់ពីចម្ការមកភូមិ និង ចូលទៅក្នុងផ្ទះខ្លួនដោយស្ងាត់ៗ ក៏ស្រាប់តែឃើញនារីក្រមុំនោះមែន ដោយនាងកំពុងតែដាំបាយសម្លរ នៅនឹងចង្រ្កាន។ នាងក្រមុំមិន ដឹងថាយាយតាត្រឡប់មកផ្ទះវិញ និងមើលឃើញនាងនោះទេ។ រំពេចនោះយាយតាក៏បានស្រែកសួរនាង ហើយនាងក៏ភ្ញាក់ខ្លួនព្រើត និងភ័យស្រឡាំងកាំងយ៉ាងខ្លោះង។ បន្ទាប់ពីពេលនោះមក នាងក្រមុំដែលមានរូបសម្ផស្សស្រសស ់ ្អាតមួយរូបនោះ មិនអាចចូលខ្លួនទៅ ក្នុងសម្បកចុងផ្តៅនោះវិញបានទៀតទេ គឺនាងមានតែរស់នៅជាមនុស្សធម្មតាជាមួយនឹងយាយតាពីរនាក់ប្រពន្ធប្តីនោះរហូតទៅ។ បន្ទាប់ពីពេលនោះផងដែរ មានកម្លោះៗជាច្រើន សុំចូលស្តីដណ្តឹងនាងក្រមុំយកមកធ្វើជាប្រពន្ធ តែត្រូវនាងបដិសេធន៍ ទាំងអស់។ នៅពេលដែលនាងឮដំណឹងថាមានពួកកម្លោះៗមកសុំចូលស្តីដណ្តឹងនាង នាងតែងតែរត់ទៅលាក់ខ្លួននៅក្នុងជង្រុក ស្រូវ លុះគេត្រឡប់ទៅវិញទើបនាងចេញមកបង្ហាញខ្លួន។ លុះមានយប់មួយនោះ មានកម្លោះ ជនជាតិប្រេះម្នាក់បានដើរមកឆ្លង កាត់ភូមិនោះ និងបានសុំផ្ទះយាយតាស្នាក់នៅមួយយប់។ កម្លោះរូនោះបានសួរទៅយាយតាថា តើនាងក្រមុំម្នាក់នេះជាកូនចៅរបស់ នរណា? បន្ទាប់ពីនាងក្រមុំបានរៀបចំបាយទឹកឲ្យបុរសនោះបរិភោគរួច។ យាយតាបាយឆ្លើយតបថា នាងជាចៅរបស់ពួកខ្ញុំ ។ រួចកម្លោះនោះក៏សួរទៀតថា តើឪពុកម្តាយរបស់នាងនៅឯណា? យាយតាបានឆ្លើយឡើងថា ឪពុកម្តាយរបស់នាងស្លាប់បាត់អស់ ហើយ។ លុះព្រឹកស្អែក ឡើងបុរសនោះ ក៏បានសុំលាយាយតាបន្តដំណើររបស់ខ្លួនទៅមុខទៀត។ ក្រោយពេលបុរសជនជាតិប្រេះនោះចេញទៅបាត់ ក៏មានអ្នកសុំចូលស្តីដណ្តឹងនាងទៀត តែនាងនៅតែមិនព្រមយក។ អ្នកភូមិ បានប្រាប់កម្លោះជនជាតិប្រេះនោះថា យាយតាពីរនាក់ប្រពន្ធប្តីនោះគ្មានកូនចៅទេ ណាមួយក្រទៀតផង ក្ររហូតគ្មានបាយទឹកហូប ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត អ្នកភូមិក៏នាំគ្នានិយាយទៅកម្លោះនោះថា បើអ្នកកម្លោះឯងចង់បានប្រពន្ធមែននោះ អ្នកកម្លោះឯងមកចូលស្តី ដណ្តឹងកូនស្រីរបស់ពូមីងមក។ ពាក្យសម្តីទាំងនេះបានឮដល់ត្រចៀកយាយតាពីរនាក់ប្រពន្ធប្តី ដូចេះ្ន មានថ្ងៃមួយនោះយាយតាបាន ជួបកម្លោះនោះ និងបាននិយាយទៅកាន់កម្លោះជនជាតិប្រេះនោះថា បើចៅឯងចង់ចូលស្តីដណ្តឹងកូនក្រមុំអ្នកណាក៏ស្រេចតែចៅឯង ចុះ យាយតាមិនថាអីទេព្រោះអីចៅស្រីរបស់យាយតាមិនស្អាត ក្រីក្រនិងល្ងិតល្ងង់ទៀតផង។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ក្មេងស្រីៗនៅក្នុងភូមិ នាំ គ្នាសើចចម្អកឲ្យនាងក្រមុំចុងផ្តៅថា គេមិនចូលស្តីដណ្តឹងនាងឯងទេ នាងសម្រែ គេនឹងមកចូលស្តីពួកខ្ញុំឯណេះវិញទេ។ ក្រោយពេល ឃើញអ្នកភូមិចម្អកឲ្យដូច្នេះ នាងក្រមុំចុងផ្តៅ បានបញ្ចេញវេទមន្ត ធ្វើឲ្យគ្រួសាររបស់យាយតាមានសម្លៀកបំពាក់ ស្រូវអង្ករ គោក្របី ដំរី និងទ្រព្យសម្បត្តិផ្សេងៗ ទៀតយ៉ាងច្រើនស្តុកស្តម្ភ។មានថ្ងៃមួយនោះកម្លោះជនជាតិប្រេះបានត្រឡប់មកភូមិដែលយាយតានោះ កំពុងរស់នៅវិញ ដោយបានឃើញគ្រួសាររបស់យាយតា ជាគ្រួសារអ្នកមានទ្រព្យសម្បត្តិស្តុកស្តម្ភមួយ។ ឃើញដូច្នោះកម្លោះរូបនោះ បាននិយាយទៅកាន់នារីក្រមុំៗក្នុងភូមិថា ហេតុអ្វីបានជាពួកនាងថាគ្រួសាររបស់ យាយតានោះក្រ ព្រោះពេលនេះ ខ្ញុំឃើញពួកគា ត់មានទ្រព្យសម្បត្តិហូរហៀរច្រើនណាស់។ ពួកនារីក្រមុំៗក្នុងភូមិនោះបានឆ្លើយតបវិញថា ប្រហែលជាគ្រួសាររបស់យាយតានោះ លួចឆក់ប្លន់ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់គេហើយមើលទៅ។ រួចកម្លោះនោះក៏បានបន្តថា បើសិនជាពួកគាត់លួចឆក់ប្លន់គេមែននោះ ម្តេចក៏មិនឃើញមាននរណា បាត់គោក្របី និងទ្រព្យសម្បត្តិ? កម្លោះនោះមិនជឿថាគ្រួសាររបស់យាយតានោះទៅលួច ឬឆក់ប្លន ់ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់អ្នកដទៃនោះទេ ហើយកម្លោះនោះបានសន្មត់ថា យាយតាអាចមានទ្រព្យសម្បត្តិហូរហៀរបែបនេះ ដោយសារតែពួក គាត់ចិញ្ចឹមចៅស្រីក្រមុំរបស់ពួកគាត់នោះឯង។ បន្ទាប់មកកម្លោះនោះ បានសុំចូលស្តីដណ្តឹង និងរៀបការជាមួយនាងក្រមុំនោះទៅ។ ក្នុងថ្ងៃរៀបការនោះ ពួកគេភ្លេចយកបំពង់ឬស្សីសម្រាប់ដាក់អំបិល ហើយ យាយតាក៏សួរនាងក្រមុំចុងផ្តៅ ឲ្យឆ្លើយប្រាប់ខ្លួន និងអ្នកភូមិថា តើនរណាជាឪពុកម្តាយរបស់នាង? ឬមួយនាងជាកូនរបស់អ្នកបម្រើគេ ឬជាកូនរបស់ទេវតា ហើយនាងមកទីនេះបានដោយសារអ្វី? រួចនាងក្រមុំនោះក៏យកសម្បកចុងផ្តៅ ដែលយាយតារុំទុកក្នុងកន្ទេល មកបង្ហាញ និងប្រាប់យាយ តា និងអ្នកភូមិទាំងអស់ថា ចាស! យាយតាគឺសម្បកចុងផ្តៅនេះហើយ ជាឪពុកម្តាយរបស់នាងខ្ញុំ។

រឿងនិទាន៖ កម្លោះពស់

នាងខ្ញុំ ឈ្មោះ ត្រួត វិត ភេទស្រី អាយុ៤៣ឆ្នាំជាជនជាតិព្នងរស់នៅ ភូមិពូត្រែង ឃុំដាក់ដាំ ស្រុក អូរាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរី។ នាងខ្ញុំរស់នៅទីនេះអស់រយៈពេល១២ឆ្នាំមកហើយ។ នាងខ្ញុំបានដឹង បានចេះនិទានរឿងនេះតាមរយៈពុកម៉ែរបស់ខ្ញុំ។ រឿងនិទានកម្លោះពស់មានដូចតទៅ៖ កាលពីព្រេងនាយមានទេវតាមួយអង្គចុះមកលេងឋានកណ្តាល ហើយប្រែក្រឡាទៅជាសត្វពស់។ ចំណែកនៅឋានកណ្តាលឯនេះវិញ មានគ្រួសារមួយដែល មានសមាជិកពីរនាក់ គឺឪពុក និងកូនស្រីម្នាក់។ កូនស្រីនោះមានឈ្មោះថា ឈីពុធព្រែកម៉ាត ហៅនាងក្រមុំដោះ។ គ្រួសារនោះជាអ្នកក្រីក្រ និងមិនមានសាច់ញាតិឯណាជាទីពឹងនឹងគេនោះ ទេ។ អស់រយៈកាលជាយូរថ្ងៃខែឆ្នាំមកហើយ ដែលពីរនាក់ឪពុកកូននោះនៅតែមានជីវភាពក្រីក្រ គឺ មិនមានភាពធូរធារឡើងបន្តិចបន្តួចដូចគ្រួសារដទៃៗទៀតក្នុងភូមិនោះទេ បើទោះបីជាពួកគេខិត ខំប្រកបរបរធ្វើស្រែចម្ការយ៉ាងណា៏ដោយ។ រីឯអ្នកជិតខាងរបស់ពួកគេ បាននាំគ្នាធ្វើស្រែចំការ ហើយពួកគេក៏ទទួលបានស្រូវ អង្ករ សមស្របទៅតាមកម្លាំងកាយដែលពួកខិតខំ ប្រឹងប្រែង ខុសពីគ្រួសារនាង ឈីពុធព្រែកម៉ាត។ ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ នៅក្នុងភូមិ នោះមានមនុស្សមករស់នៅជាមួយគ្នា កាន់តែយ៉ាងច្រើនឡើងៗ ហើយវាបានឲ្យភូមិនោះក្លាយទៅជាភូមិមួយដែលមានភាពអ៊ូរអរ និងសប្បាយរីករាយផងដែរ។ ពេលវេលាចេះតែរំកិលទៅមុខបន្តិចម្តងៗ អ្នកភូមិទាំងឡាយក៏បានផ្លាស់ប្តូរវ័យទៅមុខ ដូចគ្នាពីក្មេងទៅចាស់ ដោយឡែកគ្រួសាររបស់នាង ឈីពុធព្រែកម៉ាត គឺមិនមានភាពប្រែប្រួលអ្វី នោះទេពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ។ លុះមានថ្ងៃមួយនោះ កម្លោះពស់ដែលជាកូនទេវតានោះ បានទៅសុំឪពុកម្តាយ របស់ គេចុះមកលេងឋានកណ្តាល ដោយបាននិយាយថា ពុកម៉ែ! ថ្ងៃនេះខ្ញុំសុំចុះទៅលេងឋានកណ្ដាល ព្រោះនៅទីនេះកូនអផ្សុកខ្លាំងណាស់។ កូនគិតចង់ចុះទៅដើរលេងទីនោះឲ្យបាន២-៣ថ្ងៃណាពុក ម៉ែ។ ម្តាយរបស់កម្លោះពស់នោះបានឆ្លើយតបវិញថា កូនអាចចុះទៅឋានកណ្ដាលបាន តែកូនត្រូវសន្យាជាមួយពុក និងម៉ែ មួយសិន ទើបម៉ែឲ្យកូនទៅដើរលេងបាន។ កម្លោះពស់ក៏បានឆ្លើយតបវិញថា បាទ! ម៉ែ សូមមានប្រសាសន៍មកចុះ កូននឹងធ្វើតាមម៉ែ! ម្តាយរបស់កម្លោះពស់បានប្រាប់ថា កូនកុំទៅសាកល្បង លលេងជាមួយកូនក្រមុំគេឲ្យសោះណាកូន នៅពេលដែលកូនបានទៅដល់ឋាននោះហើយ។ បន្ទាប់មកកម្លោះពស់នោះបានសន្យាជាមួយម្តា យថា មិនអីទេមែ!៉ ខ្ញុំដឹងហើយ។ បន្ទាប់ពីបាននិយាយគ្នា និងព្រមព្រៀងជាមួយគ្នារួចរាល់ហើយ គ្រួសាររបស់កម្លោះពស់ក៏ចេញទៅកន្លែងរៀងៗខ្លួន។ នៅឯឋានកណ្តាលឯនេះវិញ ឪពុករបស់នាង ឈីពុធព្រែកម៉ាត បានដោះអាវដើម្បី ដាក់អន្ទាក់សត្វស្លាបនៅលើដើមជ្រៃ ដែលនៅឆ្ងាយពីផ្ទះ។ ចំណែកឯងនាងក្រមុំដោះនៅ ចាំឪពុកនៅផ្ទះ ដោយនៅលើខ្លួនប្រាណរបស់នាងមានជម្ងឺឡើងកន្ទួលក្រហមពេញខ្លួន។ បុរសជាឪពុកដាក់បានសត្វមួយទ្រុង ហើយក៏បានដោះចាប់យកសត្វទាំងនោះរួចរាល់ដើម្ បី ត្រៀមយកចុះមកក្រោមវិញ។ រំពេចនោះ ស្រាប់តែបុរសនោះបានឃើញសត្វពស់មួយយ៉ាងធំ ហើយចម្លែក ដោយវាមានសិរយ៉ាងធំប៉ុនចង្អេរនៅពីលើក្បាលវាទៀតផង។ ពស់នោះកំពុងតែវ័ណ្ឌ នៅជុំវិញគល់ជ្រៃ។ បុរសជាឪពុកមានភាពភ័យខ្លាចយ៉ាងខ្លាំង កាលបើបានឃើញសត្វពស់នោះ ហើយមិនដឹងរកផ្លូវចុះតាមណារួចនោះទេ ដើម្បីគេចឲ្យផុតពីសត្វពស់មួយនេះ។ បុរសនោះបានរង់ចាំឲ្យសត្វពស់នោះ វៀរទៅឲ្យផុតពីដើមឈើនោះសិន ទើបខ្លួនចុះពីលើ ដើមឈើតាមក្រោយដើម្បីត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញ។ តែសត្វពស់វាមិនចេញទៅណាទាំងអស់។ ដោយត្រូវរង់ចាំយូរពេក បូករួមទាំងភាពភ័យខ្លាចយ៉ាងខ្លាំងផងនោះ បុរសនោះក៏បាននិយាយទៅ កាន់សត្វពស់នោះថា បើសិនជាសត្វពស់ចង់ស៊ីរូបខ្ញុំ សូមឲ្យ សត្វពស់វៀរទៅស៊ីខ្ញុំនៅឯផ្ទះ ដើម្បី ឲ្យកូនរបស់ខ្ញុំវាបានឃើញផង។ សត្វពស់កាន់តែវៀរឡើងលើ ខិតទៅកាន់តែជិតបុរសនោះទៀត។ ឃើញដូច្នេះ បុរសនោះក៏បាននិយាយទៅកាន់ពស់នោះម្តងទៀតថា ឬមួយសត្វពស់ចង់ស៊ីគោ ឬ ក្របី? ឲ្យតែសត្វពស់ ព្រមវៀរចុះ ខ្ញុំនឹងឲ្យស៊ី សត្វពស់កាន់តែវៀរឡើងទៅលើ។ បុរសនោះបានបន្តថា ឬក៏សត្វពស់ ចង់ស៊ីកូនក្រមុំរបស់ខ្ញុំ? សត្វពស់ក៏បាន វៀរចុះពីដើមជ្រៃភ្លាម គ្រាន់តែឮបុរសនោះនិយាយបែបនេះ។ បុរសជាឪពុកក្រមុំដោះយំសោក បោកខ្លួន និងមានអារម្មណ៍សោកសៅយ៉ាងខ្លាំង ព្រោះតែអាណិតអាសូរកូនស្រីរបស់ខ្លួន នៅពេលដែលពស់បានយល់ព្រមបែបនេះ។ បុរសនោះមិនដឹងជាអាចជួយកូនតាមពិធីណាបាន ឡើយ ដើម្បីឲ្យរួចផុតពីសត្វពស់។ បុរសនោះក៏បានម្រេចចិត្ដដើរទៅផ្ទះវិញ និងបានឲ្យសត្វពស់ វៀរតាមពីក្រោយខ្លួនទៅដែរ។ ពេលទៅដល់ផ្ទះជួបកូនស្រី បុរសជាឪពុកនោះបានរៀបរាប់ ប្រាប់ដល់កូនស្រីរបស់ខ្លួន នូវរឿងរ៉ាវទាំងឡាយដែលបានកើតឡើងខាងលើឲ្យកូនស្រីស្តា ប់។ ឪពុករបស់នាងនិយាយប្រាប់ទាំងទឹកភ្នែកទឹកសម្បោរព្រោះអាណិតអាសូរ កូនពេក។ បុរសជាឪពុកនឹករំពៃក្នុងចិត្តថា រាល់ថ្ងៃខ្លួនមានកូនស្រីនៅជាមួយ តែពេលនេះបែរបណ្តោយជាឲ្យ សត្វពស់ស៊ីកូនរបស់ខ្លួនទៅវិញ។ បុរសជាឪពុកអង្គុយយំបណ្តើរ រង់ចាំមើលសត្វពស់លេបកូនស្រី ខ្លួនបណ្តើរ តាំងពីពេលដែលខ្លួនត្រឡប់មកពីព្រៃនាក្បាលព្រលប់ រហូតដល់មេឃភ្លឺវិញ ក៏នៅតែមិ នទាន់ឃើញសត្វពស់នោះលេបកូនរបស់ខ្លួនទៀត។ រំពេចនោះស្រាប់តែបុរសជាឪពុកឃើញកន្ទួល ដែលធ្លាប់តែមានពេញខ្លួនរបស់កូនស្រីនោះបានបាត់ទៅវិញដោយមិនដឹងខ្លួន។ សត្វពស់នោះឡើងដេកជាមួយនាងក្រមុំដោះនាពេលយប់ និងជួយកិច្ចការរបស់នាងក្រមុំដោះ ពេលថ្ងៃ។ ប្រសិនបើនាងក្រមុំដោះហាលស្រូវ សត្វពស់នោះនឹងដេកចាំមើលការពារមិនឲ្យមាន់ចូល មកចឹកស៊ីស្រូវ។ នៅពេលដែលនាងក្រមុំដោះទៅងូតទឹក សត្វពស់ក៏វៀរទៅតាមនាងដែរ។ មានថ្ងៃមួយនោះ នៅពេលដែលនាងក្រមុំដោះធ្វើដំណើរទៅងូតទឹក សត្វពស់នោះ បានឆ្លៀតឱកាសវៀរទៅផ្ទះរកម៉ែរបស់គេ ដោយមិនបានទៅតាមនាងនៅកន្លែងងូតទឹក នោះទេ។ នាងក្រមុំដោះមិនបានដឹងថា សត្វពស់មិនបានមកតាមនាងពីក្រោយនោះទេ។ លុះនៅពេលដែលនាងក្រមុំដោះងូតទឹក រួចរាល់ហើយ នាងក៏បានស្រែកហៅសត្វពស់នោះដើម្បីត្រ ឡប់ទៅផ្ទះវិញជាមួយគ្នាដូចសព្វដង។

នាង បានស្រែកហៅសត្វពស់នោះយ៉ាងយូរ ប៉ុនែប ្ត ើទោះបីជានាងខំស្រែកហៅ ខំដើររកយ៉ាងណាដោយ ក៏នាងមិនអាចរកសត្វពស់នោះឃើញឡើយ។ រីឯសត្វពស់ឯនេះវិញ នៅពេលដែលទៅលេងនៅផ្ទះម្តាយរួចរាល់ហើយ រូប គេក៏បានប្រញាប់ប្រញាល់ធ្វើដំណើរមកកន្លែងដែលនាងក្រមុំដោះងូតទឹក និងបានប្រែក្រឡាជាបុរសម្នាក់ដែលមានរូបរាងល្អ ស្អាតដាច់គេ។ ពេលដើរទៅកន្លែងនាងងូតទឹក ហើយឃើញនាង ក្រមុំដោះកំពុងតែស្រែកហៅរកសត្វពស់ បុរសរូបស្អាតនោះ បានធ្វើពុតជាសួរនាងក្រមុំដោះថា តើនាងកំពុងដើររកអ្វី? ក្រមុំដោះបានងាកមក ក៏ស្រាប់តែឃើញបុរសម្នាក់រូបរាងស្អាតដា ច់គេនោះ ហើយក៏បានសន្លប់បាត់ទៅ។ ក្រោយពេលភ្ញាក់ពីសន្លប់វិញ ក្រមុំដោះក៏បានឆ្លើយតបទៅបុរសរូបស្អាតនោះវិញ ថា នរណាគេសួរខ្ញុំថា តើខ្ញុំកំពុងរកអ្វីនោះ? ខ្ញុំកំពុងតែរកសត្វពស់ណាបង ។ បុរសនោះបានបន្តថា ប្អូនស្រីរកសត្វពស់ធ្វើអី? តើប្អូនអត់ខ្លាចពស់ចឹកទេឬ? ក្រមុំនោះបានឆ្លើយតបវិញថា វាអត់ចឹកខ្ញុំទេបង ព្រោះវាតែងតែងនៅជាមួយខ្ញុំជានិច្ច ហើយវាក៏ បានជួយមើលមាន់កុំឲ្យចូលមកចឹកស្រូវឲ្យខ្ញុំទៀតផងណាបង តែនៅពេលនេះមិនដឹងវាទៅណានោះទេ ខ្ញុំរកមិនឃើញសោះ។ បុរសនោះក៏បានបន្តទៀតថា កុំទៅរកសត្វពស់នោះអីប្អូន យកបងធ្វើជាប្តីទៅប្អូន ។ នាងក្រមុំដោះបានឆ្លើយតបថា ប្អូនឈប់និយាយជាមួយបងហើយ ប្អូនទៅដើររកពស់វិញប្រសើរជាង។ ឃើញដូចេះ្ន សត្វពស់ដែលប្រែក្រឡាជាបុរសរូបស្អាត នោះ បានដើរទៅទាញដៃនាង ហើយស្តីបន្ទោសនាងថា អីក៏រឹងរូសម្លេះប្អូន ប្រាប់ថាកុំឲ្យទៅរកសត្វពស់នោះ ម៉េចក៏នៅតែទៅ។ ខ្ញុំនឹងហើយជាសត្វពស់នោះ ។ នាងក្រមុំនោះបានតបទៅវិញថា លែងដៃខ្ញុំទៅ ខ្ញុំមិនជឿនោះទេ ។ បុរសនោះបានបន្តថា មិនជឿយ៉ាងម៉េច ខ្ញុំនឹងក្លាយជាសត្វពស់ភ្លាម នៅពេលដែលខ្ញុំ ពាក់អាវនេះ ប៉ុនែនៅ ្ត ពេលដែលខ្ញុំដោះអាវនេះចេញ ខ្ញុំនឹងក្លាយទៅជា មនុស្សដូចគេដូចឯងដែរ។ បើប្អូននៅតែមិនជឿទៀតនោះ ចាំមើលបងពាក់អាវនេះឲ្យប្អូនមើលណា ដើម្បីកុំឲ្យថាបងកុហកប្អូន ។ បន្ទាប់មកបុរសនោះក៏បានលើ កយកអាវនោះមកពាក់។ លុះពាក់អាវរួចហើយបុរសនោះក៏បានក្លាយជាសត្វពស់រំពេចនោះមែន។ ឃើញដូច្នោះ ទើបនាងក្រមុំដោះ ជឿទៅលើអ្វីដែលបុរសនោះបានប្រាប់។ បុរសពស់បានប្រាប់នាងថា កុំឲ្យនរណាដឹងឲ្យសោះថារូបគេក៏ជាមនុស្សដូចគេដូចឯងដែរ។ បន្ទាប់ពីបាននិយាយគ្នារួចរាល់ហើយ បុរសនោះក៏បានប្រែក្រឡាជាសត្វពស់វិញ ហើយពួកគេទាំងពីរនាក់នោះក៏បានធ្វើដំណើរត្រឡប់ មកផ្ទះវិញ។ នាងក្រមុំដោះ បានសំរេចចិត្តប្រាប់ចាស់ទុំនៅក្នុងភូមិ ឲ្យរៀបចំពិធីរៀបការឲ្យខ្លួនជាមួយសត្វពស់ នោះ។ ឪពុករបស់នាង ក៏បានយល់ស្របទៅតាមការស្នើសុំរបស់កូនស្រី និងបានទៅប្រាប់អ្នកភូមិពីការរៀបចំពិធីរៀបការនេះ។ អ្នកភូមិនាំគ្នាតិះដៀល ឲ្យគ្រួសារនាងថា កម្លោះៗនៅក្នុងភូមិមួយគគោក តាមស្រឡាញ់ នាងបែរជាមិនចង់រៀបការជាមួយ ហើយបែរជាចង់មករៀប ការជាមួយសត្វពស់ទៅវិញ។ លោកចង់ឲ្យសត្វពស់ស៊ីកូនរបស់លោកមែនហើយមើលទៅ បានជាលោកសម្រចចិត្តបែបនេះ ។ បុរសជាឪពុកបានបន្តថា បានជាយើងនៅក្នុងភូមិជាមួយគ្នាហើយ បើខ្ញុំមិនប្រាប់វាមិនកើតដែរ។ បងប្អូនឲ្យខ្ញុំធ្វើយ៉ាងម៉េច បើវាក្លាយទៅជាបែបនេះទៅហើយនោះ។ បើបងប្អូនចង់មក ក៏មកទៅ តែបើបងប្អូនមិនចង់មកលេងទេ នោះខ្ញុំក៏មិនបង្ខំបងប្អូនដែរ ។ អ្នកភូមិបានមកចូលរួមក្នុងពិធីរៀបការរបស់នាងក្រមុំដោះ និងកម្លោះពស់គ្រប់ៗគ្នា ព្រោះពួកគេរស់នៅក្នុងភូមិ ជាមួយគ្នា បើទោះបីជាពួកគេមិនពេញចិត្តក៏ដោយ។ ពេលដែលអ្នកភូមិទាំងនោះបានទៅដល់ផ្ទះក្រមុំដោះ ស្រាប់តែឃើញប្តីរបស់នាង ជាមនុស្សដូចគេដូចឯងសោះ មិនមែនជាសត្វពស់នោះទេ។ ពីរនាក់ប្តីប្រពន្ធនោះពិតជាសមគ្នាណាស់។ លុះរៀបការរួចរាល់ហើយ ពីរនាក់ប្តីប្រពន្ធនោះបានរស់នៅជាមួយគ្នា និងបានប្រកបរបរធ្វើស្រែចម្ការដូចគេឯងដែ។ ក្រមុំៗនៅក្នុងភូមិមានការច្រណែនយ៉ាងខ្លាំងទៅនឹងជីវិតដែលពោរពេញទៅដោយសុភមង្គលរបស់នាងដោះ។ ក្រមុំៗទាំងនោះបានសុំឲ្យ ប្តីរបស់នាងក្រមុំដោះជួយរកប្តីជាសត្វពស់ឲ្យពួកនាងដែរ។ កម្លោះពស់បានប្រាប់ទៅពួកនាងថា បង មិនអាចរកប្តីជាសត្វពស់ឲ្យប្អូនៗបានទេព្រោះពិបាកនឹងរកណាស់! ពួកនាងៗបានឆ្លើយវិញថា ចុះបងប្អូន របស់បងនោះ ទុកធ្វើអី? ម៉េចមិនចែកឲ្យ ពួកខ្ញម ុំ ្នាក់មួយទៅ? កម្លោះពស់បានតបវិញថា បងមានបងប្អូន តែពួកគេមានគ្រួសារអស់ហើយ។ បើអញ្ចឹងប្អូនៗ យកអ៊ំ ពូ បង របស់ខ្ញុំធ្វើជាប្តីទៅ! នាងៗបានឆ្លើយថា ចាស៎! ឲ្យតែមាន ហើយសង្ហាដូចបង ពួកខ្ញុំនឹងយកធ្វើប្តី! ។ បន្ទាប់ពីនោះមក កម្លោះពស់ក៏ហៅអ៊ំ ពូ បង ឲ្យមកជួបពួកនាង។ ប៉ុនែនៅ ្ត ពេលដែលពួកនាងបានឃើញសត្វពស់ ទាំងនោះដែលវៀរមក មានទំហំតូចៗពេក ហើយក្រផងនោះ ពួកនាងៗក៏បានដេញវាយសត្វពស់ទាំងនោះទៅវិញ។ សត្វពស់ក៏វៀរត្រឡប់ទៅវិញ នៅពេលដែលនាងៗទាំងនោះវាយខ្លួនបែបនេះ។ ឃើញដូចេះ្ន កម្លោះពស់ក៏បាននិយាយថា បើមិនស្រលាញ់ក៏អត់ទៅ! ។ បន្ទាប់ពីហេតុការណ៍នាថ្ងៃនោះមក ពួកនាងៗនៅតែស្រែកយំសុំឲ្យកម្លោះពស់ជួយរក ប្តីជាសត្វពស់ឲ្យខ្លួនទៀត។ កម្លោះពស់បានប្រាប់ថា បើអញ្ចឹង នាងៗយកពស់ថ្លាន់ដែលជាឪពុករបស់ខ្ញុំធ្វើជាប្តីទៅ។ បន្ទាប់មកកម្លោះពស់ ក៏បានទៅដើររកសត្វពស់នៅឯក្នុងព្រៃ ដើម្បីយកមកជូនពួកនាង។ តាមពិតពស់ថ្លាន់នោះមិនមែនជា ទេវតាដូចកម្លោះពស់នោះទេ គឺវាជាសត្វពស់ថ្លាន់នៅក្នុងព្រៃសុទ្ធសាធ។ នារីម្នាក់ក្នុងចំណោមនារីៗទាំងនោះក៏បានយក ពស់ថ្លាន់នោះមកធ្វើជាប្តី។ ចំណែកឯពស់ថ្លាន់នោះវិញ ភ្លាមៗនោះ វានៅសម្ងំស្ងៀមជាធម្មតាទេ ព្រោះវានៅឆ្អែតនៅឡើយ។ ប៉ុនែម ្ត ួយរយៈក្រោយមក ពេលដែលវាឃ្លាន វាក៏វៀរជុំវិញនាងដែលត្រូវជាប្រពន្ធវានោះ។ សត្វពស់ថ្លាន់កំពុងតែចង់លេប នាងចូលក្នុងពោះ ប៉ុនែនា ្ត ងនោះវិញបែរជាស្មានថាប្តីកំពុងប្រឡែងលេងជាមួយនឹងខ្លួនទៅវិញ។ នាងក៏និយាយទៅកាន់សត្វពស់ ថ្លាន់ដែលជាប្តីរបស់ខ្លួននោះថា មើល៎! ចេញកុំប្រឡែងច្រើនពេក មិនឃើញប្រពន្ធកំពុងតែត្បាញទេអី។ ពីមួយថ្ងៃទៅមួយពស់ថ្លាន់ កាន់តែឃ្លានទៅៗ វាក៏បានលិតនាងនោះរៀងរាល់ថៃ។ ្ង ដល់ថៃម ្ង ួយនោះវាឃ្លានខ្លាំង រហូតដល់ទ្រាំ លែងបាន វាក៏បានលេប នាងនោះបាត់ទៅ។ ឃើញដូច្នោះ មានសត្វលលកមួយក្បាលបានស្រែកប្រាប់ទៅឪពុករបស់នាងនោះថា ពស់ថ្លាន់កំពុងតែរឹត ចង់លេបកូនស្រីចូលក្នុងពោះហើយ! ។ ឪពុករបស់នាងនោះមិនបានជឿសម្តីសត្វលលកឡើយ បែរជាជេរសត្វលលកវិញថា ច្រណែនឃើញគូសេហ ្ន ៍គេផែម ្អ ល្ហែម ។ សត្វលលកនៅតែស្រែកប្រាប់បុរសជាឪពុករបស់នាងនោះដដែលៗ ប៉ុនែ្ត បុរសនោះ នៅតែមិនជឿដដែល។ សត្វលលកឃើញបែបនេះក៏រកវិធីចុះទៅជួយនាងភ្លាម ដោយបានចុះទៅកាយផេះដើម្បីឲ្យឪពុកនាង នោះបានឃើញថា ភ្លើងឆេះផ្ទះ។ លុះឃើញ ផ្សែងហុយបែបនេះ បុរសជាឪពុកនាងនោះក៏រត់ទៅមើលភ្លាម ព្រោះនឹកស្មានថា កូនគ ​ េងលក់មិនដឹងខ្លូនថាភ្លើងឆេះផ្ទះ។ ប៉ុនែព ្ត េលដែលបុរសជាឪពុកនោះបានទៅដល់ចូលក្នុងផ្ទះ មិនឃើញមានភ្លើងឆេះទេ បែរជាបាត់កូនស្រី និងពស់ថ្លាន់នោះទៅវិញ។ បុរសនោះបាន ខំដើររកពួកគេទាំងក្នុង និងក្រៅផ្ទះ។ ពេលកំពុងតែដើរជុំវិញផ្ទះ ក៏ស្រាប់តែឃើញដានពស់ថ្លាន់លេបកូន រួចវៀរចុះទៅក្នុងទឹកជ្រៅបាត់។ ឃើញដូច្នោះឪពុកនាងនោះក៏បានដឹងថា ពស់ថ្លាន់បា នលេបកូនរបស់ខ្លួនបាត់ទៅហើយ។ បុរសនោះបានខំដើររកតាមដានពស់ថ្លាន់ដែលបានវៀរកៀនៗទឹក ហើយក៏បានឃើញស្រ មោលពស់ថ្លាន់វៀរចូលទៅក្នុងទឹកជ្រៅនៅក្រោមឬសដើមជ្រៃ។ បុរសនោះក៏បានលោតចុះទៅក្នុងទឹកនោះ ប៉ុនែរ្ត កមិនឃើញពស់ និងកូនស្រីសោះ។ តាមពិតពស់ថ្លាន់បានវៀរឡើងលើដើមជ្រៃសោះ ប៉ុនែប ្ត ុរសនោះបានឃើញស្រមោលរបស់ពស់នៅក្នុងទឹក ហើយ​ ស្មានថាពស់នោះកំពុងតែនៅសម្ងំក្នុងទឹក។ អ្នកភូមិបាននាំគ្នាបាចទឹកចេញពីរណ្តៅនោះឲ្យអស់។ លុះពេលបាចទឹករីងអស់ហើយ ពួកគេនៅតែរកសត្វពស់មិនឃើញដដែល ហើយថែមទាំងបាត់ស្រមោលសត្វពស់នោះទៀតផង។ ពេលទឹកហូរចូលបានច្រើនមកវិញ ពួកគេក៏មើលឃើញស្រមោលសត្វពស់ថ្លាន់នោះវិញដដែលទៀត។ ពេលនោះ មានមីងម្នាក់បានសម្រាកបំបៅកូនលេង នៅ​ក្បែរទ ​ ឹកអូរនោះ និងបានក្រឡេកភ្នែកមើលទៅដើមជ្រៃធំនោះ ហើយក៏ស្រាប់តែឃើញពស់ថ្លាន់យ៉ាងធំនៅលើដើមជ្រៃ នោះ។​មីងនោះក៏បានស្រែកប្រាប់គេថា ពស់ថ្លាន់មិនមែនវៀរចូលក្នុងទឹកនោះទេ គឺវាវៀរឡើងទៅលើដើមជ្រៃឯណោះទេ។ អ្វីដែលយើងបានឃើញនៅក្នុងទឹកនេះ គ្រាន់តែជាស្រមោលរបស់វាប៉ុណ្ណោះ ។ កាលបើឮមីងម្នាក់នោះស្រែកប្រាប់ដូចនេះ អ្នកភូម​ិ បាននាំគ្នាមើលទៅដើមជ្រៃនោះ ហើយក៏បានឃើញសត្វពស់ថ្លាន់នោះមែន។ ពួកគេបាននាំគ្នាចាប់ពស់ថ្លាន់នោះវះពោះវា ចេញ ហើយបានឃើញនាងនោះនៅក្នុងពោះពស់ថ្លាន់ពិតមែន។ នាងនោះនៅរស់នៅឡើយ ប៉ុនែមា ្ត នរម្អិលពស់ ជាប់ពេញខ្លួន។ ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ បើទោះបីជានាងខំលាងជម្រះខ្លូន ឬអូតទឹកច្រើនដងយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏នៅតែមិនបាត់ជាតិរម្អិលនោះសោះ។ នា ងនោះយំសោកបោកខ្លូនព្រោះតែខ្មាសអ្នកភូមិតែងតែចម្អក ដៀល និងបង្អាប់នាងនោះជារៀងរាល់ថ្ងៃពេក។ ថ្ងៃមួយក្នុងផ្ទះកម្លោះពស់អស់របស់ប្រើប្រាស់ ដូចេះ្ន កម្លោះពស់ក៏បានសុំប្រពន្ធចេញទៅស្រុកឆ្ងាយដើម្បីទិញរបស់របទាំង អស់នោះ។ ចំនែកឯប្រពន្ធវិញកំពុងតែមានផ្ទៃពោះ ប៉ុនែនា ្ត ងនៅតែព្រមឲ្យប្តីចេញទៅ កាលបើបានឮប្តីស្នើសុំបែបនេះហើយ។ ថ្ងៃដែលកម្លោះពស់ចេញដំណើរទៅនោះ រូបគេបាន ផ្តាំទៅប្រពន្ធ កុំឲ្យចេញទៅណាឆ្ងាយពីផ្ទះឲ្យសោះ ព្រោះរូបគេចេញទៅពី ២-៣ថ្ងៃ ទើបមកផ្ទះវិញ។ ក្រឡេកមកមើល នាងពស់លេបឯនេះវិញ ពេលដែលដើរទៅមុជទឹក ឃើញប្រពន្ធកម្លោះពស់នៅផ្ទះម្នាក់​ ឯង នាងនោះក៏ដឹងថាកម្លោះពស់មិននៅផ្ទះ។ ឃើញឱកាសល្អផ្តល់ឲ្យ នាងនោះក៏បបួលប្រពន្ធកម្លោះពស់ទៅងូតទឹកជាមួយ គ្នានៅឯអូរ។ ទោះបីជានាងក្រមុំដោះប្រកែកមិនព្រមទៅយ៉ាងណា ក៏មិនឈ្នះដែ។ ដូចេះ្ន ពួកគេក៏នាំគ្នាទៅងូតទឹកជាមួយគ្នា ទៅ។ ពេលកំពុងតែអង្គុយងូតទឹកតែពីរនាក់ នាងពស់លេប បានប្រាប់ទៅនាងក្រមុំដោះថា បង! បងឯងឡើងជិះនៅខាងមុខទៅ ទុកឲ្យខ្ញុំជាអ្នកអុំនៅពីក្រោយ ។ ឮដូចនោះនាងក្រមុំដោះក៏ឡើងទៅជិះខាងមុខទៅ។ ពេលឡើងលើទូករួចរាល់ទាំងអស់គ្នាហើយ នាងពស់លេបបានអុំទូកទៅទីទឹកជ្រៅ នឹងបានយោលទូកចុះឡើងយ៉ាងខ្លាំង ដើម្បីឲ្យនាងក្រមុំដោះធ្លាក់ពីលើទូកលង់ទឹកស្លាប់ ហើយ នាងនោះអាចយកកម្លោះពស់មកធ្វើជាប្តីរបស់ខ្លួនវិញម្តង។ ប្រពន្ធកម្លោះពស់បានធ្លាក់ពីលើទូកលង់ទឹកស្លាប់បាត់ និងបានអណ្តែតហូរលើទឹករហូតដល់ឋាន ស្រុកកំណើតប្តីរបស់នាង។ ពេលនោះម៉ែកម្លោះពស់បានផ្លុំវេទមន្តដើម្បីឲ្យនាងរស់ឡើងវិញ។ នាងក៏បានរស់ឡើងវិញភ្លាមរំពេចនោះ។ ម្តាយកម្លោះពស់ក៏ សួរកូនប្រសាររបស់ខ្លួនថា ចុះហេតុអ្វី បានកើតមានរឿងបែបនេះកូន? នាងក្រមុំដោះក៏បានបានរៀបរាប់រឿងរ៉ាវទាំងអម្បាល ម៉ាណដូចដែលបានកើតឡើងចំពោះនាងឲ្យម្តាយក្មេកស្តាប់។ កាលបើបានស្តាប់នូវរឿងហេតុទាំងនោះហើយ ម្តាយកម្លោះពស់​ បានប្រើឲ្យមាន់ឈ្មោល១មួយក្បាលធ្វើដំណើរទៅតាមកម្លោះពស់ឲ្យឆាប់ត្រឡប់មកផ្ទះវិញភ្លាម និងប្រាប់ថាប្រពន្ធរបស់ខ្លួន ត្រូវបានគេធ្វើបាប។ កម្លោះពស់បានត្រឡប់ មកផ្ទះវិញយ៉ាងលឿន កាលបើបានឮមាន់ឈ្មោលប្រាប់បែបនោះ។ កម្លោះពស់បាន​ ធ្វើដំណើរទៅដល់ផ្ទះម្តាយរបស់ខ្លួន និងទទួលយកប្រពន្ធមកផ្ទះរបស់ពួកគេវិញ។ ពេលទៅដល់ផ្ទះរបស់ពួកគេ កម្លោះពស់ ឃើញនាងពស់លេបកំពុងតែនៅទីនោះ។ កម្លោះពស់ ខឹងនាងនោះយ៉ាងខ្លាំង។ ឯនាងពស់ លេបនោះវិញកំពុងតែរង់ចាំកម្លោះពស់នៅ ក្នុងផ្ទះ ព្រោះនាងគិតថានៅពេលកម្លោះពស់ត្រឡប់មកផ្ទះវិញ នាងនឹងបានកម្លោះពស់មកធ្វើជាប្តីរបស់នាងផ្ទាល់។ នាងបានសម្តែង ធ្វើដូចជាប្រពន្ធកម្លោះពស់អញ្ចឹង ដោយនាងបានយកក្រណាត់មកទ្រាប់ពោះធ្វើដូចអ្នកមានផ្ទៃពោះ។ នាងស្មានថានាងក្រមុំដោះបាន ស្លាប់បាត់ដូចដែលខ្លួនបានឃើញ និងបានធ្វើផ្ទាល់ដៃទៅហើយ។ រំពេចនោះកម្លោះពស់បានធាក់នាងនោះមួយជើង បណ្តាលឲ្យជ្រុះ​ ក្រណាត់ចេញពីពោះរបស់នាង។ នាងនោះខ្មាសគេយ៉ាងខ្លាំង និងបានរត់ចេញពីផ្ទះកម្លោះពស់បាត់ទៅ។ ចាប់ពីថៃនោ ្ង ះមកកម្លោះពស់ និងនាងក្រមុំដោះបានរស់ជាប្តីប្រពន្ធនឹងងគ្នាដោយក្តីសុខសាន្ត រកស៊ីមានតរៀងទៅ។

A Story Telling about a Snake Man The man said to her “why are you looking for a snake? Aren’t you scared that it will bite you?” She answered “it will not bite me because it is always with me and helps me when I dry my rice seeds. But now I don’t know where it is.” The man continued “don’t try to find that snake anymore and marry me please.” She replied “I will stop talking with you and I am going to find that snake.” So the man took hold of her hand and pulled her and said to her “why are you are so obstinate! I told you not to go and look for that snake because I am that snake.” She replied “let go of my hand please, I don’t believe you.” The man replied “why don’t you believe me! I am going to transform into that snake when I put this shirt on and I am going to become a man when I pull off this shirt. If you still do not trust in me, I will do it for you. “Then he dressed up in the shirt and he suddenly transformed into the snake. After that, Kramom Doh felt she could trust him. The snake man told her not to tell this to the other people. After that, they went back home.

My name is Truot Vit, I am a 43 year old Bunong woman from Pou Treng village, Dak Dam commune, O Raing district, Mondulkiri. I’ve been living here for 12 years.

I know this story as it was told to me by my parents. The following story is about “A Snake Man”: Once upon a time there was an angel man who transformed himself into a snake; he came to visit the people world, in the people world there was a family which comprised two members - a father and his daughter. The daughter’s name was Chhi Put Prek Mat aka Kramom Doh. The family was very poor and they had no relatives. This family had been the poorest one in the village for a long time; although they tried to work hard at their farm, their financial situation did not improve (unlike the other families in the village). Their neighbors got good rice products from their work at their farm - which reflected the energy that they had put in. Unlike the family of Chhi Put Prek Mat’s. Day by day, more and more people had been moving into the village of Chhi Put Prek Mat’s so that the village became a crowded but happy village because of the new people.

Time moved on, these people also changed from being young to growing old but the family of Chhi Put Prek Mat’s did not.

There was one day when the son of an angel, ‘The Snake Man’, asked his parents to go visit the people world. “I would like to go visit the people world mom and dad as I am too boring now. I want to visit there for a few days”, he said. His mother replied “you will be allowed to go if you give us a promise.” The snake man replied to his mother “yes, say it please mom, I will follow it.” His mother said “please try not to fall in love with a woman when you are in that world.” He replied “yes, mom.” After that conversation, the snake man and his parents separated.

At the people world, Chhi Put Prek Mat’s father took off his shirt and used it as a trap for a bird on a Fig tree where it was far from his house. Kramom Doh was staying and waiting for her father at home as she had got many red spots on her body. Her father got many birds from his trap so he collected the birds and climbed down from the tree. Suddenly, he saw a strange and big snake with a huge crest as big as the size of flat bamboo basket on its head. The snake was surrounding the bottom of the tree.

Her father was very fearful to see the snake; he didn’t know which way he could go to escape from it. He waited for the snake to leave the tree so he could climb down later, he thought. Unfortunately, the snake didn’t move at all. After waiting for a very long time and feeling very scared, he decided to talk to the snake. “If you want to eat me, please eat me at home because my daughter could be with me for the last time” he said. The snake moved closer to him up the tree. So the man again said to the snake, “or would you prefer to eat cow or buffalo? If you agree to move down from this tree, I will get that animal for you.” The snake got closer and closer to him. Then the man continued, ”or would you want to eat my daughter?” The snake moved down and got out of the tree after he heard Kramom Doh’s father saying those words. The man felt so upset when he knew that the snake wanted to eat his daughter, he cried and blamed himself a lot. He didn’t know how he could help his daughter from this snake. He walked home and was followed by the snake. When he got home, he told his daughter (with tears) about what had happened to him. He felt sorrow and pity for his daughter. He imagined that he always had his daughter with him every day but now he worried about her being eaten by a snake. He cried while he waited to see the snake swallow his daughter (from late evening when he got home until the morning of the next day). He didn’t see his daughter swallowed by the snake but he saw that the red spots on her body had disappeared.

The snake went to sleep with Kramom Doh during the night and helped her with other tasks during the day. If she dried her rice seeds under the sun, he would look after the chickens (don’t let the chickens eat those rice seeds!). He also went with her when she went to take a bath at the river. There was one day, while she was walking to bathe when he didn’t follow her but he took the chance to go home and visit his mother. Kramom Doh did not know that he had not followed her. So, she told the snake to go back home after she took a bath. Afterwards, she tried to call and look for him for a long time but she could not get any response from him. Anyway, after visiting his mother, the snake man transformed himself into the most handsome man in the village and he was in a rush to come to the place where Kramom Doh took her bath. He saw that Kramom Doh was calling for him when he got there. He pretended to ask her “what are you looking for?” Kramom Doh turned around and nearly fainted when she saw the handsome man. After she recovered from her faint she said to the man “who was asking me what I was looking for? I am looking for a snake, brother.”

Kramom Doh decided to ask her father to organize a wedding ceremony between her and the snake man. Her father agreed with her suggestion and he informed the other villagers of this news. The villagers mocked his family and said “many men in the village have fallen in love with and tried to propose to her but she refused them and prefers to marry a snake. Do you want your daughter to be eaten by that snake? That’s why you agreed with her, isn’t it?” The man replied “I inform and invite you because you are in the same village as me, it would be bad if I didn’t do that. What can I do if she has decided already? You can go to her wedding party if you want but I won’t force you if you don’t want to.”

Those villagers were not unsatisfied with the wedding of Kramom Doh and the snake man but they all participated in their wedding because they were from the same village. When they arrived at Kramom Doh’s wedding place, they saw her husband was a man (he was not a snake). Kramom Doh was well matched with the snake man.

After marrying, they lived together and started working as farmers like other families in the village.

The other women in the village were very jealous with Kramom Doh’s life and her happiness. They asked the snake man to find snake husbands for them as well. The snake man said to those ladies “I could not find snake husbands for you because it is not an easy task”. The ladies replied “how about your relatives, please do not hide them.

Share them with us please?” The snake man replied “I have relatives but they are all married. But you can marry my uncles or my brother if you want.” The ladies replied “yes, we don’t mind marrying them if they are handsome and rich like you.” After that, the snake man informed his uncles and brothers of this news and he arranged a date for them. Yet, those ladies hit and fought the snakes when they met and saw that the snakes were too small and poor on the day of their dates. The snake man was not happy with that so he said to the ladies “you won’t get them if you don’t love them.” After the events of that day, the ladies still begged the snake man to look for snake husbands for them. The snake man replied to the ladies “if you still wanted snake husbands, please marry the python, he is my father.” Then he went to find a python for the ladies in a forest. Actually, that python he had mentioned was not his father; it was a real python from the forest. A lady amongst those ladies agreed to marry the real python - they became husband and wife and lived together with the lady’s father. The python didn’t move and kept silent at the moment because he was not hungry yet. But later, when he was hungry, he moved around his wife. He wanted to swallow her into his tummy but the lady thought that he was teasing her. She said to the python “heh! Get away from me, don’t play too much. Can’t you see I am weaving?” As time went on the python was becoming hungrier and hungrier so he always licked his wife every day. There was a day, when he was too hungry and couldn’t be patient anymore so he swallowed the lady. There was a dove who saw this and went to tell her father that “the python is tightening your daughter and wants to swallow her.” Her father didn’t believe in the dove’s words and he insulted the dove, “you are jealous to see my daughter having a sweet time with her husband.” Although that dove was insulted he still tried to tell the lady’s father again and again but her father still didn’t trust in his words. The dove tried to find a way to help the lady by scratching the ashes in the house in order to inform the lady’s father that his house was burning. When her father saw the smoke from his house, he quickly went home because he was worried that his daughter was sleeping and didn’t know that the house was burning. He entered the house but when he got there he didn’t see any fire. He also did not see his daughter and her husband. He tried to find them inside and outside the house. While he was trying to look for them around his house he found a track with the python’s body print and saw that it was moving towards a deep water hole. When he saw the tracks he realized that his daughter had been swallowed by the python. He followed the body print of the python to the bank of the water hole and he saw the shadow of the python in the water hole and under the roots of a Fig tree. So, he jumped into the water hole but he could not see the python and his daughter. In fact, the python was staying in the top of the tree but its shadow was reflected onto the water. The villagers helped him to empty the water from the hole but they could not find the python. The python had also disappeared when the water hole was emptied. They could see the python again when the water was back in the water hole. At that time, there was an aunt relaxing and breastfeeding her baby under the Fig tree and she saw the python in the top of the tree. She spoke loudly to everyone “that python is in the tree, it is not in the water. What we have seen was its shadow.” All the villagers moved to the tree and they saw the python. They caught the python and cut open its belly; they finally found the lady. The lady was still alive but her body was totally covered by the python’s slippery substance which stuck to her . Day after day and many times each day she tried to clean that slippery substance but there was no possibility in removing it. She was so upset that she cried everyday because the villagers always laughed at her. There was one day when the snake man’s house was nearly finished but he needed more house supplies (materials that had to be used in the house) so he asked his wife if he could go and get those things from another town (far from their house). Because of how the snake man had asked her his pregnant wife still let him go. On the day he left home he told his wife not to go far from home because he would not be home for a few days.

The lady who was swallowed by the python was walking past the snake man’s house to take a bath at the river and she saw that Kramom Doh was home alone so she also knew the snake man was not at home. She thought that this was a good opportunity for her. She then called Kramom Doh to go and take a bath with her. Kramom Doh tried to ignore her but that was impossible. Thus, they went together for a bath. While they were bathing, the lady who was swallowed by the python told Kramom Doh to go into the boat and move to the front side of the boat and that she would row the boat from the back. Kramom Doh agreed to do this. When they were in the boat the lady who was swallowed by the python rowed the boat into deep water and spun the boat strongly; she wanted to let Kramom Doh die by drowning in the water. She thought, if Kramom Doh died, she would become the Snake man’s wife!

Kramom Doh was dropped out of the boat and she died by drowning. Her body floated and flowed along to her parents-in-law world. Her mother-in-law blew on her (with magic power) to awaken her and to help her relive again.

She immediately became alive again at that time. Her mother-in-law asked her “why did this happen to you?” Kramom Doh told her mother-in-law about what had happened. After listening to Kramom Doh’s story, her mother-inlaw told a cock to go and find the snake man and tell him to rush back home and to tell him that his wife had been abused by other people. The snake man returned home quickly after he was told this by the cock. He went to this mother’s house and took his wife home. He saw the lady that had been swallowed by the python was at his house when he got there. He was very angry with the lady. However, the lady was waiting for him in his house because she thought that the snake man was going to belong to her. Because Kramom Doh was pregnant the lady pretended that she was pregnant as well by making a big fake belly (putting some clothes under her shirt). She thought that Kramom Doh had died after the event because when it happened she witnessed the death herself. Suddenly, the snake man gave her a kick so the clothes dropped down from her fake belly. She was so embarrassed that she then ran out quickly from the snake man’s house.

Since that day, the snake man and his wife have lived together, happily and wealthily.

រឿងនិទាន៖ នាងក្រមុំកូនត្រី

A Story Telling about a Fish Woman នាងខ្ញុំឈ្មោះ ញើង ប្រេត អាយុ ៣៦ឆ្នាំ ជាជនជាតិដើមភាគតិចព្នង។ កាលពីមុននាងខ្ញុំធ្លាប់បានទៅរស់នៅក្នុង ភូមិពូតាំង សង្កាត់រមនា ក្រុងសែនមនោរម្យ ខេត្តមណ្ឌលគិរី ហើយបន្ទាប់មកនាងខ្ញុំ បានផ្លាស់មករស់នៅក្នុងភូមិពូរ៉ាង ឃុំសែនមនោរម្យ ស្រុកអូររាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរី វិញ អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។ ភូមិពូរ៉ាង ឋិតនៅក្នុងឃុំសែនមនោរម្យ ស្រុកអូររាំង ដែលមានរយៈចម្ងាយប្រហែលជា២០គីឡូមែត ៉ ្រពីរង្វង់មូលគោព្រៃ ក្រុងសែនមនោរម្យ ទីរួមខេត្តមណ្ឌលគិរី តាមបណ្តាយផ្លូវជាតិលេខ៧៦ឆ្ពោះទៅកាន់រាជធានីភ្នំពេញ។ នាងខ្ញុំចេះនិទានរឿងនេះ តាមរយៈលោកឪពុក អ្នកម្តាយ និងលោកយាយរបស់នាងខ្ញុំ ដោយកាលពីនាងខ្ញុំនៅតូចពួកគាត់តែងតែនិទានរឿងជា ច្រើនឲ្យនាងខ្ញុំស្តាប់។ ដោយឡែករឿងដែលខ្ញុំលើកយកមកនិទានពេលនេះ គឺមានជំណងជើងថា៖ នាង កូនក្រមុំត្រី។ រឿងនិទានមានដូចតទៅ៖ កាលពីព្រេងនាយ មានគ្រួសារមួយ មានកូនប្រុសពីរនាក់។ គ្រួសារមួយនោះ គឺជាអ្នកកសិករធ្វើតែចម្ការ និងដាំដណា ំ ំ សម្រាប់របរចិញ្ចឹមជីវិតប៉ុណ្ណោះ ដោយពួកគេ តែងតែទៅជម្រះចម្ការជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ លុះថ្ងៃមួយកូនប្រុសទីពីររបស់ គ្រួសារនោះ បានសុំ ឪពុកម្តាយរបស់គេទៅរកដាក់សន្ទូចវិញ ព្រោះដោយសារតែរូបគេ ហត់នឿយនឹងការជម្រះស្មៅ នៅឯចម្ការណាស់។ កាលបើឮកូនសុំដូច្នោះ ឪពុករបស់អ្នកកម្លោះម្នាក់នោះ ក៏និយាយឡើងថា កូនឯងទៅធ្វើអ្វី បើកូនឯងមិនចេះដាក់សន្ទូចផងហ្នឹង? ប្រយ័ត្នដាច់ខ្សែសន្ទូចទៅ កូនឯងគិតធ្វើមេច ៉ ? កូនប្រុសនោះក៏បានឆ្លើយវិញថា មិនអីទេពុក! ខ្ញុំនឹងប្រយ័ត្នប្រយែង។ សូមពុកកុំបារម្ភអី ខ្ញុំធំហើយ ដូចេះ្ន ខ្ញុំចេះស្ទូចត្រីដោយខ្លួនឯងបានហើយ! រួចអ្នក កម្លោះនោះក៏ដើរទៅដាក់សន្ទូចតាមអូរបាត់ទៅ។ កម្លោះនោះស្ទូចមិនដែលបានត្រីសោះឡើយ។ ស្រាប់តែរំពេចនោះ កម្លោះនោះក៏បានឃើញអន្លង់មួយធំ ដែលមានជម្រៅដ៏សែនជ្រៅបំផុត ហើយអ្នកកម្លោះនោះ ក៏បានយកសន្ទូចរបស់ខ្លួនទៅដាក់ក្នុងអន្លង់នោះ ក៏ស្រាប់តែ ឃើញត្រីមួយធំហើយវែង បានហែលសម្តៅមករកស៊ីនុយសន្ទូចរបស់ខ្លួន។ លុះមកដល់ ត្រីធំនោះក៏ស៊ីនុយ ហើយហែល អូសចូលទៅក្នុងអន្លង់ជ្រៅ រហូតដាច់ខ្សែសន្ទូចនោះបាត់ទៅ។ ឃើញដូចេះ្ន អ្នកកម្លោះនោះក៏មានអារម្មណ៍ថាភ័យខ្លាច ព្រោះ សន្ទូចនោះត្រូវបានដាច់បាត់ហើយ។ គាត់គិតថាឪពុករបស់គាត់នឹងស្តីបន្ទោស ឬវាយធ្វើបាបគាត់ជាមិនខាន បើសិនជា គាត់ត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញដោយមិនមានសន្ទូច។ ឃើញដូច្នេះគាត់ក៏លោតចូលទៅហែលក្នុងអន្លង់នោះដើម្បីមុជរកសន្ទូច របស់គាត់។ តែគាត់រកវាមិនឃើញសោះ ព្រោះត្រីធំនោះបានលេបសន្ទូចទៅបាត់។ គាត់បានព្យាយាមមុជដល់បាតអន្លង់ ហើយខំប្រឹងហែលតាមត្រីដ៏ធំមួយនោះ។ លុះពេលទៅដល់បាតអន្លង់ កម្លោះនោះក៏ស្រាប់តែឮសូរសម្លេងមាន់ រងាវ និងឃើញមានភូមិមួយដ៏ធំនិងមានមនុស្សម្នារជាច្រើនកំពុងតែរស់នៅទីនោះ។ កម្លោះនោះមិនបានដឹងថា ភូមិនោះជាភូមិរបស់ព្រះទេ។ ឃើញដូច្នោះ កម្លោះនោះក៏សម្រេចចិត្តដើរចូលទៅក្នុងភូមិមួយនោះ។ លុះគាត់ទៅដល់ ស្រាប់ តែមានអ្នកភូមិម្នាក់ដែលជាព្រះបានមកសួរគាត់ថាតើ ក្មួយឯងទៅណាដែរហ្នឹង? រួចអ្នកកម្លោះម្នាក់នោះក៏បានឆ្លើយឡើយ ថា ខ្ញុំចង់មកមើលភូមិរបស់មីង។ បន្ទាប់មកមីងព្រះនោះក៏ឆ្លើយថា ដោយសារក្មួយឯងទេ តែបើអ្នកផ្សេងវិញ គឺមីងមិនឲ្យ ចូលមកក្នុងភូមិរបស់មីងទេព្រោះភូមិរបស់មីងតម និងមានច្បាប់ មានវិន័យតឹងរឹងណាស់។ ដូចេះ្ន មិនអាចឲ្យនរណាចូលមក ងាយៗបានទេ។ បន្ទាប់មកអ្នកកម្លោះរូបនោះ ក៏សួរទៅមីងព្រះនោះថា តើមានតំណមអ្វីខ្លះមីង? ម្តេចក៏មិនអាចអនុញ្ញាតឲ្យ គេចូលលេងបាន? មីងព្រះនោះក៏ឆ្លើយឡើងថា មិនមានតំណមអ្វីសខា ំ ន់ ទេគឺគ្រាន់តែតំណមដោយសារកូនស្រីរបស់មីង នាងមិនស្រួលខ្លួន និងគ្រុនក្តៅតែប៉ុណ្ណោះឯង។ រួចអ្នកកម្លោះនោះក៏បានឆ្លើយតបទៅវិញថា បើអញ្ចឹងឲ្យខ្ញុំសុំទោសអ្នកមីង ផង! បន្ទាប់មកមីងព្រះនោះក៏ឆ្លើយឡើងថា មិនអីទេក្មួយ! អ្នកកម្លោះនោះ បានឃើញមីងព្រះនោះកំពុងតែដឹកដៃកូនស្រីរបស់គាត់នៅនឹងក្បែរមុខរបងផ្ទះ អ្នកកម្លោះម្នាក់នោះក៏សុំប៉ះ និងពិនិត្យមើលថាតើកូនស្រីរបស់មីងនោះឈឺព្រោះជម្ងឺអ្វី។ អ្នកកម្លោះបានពិនិត្យមើលឃើ ញថាមានផ្លែសន្ទូចជាប់ទៅនឹងអណ្តាតរបស់នាង។ លុះឃើញដូច្នេះ អ្នកកម្លោះនោះក៏និយាយប្រាប់ទៅមីងព្រះនោះ ថា កូនស្រីរបស់មីងឈឺ គឺដោយសារតែមានជម្ងឺបែបនេះ ឬក៏មេរោគផ្សេងៗហើយ។ ឮដូចេះ្ន មីងព្រះនោះក៏សួរទៅអ្នក កម្លោះនោះថា តើក្មួយឯងអាចព្យាបាលឲ្យកូនស្រីរបស់មីងបានឬអត់? អ្នកកម្លោះក៏បានតបវិញថា បាទ! មីងខ្ញុំអាច ព្យាបាលឲ្យកូនស្រីរបស់មីងបាន សូមមីងកុំបារម្ភអី។ មីងព្រះដែលជាម្តាយរបស់នាងក្រមុំត្រីនោះមានការត្រេកអរនិង សប្បាយចិត្តយ៉ាងខ្លាំងបន្ទាប់ពីឮកម្លោះនោះពោលដូចនេះ។ មីងព្រះបានបន្តទៀតថា បើអញ្ចឹងចាំពេលយប់សិនទៅ ចាំពូរបស់ក្មួយឯងត្រឡប់មកវិញសិន ចាំក្មួយឯងមកព្យាបាលឲ្យកូនស្រីរបស់មីង! ឮដូចេះ្ន អ្នកកម្លោះនោះ ក៏ឆ្លើយឡើងថា បាទ! មីងមិនអីទេ ចាំពូត្រឡប់មកវិញក៏បានដែរ។ បន្ទាប់មកមីងព្រះនោះក៏សួរទៅអ្នកកម្លោះនោះថា តើក្មួយឯងធ្លាប់ព្យាបាលជម្ងឺ ឲ្យអ្នកស្រុកអ្នកភូមិរបស់ក្មួយឯងដែរឬទេពីមុន មក? រួចអ្នកកម្លោះនោះក៏ឆ្លើយឡើងថា បាទ! អ្នកមីង ខ្ញុំធ្លាប់ព្យាបាលជម្ងឺឲ្យពួកគេដែរ តែពេលខ្លះអ្នកជម្ងឺក៏បានជាសះស្បើយ រីឯអ្នកខ្លះទៀតនៅតែមិនជាសះស្បើយ ដដែលទេ។ លុះដល់ពេលល្ងាចក៏មាននារីៗក្រមុំស្អាតៗជាច្រើននាក់ ដែលជាកូនរបស់មីងម្នាក់នោះត្រឡប់មកពីចម្ការដែលពួក នាងគឺជាកូនរបស់ព្រះ។ បន្តិចក្រោយមកទៀត ឪពុករបស់នាងក្រមុំត្រីនោះ ក៏បានត្រឡប់មកពីឃ្វាលសត្វគោក្របី ដំរី សេះនិងសត្វផ្សេងៗទៀតដែរ។ បើទោះបីជាសត្វចិញ្ចឹមរបស់ពួកគាត់ច្រើនក៏ពិតមែន តែពួកគេតែងតែទៅឃ្វាលជាប្រចាំ មិនដែលលែងចោលទេ។ លុះបុរសនោះត្រឡប់មកដល់ផ្ទះវិញ ក៏បានសួរទៅប្រពន្ធរបស់គាត់ថា ចុះឯងម៉េចក៏មិនដាំបាយទឹកអញ្ចឹង តើឯងរវល់ធ្វើអ្វី? រួចប្រពន្ធក៏ឆ្លើយឡើងថា ខ្ញុំមិនចង់ដាំបាយទឹកទេ ព្រោះអីកូនស្រី របស់យើងមិនស្រួលខ្លួន ហើយខ្ញុំក៏រវល់មើលថែនាង។ ហើយកាលពីថៃម ្ង ិញនេះមានក្មេងប្រុសម្នាក់បានមកលេងផ្ទះរបស់ យើង លុះខ្ញុំសួរគេថា តើក្មួយឯងមកពីណា? គេក៏ប្រាប់ខ្ញុំថា គេមកពីភូមិឆ្ងាយហើយគេប្រាប់ខ្ញុំថាគេមកពីស្រុកលើ។ ប្តី របស់មីងព្រះនោះក៏សួរបន្តទៀតថា តើក្មេងប្រុសនោះជាជនជាតិអ្វី? ជាជនជាតិព្នង ជនជាតិរ៉ាអូង ឬក៏ជាជនជាតិប្រេះ? មីងព្រះក៏បានឆ្លើយតបថា ខ្ញុំមិនដឹងថាក្មេងប្រុសនោះជាជនជាតិអ្វីនោះទេ ខ្ញុំគ្រាន់តែបានឃើញគេមកលេងនៅផ្ទះរបស់ យើងនៅថ្ងៃមិញតែប៉ុណ្ណោះ។ ហើយគេប្រាប់ខ្ញុំថាគេជាគ្រូបរា ុ ណ ចេះបឺតផ្លុំ និងព្យាបាលជម្ងឺទៀតផង។ រីឯកូនស្រីរបស់យើង មិនស្រួលខ្លួន ដោយមានអាការៈក្តៅខ្លួន នេះប្រហែលជានាងគ្រុនហើយមើលទៅ។ ប្តីរបស់មីងព្រះនោះក៏ឆ្លើយឡើងថា បើអញ្ចឹង! គឺប្រសើរហើយ ព្រោះក្មេងប្រុសនោះចេះបឺតផ្លុំ និងជាគ្រូបុរាណទៀត ។ ហើយណាមួយកូនស្រីរបស់យើ ងក៏មិនស្រួលខ្លួនដែរ។ ខ្ញុំគិតថាយើងអាចពឹងពាក់ក្មេងប្រុសនោះឲ្យមកជួយព្យាបាលកូនរបស់យើងបានណាឯង។ បន្ទាប់មក ពូ និងមីងព្រះទាំងពីរនាក់ប្រពន្ធប្តីក៏បានប្រាប់ទៅកូនក្រមុំរបស់ខ្លួន ឲ្យទៅដាំបាយ និងសម្លរដើម្បីទទួលអ្នក កម្លោះនោះ។ បន្ទាប់ពីបាយម្ហូបចម្អិនរួចស្រេចហើយ ពួកគេក៏បានហៅ អ្នកកម្លោះនោះទៅហូបបាយទឹក ជាមួយគ្នា។ បាយសម្លរទាំងនោះពិតមានរសជាតិឆ្ងាញណាស់ ព្រោះកូនក្រមុំៗទាំង៤រូបរបស់ពូមីងព្រះនោះពូកែធ្វើម្ហូបណាស់។ បន្ទាប់ពីបរិភោគបាយជុំគ្នារួចមក ពូនិងមីងព្រះនោះ ក៏នាំគ្នារៀបចំសម្ភារៈមួយចំនួន កាប់មាន់១ក្បាល និងស្រាពាង១ពាង សម្រាប់សែនព្រេនជូនដល់អ្នកកម្លោះដែលបានបឺតផ្លុំ និងព្យាបាលកូនស្រីរបស់គាត់។ ស្រាពាងនោះក៏មានរសជាតិឆ្ងាញ់គួរ ឲ្យចង់ហូបដែរ។ ពូមីងព្រះ អ្នកកម្លោះ រួមទាំងអ្នកភូមិផ្សេងៗទៀតបាននាំគ្នាហូបស្រាពាងនោះរហូតទាល់មេឃភ្លឺ។ បន្ទាប់ មកអ្នកកម្លោះនោះក៏បានចាប់ផ្តើមបឺតផ្លុំ និងព្យាបាលឲ្យនាងកូនក្រមុំត្រី។ លុះពេលកំពុងបឺតខាំ ក៏ស្រាប់តែចេញផ្លែសន្ទូច ចេញពីមាត់របស់នាងកូនក្រមុំត្រីនោះ។ ផ្លែសន្ទូចនោះ នាងធ្លាប់បានស៊ីនុយសន្ទូចរបស់អ្នកកម្លោះនោះ កាលដែលគាត់ ទៅដាក់សន្ទូចត្រីពីថ្ងៃមុន។លុះឃើញដូច្នេះ អ្នកកម្លោះនោះក៏យកផ្លែសន្ទូចនោះចេញ និងប្រាប់ទៅពូមីងព្រះដែលជាឪពុក ម្តាយរបស់នាងកូនក្រមុំត្រីនោះថា ពូមីង! សូមអញ្ជើញមើលមេរោគមួយនេះចុះ គឺដោយសារតែមេរោគមួយនេះឯង ដែល បណ្តាលឲ្យកូនស្រីរបស់ពូមីងឈឺ។ ប៉ុន្តែពេលនេះ សូមពូមីងកុំបារម្ភ អីព្រោះមេរោគ នោះខ្ញុំបានដកវាចេញពីខ្លួន របស់ នាងអស់ហើយ។ ចាប់ពីពេលនេះទៅ នាងនឹងមានភាពប្រសើឡើង និងបានជាសះស្បើយក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃខាងមុខ នេះ។ រីឯ ពូ មីងព្រះដែលជាឪពុកម្តាយរបស់នាងក្រមុំត្រីនោះ មិនបានដឹងថានាងក្រមុំបានលេបផ្លែសន្ទូចពីមុនមកទេ ហើយ ក៏មិនបានដឹងថាផ្លែសន្ទូចនោះជារបស់អ្នកកម្លោះម្នាក់នោះទេ ហើយពួកគាត់ក៏មិនស្គាល់ថាអ្វីជាផ្លែសន្ទូចនោះដែរ។

The second son could not even get a fish for a long time. Suddenly, he found a very big and deep hole which he went to fish at. A big long fish showed up and wanted to eat his hook and bait abruptly. Then, that fish quickly swallowed his hook and pulled it into the water hole. He felt fearful to see that his fishing line was cut. He thought that his father was going to blame and hit him if he came back home without the fishing pole. He tried to look for his fishing pole many times but he couldn’t find it. He dove to the bottom of the hole and swam following that fish. He heard the voices of chicken’s, crows and a village with many people who were living there when he got to the bottom of the hole. He didn’t know it was a village of gods and he decided to walk and enter that village. When he got to the village, there was a female villager who came to him and asked him “where do you go?” “I come to visit your village”, he replied. Then the villager continued “because it’s you, I don’t mind, but if it’s not you, I won’t allow you to enter my village because it is a taboo village and we have a very strict rule. We won’t just let anyone come to our village.” He replied “what is the taboo? Why don’t you allow people to enter your village?” Then the woman replied “it is not an essential taboo, it is because my daughter doesn’t feel good as she has a fever “so I am sorry aunt”, he replied. The woman replied “it doesn’t matter.”

The second son saw that the woman was holding her daughter’s hand at the house post entrance. He asked the mother to touch and check the health of her daughter “what’s wrong with her.” He observed that there was a fish hook stuck within her tongue. After that, he said to her mother and pointed to the fish hook, “she is sick from that disease or other viruses.” Then the mother replied “can you cure it”? He said “yes I can, please don’t worry about that.” The woman was very happy to hear that (as she is the mother of the fish woman who ate his bait). She said ”please wait for her father, he will be back home later in the evening; when he comes home, you can start curing her.” He replied “yes, aunt, I am going to wait for him.” Then the mother went ahead and questioned him “have you ever made any treatments for the villagers at your village?” he replied “yes, I have, sometimes they get better but sometime they don’t.”

In the evening, the other 3 beautiful daughters of the woman returned home from their farm (they are actually daughters of the gods too). Then a moment later, the father of the fish woman also returned from grazing their cows, buffalos, elephants, horses and other animals. Although they have lots of animals, they always go and graze them and never just let those animals go by themselves. When he got home, he asked his wife “why didn’t you cook, what were you doing?” the woman replied “I don’t want to cook because our daughter is sick. I was very busy taking care of her.” This afternoon a boy came to our place, and I asked him “where are you from?” he replied that “he is from a far away village - a highlander village.” The husband continued “what is his nationality? Bunong, Ra Oung or Bres?” the wife answered “I don’t know. The only one thing I know is that he came to visit our home this afternoon. I was told that he is a traditional healer - he can cure people and he can suck out the virus.”

Otherwise, our daughter is not fine; she has a fever, so she might be quite sick.” Her husband then replied “So it is great if that man can treat and suck. We can ask him to treat our daughter.” Then the husband and wife gods told their daughters to go and cook and prepare food for the man. After the food was ready, they invited the man to dinner. The food was so yummy because the ladies were very good at cooking. After the dinner, the husband and wife gods organized some ceremony materials such as a chicken and jar of wine for the man to start his sucking treatment for their daughter. The jar wine was also very tasty! The husband and wife gods, healer and villagers drank the wine until early in the morning. Then he started his sucking treatment for the fish woman. A fish hook came out from the mouth of the fish woman while he was sucking. It was the hook that she ate the last day he fished. So he took out the hook and said to her parents “uncle and aunt, please look at this hook. Your daughter was sick because of it. But don’t worry right now, it was taken out. She is going to get better and better from now on and she will be healthy in a few days.” The husband and wife gods didn’t know that their daughter had swallowed a hook before and neither did they know that the hook was what ailed their daughter or what a hook was.

១

My name is Nheung Brat, I am 36 years old and I am Bunong. In the past I used to live in Pou Tang village, Ramanea commune, Sen Monorom town. Many years ago I later moved to Pou Rang village, Sen Monorom commune, O Raing district, Mondulkiri province. Pou Rang village is located around 20km’s from Sen Monorom’s buffalo roundabout, the provincial town of Mondulkiri province; along the national road no. 76 towards Phnom Penh. I know how to tell this story as it comes from both my parents and grandmother; I was usually told many stories by them when I was young. But I am going to tell you a story titled “A Fish Woman”. The story is as follows: Once upon a time, there was a family who had 2 sons. The family were farmers. They only ate and survived from the products produced on their plantation. They always went to clean away any rubbish from the grass in their field every day. There was one day when the second son of the family had asked his father to go fishing but he was too tired from cleaning the grass at their field. But his father replied “why do you want to go fishing, is it because you don’t know how to do it? What would you do if the fishing line is cut?” then the second son said “don’t worry father, I am old enough to take care of it and I will be careful about that.” Then he went to fish after replying to his father.

រឿងនិទាន៖ នាងក្រមុំកូនត្រី

A Story Telling about a Fish Woman ពួកគាត់គ្រាន់តែដឹងថា កូនស្រីរបស់ពួកគាត់មានជម្ងឺដោយនាងមិនស្រួលខ្លួនតាំងតែពីព្រឹកមិញនេះ នាងមានអាការៈក្តៅ ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ។ បន្ទាប់មកអ្នកកម្លោះនោះបានប្រាប់ឲ្យទៅពូ មីងព្រះនោះ ឲ្យជួយដាំបបរឲ្យនាងហូបទៅ ព្រោះវាអាច ជួយឲ្យនាង ជាសះស្បើយដូចដើមក្នុងពេលបន្តិចទៀត។ ឮដូចេះ្ន ពូមីងព្រះ មានអារម្មណ៍ធូរទ្រូងបន្តិច ហើយពួក គាត់ក៏បានធ្វើតាមការណែនាំរបស់អ្នកកម្លោះនោះ។ ពួកគាត់ និយាយអរគុណដល់អ្នកកម្លោះម្នាក់នោះថា ពូមីង សូមអរគុណលោកក្មួយច្រើនណាស់ហើយ។ បើមិនបានក្មួយមកជួយសង្គ្រោះជីវិតកូនស្រីរបស់ពូមីងទាន់ទេ នាងប្រហែលជាយ៉ាប់ហើយពេលនេះ។ រួចអ្នកកម្លោះម្នាក់នោះក៏និយាយតបទៅវិញថា មិនអីទេពូមីង! មិនយូរប៉ន ុ ្មានទេ នាងនឹងជាសះស្បើយ។ អ្វីដែលសំខាន់នោះគឺ សូមពូមីងធ្វើតាមអ្វីដែលខ្ញុំបានប្រាប់ទៅបានហើយ។ បន្ទាប់មកពូមីងព្រះ នោះបានយកបបរមកបញ្ចុកនាង។ នាងអាចហូបបបរបានយ៉ាងច្រើន ហើយក៏បែកញើសជោគខ្លួន។ មិនយូរប៉ន ុ ្មាន នាងក៏បានធូរស្បើយពីជម្ងឺ។ ពួកគេមានអារម្មណ៍ថាសប្បាយចិត្ត និងត្រេកអរខ្លាំងណាស់។ ពូមីងព្រះបានសួរទៅអ្នក កម្លោះនោះថា តើក្មួយឯងស្គាល់មេរោគទាំងនេះទេ? ហេតុអ្វីក៏មេរោគទាំងនេះវែង ហើយមានរាងកោងៗបែបនេះ? អ្នកកម្លោះនោះបានឆ្លើយឡើងថា ខ្ញុំមិនស្គាល់ថាវាជាមេរោគអ្វីនោះទេពូមីង ហើយខ្ញុំក៏មិនដែលបានឃើញវាដែរពីមុនមក ដែរ ព្រោះអីខ្ញុំនៅក្មេង ដូច្នេះខ្ញុំមិនបានស្គាល់ច្បាស់ទេ។ តាមពិត អ្នកកម្លោះនោះប្រាកដណាស់ថាវាជាផ្លែសន្ទូចរបស់ខ្លួន តែ កម្លោះនោះគ្រាន់តែមិនចង់និយាយប្រាប់ឲ្យពូមីងព្រះនោះដឹងតែប៉ុណ្ណោះ។ បន្ទាប់មកទៀតពូមីងព្រះក៏បាននាំគ្នាកាប់មាន់ និងលើកស្រាពាង និងធ្វើបាយម្ហូបជាច្រើនឲ្យអ្នកកម្លោះនោះហូប ដើ ម្បីជូនជាសាគុណដែលអ្នកកម្លោះនោះបានជួយសង្គ្រោះជីវិតកូនស្រីរបស់ខ្លួន។ ប៉ុនែអ ្ត ្នកកម្លោះនោះសុភាពរាបសារណា ស់ ដោយរូបគេមិនហ៊ាននិយាយស្តីអ្វីផ្តេសផ្តាស ច្រើននោះទេ។ ឃើញដូចេះ្ន កូនក្រមុំៗរបស់ពូមីងព្រះនោះបាន បបួលអ្នក កម្លោះម្នាក់នោះទៅចូលដេកជាមួយពួកនាងនៅក្នុងបន្ទប់របស់ពួកនាង។ ប៉ុនែអ ្ត ្នកកម្លោះម្នាក់នោះមិនព្រមទៅដេកក្នុង បន្ទប់ជាមួយពួកនាងទេ ហើយកម្លោះនោះបានឆ្លើយបដិសេធន៍ និងប្រកែកជាមួយពួកនាងថា ហេតុអ្វីពួកនាងហៅខ្ញុំមក ដេកក្នុងបន្ទប់ជាមួយពួកនាង? ខ្លួនខ្ញុំមិនស្អាតទេ ហើយថែមទាំងក្លិនមិនល្អទៀត ដូចេះ្ន ខ្ញុំមិនហ៊ានដេកជាមួយពួកនាងទេ។ កម្លោះនោះ គឺមិនមានចិត្តស្រឡាញ់កូនក្រមុំរបស់ពូមីងព្រះនោះទេ ព្រោះអីអ្នកកម្លោះនោះដឹងច្បាស់ណាស់ថា រូបគាត់គឺ គ្រាន់តែជាមនុស្សធម្មតាតែប៉ុណ្ណោះ។ ចំណែកឯពាក្យដែលនិយាយថាខ្លួនឯងមិនស្អាត និងមិនសង្ហា ហើយថែមទាំងក្លិនមិន ល្អទៀតនោះផ្ទុយស្រឡះទៅនឹងការពិត ព្រោះកម្លោះនោះមានរូបរាងស្អាតសង្ហាណាស់ ប៉ុនែរ្ត ូបគេ ចូលចិត្តនិយាយដាក់ខ្លួន ហើយម្យ៉ាងទៀតរូបគេជាសុភាពបុរសពិត។ ដូច្នេះគាត់មិនហ៊ានស្រឡាញ់កូនគេផ្តេសផ្តាស់ឡើយ។ ឮដូចេះ្ន មីងព្រះដែល ជាម្តាយរបស់នាងក្រមុំត្រី បាននិយាយទៅកាន់អ្នកកម្លោះនោះថា តើក្មួយមានរឿងអ្វី? ម្តេចបានជាក្មួយមិនចង់ដេកនៅក្នុង បន្ទប់ជាមួយពួកនាងៗនោះអញ្ចឹង? អ្នកកម្លោះបានតបវិញថា ខ្ញុំមិនធ្លាប់ដេកនៅក្នុងបន្ទប់ទេមីង ហើយក៏មិនធ្លាប់ដេកជា មួយស្រីៗដែរ។ បើទោះជាកម្លោះនោះបានឆ្លើយតបយ៉ាងនេះក្តី ក៏ម្តាយរបស់នាងក្រមុំត្រី នៅតែតឿនឲ្យអ្នកកម្លោះនោះចូ លទៅដេកនៅក្នុងបន្ទប់ជាមួយនឹងកូនៗរបស់ខ្លួនដដែល។ បន្ទាប់មកពួកនារីក្រមុំៗទាំងបងទាំងប្អូនក៏បានដឹកដៃកម្លោះនោះ ចូលដេកនៅក្នុងបន្ទប់ជាមួយពួកនាងបាត់ទៅ។ កម្លោះនេះជាសុភាពបុរស គាត់មិនហ៊ានធ្វើអ្វីផេស ្ត ផ្តាសទៅលើពួកក្រមុំៗ នោះទេ។ គាត់ដេកដោយត្រង់ខ្លួន និងមិនហ៊ានងាក ឬរំកិលខ្លួនឡើយ ព្រោះខ្លាចប៉ះត្រូវទ្រូងរបស់ពួកនាង។ លុះព្រឹកឡើង ពូ មីងព្រះ ក៏បានប្រាប់ឲ្យកូនៗ ទៅដាំបាយម្ហូបសម្រាប់អាហារពេលព្រឹក ដើម្បីឲ្យអ្នកកម្លោះនោះហូប ព្រោះគាត់ប្រញ៉ាប់ត្រឡប់ទៅផ្ទះរបស់គាត់វិញ។ បន្ទាប់មកកូនៗទាំង៤បានចែកកិច្ចការគ្នាធ្វើ ដោយកូនស្រីច្បងជាអ្នក លាងចានឆ្នាំង កូនស្រីទីពីរជាអ្នកបង្កាត់ភ្លើង ឯកូនស្រីទីបីវិញជាអ្នកដាំបាយ ហើយកូនស្រីទីបួនជាអ្នកធ្វើម្ហូប។ ពួកគេទាំងបួននាក់ ​​ បងប្អូនបានចែកការងារដាច់ពីគ្នារៀងៗខ្លួនល្អណាស់។ លុះបាយ ម្ហូបឆ្អិនរួចរាល់អស់ហើយ ពួកនាង​ ក៏នាំគ្នាដួសបាយ ម្ហូបឲ្យទៅអ្នកកម្លោះនោះហូប។ បន្ទាប់ពីបរិភោគរួចរាល់ហើយ កម្លោះនោះក៏រៀបចំខ្លួន និងជម្រាបលាពូ មីងព្រះ និងពួក នាងក្រមុំទាំងនោះ ត្រឡប់មកផ្ទះរបស់គាត់វិញ។ ពូ មីងព្រះ និងកូនៗបានយកក្រមា សំពត់ ប៉ឹង ហូល ផាមួង និងសម្ភារៈដែលមានតម្លៃជាច្រើនឲ្យទៅអ្នកកម្លោះនោះ ទុកជាការសងគុណ ដែលអ្នកកម្លោះនោះបានជួយស ង្គ្រោះជីវិតកូនស្រីរបស់ពួកគាត់។ ពូ មីងព្រះ រួមទាំងកូនស្រីបាននិយាយទៅកាន់អ្នកកម្លោះនោះថា ពួកខ្ញុំមិនមានអ្វីឲ្យ លោកទេ គឺមានតែរបស់របរ និងសម្ភារៈតិចតួចនេះទេ ដើម្បីសងគុណដល់លោកដែលបានជួយសង្គ្រោះជីវិតពួកខ្ញុំ។ ពួកខ្ញុំសប្បាយចិត្ត និងត្រេកអរខ្លាំងណាស់ ហើយពួកខ្ញុំទាំងអស់គ្នាសូមអរគុណលោកខ្លាំងណាស់។ រួចពូ មីងព្រះ និង​ កូនៗបាននាំគ្នាជូនដំណើរអ្នកកម្លោះនោះ រហូតដល់មាត់របងផ្ទះរបស់ពួកគេ ដោយពួកគេ បារម្ភខ្លាចឆ្កែខាំអ្នកកម្លោះ នោះ។ មាត់របងផ្ទះរបស់ពួកគេនោះគឺ ជាមាត់ច្រកនៃអន្លង់អូរដែលជាទីកន្លែងដែលអ្នកកម្លោះនោះបានមកដាក់សន្ទូចកា លពីបន ៉ុ ្មានថ្ងៃមុននោះ។ លុះអ្នកកម្លោះម្នាក់នោះដើរមកហួសមាត់របងនោះបន្តិច បានងាកមកក្រោយ ក៏ស្រាប់តែឃើញ​ មានអន្លង់មួយដ៏ធំនិងមានជម្រៅជ្រៅទៀតផង។ ដូច្នេះទើបរូបគេដឹងខ្លួនថា ខ្លួនបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងអន្លង់មួយនោះ។ ពេលដែលឡើងមកលើគោកវិញ អ្នកកម្លោះបាននឹកឃើញថា ក្រុមគ្រួសាររបស់ពូ មីងព្រះបានឲ្យរបស់របមួយចំនួនមករូប គេ។ ដូច្នេះអ្នកកម្លោះម្នាក់នេះក៏បើកបង្វិចនោះ ហើយក៏បានឃើញមានក្រមា សំពត់ ប៉ឹង ហូល ផាមួងហើយនិងរបស់របរ សម្ភារៈជាច្រើនៅក្នុងបង្វិចនោះ។ ចំណែកឯឪពុកម្តាយរបស់អ្នកកម្លោះឯនេះវិញ មិនដឹងជានាំគ្នាទៅរកអ្នកកម្លោះម្នាក់នេះនៅឯណានោះទេ នៅពេល បាត់ខ្លួនពីផ្ទះអស់ជាច្រើនថ្ងៃ។ ពួកគាត់តែងតែស្តីបន្ទោស និងរករឿងឈ្លោះគ្នា ព្រោះតែការបាត់ខ្លួនរបស់អ្នកកម្លោះម្នាក់ នោះ។ ម្តាយរបស់អ្នកកម្លោះនោះ បានស្តីបន្ទោសបុរសជាឪពុក ថា គឺដោយសារឯង ទើបបាត់កូនប្រុស ព្រោះឯងបានស្តីឲ្យ វាថា បើសិនជាវាធ្វើឲ្យ ដាច់ខ្សែសន្ទូច ឯងនឹងវាយ។ ហើយពេលនេះ គឺប្រហែលវាធ្វើឲ្យ ដាច់ខ្សែសន្ទូចរបស់ឯងនោះ​ ហើយមើលទៅ។ វាជាក្មេងប្រុសដែលសុភាពស្លូតបូត ដូចេះ្ន វាប្រហែលជាខ្លាចឯងវាយធ្វើបាបហើយ ទើបវារត់គេចទៅបាត់។ មិនដឹងថាពេលនេះវាស្លាប់ ឬរស់ទេ? ឬមួយក៏កូនប្រុសរបស់ខ្ញុំលោតទឹកសម្លាប់ខ្លួន។ បុរសជាឪពុកបានឆ្លើយតបទៅវិញថា ខ្ញុំគ្រាន់តែគម្រាមលេងទេ ខ្ញុំមិនបានគិតថាចង់វាយធ្វើបាបវាទេ។ ប៉ុនែអ ្ត ្វីដែលសំខាន់ពេលនេះនោះ គឺសូមឲ្យ តែវាត ​ ្រឡប់​ មកផ្ទះវិញទៅបានហើយ។ ឪពុកម្តាយរបស់អ្នកកម្លោះនោះតែងតែឈ្លោះគ្នាមិនចេះចប់មិនចេះហើយនោះទេតាំងពីថបាត់ ៃ​្ង ​ កូននោះមក។ មានថ្ងៃមួយ ស្របពេលដែលកំពុងតែឈ្លោះប្រកែកគ្នា ពួកគេក៏ស្រាប់តែឮសម្លេងហៅពីខាងក្រៅផ្ទះមកថា ម៉ែពុក! សូមជួយបើកទ្វារឲ្យកូនបន្តិច! ហើយឪពុកម្តាយនោះបានឆ្លើយឡើងថា នរណាគេ? ជាខ្មោចលងឬជាមនុស្ស? អ្នកកម្លោះបានឆ្លើយឡើងថា មិនមែនខ្មោចលងទេ គឺជាខ្ញុំណាម៉ែពុក។ ពេលនេះកូនត្រឡប់មកវិញហើយ! ឮដូចេះ្ន ឪពុកនិងម្តាយក៏បានចុះទៅបើកទ្វារ ចេញទៅទទួលអ្នកកម្លោះនោះ ដឹកដៃកូនចូលមកក្នុងផ្ទះ និងនាំគ្នាអង្គុយនៅលើគ្រែ។ ឪពុក ម្តាយរបស់អ្នកកម្លោះបានសួរទៅអ្នកកម្លោះថា តើកូនឯងបាត់ទៅណាប៉ុន្មានថ្ងៃ? ម៉ែពុកបារម្ភខ្លាំងណាស់ ម៉ែពុក​ គិតថាកូនឯងស្លាប់បាត់។ ហើយចុះកូនឯងមានរបស់អ្វីខ្លះនៅក្នុងបង្វិចរបស់កូនឯង? អ្នកកម្លោះបានឆ្លើយឡើងថា ម៉ែ ពុកកុំបារម្ភពីខ្ញុំអី ពេលនេះខ្ញុំមិនអីទេហើយចាំខ្ញុំស្រាយបង្វិចនេះបើកឲ្យម៉ែនិងពុកមើលថា តើវាមានរបស់អ្វីខ្លះនៅក្នុងបង្វិច នេះ។ បន្ទាប់ពីអ្នកកម្លោះនោះស្រាយបង្វិចនោះក៏ឃើញមានក្រមា សារ៉ុង សំពត់ ប៉ឹង ហូល ផាមួង និងរបស់របរសម្ភារៈជា ច្រើនផ្សេងទៀត។ លុះឃើញមានរបស់របរច្រើនបែបនេះ ម្តាយឪពុករបស់អ្នកកម្លោះបានសួរទៅអ្នកកម្លោះនោះថា តើកូន​ ឯងបានរបស់របរល្អៗជាច្រើនបែបនេះមកពីណា? ហើយនរណាឲ្យវាមកកូនឯង? អ្នកកម្លោះនោះក៏និយាយតាមត្រង់ប្រាប់ ឪពុកម្តាយរបស់ខ្លួនពីដំណើរដើមទងតាំង ពីដើមរហូតដល់ចប់។ រឿងនេះក៏លេចឮដល់បងប្រុសរបស់អ្នកកម្លោះនោះ ហើយបុរសជាបងប្រុសបានសួរទៅប្អូនប្រុសថា តើប្អូនឯងទៅដាក់សន្ទូចនៅឯណា? ម្តេចបានជាប្អូនឯងបានរបស់របទាំងនេះច្រើនម្លេះ? ឲ្យបង សុំទៅដាក់សន្ទូចនៅកន្លែង នោះផងបានទេ? អ្នកកម្លោះនោះបានឆ្លើយទៅបងប្រុសវិញថា បងទៅដាក់សន្ទូចនៅកន្លែងនោះមិនកើតទេ ហើយខ្ញុំគិតថា បងប្រហែលជាត្រូវស្លាប់នៅទីនោះ បើសិនជាបងទៅដាក់សន្ទូចនៅកន្លែងនោះមែន ព្រោះបងមិនអាចទ្រាំនឹងងពួកគេបានទេ ។ ខ្ញុំស្គាល់និស្ស័យរបស់បងច្បាស់ណាស់។

Then the husband and wife gods thanked the healer man by killing chickens, taking jar wines and cooking many foods for him. The healer man was a gentle man and he was very polite. He didn’t talk much. To see that he was looked after very well, the daughters of the husband and wife gods called to him to come and sleep with them in their bedroom. But, he ignored them by saying “why did you call me to sleep in the room with you? My body is dirty and I smell bad so I dare not sleep with you.” He worded it like that because he is a real gentleman and he always puts himself down when he talks. And, of course he is very handsome and hygienic. He didn’t’ feel like loving these ladies because he clearly knew that he was just a normal person and they are gods. The wife heard his ignorant comments so she said to him “what’s the problem with you? Why don’t you want to sleep with my daughters?” he replied “I am not used to sleeping in a room and I’ve never slept with a lady.” The wife didn’t take his excuse and she still persuaded him to go and sleep with her daughters. Then, the ladies pulled his hand and walked him to their bedroom. That healer was very wellmannered, his body remained straight and he didn’t move because he worried that he would touch the ladies breasts.

The husband and wife gods told their daughter to prepare food for him when he got up in the morning because he had to leave and go back to his home. The daughters had assigned their house work roles very well with each other; the 1st one was responsible for the cleaning stuff, the 2nd one was responsible for making up the fire, the 3rd one was responsible for cooking the rice and the youngest one for cooking other foods. After the food was ready they invited the healer man for breakfast.

After finishing breakfast, he prepared his stuff and said good bye to the god’s family.

The god’s family had a bag of gifts for him such as a scarf, sarong, breechcloth, silks and other valuable things. They said to the healer man “we don’t have many things to thank you, it is a little from us. We are very happy and we thank you so much.” Then, they walked him to the entrance of their house fences to make sure that he was not bitten by their dog. That entrance was the narrow path of the water hole where he fished the last day. After he walked a bit past the entrance, he turned aside and saw a big deep hole. He recognized and fell into the hole. After he was on the ground, he remembered that he was given a bag of gifts by the god’s family. He then untied the bag to see those gifts, they were all with him.

His parents had no idea where to find him after he had not returned back home for these few days. Due to their second son’s disappearance, every day they always argued and accused each other for the possible reasons. His mother blamed his father stating that “he disappeared because of you; you scared him, telling him that if he cut the fishing line that you would hit him. And now he might have cut the line. He is gentle so he will not return home if he has cut the line. I don’t know whether he is dead or not? Or if he committed suicide.” His father replied “I just threatened him, it was unintentional. And now we only want him to come back home.” His parents argued non-stop every day since they lost their second son.

One day, whilst they were having an argument, they heard a voice calling them from outside the house. “Open the door please, dad and mom”! They asked “who are you? Are you a ghost or a man?” The voice replied “It is me, not a ghost. I am back home now.” In fact it was the voice of their second son! So they opened the door to welcome their son in and walked with him to sit on the bed after they knew that it was not the voice of a ghost. They asked their second son “where have you been for a few days? We were worried so much about you and we thought that you were dead. And what is in that bag?” He replied “please do not worry mom and dad, I am fine now.

Let me open this bag for you and you will see what is in it.” They saw a scarf, sarong, breechcloth, silk and many other materials. His parents asked him “where did you get them from? Who gave them to you?” then the second son told his parents honestly about what had happened with him at the family world of the god’s.

This story was heard by his older brother. So his brother asked him about where he went fishing? Why did he get so many gifts? His brother wanted to go fishing there as well? But he replied to his brother “you are not suitable to go fishing there and you will die there because you won’t have patience enough with them, I think. I know you clearly brother.”

២

They only knew that their daughter was sick and had a fever since yesterday morning. Later, the healer man told the husband and wife gods to feed their daughter with hot porridge because it would help her get better sooner. The husband and wife gods felt much better to hear that, they then followed the healer’s advice. They thanked the healer man by saying “thank you very much. Our daughter would be getting worse and worse if we didn’t have you.” The healer man replied that “it doesn’t matter uncle and aunt, your daughter will be okay soon. The most important thing for you is to follow what I’ve told you.” Then the husband and wife gods started feeding their daughter with the porridge. She ate a lot and started sweating and was better. They were very happy. The husband and wife gods said to the healer man “do you know this virus? Why is it long and curved like this?” he replied “I don’t know what it is and I have never seen it before and I don’t’ know much about it.” Actually, he knew exactly what it was and whose it was but pretended not to know.

រឿងនិទាន៖ នាងក្រមុំកូនត្រី A Story Telling about a Fish Woman

បុរសជាបងប្រុស បានសុំអង្វរអ្នកកម្លោះនោះឲ្យប្រាប់គេពីរបៀបដាក់សន្ទូច និងកន្លែងដាក់សន្ទូចជាច្រើនដងច្រើន សារអស់រយៈពេលជាច្រើនថ្ងៃ។ ដោយសារការទទូចសួរដដែលៗពីបងប្រុស ទើបអ្នកកម្លោះនោះបានប្រាប់ទៅបងប្រុសរ បស់គេ តាំងពីពេលសុំឪពុកម្តាយទៅដាក់សន្ទូច និងពេលបានជួបគ្រួសារពូមីងព្រះទៅឯបាតអន្លង់។ បន្ទាប់ពីបានស្តាប់ដំ ណើររឿងរបស់ប្អូនប្រុសរួចមក បុរសជាបងប្រុសបាននិយាយទៅកាន់ប្អូនប្រុសវិញថា បើអញ្ចឹង គឺល្អណាស់ប្អូន! បន្ទាប់ មកបុរសជាបងប្រុសបាននិយាយថា បងអាចដាក់សន្ទូចនៅកន្លែងនោះបាន! រួចរូបគេបានទៅសុំឪពុកថា ពុកៗ! ខ្ញុំសុំ ទៅដាក់សន្ទូចនៅកន្លែងដែលប្អូនធ្លាប់បានទៅដាក់កាលពីថៃម ្ង ុន! ឮដូចេះ្ន បុរសជាឪពុករបស់ក៏ឆ្លើយថា មិនអីទេកូន ទៅដាក់សន្ទូចនៅកន្លែងនោះចុះ! បុរសជាបងប្រុសនោះ មានការត្រេកអរ និងសប្បាយចិត្តខ្លាំងណាស់ដោយបាន ឪពុក អនុញ្ញាតឲ្យខ្លួនទៅដាក់សន្ទូចនៅអន្លង់ដូច្នេះ។ បន្ទាប់មករូបគេក៏បានទៅដាក់សន្ទូចនៅអន្លង់នោះ។ ពេលនោះ ក៏ស្រាប់តែមានត្រីធំមួយហែលមករកស៊ីនុយ​ សន្ទូច​របស់ខ្លួនពិតមែន។ បន្ទាប់ពីត្រីនោះស៊ី និងលេបផ្លែសន្ទូចរបស់គាត់បាត់ហើយ ត្រីធំនោះថែមទាំងទាញសន្ទូច​ របស់គាត់ដាច់ចូលទៅក្នុងអន្លង់ជ្រៅនោះទៀត។ វាបានធ្វើឲ្យបុរសជាបង មានភាពខឹងសម្បារយ៉ាងខ្លាំង។ បុរស​នោះ​បាន​ខព ំ​ ្យាយាមរកសន្ទូចនៅម្តុំៗនោះ តែរកមិនឃើញសោះ ហើយគាត់ក៏និយាយរអ៊ូតែម្នាក់ឯងថា វាដូចជាដាច់នៅម្តុំនេះសោះ តើអាត្រីធំនោះវាហែលទៅណាបាត់ហើយ? បន្ទាប់មក បុរសនោះក៏លោតទម្លាក់ខ្លួនចូ លទៅក្នុងអន្លង់នោះរហូតលិចទៅបាត់។ លុះពេលលិចទៅដល់បាត់អន្លង់នោះ បុរសនោះក៏ហែលរកត្រីធំមួយក្បាល​ នោះ។ ហើយបុរសនោះក៏ហែលទៅជិតត្រីនោះ ប៉ុន្តែរំពេចនោះក៏ស្រាប់តែឮមាន់រងាវ។ បុរសនោះឆ្ងល់ខ្លួនឯងថា ម្តេចក៏មានមាន់រងាវ ហើយមានទាំងភូមិ និងផ្ទះអញ្ចឹង? រួចបុរសនោះក៏សម្រេចចិត្តដើរសម្តៅទៅផ្ទះមួយនៅក្នុងភូមិនោះ។ លុះទៅដល់ ក៏បានជួបនឹងស្រ្តីម្នាក់កំពុងកាន់ដៃកូនស្រីឈរជិតរបងផ្ទះនោះ ហើយស្រ្តីម្នាក់នោះក៏បានសួរទៅបុរសនោះ ថា តើក្មួយទៅណាដែរ? អ្នកកម្លោះនោះក៏ឆ្លើយឡើងថា ខ្ញុំមិនបានទៅណាទេមីង! គឺខ្ញុំសុំមកលេងផ្ទះរបស់មីងនេះហើយ! ឃើញដូច្នេះមីងព្រះនោះក៏និយាយទៀតថា ខ្ញុំមិនដែលឃើញមនុស្សប្លែកដូចជាជនជាតិព្នង ជនជាតិរ៉ាអូង និងជនជាតិប្រេះឬ ជនជាតិផ្សេងៗទៀតមកលេងផ្ទះរបស់ខ្ញុំទេពីមុនមក។ ចុះក្មួយឯងមកនេះមានការអ្វីដែរ? បុរសនោះក៏ឆ្លើយឡើងថា បាទ! មីង ខ្ញុំមិនមានកិច្ចការអ្វីទេ ខ្ញុំគ្រាន់តែមកលេងមីងតែប៉ុណ្ណោះឯង! រួចមីងព្រះនោះក៏និយាយថា អូ៎! បើអញ្ចឹងមិនអីទេ។ មីងរវល់ណាស់ ព្រោះកូនស្រីរបស់មីងនាងមានអាការៈក្តៅខ្លួន។ មីងសុំសួរក្មួយឯងបន្តិច! បុរសនោះក៏ឆ្លើយថា បាទមីង! មីងនោះក៏បានសួរថា តើក្មួយឯងជាអ្នកកម្លោះដែលធ្លាប់មកលេងមីងកាលពីប៉ុន្មានថ្ងៃមុននេះមែនទេ ឮដូចេះ្ន បុរសជាប ងនោះក៏ឆ្លើយឡើងថា ខ្ញុំមិនមែនជាអ្នកកម្លោះម្នាក់នោះទេ តែខ្ញុំគឺជាបងប្រុសរបស់គេ! ឃើញដូច្នេះមីងព្រះនោះក៏ហៅ​ បុរសនោះឲ្យចូលលេងក្នុងផ្ទះរបស់គាត់ និងបាននិយាយថា មកក្មួយអញ្ចើញចូលលេងក្នុងផ្ទះរបស់មីងសិន! រួចប ​ ុរស​ នោះក៏ឆ្លើយឡើងថា បាទមីង! ហើយមីងព្រះនោះក៏និយាយប្រាប់ទៅបុរសនោះអំពីអាការៈកូនស្រីរបស់គាត់ថាកូនស្រីរ បស់មីងនាងមានអាការៈក្តៅខ្លួនតាំងតែពីព្រឹកមិញនេះ។ មីងមិនដឹងថានាងឈឺព្រោះអ្វីនោះទេ។ បុរសនោះសុំទៅ​​​ ពិនិត្យ​ នាងក្រមុំត្រីដែលជាកូនស្រីរបស់មីងព្រះនោះ។ លុះពិនិត្យទៅក៏ឃើញមានជាប់ផែស ្ល ន្ទូចនៅក្នុងមាត់របស់នាង។ រួចបុរ សនោះក៏និយាយប្រាប់ទៅមីងព្រះនោះថា អូ៎! មីងខ្ញុំដឹងហើយគឺដោយសារកូនស្រីរបស់មីងបានស៊ីនុយ និងលេបយកផ្លែ​ សន្ទូច​របស់ខ្ញុំកាលពីព្រឹកមិញនេះឯង ដូច្នេះទើបនាងមានអាការៈក្តៅខ្លួនបែបនេះ។ ឮដូច្នេះមីងព្រះដែលជាម្តាយរបស់នាង​ ក្រមុំត្រីនោះថា តើកូនស្រីរបស់មីងចេះស៊ីនុយ និងលេបផ្លែសន្ទូចរបស់ក្មួយឯងម្តេចកើតទៅ? ហើយក្មួយឯងអាចបឺតផ្លុំ ឬព្យាបាលឲ្យនាងបានទេ? បុរសនោះក៏ឆ្លើយឡើងថា បាទ! មីងគឺខ្ញុំអាចបឺតផ្លុំ និងព្យាបាលឲ្យនាងបាន សូមមីងកុំបារម្ភអី ដោយមីងគ្រាន់តែយកកូនមាន់ និងរៀបចំស្រាពាងមួយពាងតូចទៅបានហើយ ព្រោះវាតំណមគ្រូរបស់ខ្ញុំ។ ខ្ញុំមិនអាចបឺតផ្លុំ ឬព្យាបាលដោយមិនមានសម្ភារៈទាំងនោះបានឡើយ តែមីងមិនចាំបាច់រៀបចំពិធីធំដុំអ្វីទេ។ ពេលល្ងាចបុរសជាប្តី និងកូនស្រីក្រមុំៗរបស់មីងព្រះត្រឡប់ពីចម្ការ និងត្រឡប់មកពីការឃ្វាលសត្វវិញ។ លុះមកដល់ ផ្ទះពួកគេបានសួរមីងព្រះថា ចុះម៉ែមិនដាំបាយសម្លរទេឬ? ព្រោះឥឡូវនេះព្រលប់ហើយ! ឮដូចេះ្ន មីងព្រះនោះក៏ឆ្លើយថា ម៉ែរវល់ព្រោះប្អូនស្រីរបស់កូនឯងក្តៅខ្លួន។ លុះបុរសជាឪពុករបស់ពួកនាងបានឮដូចេះ្ន ក៏ប្រាប់កូនស្រីក្រមុំៗទាំងនោះថា បើម៉ែកូនឯងរវល់ហើយ កូនៗ ទៅជួយដាំបាយសម្លរជំនួសម៉ែទៅ ព្រោះប្អូនស្រីរបស់កូនឯង មិនសូវស្រួលខ្លួន។ បន្ទាប់មក ពួកនាងក្រមុំៗក៏នាំគ្នាទៅដាំបាយសម្លរទៅ។ ចាប់ពីចំណុចនេះ ដំណើររឿងរបស់បុរសជាបង ដែលបានមកជួបគ្រួសារព្រះនៅឯបាតអន្លង់គឺដូចគ្នាទាំងស្រុងទៅ នឹងបុរសជាប្អូនដែរ។ ដោយឡែកគឺត្រង់ថា ក្រោយពេលបុរសជាបងនោះ បានផ្លែសន្ទូច ចេញពីមាត់របស់នាងក្រមុំត្រី នោះហើយ បុរសនោះបានចេញមកក្រៅ ដើម្បីបង្ហាញ និងនិយាយប្រាប់គ្រួសារព្រះនោះថា ផ្លែសន្ទូចមួយនេះខ្ញុំបានដក​ ចេញអស់ហើយ។ ពូមីងមើលនេះនែ៎ វាពិតជាផ្លែសន្ទូចរបស់ខ្ញុំពិតមែន។ ខ្ញុំបានបាត់វានៅពេលដែលខ្ញុំកំពុងស្ទូចត ​ ្រី​ហើយ​ ខ្ញុំបានព្យាយាមស្វែងរកវា តែខ្ញុំរកមិនឃើញសោះ។ បន្ទាប់ពីបុរសនោះបានបង្ហាញផ្លែសន្ទូចនោះឲ្យពួកគេមើលរួច បុរសនោះ​ក៏យកផ្លែសន្ទូចនោះដាក់ចូលក្នុងថង់ស្ពាយរបស់ខ្លួន ហើយថែមទាំងនិយាយប្រាប់ពួកគេអំពីប្រភេទសន្ទូចរបស់ ខ្លួនទៀតផង។ គ្រួសារព្រះបានសួរទៅអ្នកបុរសនោះថា តើជារបស់អ្វីដែលមានរូបរាងធំ វែងនិងមានរាងកោងៗ? បុរស នោះក៏និយាយប្រាប់ទៅពួកគេថាទាំងនោះថា វាគឺជាប្រកៃ។ បន្ទាប់មកពួកគេក៏សួរទៀតថា តើជារបស់អមា ្វី នរាងតូចល្មម ហើយកោងៗ? បុរសនោះបានប្រាប់ពួកគេទៀតថា ទាំងនោះគឺជាផ្លែសន្ទូច។ បន្ទាប់មកពួកគេសួរទៀតថា តើជារបស់​ អ្វីឃើញលាតធំយ៉ាងនេះ? បុរសនោះក៏ប្រាប់ពួកគេបន្តទៀតថា របស់មួយនោះគឺជាសំណាញ់សម្រាបប ់​ ង់ត្រ ​​ ី។ បន្ទាប​​​មកពួ ់ កគេក៏សួរបន្តទៀតថា តើរបស់រាងប្រហោងមួយនោះជារបស់អ្វី? បុរសនោះក៏បន្តថា របស់ប ​ ្រហោង​ មួយនោះគឺជាលប ឬទ្រូ ទុកសម្រាប់ដាក់ត្រី។ បុរសនោះមិនត្រឹមតែនិយាយរៀបរាប់ប្រាប់គ្រួសារព្រះនូវឧបករណ៍នេសាទ​ ទាំងនោះទេ គឺថែមទាំងនិយាយប្រាប់ពួកគេនូវអ្វីៗគ្របយ ់ ៉ាងទាំងអស់ នៅពេលដែលគេផឹកស្រាច្រើរហូតដល់ស្រវឹងលែងដឹង ខ្លួន។ បន្ទាប់មក គ្រួសារព្រះនោះ ក៏ចាប់ផ្តើមខឹងនឹងអ្នកកម្លោះម្នាក់នោះ ព្រោះពួកគេបានដឹងអំពីមូលហេតុដែលបណ្តាលឲ្យ សមាជិក្រុមគ្រួសាររបស់គេឈឺតាមរយៈការរៀបរាប់របស់បុរសនោះ។ លុះដល់ពេលបុរសនោះចូលដេក រូបគេបានហៅពួកនាងកូនក្រមុំទាំងនោះឲ្យមកចូលដេកជាមួយគាត់ ប៉ុន្តែពួក​​នាង​​​​​មិនព ​ ្រម​ទៅ ដោយពួកនាងបាននិយាយថា ពួកខ្ញុំមិនចង់ដេកជាមួយបងប្រុសទេ ព្រោះពួកខ្ញុំមិនស្អាត ហើយក៏មានក្លិនមិនល្អទៀតផង។ ឮដូច្នេះបុរសនោះក៏និយាយទៅកាន់ពួកនាងៗនោះថា មិនអីទេ! ហើយខ្ញុំមិនប្រកាន់អី្វដែរ ឲ្យតែពួកនាងដេកត្រង់នេះជាមួយខ្ញុំគ្រាន់បានជាគ្នាទៅបានហើយ។ ឮដូចេះ្ន ឪពុកម្តាយ របស់ពួកនាងក៏ប្រាប់ទៅបុរស​នោះឲ្យ​ចូលទៅដេកក្នុងបន្ទប់ជាមួយកូនស្រីក្រមុំៗរបស់គាត់ទាំងប៉ុន្មាននាក់នោះ ទៅ។ ដោយឮពូមីងព្រះនិយាយដូច្នេះ បុរសនោះក៏ចូលទៅដេកជាមួយពួកនាងៗទៅ។ ដោយបុរសនោះស្រវឹងពេក រូបគេក៏ដេកលក់ទៅ។ លុះដល់ពេលដឹងខ្លួនស្វាងពីស្រវឹង បុរសនោះក៏ចាប់ផ្តើមធ្វើអ្វីផេស ្ត ផ្តាសមិនសមរម្យបំពានទៅលើពួក នាងៗទាំងបងទាំងប្អូននោះរហូតបានសម្រេច ហើយដោយអ្នកកម្លោះនោះអស់កម្លាំងពេក ក៏ដេកលក់ទៅវិញជ្រុលរហូតដល់ មេឃភ្លឺ ថ្ងៃចាំងគូទតែម្តង។ ដោយឡែកក្រុមគ្រួសារព្រះដទៃៗបានក្រោកពីដំណេកអស់ហើយ ។ លុះព្រឹកឡើងពួកនាងក្រមុំទាំងនោះក៏នាំគ្នានិយាយប្រាប់ឪពុកម្តាយ ពីរឿងរ៉ាវដែលបុរសនោះបានធ្វើផេស ្ត ផ្តាស​ បំពានទៅលើពួកនាង។ ពួកគេបានរៀបរាប់ ម៉ែពុកអើយ បងប្រុសម្នាក់នេះ មិនដូចបងប្រុសដែលធ្លាប់មកលេងផ្ទះរប ស់យើងកាលពីប៉ុន្មានថ្ងៃមុនសោះ។ បងប្រុសមុនជាមនុស្សល្អ សុភាពបុរសណាស់ ព្រោះគាត់មិនដែលធ្វើអ្វីផ្តេសផ្តាស​ បំពានមកលើពួកខ្ញុំនោះទេ ប៉ុន្តែបងប្រុសម្នាក់នេះវិញ ខូចណាស់។ គាត់បានប្រឡែងលេងជាមួយពួកខ្ញុំ និងបានបំពានមក លើខ្លួនប្រាណពួកខ្ញុំ រហូតធ្វើឲ្យពួកខ្ញុំមិនបានដេកពេញមួយយប់ទៀតផងណាម៉ែពុក។ ពួកខ្ញុំគិតថា បងប្រុសម្នាក់នេះមិន មែនជាមនុស្សល្អនោះទេ! ឮដូច្នេះឪពុកម្តាយរបស់ពួកនាងបានតមវិញថា ពួកកូនឯងទៅថាអ្វីឲ្យបងប្រុសម្នាក់នេះ។ ម៉ែ ពុកយល់ថាវាគឺជាដំណឹងល្អណាកូន! ឮដូច្នេះពួកនាងៗទាំងនោះមិនហ៊ានបន្តនិយាយប្រាប់ឪពុកម្តាយ ពីរឿងដែលអ្នក​​ កម្លោះនោះកេងចំណេញទៅលើពួកនាងទៀតឡើយ។ បន្ទាប់មក ឪពុកម្តាយរបស់ពួកនាង ក៏បានប្រាប់ឲ្យពួកនាងទៅរៀប ចំបាយម្ហូបឲ្យបុរសនោះ ព្រោះរូបគេត្រូវធ្វើដំណើរទៅផ្ទះវិញនាព្រឹកនេះ។ បន្ទាប់មកពួកនាងបានក៏រៀបចំបាយម្ហូបឲ្យបុរស នោះហូប។ ក្រោយពេលបរិភោគអាហារពេលព្រឹករួចរាល់ហើយ ពួកនាងក្រមុំទាំងនោះបាននាំគ្នាជូនដំណើរបុរសនោះទៅដល់ មាត់របង ហើយពួកនាងបានផ្តាំទៅបុរសនោះថា ពេលបងដើរទៅ បងកុំងាកមើលមកក្រោយឲ្យសោះ ។ ប៉ុនែប ្ត ុរសនោះ មិនព្រមស្តាប់តាមពាក្យផ្តែផ្តាំរបស់ពួកនាងនោះទេ បែរជាងាកមើលមកក្រោយនៅពេលដែលកំពុងធ្វើដំណើរចេញទៅ។ ពេលងាកមកក្រោយនោះ បុរសនោះក៏ស្រាប់តែឃើញមានត្រីធំៗ និងសត្វក្រពើជាច្រើនក្បាល ហែលមកខាំគាត់រហូតស្លាប់។ បុរសមិនបានត្រឡប់ទៅដល់ផ្ទះ ជួបឪពុកម្តាយនិងបងប្អូនរបស់គេទៀតដែរ។ គ្រួសាររបស់នាងក្រមុំត្រីនោះ ក៏មិនបានឲ្យ​ របស់របរទៅបុរសកូនច្បង ដូចដែលពួកគេបានឲ្យទៅបុរសជាប្អូនប្រុសនោះទេ ដោយសារតែបុរសកូនច្បងនោះបាននិយា យប្រាប់គ្រួសារនាងក្រមុំត្រូវ នូវរឿងរ៉ាវទាំងអស់ដែលទាក់ទងនឹងឧបករណ៍សម្រាប់នេសាទត្រី។ នៅចុងបញ្ចប់នៃជីវិតរបស់​ បុរសកូនច្បង មានតែសេចក្តីស្លាប់ប៉ុណ្ណោះ។ អ្នកកម្លោះទាំងពីរនាក់បងប្អូននេះ មានចរិកខុសគ្នាស្រឡះ។ អ្នកកម្លោះដែលជាប្អូនគឺជាសុភាពបុរស និងជាមនុស្សល្អ។ រីឯបុរសជាបងប្រុសឯនោះវិញ ជាមនុស្សមិនចេះប្រុងប្រយត្ន័ ដែលរហូតចុងក្រោយធ្វើឲ្យជីវិតខ្លួនឯងត្រូវស្លាប់ទៀត។

He went to fish at the water hole. Suddenly, there was a big fish which showed up and ate his bait. After the fish ate and swallowed his hook, the fish pulled his fish pole into the deep water hole. It made the older brother feel very angry. He tried to find his pole around the area but he could not. He grumbled softly to himself that “it seemed to be out here, and where was that big fish right now?” Then the older brother jumped down into the deep water hole and he immersed himself in the water. He swam to find the fish and he tried to get closer to the fish that he saw. Swiftly, he heard the chickens and crows. He was curious, “why is there a crow here and a village with houses here also?” So he decided to walk toward a house which was just right in front of him. He met a woman who was holding her daughter’s hand at the fence which is the entrance of her house. They are gods. The woman asked him “where do you go?” He replied “I want to come and visit your house and your family.” Then, the woman continued, “I have never seen a weird person such as Bunong, Ra Oung, Bress or other groups come and visit me before. So what are you going to do here?” He replied “yes, aunt! I have nothing to do here, I’ve just come to visit you.” Then the god woman continued with “ohh! So, it doesn’t matter. I am very busy because my daughter has a fever. I’d like to ask you a question if you don’t mind.” He replied “please!” The woman continued “are you the man who came to visit us last time?” he replied “I am not that man. I am his older brother.” Then the god woman invited him to go inside her house and told him about her daughter’s sickness symptoms. She said “my daughter has had a fever since this morning. I don’t know what’s wrong with her.” Her daughter is the fish woman. The man asked permission from her to have a health check with her daughter. He saw a hook in her mouth after checking. Then the older brother told the god woman that “I found the answer now. Your daughter has got a fever because she ate and swallowed my hook this morning.” So the god woman asked him “how could my daughter eat your bait and swallow your hook? Can you suck or cure her” the older brother replied “yes, aunt! Please do not worry. I can suck and make a treatment for her. You just supply me with a chicken and small jar of wine for me to organize the type of treatment ceremony because it is my family rule and taboo; it will be enough. I cannot make a treatment without using those things, but you do not need to organize a big one.”

In the evening of the same day, the other members of the god’s family were back from their farm and grazing their animals as usual. When they got home, they asked the god woman “why don’t you cook rice and food? It is late evening now” the god woman replied that “I am busy because your youngest sister is sick.” When her husband heard that, he told their other 3 daughters to “please go and cook because your mother is busy with your sister.”

Then the 3 daughters went to cook the food instead of their mother.

The story of the older brother from here on until where they were celebrating the ceremony for the sucking treatment is quite the same as the story of his younger brother; what he did and they did, what they talked about etc. Thus, when the older brother took out the hook from the fish woman’s mouth, he told her family that “now I took out this hook. Do you see, it is exactly my hook? I lost it when I was fishing. I’ve tried to find it but I couldn’t.” Then he showed the hook to the people around him, he put the hook into his bag and explained to the family members about his type of fishing pole. The gods family asked him “what is it called when a material is that big, long and curved?” the man answered them that “it is a fishing pole.” Then they asked “what about the medium one and curved?” he replied “it is hook.” And what about a big net? It is a fishing net, he replied. What about a tool that has a hole? It is called a Loab or True (in Khmer language). When he was drunk, he told everything related to fishing to the gods family. Then the god’s family started getting mad at the man after listening to his explanation and they knew that their family member was getting sick because of him.

That night, when he went to sleep, he called the daughters of the god’s family to sleep with him but they refused and they told him “we don’t want to sleep with you because we are dirty and we smell bad. He replied “it doesn’t matter, I don’t mind. I won’t be fearful if I have you sleeping nearby me.” After he said it like that, their parents told them to go and sleep with him in their bedroom. Because he was drunk, he fell asleep quickly - in a second! A moment later, he was restored from his drunkenness and he sexually abused all of the gods’ daughters. After the mistreatment to the ladies, he was very tired and fell asleep again until late in the morning. The other people in the house were all up except him at this time.

The four daughters told their parents about their abuse by this man. They said “mom and dad, he is not gentle like the last man who came to our house last time. The last man is a gentleman, he didn’t even touch us but this man is very impolite to us. He teased and abused us, we could not sleep for a whole night. We don’t think that he is a good man.” Their parents replied “don’t’ say that about this man my dear daughters. We think that it is good news for us.” The daughters dared not report any more about that man after they were banned by their parents like that! Then, the ladies were told to prepare breakfast for the man because he would have to go back home this morning. So they cooked for the man and called him for breakfast when it was ready.

After breakfast, the daughters walked him to the entrance of their house’s fence. They left him a message which said, “please do not turn back while you are walking onward.” But the man didn’t care about their message and he turned aside while he was travelling. He saw that many big fish and crocodiles were swimming behind him. He was bitten by those animals until he was dead.

The older brother could not get home and meet his parents and relatives anymore.

The god’s family (or fish woman’s family) didn’t give him gifts as well because they were not happy after they were told everything about the fishing tools by the older brother’s man.

The older brother was dead at last!The two brother’s characteristics were completely different. The younger brother was a gentleman and a good man. Yet the older brother was a careless person and it cursed him with his death at the end.

៣

His older brother still asked him again and again although he was refused many times and many days. Because of his brother’s repetition, he decided to tell his brother about his story which he started from when he asked his parents to go fishing and what had happened with him from when he jumped into the water hole.

After listening to the whole story, his older brother said “Thus it is great my younger brother, I can also go fishing there.” Then the older brother went to his father and asked “I’d like to go fishing at the same place where my younger brother did last time, dad.” His father replied “no problem son, go fishing there please.” The older brother was very happy to get approval from his father.

My name is Khleuy Pyang, I am a 70 year old Bunong man. I live with my wife in Pou Radet group, in Pou Loung village, which is located in Romanna commune, Senmonorom town, in Mondulkiri. We don’t have any children or grandchildren with us. I am not originally from this village. I was born in Pou Ramet village which borders the Memong commune and along the master of O Te. During the Pol Pot regime my family and other villagers were evacuated to Koh Nhek district, but I don’t remember which year we were sent away or how long we lived there.

After the Pol Pot regime collapsed, I married my wife and move to this group in this village. I have been living here since before the Mondulkiri province was formed. At the beginning, this province was located at the border of master of O Te in the proximity of Dak Dam. Then it moved to Senmonorom and it has been the provincial capital up until now.

I know about the history of these taboo areas from my parents and grandparents; they always told me about them when I was young. After that, I have seen my relatives and other villagers celebrate different ceremonies and pray frequently on these taboo sites.

Pou Loung village is approximately 10 km away from the buffalo roundabout in the town of Senmonrom in Mondulkiri province, which you can reach by travelling along the national road number 76. The Pou Radet group is much older than the Mondulkiri province, and was originally called Pou Radet village before the province was established. After the Mondulkiri province was formed, the Pou Radet village was integrated with the Pou Loung village and the village has been named Pou Loung village since that time.

There are some taboo areas in Pou Loung village such as Tou Rapa, Yok Radang, O Malen and some waterfalls as well. Within Pou Loung village there are two groups – Pou Radet and Pou Loung. Both of the groups have their own different taboo places for organizing their traditional ceremonies. For instance, Tou Rapa and Yok Radang are the taboo places for the Pou Radet group and O Malen is the taboo place of the Pou Loung group because this group is closer to the provincial town than the Pou Radet group.

The following are the histories of Pou Radet and Pou Long groups and taboo places of each group: Pou Radet is the name of the forest and rivers in this area. There isn’t a definite meaning for this name because the elders have never told us clearly about its meaning.

Tou Rapa is a Bunong name which means head of O Chba. Tou Rapa is the name of a river. Villagers have dug a well there for use by all. It is considered as a taboo site because it is the head of the river and it is an area which is a source of water and it is a type of taboo of Water Nak Ta. We believe that it is the area of a spirit so we always celebrate ceremonies here whenever we have ceremonies of rice and other ceremonies, etc., as it is our tradition and culture. If we don’t, those spirits will cause villagers to become sick. Although we have never seen real lords or spirits with our own eyes, we still believe in and are respectful to the religions, traditions and culture of our ancestors.

Yok Radang is the area for celebrating the traditional ceremonies of the Pou Radet group. This area is located between the Pou Radet and the Pou Loung group and as well as being bordered by the Tou Rapa. My relatives and villagers celebrate ceremonies for spirits and happy New Year on that mountain; they built a Nak Ta cottage for these celebrations there. Animals which are offered in the ceremonies are dependent on our ability; it can be chickens or pigs. For example, last year we offered pigs for our ceremony and this year we will sacrifice chickens, but next year we will provide pigs for the ceremony.

Pou Long is a name of a village. It is not a name of a person or tree but I don’t know what its meaning is. O Malen is the taboo site of Pou Loung group where villagers there respect and celebrate their ceremonies.

Furthermore, there are five waterfalls located in the proximity of Pou Loung village – Leng Khai, Leng Toeun, Leng To, Leng Poum Tall and Leng Nahaong. These five waterfalls are located along O Te. Some of these waterfalls are also tabooed because they can make children who like swimming there become sick. In addition to this, farming near these taboo waterfall areas is tabooed, however it is safe to farm 150-200m distance from those areas. However, there are still many people who come to visit these waterfalls.

In the past time, I told many stories but now I can’t because I am getting older and my memory is not as good as it was before. I have difficulty telling the story.

ប្រវត្តិតំបន់តំណមនៅភូមិពូលូង

Histories of Taboo Places in Pou Loung Village

ខ្ញុំបាទឈ្មោះ ឃ្លឺវ ប្យ៉ាង អាយុ ៧០ឆ្នាំ ជាជនជាតិដើមភាគតិចព្នង។ សព្វថៃខ ្ង ្ញុំបាទ រស់នៅក្រុមពូរ៉ាដែត ភូមិពូលូង សង្កាត់រមនា ក្រុងសែនមនោរម្យ ខេត្តមណ្ឌលគិរី ជាមួយភរិយារបស់ខ្ញុំបាទ និងមិនមានកូនចៅនោះទេ។ ខ្ញុំមិនមែនជាអ្នកភូមិពូលូងនេះទេ។ ខ្ញុំកើតនៅភូមិពូរ៉ាមិត ជាប់នឹងឃុំមេម៉ង់ដែលឋិតនៅជាប់នឹងអូរតេរមេ។ ក្នុងអំឡុងរបប ប៉ុល ពត គ្រួសាររបស់ខ្ញុំ និងគ្រួសាររបស់អ្នកស្រុក អ្នកភូមិដ៏ទៃទៀតត្រូវបានជម្លៀសឲ្យទៅរស់នៅឯស្រុកកោះញែក តែខ្ញុំចាំមិនបានច្បាស់ទេថានៅឆ្នាំណាហើយរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំនោះ។ ប៉ុន្តែ ក្រោយពេលដែលគេរំដោះរួច ខ្ញុំបានរៀបកាជាមួយប្រពន្ធរបស់ខ្ញុំ ហើយបានផ្លាស់មករស់នៅក្នុងក្រុមពូរ៉ាដែត ភូមិពូលូងនេះ។ ខ្ញុំបាន មករស់នៅក្នុងភូមិនេះយូរយារណាស់មកហើយ គឺចាប់តាំងតែពីគេមិនទាន់បង្កើតខេត្តមណ្ឌលគិរីនេះមកម្លេះ ដោយពីមុនខេត្តនេះ មានទីតាំងជាប់នឹងអូរតេរមេនៅក្នុងភូមិសាស្តឃ ្រ ុំដាក់ដាំ តែក្រោយមកទើបគេដកមកបង្កើត នៅទីរួមខេត្តនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ រហូតដល់សព្វនេះឯង។ ខ្ញុំបានដឹងពីប្រវត្តិនៃតំបន់តំណមទាំងនេះតាមរយៈឪពុកម្តាយ និងយាយតារបស់ខ្ញុំ ដែលគាត់បានប្រាប់ខ្ញុំ កាល​ ពីខ្ញុំនៅតូច ហើយក្រោយមកខ្ញុំក៏បានឃើញបងប្អូន និងអ្នកស្រុកអ្នកភូមិ នាំគ្នា ប្រារព្ធពិធីសែនព្រេននៅលើតំបន់តំណមនេះជាបន្តបន្ទាប់ ។ ភូមិនពូលូងមានរយៈចម្ងាយប្រម៉ាណ ១០គីឡូម៉ែត្រ ពីរង្វង់មូលគោព្រៃ ក្រុងសែន-មនោរម្យ នៃទីរួមខេត្តមណ្ឌលគិរី ដោ យអ្នកត្រូវធ្វើដំណើរតាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ ៧៦។ពូរ៉ាបែត ៉ មានអាយុកាល តាំងមុននៃការបង្កើតខេត្តមណ្ឌលគិរីមកម្លេះ ដែលកាលនោះគេហៅថាវាភូមិពូរ៉ាបែត ៉ ប៉ុនែនៅ ្ត ពេលដែលគេបង្កើតខេត្តមណ្ឌលគិរី គេបានគេបញ្ចូលភូមិពូរ៉ាប៉ែជាមួយភូមិពូលូង ហើយឲ្យឈ្មោះថា ភូមិពូលូងរហូតដល់សព្វថៃន ្ង េះ។ នៅក្នុងភូមិពូលូងនេះ មានបែងចែកជាពីរក្រុម គឺក្រុមពូរ៉ាដែត និងក្រុមពូលូង។ នៅក្នុងភូមិនេះ មានតំបន់តំណមមួយចំនួនដូចជាទូរប ៉ា ៉ា យោគរ៉ាដាង អូរម្លេន និង តំបន់ទឹកជ្រោះមួយចំនួនទៀត។ រវាងក្រុមទាំង២នេះ យើងមានតំបន់តំណមដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ដើម្បីរៀបចំពិធីសែនព្រេនទៅតាមប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់របស់យើង។ ប៉ុន្តែខ្ញុំដឹងថា ទូរ៉ាប៉ា យោគរ៉ាដាង ជាតំបន់តំណមរបស់ក្រុមពូរ៉ាដែត ចំណែកឯអូរម្លេនវិញជាតំបន់តំណមរបស់ក្រុមពូលូង ដោយសារក្រុមនេះមានទីតាំងនៅជិត ទីរួមខេត្តមណ្ឌលគិរី។ ខាងក្រោមនេះគឺជាការ រៀប រាប់ពីប្រវត្តិរបស់ក្រុមពូរ៉ាដែត ក្រុមពូលូង និងតំបន់តំណមរបស់ក្រុមនីមួយៗ៖ ពូរ៉ាដែត គឺជាឈ្មោះរបស់ព្រៃប្រឹក្សា និងអូរក្នុងតំបន់នេះ។ វាមិនមានអត្ថន័យអ្វីជាក់លាក់ណាមួយដើម្បីបញ្ជាក់ទេ ដោយសារចាស់ទុំពី ជំនាន់មុនមិនបានប្រាប់ច្បាស់អំពីអត្ថន័យនៃប្រវត្តិពិត នៃឈ្មោះរបស់វា ។ ទូរ៉ាប៉ា ជាភាសារបស់ជនជាតិព្នង ដែលជាភាសាខ្មែរមានន័យថា ប្រភពនៃក្បាលអូរច្បារ។ ទូរប ៉ា ៉ានេះគឺជាឈ្មោះអូរ ហើយអ្នក ភូមិពូលូងបានជីកអណ្តូងទឹកមួយសម្រាប់ប្រើប្រាស់ទូទាំងភូមិនេះតែម្តង។ វាត្រូវបានចាត់ទុកថាជាតំបន់តំណម ព្រោះវាជាក្បាលអូរ ដែលជាតំបន់ប្រភពទឹក។ ហើយប្រភេទតំណមនេះ គឺជាតំណមអ្នកតាទឹក។ ជនជាតិព្នងយើងខ្ញុំមានជំនឿថា ទីនេះជាតំបន់អារក្ស ដូច្នេះ ហើយទើបយើងនាំគ្នាធ្វើពិធីសែនព្រេននៅទីតាំងអណ្តូងនេះនៅពេលដែលយើងមានពិធីបុណ្យទាន ឬពិធីសែនស្រូវ និងពិធីផ្សេងៗទៀត ព្រោះវាជាប្រពៃណីវប្បធម៌របស់ជនជាតិព្នងយើង និងជាតំបន់តំណមតាំងពីដូនតារបស់យើងមក។ វាអាចធ្វើឲ្យអ្នក ស្រុកអ្នកភូមិឈឺថ្កាត់ ប្រសិនបើយើងមិនធ្វើពិធីសែនព្រេន ឲ្យអារក្សអ្នកតាទឹក និងអ្នកតាភ្នំទាំងនោះ។ បើទោះបីជាយើងមិនដែលបានឃើញព្រះ ពិតប្រាកដដោយផ្ទាល់ភែក ្ន ក៏ដោយ ក៏យើងនៅតែជឿ និងគោរពទៅលើសាសនា ប្រពៃណីនិងវប្បធម៌ដែលយើងធ្លាប់ធ្វើតាំងពីដូនតាមក​ ដដែល។ យោគរ៉ាដាង ជាតំបន់សែនអារក្សអ្នកតារបស់អ្នកក្រុមពូរ៉ាដែតយើងខ្ញុំនេះ។ តំបន់តំណមភ្នំយោគរ៉ាដាង ឋិតនៅចន្លោះក្រុមពូរ៉ាដែត និងក្រុមពូលូងហើយភ្នំនេះជាប់នឹង ទូរប ៉ា ៉ា។ ជារៀងរាល់ឆ្នាំបងប្អូន និងអ្នកស្រុកអ្នកភូមិដ៏ទៃទៀតតែងតែនាំគ្នាទៅ ប្រារព្ធពិធីសែន ព្រេនអារក្សអ្នកតា និងពិធីចូលឆ្នាំ នៅលើតំបន់តំណមនេះ ដោយនៅលើភ្នំនេះ មានខ្ទមអ្នកតាមួយសម្រាប់ធ្វើប្រារព្វពិធីសែនព្រេន។ ការធ្វើពិធីសែនព្រេននេះ គឺអាស្រ័យតាមលទ្ធភាពដែលយើងមាន ដែលពេលខ្លះយើងអាចយកជ្រូក ឬមាន់ក៏បាន។ តែវាអាស្រ័យក្នុង ចន្លោះនៃឆ្នាំនីមួយៗផងដែរ។ ជាអាថទិ៍ កាលពី ពីរឆ្នាំមុនយើងយកជ្រូកមកធ្វើពិធីសែនព្រេន តែក្នុងឆ្នាំនេះ យើងយកមាន់មកសែនវិញ ដោយឡែកឆ្នាំក្រោយនេះ យើងត្រូវយកជ្រូកមកសែនវិញម្តង ។ ចំណែកឯឈ្មោះថា ពូលូង វិញ គឺជាឈ្មោះរបស់ភូមិតែម្តង វាមិនមែនជា ឈ្មោះរបស់មនុស្ស ឬក៏ឈ្មោះរបស់ដើមឈើទេ។ ប៉ុន្តែខ​​​្ញុំ មិនបានដឹងពីអត្ថន័យច្បាស់លាស់របស់វានោះទេ។ ទីតាំងតំណមនៅពូលូងគឺអូរម្លេន ដែលជាកន្លែងសម្រាប់គោរពបូជារបស់បងប្អូនដែល រស់នៅក្នុងក្រុមនោះ ហើយពួកគាត់តែងតែនាំគ្នាធ្វើពិធីសែនព្រេននៅកន្លែងនោះ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ នៅតំបន់ភូមិសាស្រ្តនៃភូមិពូលូងនេះ គឺមានទឹកធ្លាក់ចំនួន ៥កន្លែង ឡែងខៃ ឡែងទឺន ឡែងតូ ឡែងពុមតាល់ ឡែងណ្ហង់ ដែលទឹកធ្លាក់ទាំង៥ នេះឋិតនៅតាមបណ្តោយអូរតេរទាំងអស់ ។ ទឹកធ្លាក់ទាំងនេះ មានខ្លះជាតំបន់តំណម ដែលវានឹងធ្វើឲ្យ ក្មេងៗដែលចូលចិត្តលេងទឹកទៅតំបន់ទាំងនោះ ឈឺ/គ្រុនតិចតួចបាន ។ ម៉យា ្ ងទៀតអ្នកស្រុកអ្នកភូមិ មិនអាចទៅធ្វើចម្ការនៅក្បែរតំបន់ទឹក ធ្លាក់ទាំងនោះបានទេ ប៉ុនែព ្ត ួកគេអាចធ្វើចម្ការនៅចម្ងាយប្រហែលជា១៥០ ទៅ២០០ ម៉ែត្រពីទឹកធ្លាក់ទាំងនោះ ។ តែទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តី ក៏នៅតែមានមនុស្សម្នារជាច្រើនបាននាំគ្នាទៅកំសាន្តនៅទឹកធ្លាក់ទាំងនោះដែរ ។ កាលពីមុនខ្ញុំចេះនិទានរឿងព្រេងជាច្រើន ប៉ុនែឥ ្ត ឡូវខ្ញុំភ្លេចអស់ហើយ ព្រោះខ្ញុំកាន់តែចាស់ទៅៗ ដូចេះ្ន ការចងចាំរបស់ខ្ញុំមិនដូចមុនទេ ដោយខ្ញុំមានការលំបាកក្នុងការរៀបរាប់អំពីរឿងនិទានទាំងនោះ ។

My name is Pi Cheuv. I am a Bunong man and I am 43 years old. I live in the village of Pou Rales, Dak Dam commune, O Raing district in Mondulkiri province. Pou Rales village is located around 18km’s from the Buffalo roundabout of Sen-Monorom town, Mondulkiri province, along the national road no. 76 to the Vietnamese border. I’d love to tell a story called ‘A Wild Chicken Man’. I know this story from a grandmother named Chrang and a man named Chonh who also live in the village. When I was young I asked them to tell me this story and they agreed. However, they said I would need to go to the fields and strip off the rice seeds with them. The following is the story of ‘A Wild Chicken Man’: Once upon a time, there was a wild chicken man who went to eat rice seeds at a lady’s field. That lady already had a fiancé. One time when she walked to look after her field she saw a chicken man flying across to eat her rice seeds. She was very mad at that chicken so she insulted and cursed that chick loudly. Suddenly the chicken man replied “I flew here, it’s not because I hate you but because I love you. So please don’t be mad at me. I love you, that’s why I’ve tried to come to see you every morning.” Then, the chicken man and that lady separated and went back to their own homes.

The next morning came and the chicken man hit a fallen-down tree at the lady’s field. This was in order to make a noise so that the lady could hear him.

He made a poem and said to her “A beautiful lady walks to look after her field because she doesn’t want the wild chicken to eat her rice seed, yet the handsome wild chicken man flies to the rice field because he wants to eat her rice seeds.”

After saying that poem, he flew to the lady’s field. After he arrived in the field, the lady brought him to visit her field house and cooked rice and delicious foods for him. After having the meal, both the chicken man and the lady had been chatting and teasing for a while. Afterwards, the chicken man left and went back to his place.

Every morning since, the chicken man and the lady are always together, chatting and teasing each other.

There was one time, when the lady’s father and her younger sister were very angry with her and her father questioned her younger sister, “why does your sister always go to the field every day without stopping and without missing even once?” Thus her father and younger sister went to investigate her at the field. They saw that the lady was chatting and teasing with the chicken man when they got to the field. Her father was very mad at her when he saw them because he wanted her to go with her fiancé (she was asked to crush {by using pestle and mortar} the power of yeast by her fiancé on that day- her fiancé wanted to test her skill and talent to see how good she was at this skill. But she refused her fiancé’s suggestion and came to see the chicken man).

Her father and younger sister returned home quietly and secretly they prepared a trick to kill the chicken man. That evening, as usual, the lady went back home from her field after meeting with her lovely chicken man.

The next day, her fiancé asked her again to help crush the yeast power. This time she accepted the suggestion from her fiancé and she then left for her fiancé’s house. After she left home, her father and younger sister also left for their field to shoot the chicken man. Her younger sister responded and called for the chicken man to show up. Then her father shot him. They brought his corpse home after he died.

The lady’s anklet, necklace, bead jewelry and other jewelry were suddenly cut from her and dropped down to the ground where the chicken man had died.

She felt nervous and wondered “It feels weird today, what has happened to me?”

So she returned home and left for her field quietly in order to meet the chicken man. When she got to her field, she tried to call the chicken man by a made up a poem, “the lady who looks after the field has arrived in the field so where is the handsome wild chicken man? Please come and eat rice, I am here waiting for you. Where are you?” She called the chicken many many times but he didn’t show up. She returned home sadly after the chicken man didn’t show up. Unfortunately she saw his corpse at home when she arrived there. With painful feelings she cried mournfully because she was deeply in love with the chicken man.

She decided to commit suicide by leaving her normal human fiancé and this human world; she hoped to see the chicken man at the other world. She took the bone of her dearest chicken man to stick up on her chest and then she wrapped herself with 6-7 levels of blankets in order to commit suicide in her bedroom.

Her parents, younger sister and the other kin didn’t know that she was committing suicide at the time. Meanwhile, her parents went to check on her as they saw she had been sleeping for a whole day. When they uncovered the blankets they saw that she had already stopped breathing.

The lady of course met the chicken man at the other world after she died.

She felt that she had and was again meeting her angel in that world.

រឿងនិទាន៖ កម្លោះមាន់ព្រៃ

A Story Telling about a Wild Chicken Man

នាងខ្ញុំឈ្មោះ ពិ ចើវ អាយុ ៤៣ឆ្នាំ ជាជនជាតិដើមភាគតិចព្នង។ សព្វថៃរ្ង ស់នៅភូមិ ពូរឡេះ ឃុំដាក់ដាំ ស្រុកអូររាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរី ។ ភូមិពូរឡេះមានរយៈចំងាយ១៨គីឡូម៉ែត្រពីរង្វង់មូលគោព្រៃ ក្រុងសែនមនោរម្យ ទីរួមខេត្តមណ្ឌលគិរី តាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ៧៦ ឆ្ពោះទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាម។ នាងខ្ញុំចេះនិទានមួយដែលមានចំណងជើងថា រឿងកម្លោះមាន់ព្រៃ ។ នាងខ្ញុំបានរៀននិទានរឿងនេះពីលោកយាយម្នាក់ឈ្មោះថា លោកយាយច្រាង និងបុរសម្នាក់ទៀតឈ្មោះចុញ ដែលរស់នៅក្នុងភូមិពូរឡេះឃុំដាក់ដាំនេះ ដោយកាលនោះនាងខ្ញុំបានសុំទៅបូតស្រូវជាមួយពួកគេនៅ កាលពីនាងខ្ញុំនៅតូច ។ រឿងនិទាន កម្លោះមាន់ព្រៃ មានដូចតទៅ៖ កាលពីព្រេងនាយមានសត្វមាន់ព្រៃឈ្មោលមួយក្បាល តែងតែទៅស៊ីស្រូវក្នុងចម្ការរបស់នាងក្រមុំម្នាក់ជារៀងរាល់ព្រឹក។ នារីក្រមុំម្នាក់នោះមានគូរដណ្តឹងរួចមកហើយ។ លុះដល់ព្រឹកមួយនោះ នាងបានដើរទៅចម្ការដើម្បី ចាំស្រូវរបស់នាង ក៏ស្រាប់តែឃើញសត្វមាន់ព្រៃឈ្មោលមួយក្បាលនោះកំពុងតែហើរចូលមកស៊ីស្រូវរបស់នាងក្នុងចម្ការនោះ។ ដោយសារនាងមានកំហឹងខឹងខ្លាំងពេក នាងក៏បានជេរប្រទេច សត្វមាន់ព្រៃឈ្មោលមួយក្បាលនោះ យ៉ាងខ្លាំង។ រំពេចនោះកម្លោះសត្វមាន់ព្រៃនោះក៏បានប្រាប់នាងថា ខ្ញុំហើរចូលមករកអ្នកនាងនៅពេលនេះ គឺខ្ញុំមិនបានស្អប់អ្នកនាងទេ គឺដោយសារខ្ញុំស្រឡាញ់អ្នកនាងសូមអ្នកនាងកុំខឹងនឹងខ្ញុំថ្វី។ ដោយហេតុតែខ្ញុំស្រឡាញ់អ្នក នាងទើបខ្ញុំស្កាត់មករកអ្នកនាងជារៀងរាល់ព្រឹកបែបនេះ។ បន្ទាប់មកកម្លោះមាន់ព្រៃ និងនាងក្រមុំរូបនោះ ក៏បានចែកផ្លូវគ្នាទៅផ្ទះរៀងៗខ្លួនវិញទៅ។ លុះព្រឹកមួយទៀតនោះ កម្លោះមាន់ព្រៃរូបនោះក៏បានវាយដើមឈើមួយដើមដែលដួលនៅក្នុងចម្ការរបស់នាងដើម្បីបំពងសម្លេងឲ្យឮដល់នាង ហើយកម្លោះនោះក៏បានពោលជាកំណាព្យឲ្យនាងស្តាប់ថា ក្រមុំដ៏ស្រ ស់ស្អាតដើរមកចាំចម្ការ កុំឲ្យសត្វមាន់ព្រៃស៊ី រីឯកម្លោះមាន់ព្រៃដ៏សង្ហារហើរមកចូលក្នុងចម្ការដើម្បីស៊ីស្រូវ។ ក្រោយពីពោលកំណាព្យនោះរួចមក កម្លោះមាន់ព្រៃ នោះក៏ហើយចូលទៅក្នុងចម្ការរបស់នាងក្រមុំនោះទៅ។ បន្ទាប់ពីហើរចូលដល់ចម្ការនោះមក នាងក្រមុំនោះក៏បាននាំកម្លោះមាន់ព្រៃ ទៅចូលលេងក្នុងផ្ទះរបស់នាង ហើយនាងក៏បានដាំបាយបាំទឹក ជាពិសេសមានបាយដំណើប និងអាហារឆ្ងាញ់ៗឲ្យកម្លោះសត្វមាន់ព្រៃរូបនោះហូប។ បន្ទាប់ពីហូបបាយទឹករួចហើយ កម្លោះមាន់ព្រៃ និងនាងក្រមុំនោះក៏បានប្រឡែង កៀកកើយ និង សារសងគ្នាមួយសន្ទុះ។ បន្ទាប់មកកម្លោះមាន់ព្រៃក៏ហើរចាកចេញពីចម្ការទៅវិញ។ ជារឿយៗ នាងក្រមុំ និងកម្លោះមាន់ព្រៃនោះតែ ងតែប្រឡែងគ្នាលេង និងសារសងគ្នាជារៀងរាល់ព្រឹក។ លុះព្រឹកមួយនោះ ឪពុក និងប្អូនស្រីរបស់នាងក្រមុំរូបនោះ មានការខឹង សម្បារយ៉ាង ខ្លាំង ដោយសង្កេតឃើញនាងក្រមុំហាក់មានអាកប្បកិរិយាខុសប្លែកពីមុន ដោយបុរសជាឪពុក បានលើកជាចម្ងល់ថា ហេតុអីបានជាបងស្រីកូនឯង តែងតែទៅចម្ការរៀងរាល់ថ្ងៃមិនដែលបានសម្រាកសូម្បីតែម្តងណាអញ្ចឹង? ដូច្នេះ ឪពុក និងប្អូនស្រីរបស់នាងក្រមុំនោះក៏នាំគ្នាដើរទៅតាមស៊ើបកូនស្រីច្បងនោះនៅឯចម្ការ។ លុះទៅដល់ចម្ការ ក៏បានឃើញកូនស្រីច្បងរបស់គាត់នៅសារសងជាមួយកម្លោះមាន់ព្រៃនោះ។ ឃើញដូចេះ្ន បុរសជាឪពុកមានការខឹងសម្បារយ៉ាងខ្លាំង ដោយសារតែថ្ងៃនោះ គូរដណ្តឹងរបស់នាងក្រមុំនោះចង់ឲ្យនាងជួយបុកម្សៅមេតំបដើ ែ​ ម្បី​​ ចង់សាកចិត្តនាង ថាតើនាងក្រមុំដែលជាគូរដណ្តឹងរបស់ខ្លួន អាចធ្វើកិច្ចការនេះបានឬអត់? ប៉ុនែនា ្ត ងបែរជាមកសារសងជាមួយប្រុសផ្សេងនៅឯចម្ការឯណេះវិញ។ អាចធ្វើកិច្ចការនេះបានឬអត់? ប៉ុន្តែនាងបែរជាមកសារសង ជាមួយប្រុសផ្សេងនៅឯចម្ការឯណេះវិញ។ បុរសជាឪពុក និងប្អូនស្រីបានត្រឡប់មកផ្ទះវិញដោយស្ងៀមស្ងាត់ និងបានរៀបជាឱបាយកលដើម្បី បាញ់សម្លាប់កម្លោះមាន់ព្រៃនោះ ដោយមិនឲ្យនាងក្រមុំនោះ ដឹងឡើយ។ ចំណែកឯ នាងក្រមុំនោះវិញ ក៏បានត្រឡប់មក​ ផ្ទះវិញជាធម្មតានាពេលល្ងាច។ លុះថ្ងៃបន្ទាប់គូរដណ្តឹងរបស់នាងក្រមុំក៏បានហៅនាងទៅជួយបុកម្សៅមេតំបែនៅឯផ្ទះរបស់គាត់ម្តងទៀត។ នាងក្រមុំក៏បានយល់ព្រមជាមួយសំណើរបស់បុរសជាគូរដណ្តឹង។ នៅពេលដែលនាង​ ក្រមុំចេញទៅផ្ទះគូរដណ្តឹងបាត់ បុរសជាឪពុក និងប្អូនស្រីរបស់នាងក្រមុំក៏បានទៅរកបាញ់កម្លោះមាន់ព្រៃនោះនៅឯចម្ការ ដោយប្អូនស្រីរបស់នាងជាអ្នកបញ្ឆោតហៅកម្លោះមាន់ព្រៃឲ្យចេញមក រីឯបុរសជាឪពុក ជាអ្នកបាញ់​ កម្លោះសត្វមាន់ព្រៃនោះ។ នៅពេលដែលកម្លោះមាន់ព្រៃស្លាប់ ស្រាប់តែកងជើង កងដៃ ខ្សែអង្កាំ ព្រមទាំងគ្រឿងអលង្ការផ្សេងៗទៀត ដាច់ និងរបូតចេញពីជើងដៃ និងខ្លួនរបស់នាងក្រមុំ ជ្រុះទៅលើដីតែម្តង។ នាងក្រមុំនោះក៏នឹកភ័យខ្លួន និងឆ្ងល់ខ្លួនឯងថា តើខ្ញុំមានរឿងអ្វីកើតឡើង ព្រោះរាល់ថៃខ ្ង ្ញុំមិនដែលមានរឿងបែបនេះកើតមានឡើងទេ។ ឃើញដូច្នេះ នាងក្រមុំនោះ ក៏ដើរទៅផ្ទះវិញ រួចដើរសម្តៅទៅចម្ការ ក្នុងគោលបំណង ដើម្បីជួបជាមួយកម្លោះមាន់ ព្រៃនោះ។ លុះទៅដល់ចម្ការនាងក្រមុំ បានស្រែកហៅកម្លោះមាន់ព្រៃ ដោយនាងតែងជាកំណាព្យថា ក្រមុំចាំចម្ការមកដល់ហើយ តើកម្លោះមាន់ព្រៃដ៏សង្ហារនៅឯណា? សូមបងចេញមកហូបបាយមក អូននៅរង់ចាំបងហើយ អូនមករកបងហើយ តើបងនៅឯណា? នាងក្រមុំ ព្យាយាមហៅកម្លោះមាន់ព្រៃនោះជាច្រើនដងច្រើនសារ តែទោះជានាងក្រមុំ ខំស្រែកហៅយ៉ាងណាក្តីក៏មិនឃើញកម្លោះមាន់ព្រៃចេញមករកនាងដូចរាល់ដងឡើយ។ ដោយហេតុតែនាង ហៅកម្លោះមាន់ព្រៃនោះមិនឃើញចេញមករកនាង នាងក៏សម្រេចចិត្តដើរមកផ្ទះនៅឯភូមិវិញ។ លុះទៅដល់ផ្ទះ នាងបានឃើញកម្លោះមាន់ព្រៃនោះស្លាប់បាត់ទៅហើយ។ នាងក្រមុំនោះស្រែកយំយ៉ាង​ អាណោចអាធ័ម ដោយក្តីស្រឡាញ់យ៉ាងធំធេង និងអាឡោះអាល័យយ៉ាងខ្លាំងចំពោះកម្លោះមាន់ព្រៃ។ នាងបានសម្រចចិត្តសម្លាប់ខ្លួនចោលគូរដណ្តឹងរបស់នាងដែលជាមនុស្សធម្មតា។ នាងបានដេកដណ្តប់ភួយ ប្រាំមួយ ទៅប្រាំពីរជាន់ ដើម្បីសម្លាប់ខ្លួន។ មុននឹងនាងក្រំមុំនោះសម្លាប់ខ្លួន នាងបានយកឆ្អឹងសពរបស់កម្លោះមាន់ព្រៃ ដែលជាសង្សារសំណព្វចិត្ត មកចាក់ដោតលើដើមទ្រូងរបស់នាង។ នៅពេលនោះឪពុក ម្តាយ ប្អូនស្រី ព្រមទាំង​ ក្រុមគ្រួសាររបស់នាងមិនបានដឹងថានាងក្រមុំនោះសម្លាប់ខ្លួនទេ។ ដោយសារឃើញ កូនស្រី ដេកពេញមួយថ្ងៃ ធ្វើឲ្យឪពុក ម្តាយរបស់នាងមានការងឿងឆ្ងល់ និងបានទៅមើលនាង។ លុះគាត់បើកភួយទាំងនោះចេញ ទើបគាត់ឃើញកូនស្រីរបស់ គាត់ដាច់ខ្យល់ស្លាប់បាត់ទៅហើយ។ រីឯ នាងក្រមុំនោះវិញ ក្រោយពេលស្លាប់ទៅ បានជួបនឹងកម្លោះមាន់ព្រៃនៅឯទីឋានថ្មី ដែលប្រៀបដូចជាខ្លួនរបស់នាង បានជួបនឹងងព្រះ ឬទេវតាអញ្ចឹង។