Πευκάκια, Ένα έργο, Δημήτρης Πικιώνης

Π ε υ κ a΄ κ ι α Έν α έργο Δ ημή τ ρ η ς Πι κ ι ώ νης

Ε Ρ Ε Υ Ν Η Τ Ι Κ Η

Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α

-

Φ Ε Β Ρ Ο Υ Α Ρ Ι Ο Σ

2 0 2 1

-

1

Α Λ Ε Ξ Α Ν Δ Ρ Α

Γ Ι Α Ν Ν Α Κ Ο Υ Λ Α

΄ κια Πευκa Έν α έ ρ γ ο Δ η μ ή τ ρ η ς Πικ ιώ ν η ς

ΕΡΕΥΝ ΗΤΙ ΚΗ ΕΡΓΑΣΙ Α

Φ οιτή τρ ια : Για ν ν α κούλα Αλεξ άνδ ρα Ε π ιβ λ έ π ω ν κα θη γ η τή ς: Μητρούλι ας Γ ι ώργος Φ εβ ρ ου άρ ιος 2 0 2 1 ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

Π Ε ΡΙ Ε ΧΟ ΜΕ Ν Α

7

Π Ρ Ο ΛΟ Γ Ο Σ

8

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΙΚΙΩΝΗΣ 9 Η π ορ ε ία τ ου Δ . Π ικ ιώ ν η σ το κ ό σ μο τ ης τ έ χ ν ης

14

Η Φ Ι ΛΟ Σ Ο Φ Ι Α Τ Ο Υ Δ . ΠΙ ΚΙ ΩΝΗ

1 5 H κ λίσ η σ τ ις τ έ χ ν ε ς

34

3 5 Τα ν έα σ χ ο λικ ά κ τήρ ια 4 0 Τυπ ο λο γ ία σ χ ο λικ ών μο ν άδων

42

σ τα Π ευκ ά κ ια 5 6 Η τελικ ή μελέτη κ α ι κ α τα σ κ ευή

α ρ χ ιτ έ κ τ ον α ς 2 2 « Τ ο π ν ε ύ μα τ ης ε π οχ ής μα ς» 1931

το υ σ χ ο λείο υ σ τα Π ευκ ά κ ια

66

2 6 « Σ υ ν α ισ θημα τ ικ ή Τ οπ ογ ρ α φία »

α π ό το ν ίδιο το υ το ν δημιουργό

69

Α Ν Ο Ι Γ ΕΙ ΕΝ Α Σ Κ Υ Κ ΛΟ Σ

28 Π ε ρ ίοδ ος π ε ιρ α μα τ ισ μών με τ ο μον τ έ ρ ν ο

ΚΛ ΕΙ ΝΕΙ ΕΝΑΣ ΚΥ ΚΛ ΟΣ

7 0 « Το Π ν εύμα της Π α ρ ά δο σ ης»

1935

27

Η ΑΠ ΟΚΗ Ρ Υ ΞΗ

6 7 Η α π ο κ ήρ υξη το υ σ χ ο λείο υ

2 4 « Γ ύ ρ ω α π ό έ ν α σ υ ν έ δ ριο » 1933

ΤΟ ΣΧΟΛ ΕΙ Ο ΣΤΑ Π ΕΥ ΚΑΚΙ Α

4 3 Η α ρ χ ικ ή μελέτη γ ια το σ χ ολ εί ο

1 8 Ο ψ υ χ ικ ός κ α ι φ υ σ ικ ός τό π ο ς 1 9 Ο Δ . Π ικ ιώ ν ης ω ς δ ά σ κ α λο ς,

Π ΑΡ ΑΛ Λ Η Λ Η Ι ΣΤΟΡ Ι ΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ

1951

71

ΣΥ ΜΠ ΕΡ ΑΣΜΑ

77

ΒΙ ΒΛ Ι ΟΓΡ ΑΦ Ι Α

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Σ υ ν οδ ε ύ ον τ α ς κ ά θε μέ ρ α επ ί έν α χ ρ ό ν ο μ ι α μα θήτ ρ ια σ τ ο 1 4 ο δ ημοτ ικ ό σ χ ο λείο στ α Π ε υ κ ά κ ια , τ ου Λυ κ α β ητ τό , το ζο ύσ α σε κ α θημε ρ ιν ή β ά σ η, έ γ ιν α κα ι εγ ώ έν α ς χ ρ ήσ τ ης α υ τ ού τ ου σ χ ολε ίου . Άρ χ ισ α ν α τ ο π α ρ α τ ηρ ώ με μια δ ικ ιά μο υ μα τιά , με τ η ν μα τ ιά τ ου φ οιτ ητ ή τ ης α ρχ ιτεκ το ν ικ ή ς . Ό μω ς α υ τ ό τ ο σ χ ολε ίο είν α ι θ ετικ ής ανα φ ορ ά ς α π ό τ ον κ ά θε χ ρ ήσ τη το υ, το ν δ άσ κ α λο, τ ον μα θητ ή, τ ον γ ο ν έα το ν π ερ ασ τ ικ ό. Σ ε μια π ρ ώ τ η με λέ τη κ α ι έρ ευν α γι α α υ τ ό τ ο κ τ ήρ ιο α ν α κ α λύ π τω ό τι είν α ι ένα έ ρ γ ο, με λε τ ημέ ν ο κ α ι κ α τα σ κ ευα σ μέν ο σχ ε δ όν έ ν α α ιώ ν α π ρ ιν . Κ α ι ό μως σ ήμερ α χ ω ρ ίς κ α μία ε ξ ω τ ε ρ ικ ή π α ρ έ μβ α σ η, εξα κ ο λ ο υ θε ί ν α ε ίν α ι έ ν α έ ρ γ ο π ου π α ρ ο υσ ιά ζει ενδ ια φ έ ρ ον σ τ ον ε λλην ικ ό κ αι σ το ν ξέν ο κ ό σ μο τ ης α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ής. Η διευθ ύν τρ ια ανέ φ ε ρ ε ότ ι έ ρ χ ον τ α ι φ οιτ ητ έ ς α π ό ό λο τ ο ν κ όσ μο γ ια ν α τ ο με λε τ ήσ ο υν ως π ρ ώι μ ο έ ρ γ ο τ ου μον τ ε ρ ν ισ μού . Σε μια δεύτερ η φ ά σ η με λέ τ ησ α τ ον Δ . Π ικ ιών η κ α ι την π ο ρ ε ία τ ου ω ς α ρ χ ιτ έ κ τ ον α . Μο υ δημιο υρ γή θ ηκ α ν λοιπ όν κ ά π οια ε ρ ωτήμα τα :

Π ώς γ ίν ετα ι έν α ς α ρ χ ιτέκ το ν α ς που ασχολείτα ι κ α ι μελετά ει την το π ικ ή, λαογραφι κή, π α ρ α δο σ ια κ ή α ρ χ ιτεκ το ν ικ ή ν α δημι ουργεί έν α κ τήρ ιο με τό σ ο έν το ν α σ το ι χεί α πρώιμο υ μο ν τερ ν ισ μο ύ σ το ν ελλην ικό χώρο της α ρ χ ιτεκ το ν ικ ής, π ο υ μέχ ρ ι κ αι σήμερ α , έν α ν α ιών α μετά είν α ι έν α σύγχρονο κ τήρ ιο μέσ α σ το ν α σ τικ ό ισ τό της Αθήνας; Ήτα ν το έρ γ ο η α ιτία γ ια ν α κ α τανοήσει ο δημιο υρ γ ό ς, ό τι η α ρ χ ικ ή το υ σ τάση ήταν κ α ι α υτή π ο υ το ν α ν τιπ ρ ο σ ωπ εύ ει ή ήταν έν α έρ γ ο σ χ εδια σ μέν ο έτσ ι ώσ τε να ανταπ ο κ ρ ίν ετα ι σ το μέλλο ν ; Η δια δικ α σ ία το υ 1 4 ο υ δημο τικού σχολείο υ σ τα Π ευκ ά κ ια , με σ το ιχ εία πρώι μου μο ν τερ ν ισ μο ύ σ την Ελλά δα , σ χ εδι ασμέν ο α π ο το ν α ρ χ ιτέκ το ν α -κ α θ ηγ ητή, που εκ π ρ ο σ ωπ εί την ήπ ια εξέλιξη των μορφών, είν α ι έν α σ τίγ μα της επ ο χ ής ή δεί χνει το μέλλο ν π ο υ έρ χ ετα ι; Στην ερ γ α σ ία μο υ, θ α π ρ ο σ παθήσω να α π α ν τήσ ω σ τις π α ρ α π ά ν ω σ κ έψει ς, μέσα α π ό την μελέτη το υ κ τηρ ίο υ, κ α ι του αρχι τέκ το ν α π ο υ το δημιο ύρ γ ησ ε.

7

Δ Η Μ Η Τ ΡΗΣ ΠΙ Κ Ι ΩΝΗΣ

«Χωρίς τον Πικιώνη ο τόπος έγινε φτωχότερος» Ζησ. Λορεντζάτος στο άρθρο: “Ο Επιστημονικός κόσμος της χώρας ετίμησε την μνήμη του Δημήτρη Πικιώνη”

8

Η π ο ρ ε ία τ ο υ Δ . Πι κιώ νη στ ο κόσμο τ ης Τέχ νης 188 7 | Ο Δ ημήτ ρ ης Π ικ ιώ ν ης γ εν ν ήθ ηκ ε απ ό Χ ιώ τ ε ς γ ον ε ίς σ τ ο Π ε ιρ αιά .

190 4 | Π ρ ω τ οε τ ής σ τ ο Π ολυ τ εχ ν είο . Ταυ τ όχ ρ ον α Ζ ω γ ρ α φ ίζ ε ι γ υ μ ν ά κ α ι το π ία [ει κ . 1 , 2 ] . Σ υ ν δ έ ε τ α ι φ ιλικ ά με το υς Α να σ τ ά σ ιο Ο ρ λά ν δ ο, Ι ω σ ήφ Π εσ τα ρ ίν η, Τζόρ τ ζ ιο ν τ ε Κ ίρ ικ ο, Κ α ν τ ζ ίκ η , Δ η μ . Κ α μπ ού ρ ογ λου , Π ε ρ . Γ ια ν ν ο π ο υλο .

190 6 | Έ γ ιν ε ο π ρ ώ τ ος μα θητ ής το υ ζωγ ρ ά φο υ Κ . Π α ρ θέ ν η ε ν ώ π α ρ ά λλ ηλα σ π ο ύδα ζε στ ο Ε. Μ . Π

[εικ .1]

190 8 | Π ήρ ε τ ο δ ίπ λω μα τ ου ω ς π ο λιτικ ό ς μ η χ α ν ικ ός. Σ π ου δ ά ζ ε ι σ τ ο Μ ό ν α χ ο ελ ε ύ θε ρ ο σ χ έ δ ιο κ α ι τ ην γ λυ π τικ ή 191 2 | Γ ύ ρ ισ ε σ τ ην Ελλά δ α απ οσ τ ρ α τ ε ύ τ ηκ ε κ α ι ά ρ χ ισ ε να σ τρ έφετα ι π ρ ος τ ην α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ή. Α ρ χ ίζο ν τα ς με τις π ρ ώ τ ε ς με λέ τ ε ς π ά ν ω σ τ ην αρ χ ιτεκ το ν ικ ή τ η ς ν ε οε λλην ικ ής π α ρ ά δ οσ η ς.

[εικ .2]

192 1 | Δ ιορ ίσ τ ηκ ε ε π ιμε λητ ής το υ κ αθηγ ητ ή Α ν α σ τ α σ ίου Ο ρ λά ν δο υ σ το μ άθ ημα τ ης Μορ φ ολογ ία ς κα ι Ρυθ μολογ ία ς τ ης α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ής. Κτ ί ζ ε ι τ ο π ρ ώ τ ο τ ου σ π ίτ ι τ ην ο ικ ία Φ . Μω ρ α ΐτ ου σ τ ις Τ ζ ιτ ζ ιφ ιέ ς [ εικ .3 ] .

[εικ .3]

192 5 | Εκ π ον ε ί ξ υ λογ ρ α φ ίε ς κ α ι σ χ έδια γ ια τ ο Λα ογ ρ α φ ικ ό Α ρ χ ε ίο, κ τ ίζ ει το δεύτερ ο σπίτ ι τ ου , τ ην οικ ία Κ α ρ α μά νο υ σ το Ηρ ά κ λε ιο [ ε ικ . 4 ] . [εικ .4]

[1] Ζωγραφικές δημιουργίες του Δ. Πικιώνη, [2] Το έργο του “οι τρείς χάριτες” 1914, [3] Η Οικία Μωραίτου στις Τζιτζιφιές, [4] Η οικία Καραμάνου στο Ηράκλειο

9

1926|Σ ε σ υ ν ε ρ γ α σ ία με τ ον Εμμα ν ουήλ Κρι εζή εκ π ον ε ί τ α σ χ έ δ ια σ χ ολε ίου ο ι κ ο τ ρ ο φε ίου σ τ ην Α ίγ ιν α [ ε ικ 5 ] Τ ην επ ό μ ενη χ ρο ν ιά κ ά ν ου ν μα ζ ί τ α σ χ έ δ ια γ ια το ν Ν αό τ ω ν Α γ . Α ν α ρ γ ύ ρ ω ν σ τ ην Ν . Ι ω ν ία [ει κ . 6].

1929|Μ ελ ε τ ά ε π ί τ όπ ου γ ια τ ρ ε ίς μήν ες την λ αϊ κ ή αρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ή τ ης Χ ίου κ α ι συγγρ άφε ι, κ α τ α π α ρ α γ γ ε λία τ ου Αρ γ έν τη, μ ελ έτ η στ η ν γ α λλικ ή γ λώ σ σ α γ ια τ η ν αστ ι κ ή αρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ή τ ου ν ησ ιού .

1930|Μ ο ν ιμοπ οιήθηκ ε ω ς κ α θηγ ητής το υ Ε . Μ . Π. . Μ ε λε τ ά τ ην οικ ία Π α π α ϊω ά νν ο υ στ η ν ο δ ό Μ α ρ κ ορ ά [ ε ικ . 7 ] .

[εικ .5]

[εικ .6]

1932|Κτ ί ζε ι τ ο δ ημοτ ικ ό σ χ ολε ίο σ τα Πευκ άκ ι α τ ου Λυ κ α β ητ τ ού [ ε ικ . 8 ] .

1933|Α κ ολου θώ ν τ α ς π ρ ότ υ π α τ ου αρχ αί ο υ κ α ι τ ου ια π ω ν ικ ού θε ά τ ρ ο υ, κ τίζει τ ο θ ερι νό Θ έ α τ ρ ο Μ α ρ ίκ α ς Κ οτ οπ ούλη στ η ν ο δ ό Χ έ ϋ δ ε ν [ ε ικ . 9 ] . Τ α υ τ όχ ρ ον α κ ά ν ει τ α σκ η νι κ ά τ ης π ρ ώ τ ης π α ρ ά σ τ α σ η ς το υ θ εάτ ρ ο υ Κ οτ οπ ού λη.

1934|Κάνε ι τ α σ χ έ δ ια γ ια τ ον τ ά φ ο το υ πο ι η τ ή Λ . Π ορ φ ύ ρ α , κ α θώ ς κ α ι τ ης ο ι κ ο γένει α ς Π α υ λή. Τ α υ τ όχ ρ ον α δ ο υλεύει κ αι π ρ ο σχ έ δ ια γ ια τ ο Δ ε λφ ικ ό Κ έ ν τ ρ ο .

[5] Το σχολείου του οικοτροφείου, Αίγινα, [6] Ναός Αγ.Αναργύρων, Ν.Ιωνία, [7] Η οικία του Παπαϊωάννου, οδό Μαρκορά [8] Το Δημοτικό σχολείο, Πευκάκια, [9] Το θέατρο “Μαρίκα Κοτοπούλη”, Χέϋδεν

10

[εικ .7]

[εικ .8]

[εικ .9]

1935| Σημειών ετα ι μια σ τρ ο φή στι ς αι σθητικ ές το υ α ν τιλήψεις. Στο χ ά ζετα ι ό τι το ο ικ ο υμεν ικ ό π νεύμα π ρ έπ ει ν α σ υν δεθ εί με το π ν εύμ α της εθ ν ό τητα ς. Στην α ν τίληψη α υτή β α σ ίζο ν τα ι όλ α τα α ρ χ ιτεκ το ν ικ ά το υ έρ γ α . Την ίδια χρονι ά, σ χ εδιά ζει τρ ία σ π ίτια κ α ι το Π ειραματι κό σ χ ο λείο της Θεσ σ α λο ν ίκ ης [ εικ .10].

[ ε ικ. 1 0 ]

1936| Σχ εδιά ζει π ο λυκ α το ικ ία επί της οδού Χέϋδεν με κ ά το ψη το υ α ρ χ ιτέκ τονα Ν. Μητσ ά κ η [ εικ .1 1 ] .

1935- 37| Με το ν Χα τζηκ υρ ιά κ ο -Γ κί κα εκ δίδει το π ερ ιο δικ ό « Τρ ίτο Μά τι » [ει κ.12].

1937| Για λο γ α ρ ια σ μό το υ Συλλόγου « Ελλην ικ ή Λ α ϊκ ή Τέχ ν η» σ υμβ ά λλει σε διά φο ρ ες λα ο γ ρ α φικ ές μελέτες.

[ ε ικ. 1 1 ]

1943| Εκ λέγ ετα ι τα κ τικ ό ς κ α θ ηγ η τής στο Εθ ν ικ ό Μετσ ό β ιο Π ο λυτεχ ν είο .

1946| Ερ γ ά ζετα ι σ το Υ π ο υρ γ είο Αν ο ικ ο δό μησ ης, επ ικ εφα λής γ ια την εκ π ό ν ησ η σ χ εδίων π ρ ο τύπ ων λαϊ κώ ν π ο λυκ α το ικ ιών σ το ν Π ειρ α ιά κ αι στην Λ α μία .

[10] Το Πειραματικό Σχολείο, Θεσσαλονίκη, [11] Πολυκατοικία, Χευδεν [12] Εξώφυλλο απο το περιοδικό, το 3ο μάτι [ ε ικ. 1 2 ]

11

[ ε ικ. 1 3 ]

1950- 57| Τα έρ γ α α υτής της π ερ ιό δο υ θ ητεύο υν σ το ίδιο , ιδεώδες, που ζητεί το ο ικ ο υμεν ικ ό π ν εύμα ν α σ υν δεθεί με το π ν εύμα της π α ρ ά δο σ ης. Κά ν ει σ χ έδια γ ια το δα σ ικ ό χ ωρ ιό σ το Π ετρ ούλ ι , γ ια το ν π ρ ό τυπ ο ελλην ικ ό ο ικ ισ μό Αιξών η [ εικ .1 3 ] , το Ξεν ία το ν Δελφών [ εικ .1 4 ] , την έπ α υλη Π ο τα μιά ν ο υ σ την Φιλο θ έη [ εικ .1 5 ] , δια μο ρ φών ει το ν Αρ χαι ολο γ ικ ό χ ώρ ο γ ύρ ω α π ό την Ακ ρ ό π ο λη [ εικ .1 6 ] κ α ι το ν Λ ό φο το υ Φι λ οπ ά π π ο υ [ εικ .1 7 ] , το το υρ ισ τικ ό π ερ ίπ τερο Αγ . Δημητρ ίο υ Λ ο υμπ α ρ διά ρ η [ εικ .1 8 ].

1958| Μετά 3 5 έτη θ ητεία ς σ το Ε.Μ.Π . ως κ α θ ηγ ητής, σ τα μα τά ει την α κ α δημα ϊκ ή του π ο ρ εία .

[ ε ικ. 1 4 ]

[ ε ικ. 1 5 ]

1960| Εκ λέγ ετα ι π ρ ό εδρ ο ς της Κο σ μητε ί ας Το π ίο υ 1961| Σχ εδιά ζει το ν π α ιδικ ό κ ήπ ο της Φιλο θ έης, το Δημα ρ χ είο το υ Βό λο υ, το α ν ώτα το Εκ κ λησ ια σ τικ ό Φρ ο ν τισ τήρι ο Τήν ο υ, το Να ΰδρ ιο το υ Αγ .Π α ύλο υ, την ο ικ ία Γ.Στα μα το π ο ύλο υ.

1966| Εκ λέγ ετα ι τα κ τικ ό μέλο ς της Ακ α δημία ς Αθ ην ών σ την έδρ α της Αρ χ ιτεκ το ν ικ ής.

1968| Σε ηλικ ία 8 1 ετών , ο Δημήτρ ης Π ικ ιών ης π εθ α ίν ει σ τις 2 8 Αυγ ο ύσ το υ.

[ ε ικ. 1 6 ]

12

[13] O ελληνικός οικισμός, Αιξώνη [14] Το Ξενία των Δελφών [15] Η εύπαλη Ποταμιάνου, Φιλοθέη [16] Ο αρχαιολογικός χώρος γύρω απο την Αρκόπολη

[εικ .17]

Μ ι α ζ ω ή ε ν ός κ α λλιτ έ χ ν η, ε ν ό ς ζ ω γ ρ ά φ ου ε ν ός π οιητ ή, ε ν ός α ρ χ ιτέκ το ν α , ενός δ ά σ κ α λου . Μ ια π ορ ε ία σ την τέχ ν η π ο υ η κ ά θε τ ου κ α τ ε ύ θυ ν σ η, επ ηρ έα ζε τις άλ λ ε ς. Ό τ α ν σ χ ε δ ία ζ ε μια α ρ χ ιτεκ το ν ικ ή μ ελ έ τ η, ζ ω γ ρ ά φ ιζ ε , ότ α ν με λ ετο ύσ ε ά φην ε απ έ ξ ω τ ην χ ρ ησ ιμότ ητ α κ α ι την λ ει τ ου ρ γ ικ ότ ητ α κ α ι α σ χ ολε ίτο με την τ έχ ν η. Δ ημιου ρ γ ού σ ε , α τ μοσ φα ιρ ικ ή σύν θε σ η. Μ ιλού σ ε με όρ ου ς δα ν εισ μέν ο υς απ ό α ρ χ α ία κ ε ίμε ν α κ α ι π οιη τικ ά . Για το ν Λ ο ρ ε ν τ ζ ά τ ο, ο Π ικ ιώ ν ης δ ε ν είν α ι «αν ε δ α φ ικ ός ή ον ε ιρ οπ α ρ μέ ν ο ς» , α λλά τ ο υ λά χ ισ τ ον μιλά τ η « γ λώ σ σ α της αρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ής» γ ν ω ρ ίζ ον τ α ς σ ε β ά θ ο ς ό λ α τ α ρ ε ύ μα τ α τ ης ε π οχ ής, εν τό ς κ α ι εκ τ ός Ελλά δ ος. Τ ον θε ω ρ ε ί ιδιο φυή.

[εικ .18]

[17] O λόφος του Φιλοπάππου [18] Το τουριστικό περίπτερο του Αγ. Δημητρίου Λουμπαρδιάρη [19] Ο Δημ. Πικιώνης μαζί με εργατές, στο Φιλοπάππου

[εικ .19]

13

Η Φ ΙΛ Ο ΣΟ ΦΙ Α Τ Ο Υ Δ . Π Ι ΚΙ ΩΝΗ

«Ο Σολωμός είχε γράψει ότι πρέπει πρώτα με δύναμη να συλλάβει ο νους και έπειτα η καρδία να αισθανθεί ότι ο νους συνέλαβε» ,Δημήτρ ης Π ικ ι ώ νης

14

Η κ λ ίση στ ις τέ χ ν ε ς Σ την π α ρ α κ ά τ ω ε ν ότ ητ α θα π ρ ο σ π α θ ήσ ω να π α ρ ου σ ιά σ ω τ ον ίδ ιο, τ ο ν Δημήτρ η Πι κιώ ν η, μέ σ α α π ό κ ε ίμε ν α , φρ ά σ εις κ α ι ό ρου ς π ου χ ρ ησ ιμοπ οιε ί κ α τά την διά ρ κ εια τ η ς α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ής τ ου π ορ ε ία ς, α λλά κ α ι απ ό σ κ έ ψ ε ις ά λλω ν σ υ ν α δ έ λφων αρ χ ιτ ε κ τ όν ω ν , μα θητ ώ ν τ ου κ α ι μη. Σ ε π ρ ώ τ η φ ά σ η θα γ ίν ε ι μια σ ύν το μη ανα φ ορ ά σ τ ο έ ρ γ ο τ ου Π ικ ιών η ως ζ ω γ ρ ά φ ου κ α ι ύ σ τ ε ρ α σ τ ην σ τρ ο φή κ α ι τ η ν ε ν α σ χ όλησ η τ ου ω ς α ρ χιτέκ το ν α . Σ ε δε ύ τ ε ρ η φ ά σ η, π ρ οκ ε ιμέ ν ο υ ν α μελετηθ εί τ ο έ ρ γ ο τ η χ ρ ον ικ ή σ τ ιγ μή π ο υ δ η μ ιου ρ γ ήθηκ ε , θα γ ίν ε ι μια π α ρ ά θ εσ η γνω σ τ ώ ν κ ε ιμέ ν ω ν τ ου ιδ ίου , ( τ ρ ία τ ον α ρ ιθμό) π ου π ε ρ ικ υκ λών ο υν χ ρ ον ολογ ικ ά ( 1 9 3 1 - 1 9 3 5 ) τ ην μελέτη το υ γι α τ ο 1 4 ο Δ ημοτ ικ ό σ χ ολε ίο σ τα Π ευκ ά κ ια . Π α λα ιοί μα θητ έ ς τ ου , σ ήμερ α κ ατα ξ ιω μέ ν οι α ρ χ ιτ έ κ τ ον ε ς κα ι κ ο ν τιν ο ί το υ φί λ οι, π α ρ ου σ ιά ζ ου ν τ ο Δ . Π ικ ιών η ως έν α ν σεβ α σ τ ό κ α θηγ ητ ή π ου ξ ε π ε ρ ν ά τα Ε υρ ω π α ϊκ ά όρ ια ( τ ηλε οπ τ ικ ή εκ π ο μπ ή Παρ α σ κ ήν ιο με θέ μα : Δ ημήτρ ης Π ικ ιών ης). Ο Ζ ίσ ημος Λορ ε ν τ ζ ά τ ος τ ον σ υσ χ ετίζει με τ ο ν Σ ολω μό, π ισ τ ε ύ ον τ α ς ότι κ α ι ο ι δύο , «αν τ λού σ α ν α π ό τ ις λέ ξ ε ις κα ι τα σ χ ήμα τα τ ο υ λα ού » . Ο Δ . Π ικ ιώ ν ης ε ίχ ε α γ ά π η γ ια την τέχ ν η. Ε ί χ ε « κ ληρ ον ομήσ ε ι» α υ τ ό τ ο τα λέν το α π ό τ ο ν π α τ έ ρ α τ ου , ο οπ οίος ε π ηρ εα σ μέν ο ς από τ ις π ρ οτ ρ οπ έ ς τ ου ζ ω γ ρά φο υ Κω ν . Π α ρ θέ ν η, τ ον β οήθησ ε σ τις σ π ο υδές τ ο υ . Με τ α κ όμισ ε σ τ ο Μ όν α χ ο κ α ι ύσ τερ α στ ο Π α ρ ίσ ι όπ ου σ π ού δ α σ ε σ χ έδιο κ α ι

ζωγ ρ α φικ ή κ α ι εκ εί έκ α ν ε τα π ρ ώτα του β ήμα τα ως ζωγ ρ ά φο ς, επ ηρ εα σμένος α π ό το ν P a u l Cez a nne. Η έμπ ν ε υση στην ζωγ ρ α φικ ή το υ Δ. Π ικ ιών η π ρ ο έ ρχεται από το υς α γ α π ημέν ο υς το υ π ερ ιπ ά τους στην Αττικ ή γ η, την μελέτη το υ γ ια το παρελ θόν κ α ι την π ρ ο σ π ά θ εια α π ό δο σ ής του, στο σ ήμερ α . Π ά ν το τε με μια π ο ιητικ ή δι άθεση, α φο ύ σ υχ ν ά ο ι π ρ ά ξεις το υ α κ ολ ουθούν τα ν α π ό φρ ά σ εις δα ν εισ μέν ες από τον Σο λωμό , το ν Σικ ελια ν ό κ α ι το ν Παλ αμά.

«Αλλά ποθώ να αναθυμηθώ τα λιγοστά και σύντομα εκείνα διαστήματα που χαιρόμουν την μόνωση και ζωγράφιζα» γράφει ο ίδιος στο κείμενο του» Αυτο β ιο γ ρ α φικά σημει -

ώμα τα » κ α ι λίγ ο π ιο κ ά τω σ υμπλ ηρώ νει π ως δεν σ υγ κ ρ ίν ετα ι με κ α μία άλ λ η τέχνη

«Αλλά νομίζω ότι θα βρισκόμουν πλησιέστερα στο κέντρο του εαυτού μου αν αντί όλων αυτών ζωγράφιζα» . Η α π ά ν τησ η στην ερώ τησ η «ποιος είμαι» γ ια το ν Δ. Π ικι ώνη εί ναι η ερ ώτησ η «ποιος γεννήθηκα» κ αι αυτό μας α π ο δεικ ν ύει, ό π ως α ν α φέρ ει κ αι ο Δ. Φ ιλιπ π ίδης, π ως α ισ θ ά ν θ ηκ ε την ζωγ ρ α φικ ή ως β α ρ ιά π ρ ο σ ωπ ική μοι ρα. Στο Π α ρ ίσ ι σ υν α ν α σ τρ ά φηκ ε με γ ν ωσ τά π ρ ό σ ωπ α κ υρ ίως το υ χώρου της ζωγ ρ α φικ ής κ α ι εξο ικ ειώθ ηκε με τη θ εωρ εία το υ Σεζά ν . «Η ζωγραφική, η αληθι-

νή Ζωγραφική, είπα μέσα μου είναι αυτή. Το σωστό σχέδιο επίσης» . Ο Σεζά ν το υ π ρ ο τείν ει μια α π ο μάκρυνση α π ό την α κ α δημα ϊκ ή δυτικ ή ζωγραφι κή. Όμως, ό π ως φα ίν ετα ι α υτή η θ ε ω ρί α δεν είν α ι α ρ κ ετή ώσ τε ν α κ α τα κ τήσ ε ι το νόημα

15

τ η ς τ έχ νη ς. Μ ε τ ον ίδ ιο ν α γ ν ω ρ ίζ ε ι το ν δ ύσκ ο λ ο δρ όμο π ου έ χ ε ι δ ια λέ ξ ε ι κ α ι π ο υ δ εν άργη σ ε π ολύ ν α τ ον α φ ήσ ε ι π ί σ ω το υ.

«Ο δρόμος που ακλουθούσα το ‘νιώθα, ήταν μακρύς, μακρύτερος απ’ τις συνθήκες μου τις οικονομικές […] Στενεμένος από την αδήρητη τούτη ανάγκη, επήρα την σκληρήν απόφαση ν’ αφιερώσω το υπόλοιπο του χρόνου στη μελέτη της Αρχιτεκτονικής».

Μ ε αυτ ά τ α α ισ θήμα τ α γ ύ ρ ισ ε σ τ η Ε λ λ άδ α κ α ι γ ια τ ο υ π όλοιπ ο τ ης ζ ωής το υ ασχ ο λ ή θ ηκ ε με τ ην με λέ τ η τ ης αρχ ι τ εκ τ ο ν ικ ής. Π α ρ ά τ ο γ ε γ ον ός α υτό , δεν έφυγε π ο τέ α π ό μέ σ α τ ου τ ο π ν ε ύ μα το υ ζω γρ άφο υ . Π α ρ α τ ηρ ώ ν τ α ς τ α σ χ έ δια το υ, δ εν θ α δ ει κ α ν ε ίς, β α ρ ιέ ς α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ές μ ελ έτ ες . Έ κ α ν ε α τ μοσ φ α ιρ ικ ό σ χ έ δ ιο , ό π ω ς κ αι σ τ η ζ ω γ ρ α φ ικ ή. Ο μ αθ η τ ής τ ου Π α ν . Ψ ω μόπ ου λο ς αναφέρ ει π ω ς « Σ χ ε δ ία ζ ε μια ε ίσ οδ ο εν ό ς σπ ι τ ι ο ύ κ α ι τ ην έ κ α ν ε με ξ ύ λα κ α ι παρ αδ ο σια κ ά δ ε σ ίμα τ α , τ α σ χ ε δ ία ζε σ ε ζαρ ω μ ένα δ ια φ α ν ή χ α ρ τ ιά κ α ι έ π ε φτε το τ σι γάρο του κ α ι με τ ην σ τ ά χ τ η π ου έπ εφτε στ ο χ αρτ ί έ φ τ ια χ ν ε μια σ κ ιά , έ ν α δ έν τρ ο » Η ζω γρ α φ ικ ή κ α ι η α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ή έχ ο υν τ έσσερι ς κ οιν έ ς σ υ ν θε τ ικ έ ς α ρ χ έ ς, τις ο π ο ί ες αρ χ έ ς α ν α φ έ ρ ε ι κ α ι χ ρ ησ ιμο π ο ιεί συχ νά ο Δ. Π ικ ιώ ν ης. Σ α ν π ρ ώ τ η α ρ χ ή έχ ο υν τ ο ν ρ υ θμ ό , κ α τ ά τ ον Π α ν . Μιχ ελή ρυθ μ ί ζω σ ημα ίν ε ι « β ά ζ ω τ ά ξ η» με σκ ο π ό τ η ν ο ργάν ω σ η μια ς ε ν ότ ητ α ς. Μ ε άλ λ α λόγ ια α ν α κ α λύ π τ ω τ ην τ ά ξη π ο υ [21] Εργο του Δ. Πικιώνη απο την συλλογή “Φύση” 1905-1930

16

ήδη β ρ ίσ κ ετα ι μέσ α σ την α τα ξία. Σα ν δεύτερ η κ ο ιν ή α ρ χ ή έχ ο υν την αρμον ία, σ ε α ν τίθ εσ η με το ν ρ υθ μό π ο υ ταξ ι νομεί , το ν ίζει κ α ι δια φο ρ ο π ο ιεί σ το ιχ εία του έρ γ ο υ, η α ρ μο ν ία τα δέν ει κ α ι τα συντονί ζ ει σ ε μια α ν εξά ρ τητη εν ό τητα . Η αρμονί α ο υσ ια σ τικ ά β α σ ίζετα ι σ τις σ χ έσει ς μεταξ ύ το υ ό λο υ κ α ι το ν μέρ ων το υς. Η τρ ίτη α ρ χ ή είν α ι το μ έτρο , π ο υ σύμφωνα με το ν Π α ν . Μιχ ελή, δια κ ρ ίν ετα ι σε εξωτερ ικ ό , εσ ωτερ ικ ό κ α ι α π ό λυ το. Το εξωτερ ικ ό μέτρ ο β α σ ίζετα ι σ τη σχέση το υ έρ γ ο υ με το α ν θ ρ ώπ ιν ο σ ώ μα, η κ λίμα κ α δηλα δή το υ έρ γ ο υ. Το εσωτερι κό μέτρ ο έχ ει ως π ρ ο ϋπ ό θ εσ η μια μονάδα με την ο π ο ία σ υγ κ ρ ίν ο ν τα ι ό λες ο ι σχέσει ς και ο ρ ίζετα ι ο κ α ν ό ν α ς το υ έρ γ ο υ. Κ αι τέλ ος το α π ό λυτο μέτρ ο ό π ο υ ο ρ ίζει το αναγκαί ο μέγ εθ ο ς κ ά θ ε μο ρ φής. Τα π α ρ απάνω σ το ιχ εία ό μως δεν α ρ κ ο ύν ώσ τε να κ α θ ο ρ ίσ ο υν την μο ρ φή το υ ό λου και τω ν μερ ών εν ό ς έρ γ ο υ. Κα ι εδώ έρ χ ετα ι η τέτα ρ τη α ρ χ ή η μορφή, η ο π ο ία χ ρ ησ ιμο π ο ιείτα ι δια φο ρετι κά στην ζωγ ρ α φικ ή κ α ι σ την α ρ χ ιτεκ το νι κή. Τα β α σ ικ ό τερ α σ το ιχ εία της, στην ζωγ ρ α φικ ή είν α ι το π λήρ ες, το κενό και το φώς π ο υ π α ρ α μέν ει, εν ώ σ την αρχι τεκτον ικ ή είν α ι η μά ζα , ο χ ώρ ο ς κ α ι το φώ ς της ημέρ α ς. Τα σ το ιχ εία α υτά είν α ι ο μηχ α ν ισμός της τέχ ν ης α λλά κ α ι ο εχ θ ρ ό ς της και γι α αυτό το λό γ ο ο Δ. Π ικ ιών ης α γ ων ιά να τα πετύχει ό λα α υτά μα ζί ώσ τε ν α π α ρ α χ θεί το τέλ ει ο.

[20] Εργο του Δ. Πικιώνη απο την συλλογή “Της Φαντασίας” 1930-1950

17

Ο ψυ χ ικ ό ς κ αι φ υ σικ ό ς τ όπ ος Ο Δ . Πι κ ιώ ν ης όμω ς έ χ ε ι κ α ι μια α κ ό μα αρχ ή , τ η ν ε ν α ρ μόν ισ η τ ου έ ρ γ ου στο τό π ο τ ο υ. Κύρ ι ο μέ λημα τ ου όπ ω ς α ν α φέρ ει κ α ι ο ί δ ι ο ς , «Να φαίνεται σαν να ήταν πάντοτε εκεί». Ό μω ς ο όρ ος τ όπ ος, μ πο ρεί να ε ίν α ι δ ύ σ κ ολο ν α ε ρ μην ευτεί, έχ ει ση μ ασ ία ο τ ρ όπ ος π ου τ ον π ρ ο σεγγί ζ ε ις. Είν α ι έ ν α ς χ ώ ρ ος ο ι κ ει ο π ο ι ημέ ν ος, κ ω δ ικ οπ οιημέ ν ος, π ο υ δ εν έχ ει δ ε χ θε ί χ ρ ήσ ε ις, γ ε γ ον ότ α , π ο υ δεν εί ναι ελ εύθ ε ρ ος κ α ι σ ε κ α μία π ε ρ ίπ τωσ η δ εν εί ναι κ ε ν ός. Είν α ι α π οτ έ λε σ μα σ χ έσ εων ανάμ εσα σ ε οικ ον ομικ έ ς δ ρ α σ τ ηρ ιότητες, κ ο ι νω νι κ ές δ ομέ ς, π ολιτ ισ τ ικ έ ς α ξ ίε ς κ αθ ώ ς κ α ι τ ο φ υ σ ικ ό τ ου ς υ π όβ α θρ ό π ο υ μ ετ αβάλ λ ε τ α ι σ τ ο χ ρ όν ο. Ε ί ναι ο κ α θρ έ φ τ ης τ ης ζ ω ής κ α ι τ ου π ο λ ι τ ι σμ ού . Α π οτ ε λε ί τ α υ τ όχ ρ ον α πεδίο κ αθ η μ ερι ν ότ ητ α ς α λλά κ α ι π λα ίσ ιο συμ βο λ ι κ ό. Γ ια τ ον Π ικ ιώ ν η τ οπ ίο κ α ι ι στ ο ρί α έχ ου ν ά με σ η σ χ έ σ η, ε ίν α ι έ ν ν ο ιες π ο υ αλ λ η λε π ιδ ρ ού ν κ α ι π ου η μία κ αθ ο ρ ί ζει κ α ι ε ρ μην ε ύ ε ι τ ην ά λλη. Δ υο έννο ιε ς π ου ο Δ . Π ικ ιώ ν ης τ ις σ έβ ετα ι απ ο λ ύτ ω ς κ α ι τ ις ε μπ ισ τ ε ύ ε τ α ι με τ α μ άτ ι α κ λ ει σ τ ά . Φ υ σ ικ ά κ α ι ε ν κ α τ α κ λείδι ό τ αν ο ί δ ι ος α ν α φ έ ρ ε τ α ι σ τ ο τ όπ ο, δεν μ ι λ ά μ ό νο γ ια τ ον φ υ σ ικ ό τ όπ ο α λλά κ α ι γι α τ ο ν ψ υ χ ικ ό. «Έτσι διττή απ’ αυτή τη

και συμπληρώνει πώς η πρώτη ενέργεια «προϋποθέτει την εναρμόνηση της δυναμικότητας των χώρων, των όγκων, των σχημάτων, της ματιέρας του έργου προς τη δυναμικότητα του φωτός, την ρυθμική του τοπείου, την κράση του κλίματος.»

1 Γύρω από έν α σ υ ν έδ ρι ο, Υ πό Δ .Π ι κ ι ών η ,

[21] O ι Α σ τ ο ι τ ο υ Κ α λ α ί, A u g u s t e R o din , μ ε λ ετημέν ο γ ια ν α τ ο π ο θ ε τ η θ ε ί σ τ ο Δ η μ α ρ χ ε ίο τ η ς π όλης

Δίν ει λο ιπ ό ν σ α ν π α ρ ά δειγ μα το ν Au gu st e Ro din π ο υ επ ιχ είρ ησ ε σ τα τελευτα ία το υ έρ γ α ν α κ ά ν ει α υτό α κ ρ ι βώ ς π ο υ π ρ ο α ν έφερ ε ν α το π ο θ ετήσ ει δηλαδή, το γ λυπ τικ ό έρ γ ο μέσ α σ το χ ώρ ο , δημιο υρ γ ών τα ς α ρ μο ν ία μετα ξύ το υ τόνου το υ έρ γ ο υ κ α ι της α τμό σ φα ιρ α ς. [ εικ .21]. Για την δεύτερ η εν έρ γ εια α ν α φέρ ει ό τι

«προϋποθέτει οξεία ψυχολογική παρατήρηση, καρδιά ευαίσθητη που να μπορή να καταγράψη μέσα της, και να τους δώσει ύστερα έκφραση, τις μετέωρες να πούμε, αφανέρωτες κι εξελίξιμες δυνατότητες της ζωής γύρω μας. Προυποθέτει μια στενή επαφή και επικοινωνία με τη ζωή του λαού».

μεριά βρίσκω την ενέργεια που έχει να κάνη κάθε καλλιτέχνης: 1. Ν’ αναγάγη το έργο του είς την ρυθμική του τοπείου 2. Να το υποτάξη είς τις ιερές απαιτήσεις της ζωής γύρω του.» 1

18

Ο Δ η μ ή τρ η ς Πικ ιών ης ω ς Δάσκαλος, Αρ χιτ έκτ ον ας Εν δ ια φ έ ρ ον ε ίν α ι ν α α φ ιε ρ ώσ ω κ α ι μια ενότ ητ α σ τ ον Δ ημήτ ρ η Π ικ ιών η α υτή την φο ρ ά ω ς α ρ χ ιτ έ κ τ ον α κ α ι ω ς δά σ κ α λο , στ ο Εθν ικ ό Με τ σ όβ ιο Π ολυ τ ε χ ν είο . Και σ α ν π ρ ώ τ η α ν α φ ορ ά θα π α ρ α θ έσ ω ένα γ ε γ ον ός π ου ε ξ ισ τ ορ ε ί ο κ α θ ηγ ητής Δ . Α ν τ ω ν α κ ά κ ης κ α ι μπ ορ ε ί κ α ν είς ν α έρ θε ι λίγ ο π ιο κ ον τ ά με α υ τ ή τη π ρ οσ ω π ικ ότ ητ α τ ου Δ . Π ικ ιών η. Χ ει μ ώ ν α ς, α π όγ ε υ μα , α ρ γ ά : Ε ί μα ι μόν ος σ τ ο α ίθρ ιο τ ης Αρ χ ιτεκ το ν ικ ής Σ χ ο λής. Δ ιά λε ιμμα . Η π α ν ύ ψηλη π ό ρ τα τ ο υ ν ε οκ λα σ ικ ού κ τ ηρ ίου α ν ο ίγ ει. Ξετρ υπ ώ ν ε ι έ ν α γ κ ρ ίζ ο π α ν ω φ όρ ι κ α ι μια γ κ ρ ίζα ρ επ ού μπ λικ α . Είν α ι ο Π ικ ιώ ν ης, σ κ υφτό ς μ ΄ έν α α π οτ σ ίγ α ρ ο σ τ α χ ε ίλια. Σηκ ών ει το γι α κ ά τ ου γ κ ρ ίζ ου π α λτ ό, κ ο ιτά ζει κ ά τω αφ ηρ ημέ ν α . Π ρ οχ ω ρ ά ε ι. Είν α ι μο ν α χ ό ς. Ο ήλιος π ε ρ ν ά α π ό τ ις δ ιά φ α ν ες κ α γ κ ελό π ο ρ τ ε ς κ α ι φ τ ά ν ε ι σ τ ο μα ρ μ ά ρ ιν ο σ τηθ α ίο π ο υ ε ίχ α με π ρ ιν λίγ ε ς μέ ρ ε ς μετρ ήσ ει κ α ι ξ αν α με τ ρ ήσ ε ι, α π οτ υ π ώ ν ον τά ς το . Στα μα τ ά, ξ ά φ ν ου , σ α ν κ ά τ ι ν α τ ον π α ρ α ξέν εψε. Γ υρ ίζ ε ι π ίσ ω σ τ ην π όρ τ α κ α ι κ ο ιτά ζει το φω τ ισ μέ ν ο σ τ ηθα ίο. Ύσ τ ε ρ α το π λησ ιά ζει κ αι α κ ου μπ ά τ ο χ έ ρ ι σ τ ο κ υ μ ά τιο . Το ψα ύει σαν τ ον τ υ φ λό π ου π ρ οσ π αθ εί ν ’ α ν α γ ν ωρ ί σ ε ι α γ α π ημέ ν ο γ ν ώ ρ ιμο π ρ ό σ ωπ ο . Είν α ι απ ορ ρ οφ ημέ ν ος κ α ι α π όμα κρ ο ς. Β εβ α ιώ ν ε τ α ι. Ξ α ν α σ ηκ ώ ν ε ι τ ο γ κ ρ ίζο γ ια κ ά τ ο υ κ ι α π ομα κ ρ ύ ν ε τ α ι π ρ οσ π α θ ών τα ς ν ’ ανά ψ ε ι τ ο σ β ησ μέ ν ο τ σ ιγ ά ρ ο κ α τά ν τικ ρ υ στ ο ν ήλιο π ου δ ύ ε ι.

[εικ .22]

[εικ .23]

Φα ίν ετα ι λο ιπ ό ν ό τι ο Π ικ ιών ης εί χε την επ ιθ υμία της δημιο υρ γ ία ς της κάθε μι κρής λεπ το μέρ εια ς. Άλλωσ τε δεν ήτα ν τυχαί α η σ τά σ η το υ σ την κ ο υπ α σ τή το υ Π ο λυτεχ ν είο υ ο ύτε η π α ρ α μικ ρ ή σχεδι ασ μέν η λεπ το μέρ εια σ την π ο λυκ ατοι κί α της Χέϋδεν . [ εικ . 2 2 ,2 3 ] Η α γ ά π η το υ α υτή π ρ ο ς το σ χεδι ασμό το υ σ υν ό λο υ, ώσ τε ν α θ εωρ είται , από τον ίδιο , το έρ γ ο ο λο κ ληρ ωμέν ο , τον παθι άζ ει . Είν α ι δύσ κ ο λο έως α π ίθ α ν ο γ ια κάθε έργο ν α μελετά ς το κ ά θ ε τι.

[22, 23] Πολυκατοικία στην οδό Χευδεν, εσωτερικ ή όψη, λ ε π τ ο μ έ ρ ε ια κο υ φ ω μ ά τ ω ν

19

Η κ ύρι α α σ χ ολία τ ου Δ . Π ικ ιώ ν η ήτα ν ν α μ ελ ετ άει τ ο π α ρ ε λθόν κ α ι τ ις π α ρ α δό σ εις τ ο υ κ άθ ε τόπ ου . Γ ια ν α σ χ ε δ ιά σ ε ι έ ν α σχ ο λ εί ο σ τ ην Θ ε σ σ α λον ίκ η, μα ς α να φέρ ει ο Β . Κο λ ώ ν α ς 2 , π ρ ώ τ α με λέ τ ησ ε κ α ι κ ατ έγρ αψ ε κ ά θε έ ν α μικ ρ ό σ π ιτ ά κ ι σ την Α νατ ο λ ι κ ή Μ α κ ε δ ον ία κ α ι ύ σ τ ε ρ α εμ πνεύστ η κ ε κ α ι σ χ ε δ ία σ ε τ ο Π ε ιρ α μα τικ ό σχ ο λ εί ο Θε σ σ α λον ίκ ης. [ ε ικ . 2 4 , 2 5 ] Δεν ήτα ν απ ό τ ο υς α ν θρ ώ π ου ς, π ου α ν τ έ γ ρα φε την π αρ άδ ο ση, α λλά π ρ οσ π α θού σ ε ν α αντ λ ή σει όσ α π ιο π ολλά σ τ οιχ ε ία μ πο ρο ύσε α π ό α υ τ ή κ α ι ν α τ α ε φ α ρ μό σ ει στ ι ς συνθήκ ε ς τ ου σ ήμε ρ α , π α ρ ά γ ων τα ς κ άτ ι κ αι νού ρ ιο. Ο π ό τ ε δ εν μπ ορ ού με ν α τ ου δ ώ σ ου με το τ ί τ λ ο τ ο υ π α ρ α δ οσ ια κ ού ά λλα ίσ ω ς το τ ί τ λ ο τ ο υ δ ημιου ρ γ ού . Ή τ α ν έ ν α α ρ χ ιτέκ το νας , ό π ο υ δ ε ν σ χ ε δ ία ζ ε τ ις α ρ χ ιτ ε κ το ν ικ ές τ ο υ μ ελ έτ ε ς κ α ι τ ις π α ρ έ δ ιδ ε π ρ ος κ ατ ασκ ευή , ά λλα α ν τ ιθέ τ ω ς έ κ α ν ε τις π ρ ο μ ελ έτ ε ς σ τ ο γ ρ α φ ε ίο τ ου κ α ι τ ο σ χ έδιο ο λ ο κ λ η ρω ν ότ α ν σ τ ο τ όπ ο ε φ α ρ μογής. Το σχ έδ ι ο ά λλα ζ ε κ α ι ξ α ν ά ά λλα ζ ε κ α ι με αυτ ό τ ο ν τ ρ όπ ο κ α τ ά φ ε ρ ν ε τ ο έ ρ γ ο ν α εφαρμ ό ζ ει κ α ι ν α τ α ιρ ιά ζ ε ι ά ψ ογ α στο τ ό πο τ ο υ. Ή τ α ν έ ν α ς ά ν θρ ω π ος, σύμ φω να με τ ον Δ . Φ ιλιπ π ίδ η, π ου «δ ι εύρυνε τ ον ορ ίζ ον τ α , α φ ήν ε ι α π έ ξω το κ ο μ μ άτ ι τ ης λε ιτ ου ρ γ ία ς κ α ι τ ης χ ρησ ιμό τητ ας κ αι α σ χ ολε ίτ α ι με τ ην τ έ χ ν η» .

2 καθ η γη τ ής α ρχι τεκ τον ι κ ή ς σ το Π α ν ε π ισ τ ή μ ιο Θεσσαλί ας,

20

[εικ .24]

[ ε ικ. 2 5 ]

[24] Παραδοσιακός οικισμός της Ανατολικής Μακεδονίας αρχές 20ου αιώνα [25] Το Πειραματιικό σχολείο Θεσσαλονίκης, σχεδιασμένο απο τον Δ. Πικιώνη

Σ τ ο Εθν ικ ό Μ ε τ σ όβ ιο Π ολυ τεχ ν είο , π ρ οσ π α θού σ ε ν α π ε ρ ά σ ε ι όλη το υ α υτή τ η ν ε μπ ε ιρ ία σ τ ου ς μα θητ έ ς το υ, το υς δ ί δα σ κ ε π α ρ α δ οσ ια κ ή α ρ χ ιτ ε κ το ν ικ ή, σ ε μ ι α ε π οχ ή π ου τ ο υ π όλοιπ ο Π ο λυτεχ ν είο δ ί δα σ κ ε τ ο « m od e r n s t yle » . Ο Δ . Α ν τ ω ν α κ ά κ ης μα ς δ ιηγ είτα ι α κ ό μα μ ι α ε μπ ε ιρ ία τ ου ω ς μα θητ ής το υ Δ . Π ικ ιώ ν η, τ ην ε π οχ ή όπ ου μελετο ύσ ε τ ο π ε ρ ίπ α τ ο τ ης Α κ ρ όπ ολης, α π ό τα π ιο γνω σ τ ά τ ου έ ρ γ α . «Έ π α ιρ ν ε μα ζ ί τ ου , τ ου ς φ οιτητές σ την Α κ ρ όπ ολη κ α ι τ ου ς ά φ ην ε ν α σ υμμετέχ ο υ ν . Π α ρ ά λληλα ε ίχ ε α π ίσ τ ευτη εμπ ισ το σύν η σ τ ου ς τ ε χ ν ίτ ε ς, τ ου ς έ διν ε την ευκ α ιρ ία ν α τ ο κ ά ν ου ν όπ ω ς α υτο ί π ι σ τ ε ύ ου ν . » Είχ ε π ε ι : «Πώς χτίζει το σπίτι του ο χω-

ρικός, που δεν διάβασε κανένα βιβλίο αρχιτεκτονικής και δεν έχει γνώση από κανένα ρυθμό και χαρακτήρα αλλά τα πραγματώνει ασυνείδητα ακλουθώντας τη φύση;».

Έ τ σ ι ο π ε ρ ίπ α τ ος σ τ ην Α κ ρ ό π ο λη είν α ι ένα έ ρ γ ο τ ο οπ οίο δ ημιου ρ γ ήθ ηκ ε αυθόρ μητ α , α π ό α π λού ς τ ε χ ν ίτες με κ ύρ ια έ μπ ν ε υ σ η τ ην ε ικ όν α το υ π ερ ιβ ά λλο ντ ος. Κ ά θε π έ τ ρ α τ οπ οθε τ ήθ ηκ ε έτσ ι ώσ τε να τ α ιρ ιά ζ ε ι με τ α π ά ν τ α γ ύ ρ ω της.

«Σαν να ήταν πάντοτε εκεί»

Τ έ λος σ ημα ν τ ικ ό ε ίν α ι, ν α α ν α φερ θ εί ό τ ι σ ύ μφ ω ν α με τ ον Ζ . Λορ ε ν τζά το ο Πι κιώ ν ης ε ίχ ε τ έ σ σ ε ρ ις β α σ ικ ές α ρ χ ές. Τέσ σ ε ρ ις α ρ χ έ ς ίσ ω ς σ ημα ν τικ ές γ ια ν α κ ατ α ν οήσ ε ι κ α ν ε ίς τ ι σ κ έ ψ ε ις κ α ι τις π ρ ά ξ ε ις τ ου Δ ημήτ ρ η Π ικ ιώ νη.

Ως π ρ ώτη α ρ χ ή α ν α φέρ ει την σχέση του Δ. Π ικ ιών η με το ν Σο λωμό , “ ο σπόρος του ελλην ικ ο ύ κ ό σ μο υ ζει μέσ α σ την ελ λ ηνι κή χ ρ ισ τια ν ο σ ύν η το υ Σο λωμο ύ”. Με το ν ίδιο ν α α ν α φέρ ετα ι σ υχ νά σε φρ ά σ εις το υ Σο λωμο ύ γ ια ν α δι και ολ ογήσει π ρ ά ξεις το υ. Ως δεύτερ η α ρ χ ή ήτα ν ο Σικ ελ ι ανός, το κ ο ιν ό το υς είν α ι, η γ έφυρ α π ο υ έχει στηθεί μετα ξύ λα ϊκ ής τέχ ν ης (κ ο ιν ο π ρ αξ ί α) και ο ρ θ ό δο ξης ελλην ικ ής π α ρ ά δο σης του έργ ο υ τέχ ν ης, π ο υ « δια π ισ τών ο υμ ε σε όλ ες τι ς π ν ευμα τικ ές π α ρ α δό σ εις» . Με τον Δ. Π ικ ιών η ν α α ν α φέρ ετα ι σ ’ α υτόν, σε ένα κ είμεν ο το υ, το 1 9 5 1 , « Το π ν εύμ α της Παράδο σ ης» , γ ια τις π α ρ α δό σ εις των λ αώ ν. Η Τρ ίτη β α σ ικ ή α ρ χ ή είν α ι ο Πλ άτωνας και το π λα των ικ ό σ χ ήμα το υ « εν π άντα» που τα ιρ ιά ζει π ο λύ σ τη ιδεο λο γ ία του Πι κι ώ νη. Στο κ είμεν ο το υ, « Συν α ισ θ ημα τική τοπογραφία » το 1 9 3 5 , ο α ρ χ ιτέκ το ν α ς σ χολ ι άζ ει πω ς η « Φύσ η» , μα ς διδά σ κ ει την α ρ χή της κ α θ ο λικ ής « Αρ μο ν ία ς» . Η τέτα ρ τη κ α ι τελευτα ία α ρ χ ή κατά τον Ζ ησ . Λ ο ρ εν τζά το είν α ι η Ορ θ ο δοξ ί α, εξηγ ών τα ς ο ίδιο ς π ώς με το ν όρο αυτό εν ν ο είτα ι « η Ι ερ ή Π α ρ ά δο σ η» , η «Γραφή», η « Λ ειτο υρ γ ία » ως έρ γ ο το υ λα ού και π α ρ α κ ά τω π ρ ο σ θ έτει την « α ρ χ ιτεκτονι κή, μα ζί με ό σ ες ά λλες υπ ά ρ χ ο υν τέχνες». Με το ν Δ. Π ικ ιών η εδώ ν α μελετάει την λ αϊ κή τέχ ν η, τις π α ρ α δό σ εις το υ λα ο ύ, και την π ρ ο σ π ά θ εια « ν α γ ν ωρ ίσ ει το ν ανώνυμο α δερ φό το υ, δηλα δή το ν ά ν θ ρ ωπο ή τον εα υτό το υ κ α ι ν α β ρ ει την ο μο ίωση με τον Θεό »

21

“Τ ο Π ν ε ύμ α τη ς ε π ο χ ή ς μας” - 19 31

Το 1931 Ο Δ . Π ικ ιώ ν ης γ ρ ά φ ε ι έ ν α κ είμεν ο «τ ο π νεύμα τ ης ε π οχ ής μα ς» κ α ι α να φέρ ετ αι σε αυτό τ ο φ ρ έ σ κ ο κ ίν ημα π ου έρ χ ετα ι στ η ν Ε υρ ώ π η, τ ο κ ίν ημα τ ου μον τ ε ρ ν ισ μο ύ. Χ αρακ τ η ρ ίζ ε ι ω ς ά θλο, τ ην π ρ οσ π ά θ εια αρχ ι τ εκ τ ό ν ω ν , γ λυ π τ ώ ν κ α ι ζ ω γ ρ ά φ ων ν α ανασυστ ή σ ου ν τ ο κ α θολικ ό α ισ θητικ ό σχ ή μ α τ η ς ε π οχ ής, ξ ε π ε ρ ν ώ ν τ α ς τ ις μ ο ρφές τ ου ν α τ ου ρ α λισ μού κ α ι τ ου ρεαλ ι σμ ο ύ . Μά λισ τ α α ν α φ έ ρ ε τ α ι σε α υτές ω ς κ ατ ώ τ ε ρ ε ς τ ης ν έ α ς μορ φ ής π ο υ έρχ ετ αι . Μ ε τ ον ίδ ιο ν α δ ε ίχ ν ε ι ότ ι π ισ τεύει πω ς ό λ ο α υ τ ό τ ο γ ε γ ον ός δ ε ν π ρ όκ ειτα ι γι α απ λ ο ύ ς π ε ιρ α μα τ ισ μού ς τ ω ν κ αλ λ ι τ εχ νώ ν α λλά γ ια θε σ μό, έ ν α γεγ ο ν ό ς έτ ο ι μ ο να γ ρ ά ψ ε ι ισ τ ορ ία , α λλά τ ης λείπ ει ο ρ υθ μ ό ς . «αλλά για μια πνευματικότερη

σύλληψη, βγαλμένη απο τις επιταγές της ύλης, και ικανή, χάρις εις τη δύναμη που έχει το μαθηματικό σχήμα, να γράψει ιστορία, να ενσαρκώσει ηθική και να χαρίσει στην κοινωνία, με καιρό, εκείνο ακριβώς που της λείπει, το ρυθμό» Μια σ τ ιγ μή όπ ω ς υ π ογ ρα μμίζει ο Δ . Πι κ ι ών ης «μια κρίσιμη και εξαιρετικής σημασίας καμπή» [26] 1930 οδός Λυκαβηττού και Σκουφά, Αθήνα [27] Η οικία και εργαστήριο του ζωγράφου Κωνσταντίνου Παρθένη, μελέτη του ιδίου σε συνεργασία με τον Δ. Πικιώνη, 1925 [ ε ικ. 2 6 ]

22

[εικ .27]

23

“Γύ ρ ω απ ο έ ν α συ ν έ δριο” - 19 33 Το 1933 έ π ε ιτ α α π ό 4 ο δ ιε θν έ ς σ υ ν έδρ ιο μ ο ντ έρνας α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ής C I A M , έ να σ υν έδ ρι ο π ο υ κ ύ ρ ιο θέ μα ε ίν α ι η « ορ γ α ν ωτικ ή πό λ η », ο Δ . Π ικ ιώ ν ης γ ρ ά φ ε ι έ ν α κ ε ίμεν ο στ α τ εχ νι κ ά χ ρ όν ια . Α ν α φ έ ρ ε τ α ι α ρ χ ικ ά στ ο σκ ο πό τ ου σ υ ν ε δ ρ ίου , δ ηλα δ ή η ν έα αρχ ι τ εκ τ ο ν ικ ή ν α λύ σ ε ι τ ο π ρ όβ λημ α της ο ρ γανο τ ι κ ότ ητ α ς. Φ υ σ ικ ά α π ορ ε ί για το γεγο νό ς π ου τ ο σ υ γ κ ε κ ρ ιμέ ν ο σ υ ν έ δρ ιο επέλ εξε να π ρ α γ μα τ οπ οιηθε ί σ τ ο τ ό π ο μ ας , γι ατ ί όπ ω ς υ π ογ ρ α μμίζ ε ι «Δύσκολα

μπορεί να φαντασθή κανείς σύγχρονη πόλη στον ξεπεσμό αυτό της Αθήνας».

Και αμ έσως μια π α ρ ά γ ρ α φ ο με τ ά να υπ ο γρ αμ μ ί ζει π ω ς α σ φ α λώ ς «τούτο δεν είναι

το τραγικώτερο. Τούτη η γή με το πνεύμα ζωντανό ακόμα – παρ΄όλη τη φθορά της μορφής της – ακόμη με το υψηλό παράδειγμα της τελειότερης culture που άνθισε ποτέ, στάθηκε μάταια εύγλωττη για τους επιγόνους» Πι στε ύ ον τ α ς π ω ς κ α τ ά μία έ νν ο ια

παρ αβι άζ ον τ α ι οι « α ρ χ έ ς» τ ου τ όπ ο υ. Α σκ εί σκ ληρ ή κ ρ ιτ ικ ή σ τ ο ν έ ο κ ίν ημα π ο υ ει σέρχ ετ αι σ τ ην Ελλά δ α , κ α ι ω θε ί το ν κ ό σμ ο να μ η ν υ π οτ α χ θε ί π α θητ ικ ά σ το κ ίν ημ α τ ω ν «σύγχρονων μηχανικών προϋποθέσεων» μ ό νο κ α ι μόν ο γ ια ν α δ ικ α ιολογ ήσ ο υν τ ι ς ψ υχ ι κ ές τ ου ς ε λλε ίψ ε ις, κ α ι ν α αν τιμετωπί σο υν στ οχ α σ τ ικ ότ ε ρ α τ ις λύ σ ε ις π ο υ μα ς πρ ο σφέρε ι η Δ ύ σ η. «η ανιδιοτελής νεότης

που θάχη το θάρρος της αυτοκριτικής και που η επιδίωξη μιας πραγματικής culture θα είναι πιο πολύτιμος από τους ενδόμυχους πόθους της»

24

Δύο κ είμεν α το υ α ρ χ ιτέκ το ν α π ο υ π α ρ ό λο π ο υ έχ ο υν γ ρ α φτεί με δύο χ ρ όνι α δια φο ρ ά , είν α ι εν τελώς α ν τιφα τικ ά κ είμεν α . Στο π ρ ώτο ο Π ικ ιών ης εμφα ν ίζ εται ως υπ ο σ τηρ ικ τής το υ π ρ ώιμο υ α υτο ύ κ ιν ήμα το ς το υς μο ν τερ ν ισ μο ύ π ο υ εμφα ν ίζετα ι το ‘ 3 0 . Κα ι δύο χ ρ ό ν ια μετά έρ χ ετα ι ν α γ ρ ά ψει το δεύτερ ο κ είμεν ο και ν α α ν α ιρ έσ ει το ν ίδιο το υ το ν εα υτό , θ εωρ ών τα ς α υτό το κ ίν ημα ά το π ο , κ α ι π ο λύ μα κ ρ ιά α π ό α υτό π ο υ π ρ εσ β εύει η Ελλά δα . Αλλά ζει γ ν ώμη, ή π ο τέ δεν π ίσ τεψε τα π ρ ώτα το υ λό γ ια , π α ρ ά τα α ν έφερ ε, υπ ό σ υγ κ εκ ρ ιμέν ες σ υν θ ήκ ες; Σύμφων α με το ν Δ. Π ικ ιών η η χ ώρ α μας δεν ήτα ν έτο ιμη ν α εκ μο ν τερ ν ισ τεί με π ρ ό τυπ α Ευρ ωπ α ϊκ ά , ν α δεχ θ εί εν α κ ίνημα π ο υ έρ χ ετα ι ν α κ υρ ιεύσ ει το υ λα ϊκ ο ύ π α ρ α δο σ ια κ ο ύ τό π ο υ της Ελλά δο ς π ο υ με τό σ α χ ρ ό ν ια έχ ει π α ρ α μείν ει ζων τα ν ό . Δεν θ α π ρ ό σ φερ ε τίπ ο τα σ ε σ χ έσ η με α υτά π ο υ ήδη έχ ει α π ο κ τήσ ει , θ α γ ιν ό τα ν μια χ ώρ α σ α ν ό λες τις ά λλ ες χ ώρ ες, της Δύσ ης. Κα ι α υτή το υ η ά π οψη είν α ι α ρ κ ετά χ ρ ήσ ιμη γ ια ν α α ν τιληφθ ε ί κ α ν είς τις κ ιν ήσ εις το υ Π ικ ιών η με το « μο ν α δικ ό » μο ν τέρ ν ο κ τήρ ιο π ο υ μελέτησε, κ α ι έπ ειτα το α π έρ ρ ιψε.

[28] Carta de Atenas, 4o CIAM, Le Corbusier [29] Το κείμενο του Δ. Πικιώνη, “Γύρω απο ένα συνέδριο” στο περιοδικό τα Τεχνικά Χρονικά του ΤΕΕ το 1933

[ ε ικ. 2 8 ]

[εικ .29]

25

“Σ υ ν α ισθ η μ ατικ ή Τ ο π ο γραφ ία” - 1 93 5

Ό πω ς α ν α φ έ ρ θηκ α κ α ι π α ρ α π ά νω η βασι κ ό τ ερ η α ρ χ ή κ α τ ά τ ον Δ . Π ικ ιώ νη είν α ι ο τ ό πο ς , κ α ι η σ χ έ σ η τ ου έ ρ γ ου με α υτό ν , ώ στ ε να ε π ιτ υ γ χ ά ν ε τ α ι η τ έ λε ια α ρ μο ν ία . Το 1935 ο Δ . Π ικ ιώ ν ης α π οφ α σ ίζ ε ι ν α μ ιλήσ ει γι α τ η ν στ ε ν ή τ ου σ χ έ σ η με τ ον τ όπ ο , σ το κ εί μ ενο τ ου με τ ίτ λο « Σ υ ν α ισ θημα τ ική τ ο π ο γραφ ία » κ ά ν ον τ α ς μια π ε ρ ιγ ρ α φή τ ο π ί ω ν. Σ τ ο κ ε ίμε ν ο α υ τ ό δ ε ίχ ν ε ι τ ην ά μεσ η επαφή τ ο υ α ν θρ ώ π ου με τ ον τ όπ ο α π ό τα πρ ώ τ α τ ου κ ι’ όλα ς β ήμα τ α , ε π ε μβ αίν ο ν τα ς έμ μ εσα σε α υ τ όν με τ ο π ε ρ π ά τ ημα το υ, αφή νο ντ α ς τ ο δ ικ ό τ ου σ τ ίγ μα . Μ ε τ η δ ι αδ ρ ομή μα ς π ά ν ω σ τ η γ η, μα ς εξι στ ο ρεί , π ω ς όλα α υ τ ά π ου π α ρ ατηρ ο ύμ ε, τ ο ανά γ λυ φ ο τ ης γ ης, τ α β ρ ά χ ια , τα δ έντ ρα, τ ις κ οιλά δ ε ς ά λλα κ α ι τ ις απ έρ α ντ ες εκ τ άσ ε ις τ ης ε π ίπ ε δ ης π ε δ ιά δ ας, είν α ι ει κ ό νες π ου μα ς σ τ ιγ μα τ ίζ ου ν α π ό το πρ ώ τ ο μ α ς π ά τ ημα σ ε τ ού τ η τ η γ η.

«Το έρημο τούτο μονοπάτι είναι απείρως ανώτερο από τις λεωφόρους των μεγαλουπόλεων» . Μ α ς τ ον ίζ ε ι λοιπ όν εδώ ο Δ . Πι κ ι ώ νης, ότ ι τ ίπ οτ α δ ε ν μπ ορ ε ί ν α σ υγκ ρ ι θ εί μ ε τ ην «Αρμονία του όλου» ,

26

το σ ύν ο λο δηλα δή της εικ ό ν α ς π ο υ μας δίν ει ο τό π ο ς, με τις ά π ειρ ες εν α λλα γ ές της π ρ ο ο π τικ ής. Π ρ ο σ π α θ εί ν α κ ά ν ει το ν α ν α γ ν ώσ τη να λησ μο ν ήσ ει την χ α ρ ά π ο υ το υ χ α ρ ίζει το έδα φο ς, το φυσ ικ ό , το α ν εκ μετά λλευτο, μι α β ό λτα σ ε έν α β ο υν ό ή σ ε έν α κ ά μπ ο . Αυτά κ α ι σ ε σ υν δυα σ μό με το φώς το υ ήλιου δημιο υρ γ ο ύν την τέλεια ισ το ρ ία . Μια εικ ό ν α π ο υ δεν θ α β ρ ει κ α ν είς σ ε μι α π υκ ν ο κ α το ικ ημέν η π ερ ιο χ ή. Κα ι φυσ ικ ά σ υν δυά ζει την Γή με κ ά θ ε είδο υς τέχ ν η , εί ν α ι η π ηγ ή έμπ ν ευσ ης των π ά ν των . Επί σης α ν α φέρ ει την ά μεσ η σ χ έσ η κ α ι επ ιρ ρ οή π ο υ έχ ει ο ήλιο ς κ α ι το φώς το υ σ το σ χ ήμα . Όλα λο ιπ ό ν σ υμβ ά λλο υν σ την εικ ό ν α το υ σ υν ό λο υ, α π ό την μικ ρ ή π έτρ α το υ λό φο υ, μέχ ρ ι το ν επ ο χ ια κ ό ήλ ι ο.

«Πως Τίποτα δεν υπάρχει μόνο του αλλά τα πάντα είναι μέρος μιας καθολικής Αρμονίας. Όλα διαπερνούν το ένα το άλλο και πάσχουν και μεταβάλλονται το ένα από το άλλο. Και δεν μπορείς να συλλάβεις το ένα παρά μέσον των άλλων...»

Α ΝΟ Ι Γ Ε Ι Ε ΝΑΣ Κ ΥΚΛ ΟΣ

[ ε ικ. 3 0 ] Τ ο Σ χ ο λ ε ίο σ τ α Π ε υ κά κια τ ο υ Λ υκ αβηττού το 1935

27

Π ε ρ ί ο δο ς Πε ιρ αμ ατισμ ού με τ ον μον τ ερ ν ισμό Παρατ ηρ ώ ν τ α ς δ ύ ο έ ρ γ α π ου με λετά ει ο Πι κ ι ώ νης α π ό τ ο 1 9 2 5 - 1 9 2 7 , β λέ π ο υμε τ η ν αρ χ ή τ ης α π ομά κ ρ υ ν σ ης τ ου , α π ό τις μ ο ρφές τ ης ε λλην ικ ής ισ τ ορ ία ς π ου μέχ ρ ι τ ό τ ε π ρ έσ β ε υ ε . Π ρ ώ τ α η οικ ία τ ου Κα ρ α μά νο υ ( 1925 ) , οδ ός Η ρ α κ λε ίου σ τ α Π ατήσ ια , εμ π νευσμ έ ν η α π ό μια α ν α π α ρ ά σ τ ασ η αρ χ αί ο υ σ π ιτ ιού σ τ ην Π ρ ιήν η 3 , α π ό το ν Ο ρ λ άνδ ο . [ ε ικ . 3 1 , 3 2 ] Μια οικ ία σ τ α χ ν ά ρ ια τ ο υ μ ο ντ ε ρ ν ισ μού όμω ς με α ρ κ ε τ ά σ το ιχ εία αρ χ αί ας ε λλην ικ ής π α ρ ά δ οσ ης. Μ ε το ν ί δ ι ο να αν α φ έ ρ ε ι ότ ι «τούτο είναι ελληνικό

και δεν έχει στοιχεία που να ανήκουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες χρόνου και τόπου» . Ύσ τ ε ρ α με έ ν α έ ρ γ ο π ου γ ί ν ετα ι

ακ ό μ α πι ο α ν τ ιληπ τ ή η τ ά σ η α υ τ ή (το υ m o de rn st yle ) , τ ην οικ ία - ε ρ γ α σ τ ήρ ι τ ο υ Σ τ . Πα π α λου κ ά ( 1 9 2 7 ) , σ τ ην π λα τεία Χ αλ επ ά. [ε ικ . 3 3 , 3 4 ] Ο Π ικ ιώ ν ης ε ίχ ε φτά σ ει σε αρχ ι τ εκ τ ο ν ικ έ ς δ ια τ υ π ώ σ ε ις π ου δ ε ν απεί χ αν π ολύ α π ό ε κ ε ίν ε ς τ ου Μον τερ ν ισμ ο ύ 4 . Σ τ η ν περ ίοδ ο 1 9 3 0 - 1 9 4 0 π α ρ ου σ ιά ζο ν τα ι νέες σει ρ έ ς σ χ ε δ ίω ν - ε μπ ν ε ύ σ ε ω ν , τα λεγό μ ενα «της Φ α ν τ α σ ία ς» κ α ι α ρ γ ότερ α τα «Λ αϊ κ ά», ό π ω ς α υ τ ό α ν α φ έ ρ ε τ α ι σ το Αθ ηναϊ κ ό Τεχ ν ολογ ικ ό Ι ν σ τ ιτ ού τ ο ∆οξ ιά δη το 3 Πρι ήνη : α ρχα ί α ελλη ν ι κ ή πόλη , σ τι ς α κτ έ ς τ η ς Μι κράς Ασί α ς.

4 Ένα κί νη μ α που ε ί χε α ρχί σ ε ι ν α εμ φαν ίζε τ α ι στ η Δύση στα μ έσ α του 1 9 ου α ι ώ ν α . Έ ν α κίν η μ α πο υ επι δ ί ω ξ ε ν α κ όψε ι όλου ς του σ τι λι σ τ ικο ύ ς και ι στ ο ρι κού ς δ ε σ μ ού ς μ ε το πα ρελθόν , α π ο ρ ρί πτ ο ντ ας γ ι α πα ρά δ ει γ μ α τον δ ι α κ οσ μ η τ ικό χαρακτ ή ρα του A r t N ouv e a u.

28

1 9 6 2 , α π ό την α δελφή το υ Αγ ν ή Π ικ ιώνη. Κα τα κ τά ει τό τε την δικ ή το υ π ρ ο σ ωπ ικ ή σ χ εδια σ τικ ή θ εωρ ία , π α ρ ά λληλα με την κύρ ια εν α σ χ ό λησ η το υ σ την Αρ χ ιτεκ το ν ική. Το 1 9 3 0 μο ν ιμο π ο ιείτα ι ως κ α θ ηγ ητή ς σ το Π ο λυτεχ ν είο κ α ι τα υτό χ ρ ο ν α μελετάει την ο ικ ία Π α π α ϊωά ν ν ο υ σ την ο δό Μα ρ κ ο ρ ά , έν α κ τήρ ιο με μο ν τέρ ν α μο ρφή ά λλα π α ρ ά λληλα με ο ρ ισ μέν α σ το ιχ εία παρ ά δο σ ης (σ τέγ η με κ ερ α μίδια κ α ι εμφανή ξύλιν α π ρ έκ ια ). [ εικ .3 5 ,3 6 ] Γρ ά φει τό τε: : «Αν οι οξυδερκέστεροι από

εμάς το παραδέχτηκαν τότε, ήταν για τους λόγους τούτους: Πως υποσχόταν την πλήρωση της οργανικής αλήθειας, πως ήταν αυστηρό και απλό και το κυβερνούσε μια γεωμετρία ενός καθολικού σχήματος, ικανού να συμβολίσει την εποχή μας». Όμως

π α ρ ό λο π ο υ δείχ ν ει π ισ τό ς α κ ό λο υθ ο ς της ν έα ς τά σ ης, ως δά σ κ α λο ς, α ν α φέρ ει ο μα θ ητής το υ Π . Ψ ωμό π ο υλο ς, ό τι « δίδα σ κ ε την π α ρ α δο σ ια κ ή α ρ χ ιτεκ το νι κή κ α ι ό χ ι το mo dern st yle, με α π ο τέλεσ μα να έχ ει λίγ ο υς μα θ ητές» . Σε α υτό το σ ημεί ο υπ ο θ έτο υμε ό τι η εν α σ χ ό λησ η το υ με τον μο ν τερ ν ισ μό ήτα ν σ ε π ειρ α μα τικ ό σ τά δι ο, κ α ι ό χ ι μια μό ν ιμη σ τρ ο φή π ρ ο ς α υτή την α ρ χ ιτεκ το ν ικ ή τά σ η, γ ια τί είχ ε εμφα ν είς π ρ ο β λημα τισ μο ύς. Όπ ως α ν α φέρ ει ο ί δι ος

«Το ζήτηµα µένει τούτο: µε ποια κριτήρια µε ποιο πνεύµα θα αντιµετωπισθή το νέο που προσφέρει η εποχή µας, από την εθνική µεριά, εννοώ την αφοµοίωση και την εναρµόνισή του προς τους ασύλληπτους, αλλά όχι αδήριτους νόµους, που κυβερνούν την προσωπικότητα του κάθε λαού».

[ ε ικ. 3 1 ]

[ ε ικ. 3 2 ] [31 ,3 2 ] Ο ι κ ί α Κα ρα μ ά ν ου , σ χέδ ιο π ρ ό σ ο ψ η ς , 1 9 2 5

29

[ ε ικ. 3 3 ]

[ ε ικ. 3 4 ] [33] Εργαστή ρι ο-οι κ ί α Π α πα λου κ ά ,φω το γ ρ α φ ία 1 9 2 7 , [34] Εργαστή ρι ο-οι κ ί α Π α πα λου κ ά , εσ ωτ ε ρ ική φ ω τ ο γ ρ α φ ία

30

[ ε ικ. 3 5 ]

[εικ .36] [35] Ο ι κ ί α Π α πα ϊ ω ά ν ν ου ,όψη πρ ό τ α σ η Α , 1 9 3 0 [36] Ο ι κ ί α Π α πα ϊ ω ά ν ν ου ,όψη πρ ό τ α σ η Β

31

[ ε ικ. 3 7 ]

[εικ .38] [37] Θερι νό θέ α τρο «Μα ρί κ α Κοτοπού λ η » , δη μ ο σ ίε υ σ η σ ε ε φ η μ ε ρ ίδα 1 9 3 2 [38] Θερι νό θέ α τρο «Μα ρί κ α Κοτοπού λ η » , σ χ έ διο ό ψ η ς

32

[εικ .39]

Τ α υ τ όχ ρ ον α τ ο 1 9 3 0 με λε τ ά το 1 4 Δημο τ ι κ ό σ χ ολε ίο σ τ α Π ε υ κ ά κ ια , το υ Λ υκ α β ηττ ο ύ , έ ν α κ τ ήρ ιο α ν α φ ορ ά ς έ ως κ α ι σ ήμερ α στ α έ ρ γ α τ ου π ρ ώ ιμου μον τερ ν ισ μο ύ σ την Ε λ λά δ α , τ ην ε π οχ ή τ ου Μ ε σ οπ ο λέμο υ. Τέλ ος τ ο 1 9 3 2 με λε τ ά τ α σ χ έ δια γ ια το θ ερ ινό θέ α τ ρ ο « Μα ρ ίκ α Κ οτ οπ ού λη» σ την ο δό Χ έϋ δ ε ν [ ε ικ . 3 7 , 3 8 ] . Α ν ά με σ α σ ε κ α ιν ο το μίες , π α ρ ου σ ιά ζ ον τ α ι κ α ι ια π ω ν ικ ά σ το ιχ εία αρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ής σ ε σ υ ν δ υ α σ μ ό με τά σ εις τ η ς δ ιε θν ού ς α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ής. Σ α ν α π οκ ορ ύ φ ω σ η τ ω ν π ε ιρ α μα τισ μών τ ο υ , γ ύ ρ ω α π ό τ ο κ ίν ημα τ ης Δύσ ης θ εωρ εί τα ι η α ν οικ οδ όμησ η τ ου 1 4 ο υ Δημο τικ ο ύ σχ ο λε ίου σ τ α Π ε υ κ ά κ ια , Λυ κ α β ηττο ύ. Θ α μπ ορ ού σ ε α π ό τ ην ά λλη ν α θ εωρ ηθ εί κ αι ο λόγ ος τ ης σ τ ρ οφ ής τ ο υ π ρ ο ς τις ο

π α ρ α δό σ εις των τό π ων κ α ι των λ αών, κ α θ ώς με την ο λο κ λήρ ωσ η το υ έργου α υτο ύ α ν α φέρ ει π ως δεν το ν ικ ανοποι ούσ ε, κ α ι το α π ο κ ηρ ύσ σ ει. Απ ό τό τε κ α ι σ την υπ ό λο ιπ η αρχι τεκτονι κ ή π ο ρ εία α σ χ ο λείτα ι με την το πι κή, λ αϊ κή κ α ι π α ρ α δο σ ια κ ή α ρ χ ιτεκ το ν ικ ή, βέβαι α φα ν ερ ά επ ηρ εα σ μέν ο ς α π ό τις αρχές του μο ν τερ ν ισ μο ύ. Ο Δ. Π ικ ιών ης σημει ώ νει σε α υτό το σ ημείο ό τι «το οικουµενικό πνεύµα

πρέπει να συντεθεί µε το πνεύµα της Εθνότητας». Μια φρ ά σ η π ο υ θ α π ρ ο σ π α θ ήσω να εξετά σ ω σ ε μια π α ρ α κ ά τω εν ό τ ητα.

[ 3 9 ] Σ χ ο λ ε ίο σ τ α Π ε υ κά κια , Α ξο ν ο μ ετρικ ό σχέδιο

33

Π Α Ρ Α Λ Λ ΗΛ Η Ι ΣΤ Ο ΡΙ Κ Η ΑΝΑΦΟΡΑ

«Μετά την λήψιν της αποφάσεως της ανοικοδομήσεως πανταχού της Ελλάδος νέων σχολικών διδακτηρίων εχωρίσαμεν την ενέργειαν μας εις δύο: εις τα σχολεία αφ’ ενός των χωρίων και των κωμοπόλεων, τα σχολεία δηλαδή των Κοινοτήτων, και τα σχολεία αφ’ ετέρου των μεγάλων πόλεων. Σήμερον είμαι εις την ευχάριστον θέσιν να δηλώσω –είνε η πρώτη φορά που δίδομεν αυτούς τους αριθμούς εις την δημοσιότητ α - ό τ ι κ α τ α σ κ ε υ ά σ α μ ε ν τ ρ ε ι ς ε ν σ υ ν ό λω χιλιάδες νέα κοινοτικά σχολεία. Εις τον αριθμόν αυτόν συμπεριλαμβάνω, φυσικά, και τα ανεγειρόμενα ως και τα υπό ανέγερσιν, των οποίων όμως έχει εξευρεθή ο χώρος, το χρήμα και ότι άλλο χρειαζεται

δια να κτισθή το σχολείον[...].Τα σχολικά κτίρια καθ όλο το Κράτος ανέρχονται, κατά τελευταίαν επίσημον στατιστικήν μας, εις 7.453[…] της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως. Τα άλλα , άλλως τε, όπως είνε γνωστόν, εν συγκρίσει είνε ελάχιστα. Τον μεγάλον αριθμόν αποτελούν τα Δημοτικά Σχολεία τα οποία […] στεγάζουν 750 χιλιάδες μαθητών. Και ο αριθμός αυτός […] παρουσιάζει ιδαίτερον ενδιαφέρον. Το διατί, οφείλει να αναζητηθή εις το γεγονός ότι αποτελεί απόδειξιν, του ότι επετύχαμε να παραγματοποιήσωμεν ενεργώς την υποχρεωτικήν εκπαίδευσην εις το Δημοτικόν σχολείον και να κτυπήσωμεν ούτω είς την ρίζαν του αναλφαβητισμόν και την ύπαρξιν αγράμματων[…].» σ υ ν έ ν τ ε υ ξη τ ο υ Γε ω ρ γ ίο υ Π α π α ν δρ έ ο υ τ ο 1 931

34

Τ α ν έ α σχ ο λ ικ ά κ τήρ ια Α π ό τ α 3 5 8 δ ημόσ ια κ τ ήρ ι α το υ π ρ ογ ρ ά μμα τ ος « σ χ ολε ία Κ α λλία » , π ερ ν ά με στ α 3 . 0 0 0 σ χ ολικ ά κ τ ήρ ια , π ο υ π ρ ο β λέπ ει τ ο ν έ ο ν ομοσ χ έ δ ιο, π ε ρ ί με ίωσ ης το υ ανα λφ α β ητ ισ μού σ τ ην Ελλά δα . Σ τ ο π ρ όγ ρ α μμα α ν έ γ ε ρ σ ης των 3 0 0 0 σχ ο λικ ώ ν κ τ ηρ ίω ν , σ ε όλη τ η ν χ ώρ α , κ ά θ ε χ ω ρ ιό, θα έ χ ε ι τ ο δ ικ ό τ ου σ χ ο λείο . Μια δ ε κ α ε τ ία με τ ά τ α σ υ ν τ ρ ίμμια το υ 1 ου Π α γ κ όσ μιου Π ολέ μου , τ α ν εο κ λα σ ικ ά μ νημε ια κ ά π ρ ότ υ π α « Σ χ ολε ία Κα λλία » 5 θα εγκ α τ α λε ιφ θού ν κ α ι θα α ρ χ ίσει μια μα κ ρ ιά μ ετά β α σ η α π ό τ ον ν ε οκ λα σ ι κ ισ μό σ ε ν έες μ ο ρ φ έ ς κ τ ηρ ίω ν , σ ε μια π ρ ο σ π ά θ εια εξ ευ ρ ω π α ϊσ μού τ ης χ ώ ρ α ς. Π α ρ ά λληλα με άλ λ ε ς χ ώ ρ ε ς τ ης Ευ ρ ω π α ϊκ ή ς Μεσ ο γ είο υ ( Ιτ α λία , Ι σ π α ν ία κ . α ) θα κ ά ν ει την εμ φ ά ν ισ ή τ ης, η α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ή το υ «λ ε ιτ ου ρ γ ισ μού » ή ρ α σ ιον α λισ μο ύ 6 .

5 «Σχολε ί α Κα λλί α » : Π ρόγ ρα μ μ α α ν έ γ ε ρ σ η ς 3 5 8 δ η μ οτι κ ώ ν κ τη ρί ω ν χρη μ α τοδ οτη μ έ ν α α π ό τ ο ν Ανδ ρέ α Συ γ γ ρό κ α ι σ χε δ ι α σ μ έν α α π ό τ ο ν π ο λ ιτ ι κό μ η χα ν ι κ ό Γ ά ν δ η Δ η μ ή τρι ο Κ α λ λ ία . Θ α γ ίν ε ι μ ι α προσ πά θει α ε ρμ η ν εί α ς μ έσ ω χ ρ ω μ ά τ ω ν , ευα ι σ θη σ ί α ς μ ορφώ ν κ α ι υ λι κ ών τ η ς δια χ ρ ο νι κότη τα ς μ ι α ς ι δ έα ς «ε λλη ν ι κ ή ς π α ιδε ία ς » π ο υ τ αυ τί ζ ε τα ι μ ε το α ν α γ ν ω ρί σ ι μ ο π ρ ό τ υ π ο τ ο υ Κ λασ ι κ ού .

6 Ρ α σ ι ον α λι σ μ ός: έν α ς κ α ι ν ού ρ γ ιο ς τ ρ ό π ο ς αντ ι μ ετώ πι σ η ς τη ς σ χέ σ η ς του αρ χ ιτ ε κτ ο ν ή μ ατ ος μ ε τον ά ν θρω πο κ α ι τη ν κο ιν ω ν ία , έ ν α κί νη μ α που χα ρα κ τη ρί ζ ετα ι α πό τ ο ά μ ε σ ο συσ χε τι σ μ ό φ όρμ α ς κ α ι λει του ρ γ ικό τ η τ α ς , α π ό τ ην εξ ά λε ι ψη τω ν δ ι α κ οσ μ η τι κ ώ ν σ τ ο ιχ ε ίω ν , τ η ν χρήσ η κ α ι ν οτόμ ω ν υ λι κ ώ ν κ α ι κ α θ α ρ ώ ν ό γ κω ν .

Στην ν έα τά σ η θ α π α ρ α τηρ ηθούν, τρί α β α σ ικ ά χ α ρ α κ τηρ ισ τικ ά : το κ τήρι ο θα έχει μια α ισ θ ητικ ή φό ρ τισ η, θ α τρ έφεται από την α ύρ α της Μεσ ο γ εια κ ό τητα ς και θα υπ ο σ τηρ ίζει α ν α ν εωμέν ες ιδέες του κλ ασ ικ ο ύ. Τα υτό χ ρ ο ν α υπ ά ρ χ ει μια συνεχής π ρ ο σ π ά θ εια , α π ό το Υ π ο υρ γ είο Παι δεί ας, ν α μειώσ ει το ζήτημα το υ α ν α λφ αβητι σμού κ α ι το υ π ληθ υσ μο ύ των α γ ρ ά μματων στην Ελλά δα . Μια π ρ ο σ π ά θ εια α ν τιπροσω πευτι κ ή το υ « Βεν ιζελικ ο ύ εκ σ υγ χ ρ ο ν ισμού» . 7 Το 1 9 2 9 ο Υ π ο υρ γ ό ς Π α ιδεία ς Κ ω νσταν τίν ο ς Γό ν τικ α ς 8 θ α φέρ ει γ ια ψήφι ση 17 ν ο μο σ χ έδια , σ το π λα ίσ ιο των εκσυγχρον ισ τικ ών μετα ρ ρ υθ μίσ εων της δεύτερης κ υβ έρ ν ησ ης το υ Βεν ιζέλο υ. Το ε κπαι δευτι κό ζήτημα α ρ χ ίζει ν α μπ α ίν ει σ το προσκήνι ο, με μια σ ειρ ά μέτρ ων π ο υ π ρ ο τάθηκαν :

7 Β ε ν ιζε λ ισ μ ό ς : έ ν α π ο λ ιτ ικό κίν η μα με σκ οπό τ ο ν α σ τ ικό ε κσ υ γ χ ρ ο ν ισ μ ό τ η ς Ε λ λ άδας κ ατά τα π ρ ό τ υ π α τ ω ν δυ τ ικώ ν φ ιλ ε λ ε ύ θ ε ρ ω ν δημοκ ρατ ιώ ν 8 Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο ς Γό ν τ ικα ς : φ ιλ ε λ ε ύθερος πολιτ ικό ς , η σ υ μ β ο λ ή τ ο υ σ τ α ε κπ α ιδε υ τ ικ ά θέματα θ α ε ίν α ι σ η μ α ν τ ική . Α π ό τ ο 1 9 2 3 υ π ουργός π α ιδε ία ς υ π ό τ ο ν Γο ν α τ ά κα ι α π ό τ ο 1928- 1930 ε π ικε φ α λ ή ς τ ο υ Υ π ο υ ρ γ ε ίο υ Π α ιδε ίας υπό τον Β ε ν ιζέ λ ο

35

1. Η κ α θιέ ρ ω σ η τ ης με ικ τ ής φ οίτησ ης 2. Η π ρ οώ θησ η τ ης δ ημοτ ικ ής γλ ώ σ σ α ς

3. Η επ α γ γ ε λμα τ ικ ή ε κ π α ίδ ε υ σ η 4. Η τ ρ ιτ οβ ά θμια κ α ι ε π ισ τ ημον ικ ή μ ετ ε κ π α ίδ ε υ σ η

5. Η αν ά π τ υ ξ η τ ης φ υ σ ικ ής α γ ωγ ής 6. Η υπ ηρ ε σ ία υ γ ε ία ς ε ν τ ός σ χ ο λείων 7. Ο ι σ χ ολικ έ ς β ιβ λιοθήκ ε ς 8. Ο εξ οπ λισ μός τ ω ν ε κ π α ιδ ε υ τ ηρ ίων 9. Η ί δ ρ υ σ η π ε ιρ α μα τ ικ ώ ν σ χ ολείων 10. Η εκ π α ίδ ε υ σ η τ ω ν δ ιδ α σ κ ά λων Μ έτ ρ α π ου σ ήμε ρ α μα ς φ α ίν ον τ α ι αυτ ο νό η τ α , όμω ς τ ότ ε σ ε μια ε π οχ ή μ εσο πο λ εμικ ή, ήτ α ν π ρ ω τ όγ ν ω ρ α , κ α ι π ο λ ύ π ρ ω τ οπ ορ ια κ ά , σ ίγ ου ρ α επ η ρεασμ έ ν α α π ό τ α ε κ π α ιδ ε υ τ ικ ά συστ ή μ ατ α τ ης υ π όλοιπ ης Ευ ρ ώ π η ς. Έ να θ έμ α π ου τ έ θηκ ε ε π ίσ ης, ήτ α ν το «ο ι κ ο δ ο μ ι κ ό ζ ήτ ημα » , π ου λύ ν ε τ α ι με την ανέγερ ση τ ω ν σ χ ολικ ώ ν μον ά δ ω ν , με την μ έθ ο δ ο τ ης μα ζ ικ ής π α ρ α γ ω γ ής. Το 1930 η ε κ π α ιδ ε υ τ ικ ή με τ α ρ ρ ύ θ μισ η εί ναι ένα έ ρ γ ο π ου κ ιν ε ίτ α ι σ τ ο π ν ε ύμα το υ αστ ι κ ο ύ φ ιλε λε υ θε ρ ισ μού κ α ι τ ης ρεα λισ τικ ή ς αντ ι μ ε τ ώ π ισ ης τ ω ν ζ ητ ημά τ ω ν .

36

Τό τε ψηφίζετα ι έν α ν ο μο σ χ έδιο « Π ερ ί α ν εγ έρ σ εως σ χ ο λικ ών κ τηρ ίων κ α θ ΄ ά παν το κ ρ ά το ς» . Έν α μεγ ά λο εγ χ είρ ημα α ν έ γερσ ης σ χ ο λείων σ ε ο λό κ ληρ η την χ ώρ α , σ το ο π ο ίο π ρ ο β λέπ ο ν τα ι α κ ό μη κ α ι ο ι τρ ό π ο ι χ ρ ημα το δό τησ ης, π ο υ δεν είν αι μό ν ο κ ρ α τικ ο ί. Ο Γεώρ γ ιο ς Π α π α ν δρ έο υ, τό τε Υ π ο υργός Π α ιδεία ς, είχ ε την α ν ά γ κ η της επ ιτυχ ίας, α υτής της εκ π α ιδευτικ ής μετα ρ ρ ύθ μισ ης κ α ι επ ιδίωξε μια θ εσ μικ ή σ υν έχ εια . Η ανέγ ερ σ η 3 0 0 0 ν έων σ χ ο λικ ών μο ν ά δων ήταν α π ο τέλεσ μα , α ρ χ ικ ά επ ιτυχ ο ύς α ρ χ ιτεκτον ικ ο ύ π ρ ο γ ρ α μμα τισ μο ύ κ α ι σ χ εδια σ μού κ α ι δεύτερ ο ν μια ς ο ρ α μα τικ ής π ο λιτικ ή ς β ο ύλησ ης με υπ ο δειγ μα τικ ο ύς χ ειρ ισ μούς. 9 Να σ ημειωθ εί ό τι η σ υμβ ο λή των δήμω ν κ α ι των το π ικ ών κ ο ιν ων ιών σ την υλο ποί ησ η α υτών των σ χ ο λείων θ α ήτα ν α π αρ α ίτητη κ α ι θ α σ υμπ υκ ν ώσ ο υν την εθ νι κή π ρ ο σ π ά θ εια γ ια την π α ιδεία σ την Ελλάδα. Επ ιπ λέο ν τα σ χ ο λεία α υτά θ α είν α ι έν α είδο ς α κ ρ ο π ό λεως της γ ν ώσ ης , σ υν ή θω ς το π ο θ ετημέν α σ το υψηλό τερ ο σ ημείο π ό λεων ή χ ωρ ιών . Τέλο ς σ τα π λα ίσ ια εξευρ ωπ α ϊσ μο ύ του τό π ο υ, ό π ως κ α ι π ρ ο α ν α φέρ θ ηκ ε τα σ χ ο λικ ά α υτά κ τήρ ια θ α υιο θ ετήσ ο υν μι α ν έα α ρ χ ιτεκ το ν ικ ή γ λώσ σ α , μια ν έα εν ι αί α α ισ θ ητικ ή α ν τίληψη.

9 Α π ό τ α Ν έ α Σ χ ο λ ικά Κ τ ή ρ ια , ε π ιμ έ λ ε ια ς Γιακιο υ μ α κά τ ο υ Α ν τ ρ έ α

Ο Γ ε ώ ρ γ ιος Π α π α ν δ ρ έ ου μ ε σ κ ο π ό την μ αζ ικ ή π α ρ α γ ω γ ή π ου π ρ οα ν α φέρ θ ηκ ε, μ ε σ τ όχ ο τ ην κ α λύ τ ε ρ η ε ξ οικο ν ό μησ η, χ ρ όν ου κ α ι κ όσ τ ου ς, θα δ ημιο υρ γ ήσ ει μ ι α ομά δ α α ρ χ ιτ ε κ τ όν ω ν τ ο «Γρ α φείων Μ ελ ε τ ώ ν » 10 π ου θα α ν α λά β ε ι την μελέτη κ αι κ α τ α σ κ ε υ ή όλω ν τ ω ν σ χ ο λικ ών μ ο ν ά δ ω ν . Επ ικ ε φ α λής τ ης μον ά δα ς ο ρίζ ε τ α ι ο Ν . Μητ σ ά κ ης κ α ι ό λα τα σ χ έδια θ α π ρ έ π ε ι ν α ε γ κ ρ ίν ον τ α ι με την υπ ο γ ρ α φή τ ου π ολιτ ικ ού μηχ α ν ικ ού Θεό δωρ ο υ Μ ι χ α λόπ ου λου . Ο Ν . Μητ σ ά κ ης δημιο υρ γ εί αυτ ή τ ην ομά δ α , με α ρ χ ιτ έ κ το ν ες-μελετητές π ο υ ε ίχ α ν ε κ π α ιδ ε υ τ ε ί σ τ ο Εθ ν ικ ό Μετσ ό β ιο Πο λ υ τ ε χ ν ε ίο κ α ι όχ ι σ τ ο ε ξ ω τερ ικ ό . Η ομά δ α α υ τ ή α ν έ λα β ε ν α μελετήσ ει κ α ι να κ α τ α σ κ ε υ ά σ ε ι τ α π ε ρ ισ σ ό τερ α α π ό τα σχ ο λικ ά κ τ ήρ ια . Π α ρ ’ όλα α υ τά ο ι α ρ χ ιτ έκ τ ον ε ς α υ τ οί ε ίχ α ν τ ην δ υ να τό τητα ν α ενημε ρ ώ ν ον τ α ι α π ό ξ έ ν α π ε ριο δικ ά ή α π ό π ρ οσ ω π ικ ότ ητ ε ς π ου σ π ού δα σ α ν σ το εξωτ ερ ικ ό κ α ι ε π έ σ τ ρ ε ψ α ν σ τ ην Ελλά δα γ ια ν α δ ι α μορ φ ώ σ ου ν μια α ν τ ίληψ η γ ια τις εξελίξ ει ς σ τ ο τ ομέ α τ ης α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ής. Το κ ρ α τ ικ ό π ρ όγ ρ α μμα τ ω ν ν έων σ χ ο λείων θ α ε ίν α ι ο σ ημα ν τ ικ ότ ε ρ ος το μέα ς έκ φρ α ση ς τ ης μον τ έ ρ ν α ς α ρ χ ιτ ε κ τ ο ν ικ ής σ την Ε λ λά δ α τ ου Με σ οπ ολέ μου .

Εκ τό ς α π ο το υς κ ύρ ιο υς α ρ χ ιτέ κτονες της ο μά δα ς, π ερ ιο ρ ισ μέν ο α ρ ιθ μό σχολ εί ων θ α υλο π ο ιήσ ο υν κ α ι ο ι: Δ. Π ικ ιώνης, Α. Σιά γ α ς, Ι . Δεσ π ο τό π ο υλο ς, Π. Μ ι χαλ έας, Ρ . Κο υτσ ο ύρ ης, Γ. Π ετρ ιτσ ό π ο υλ ος κ.α . Μια ο μά δα α π ό π ο λλο ύς α ρ χ ιτέκτονες, α ρ κ ετά α ν τιπ ρ ο σ ωπ ευτικ ή το υ ανθρώπι ν ο υ δυν α μικ ο ύ της μο ν τέρ ν α ς αχι τεκτονι κ ής σ την Ελλά δα την δεκ α ετία τ ου 1930. Τέλο ς δεν μπ ο ρ εί ν α π α ρ α β λαφθεί το γ εγ ο ν ό ς ό τι, την ο μά δα την π λαι σί ω ναν κ α ι π ιο σ υν τηρ ητικ ο ί α ρ χ ιτέκ το νες όπως οι Δημήτρ ης Κλά ψης, Κώσ τα ς Δήμ ου, Γεώργ ιο ς Π ά ν τζα ρ ης, κ α ι Αρ ισ το τέλη ς Ζάχος. Η α ν ά π τυξη σ υν επ ώς το υ ελλη νι κού σ χ ο λικ ο ύ π ρ ο γ ρ ά μμα το ς διέπ εται με τι ς ίδιες α ρ χ ές π ο υ ο δηγ ο ύσ α ν σ τη γέννηση το υ μο ν τέρ ν ο υ κ ιν ήμα το ς σ την Κ εντρι κή Ευρ ώπ η μετά το ν 1 ο Π α γ κ ό σ μιο Πόλ εμο, π ο υ ήτα ν η τα χ ύτητα κ α ι η ο ικ ο νομι κή υλο π ο ίησ η της π ρ ώιμης τυπ ο λογί ας του Μο ν τέρ ν ο υ.

10 Στο «γ ρα φ εί ο μ ελετώ ν » α ν ή κ α ν ο ι ε ξή ς α ρ χ ιτ έκτ ον ες: Π ά τροκ λος Κα ρα ν τι ν ό ς, Ν ίκο ς Μ η τ σάκ η ς, Κυ ρι ά κ ος Π α ν α γ ι ω τά κ ο ς , Θ ο υ κυ δίδη ς Βαλ έν τη ς κ α ι Σπύ ρος Λέ γ γ ερη ς.

37

Π Α Λ Α Ι Α ΣΧΟ Λ Ι Κ Α Κ Τ ΗΡ Ι Α [ ε ικ. 4 0 ]

[ ε ικ. 4 1 ]

[ ε ικ. 4 2 ]

[ 4 0 ] Γυ μ ν ά σ ιο Σ χ ο λ ε ίο , Σ π α ρ τ η ς , 1 9 1 1 [ 4 1 ] Δ η μ ο τ ικό Σ χ ο λ ε ίο , Α μ π ε λ ό κη π ο υ ς , Αθηνών [ 4 2 ] Δ η μ ο τ ικό Σ χ ο λ ε ίο , Η π ε ιρ ο ς

38

Ν Ε Α ΣΧΟ Λ Ι Κ Α Κ Τ ΗΡ Ι Α [εικ .43]

[εικ .44]

[εικ .45]

[43] Γ υ μ ν ά σ ι ο Σχολεί ο, Σπα ρτη ς, αρχ.: Κω ν . Π α ν α γ ι ω τά κ ος, [44] Δ η μ οτι κ ό Σχολεί ο, οδ ός Κα λη σ π έ ρ η , Αθ ην ώ ν , α ρχ.: Π α τρ. Κα ρα ν τι ν ός [45] Δ η μ οτι κ ό Σχολεί ο, Π ε υ κ ά κ ι α , Αθ ην ώ ν , α ρχ.: Δ η μ . Π ι κ ι ώ ν η ς

39

Τ υ π ολο γ ία ν έ ω ν σχ ο λ ικ ώ ν κτ ηρ ίω ν Σ ύμ φω ν α με τ ο β ιβ λίο « Τ α ν έ α σ χ ο λικ ά κ τ ή ρ ι α» υπ ήρ χ α ν σ υ γ κ ε κ ρ ιμέ ν ε ς τ υ πο λο γ ίες π ο υ έπρ ε π ε ν α υ π α κ ού ου ν οι α ρ χ ιτέκ το νες στ η ν με λέ τ η τ ου ς, γ ια κ ά θε σ χ ολικ ή μ ο νάδ α. Τα σχ ο λ εί α έ π ρ ε π ε ν α π ρ οσ α ρ μόζ ον τα ι στ ι ς κ λ ι μ α τ ικ έ ς σ υ ν θήκ ε ς με τ ις υ π ο δείξεις τ ο υ He bra r d 11 : Περιοχ έ ς με κ ρ ύ ο κ α ι α ν έ μου ς : Ό φε ιλα ν ν α έ χ ου ν Ν ότ ιο πρ οσ α ν α τ ολισ μό οι α ίθου σ ε ς κ αι ν α π ρ οσ τ α τ ε ύ ον τ α ι α π ό δ ι αδ ρ όμου ς ε π ικ οιν ω ν ία ς σ τ η βό ρε ια π λε υ ρ ά Περιοχ έ ς με ήπ ιο κ λίμα : Έ πρ ε π ε οι α ίθου σ ε ς ν α τ ο π οθε τ ού ν τ α ι σ τ ο β ορ ρ ά κ αι οι δ ιά δ ρ ομοι σ τ ο ν ότ ο Ε πι πλ έο ν όπ ου υ π ήρ χ α ν δ ιά δ ρ ομοι κ α τά μ ή κ ο ς τ ω ν α ιθου σ ώ ν μπ ορ ού σ α ν ν α είν α ι ανο ι χ τ ο ί ε ξ ώ σ τ ε ς κ α ι ν α λε ιτ ου ρ γ ούν κ α ι ω ς σκ ί αστ ρ α γ ια τ ον κ α τ ώ τ ε ρ ο όρ οφο . Ό σο ν ανα φ ορ ά τ ην κ α τ α σ κ ε υ ή τ ους, ο φέρω ν ο ρ γ α ν ισ μός σ υ ν ισ τ ά τ α ι ν α είν α ι απ ό ο π λ ι σ μέ ν ο σ κ υ ρ όδ ε μα ( π ά ν τ οτε σ τις σει σμ ο γεν ε ίς π ε ρ ιοχ έ ς) κ α ι οι τ οίχ ο ι π λήρ ω ση ς απ ό λιθοδ ομή ή δ ιπ λή οπ τ οπ λιν θ ο δ ο μ ή μ ε δ ιά κ ε ν ο.

11 Ern est He b r a e d ( 1 8 7 5 -1 9 3 3 ) : Γ ά λλος α ρ χ ιτ έ κτ ο νας, αρχα ι ολόγ ος, πολε οδ όμ ος γ ν ω σ τ ό ς γ ια τ η ν ανο ι κο δ όμ η σ η τη ς Θ ε σ σ α λον ί κ η ς με τ ά τ η ν μεγάλη πυρ κ α γ ι ά το 1 9 1 7

40

Η κ ύρ ια τυπ ο λο γ ία της σ χ ο λικ ής μο νάδα ς π ρ ο β λέπ ει έξι α ίθ ο υσ ες διδα σ κ α λί ας σ ε δύο ο ρ ό φο υς. Οι α ίθ ο υσ ες το υ ά ν ω ο ρ ό φο υ χ ωρ ίζο ν τα ι σ υχ ν ά με ξύλιν α κ ιν ητά π ετά σ μα τα , κ α τά κ α ν ό ν α διπ λά, γι α λό γ ο υς ηχ ο μό ν ωσ ης. Έ τσ ι, δίν ετα ι η δυνατό τητα , σ τα σ χ ο λεία ό π ο υ δεν π ρ ο β λέ πεται ιδια ίτερ η κ α ι α ν εξά ρ τητη α ίθ ο υσ α τελετώ ν, ο ι τρ είς α ίθ ο υσ ες το υ ο ρ ό φο υ ν α εν ώνον τα ι γ ια την π ρ α γ μα το π ο ίησ η εο ρ τών και σ χ ο λικ ών π α ρ α σ τά σ εων . Π ρ ό κ ειτα ι γ ια μια ά λλη ιδέα της μο ν τέρν α ς α ρ χ ιτεκ το ν ικ ής, η “ ευέλικ τη κ ά το ψη” π ο υ είχ ε ήδη εφα ρ μο σ τεί σ ε γ ν ωσ τά έργα 12 κ α ι σ την ο π ο ία σ υμπ ληρ ών ετα ι κ α ι μια α κ ό μα π ιο διά σ ημη ιδέα της “ ελεύθ ερ ης κ ά το ψης” το υ Le Co rb u sier π ο υ είχ ε εφ εύρ ει το 1 9 1 4 . 13 Π ρ ο β λέπ ετα ι επ ίσ ης σ τα σ χ ο λικ ά κ τήρι α, η κ α τα σ κ ευή των σ τεγ ών α π ό ο π λισ μέν ο σ κ υρ ό δεμα με μό ν ωσ η, κ α ι η εύκ ο λ η π ρ ό σ β α σ η σ ε α υτές, ώσ τε ν α χ ρ ησ ιμοποι ο ύν τα ι α π ό το υς μα θ ητές ως χ ώρ ο ι π αι χ ν ιδιο ύ κ α ι α ν α ψυχ ής, (ά λλη μια διά σ η μη α ρ χ ή της μο ν τέρ ν α ς α ρ χ ιτεκ το ν ικ ής). Τα π α ρ ά θ υρ α των διδα κ τηρ ίων α ν α π τύ σσ ο ν τα ι κ α τά μήκ ο ς, έτσ ι ώσ τε ν α επ ιτυγχάν ετα ι ο μο ιό μο ρ φο ς φωτισ μό ς. Τέλο ς στα ν έα σ χ ο λικ ά κ τήρ ια χ ρ ησ ιμο π ο ιείτα ι κ αι το χ ρ ώμα .

1 2 Κ α τ ο ικία S c h r o de r τ ο υ G e r r it R ie t v e ld σ την Ουτρέχτη 1 3 Τ α ν έ α σ χ ο λ ικά κτ ή ρ ια , Για κο υ μ α κά τ ο ς Ανδρ έ α ς , σ . X I I I

[ 4 6 ] ΔΙ ΑΦ ΟΡ ΟΙ ΤΥ Π ΟΙ ΑΙ ΘΟΥΣΩΝ

Σχ. 1, 2 τύπ ο ι α ιθ ο υσ ών με βορει νούς κ λεισ το ύς δια δρ ό μο υς (Σχ .1 Το ιχ ο π ο ιία Σχ .2 Οπ λισμένο σκυρ ό δεμα ) Σχ. 3 Τύπ ο ς α ιθ ο υσ ών με ανοι χτούς κ α λυμμέν ο υς δια δρ ό μο υς προς τον μεσ ημβ ρ ιν ό .

Σ α φ ώ ς η ε π α ν ά ληψ η τ ω ν ί διων τυπ ο λο γι κ ών λύ σ ε ω ν γ ια κ ά θε π ε ρ ίσ τα σ η, ο δήγη σ ε σ ε κ ρ ιτ ικ ά σ χ όλια , π ου β εβ α ίως δεν αγν οού ν τ ον ε π ε ίγ ον τ α χ α ρ α κ τήρ α το υ εγχ ε ιρ ήμα τ ος κ α ι τ ις σ υ ν θήκες τις ο π ο ίες υλ ο π οιήθηκ ε τ ο π ρ όγ ρ α μμα . Αλλά π α ρ ά λλ η λα υ π ήρ χ ε κ α ι η θε τ ικ ή π ρ ο β ο λή, α υτής τ η ς τ ά σ ης κ υ ρ ίω ς σ τ ον ξ έ ν ο τύπ ο κ α ι ό χ ι

σ το ν ελλην ικ ό 14 . Π ρ ά γ μα λο γ ικ ό, γι ατί ή Ελλά δα δεν ήτα ν έτο ιμη ν α δεχ τεί αυτή την ν έα τά σ η. Το ευρ ύ κ ο ιν ό της επ ο χ ής δεν μ πορεί να σ υν το ν ισ τεί με το υς σ χ εδια σ τικ ούς τότε π ειρ α μα τισ μο ύς της μο ν τέρ ν α ς αρχι τεκτον ικ ής.

1 4 Δ η μ ο σ ιε ύ σ ε ις υ π ή ρ χ α ν κυ ρ ίω ς στα Τεχνικ ά Χ ρ ο ν ικά τ ο υ 1 9 3 2 , π ε ρ ιο δική έ κδο σ η του Τεχνικο ύ Ε π ιμ ε λ η τ η ρ ίο υ Α θ η ν ώ ν . Κ α ι π ο λ ύ λιγότερες σ τ α Α θ η ν α ϊκά Ν έ α τ η π ε ρ ίο δο 1 9 3 3 - 34

41

Τ Ο Σ ΧΟ Λ Ε Ι Ο ΣΤ Α ΠΕ ΥΚΑΚΙ Α

42

Η αρ χ ικ ή μ ε λ έ τη γ ι α τ ο σχολείο στ α Πευ κάκια [ ε ικ. 4 7 ]

Ο Ν. Μητσ ά κ ης, ως π ρ ο ϊσ τά μ ενος της α ρ μό δια ς υπ ηρ εσ ία ς το υ Υ π ο υργεί ου Π α ιδεία ς, α ν έθ εσ ε το σ υγ κ εκ ρ ιμένο έργο σ το ν Δ. Π ικ ιών η, ο ο π ο ίο ς δεν ανήκε στην ο μά δα μελέτης το υ Υ π ο υρ γ είο υ. Συμφών α με το ν Δ. Αν των α κ ά κ η υπήρχε μια π ρ ώτη μελέτη α π ό το ν Π ικ ιώ νη γι α το σ χ ο λείο σ τα Π ευκ ά κ ια . Η π ερ ιο χή που θα το π ο θ ετο ύν τα ν το σ χ ο λείο α υτό ήταν η Νεά π ο λη Εξα ρ χ είων , μια π ερ ιο χή σύμφων α με το ν ίδιο α ρ κ ετά π υκ ν ο κ α τοι κημένη γ ια τα δεδο μέν α της επ ο χ ής. Το οι κόπεδο β ρ ίσ κ ετα ι σ το Αν α το λικ ό τερ ο σημεί ο της π ερ ιο χ ής, σ τις π α ρ υφές το υ Λ υκαβηττού, τα λεγ ό μεν α Π ευκ ά κ ια . Το σ χ ο λε ί ο έπρεπε ν α μελετηθ εί με β ά σ η την τυπ ο λογί α γι α τα « μεγ ά λα » σ χ ο λεία . Το δυσ κ ο λό τερο σημεί ο σ ε σ χ έσ η με τα υπ ό λο ιπ α σ χ ο λε ί α ήταν ότι το ο ικ ό π εδο ήτα ν επ ικ λιν ές.

43

Π ρ ώτ η λ ύ ση

[ ε ικ.48] [ ε ικ. 4 9 ]

[ 4 8 ] Γε ν ική ά π ο ψ η , Λ υ κα β η τ τ ό ς . σ χ ε διο Δ . Α ν τ ω ν α κά κη ς [ 4 9 ] Π ε ρ ιο χ ή μ ε λ έ τ η ς - π ρ ώ τ η λύση

44

Σ τ ην π ρ ώ τ η λύ σ η, π ου ήτ α ν π ο λύ κ ο ν τά στ ο υ ς τ ύ π ου ς τ ου Υ π ου ρ γ ε ίο υ το ο ικ ό π εδο βρίσ κ ε τ α ι με τ α ξ ύ τ ω ν οδ ώ ν Σ ίν α κ α ι Πατ ρ ιά ρ χ ου Φ ω τ ίου . Σ τ ο ισ όγ ε ιο, β ρ ίσ κ ε τ α ι η ε ίσ ο δο ς το υ σχ ο λε ίου , οι τ ρ ε ίς τ ά ξ ε ις, τ α γ ρ α φεία , η μ ικ ρ ή β ιβ λιοθήκ η τ ω ν μα θητών κ α ι η αί θ ου σ α ω δ ικ ής κ α ι ε ορ τ ώ ν . Σ τ ο ν όρ οφ ο έ χ ε ι α ν τ ίσ τ οιχ α τρ είς τά ξεις, τ α γ ρ α φ ε ία κ α ι τ ην α ίθου σ α χ ειρ ο τεχ ν ία ς. Τέλ ος σ τ ο ημιυ π όγ ε ιο ( ισ όγ ειο α π ό την δ υτ ικ ή π λε υ ρ ά ) υ π ήρ χ ε τ ο υ π ό σ τεγ ο το υ γυμν α σ τ ηρ ίου , τ ο ε σ τ ια τ όρ ιο κ α ι το μα γ ειρ εί ο κ α ι ε π ιπ λέ ον τ ο σ π ίτ ι τ ου φύλα κ α . Είν α ι με λε τ ημέ ν ο με τ έ τ οιο τρ ό π ο ώσ τε ο ι τ ά ξ ε ις ν α έ χ ου ν μια σ χ ε τ ική α υτο ν ο μ ί α ξ ε χ ω ρ ιζ ον τ ά ς ‘ τ ε ς α π ό τις υπ ό λο ιπ ες χ ρ ήσ ε ις, π ου ε ίχ α ν π ιο κ οιν ό χ ρ ησ το χ α ρ ακ τ ήρ α . Σ ε α ν τ ίθε σ η με τ α π ερ ισ σ ό τερ α σχ ο λε ία 15 τ ου π ρ ογ ρ ά μμα τ ο ς, π ο υ υπ ήρ χ ε μ ι α α υ σ τ ηρ ή ομοιομορ φ ία στα α ν ο ίγ μα τ α, ο Δ . Π ικ ιώ ν ης ε φ α ρ μόζ ε ι σ την μελέτη τ ο υ , α κ α ν όν ισ τ ε ς δ ια σ τ ά σ ε ις α ν ο ιγ μά των . Ο ι τ ά ξ ε ις ήτ α ν α ν α τ ολικ έ ς κ αι ό χ ι ν ό τιες, ό πω ς κ α ι π ρ οτ ε ιν ότ α ν κ α ι η διά δρ ο μο ι δ ι α λε ιμμά τ ω ν δ υ τ ικ οί α ν τ ί β όρ ειο ι. Απ ό την άλ λ η υ π ά ρ χ ου ν τ ρ ε ις τ ά ξ ε ις σ το ν κ ά τω ό ροφ ο κ α ι τ ρ ε ίς σ τ ον ε π ά ν ω ό π ως κ α ι σ τα π ερ ισ σ ότ ε ρ α σ χ ολε ία . Γ ια κ άπ ο ιο ό μως άγν ω σ τ ο λόγ ο τ ο σ χ έ δ ιο α υ τό α λλά ζει κ α ι αντ ικ α θίσ τ α τ α ι α π ό μια ά λλη λύσ η τελείως δ ι α φ ορ ε τ ικ ή.

[εικ .50]

[εικ .51]

[εικ .52] 15 Μ πορε ί κ α ν εί ς ν α δ ε ι πολλά απ ό τ α σ χ ο λ ε ία πο υ κ α τα σ κ ε υ ά σ τη κ α ν το ΄ 3 0 σ τ ο β ιβ λ ίο , Τ α Ν έ α σχο λι κ ά κ τή ρι α , Τ ΕΕ

[ 5 0 ] Π ρ ο ο π τ ικό σ χ έ διο τ η ς π ρ ώ τ η ς λύσης , [ 5 1 ] Δ υ τ ική ό ψ η , [ 5 2 ] Ν ό τ ια ό ψ η

45

[ ε ικ. 5 3 ]

[ ε ικ. 5 5 ]

46

[εικ .54]

[ 5 3 ] Κ ά τ ο ψ η ισ ο γ ε ίο υ , 1 η ς λ ύ σ η ς , [54] Κάτοψη ορόφου, 1ης λύσης, [ 5 5 ] κα τ ο ψ η η μ ιυ π ο γ ε ίο υ , 1 η ς λ ύ σ η ς

[ 5 6 ] Δ ι ά γ ρα μ μ α τοποθέτη σ η ς , π ρ ώ τ η λ ύ σ η

47

Δ ε ύ τ ε ρ η λ ύση

Στην δεύτερ η λύσ η, π ο υ είν α ι φα ν ερ ά πι ο εν τυπ ωσ ια κ ή, κ α ι σ χ εδιά σ τηκ ε γ ια το ίδι ο ο ικ ό π εδο , η είσ ο δο ς γ ίν ετα ι α π ό την ίδι α θ έσ η, α ν α το λικ ά της ο δο ύ Σίν α [ εικ .5 7]. Ο Δ. Π ικ ιών ης σ την α ρ χ ή σ χ εδιά ζει διάφορ ες λύσ εις, π ρ ο σ π α θ ών τα ς ν α ξεχ ωρ ί σει τις τά ξεις με εν διά μεσ ο υς κ ο ιν ό χ ρ ησ τους χ ώρ ο υς. [ εικ .5 8 ] . Κα τα λήγ ει σ ε μια π ρ ότασ η εν ά ν τια σ το υς « τύπ ο υς» το υ Υ π ο υργεί ο υ. Ο ίδιο ς π ρ ο τείν ει μια τά ξη π ο υ θ α επαν α λα μβ ά ν ετα ι κ α ι θ α λειτο υρ γ εί ως α νεξά ρ τητο « κ τήρ ιο » μέσ α σ το κ τήρ ιο , μια τά ξη, α π ο λύτως α ν εξά ρ τητη π ο υ θ α έχει κ α ι το ν π ρ ο σ ωπ ικ ό της εξωτερ ικ ό χ ώρο [ εικ .5 9 ] , π ρ ο σ τα τευό μεν ο α π ό μια π έρ γ κ ο λα (μελετημέν η, φυσ ικ ά α π ό τον ίδιο ) [ εικ .6 0 ] . Με α υτή την λύσ η της π έρ γ κ ο λα ς σ κ ιάζ ει τις τά ξεις α π ό το ν μεσ ημβ ρ ιν ό ήλιο . Εξα σ φα λίζει κ α ι το ν α ερ ισ μό της τά ξης το π ο θ ετών τα ς φεγ γ ίτες σ τη μεσ ημβ ρ ινή κ α ι σ την β ο ρ ιν ή π λευρ ά κ ά θ ε τά ξης. Π ρ ά γ μα π ο υ δεν θ α δο ύμε σ τα υπ ό λο ιπα σ χ ο λεία . Αρ χ ίζει έτσ ι ν α σ χ εδιά ζει π λέον μια μικ ρ ή γ ειτο ν ιά .

[ ε ι κ .57]

[ 5 7 ] Π ε ρ ιο χ ή μ ε λ έ τ η ς , δε ύ τ ε ρ η λ ύ σ η , σ χ . : Δ . Α ν τ ω ν α κά κη ς

48

[ ε ι κ .5 8 ]

[εικ .59]

[ ε ικ. 6 0 ]

[58] σ τ ις [59] [60]

Δ ο κιμ έ ς λ ύ σ ε ω ν , μ ε κο ιν ό χ ώ ρ ο ανάμεσα η μ ικυ κλ ική ς μ ο ρ φ ή ς τ ά ξε ις Α ξο ν ο μ ε τ ρ ικό σ χ έ διο α ιθ ο υ σ ώ ν Κ α τ α σ κε υ α σ τ ική λ ε π τ ο μ έ ρ ε ια

49

[ ε ικ. 6 1 ]

[ ε ικ. 6 2 ] [61] Οι κι νήσ ει ς κ α ι η γ ε ν ι κ ή οργ ά ν ω σ η τ η ς δε ύ τ ε ρ η ς λ ύ σ η ς , σ χ : Δ . Α ν τ ω ν α κά κη ς [62] Φω τ ο γ ρα φ ί α α πο το εσ ω τερι κ ό τη ς α ίθ ο υ σ α ς - σ υ ρ ό μ ε ν ε ς θ ύ ρ ε ς - φ ε γ γ ίτ ε ς

50

Ό λ ε ς οι τ ά ξ ε ις με τ ην δ ικ ιά τ ο υς α υλή τ ο π οθε τ ού ν τ α ι γ ύ ρ ω α π ό έ ν α μεγ ά λο π ρ οα ύ λιο χ ώ ρ ο ( π λα τ ε ία ) . Τ ο σ χ ολε ίο π λέ ον σ ε α υ τ ή τη π ρ ό τα σ η χ ω ρ ίζ ε τ α ι σ ε δ ύ ο ά ξ ον ε ς, α υτό ν της δημό σι α ς π ε ρ ιοχ ής κ α ι α υ τ όν τ ης ιδιωτικ ής π ερ ι ο χ ής [ ε ικ . 6 1 ] . Ο ε π ισ κ έ π τ ης με την είσ ο δ ο τ ου σ τ ο σ χ ολε ίο, α π ό τ ην ο δό Σίν α , θ α συν α ν τ ήσ ε ι μια σ τ οά , η οπ οία σ το β ο ρ ιν ό τ η ς τ μήμα σ τ ε γ ά ζ ε ι τ ην β ιβ λι ο θ ήκ η των δ ι δα σ κ όν τ ω ν π ου ε ίν α ι ε ν οπ ο ιημέν η με την βι β λιοθήκ η τ ον π α ιδ ιώ ν . Εν ώ π ρ ο ς την νό τια π λε υ ρ ά θα σ υ ν α ν τ ήσ ε ι σ ε χ α μηλό τερ η σ τ ά θμη τ ην α ίθου σ α δ ιδ α σ κ α λία ς. Ό λοι οι δ ημόσ ιοι χ ώ ρ οι τ ου σ χ ο λείο υ τ ο π οθε τ ού ν τ α ι σ ε α υ τ ή τ ην π τέρ υγ α επ ί τ η ς οδ ού Σ ίν α . Σ τ ο κ έ ν τ ρ ο τ η ς σ το ά ς υπ ά ρ χ ου ν 3 α ίθου σ ε ς, η υ π ο δο χ ή, η α ίθου σ α τ ω ν δ α σ κ ά λω ν κ αι το γ ρ α φείο τ ο υ δ ιε υ θυ ν τ ή, κ α θώ ς κ α ι οι το υα λέτες. Ο λ ε ς α υ τ έ ς οι λε ιτ ου ρ γ ε ίε ς ε ίν α ι σ το ι σόγ ε ιο, σ τ ο ε π ίπ ε δ ο μηδ έ ν . Επ ειδή το ο ι κ όπ ε δ ο ε ίν α ι ε π ικ λιν έ ς θα θ εωρ ήσ ο υμε ω ς ε π ίπ ε δ ο μηδ έ ν , τ ην οδ ό Σ ίν α . Σ το π ρ ώ τ ο υ π όγ ε ιο, σ τ ο κ ε ν τρ ικ ό κ τήρ ιο , βρίσ κ ε τ α ι τ ο γ υ μν α σ τ ήρ ιο πο υ έχ ει π ρ ό σο ψ η σ τ ο κ ε ν τ ρ ικ ό π ρ οα ύ λιο κ α ι δίπ λα απ ό α υ τ ό υ π ά ρ χ ε ι έ ν α μπ ά ν ιο με ν το υς. Σ τ η ν π ίσ ω π λε υ ρ ά π ρ ος τ ην ο δό Σίν α επ ίση ς υ π ά ρ χ ε ι κ α ι τ ο ε σ τ ια τ όρ ιο . Τέλο ς σ το δ εύ τ ε ρ ο υ π όγ ε ιο ε ίν α ι τ ο μα γειρ είο με ειδικ ά δ ια μορ φ ω μέ ν ου ς χ ώ ρ ου ς χ ρ ήσ ης ( κ α ρ β ου ν α π οθήκ η, ψ υ γ ε ία , νερ ο χ ύτες), ο ι τ ου α λέ τ ε ς μα θητ ώ ν κ α ι τ ο σ π ίτι το υ επ ι σ τ ά τ η.

Σε έν α σ χ έδιο α π ό το α ρ χ είο του Δ. Π ικ ιών η φα ίν ετα ι η λεπ το μέρ ε ι α του σ χ εδίο υ της π έρ γ κ ο λα ς, με το μές που επεξηγ ο ύν κ ά θ ε σ ημείο [ εικ .6 0 ] . Αν επ ικ εν τρ ωθ ο ύμε σ την λύσ η της α ίθ ο υσ α ς κ α τα λα β α ίν ο υμε, το πόσο ευφά ν τα σ τη ήτα ν η μελέτη το υ Δ. Πι κι ώ νη. Η κ ά θ ε τά ξη έχ ει το ν ιδιωτικ ό της και τον « δημό σ ιο » εξωτερ ικ ό χ ώρ ο , π ο υ τους χωρ ίζο υν μεγ ά λες γ υά λιν ες σ υρ ό μ ενες θύρες [ εικ .6 2 ] . Στο « δημό σ ιο » χ ώρ ο τη ς τά ξης, π ο υ είν α ι κ α ι η π ρ ο σ ωπ ι κή της α υλή, υπ ά ρ χ ει έν α φρ ά χ της, ο οποί ος έχει διπ λό ρ ό λο , α ρ χ ικ ά την π ρ ο σ τασί α τω ν π α ιδιών , κ α ι δεύτερ ο ν είν α ι μελε τημένο και έχ ει κ α τα σ κ ευα σ τεί σ ε δύο επ ίπ ε δα έτσι ώσ τε ν α λειτο υρ γ εί κ α ι σ α ν κ ά θι σμα. Οι π ό ρ τες εισ ό δο υ σ τις α ίθ ο υσ ες λ ει τουργ ο ύν κ α ι ως α ν εμο φρ ά χ τες. Οταν τα συρ ό μεν α της α ίθ ο υσ α ς είν α ι κ λει στά, επι τρέπ ετα ι ο σ ωσ τό ς α ερ ισ μό ς της τάξ ης από το υς φεγ γ ίτες [ εικ .6 2 ] . Οτα ν τα συρόμενα α ν ο ίξο υν α κ υρ ών ετα ι η χ ρ ήσ η του ανεμοφρ ά χ τη κ α ι δίν ει τη δυν α τό τητα το μάθημα ν α μετα φέρ ετα ι σ το ν εξωτερ ικ ό χώ ρο. Η εσ ωτερ ικ ή α ίθ ο υσ α είν α ι ά ν ετη (3 .7 0 x 9 .4 0 ) κ α ι επ ιπ λέο ν , σ το ν πί σω τμήμα της τά ξης υπ ά ρ χ ει ιμα τιοθήκη.

«Και το αρχιτεκτονικό έργο το καταχωνιάζει, το κάνει να χωνεύει, ή το παντρεύει τελικά με όλα τα υπόλοιπα, τις πέτρες, τα δέντρα, το θάμνο, την θάλασσα, τα βουνά, τη μαυριδερή επιδερμίδα των ανθρώπων, την γεωγραφία, την ιστορία, τα ζώα, τα πουλιά, το φώς» [ Γύ ρ ω α π ό έ ν α σ υ ν έ δρ ιο ]

51

[εικ .63]

[63] Κ άτ ο ψη Ι σ ογ ε ί ου - δ εύ τερη λύ σ η

52

[εικ .64]

[64] Κά τοψη Υ πογ ε ί ου - δ εύ τερη λ ύ σ η

53

[εικ .65]

[εικ .66]

[εικ .67] [65] Οψη Β ορει οδ υ τι κ ή - δ ε ύ τε ρη λύ σ η , [ 6 6 ] Ο ψ η β ο ρ ε ιο α ν α τ ο λ ική , π τ έ ρ υ γ α Β - δε ύ τ ε ρ η λ ύ σ η [67] Το μή Α ι θου σ ώ ν - β ορε ι οα ν α τολι κ ή , π τ έ ρ υ γ α Α

54

[ ε ικ. 6 8 ]

[ ε ικ. 6 9 ]

[68] φ ω τογ ρα φ ί α - ν ότι α όψη , [ 6 9 ] φ ω τ ο γ ρ α φ λ ια - β ό ρ ε ια ό ψ η

55

Η Τ ΕΛ Ι Κ Η ΜΕ Λ Ε Τ Η Κ ΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛ ΕΙ ΟΥ ΣΤΑ Π ΕΥΚΑΚΙΑ

[εικ .70] [70] Φω τ ο γ ρα φ ί α του σ χολε ί ο σ ή μ ε ρα - α ίθ ο υ σ ε ς

56

Τ ρ ίτη λ ύση

Σ ε α υ τ ή τ ην λύ σ η τ ο σ χ ολε ίο το π ο θ ετείτα ι στ ο οικ οδ ομικ ό τ ε τ ρ ά γ ω ν ο π ο υ β ρ ίσ κ ετα ι ανα τ ολικ ότ ε ρ α τ ου π ρ οηγ ούμεν ο υ. Ακ ό μα π ι ο κ ον τ ά σ τ ου ς π ρ όπ οδ ε ς το υ Λ υκ α β ηττ ο ύ , κ α ι μα κ ρ ιά π λέ ον α π ό την ο δό Σίν α [ει κ . 7 1 ] . Τ ο ν έ ο σ χ έ δ ιο δ ε ν με λετά τα ι α π ό τ η ν α ρ χ ή, ά λλα γ ίν ον τ α ι κ ά π ο ιες επ εμβ ά σει ς σ τ ο σ χ έ δ ιο τ ης δ ε ύ τ ε ρ ης λύσ ης. Τ ο τ ε λικ ό σ χ έ δ ιο δ ε ν υ π ά ρ χ ει κ ά π ο υ δ η μ οσ ιε υ μέ ν ο, ά λλα γ ια ά γ νωσ το λό γ ο σε όλε ς τ ις π ηγ έ ς 16 ε π α ν α λα μβ ά ν ετα ι το σχ έ δ ιο τ ης δ ε ύ τ ε ρ ης λύ σ ης. Φ α ίν ετα ι ό τι η αλ λα γ έ ς δ ε ν έ β ρ ισ κ α ν κ α ι π ο λύ σ ύμφων ο τ ο ν Δ . Π ικ ιώ ν η κ α ι ήτ α ν ε π ιβ α λλό μεν ες α π ό τ ο Υ π ου ρ γ ε ίο. Π α ρ α τ ηρ ώ ν τ ας το σ χ ο λείο , σε σ υ ν δ υ α σ μό με τ ην α π οτ ύπ ωσ ή το υ, πο υ έ γ ιν ε α π ό μια ομά δ α τ ου Εθ ν ικ ο ύ Μετ σόβ ιου Π ολυ τ ε χ ν ε ίου 17 , κ α ι μα ζί κ α ι με την βο ή θε ια τ ου β ιβ λίου τ ου Δ . Αν των α κ ά κ η θ α α ν α φ έ ρ ω τ ις α λλα γ έ ς, τ ις π ρ ο σ θ ήκ ες κ αι τ ις π ιθα ν έ ς α ιτ ίε ς.

16 Σ το β ι β λί ο που δ η μ οσ ί ευ σ ε το Τ Ε Ε ε ν ώ έ χ ε ι φω τογ ρα φί ες α πό τη ν Τ ρί τη λύ ση , τ α σ χ έ δια εί να ι τη ς δ εύ τερη ς λύ σ η ς.

17 Σ χέδ ι α α ποτύ πω σ η ς, «Τ ο σ χο λ ε ίο τ ο υ Π ικιώ ν η στ ο Λυ κ α β η ττό», Κω ν . Τ σ ι α μ πά ο ς , σ τ ο μ ά θ η μ α Ι σ τορί α κ α ι θε ω ρί α 8 , 2 0 1 2 -2 0 1 3 , Ο μ ά δα : Χ. Α υ γ ου σ τί δ ου , Σ.Α ν δ ρέου , Ζ.Βό μ β α ς , Γ. Κ α ν ε λ λο π ού λου , Ε.Κρεμ μ υ δ ά , Χ.Κολοκο τ ρ ώ ν η , Κ . Μ α ρ κο π ού λου , Ι .Μ α ρού δ α , Α .Π α ν α γ ιω τ ο π ο ύ λ ο υ , Μ. Π α ν α γ ι ω τοπού λου , Δ .Π ά σ χου, Ε . Σ κε υ ά κη , Α. Σ τά ι κ ος.

[εικ .71]

[ 7 1 ] Τ ο σ χ ο λ ε ίο σ τ ο ο ικό π ε δο π ο υ χ τίστηκ ε, τ ρ ίτ η λ ύ σ η , σ χ . : Δ . Α ν τ ω ν α κά κη ς

57

[εικ .72] [72] Κ άτ ο ψη υ φι σ τά μ ε ν η ς κ α τά σ τα σ η ς, σ τ ά θ μ η Α σ χ . : ο μ ά δα Ε . Μ . Π . ε π ιβ λ . κα θ . : Κ ω ν . Τ σ ια μ π ά ο ς

58

[εικ .73] [73] Κά τοψη υ φ ι σ τά μ εν η ς κ α τά σ τ α σ η ς , σ τ ά θ μ η Β σ χ . : ο μ ά δα Ε . Μ . Π . ε π ιβ λ . κα θ . : Κ ω ν . Τ σιαμπάος

59

[εικ .74] [74] Κ άτ ο ψη υ φι σ τά μ ε ν η ς κ α τά σ τα σ η ς, σ τ ά θ μ η Δ σ χ . : ο μ ά δα Ε . Μ . Π ε π ιβ λ . κα θ . : Κ ω ν . Τ σ ια μ π ά ο ς

60

[εικ .75] [75] Κά τοψη υ φ ι σ τά μ εν η ς κ α τά σ τ α σ η ς , σ τ ά θ μ η Δ σ χ . : ο μ ά δα Ε . Μ . Π . ε π ιβ λ . κα θ . : Κ ω ν . Τ σιαμπάος

61

Α ρχ ι κ ά ν α ε π ισ ημα ν θε ί ότ ι τ ο σ χ ολείο απο μ ακ ρ ύ ν ε τ α ι α π ό τ ην οδ ό Σ ίν α , κα ι τ ο π ο θ ετ εί τα ι σ τ ο ε π όμε ν ο οικ οδ ομικ ό τετ ράγω νο , οπ ότ ε η ε ίσ οδ ός τ ου , π ου β ρ ισκ ό τ αν στ ο α ν α τ ολικ ό τ μήμα τ ου , π λέο ν έχ ει μ πρ ο σ τ ά τ ης ε ν α ν χ ω μα τ όδ ρ ομο το υ Λ υκ αβη τ τ ού [ ε ικ . 7 6 Α ] . Α π οτ έ λε σ μα α υτο ύ εί ναι , να τ οπ οθε τ ηθε ί κ α ι μια ε ίσ οδο ς σ το δ υτ ι κ ό τ μ ή μα τ ου σ χ ολε ίου , σ ε έ ν α δρ ό μο π ο υ εί ναι σ υ ν έ χ ε ια τ ης οδ ού Σ ίν α , ώσ τε να δ ι ευκ ο λύ ν ε τ α ι η ε ίσ οδ ος σ τ ο σ χ ο λείο . Α υτ ή η κ ί ν ησ η έ χ ε ι ω ς ά με σ η ε π ίπ τ ωσ η τη κ ατ άρ γη σ η τ ης π ρ ω τ α ρ χ ικ ής ιδ έ α ς π ο υ χ ώ ρ ι ζε τ ο σ χ ολε ίο σ ε δ ύ ο τ ομε ίς, ( ιδιωτικ ό κ αι δ η μ ό σ ιο) . Π λέ ον ο δ ιά δ ρ ομος κίν ησ ης π ερ νάει μ π ρ οσ τ ά α π ό τ ις τ ά ξ ε ις, χ ά ν ο ν τα ς έτ σι τ η ν α υ τ ον ομία τ ου ς κ α ι τ ην ησ υχ ία τ ο υς , απ ό τ α κ οιν ά τ ου σ χ ολε ίου . Η δ εύτ ερ η λοιπ όν ε π έ μβ α σ η, π ου είν α ι η τ ο π ο θ έτ ησ η μια ς α κ όμα σ κ ά λα ς, α υτή τ η φο ρά σ τ ε γ α σ μέ ν ης, κ α τ ά μήκ ος των αι θ ο υσώ ν α π ό τ ο π ίσ ω μέ ρ ος τ ου ς, επ ηρ εάζ ει τ ο ν β α σ ικ ό ά ξ ον α κ ίν ησ ης, πο υ ή τ αν ο ι εξ ω τ ε ρ ικ έ ς σ κ ά λε ς μπ ρ οσ τ ά α π ό τ ι ς αί θ ο υσ ε ς [ ε ικ . 7 6 Β ] . Α υ τ ή η κ ίν ησ η έχ ει ω ς άμ εσο α π οτ έ λε σ μα , τ ην α λλα γ ή της θ έση ς τ η ς ει σ όδ ου τ ης τ ά ξ ης, κ α τ α ρ γών τα ς τ ο υς ανεμοφ ρ ά κ τ ε ς. Α υ τ ός ο σ τ ε γ α σ μέν ο ς δ ι άδ ρο μ ος, π ρ οσ τ α τ ε ύ ε ι τ ις κ ιν ήσ ε ις των π αι δ ι ώ ν α π ό τ ις κ α ιρ ικ έ ς σ υ ν θήκ ε ς, α λλά επ ί ση ς τ α α π ομα κ ρ ύ ν ε ι α π ο τ ην φ ύσ η, αναγκ άζ ον τ α ς τ α , γ ια ν α μπ ου ν σ την τά ξη τ ο υς , να π ε ρ ν ά ν ε α π ό σ τ ε ν ού ς κ α ι μα κ ρ ό στ ενο υς δια δ ρ όμου ς. Κ α τ α ρ γ ε ίτ α ι αυτό π ο υ ή θ ελ ε ν α π ε τ ύ χ ε ι ο Δ . Π ικ ιώ ν ης , με την

62

εξωτερ ικ ή σ κ ά λα , δηλά δη το ν δια χ ωρ ισμό της κ ο ιν ής α υλής α π ό τις α ίθ ο υσ ες. Με την το π ο θ έτησ η της σ τεγ α σ μέν ης σ κ άλ ας σ το β ο ρ ιν ό τμήμα το υ σ χ ο λείο υ κ α τα ργεί τα ι ο φυσ ικ ό ς α ερ ισ μό ς, π ο υ είχ ε α ρ χ ι κά μελετηθ εί. Σημειών ω, π ως εδώ κ α ι π ο λ λ ά χ ρ ό ν ια , α υτή η « π ίσ ω» σ κ ά λα , έχ ει π ρ ακ τικ ά κ α τα ρ γ ηθ εί κ α ι δεν χ ρ ησ ιμο π ο ιείται α φο ύ ο ι μα θ ητές, μπ α ίν ο υν σ τις α ίθ ο υ σες α π ό τις σ υρ ρ ό μεν ες γ υά λιν ες π ό ρ τες. Η τελευτα ία β α σ ικ ή επ έμβ α σ η, ήτα ν η κ α τά ρ γ ησ η των π ρ ο σ τεγ α σ μά των [ εικ .70]. Η π ιο κ α λά μελετημέν η λύσ η το υ Δ. Π ικι ών η κ α τα ρ γ είτα ι, κ α ι μα ζί της κ α τα ρ γ είτ αι κ α ι το α ίθ ρ ιο , κ α ι η δυν α τό τητα μα θ ήμ ατο ς σ το ν εξωτερ ικ ά δια μο ρ φωμέν ο χ ώ ρο, κ α ι η φύτευσ η το υ α ίθ ρ ιο υ, κ α ι ό λα α υτά π ο υ θ α έκ α ν α ν το σ χ ο λείο μια « δια φο ρετικ ή» εκ π α ιδευτικ ή μο ν ά δα . Οι α υλές των τά ξεων χ ά ν ο υν το ν ημιυπ α ίθ ρ ιο χ α ρ α κτήρ α το υς κ α ι π α ύο υν ν α λειτο υρ γ ο ύν ως ενδιά μεσ ο ι χ ώρ ο ι, φιλικ ο ί π ρ ο ς την ύπ α ι θρο, ό π ως ο ίδιο ς είχ ε σ χ εδιά σ ει σ την π ρ ο η γούμεν η μελέτη, με τις τά ξεις ν α μέν ο υν απροσ τά τευτες α π ό το ν μεσ ημβ ρ ιν ό ήλιο . Να σ ημειωθ εί εδώ π ώς η τυπ ο λο γ ία των σ χ ο λικ ών κ τηρ ίων (α π ό το Υ π ο υρ γ είο ), φρ ό ν τιζε έτσ ι ώσ τε ο ι τά ξεις ν α π ρ ο σ τατεύο ν τα ι α π ό τα κ α ιρ ικ ά φα ιν ό μεν α , κ αι έτσ ι δεν δικ α ιο λο γ είτα ι η κ α τά ρ γ ησ η των π ρ ο σ τεγ α σ μά των , π ο υ είχ α ν το π ο θ ετηθεί γ ια την π ρ ο σ τα σ ία των τά ξεων , α π ό την ά μεσ η επ α φή με το ν ήλιο .

Β Α

[εικ .76] [ 7 6 ] Σκ ί τσ ο α ποτύ πω σ η ς κιν ή σ ε ω ν σ τ η ν τ ρ ίτ η λ ύ σ η

63

[εικ .77]

[ εικ .78]

[εικ .79] [77], [78], [7 9 ] Φω τογ ρα φί ες τη ς τε λε υ τ α ία ς λ ύ σ η ς , σ ή μ ε ρ α

64

[εικ .80]

Ίσω ς ήτ α ν θέ μα κ όσ τ ου ς, ίσως ήτα ν υπ ε ρ β ολή σ υ γ κ ρ ιτ ικ ά με τ α άλλα σ χ ο λεία , ί σω ς ε π ε ιδ ή ο Δ . Π ικ ιώ ν ης δ εν ά ν ηκ ε σ την ο μ ά δ α τ ω ν με λε τ ητ ώ ν τ ου Υ π ο υρ γ είο υ κ α ι δ εν α κ ολου θού σ ε κ α ι π ολύ τις π ρ ο δια γ ρ α φές π ου υ π ήρ χ α ν γ ια τ α υ π ό κ α τα σ κ ευή νέα σ χ ολικ ά κ τ ήρ ια . Π α ρ ά τ ω ν μικ ρ ε ς ε π ε μβ ά σεις π ο υ έγ ιν α ν στ η τ ε λε υ τ α ία λύ σ η, τ ο σ χ ολ είο π α ρ α μένει έ ν α κ α θα ρ ό π α ρ ά δ ε ιγ μα το υ π ρ ώιμο υ μ ο ν τ ε ρ ν ισ μού . Ο ι ε π ε μβ ά σ ε ις δ ε ν τ ου κ οσ τ ί ζο υν τίπ ο τα απ ό τ ο τ ε λικ ό α π οτ έ λε σ μα τ ων κ α θ α ρ ών ο ργ α ν ω μέ ν ω ν όγ κ ω ν .

Μια κ λιμα κ ωτή διά τα ξη ό γ κ ων σε ένα εξα ιρ ετικ ά δύσ κ ο λο ο ικ ό π εδο . Σε ό λα το υ τα έρ γ α ο Δ. Π ικ ιών η ς προσπαθ εί ν α λύσ ει το π ρ ό β λημα της προσαρμογ ής το υ κ τηρ ίο υ σ το χ ώρ ο , κ α θώ ς ξ έρει ό τι εκ εί β ρ ίσ κ ετα ι η τελικ ή α ρ μονί α. Σε α υτό το έρ γ ο το π ετυχ α ίν ει α πόλ υτα. Το κ τήρ ιο β ρ ίσ κ ετα ι π ερ ιτρ ιγ υρ ι σμένο από π εύκ α κ α ι ο ι μεγ ά λο ι κ τηρ ια κ ο ί όγκοι ελ άχ ισ τα π ρ ο β ά λο υν π ερ ιμετρ ικ ά τ ου οι κοπέδο υ. Έ χ ει κ α τα φέρ ει έν α επ ιβ λητι κό κτήρι ο ν α σ τέκ ετα ι ο μα λά σ τις π α ρ ειές του Λυκαβ ηττο ύ χ ωρ ίς ν α τα ρ ά ζει την ησυχί α της π ερ ιο χ ής. [ 8 0 ] Φ ω τ ο γ ρ α φ ία τ η ς τ ε λ ε υ τ α ία ς λ ύσης , σήμερα

65

Η Α Π Ο Κ ΗΡΥΞ Η

«το οικουμενικό πνεύμα πρέπει να συντεθεί με το πνεύμα της Εθνότητας». , Δ η μ ή τ ρ η ς Π ικιώ ν η ς

66

Η απ ο κ ή ρ υξ η τ ο υ σχ ολείου από τ ον ίδ ιο τ ου τ ον δ ημ ι ο υργό

Τ ο 1 9 3 3 σ υ ν έ β ησ α ν τ ρ ία πα ρ ά λληλα συμ β ά ν τ α . Ο λοκ ληρ ω ν ότ α ν η κ α τα σ κ ευή τ ο υ σ χ ολε ίου σ τ α Π ε υ κ ά κ ια , επ ίσ ης π ρ α γ μ ατοπ οιού τ α ν σ τ ην Α θήν α το 4 ο διεθ ν ές συν έ δ ρ ιο Μ ον τ έ ρ ν α ς Α ρ χ ιτ ε κτο ν ικ ής κ α ι τ έλος π ολλά α π ό τ α 3 . 0 0 0 ν έ α σ χ ο λικ ά κ τ ήρ ια ε ίν α ι σ τ ο τ ε λικ ό σ τ ά δ ιο α ν ο ικ ο δό μ η σ ης. Π α ρ ά λληλα με α υ τ ά τα γ εγ ο ν ό τα ο Πι κιώ ν ης α ρ χ ίζ ε ι ν α σ τ οχ ά ζ ε τα ι π ως:

«το οικουμενικό πνεύμα πρέπει να συντεθεί με το πνεύμα της Εθνότητας» . Π ρ ο σ π α -

θ ο ύ σ ε ν α δ ε ι, π ου σ υ ν α ν τ ά τα ι η ελλην ικ ή αρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ή ( π ν ε ύ μα τ ης ε θ ν ό τητα ς) με τ ι ς π α γ κ όσ μιε ς ιδ έ ε ς α ρ χ ιτ ε κτο ν ικ ής (ο ικ ο υ με ν ικ ό π ν ε ύ μα ) . Μ ε π ρ ώ το α π ο τέλεσ μα αυτ ής τ ης έ ρ ε υ ν α ς, η α π οκ ήρ υξη το υ σ χ ο λ εί ου σ τ α Π ε υ κ ά κ ια , ε κ ε ίν η τ ην π ερ ίο δο . Καθώ ς η τ ε λικ ή τ ου μορ φ ή δεν είχ ε κ ά τι το ξ εχ ω ρ ισ τ ό, όπ ω ς θα α ν α φ έ ρει κ α ι ο ίδιο ς,

«το αποτέλεσμα δεν με ικανοποιούσε, μπορούσε να το είχε κάνει οποιοδήποτε από την ομάδα μελετητών» , ήτ α ν έ ν α σ χ ο λείο ίδιο

μ ε τ α ά λλα 3 . 0 0 0 σ χ ολικ ά κ τ ή ρ ια . Κα ι ήτα ν κ αι έ ν α σ χ ολε ίο, χ ω ρ ίς ίχ ν η της π α ρ α δο σ ιακ ή ς ε λλην ικ ής α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικής, ά λλα έν α κ αθ α ρ ά σ ύ γ χ ρ ον ο κ τ ήρ ιο. « Μ ήπ ω ς θα έ π ρ ε π ε ν α ξ α να σ κ εφτο ύμε συν ολικ ά τ ην π ε ρ ιρ ρ έ ου σ α α τμό σ φα ιρ α εκ ε ίν ης τ ης ε π οχ ής, σ τ ο π λα ίσ ιο της Αθ ήνας τ ου 1 9 3 0 , με τ ου ς χ ω μα τό δρ ο μο υς κ α ι τ ο υ ς π ρ όσ φ υ γ ε ς, π ου α κ όμα εκ είν η την εποχ ή κ οιμώ ν τ ου σ α ν τ ο κ α λο κ α ίρ ι σ το υς

δρ ό μο υς έξω α π ό τις α υθ εν τικ έ ς παράγκες το υς, α λλά κ α ι με το υς ν έο υς α ρχι τέκτονες π ο υ α π ο τελο ύν την Ελλην ικ ή ο μάδα στο IV CI AM, φα ν α τικ ο ύς ο π α δο ύς το υ μοντέρν ο υ κ ιν ήμα το ς με ό ,τι σ υν επ ά γεται πάντα ο φα ν α τισ μό ς, την ώρ α π ο υ ο Πι κι ώνης με σ υν έπ εια σ χ εδία ζε το έρ γ ο α υτό, που δεν μπ ό ρ εσ ε ν α ο λο κ ληρ ώσ ει ό π ως το εί χε φαν τα σ τεί, διερ ευν ών τα ς σ υσ τηματι κά εκεί νο το ό ρ α μα π ο υ τό σ ο σ υγ κ εκ ρ ιμένα δι ακηρ ύσ σ ει, τό σ ο επ ίκ α ιρ ο κ α ι γ ια τ ι ς σημερι ν ές μέρ ες, γ ρ ά φο ν τα ς σ το γ ν ωστό άρθρο το υ σ τα Τεχ ν ικ ά Χρ ό ν ια : «είναι ανάγκη ν΄

αντιμετωπίσουμε στοχαστικότερα τις λύσεις που μας προσφέρει η Δύση». » 18

Κα ι σ υμπ ερ α ίν ο υμε με α υτά τα λ όγι α το υ Δ. Αν των α κ ά κ η π ως ο Π ικ ιώνης όπω ς κ α ι έχ ω π ρ ο α ν α φέρ ει, ήθ ελε ν α εντάσσετα ι το έρ γ ο σ το τό π ο το υ, α ρ μονι κά, και ό τα ν έλεγ ε τό π ο δεν εν ν ο ο ύσ ε μ όνο φυσ ικ ό , α λλά κ α ι χ ρ ο ν ικ ό . Την π ερί οδο λ οι π ό ν εκ είν η έν α τό σ ο μο ν τέρ ν ο κτήρι ο δεν ά ρ μο ζε σ την γ ύρ ω γ ειτο ν ιά της Νεάπολ ης Αθ ην ών , σ ύμφων α με το ν Δ. Π ι κι ώ νη. Κ αι α ς το θ εωρ ο ύμε εμείς ως κ α ι σ ή μερα ένα α ρ χ ιτεκ το ν ικ ό α ρ ισ το ύρ γ ημα τη ς πρώ ι μης α ρ χ ιτεκ το ν ικ ής. Μην ξεχ ν ά με ό τι αυτό το έρ γ ο έχ ει γ ίν ει α ν τικ είμεν ο δημο σί ευσης το υ ειδικ ο ύ τύπ ο υ σ το εξωτερ ικ ό [ει κ.81-84]

1 8 Α π ό σ π α σ μ α α π ό τ ο β ιβ λ ίο τ ο υ ομότιμου κ αθ η γ η τ ή Δ η μ ή τ ρ η Α ν τ ω ν α κά κη « Δ υ ο διαλέξεις » , ε κδό σ ε ις Δ ο μ έ ς , σ ε λ . 1 0 8

67

[ ε ικ. 8 1 ]

[ ε ικ. 8 2 ]

[ ε ικ. 8 3 ]

[ ε ικ. 8 4 ]

[81] Del ft σ τη ν Ο λλα ν δ ί α , A l d o v a n Ey c k τ ο 1 9 8 0 [ 8 2 ] Κ α τ ά λ ο γ ο ς τ η ς έ κθ ε σ η ς γ ια τ ο έ ρ γ ο τ ο υ Πι κι ώ νη, Α Α ( A r c h i t e c t ur a l A ssoc i a t i on ) [ 8 3 ] J . L. Co h e n , « Α π ό τ ο 1 8 8 9 έ ω ς τ ο μ έ λ λ ο ν » , P h a ido n [84] L’ Ope r a d i D i m i t r i s P i k i on i s,

68

Κ ΛΕΙ ΝΕΙ ΕΝΑΣ ΚΥΚΛ ΟΣ

69

“ Τ ο Π ν ε ύμ α τη ς Παρ άδοσης” - 19 51 Το 1951 ο Δ ημήτ ρ ης Π ικ ιώ ν ης γ ρ ά φει ένα ακ ό μ η κ ε ίμε ν ο σ ε έ ν α π ε ρ ιοδ ικ ό , 19 2 0 χ ρ ό νι α μ ε τ ά τ ην α π οκ ήρ υ ξ η τ ου σ χο λείο υ, μ ε σκ ο πό ν α σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ σ ε ι τ α σ υ μπερ ά σμ ατ ά τ ο υ α π ό τ ις με λέ τ ε ς π ου κ ά νει σ τις π αρ αδ ό σε ις τ ω ν λα ώ ν . Σ α ν π ρ ώ τ ο σ υμ πέρ ασμ α ε ίν α ι ότ ι οι π α ρ α δ όσ ε ις είν α ι η επι βί ω ση ρ υ θμώ ν κ α ι μορ φ ώ ν α πό τα π ο λ ύ αρ χ α ία χ ρ όν ια . Κ α ι μα ς δ ε ίχ ν ει π ώς αν κ άτ ι εί ν α ι α ξ ιόλογ ο τ ότ ε έ χ ε ι τ ην δύν α μη να αντ έξ ει όσ α χ ρ όν ια κ α ι α ν π ε ρ ά σ ο υν απ ό πάνω τ ου . Σ τ ο δ εύτ ερ ο σ υ μπ έ ρ α σ μα τ οπ οθε τ εί τη π αρ άδ ο ση τ ου κ ά θε λα ού σ ε έ ν α μεγ α λύτ ερ ο σύνολο, τ ις π α ρ α δ όσ ε ις ολόκληρ ης τ η ς Γ ή ς , α λλά η κ ά θε π α ρ ά δ οσ η ε κφρ ά ζ ει τ η ν ο υ σ ία κ α ι τ η ψ υ χ ή τ ου κ ά θε λα ο ύ. Σ τ ο τ ρ ί τ ο σ υ μπ έ ρ α σ μα φ α ίν ε τ α ι π ως δεν τ ο πο θ ετ εί όλε ς τ ις π α ρ α δ όσ ε ις σ ε μ ια κ ατ η γο ρ ί α . Κ ά π οιε ς ε ίν α ι π ιο σ ημα ν τικ ές κ αι πι ο π ολύ τ ιμε ς α π ό τ ις ά λλε ς. Κ αι κ λείν ει μ ε τ ο τ ελ ε υ τ α ίο σ υ μπ έ ρ α σ μα , π ου είν α ι ο ι π αρ ατ η ρήσ ε ις π ου κ ά ν ε ι γ ια τ ην ε λλην ικ ή π αρ άδ ο ση, π ου θε ω ρ ε ί ότ ι α ν ήκ ε ι σ ε ό λα τ α π αρ απ ά ν ω σ υ μπ ε ρ ά σ μα τ α . Μ ι α ελ λ η ν ικ ή π α ρ ά δ οσ η π ου α ν τ α ν α κ λά τ ι ς π ανάρ χ α ιε ς π α ρ α δ όσ ε ις τ ω ν λαών της, αναλ λ ο ί ω τ ε ς σ τ ο χ ρ όν ο, μ ι α ελ λ η νι κ ή π α ρ ά δ οσ η π ου ε ξ α ιτ ίας, της π ρ ο νο μ ι ακ ής τ ης θέ σ ης π ά ν ω σ τ ο π λα νή τ η υπ ερ ίσ χ υ ε τ ω ν ά λλω ν , μια ε λλην ικ ή π αρ άδ ο ση τ όσ ο δ υ ν α τ ή ώ σ τ ε ν α επ η ρεάζ ει κ α ι π ολλέ ς ά λλε ς π α ρ α δ ό σ εις.

19 «Το πνεύ μ α τη ς Π α ρά δ οσ η ς», Δ η μ ή τ ρ η ς Πι κι ώ νης, π ερι οδ ι κ ό Α ι ξ ώ ν η τόμ ος Α 1 9 5 0 - 1 9 5 1 , σελ 5-6

70

[ ε ικ. 8 5 ]

Στο υπ ό λο ιπ ο κ είμεν ο π ρ ο σ π α θ εί ν α δεί ξει το π ό σ ο ισ χ υρ ή είν α ι η π α ρ ά δο σ η του λα ο ύ μα ς, π ο υ α π έν α ν τί της, ά λλες ν έ ες μο ρ φές κ α ι τά σ εις δεν έχ ο υν κ α μία « τύ χη». Κα ι κ λείν ει με την ευχ ή «να υπερπηδηθούνε

όλα τα εμπόδια τα εσωτερικά και τα εξωτερικά ώστε, αν θελήσει ο Θεός, ν’ αξιωθούμε και δούμε στη οίκηση την ελληνική, κάτι από μορφή ελληνική, όσο είναι τούτο μπορετό στους καιρούς μας.»

Μην ξεχ ν ά με π ως το κ είμεν ο γ ρ ά φτηκ ε σε μια π ερ ίο δο π ο υ σ την Αθ ήν α εφα ρ μο ζότα ν ήδη το Ba u ha u s σ τα μεγ ά λα κ τήρ ι α και είχ ε α ρ χ ίσ ει ν α γ εν ν ιέτα ι μια « ν έα μο ν τ έρνα Αθ ήν α » , με το ν Π ικ ιών η ν α κ ά ν ει σ υν εχεί ς π ρ ο σ π ά θ ειες σ τα έρ γ α το υ, ν α κ ρ α τήσει σ το ιχ εία α π ό τις π α ρ α δό σ εις των λα ών. [ 8 5 ] « Τ ο π ν ε ύ μ α τ η ς π α ρ ά δο σ η ς » , Δ . Π ικιώνης Α ιξώ ν η τ ό μ ο ς Α , 1 9 5 0 - 1 9 5 1

Σ Υ ΜΠΕ ΡΑ ΣΜΑ Σ τ ην ε ρ ε υ ν ητ ικ ή μου ε ρ γ α σ ία εξετά ζω ένα έ ρ γ ο, τ ου Δ ημήτ ρ η Π ικ ιών η π ο υ μελετ ή θ ηκ ε τ ην δ ε κ α ε τ ία τ ου 1 9 3 0 . Το σ υγ κ εκ ρ ιμέ ν ο έ ρ γ ο ε ίν α ι τ ο σ χ ολικό σ υγ κ ρ ό τημα στ α Π ε υ κ ά κ ια , σ τ ου ς π ρ όπ οδες το υ Λ υκ α βη τ τ ού . Το σ χ ολε ίο α υ τ ό σ ήμε ρ α θε ω ρ είτα ι έν α απ ό τ α π α ρ α δ ε ίγ μα τ α τ ης π ρ ώιμης μο ντ έρ ν α ς α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ής σ χ ε δια σ μέν ο α π ό ένα α ρ χ ιτ έ κ τ ον α π ου κ α τ ά κ ύρ ιο λό γ ο μ ελ ε τ ά ε ι τ ις π α ρ α δ όσ ε ις κ α ι τις το π ικ ές τά σει ς τ ης Ελλά δ α ς. Τ ο έ ρ γ ο α υτό έχ ει τό σ η ενα ρ μόν ισ η με τ ο π ε ρ ιβ ά λλον το υ κ α ι τό σ η απ όκ ρ ισ η σ τ ις σ ημε ρ ιν έ ς ε κ π α ιδευτικ ές απ α ιτ ήσ ε ις, π ου ε ίν α ι σ α ν ν α έχ ει σ χ εδια στ ε ί τ ην σ ημε ρ ιν ή ε π οχ ή. Με δεδο μέν ο ό τι μ ελ ε τ ήθηκ ε π ρ ιν α π ό 9 0 χ ρ ό ν ια α ξίζει ν α ανα τ ρ έ ξ ου με σ τ ο π α ρ ε λθόν κ α ι ν α διερ ευνή σ ου με κ ά τ ω α π ό π οιε ς σ υν θ ήκ ες γ εν ν ήθ η κ ε η σ υ γ κ ε κ ρ ιμέ ν η ιδ έ α , κ αι μέχ ρ ι π ο ιο ύ βαθ μού α ν τ ιπ ρ οσ ω π ε ύ ε ι τ ον δημιο υρ γ ό του. Δ ι ε ρ ε ύ ν ησ α τ ον ίδ ιο τ ον με λε τητή, τις σ υν θ ή κ ε ς τ ης ε π οχ ής, τ ο ίδ ιο τ ο έρ γ ο , κ α θ ώς κ αι μια σ ε ιρ ά α π ό κ ε ίμε ν α τ ο υ Δ. Π ικ ιών η π ο υ μπ ορ ού με ν α π ού με ότ ι είν α ι κ ο μμά τια απ ό τ ο « ημε ρ ολόγ ιο» τ ου σ χο λείο υ. Τ ο 1 9 3 0 ο Δ ημήτ ρ ης Π ικ ιών ης ήτα ν ήδη κ αθηγ ητ ής, σ τ η έ δ ρ α τ ης μορ φο λο γ ία ς, στ ο Εθν ικ ό Με τ σ όβ ιο Π ολυ τ ε χ ν είο , είχ ε κ άν ε ι σ π ου δ έ ς σ τ ο ε ξ ω τ ε ρ ικ ό, κ α ι π ρ ιν απ ό τ ην α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ή ε ίχ ε κ ά ν ει σ π ο υδές π άν ω σ τ ην ζ ω γ ρ α φ ικ ή. Είχ ε εξο ικ είωσ η μ ε τα σ χ ήμα κ α ι τ ις μορ φ έ ς. Γν ώρ ιζε τις τ εχ ν ικ έ ς με τ ις οπ οίε ς ο κ ά θε δημιο υρ γ ό ς

μπ ο ρ ο ύσ ε ν α εκ φρ ά σ ει τις ιδέες του πάνω σ το χ α ρ τί. Κα ι είχ ε ήδη α ν α π τύξει συγκεκρι μέν ες ιδέες γ ύρ ω α π ό το π ώς θα έπρεπε ν α είν α ι η εξέλιξη της α ρ χ ιτεκ το νι κής σε μι α χ ώρ α . Εν δια φερ ό τα ν π ο λύ γ ια την ποί ησ η κ α ι είχ ε μελετήσ ει π ο λλο ύς αρχαί ους φιλο σ ό φο υς. Όμως α υτό π ο υ ε πι κράτησε σ το μεγ α λύτερ ο μέρ ο ς της ζωής του ήταν η α ρ χ ιτεκ το ν ικ ή, δημιο υρ γ ών τα ς πολ λ ά σ π ο υδα ία έρ γ α , π ο λλά α π ο τα οποί α μέχρι κ α ι σ ήμερ α φέρ ο υν το ό ν ο μα του. Ήτα ν ο π α δό ς της α ρ μο ν ία ς και προσπαθ ο ύσ ε ν α σ υν δέει π ά ν τα τις μο ρφές με κ ά π ο ιο κ α ν ό ν α φα ν ερ ό ή κ ρ υφ ό (πί στευε ό τι π ά ν τα υπ ήρ χ ε μια σ ύν δεσ η των σχημά των μετα ξύ το υς, μέσ α σ ε έν α σχέδι ο, ό τα ν α υτά ικ α ν ο π ο ιο ύσ α ν την απαί τηση της α ρ μο ν ία ς). Αυτό είν α ι εμφανές κατά το σ χ εδια σ μό το υ π ερ ίγ υρ ο υ της Ακρόπολ ης κ α ι της δια δρ ο μής σ το ν λό φο του Φι λ οπ ά π π ο υ. Όμως το 1 9 3 0 είν α ι η επ ο χ ή π ο υ έχει εμφαν ισ τεί σ την Ευρ ώπ η ο μο ν τερ ν ισμός, που δημιο ύρ γ ησ ε έν το ν ο ρ εύμα κ α ι απέκτησε γ ρ ήγ ο ρ α π ο λλο ύς ο π α δο ύς. Αυτή η εποχή είν α ι, π ο υ ο Δ. Π ικ ιών ης α ρ χ ιτεκτονεί κ ά π ο ια κ τήρ ια , ιδιωτικ ά , εφα ρ μόζ οντας το υς κ α ν ό ν ες το υ π ρ ώιμο υ μο ντερνι σμού. Τα υτό χ ρ ο ν α , σ την Ελλά δα υπ ό την ηγ εμο ν ία το υ Ελ. Βεν ιζέλο υ α π οφασί ζ εται η ο ικ ο δό μησ η 3 .0 0 0 ν έων σ χ ο λεί ων. Στα π λα ίσ ια α υτο ύ το υ π ρ ο γ ρ ά μμα τος δημι ο υρ γ είτα ι μια ο μά δα μελέτης κ αι καθορί ζ ον τα ι ο ι π ρ ο δια γ ρ α φές γ ια τις ν έ ες σχολ ι κές μο ν ά δες α π ό το Υ π ο υρ γ είο Π α ιδεί ας.

71

Σ τ ο Δ η μήτ ρ η Π ικ ιώ ν η, ο οπ οίος δεν ανή κ ει στ ην ομά δ α με λέ τ ης, α ν α τ ίθ ετα ι η μ ελ έτ η ενός σ χ ολικ ού σ υ γ κ ρ οτ ήμα το ς σ την περ ι ο χ ή τ η ς Ν ε ά π ολης, π ου β ρ ίσ κ ε τα ι σ τις βό ρει ες π α ρ υ φ έ ς τ ου Λυ κ α β ητ τ ού . Το έρ γ ο αυτ ό εί χ ε π ολλέ ς κ α ιν οτ ομίε ς, ε ίχ ε ιδια ίτερ η μ ο ρφή σε σ χ έ σ η με τ α σ χ ολικ ά κ τ ήρ ια της επο χ ή ς κ α ι ε ν έ π ν ε ε μια κ α ιν ού ρ ια ε κ π α ιδ ευτ ι κ ή αν τ ίληψ η, π ου κ α θορ ιζ ότ α ν κ υρ ίως από τ η ν σ χ έ σ η τ ω ν α ιθου σ ώ ν με τ α ξύ το υς κ αι μ ε τ ο π ε ρ ιβ ά λλον . Το σχ ο λ ε ίο α υ τ ό σ ήμε ρ α ικ α ν οπ οιεί το ν ί δ ι ο στ ό χ ο γ ια τ ον οπ οίο σ χ ε δ ιά σ τ η κ ε με από λ υτ η ε π ιτ υ χ ία , α π οτ ε λε ί δ ε π α ρ άδειγ μ α τ ο υ πρ ώ ιμου μον τ ε ρ ν ισ μού σ ε όλη την Ε υρ ώ π η . Μ ε τ ην έ ρ ε υ ν α α υ τ ή ε ίδ α μ ε π ο ιο ι ή τ αν ο ι λ ό γ οι π ου τ ο έ χ ου ν κ ά ν ε ι τ ό σ ο γνω στ ό κ α ι τ όσ ο α ξ ιόλογ ο. Τ ο έ ρ γ ο το υ Δ . Πι κ ι ώ νη α π οτ ε λε ί ήδ η τ μήμα τ ης ελληνι κ ή ς π αρ ά δ οσ ης, κ α θότ ι α ν κ α ι χ ωρ ίς ν α τ ο επ εδ ί ω ξ ε , έ χ ε ι α ν τ έ ξ ε ι ήδ η σ χ ε δ όν έν α ν αι ώ να, έχ ε ι δ ημιου ρ γ ήσ ε ι έ ν α α ρ χ ιτεκ το ν ικ ό στ ί γμ α τ ο οπ οίο θα μπ ορ ού σ α μ ε ν α το εντ άξο υμ ε σ τ ην ε λλην ικ ή π α ρ ά δ οση. Ο Δ . Πι κ ιώ ν ης όλη τ ου τ ην ζ ω ή μελετο ύσε τ η ν λ αογ ρ α φ ία κ α ι τ ις π α ρ α δ όσεις των λ αώ ν, τ η ν ισ τ ορ ία κ α ι τ η ζ ω ή κ ά θε τό π ο υ, κ αι εμ πνεότ α ν α π ό α υ τ ά σ τ ις δ ημιο υρ γ ίες τ ο υ. Μ άλ ισ τ α α υ τ ά δ ίδ α σ κ ε κ α ι σ τ ο Εθ ν ικ ό Μ ετ σό βι ο Π ολυ τ ε χ ν ε ίο, σ ε έ ν α μά θη μα με μ ι κ ρή υποσ τ ήρ ιξ η α π ό φ οιτ ητ έ ς, κ αθ ώς τ η ν δ εκ αετ ία ε κ ε ίν η ε ίχ ε α ρ χ ίσ ε ι ν α έρ χ ετα ι στ η ν Ε λ λ ά δ α τ ο κ ίν ημα τ ου μον τ ε ρ ν ισ μο ύ, από τ η ν Δ υ τ ικ ή Ευ ρ ώ π η, κ α ι όλοι ε π ηρ εά στ η κ αν απ ό α υ τ ή τ ην ν έ α τ ά σ η.

72

Άρ α η α π ό φα σ η το υ Π ικ ιών η τό τε ν α διδά ξει σ το Π ο λυτεχ ν είο τις μο ρ φές κ αι το υς ρ υθ μο ύς της α ρ χ έγ ο ν ης ελλην ικ ή ς π α ρ ά δο σ ης, ήτα ν γ ια την επ ο χ ή εκ είν η μι α το λμηρ ή ίσ ως κ ίν ησ η, α ν τίεθ τα σ τις σ υνθ ήκ ες π ο υ επ ικ ρ α το ύσ α ν σ το κ ό σ μο τ ης α ρ χ ιτεκ το ν ικ ής. Άρ α π ρ ο ς το π α ρ ό ν , στην ερ ώτησ η, τί μο ρ φές α κ ο λο υθ ο ύσ ε ο Δ. Π ικ ιών ης σ τα έρ γ α το υ; Η α π ά ν τησ η είν α ι ξεκ ά θ α ρ η. Ο Δ. Π ικ ιών ης εμπ ν εό τα ν α π ό τις ισ το ρί ες των τό π ων κ α ι α π ό τις π α λιό τερ ες μο ρφές κ α ι το υς ρ υθ μο ύς α κ ό μα κ α ι α π ό τις τεχνι κ ές των π ρ ο γ ό ν ων μα ς, κ α ι δημιο υρ γ ούσε τα έρ γ α το υ, ό χ ι με « σ τυλ» π α ρ α δο σ ιακό α λλά με μο ν τέρ ν ο σ χ εδια σ μό επ ηρ εα σμένο α π ό τις π α ρ α δό σ εις. Στην σ υν έχ εια κ α ι π ρ ιν ερ ευν ήσ ω το ί δι ο το σ χ ο λείο , μελέτησ α την επ ο χ ή κ α ι τις σ υν θ ήκ ες γ ύρ ω α π ό το έρ γ ο . Την δεκ αετία το υ 1 9 3 0 , ό λο το π ο λιτικ ό π α ρ α σ κ ή νι ο σ τρ έφετα ι γ ύρ ω α π ό το π ρ ό β λημα το υ α ν α λφα β ητισ μο ύ της χ ώρ α ς κ α ι ψηφίζ ον τα ι ν ο μο σ χ έδια γ ια τις λύσ εις α υτο ύ του θ έμα το ς, σ ε μια π ρ ο σ π ά θ εια εκ σ υγ χ ρ ον ισ μο ύ της Ελλά δο ς. Μια α π ό τις λύσ ε ι ς ήτα ν η α ν έγ ερ σ ή 3 .0 0 0 ν έων σ χ ο λικ ών κ τηρ ίων μο ιρ α σ μέν ων σ ε ο λό κ ληρ η την επ ικ ρ ά τεια , έτσ ι ώσ τε κ ά θ ε τό π ο ς ν α έ χει το δικ ό το υ σ χ ο λείο . Τα σ χ ο λεία α υτά τέθ ηκ α ν σ ε π ρ ό γ ρ α μμα μα ζικ ής π α ρ α γ ω γής κ α ι γ ια το ν λό γ ο α υτό ν είχ α ν σ υγ κ εκ ρ ιμέν η τυπ ο λο γ ία κ α ι κ α ν ό ν ες σ χ εδια σ μού . Το υπ ο υρ γ είο μά λισ τα είχ ε ο ρ ίσ ει κ α ι μια ο μά δα μελετητών , κ α τά κ ύρ ιο λό γ ο

ο πα δ ώ ν τ ου μον τ ε ρ ν ισ μού , ο ι ο π ο ίο ι με επ ι β λέ π ον τ α τ ον φ ίλο κ α ι σ υ ν ερ γ ά τη το υ Δ . Π ικ ιώ ν η, Ν . Μ ητ σ ά κ η θα σχ εδία ζα ν τα π ερ ισ σ ότ ε ρ α α π ό τ α σ χ ολικ ά κ τήρ ια το υ π ρ ογ ρ ά μμα τ ος. Ο Δ . Π ικ ιώ ν ης π α ρ ότ ι δ ε ν α ν ήκ ε σ την ο μ ά δ α α υ τ ή, τ ου Υ π ου ρ γ ε ίου Π α ιδεία ς, τ ο υ α ν α τ έ θηκ ε η με λέ τ η τ ου σ χ ο λείο υ σ τα Πευ κ ά κ ια . Με δ ε δ ομέ ν ο ότ ι τ α σ χ ο λεία α υτά ανήκ α ν ε σ ε έ ν α γ ε ν ικ ότ ε ρ ο εκ π α ιδευτικ ό π ρ όγ ρ α μμα , οδ ήγ ησ ε τ ον Δ . Π ικ ιών η σ τη επ ι λ ογ ή τ ω ν σ υ γ κ ε κ ρ ιμέ ν ω ν μο ρ φών π ο υ ή τ α ν π ολύ κ ον τ ά σ τ ο ν έ ο κ ύ μα το υ μο ντ ερ ν ισ μού . Σ τ ο τ ε λικ ό σ τ ά δ ιο ε ρ ε ύ ν ησα γ ια το σ υγκ ε κ ρ ιμέ ν ο έ ρ γ ο κ α ι γ ια τ ον τρ ό π ο π ο υ μ ελ ε τ ήθηκ ε α π ό Δ . Π ικ ιώ ν η. Ο ίδιο ς μελέτ η σ ε τ ρ ία δ ια φ ορ ε τ ικ ά σ χ έ δ ια γ ια το κ τήρ ιο αυτ ό. Σ τ ο π ρ ώ τ ο σ χ έ δ ιο ε ίχ ε α κ ο λο υθ ήσ ει ό λ ου ς τ ου ς τ ύ π ου ς τ ου Υ π ο υρ γ είο υ, ά λλα π ι θ α ν όν τ ο α π οτ έ λε σ μα ν α μ ην το ν ικ α ν ο π ο ι ού σ ε κ α ι έ τ σ ι π ρ οχ ώ ρ ησ ε σ ε μια δεύτ ερ η λύ σ η, σ τ ην οπ οία με λε τήθ ηκ ε κ α ι η κ άθε λε π τ ομέ ρ ε ια , κ α ι τ α υ τ ό χ ρ ο ν α ξέφυγ ε απ ό τ ις σ τ ε ν έ ς π ρ οδ ια γ ρ α φ ές το υ Υ π ο υρ γεί ο υ . Το σ χ ολε ίο σ τ η δ ε ύ τ ε ρ η λύ ση έμο ια ζε σ α ν τ η ν μικ ρ ογ ρ α φ ία μια ς γ ε ιτ ον ιά ς. Είχ ε ρ υθ μ ί σ ε ι όλα τ α π ρ οβ λήμα τ α – για την σ τέγ α ση , τ ην α σ φ ά λε ια τ ω ν π α ιδ ιών , την π ρ ο στ α σ ία τ ου ς α π ό τ ις κ α ιρ ικ έ ς σ υν θ ήκ ες- με ένα ν ιδ ια ίτ ε ρ ο τ ρ όπ ο, έ ξ ω α πό τα π λα ίσ ια τ ο υ Υ π ου ρ γ ε ίου , κ α ι α υ τ ό τ ο κ α θ ισ το ύσ ε

έν α -α ρ χ ιτεκ το ν ικ ά - π ρ ωτο π ο ρ ιακό έργο. Η Τρ ίτη λύσ η π ο υ είν α ι κ α ι η τελ ι κή, δεν είν α ι μια δια φο ρ ετικ ή λύσ η, ό π ω ς οι δύο π ρ ώτες μετα ξύ το υς, ά λλα είν α ι βελ τί ω ση της δεύτερ ης λύσ ης, π ο υ α ν λάβουμε υπ’ ό ψιν τις α π ό ψεις το υ μελετητή, μάλ λ ον π ρ ο ήρ θ α ν α π ό την π λευρ ά το υ Υπουργεί ο υ. Με τις τρ ο π ο π ο ιήσ εις α υτές, καταργ ο ύν τα ι ο ι ιδιωτικ ές α υλές, ο διαχω ρι σμός δημο σ ίων κ α ι ιδιωτικ ών δρ α σ τη ρι οτήτω ν, τα μεγ ά λα κ ο ιν ά π ρ ο α ύλια , ο ι υ παί θρι ες τά ξεις κ α ι η σ ωσ τή σ τέγ α σ η κ α ι ο αερι σ μό ς των α ιθ ο υσ ών . Η α ρ χ ικ ή ιδέα που έκ α ν ε το σ χ ο λείο α υτό ν α ξεχ ωρί ζ ει άρχι σε ν α ξεθ ωρ ιά ζει. Αυτό ς θ α είν α ι και ο λ όγος, π ο υ α ρ γ ό τερ α κ α ι ο ίδιο ς ο Π ικ ι ώνης το α π ο κ ηρ ύσ σ ει, διό τι ως α π ο τέλεσμα δεν τον ικ α ν ο π ο ιο ύσ ε, γ ια τί το υ θ ύμιζε όλ α τα υπόλο ιπ α σ χ ο λικ ά κ τήρ ια το υ π ρ ο γράμματος. Όμως το έρ γ ο α υτό δεν π α ύει να εί ναι έν α γ ν ήσ ιο π α ρ ά δειγ μα της μο ντέρνας α ρ χ ιτεκ το ν ικ ής, α κ ό μα κ α ι α ν δε ν έγι νε με α υτό το ν σ κ ο π ό , ο Δ. Π ικ ιών ης έχει φρον τίσ ει μέχ ρ ι κ α ι σ ήμερ α ό τα ν α ναφέρεται η λέξη « μο ν τερ ν ισ μό ς» ν α α ν α φέρεται και α υτό το σ χ ο λείο . Εχ ει επ ικ ρ α τήσει ότι ένας λό γ ο ς α π ο κ ήρ υξης το υ σ χ ο λείου, ήταν π ως ο Δ. Π ικ ιών ης π ο υ α σ χ ο λούταν με π α ρ α δο σ ια κ ές μο ρ φές, είχ ε ν α κάνει με έν α έρ γ ο π ο υ ήτα ν έξω α π ό το χώρο αυτό, με α π ο τέλεσ μα ν α γ ίν ει σ ημείο τομής γι α ν α σ τρ α φεί σ τις π α ρ α δό σ εις. Εδώ έρ χ ο μα ι εγ ώ ν α π α ρ α θ έσ ω τα δι κά μο υ σ υμπ ερ ά σ μα τα α π ό ό σ α μελ έτησα μέχ ρ ι σ ήμερ α .

73

Πι στ εύ ω π ω ς ότ α ν α σ χ ολε ίσ α ι με μια τ έχ νη π ρ έπ ε ι π ρ ώ τ α ν α ε μπ ε δ ώ σ ε ις ό λες τ ι ς τ εχ νι κ έ ς κ α ι τ ου ς κ α ν όν ε ς τ ης τ έ χ ν ης αυτ ή ς , κ α ι ύ σ τ ε ρ α ν α α π οφ α σ ίσ ε ις π ο ια σε χ αρ ακ τ ηρ ίζ ε ι κ α ι ν α τ ην υ ιοθε τ ήσ εις στ α υπ ό λ οιπ α σ ου έ ρ γ α . Ό τ α ν π λέ ο ν έχ εις κ ατ ακ τ ή σε ι όλε ς τ ις π ρ α κ τ ικ έ ς τ ότ ε έχ εις απο κ τ ή σε ι κ α ι τ ην δ ικ ή σ ου κ ρ ιτ ικ ή ά π ο ψη κ αι δ εν κ ά ν ε ις α π λή χ ρ ήσ η έ τ οιμω ν λύσ εω ν. Έ τ σι κ α ι ο Π ικ ιώ ν ης σ τ ην α ρ χ ή α σ χ ο λ εί τ αι μ ε τη π α ρ α δ οσ ια κ ή α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ή κ αι ύστ ερα δ οκ ιμά ζ ε ι τ ον ε α υ τ ό τ ου σ το ν μ ο ντ ερνι σ μό κ ά ν ον τ α ς 3 έ ρ γ α π ρ ιν α π ό το σχ ο λ εί ο σ τ α Π ε υ κ ά κ ια . Παράλ λ ηλα σ τ ο Π ολυ τ ε χ ν ε ίο, τ ην επ ο χ ή πο υ ό λ ο ι δ ιδ ά σ κ ου ν τ ο Mod e r n s t yle, α υτ ό ς επι λ έγ ε ι, έ ν α π ιο δ ύ σ κ ολο έ ρ γ ο, να μ υή σει τ ου ς μα θητ έ ς τ ου ν α σ τ ρα φο ύν πρ ώ τ α κ α ι ν α με λε τ ήσ ου ν τ ις π α ρ αδό σ εις τ ω ν πρ ο γ όν ω ν τ ου ς κ α ι ν α α ν α κ α λύψο υν τ ι ς αρχ έγον ε ς μορ φ έ ς τ ης ε λλην ικ ή ς α ρ χ ιτ εκ τ ο νι κ ή ς. Α φο ύ λ οιπ όν έ χ ε ι με λε τ ήσ ε ι κ α λά το ν μ ο ντ ερνι σ μό β λέ π ε ι ότ ι δ ε ν ε ίν α ι ώ ρ ιμη η Ε λ λ άδ α να δ ε χ τ ε ί μορ φ έ ς π ου ε ισ ά γει ο Ευρω π αι κ ό ς μον τ ε ρ ν ισ μός. Κ α ι έ τ σ ι απ ο κ ηρύσσο ντ α ς τ ο σ χ ολε ίο σ τ ην ου σ ία α π ο κ ηρύσσει τ ο ν μον τ ε ρ ν ισ μό, κ α ι σ υ ν ε χίζει την πο ρεί α τ ο υ σ τ ην α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικ ή με λε τών τα ς

74

τις π α ρ α δό σ εις κ α ι τις το π ικ ές α ρ χ ιτεκτονι κ ές « τά σ εις» κ ά θ ε μικ ρ ο ύ χ ωρ ιο ύ. Αν π α ρ α β λέψο υμε ό μως τη σ ύν ο λο των έρ γ ων το υ σ το κ ό σ μο της α ρ χ ιτεκ το ν ικής, α π ο μο ν ών ο ν τα ς το σ χ ο λείο σ τα Π ευκ άκι α, θ α δια π ισ τώσ ο υμε π ως α υτό το έρ γ ο έχει επ ιβ ιώσ ει ό π ως α ρ χ ικ ά κ α τα σ κ ευά σ τηκε κ α ι π α ρ α μέν ει λειτο υρ γ ικ ό γ ια π ά ρ α πολ λ ά χ ρ ό ν ια . Η γ ειτο ν ιά γ ύρ ω α π ό το σ χ ο λείο μπ ο ρεί να ά λλα ξε ά λλα το σ χ ο λείο α υτό π α ρ α μένει δια κ ρ ιτικ ά σ ε α π ό λυτη α ρ μο ν ία με το περι β ά λλο ν το υ. Π α ρ ό λο π ο υ είν α ι έν α μεγ ά λο σ χ ο λικό κ τήρ ιο είν α ι τέτο ιο ς ο σ χ εδια σ μό ς το υ, π ο υ α π ό κ α μία ο π τικ ή γ ων ία δεν φα ίν εται ο μεγ ά λο ς ό γ κ ο ς το υ. Ακ ό μα κ α ι σ ήμερα α ν τίσ το ιχ α σ χ ο λεία π ο υ έχ ο υν σ χ εδια στεί με το υς κ α ν ό ν ες το υ σ χ ο λείο υ σ τα Π ευκάκ ια , θ εωρ ο ύν τα ι π ρ ωτο π ο ρ ια κ ά , (ό π ως γι α π α ρ ά δειγ μα το ν ηπ ια γ ωγ είο το υ Κο λλεγί ου Αθ ην ών ). Π α ρ ό τι λο ιπ ό ν , η τελικ ή σ χ εδία σ η του σ χ ο λείο υ δεν ήτα ν α υτή π ο υ είχ ε ο ρ α ματι σ τεί ο Δ. Π ικ ιών ης, τα π α ρ α κ ά τω σ το ιχεί α π ο υ π α ρ α θ έτω κ α ι π ρ ο έρ χ ο ν τα ι α π ό προσ ωπ ικ ή εμπ ειρ ία έχ ο υν ως εξής:

_ Ο π ίσ ω ( β ορ ιν ός) δ ιά δ ρ ομ ο ς, π ο υ π ρ o στ έ θηκ ε , δ ε ν χ ρ ησ ιμοπ οιε ίτ αι π α ρ ά μό ν ο γι α α π οθήκ ε υ σ η υ λικ ώ ν . _ Τα π α ιδ ιά χ ρ ησ ιμοπ οιού ν σα ν κ ύρ ιο ά ξο να με τ α κ ίν ησ ης τ ην κ ε ν τ ρ ικ ή σ κ ά λα π ο υ εί να ι α σ κ ε π ής. _ Η ε ίσ οδ ος σ τ ις α ίθου σ ε ς δ ι δα σ κ α λία ς γ ίνετ α ι α π ό τ ις μπ ρ οσ τ ιν έ ς σ υρ ό μεν ες π ό ρ τ ες π ου β λέ π ου ν σ τ η κ ε ν τ ρ ικ ή σ κ ά λα , κ α ι ό χ ι α π ό τ ις κ α ν ον ικ έ ς π όρ τ ε ς των α ιθ ο υσών π ου β λέ π ου ν τ ον β ορ ιν ό διά δρ ο μο . _ Λ ό γ ο π α ν δ ημία ς, φ έ τ ος οι α ίθ ο υσ ες έχ ο ντ α ς α ν οιχ τ ά τ α σ υ ρ όμε ν α φ ύλλα λειτο ύρ γη σ α ν σ α ν υ π α ίθρ ιε ς τ ά ξ ε ις. _ Ο ι α υ λέ ς μπ ρ οσ τ ά α π ό κ ά θε α ίθ ο υσ α χ ρ ησ ιμοπ οιού ν τ α ι κ α ν ον ικ ά α π ό το υς μα θ η τ έ ς τ ης κ ά θε τ ά ξ ης. _ Τέ λος χ ρ ησ ιμοπ οιε ίτ α ι κ α ι η ά ν ω είσ ο δο ς στ ο σ χ ολε ίο α π ό τ ην π λε υ ρ ά το υ Λ υκ α β ηττού.

Σήμερ α β λέπ ο υμε ό τι ο ι τρ ο π οποι ήσει ς της τελικ ής λύσ ης δεν λειτο ύρ γ η σαν στην π ρ ά ξη σ ε α ν τίθ εσ η με α υτά π ο υ σκέφτηκε κ α ι μελέτησ ε ο Δ. Π ικ ιών ης σ τη 2 η λ ύση, π ο υ α κ ό μα κ α ι σ ήμερ α α ν τα π ο κρί νονται σ τη σ ύγ χ ρ ο ν η π ρ ο σ έγ γ ισ η της εκπαί δευσ ης. Έ χ ο υμε λο ιπ ό ν εδώ έν α δείγ μα αρχι τεκτον ικ ής το ο π ο ίο δεν λειτο υρ γ εί ως κτήρι ο, λό γ ω της ισ το ρ ικ ό τητα ς το υ, α λ λ ά από τό τε π ο υ κ α τα σ κ ευά σ τηκ ε μέχ ρ ι και σήμερ α , β ρ ίσ κ ετα ι σ ε λειτο υρ γ ία ικ α νοποι ώντας τό σ ο τις α ν ά γ κ ες της επ ο χ ής εκεί νης, όσο κ α ι τις σ ημερ ιν ές. Το σ χ έδιο το υ σ χ ο λείο υ π ο υ συνοψί ζ ει τι ς π ρ ο σ δο κ ίες της επ ο χ ής, γ ια ν έες μορφές κ τηρ ίων , σ την π ερ ίπ τωσ η το υ σχολ ι κού σ υγ κ ρ ο τήμα το ς σ τα Π ευκ ά κ ια , καταφέρνει ν α π ρ ο τείν ει ν έες εκ π α ιδευτικ ές αντι λ ήψει ς - μέσ α α π ο τις α ρ χ ές το υ μο ν τε ρνι σμούα ν ά λο γ ες με α υτές π ο υ α ν α ζητούμε απο τα σ ημερ ιν ά σ χ ο λικ ά κ τήρ ια .

75

76

Β ΙΒ Λ Ι Ο Γ ΡΑΦΙ Α Α ντ ω ν α κ ά κ ης Δ ημήτ ρ ης, « Δύο δια λέξεις» , ΔΟΜΕΣ, Αθ ήν α 2 0 1 3 Καρ α ν τ ιν ός Π ά τ ρ οκ λος, ( ε π ι μ.), « Τα ν έα σ χ ο λικ ά κ τήρ ια » , Τ.Ε.Ε, Αθ ήν α 1 9 3 8 A l b e r t o Fe r le ng a - Ζ ήσ ης Κ ο τιών ης - Αμα λία Κωτσ ά κ η - Θα ν ά σ ης Μο υτσ ό π ο υ λ ος Παν α γ ιώ τ ης Τ σ α κ όπ ου λος - Δημήτρ ης Φιλιπ π ίδης, « Συν -ηχ ήσ εις, με το ν Δημήτ ρη Πι κιώ ν η» , Π ΛΕΘ Ρ Ο Ν , Α θήν α 2 0 1 8 Φ ι λ ιπ π ίδ ης Δ ημήτ ρ ης, « Ν ε οε λλην ικ ή Αρ χ ιτεκ το ν ικ ή» , ΜΕΛ Ι ΣΣΑ, Αθ ήν α 1 9 8 4 Λ ο ρ ε ν τ ζ ά τ ος Ζ ήσ ιμος, « Με λέτες» , τεύχ ο ς 2 , ΔΟΜΟΣ, Αθ ήν α 2 0 0 7 Πι κιώ ν ης Δ ημήτ ρ ης, « Δ . Π ικ ι ών ης κ είμεν α » , ΜΙ ΕΤ, Αθ ήν α 1 9 8 7 Τσια μπ ά ος Κ ώ σ τ α ς, « Κ α τ α σ κευές της ό ρ α σ ης» Π ΟΤΑΜΟΣ, Αθ ήν α 2 0 1 0 Δ η μ ήτ ρ ης Π ικ ιώ ν ης, « Τ ο π ν ε ύμα της επ ο χ ής μα ς» , Η Π Ρ ΩΙ Α, Αθ ήν α 1 9 3 1 Δ η μ ήτ ρ ης Π ικ ιώ ν ης, « Γ ύ ρ ω α π ο έν α σ υν έδρ ιο » , ΤΕΧΝΙ ΚΑ ΧΡ ΟΝΙ Α, Αθ ήν α 1 9 3 3 Δ η μ ήτ ρ ης Π ικ ιώ ν ης, « Τ ο π ν ε ύμα της π α ρ ά δο σ ης» , ΑΙ ΞΩΝΗ , Αθ ήν α 1 9 5 0 Δ η μ ήτ ρ ης Π ικ ιώ ν ης, « Η α ν οικ ο δό μησ η κ α ι το π ν εύμα της π α ρ α δο σ ης» , ΕΚΛ ΟΓΗ, τόμος Β, Αθήνα 1946 Δ η μ ήτ ρ ης Π ικ ιώ ν ης, « Η ε λλη ν ικ ή α ρ χ ιτεκ το ν ικ ή» , σ υν έν τευξη, ΑΙ ΞΩΝΗ , τό μο ς Α, Αθήνα 1951 Ε πτ ά Η μέ ρ ε ς, « Α φ ιέ ρ ω μα σ τ ο ν Δημήτρ η Π ικ ιών η» , ΚΑΘΗ ΜΕΡ Ι ΝΗ ΑΕ, Αθ ήν α 1 9 94 Μ α σ τ ορ ά κ ου Μα ρ ία , « Σ τ ο κ ό σ μο το υ Δημήτρ η Π ικ ιών η» , ΒΗ ΜΑ, Αθ ήν α 2 0 1 8 Σ υλ λογ ικ ή ε ρ γ α σ ία , « Ο ε π ισ τημο ν ικ ό ς κ ό σ μο ς της χ ώρ α ς ετίμησ ε την μν ήμην του Δ.Πι κι ώ νη», ΤΕ Χ Ν Ι Κ Α Χ Ρ Ο Ν Ι Α , Α θήν α 1 9 69 Πάν ος Εξ α ρ χ όπ ου λος, « Μ ον τέρ ν ες α π ώλειες 0 1 , Κα τεδα φισ μέν α κ τήρ ια το υ μεσοπολ έμου στ η ν Α θήν α » , A R C H ET Y P E, Αθ ήν α 2 0 1 9

77

Π ι κ ι ώ νη Α γνή, « Π ικ ιώ ν ης Δ ημήτ ρ ης, α ρ χ ιτεκ το ν ικ ό έρ γ ο 1 9 1 2 -1 9 3 4 » , ΜΙ ΕΤ, Αθ ήν α 1 9 9 4 Φι λ ι ππ ί δ η ς Δ η μήτ ρ ης, « Δ ημήτ ρ ης Π ικ ιώ ν ης, ο ι ο μιλίες το υ 6 5 ’ » , ΜΕΛ Ι ΣΣΑ, Αθ ήν α 2 0 0 9 Εφη Φ αλ ί δ α, « Δ . Π ικ ιώ ν ης, Ο τ α ν τ ο ε λλ ην ικ ό το π ίο β ρ ήκ ε το δά σ κ α λο το υ» , ΤΑ ΝΕΑ, Αθ ήνα 2003 Δο υδ ο ύνη Μ α ρ ία , « Φ ιλοσ οφ ία κ α ι Α ισ θ ητικ ή» , διδα σ κ .: Χιωτίν ης Νικ ήτα ς Σ άββας Κο ντ α ρ ά τ ος, « Φ ύ σ η κ α ι τ έ χ ν η σ την α ισ θ ητικ ή το υ Δ. Π ικ ιών η» ,ARCH ETY P E, Αθ ήν α 2018 Τ ρ ι αντ αφύλ λ ου Γ ιώ ρ γ ος, « Δ ημοτ ικ ό σ χο λείο « Δημήτρ ης Π ικ ιών ης» , TRI ANTAFY LLOY G.BLOG SPOT , Αθ ή να 2013 Π ι κ ι ώ νη ς Δ η μήτ ρ ης, « ομιλία γ ια τ ο τ οπ ίο » , I SS U U , Αθ ήν α 2 0 1 5 Κ ο τ ι ώ νη ς Ζ ή σ ης, « Τ ο ε ρ ώ τ ημα τ ης κ α τ α γ ωγ ής σ το έρ γ ο το υ Δ. Π ικ ιών η» , Δια τρ ιβ ή, Αθ ήν α 1994 Δρ ό σο υ Ε υαγ γ ε λία , « Ζ ω γ ρ α φ ίζ ον τ α ς Αρ χ ιτεκ το ν ικ ή» Ερ ευν ητικ ή ερ γ α σ ία , Επ ιμ. Κα θ ηγ .: Τάσης Π απαϊ ω αννο υ , Α θήν α 2 0 1 8 Μαυράκ η ς Σ τα ύ ρ ος - O oρ Ρ ού χ τ ε ρ - Σ τ έφα ν ο ς, « Το σ χ ο λείο σ τα Π ευκ ά κ ια » , Ερ ευν ητικ ή εργασί α, Αθ ή να 2014 Μαρι άμ Καψ ά λη, Π οτ ηρ ιά δ η Ι ω ά ν ν α , « Δια δρ μές σ το το π ίο » , Διπ λωμα τικ ή ερ γ α σ ία , Επ ιβ . Κ αθηγ.: Μπαμ πάλ ο υ- Ν ου κ ά κ η, Α θήν α 2 0 0 9 Τ σι αμ πάο ς Κώ σ τ α ς, « Ο Π ικ ιώ ν ης κ α ι η ισ το ρ ικ ή δια φο ρ ά , Συμπ ό σ ιο με θ έμα Ο Π ικ ιών ης σήμερ α», Μ ο υσεί ο Μ π ε ν ά κ η, Α θήν α 2 0 1 1 Λι άκ ο υ Ιω άνν α « Α π ό τ ο « Π ν ε ύ μα τ ης ε π ο χ ής μα ς» (1 9 3 1 ) σ το « Π ν εύμα της π α ρ ά δο σ ης» (1951)», Αθ ή να 2015 1 4ο Δ η μ ο τ ι κ ό Σ χ ολε ίο, Π ε υ κ ά κ ια , « Δ ημή τρ ης Π ικ ιών ης» , σ το b lo g το υ σ χ ο λείο υ Κ ω ν. Τσι αμ πά ος, σ τ ο μά θημα Ι σ τ ορ ία κ α ι θ εωρ ία 8 , Ομά δα : Χ.Αυγ ο υσ τίδο υ, Σ.Αν δρ έο υ, Ζ.Βόμβ ας , Γ . Κανελ λ οπ ού λου , Ε. Κ ρ ε μμυ δ ά , Χ .Κο λο κ ο τρ ών η, Κ.Μα ρ κ ο π ο ύλο υ, Ι .Μα ρ ο ύδα , Α.Π αναγι ωτο πο ύλ ο υ, Μ . Π α ν α γ ιω τ οπ ού λου , Δ . Π ά σ χ ο υ, Ε.Σκ ευά κ η, Α.Στά ικ ο ς, 2 0 1 2 -2 0 1 3

78

Ο ΠΤ Ι Κ Ο ΑΚ Ο ΥΣΤ Ι Κ Ο ΥΛ Ι ΚΟ Ε κ π ομπ ή, Α σ τ ικ ό τ οπ ίο, « Δ ημ ήτρ ης Π ικ ιών ης, Σχ ο λείο σ τα Π ευκ ά κ ια » , Αθ ήν α 2 020 h ttp s://w w w .yout ub e .c om /w a t c h ? v = g T R z 2 c jdf a 4 & t = 2 2 3 9 s & a b _ c h a n n e l= D o t

Ε κ π ομπ ή Π α ρ α σ κ ήν ιο, « Δ ημή τρ ης Π ικ ιών ης» , Αθ ήν α 2 0 1 2 h ttp s://w w w .yout ub e .c om /w a t c h ? v = u v y 5 S dZ x Qn I & t = 2 3 1 2 s & a b _ c h a n n e l= A n t if o n o . g r

Μ α θητ ικ ή ε ρ γ α σ ία , « Σ τ ο σ χ ολείο μο υ σ υν ά ν τησ α το Δ. Π ικ ιών η» , Αθ ήν α 2 0 1 3 h ttp s://w w w .yout ub e .c om /w a t c h ? v = 7 QiR u v c CY W c & t = 1 4 1 s & a b _ c h a n n e l= 1 4 dima t h

Ν ατ ά σ α Μπ οζ ίν η, « Ν τ οκ ιμα ντέρ Έλλην ες Αρ χ ιτέκ το ν ες- ΔΗ ΜΗ ΤΡ Η Σ Π Ι ΚΙ ΩΝΗ Σ» , Αθήνα 2015 h ttp s://w w w .yout ub e .c om /w a tc h ? v = B 8 dpCu z G v S A & t = 5 6 0 s & a b _ c h a n n e l= N a t a s a B o z in i

Πο ρ τ α ίτ α κ α ι δ ια δ ρ ομέ ς Ελλήν ων α ρ χ ιτεκ τό ν ων , « Δημήτρ ης Π ικ ιών ης – Ελιμπ ίσθηκα το Α νέ φ ικ τ ο» , Α θήν α 2 0 2 0 h ttp s://w w w .yout ub e .c om /w a tc h ? v = R n R 7 9 V 6 z kn s & t = 1 3 3 6 s & a b _ c h a n n e l= D o t

Δ ι ά λε ξ η, Π α ν α γ ιώ τ ης Τ ου ρ ν ι κ ιώτης « Το Ba u ha u s σ την Ελλά δα » , SNFCC, Αθ ήν α 2019 h t tp s : / / www. yout ub e . c om / w a t c h?v =Z Y hv k 0 Jx I eA& a b _c ha nnel=SNFCCSt a v ro sNi ar chos Foun dat ionC u lt ur a lC e nt e r Α π όσ π α σ μα Η με ρ ίδ α ς, « Η κ λ ηρ ο ν ο μιά το υ Δημήτρ η Π ικ ιών η» , Γ. Τρ ια ν τα φύλλου,Αθήνα 2018 h t tp s : / / v im e o. c om / 2 4 7 8 8 2 7 8 5

79

Α θήνα 1930, μ ια π όλη π ου δ ε ν θυ μίζ ε ι σε τί π ο τ α τ η ν ση με ρ ιν ή ε π οχ ή Δ η μήτ ρ ης Πι κ ι ώ ν η ς , α ρ χ ιτ έ κ τ ον α ς, καθ η γη τ ή ς στ ο Εθν ικ ό Με τ σ όβ ιο Π ολυ τ ε χ ν είο 14 ο Δ ημοτ ι κ ό σ χ ο λ ε ί ο σ τ α Π ε υ κ ά κ ι α , ένα π ρ ω τ ο πο ρ ια κ ό κ τ ήρ ιο, σ ύ μβ ολο τ ου πρώ ϊ μ ο υ μ ο ντ ε ρ ν ισ μού σ τ ην Ελλά δ α . Σ τ η ν Α θ ή να τ ου 1 9 3 0 , ο Δ ημήτ ρ ης Π ι κ ι ώ νη ς , π ο υ ε ρ ε υ ν ά κ α ι δ ιδ ά σ κ ε ι σ τ ο Ε. Μ . Π. τ η ν εξ έλιξ η τ ης π α ρ α δ οσ ια κ ής α ρ χ ιτεκτ ο νι κ ή ς , αναλ α μβ ά ν ε ι τ ην με λέ τ η τ ου 1 4 ο υ Δ ημ ο τ ι κ ο ύ Σ χ ο λε ίου σ τ α Π ε υ κ ά κ ια . Μ ι α επο χ ή , σ τ η ε ικ όν α τ ης Α θήν α ς β λ έπ αμ ε κ ατ α κ ύ ρ ιο λόγ ο μον ώ ρ οφ ε ς κα ι διώ ρ ο φες κ ατ ο ι κ ίε ς κ α ι χ ω μά τ ιν ου ς δ ρ όμ ο υς. Παράλ λ η λ α όμω ς ήτ α ν κ α ι μια ε π οχ ή, πο υ στ η ν κ υβέ ρ ν ησ η ήτ α ν ο Γ . Π α π α ν δ ρέο υ και γι νό τ αν μ ι α σ υ ν ε χ ής π ρ οσ π ά θε ια εξ ευρ ω π αι σμ ο ύ τ ης χ ώ ρ α ς, α ν τ ίσ τ οιχ η του «βενι ζ ελ ι κ ού ε κ σ υ γ χ ρ ον ισ μού » . Το σχ ο λ εί ο σ τ α Π ε υ κ ά κ ια π ου δ ημιου ργ ήθηκ ε στ α π λ αί σ ια τ ου π ρ ογ ρ ά μμα τ ος τ ο υ Υ πο υργεί ο υ Πα ιδ ε ία ς, ήτ α ν έ ν α μον τ έ ρ νο κτ ή ρ ι ο σχ εδ ι ασ μέ ν ο α π ο έ ν α ν α ρ χ ιτ έ κ τ ο ν α , γ νω στ ό , γι α τ ι ς με λέ τ ε ς τ ου σ τ ις παραδ ό σει ς τ ω ν τ όπ ω ν , τ ον Δ . Π ικ ιώ ν η. Σ τ α π λ αί σι α τ ης ε ρ γ α σ ία ς μου , δ ιε ρ ε ύ ν ησ α τ ο ν ί δ ι ο τ ο ν με λε τ ητ ή, τ ις σ υ ν θήκ ε ς της επ ο χ ή ς , τ ο ί δ ι ο τ ο έ ρ γ ο, κ α θώ ς κ α ι μια σ ειρ ά α π ό κ εί μ ενα τ ο υ Δ . Π ικ ιώ ν η π ου μπ ορ ούμε ν α π ο ύμ ε ό τ ι ε ίν α ι κ ομμά τ ια α π ό τ ο «η μ ερ ο λ ό γι ο » τ ου σ χ ολε ίου . Εί ναι ένα έρ γο π ου ε ίν α ι ε π ίκ α ιρ ο μέ χ ρ ι κ α ι σ ή μ ερα, λ ό γω τ ης ισ τ ορ ία ς τ ου , ή λόγ ω της λύση ς τ ο υ Δ . Π ικ ιώ ν η, π ου ικ α ν οπ οιε ί α κ ό μη και τ ι ς σύγχ ρον ε ς α ν ά γ κ ε ς, α ρ χ ιτ ε κ τ ον ικές και εκ π αι δ ευτ ι κ έ ς;