actueel, avontuurlijk, aangrijpend
verwachting... 26 en 27 januari 2012
< Erwartung, decorontwerp van Arnold Schรถnberg
verwachting...
‘N
iets is meer zeker in eurocrisis’ kopt NRC Handelsblad eind november. We leven in een tijd waarin
verwachtingen continu moeten worden bijgesteld. En helaas, meestal negatief. Het AAA-thema beweegt zich deze keer tussen de uitersten van de brede maatschappelijke en een uiterst persoonlijke verwachting. Ergens raken die twee elkaar natuurlijk. Het orkestprogramma zoomt vooral in op de persoonlijke variant. Uitgangspunt voor de thematiek vormde Schönbergs Erwartung uit 1909, waarin de emoties extreem heen en weer
2
slingeren tussen opgewonden blije verwachting en alles verterende vrees. Niet op de beursvloer, maar in een donker maan-beschenen bos. Muziek is bij uitstek in staat om die gevoelens op te roepen. Ook Wagner was er een meester in: hij speelde met ons muzikale (tonale) verwachtingspatroon en wist met het beroemde Tristan-akkoord een klank te creëren die letterlijk blijft hangen in een toestand van verlangen. still uit Miami, Sarah Morris, 2002 (courtesy Stedelijk Museum Amsterdam)
Toch is dit romantische verlangen (denk aan Sehnsucht) nog onschuldig vergeleken met de haast pathologische vormen die dit bij Schönberg aanneemt. Ook in het nieuwe werk van Klaas de Vries spelen koortsdroomachtige emoties een rol, althans voor zover de inhoud van de film Providence (voorzienigheid) hem inspireerde.
3
Schönbergs Erwartung vormde het uitgangspunt voor het nieuwe werk dat Boudewijn Tarenskeen schreef voor Wende Snijders en dat eerder deze week in het Muziekgebouw aan ‘t
In Confrontaties verder de film Miami van Sarah Morris,
IJ zijn première beleeft. AAA vervolgt in SPUI25 met de lezing
over het ontwaken van een stad in een positieve verwachting,
‘Wat verwachtte u dan?’ over valkuilen in de psychologie. In
Boudewijn Tarenskeen over zijn jongste schepping en
het weekend volgen nog een IJ-salon in het Muziekgebouw
een verrassend stuk van componist Nicolaus A. Huber.
met Hans Kesting en een concert in de Kleine Zaal van Het
Huber confronteert de luisteraar met zijn vastomlijnde
Concertgebouw rond Alexei Ogrintchouk, de Russische
verwachtingen.
solohoboïst van het Koninklijk Concertgebouworkest. Verwachtingen spelen een grote rol in ieders leven, ze kleuren 4
Het middagprogramma Confrontaties, dat samen met het
waarnemingen en oordeelsvermogen en zijn uiteindelijk
Stedelijk Museum wordt geprogrammeerd, staat stil bij de
misschien wel bepalender voor ons gevoel van welbevinden
valkuil van de maatschappelijke verwachting waar we op dit
dan we denken. Een negatief resultaat leidt tot teleurstelling.
moment zo mee geconfronteerd worden. Professor financiële
Een wijsheid als ‘wie niets verwacht kan niet ontgoocheld
geografie Ewald Engelen houdt de AAA-lezing rond vragen
raken’ (Arthur Japin) kan helpen, maar voor deze AAA hebben
als: welke rol heeft de collectieve verwachting gespeeld in
wij een andere suggestie: laat u verrassen.
het ontstaan van de huidige economische crisis? Is er sprake
Hans Ferwerda
geweest van collectieve blindheid, van onbewuste drijfveren? In hoeverre zijn er parallellen te trekken tussen persoonlijke en collectieve verwachtingen?
5
TOELICHTING
H
oe vaak komen verwachtingen uit? Slechts zelden, blijkt ook uit het programma van vanavond. Neem
de muziek van Claude Debussy: in weerwil van het stempel impressionisme heeft zijn muziek weinig van doen met ‘impressionistische vaagheid’, zoals Bart Visman concludeerde bij het orkestreren van diens pianowerk. Dat de wereldpremière van Klaas de Vries’ Providence een ode
6
aan James Brown bevat, is zeker verrassend. De Vries schreef toch hedendaagse, serieuze muziek in een lange traditie van serieuze klassieke muziek? Van dat ‘oudemannenimago’ heeft De Vries echter schoon genoeg. En Schönbergs mysterieuze Erwartung is lang geduid als een portret van een gestoorde Freudiaanse patiënt (uiteraard een vrouw), maar blijkt wellicht toch een sterk feministische boodschap te bevatten. Cristina Lucas, ‘On the road’, digitale foto, 2006 (kunstcollectie LUMC)
7
impressionistische precisie
V
8
ergeten beelden: het is de titel van drie korte
Maar Debussy ontsnapt steeds aan de definities. Maurice
pianowerken van Claude Debussy, pas na zijn dood
Ravel bevestigde mijn vermoeden, toen hij schreef:
uitgegeven. De Images oubliées, ook wel Images inédites genoemd,
Niemand weet hoe Debussy het doet.’
dateren uit 1894, een keerpunt in Debussy’s ontwikkeling.
Bart Visman heeft de volgorde licht aangepast: door het
Met belangrijke werken uit die tijd, met name Nocturnes
tweede en derde deel te verwisselen wordt langzaam-
en Prélude à l’après-midi d’un Faune, liet hij de negentiende
langzaam-snel nu langzaam-snel-langzaam. Het eerste deel
eeuw overgaan in de twintigste. Akkoorden hadden niet
is nog steeds een dromerige prelude, zacht en melancholisch
langer een stuwende functie maar stonden op zichzelf. Het
te spelen (Lent, mélancolique et doux). De reeks eindigt nu
richtingsgevoel werd afgeremd en soms bevroren; het ging
met een sarabande (Dans le mouvement d'une 'sarabande',
Debussy vooral om de unieke kleur van elke klank.
Grave et Lent), door Debussy ook met lichte aanpassingen
Hij gaf zijn tijdgenoten het gevoel naar een impressie te
verwerkt in zijn suite Pour le piano. In de oorspronkelijk titel
luisteren, diffuus en sfeervol als een schilderij van Monet.
duidde Debussy dit aan als een ‘Souvenir du Louvre’. Bij het
Aldus werd het etiket impressionisme opgeplakt. Met grote
Très vite dat nu centraal staat noteerde hij: Quelques aspects
nadelen, zoals Bart Visman, orkestrator van de Images oubliées,
de ‘Nous n’irons plus au bois’. Dit volksdeuntje, in Debussy’s
beaamt. ‘Impressionisme suggereert vaagheid. Maar de
tijd populair, lijkt heel onschuldig. Maar de oorspronkelijke
muziek van Debussy is juist heel precies. Hij speelde een
liedtekst blikt in dit programma vooruit naar het monodrama
nauwkeurig spel met nuances van licht- en schaduwwerking.
dat na de pauze zal volgen: er wordt een droevig meisje
In mijn instrumentatie probeerde ik mij voor te stellen hoe
getroost en het bos ingelokt, met de woorden ‘laten we
Debussy dit werk zou hebben georkestreerd, te definiëren hoe
dansen, kom je moet zingen, want de laurieren in het bos zijn
hij in andere orkestcomposities te werk ging. Af en toe sloeg
al weer aangegroeid.’
ik een bladzijde van zijn partituren open ter inspiratie.
9
De vries naar de film. ‘Meer in het algemeen pas ik in mijn compositie
rauwe vitaliteit
D
een filmische techniek toe: inzoomen. Aan het begin vouwt de muziek zich als een waaier open, verschillende thema’s
e titel Providence van het nieuwe werk van Klaas de
kondigen zich aan. Vervolgens zoom ik dieper op die thema’s
Vries verwijst naar een oude film van Alain Resnais.
in. Zo speel ik een spel met de verwachting van de luisteraar.
Maar die film is de componist eigenlijk al weer grotendeels
De wendingen klinken soms onverwacht maar zijn toch
vergeten. ‘Ik heb geprobeerd die film uit 1977 weer terug
logisch, omdat het daarbij behorende materiaal reeds aan het
te zien, maar een exemplaar was nergens meer te krijgen.
begin wordt aangekondigd.’
Dus moest ik afgaan op mijn buitengewoon onbetrouwbare
10
herinneringen. Vooral de sfeer is blijven hangen. Een
Vooral onverwacht is de aanwezigheid van James Brown.
oudere man, gespeeld door John Gielgud, bevindt zich op
De Vries: ‘Eigenlijk klinken in Providence twee muzieken:
een fantastische locatie, een villa aan de kust. Hij is ernstig
het meer traditionele werk dat ik voor het orkest schreef,
ziek en weet dat hij nog hooguit een paar maanden te leven
en een ode aan James Brown, die door een aparte
heeft. Maar mijn belangrijkste indruk: het is geen rouwfilm,
instrumentengroep wordt uitgevoerd. Brown komt langzaam
vitaliteit speelt een hoofdrol. De hoofdpersoon blijft vechten,
het stuk binnendansen, het lyrische orkestwerk delft daarna
en kan ook ontzettend schelden tegen het verval.
het onderspit. Het slot is een spel: wie krijgt het laatste
De opdracht van het Koninklijk Concertgebouworkest werd
woord? Dit conflict heb ik gedramatiseerd door een solist
oorspronkelijk verleend voor het Mahler-seizoen 2010-2011.
binnen het orkest aan te stellen, de drummer Friso van
De opera Wake bij de Nationale Reisopera kwam er even tussen
Wijck, die deels improviseert en reageert op zijn omgeving.
voor de componist, maar toen het orkest met het thema
De overige ‘Brown-instrumenten’ bestaan uit een piano, twee
Verwachting… op de proppen kwam, bleek dit wonderwel te
harpen en cimbalon, die tezamen wel iets weg hebben van
passen bij zijn inmiddels ontwikkelde idee voor het nieuwe
de klank van een elektrische gitaar. Ik heb ook overwogen
werk. Eenmaal aan het componeren, wilde Klaas de Vries
om de stem van James Brown als elektronische sample in te
de film Providence liever niet meer alsnog terugzien, om te
zetten, die immers zeer iconisch is. Maar misschien wordt
voorkomen dat hij de muziek al te letterlijk zou modelleren
dat toch te letterlijk.’
11
wagner Onmogelijk samengaan in liefde en klanken
i
n de opera Tristan und Isolde van Richard Wagner wordt de vereniging van het liefdespaar voortdurend geanticipeerd,
‘Of dit ook een connectie heeft met de film Providence? Nee,
maar de verwachting pas in de laatste maten ingelost,
al is de rauwe vitaliteit van Brown en Gielgud misschien een
wanneer beide zijn gestorven. Het ‘voorspel’ suggereert
impliciete overeenkomst. Ik ben altijd groot fan van Brown
dit onvervulde verlangen middels dissonanten die niet
geweest en wilde dat al heel lang verwerken in mijn muziek.
worden opgelost: een eindeloos zuchten en smachten.
Het is niet per se bedoeld als polemisch commentaar op hoge en lage kunst: hij is gewoon heel erg goed. Wel wilde ik iets introduceren met een zekere spanning. Er wordt op dit moment zo veel ‘oudemannenmuziek’ gecomponeerd. 12
Beroemd werd het ‘Tristan-akkoord’ dat voor het eerst in de derde maat klinkt (zie notenvoorbeeld). Deze op zichzelf niet heel opzienbarende samenklank – musicologen troffen dit ‘klein-verminderd septime-akkoord’ al bij Liszt, Beethoven en andere voorgangers
Erg braaf, vooral niet bedoeld om iemand voor het hoofd te
aan – vormt in deze context een muzikale Catch-22. Als je één van
stoten.’ Providence, voorzienigheid, in die titel klinkt ook een
de dissonanten volgens de regels der harmonieleer oplost (bijvoor-
waarschuwing door. De Vries: ‘Het Nederlandse muziekleven wordt steeds marginaler, en ligt binnenkort geheel op zijn
beeld de gis naar de a), ontstaat er meteen een nieuwe dissonant: het verlangen blijft. Gedurende de hele opera blijven we wachten op de uiteindelijke verlossing.
gat. Maar ik wil niet met een vingertje zwaaien, eerder mijn verontrusting uiten. We moeten de mogelijkheid blijven benutten om zaken aan de orde te stellen die zeer wezenlijk zijn. Hoe vaag dat ook klinkt als je het in woorden probeert te vatten.’ De liefde tussen Tristan en Isolde is verboden, Isolde is immers aan een ander uitgehuwelijkt. Zelfs bij nacht kunnen zij hun verlangens niet consumeren: hun nachtelijk liefdesduet wordt ruw onderbroken, Tristan raakt gewond en wordt afgevoerd. Stervend wacht hij op Isolde, als zij arriveert sterft hij. Ook zij wordt vervolgens door de dood verlost, en aldus met Tristan verenigd.
13
Schönberg hysterische of zelfbewuste vrouw?
H
et is nacht. De maan schijnt, maar het bos is donker. Een vrouw zoekt haar geliefde. Ze vindt hem;
hij is dood. Vermoord door een rivale? Heeft de vrouw hem zelf omgebracht? Of is er toch sprake van een boze droom, fantasie, waanzin? De controverse rond Erwartung van Arnold Schönberg blijkt, ruim honderd jaar na voltooiing van het werk, nog niet geluwd. Het monodrama met slechts één personage,
14
gecomponeerd op tekst van Marie Pappenheim (zie de synopsis verderop), is multi-interpretabel. Schönberg sprak van ‘een seconde van hoogste opwinding van de ziel, uitgerekt tot een half uur.’ Maar mag de naamloze ‘Frau’ daarmee ook hysterisch genoemd worden, een slachtoffer met seksuele obsessies, en een half uur lang verwikkeld in Freudiaanse associaties? Of is ze juist een moderne feministe, die zich via twijfel, wanhoop en vergeving ontwikkelt van passief en afhankelijk tot kritisch en zelfbewust? En wat ‘verwacht’ ze eigenlijk? Hendrik Kerstens, Skirt, C-print, 2007 (kunstcollectie LUMC).
15
Schönberg componeerde Erwartung in slechts zeventien
en passief, maar ze besluit emotionele en fysieke risico’s te
dagen, een ongelooflijke prestatie voor een half uur durende
nemen door het bos in te gaan op zoek naar de waarheid.
eenakter boordevol noten. Het is een muzikale ‘stream
Door haar nostalgische verlangens en haar eigen passiviteit te
of consciousness’ die Anton Webern ertoe verleidde te
overwinnen wordt ze volledig bewust van zichzelf, en van de
concluderen dat ‘nieuwe elementen elkaar voortdurend
lege wereld die geen betekenis heeft behalve de betekenis die
opvolgen met de grootst mogelijke verandering van expressie.
ze er zelf aan geeft. Haar man begrenst haar niet langer. Een
De instrumentatie is analoog hieraan, een ononderbroken,
open einde waarna alles mogelijk is.
steeds veranderlijke stroom van ongehoorde geluiden.’ Dit bleef lange tijd de overheersende indruk: Schönberg had een
Dirigent David Robertson laat Erwartung voorafgaan door het
volkomen impulsief stuk gecomponeerd dat zich aan geen
voorspel tot Tristan und Isolde. Wagner was geëmancipeerd
enkele regel houdt, maar gestuurd door een onderbewustzijn
genoeg om beide geliefden tot liefdeswaanzin te drijven –
voortdurend reageert op instinctieve impulsen.
Robertsons keuze bevestigt dus niet het stereotiepe beeld van de hysterische vrouw, maar eert eerder de liefde die man
16
De beroemde musicoloog Richard Taruskin gooide dit beeld
én vrouw tot waanzin drijft. Toch: wie vanavond verlossing
met genoegen aan diggelen. Hij betoogde dat aan de hele
verwacht, dient kennis te nemen van een uitspraak van
compositie een basaal motiefje ten grondslag ligt, en dat
Schönberg. Een tijdgenoot beweerde dat Erwartung in een
Schönberg consequent van dezelfde harmonieën gebruik
Wagneriaanse muziektraditie staat ‘van vrouwelijkheid,
maakt. Inhoudelijk sluit het werk volgens Taruskins analyse
erotische gevoelens, bevrijding, transformatie en verlossing.’
wél aan bij een lange traditie: centraal staat volgens hem ‘a
Hierop reageerde Schönberg gepikeerd: ‘In het geheel niet.
madwoman’, wier emotionele opwinding een voorbode, een
Wat heeft Erwartung met verlossing te maken? De vrouw
verwachting blijkt van de horror die wordt onthuld (het lijk!),
interpreteert haar angsten wellicht verkeerd (dit wordt
zonder hoop op een uitweg.
nooit opgehelderd, er zijn slechts angstige beelden die zich manifesteren). Maar ze wordt nooit door die beelden verlost.’
Dit beeld wordt fel bestreden door musicologe Elizabeth Keathley. Zij beschouwt Erwartung juist als een portret van een feministe, zoals de auteur Marie Pappenheim ook feministisch was. Aanvankelijk is de naamloze vrouw zwak
Floris Don
17
ERWARTUNG SYNOPSIS Schönberg deelde Erwartung op in vier scènes, die echter zonder onderbreking in elkaar overgaan. Scène 1 Maanlicht. Een vrouw komt bij de rand van een bos, ze is gekleed in een witte jurk, bedekt met rode rozen. Ze aarzelt, het pad is slecht zichtbaar. ‘Ich fürchte mich…’ Ze merkt op hoe leeg en stil het is. Ook de maan lijkt minder licht te geven dan tevoren. Dan
18
hoort ze een krekel zijn liefdeslied zingen. Ze noemt zichzelf een lafaard: ‘willst ihn nicht suchen?’ Ze besluit: ja, ik ga zingend het bos in, dan hoort hij mij. Scène 2 Aardedonker. Het brede pad loopt tussen de grote bomen. Ze twijfelt of ze het pad nog wel volgt, ze bukt en voelt. Wordt ze plots aangevallen? Ze slaat wild met haar handen en loopt door, treurig bedenkend: ‘Aber du bist nicht gekommen.’ Ze wordt weer opgeschrikt en begint te rennen. Ze struikelt, over een lijk? Nee, slechts een boomstam.
Lara de Moor, Shadows and Lights (II), olieverf/doek, 2009 (kunstcollectie LUMC)
19
Scène 3 Het pad is donker, maar er valt licht in een open plek in het bos.
‘Drei Tage warst du nicht bei mir.’ Hoewel hij onder het bloed zit,
Ze loopt erheen. Honderd handen lijken te dansen in het duister.
twijfelt ze of hij wel dood is. Waar kijkt hij naar? Naar iemand
Het is maar een schaduw. Zijn schaduw? ‘Oh! Wie dein Schatten
op het balkon van dat huis? Dan wordt ze jaloers. De laatste
auf die weissen Wände fällt…’ Ze staat stil: roept hij haar? De
maanden had hij zo weinig tijd voor haar. En noemde hij niet
wind en geritsel in het gras verschrikken haar, ze loopt gehaast
onlangs, in halfslaap, een andere naam? Waarom werd hij vlak
door.
voor dit huis vermoord? Werd hij ontdekt? Ze vermoedt. Toch Scène 4
20
kijkt hij met zijn dode ogen naar dat balkon. ‘Wo ist sie denn… die Hexe, die Dirne…’ Die andere vrouw, met de witte armen, die
Een fel door maanlicht beschenen weg verschijnt, met gele en
hij rood heeft gekust. Zij trapt naar het lijk. ‘Hast sie umarmt…
groene velden en weiden aan weerszijden. Verderop leidt een
Ja?’ Voor haarzelf is geen plaats meer, niet eens de genade om
zijweg naar een huis met donkere luiken en een wit balkon.
naast hem te sterven. Ze kende niets anders dan hem, hield nooit
De vrouw is uitgeput, haar jurk gescheurd, haar gezicht en
zo veel van een ander. En hij kuste een andere vrouw, terwijl
handen onder de bloederige krassen. Wankelend blijft ze staan.
zijzelf verging van verlangen. Ze vervloekte hem, ‘aber dein
In het huis zal men haar niet binnen laten. Ze sleept zich naar
Mitleid machte mich glücklich.’ De ochtend vangt aan. Wat moet
een groepje bomen, waar ze wil uitrusten. Ze stoot haar voet,
ze nog, alleen, in deze droom zonder grenzen? De grens, dat was
naar blijkt tegen een lichaam dat ze uit het duister probeert
immers de plek waar hij was. De morgen scheidt hen nu. Ze richt
te trekken. Paniek: ‘Das ist er…’ Of is het een geest? Ze wil
zich tot iets, schreeuwt het uit. ‘Oh, bist du da… ich suchte…’
wegkijken. Maar het lichaam verdwijnt niet. Het draagt zijn ogen, zijn mond: ‘Hilfe!’ Ze roept naar het huis, niemand hoort haar. ‘Nicht tot sein… ich liebe dich so.’ Ze kust de hand, de mond, het lijf. Ze opent haar jurk, huilt.
21
biografieën
H
et Koninklijk Concertgebouworkest wordt door de internationale kritiek tot het zeer selecte gezelschap van
‘s werelds beste drie orkesten gerekend. Het orkest werkt met de belangrijkste componisten en dirigenten, van gevestigde namen tot aanstormend talent. Gustav Mahler en Richard Strauss stonden meer dan eens voor het orkest. Chef-dirigent is Mariss Jansons, de zesde uit de geschiedenis van het in 1888 opgerichte orkest. Het orkest telt 120 musici in vaste dienst, afkomstig uit meer dan twintig landen. Jaarlijks geeft het zo’n 80 concerten in het Concertgebouw en 40 concerten op de belangrijkste podia over de gehele wereld. Daarmee bereikt het orkest ongeveer 250.000 concertbezoekers.
22
Via de regelmatige radio- en tv-uitzendingen die het in samenwerking met de Avro produceert, wordt dat bereik nog eens verveelvoudigd. Het Concertgebouworkest groeide aan het begin van de twintigste eeuw onder leiding van de dirigent Willem Mengelberg al snel uit tot een wereldberoemd ensemble. Na hem volgden Eduard van Beinum, Bernard Haitink en Riccardo Chailly. De belangrijkste onderscheidende kwaliteiten van het orkest zijn de unieke klank – het orkest is voor veel muziekliefhebbers direct herkenbaar – en de stilistische flexibiliteit die het orkest in staat stelt om over de volle breedte van het symfonische repertoire topuitvoeringen Jannie Regnerus, Moss, kleurenfoto, 2001 (kunstcollectie LUMC).
te geven.
23
24
De in Californië geboren dirigent David Robertson is
De Amerikaanse operazangeres Deborah Polaski brak in
een ‘born communicator’, zowel in zijn dirigeren als in
1988 internationaal door in Bayreuth met haar vertolking
zijn benadering van het concertpubliek. Hij volgde zijn
van Brünnhilde in Wagners Der Ring des Nibelungen, in de
opleiding aan de Royal Academy of Music in Londen, waar hij
succesvolle enscenering van Harry Kupfer. Sindsdien zong
aanvankelijk hoorn en compositie studeerde en zich pas later
zij deze rol vaker dan enig andere sopraan na de Eerste
op het dirigeren toelegde. Sinds 2005 is hij music director van
Wereldoorlog. Na haar debuut in Bayreuth zong zij in alle
het Saint Louis Symphony Orchestra en eerste gastdirigent
grote operahuizen over de hele wereld: onder andere in
van het BBC Symphony Orchestra. Eerder was hij dirigent van
Parijs, Londen, Berlijn, Chicago, Sydney, Milaan, Wenen
het Symfonieorkest van Jeruzalem en chef-dirigent van het
en Salzburg. Haar repertoire omvat meerdere grote Wagner-
Ensemble Intercontemporain in Parijs, waar hij in 1992 Pierre
rollen. Zo zong zij de rol van Venus in Tannhäuser, Ortrud
Boulez opvolgde. Van 2000 tot 2004 was hij chef-dirigent van
in Lohengrin en Sieglinde en Kundry in Parsifal. Daarnaast is
het Orchestre National de Lyon.
zij ook bekend als vertolkster van de muziek van Richard
David Robertson leidde vrijwel alle belangrijke orkesten in
Strauss. Bijzonder indrukwekkend was haar uitvoering van
Europa en de Verenigde Staten. Bij de New York Philharmonic
de titelrol in Elektra in 1984, een opera die zij herhaalde met
is hij geregeld te gast. Opera’s dirigeerde hij bij onder meer
dirigenten als Daniel Barenboim en Semyon Bychkov. Als
de Metropolitan Opera in New York, de San Francisco Opera
concertzangeres trad Polaski op met onder andere het New
en de Scala in Milaan. In 1997 ontving David Robertson
York Philharmonic Orchestra, de Berliner Philharmoniker.
de National Endowment for the Arts Conductors Award,
Met haar begeleider Charles Spencer was zij te horen in
een belangrijke prijs voor Amerikaanse dirigenten. Bij het
liedrecitals in de bekendste concertzalen van de wereld, en
Koninklijk Concertgebouworkest dirigeerde hij met name
met Daniel Barenboim gaf zij een recital in Berlijn. In 2003
hedendaagse programma’s met ook veel Nederlandse werken.
ontving Polaski in Oostenrijk de titel Kammersängerin. Zij
In april 2011 dirigeerde hij het AAA-programma Out of Control,
debuteert bij het Koninklijk Concertgebouworkest.
met werken van Dukas, Takemitsu, Sandström en Adams, en de wereldpremière van het gelijknamige orkestwerk van Joey Roukens.
25
voortuitblik LAYERS
M
vrijdag 13 april 19.15 uur
Academisch-cultureel centrum SPUI25
Concertgebouw, Koorzaal
Lezing
Inleiding op het concertprogramma
gratis toegankelijk – reserveren noodzakelijk
door Leo Samama
via www.SPUI25.nl
Alleen toegankelijk voor concertbezoekers Kaarten via de Concertgebouwlijn
eerstemmigheid, muziek in meerdere lagen, wordt gezien als hét onderscheidende aspect van de westerse
donderdag 12 april 20.15 uur
of gratis af te halen aan de kassa
Muziekgebouw aan 't IJ Asko|Schönberg
vrijdag 13 april 20.15 uur
dirigent Etienne Siebens
Concertgebouw, Grote Zaal
solist Pierre-Laurent Aimard piano
Koninklijk Concertgebouworkest
programma: Trage Fries
dirigent Martyn Brabbins
Ives From the Steeples and the Mountains
solist Pierre-Laurent Aimard piano
Benjamin Antara
Huelgas Ensemble
Concertgebouworkest. In de ‘isoritmische’ antifonen uit
Moore Blindness (wereldpremière)
dirigent Paul Van Nevel
Cyprus en de mis van De Machaut schuiven melodische en
Birtwistle Slow Frieze
Pärt Cantus in memoriam Benjamin Britten
Kaarten à € 26,00 verkrijgbaar via
Machaut Messe de Nostre Dame (delen)
www.muziekgebouw.nl of aan de kassa
Ligeti Pianoconcert
klassieke muziek, al vanaf het primitieve 'organum' in de negende eeuw. In de latere Middeleeuwen werd het een stuk complexer, zoals Paul Van Nevel en zijn Huelgas Ensemble zullen laten horen in het programma Layers met het Koninkliik 26
dinsdag 10 april 17.00 - 18.00 uur
ritmische patronen over elkaar. De polyfone verbinding van stemmen bereikte een hoogtepunt in de werken van Bach, terwijl een componist als Ives juist bekend werd met het gelijktijdig opdienen van heel contrasterende klanken. Na de herontdekking van De Machaut in de jaren vijftig van de
Anoniem O-antifonen (Cyprus 14e eeuw) vrijdag 13 april 16.00 - 18.00 uur
Anoniem/MacMillan Hodie puer natus
Concertgebouw, Spiegelzaal
est (uit de O-antifonen, opdrachtcompositie,
Confrontaties: beeldende kunst,
wereldpremière)
muziek en debat
Birtwistle Machaut à ma Manière
twintigste eeuw werd melodische en ritmische gelaagdheid
Een interdisciplinair programma in
Anoniem Credo (Cyprus 14e eeuw)
opnieuw een belangrijk muzikaal gegeven. Het idee werd
samenwerking met het Stedelijk
Wuorinen Machaut mon chou
Museum, waarin de actualiteit van
Kaarten vanaf € 22,50 inclusief
het thema Layers wordt opgezocht.
programmaboekje verkrijgbaar
Met diverse gasten en kamermuziek.
via www.concertgebouworkest.nl,
Kaarten à € 10,00 inclusief
via de Concertgebouwlijn of aan de kassa
door componisten als Pärt, Reich, Ligeti, Birtwistle op heel verschillende manieren toegepast. De multitaskende moderne mens zal er geen moeite mee hebben.
programmaboekje verkrijgbaar via www.concertgebouworkest.nl, via de Concertgebouwlijn of aan de kassa
27
vrijdag 13 april 22.30-01.00 uur Concertgebouw Café Entrée Late Night Café Layers gaat de nacht in met dj en diverse live performances. Gratis toegankelijk, ook voor niet-concertbezoekers zaterdag 14 april 21.00 uur Concertgebouw, Kleine Zaal Tijdgenoten
28
Calefax Rietkwintet soliste Lenneke Ruiten sopraan Abrahamsen Walden Shlomowitz Line and Length Bach Canons uit 'Die Kunst der Fuge' (instrumentatie Raaf Hekkema) Muhly nieuw werk voor sopraan en rietkwintet Reich New York Counterpoint Kaarten vanaf € 32,50 verkrijgbaar via www.concertgebouw.nl, via de Concertgebouwlijn of aan de kassa