SANTILLANA HORMAIRUDIAK

Euskadiko animalia babestuak Lepahoria

Basakatua

Bechstein saguzarra

Sai zuria

Antzandobi kaskagorria

Arrano beltza

Marrazo erraldoia

Muturluzea

Hegoaldeko zuhaitz-igela

Zubia Santillana 133095 _ 0001-0001.indd 1

3/7/09 10:51:12

Euskadiko zuhaitzak eta zuhaixkak Haritza

Urkia

Otea

Lizarra

Pagoa

Haltza

Gorostia

Ezpela

Elorri zuria

Zubia Santillana 133095 _ 0002-0002.indd

2

3/7/09

10:49:37

Euskadiko naturagune babestuak Valderejoko parke naturala

Aiako Harriko parke naturala

Gaztelugatxeko Doniene

Gipuzkoako ekialdean dago. Granitozko mendi malkartsu batek ematen dio izena. Endara izeneko amildegi ikusgarria topatuko dugu han, baita meategi zahar baten arrastoak ere.

Bizkaiko

Urdaibai

Urkiolako parke naturala

Inurritza

golkoa

Arabako mendebaldean dago. Malda handiko amildegiez inguratuta dagoen haran zabal eta altua da. Neolito-aztarnak eta erromatarren garaiko galtzadak ikus ditzakegu han.

Donostia Aiako Harria

Bilbo Arma単on

Aizkorri-Arazko parke naturala

Pagoeta

Itxina

Urkiola

Leitzaran

Gorbeia Aralar Aizkorri-Aratz Araba eta Bizkaia artean dago. Badaude kareharrizko dolina eta leize batzuk eta horietan neanderthalen arrastoak topatu dira.

Valderejo

Gasteiz

Gipuzkoako hegoaldeko mugan eta Arabako iparraldean dago. Bi zona bereizten dira: kareharrizko gailur harritsu eta malkartsuak eta landarediaz jositako muinoak.

Entzia

Itxinako biotopo babestua

Urdaibaiko Biosferaren Erreserba Izki

Biasteriko urmaelak Parke naturalak Biosferaren Erreserba Biotopo babestuak

Gorbeia mendigunean dago, Bizkaian. Urak haitza disolbatzean sortutako fenomeno karstiko ezagunak topa ditzakegu: Axularren Begia, Supelegor kobazuloa...

Gernikako itsasadarraren inguruko lurretan dago. Euskal Herriko Biosferaren Erreserba bakarra da. 1984an UNESCOk Urdaibai Biosferaren Erreserba izendatu zuen.

Zubia Santillana 133095 _ 0003-0003.indd 3

21/7/09 16:57:55

Euskadi

Mapa fisikoa

I

M

E

B

i

z

k

a

i

k

o

g

o

l

k

o

a

H Bi lb o

Matxitxako lurmuturra ko

its

as

Higer lurmuturra

Aizkor

oa

d a Z

ib

a orr

r

llo

le

ibaia

(metrotan)

ia a ib

EUSKAL ME NDIAK

Gasteiz

A T DA U A L O K A B A Gas R A Urbasa mendiler roa teiz a k t e i diak r r i a k Kapildui u It nd 1.180 m e Lokiz mendiler roa a m i a i b T R E B I ÑU Izki mendiler roa ia da KO ND E R R I A a iba

men

U

ci

di

B aia i baia

en A LT I T U D E A

o

N A FA R RO A KO FORU ERKIDEGOA

Eg

Jear 1.414 m

Toloño mendiler roa

RO

A R A B A KO E R R I OX A

IB

2.500

AI

A LEGENDA

1.500

0

Murumendi 859 m

Aralar mendia ri men digune a Urkilla Aratz mendiler roa i a 1.445 m m en d i le r r o a

Gorbeia mendigunea

EB

400

ro l a i b

ia iba Gorbeia 1.475 m

Toloño 1.267 m

700

ba

ti

Urepel 1.056 m

tz

rr

GAZ TEL A ETA LE ON

1.000

De

Ar

Alt

i b ai a e b u

Anboto 1.296 m

Ernio 1.072 m

aia

m

a

a i a

ib ai

En

a

le

Om e

ro

Erlo 1.026 m

a

Art ze n

Arno 628 m

Oñ

me Salv nd ada ile r ro Ar ka a m u m en di

t a r

Ne

rb

io

ia ibaia

ii ba ia

Oiz al i b a i 1.026 m a

Donostia

Oria i ba ia

Bizkargi I b a i z 563 m ab

Jaizkibel 543 m

a

te n u d r O ndiak me

Bilbo

e i ba ia

ea

b i a u g a d Ka

T UR T Z I O Z

a i a

Sollube 633 m

Uru m

Ganekogorta V I L L AV E R D E 998 m

tro

A r tib ai iba ia

Bu

Oka i b a ia Le a ib ai a

ar ra

U

ad

0

Eskala

10

ERRIOXA

Autonomia erkidegoko hiriburua Lurralde historikoko hiriburua

Kilometroak

Mendi nagusiak Ibaiak Urtegiak

Zubia Santillana 133095 _ 0004-0004.indd 4

21/7/09 17:01:02

Euskadi

Mapa politikoa

I

M

B

E

i

z

k

a

i

k

o

g

o

l

k

o

a

H Plentzia

URIBEBUTROE

Bermeo

BUSTURIALDEA Irun Lekeitio

Mungia

Santurtzi Portugalete

Donostia

Ondarroa

LEA-

Gernika-Lumo

Zarautz

Markina-Xemein

Barakaldo

DEBABARRENA ARTIBAI UROLA Elgoibar Zornotza KO S TA Azpeitia DURANGALDEA Eibar

Bilbo

Zalla Balmaseda

DONOSTIALDEA

Igorre

Villabona-Amasa

Azkoitia

Durango

Laudio

BIDASOA Errenteria B E H E R E A

Hernani

BILBOALDEA

ENKARTERRI

Pasaia

ARRATIANERBIOI

Tolosa

Bergara

Berastegi

TOLOSALDEA Zumarraga Ordizia Beasain

Arrasate

AIARA Aramaio

Amurrio

Oñati

DEBAGOIENA

GOIERRI

GORBEIALDEA

ARABAKO

LAUTADA

Kuartango

Gasteiz

Agurain

Añana

N A FA R RO A KO FORU ERKIDEGOA

AÑANA ARABAKO MENDIALDEA

Lantaron

Kanpezu

GAZ TEL A ETA LE ON Bastida

ARABAKO ERRIOXA Oion

LEGENDA 0

Eskala

10

Autonomia-erkidegoko

ERRIOXA

Lurralde historikoko hiriburua

Kilometroak

Herrigune nagusiak

AIARA

Eskualdeak

Zubia Santillana 133095 _ 0005-0005.indd 5

3/7/09 11:31:28

Europar Batasuna Herrialdea

I

EUROPAR BATASUNAREN ERATZE-FASEAK

O Z E A N O A R T I KOA

Hiriburua

Biztanleria

Hedadura

Alemania

Berlin

82.370.000 biztanle

413.552.000 km2

Austria

Viena

8.206.000 biztanle

88.819.000 km2

Belgika

Brusela

10.404.000 biztanle

35.023.000 km2

Bulgaria

Sofia

7.263.000 biztanle

105.515.000 km2

Zipre

Nikosia

793.000 biztanle

7.551.000 km2

Danimarka

Kopenhage

5.485.000 biztanle

56.935.000 km2

Eslovakia

Bratislava

5.455.000 biztanle

53.194.000 km2

Eslovenia

Ljubljana

2.008.000 biztanle

20.874.000 km2

Espainia

Madril

46.158.000 biztanle

458.184.000 km2

Estonia

Tallinn

1.308.000 biztanle

66.979.000 km2

Finlandia

Helsinki

5.245.000 biztanle

613.693.000 km2

Frantzia

Paris

64.058.000 biztanle

566.481.000 km2

Grezia

Atenas

10.723.000 biztanle

115.156.000 km2

Hungaria

Budapest

9.931.000 biztanle

97.400.000 km2

Irlanda

Dublin

4.156.000 biztanle

85.347.000 km2

Italia

Erroma

58.145.000 biztanle

285.807.000 km2

Letonia

Riga

2.245.000 biztanle

88.674.000 km2

Lituania

Vilnius

3.565.000 biztanle

84.973.000 km2

Luxenburgo

Luxenburgo

486.000 biztanle

2.882.000 km2

Malta

Valletta

404.000 biztanle

247.000 km2

Herbehereak

Amsterdam

16.645.000 biztanle

42.430.000 km2

Polonia

Varsovia

38.501.000 biztanle

370.871.000 km2

Portugal

Lisboa

10.677.000 biztanle

82.163.000 km2

Erresuma Batua

Londres

60.944.000 biztanle

308.496.000 km2

Txekia

Praga

10.221.000 biztanle

87.898.000 km2

Errumania

Bukarest

21.584.000 biztanle

241.160.000 km2

Suedia

Stockholm

9.045.000 biztanle

761.009.000 km2

Kide sortzailea

M

1973

E

1981 1986

A

1990

K

O

H

1995 2004

Nor vegiako itsasoa

2007

0

T

I

FINLANDIA

200 km

T A

Ipar itsasoa

O

ESTONIA

B a l t ik o a

L

A

N

SUEDIA

DANIMARKA

Its

LITUANIA

N

IRLANDA

o s a

LETONIA

O Z E A

ERRESUMA BATUA HERBEHEREAK P O L O N I A Brusela

A L E M A N I A

BELGIKA TXEKIAR ERREPUBLIKA

LUXENBURGO Estrasburgo

ESLOVAKIA

F R A N T Z I A AUSTRIA H U N G A R I A ERRUMANIA

ESLOVENIA

Its

as

o

E S P A I N I A

PO

RT

UG

AL

I TA L I A

Itsaso Beltza Ad

BULGARIA

ri

at

ik

oa

Tirreniar itsasoa

neo a r r e t i Med

GREZIA

Egeo itsasoa

Itsaso Jonikoa

itsas oa MALTA

ZIPRE

Zubia Santillana 133095 _ 0006-0006.indd

6

3/7/09

11:30:47

Eskeletoa Hezurrak

Giltzadurak giltzadura birakaria parietala

garezurra

kopeta-hezurra okzipitala lepauztaia

lepoko giltzadura

loki-hezurra masailezurra

bularrezurra

sorbalda-hezurra saihets-hezurrak

besahezurra

bisagra erako giltzadura

bizkarrezurra erradioa ukondoko artikulazioa pelbisa kubitua

izterrezurra

giltzadura esferikoa eskuetako falangeak

belaunezurra

aldakako giltzadura

berna-hezurra

peronea oinetako falangeak

Zubia Santillana 133095 _ 0007-0007.indd 7

3/7/09 11:33:46

Eguzki-sistema Eguzkia

Urano Lurra

Merkurio Artizarra

Marte

Saturno

Jupiter

Neptuno

Eguzkitik hurbil dauden planetak

Eguzkitik urrun dauden planetak

Txikiak dira, eta harriz osatuta daude batik bat.

Oso handiak dira, eta gasez osatuta daude batik bat.

Merkurio

Artizarra

Jupiter

Saturno

Eguzkitik hurbilen dagoena.

Egunez, 350 graduko tenperatura du.

• Biraketa-higidura: 59 egun.

• Translazio-higidura: 88 egun.

• Satelite kopurua: bat ere ez.

izar eta arratseko izar ere esaten zaio. Hodeiek azido sulfurikoa dute.

• Biraketa-higidura: 244 egun.

• Translazio-higidura: 225 egun.

• Satelite kopurua: bat ere ez.

orban gorri handi bat ageri du; ekaitz erraldoi bat, hain zuzen ere.

• Biraketa-higidura: 10 ordu.

• Translazio-higidura: 12 urte.

• Satelite kopurua: hirurogei baino gehiago.

eraztun batzuk ditu, oso distiratsuak.

• Biraketa-higidura: 10 ordu.

• Translazio-higidura: 29 urte.

• Satelite kopurua: hogeita hamar baino gehiago.

• Planetarik txikiena da, eta

• Oso distiratsua da. Goizeko

• Izugarri handia da. Gainazalean,

• Harriz eta hautsez osatutako

Lurra

Marte

Urano

Neptuno

arteko handiena da. Lurraren zati handi bat izotzak eta urak estaltzen dute.

• Biraketa-higidura: 24 ordu.

• Translazio-higidura: 365 egun.

• Satelite kopurua: bat, Ilargia.

uste da. Bertako erliebea Lurraren erliebearen antzekoa da.

• Biraketa-higidura: egun bat baino pixka bat gehiago.

• Translazio-higidura: 687 egun.

• Satelite kopurua: bi.

du, nahiz eta Lurretik ez den ikusten.

• Biraketa-higidura: 18 ordu.

• Translazio-higidura: 84 urte.

• Satelite kopurua: hogeita bost baino gehiago.

eta baita hotzena ere.

• Biraketa-higidura: 16 ordu.

• Translazio-higidura: 164 urte.

• Satelite kopurua: hamahiru.

• Eguzkitik hurbil dauden planeten

• Antzina ura egon zitekeela

• Saturnok bezala eraztun bat

• Urrunen dagoen planeta da

Zubia Santillana 133095 _ 0008-0008.indd 8

21/7/09 17:02:42

Elikagaien gurpila 1 2 3

Gurpileko zati handienetako elikagaiak dira gehien jan behar ditugunak.

Gurpileko zati txikienetako elikagaietatik ez dugu gehiegi jan behar.

Ur asko edatea eta kirola egitea oso garrantzitsua da.

Karbohidrato asko dituzten elikagaiek energia ematen digute. Aukeratu bihi osoko elikagaiak eta ez jan gehiegi azukre asko dutenak.

Gantz asko duten elikagaiek energia ematen digute. Ez dira gehiegi jan behar; batik bat, animalienak.

Proteina asko dituzten elikagaiak beharrezkoak dira; batez ere, hazkuntzarako.

Ez dira gehiegi jan behar gantz asko dutenak; esaterako, haragi gorria, hestebeteak eta zenbait gazta mota.

Fruituak eta barazkiak oso osasungarriak dira. Zenbat eta gehiago jan, hobeto.

Zuntza, bitaminak eta mineralak dituzte.

Zubia Santillana 133095 _ 0009-0009.indd 9

3/7/09 11:36:42

Giharrak Giharrak

esternokleidomastoideoa

Mugimendua Mugimendua giltzadurei esker sortzen da. Mugimendu batean, bi giharrek hartzen dute parte: bata uzkurtu egiten da, eta bestea, erlaxatu.

maseteroa trapezioa

abdominalak

deltoidea bizeps uzkurtua

bularreko giharra

dortsalak

zerraduna trizepsa

bizepsa

trizeps erlaxatua

zeiharra

Besoa tolestu eta eskua burura hurbiltzen da.

sartorioa gluteoa izterreko bizepsa

koadrizepsa

bizeps erlaxatua

bikia trizeps uzkurtua

Besoa luzatu eta eskua burutik aldentzen da.

Zubia Santillana 133095 _ 0010-0010.indd

10

3/7/09

11:35:40

Zentzumen-organoak Ikusmena

Entzumena hezurtxoak erretina

kornea

labirintoa

entzumen-nerbioa belarria

irisa

barraskiloa

begi-ninia

kristalinoa ikusmen-nerbioa

entzunbidea

tinpanoa

Dastamena

Usaimena

Eustakioren tronpa

Ukimena ilea

usaimen-nerbioa

pituitario horia larruazala

izerdiguruina epidermisa dermisa

sudur-hobia dastamenpapilak ukimen-errezeptoreak

Zubia Santillana 133095 _ 0011-0011.indd 11

3/7/09 11:39:30

Gorputza barrutik Digestio-aparatua

Zirkulazio-aparatua listu-guruina

sudurra zain jugularrak

ahoa

Arnas aparatua

goiko kaba zaina

karotida arteria

ahoa

zain subklabioa

trakea

arteria subklabioa

birika

faringea laringea bronkioak

birikaalbeoloak birika-arteria

hestegorria

birika-zaina

bihotza aorta arteria

beheko kaba zaina

Iraitz-aparatua

urdaila gibela pankrea behazuna heste lodia

zain iliakoa

arteria iliakoa beheko kaba zaina

heste meharra

aorta arteria

zain femorala arteria femorala

giltzurruna apendizea

ureterra uzkia

gernumaskuria gernubidea

Zubia Santillana 133095 _ 0012-0012.indd

12

3/7/09

11:38:48

Espainiako mapa politikoa B

Coruña

I

z

i

k

a

k

i

g

o

o

l

k

o

a

F

Santander

Oviedo

Santiago M

Lugo

KAN TAB RI A

E

GALIZIA

A

N

T

Z

I

A

Donostia

Bilbo

ASTURIAS

R

EUSKAL AU T ON OM I A ERKIDEGOA

Iruñea

Gasteiz

Pontevedra

N A FA R RO A KO FORU ERKIDEGOA

León

H

Burgos

Ourense

Logroño

ANDORRA

ERRIOXA

Huesca

Palentzia

G AZ TE L A E TA L E O N Zamora

Zaragoza

Soria

Valladolid

Girona

KATAL U N I A Lleida

ARAGOI

L

Bartzelona Tarragona

Segovia

A

Salamanca Ávila

MADRIL

G

Madril

Z

E

A

N

Teruel Castelló

L

A

N

T

I

K

O

Cuenca

Toledo

A

Palma Mallorcakoa

Cáceres

T

A T

BALEAR UHARTEAK

O U

O

Guadalajara

Valentzia

GAZTELA-MANTXA

VA L E N T Z IA

R

EXTREMADURA Mérida

O

LEGENDA

Albacete

Ciudad Real

Badajoz

Estatuko hiriburua

Alacant

P

Autonomia Erkidegoko hiriburua Autonomia Erkidegoko eta probintziako hiriburua Probintziako hiriburua

MURTZIA

Kordoba

o

Murtzia

Jaén

Hiri Autonomoa

a

s

Estatuaren muga Autonomia Erkidegoaren muga

Sevilla

Huelva

a A

N

D

A

L

U

Z

I

A

s

Probintziaren muga

i

Granada

t

Almería

o

Málaga O

Z

E

A

N

Santa Cruz Tenerifekoa

O

A T

L

A

N

T

I

K

O

A

e

Cádiz

KANARIAK

Santa Cruz de Tenerife Santa

Cruz de Tenerife Tenerifeko Santa Cruz

Ceuta

M

e

d

i

t

e

r

r

a

n

Eskala 0 50 Kilometroak

Las Palmas

M

A

R

O

K

O Melilla

A

L

J

E

R

I

A

Zubia Santillana 133095 _ 0013-0013.indd

13

21/7/09

16:59:19

Espainiako mapa fisikoa

T

Alcántarako urtegia

dr

Gu

R

Pe

a

lu da

om en d il e rro a

pe

Alb

i l e r ro a

TO

LE

DO

Rocigalgo 1.447 m Las Villuercas Cíjarako 1.601 m urtegia A I

A

IB

Toledo

O

ac l

P

he

iba Zú ia

j

ar

i

ia ba

I b e r i a r

Zán

to i ba ia

i

el di

in

O

oa

Alegranza

N

T

I

Tenerife

Malpaso 1.500 m

Peñas del Chache 670 m

Peñas del Chache 670 m

Garajonay 1.487 m

Gomera

lurmuturra Teide 3.718 m

Rasca lurmuturra Malpaso 1.500 m

N

O

A

T

Las PalmasTeide Garajonay 1.487 Kanaria Handikoa m 3.718 m

Cádizk o bad ia

Gua

d

e al

te

Cádiz

i

i ba

Jaba

Las Palmas de Gran Canaria

Jandía lurmuturra Jandía lurmuturra Rasca lurmuturra Santa Cruz de Tenerife Kanaria Handia Las Palmas Maspalomas lurmuturra Maspalomas lurmuturra

a ai ib

L A T A

U

L l o b r e ga t ibaia

K A I N

Tarragona

Sant Jo r d i gol ko a Tortosa lurmuturra

U

EA

o ak d n ro a r e Ro l i nd e m

TE A IK

Columbreteak

B

Valentzia

Pico Molatón 1.245 m

r a zr r o a a Alc dile n me

r

a ib

ia

Jandía 807 m

k a e t r Cavalleria

r

Formentor lurmuturra

Puig Major 1445 m

mu Tra

m na a nt

le di n e

r

lurmuturra

o iak d u Alc badia

Toro 357 m

Palma Mallorcakoa Ses Salines lurmuturra

Nao lurmuturra

Espuña 1.583 m

Barbaria lurmuturra

Alacant

SEGU

OA

roa

en m Aitana n a 1.558 a m t Ai

RA a a rl r ro o IB z le a i A Revolcadores C d IA n 2.001 m e m

Sagra 2.382 m

er dil

Murtzia Itsaso Txikia Palos lurmuturra

a

Ma za r r ó ngo gol koa

o

s

Granada

Veleta 3.396 m

a

le

a

h

a

IA IBA

Almenaras 1.797 m

IB

Kordoba

Castelló

Java m e n dlia m b r ler e roa a i baia

A

Albacete

lón ibai a

A N E R li m ada MA I O u G A

D N E M

a

E

K

a

J Ú CAR

Mulhacén 3.479 m

a

A a da v e O N a r r K ie I S T

E Málaga M E N D I KAT E P E N I B

Almería

Al mer ía ko Gata lurmuturra go lkoa

i

t

s

ALT I T U D E A (metrotan)

2.500 Trafalgar lurmuturra Tarifa lurmuturra

LSanta Á Cruz N T deI Tenerife C O Jandía 807 m

K

M

I D N

E AT

Begur lurmuturra

O t K n a A a Bartzelona n t sl e r r o S T o M ndi K O O me

o

Fuerteventura

O C É A Santa Cruz Tenerifekoa Fuencaliente Fuencaliente

Hierro

A

NE A

Turó de l'Home 1.712 m

Va le nt zi ako gol koa

K A N A R I A KK A N A R I A K

La Palma

lurmuturra

O

Lanzarote

Roque de los muchacho s 2.426 m

Roque de los muchacho s 2.426 m

K

Graciosa

U LQ

c ar a i

Ciudad Real

M me n adr dil on er a ro a

ri

Alarcóngo urtegia

Jaén ro N U r I K m Esp N O K T A e S l N en u ñ E i E Gua d B U R n d il a B d e R G ajoz U I err m S V a i E I n oa i T g A U á K M I Sevilla A LQ END O A M K D A lmanzora iba I A T ia GU BE

Cá di z ko g ol k

A

NU

g o i - o r d o k i a

Bañuela 1.323 m

A D A

Huelva T

Ríos Urtegiak

L

KO

A

ba i a

Ibai garrantzitsuenak

A T

e

Ar i b a ia

H e g o a l d e k o

a

Almonaster 912 m a i a b

Gailur garrantzitsuenak

O

SA

Girona

Montserrat 1.236 m

Lleida

2.020 m

a

Estatuaren muga

N

TE

Guadalajara

K O M ENDIAK

Serenako urtegia

at

Aracena mendiler roa

A

A

m

A

S I E R R IAV I R

Hiri Autonomoa

E

IK

TA JO IB A IA

Probintziako hiriburua

Z

D

Zaragoza

Ro ses ko gol ko a

u

n me

M

Badajoz

Estatuko hiriburua

O

N

a

ra

2.430 m

di

m

EN

Tu

Sa n

Cáceres

d men

Mérida G U A D I A N

Autonomia Erkidegoko hiriburua

A TPeñalara l e r r oa

E

R

IA

aia

Creus lurmuturra

ro a

Ti

LEGENDA

D

IK

M

O

A

ib

Puigmal 2.913 m

Pa lm ba ako dia

A

R

R

IB

ANDORRA

Huesca

aia

O

Moncayo 2.313 m

b

K

IA

RO

G

O

I

R

M o e n g o m e ndiak n d nca ile yo r ro a Soria

m

EB

Pica d'Estats 3.143 m

pe

L A G

T

Ávila

A

Li o ngo go lkoa

C uen N m e n d i c a ko G G l E a Peña de Francia e Madril r roa M 1.723 m Cerro de ram r a o O r Teruel San Felipe Ke n d i l e r a d a E Muela 1.839 m u D sm L i ia de San Juan Peñagolosa a A o ar b I d 1.830 m i 1.813 m es D r e a i a Almanzor e R g o i o r d o k i a i G h b b aia E 2.591 m r i rc a Cuenca t e Javalambre é

a at

U

N

m

ile

I

j

A

N

d en

EA

Segovia

rroa

Z

M

L

A

E

b ió

2.262 m Urbión 2.228 m

a e rrrr o a i s m od i l eLobo 2.262 o S en m

Salamanca

Esako urtegia

EB

A T

E

Ur

IBAIA ERO

I b e r i a r

ibaia

ón

Aneto 3.404 m Maladeta 3.308 m

Monte Perdido 3.355 m

m e n di l e r r o a n d a San Lorenzo a m e

IB

DU

T

P I R I N I O A K

Hir u Er regeen Mahaia 2.438 m

Iruñea

Gasteiz

Zamora Aldeadávilako urtegia

Z

Aizkorri 1.544 m

Burgos

Valladolid

N

gr

K

A DI NG

A

K

Logroño

Palentzia

O

Gorbeia 1.475 m

León

I p a r r a l d e k o I b e r i a r g o i - o r d o k i a

O

R

Se

Ebroren urtegia Peña Prieta 2.536 m

EN L EÓ

M

Peña Trevinca 2.124 m

F

Donostia

EUSK AL M EN DIA

p ak o m e n d i a k

A E T KANTAB A RIAR MENDIK

ia

Matxitxako lurmuturra

ag

es a ar lerro i

Bi zkai ko go lkoa

lo

ib aia vi

a

Euro

a

o

Bilbo

Naranjo de Bulnes 2.519 m

D

Cabeza de Manzaneda 1.778 m

Ajo bad lurmuturra ia

rek o

Santander

Tor re de Cer redo 2.536 m

menAnc d S

Ourense

nde r

k

l

da

San ta

Oviedo

Na

M

A

iba

il

g o

o

Gállego ibaia

k

i

Bilb itsas oko adar ra

a

Ja

M

IÑ

O

R

H

Pontevedra

GALIZI

S I A

B A I X A S

E

i

ko Ulla oia N ta s e darra o r Mu itsasa ra dar a s itsa o a k arr usa d o a r s A itsa o a k arr dra d e a v s te itsa Pon o k o Vig

a bai

ia

Lugo

I B KO AIA

Finisterre lurmuturra

k

a o itsasadarr k a s io ic v la Vil

NE

EN

bre ibaia Ta m

Santiago M

DI

GU

Coruña Touriñán lurmuturra

z

i

A

D E R D IAL R R IT S A S A D A

I

B

Peñas lurmuturra E o iba

EK

Estaca de Bares lurmuturra

AK

O

AR S AIDA K A S IT RA GA

a Gibr

a o its k r a lt

s

a ar te

Ceuta

M A R O K O

M

e

d

i

t

e Melilla

r

r

a

n

1.500

Eskala 0 50

e

1.000 700 400

Kilometroak

A

L

J

E

0

R

I

A

de Gran Canaria

Zubia Santillana 133095 _ 0014-0014.indd

14

3/7/09

11:40:54

Europako mapa fisikoa K

I

EA LP KO og ol k oa

V

k oa

lt i

v D l d e ko

la

R

Do n

i b a ia

pe

KA

i

ak tni Bo

Vist u

d e ba

i

a i a b

Ural

IA AV

IN

D

N

A K S

E

K

UH AR TEA K

IA

A T L A N T I K BR ITA O IN I A AR

D

olga ibaia

ia a b

Dnie

ia iba

ri

Dniester

PA

iba ia

ASIA Azoveko itsasoa

a its

K

a so

It s a s o B e l t za

KAUKASO

iar

A

KRIMEAKO PENINTSULA

Elbrus 5.642 m

sp

O

Roda no i

baia

KASPIAR ITSASOAREN SAKONUNEA

Ka

ia iba

O Z E A N O

EN

Men

a n i

Oihan T Beltza Vosgeak K A E ko lde Biz dia Er P a L i A k a Finisterre aik b g o a ne Mont Blanc gu Dan di ol k en M D lurmuturra Moldoveanu ubi oa i n oi 4.807 m I t Ane to a ba 2.543 m PI r s i ia AP as ar Eb R 3.4 04 m ro IN A o E Genoako lp NI IO A golkoa ea BALKANAK AK Liongo NO d Iberiar ri golkoa k A a Tajo ibaia K tik a rsik Ko Roca BALEAR o inp Ol o goi-ordokia IBERIAR a lurmuturra UHARTEAK m 1 91 2.

T i r re ITALIAR n i a r PENINTSULA BALKANETAKO PENINTSULA i t s a s San Bizente o a e t a Sardinia k i d n PENINTSULA lurmuturra Me tikoa Mulhacén It s a s o Sizilia Be Ege o 3.478 m t e i Etna r d e a o itsasar o k i r n o k J M r i ts a s o a a t t e a l a a 3.323 m n br i G Matapan lurm. e o AFRIKA i t s a s o a Malta uhar tea Kreta uhar tea aia

M

Ladoga aintzira

ia iba

er

ia

a

Loira ib

H Od

EK IA LD EK O EU RO PA KO OR DO KI A

Peipus aintzira

a B o

A I D AN

iba

U

SEe n

ibaia

San Mateo lurmuturra

O K A ROP

O

I K O RD

in Rh

nt a M

xak

a k o

la a n

I

s a ts

L

JUTLAND Ip a r PENINTSULA itsasoa Tamesis i b.

Finlandiako goi-ordokia

Vanern aintzira

a Elb

Irlanda

Onega aintzira

ESKANDINAVIAKO PENINTSULA

Britainia Handia

I

A

Galdhöpiggen 2.469 m

R

Nor vegiako itsasoa

H

Itsaso Zuria

r Dvina ibaia pa

Islandia

U

KOLA PENINTSULA

A

E

ia

M

Reykianes lurmuturra

a ib

O Z E A N O A R T I KOA

ra txo Pe

Barents itsasoa

Ipar lurmuturra

ia iba

0

300 km

KANARIAR UHARTEAK Teide 3.718 m

A LT I T U D E A (metrotan)

1.500 1.000 500 200 0 Sakonunea

Zipre uhartea

Zubia Santillana 133095 _ 0015-0015.indd 15

3/7/09 11:55:04

Europako mapa politikoa Barents itsasoa

I

O Z E A N O A R T I KOA M

E

Reykjavik

ISLANDIA

Nor vegiako itsasoa

H

A

SUEDIA FINLANDIA

O

ERRUSIAR FEDERAKUNDEA

K

NORVEGIA

Helsinki

Oslo

B a l t ik o a

N

T

I

Stockholm

A

Ipar itsasoa

L

IRLANDA

a s t I

Kopenhage

DANIMARKA

T A

ESTONIA Mosku

LETONIA Riga

so

LITUANIA

ASIA

E R R U S I A R Vilnius FEDERAKUNDEA

Dublin

ERRESUMA BATUA

Tallinn

HERBEHEREAK

Minsk

BIELORRUSIA

POLONIA

Londres

Berlin

Amsterdam

Varsovia

ALEMANIA

O

Brusela

N

BELGIKA

Luxemburgo

Vaduz

HUNGARIA

Ljubljana

Monako

Madril

Lisboa

Erroma

ITALIA

300 ESPAINIA

BULGARIA Skopje Tirana MAZEDONIA ALBANIA

Tirreniar itsasoa

Kilometreak

M

e

Ceuta Melilla

AFRIKA

d

Erevรกn

Podgorica KOSOVO Sofia MONTENEGRO Pristina

VATIKANO HIRIA

Andorra la Vella

ARMENIA

SERBIA

AZERBAIJAN

a

BOSNIAHERZEGOVINA

Itsaso Beltza

Baku

Tbilisi

so

Sarajevo

San Marino

Bukarest

Belgrad

sa

SAN MARINO

GEORGIA

it

KROAZIA

PORTUGAL

KANARIAR UHARTEAK

ERRUMANIA

Zagreb

ESLOVENIA

Chisinau

ar

SUITZA

pi

Budapest

AUSTRIA

as

LIECHTESTEIN

Berna

MOLDAVIA

Bratislava

Viena

FRANTZIA

ESLOVAKIA

K

O Z E A

UKRAINA

TXEKIAR ERREPUBLIKA

Paris

ANDORRA

0

Praga

LUXEMBURGO

MONAKO

Eskala

Kiev

GREZIA

Ankara

TURKIA

Egeo itsasoa

Atenas

i

t

e

r

r

a

n MALTA

Itsaso Jonikoa

e

o

i

t

LEGENDA

s

a

s

Valleta

o

Nikosia

a

ZIPRE

ESPAINIA

Estatua Estatu-hiriburua

Zubia Santillana 133095 _ 0016-0016.indd 16

3/7/09 11:58:38

Mapamundi fisikoa 180º

I

M

150º

120º

60º

90º

GROENLANDIA

E

0º

30º

30º

60º

90º

120º

150º

180º

OZEANO ARTIKOA via ko A i na nd

ra dre Ma

ba ri

zo a m A

A M E R I K A

n ia k

ibaia

oki d r o o

onas z a m A

a

Mato Grossoko goi-ordokia

Victoria aintzira

si ba

ia

K2 8.616 m

ia

Irango goi-ordokia

Arabiako penintsula

HIM A

LAI A

Gang es ib a

Iba

Everest 8.850 m

a / Ya n i d r U i

JAPONIAKO UHARTEAK

Fujiyama 3.776 m

ngzi

Taiwan (Formosa)

Arabiako itsasoa

Hindustango penintsula

Filipina uharteak (edo Filipinak)

Indotxinako penintsula

Zeilan (uhartea)

Borneo (uhartea)

Puncak Jaya 5.030 m

A F R I K A Java (uhartea)

Z

Paraná

KALAHARI BASAMORTUA

MEND IKA

MADAGASKAR

INDIAKO OZEANOA

AUSTRALIA VICTORIA BASAMORTU HANDIA

Patagonia

O Z E A N I A

Koral itsasoa

BANATZAILE H AN TE D IA

ia a b i

bezi ib m a

AK

(metrotan)

0º

Papua Ginea Berria

Sumatra (uhartea)

Esperantza Onaren lurmuturra

ALT I T U D E A

30º

OZEANO BAREA

ia

Kilimanjaro 5.895 m

aia

E MENDI ND Aconcagua 6.960 m

Tíbet

Etiopiako mendigunea

A

30º

fr a te

Japoniako itsasoa

Bengalako golkoa

ibaia Kon go

O Z E A N O B A R E A

Gineako golkoa

Eu

A S I A

GOBI BASAMORTUA

Darfurreko goi-ordokia

ia

Guyanetako mendigunea

Kamtxatka penintsula

Altai mendiak

KAU KA S O

ia or r oG

ge Ni

Palmas lurmuturra

El'brus 5.642 m

s Itsa

r Sie

SAHARAKO BASAMORTUA

Aral itsasoa

Indu

Med iterr aneo A itsas TE A oa K N DI

Chad aintzira

60º

ia

Baikal aintzira

s iba

ka Es

EN DI AK M AP AL AT XE

i ibaia

Mississipp

ME S A ATL

K

o i b a ia itsaso Beltza

a saso iar it Kasp

ia ba ri i

NIO A

K OA

ou

UAK

OZEANO AT L A N T I KOA

bi

Mont Blanc 4.807 m

Iberiar penintsula

KANARIAR UHARTEAK

nu

ALPEAK

E U R O P A

ANTILLAK

0º

ibaia

ARPA T

PIR I

Floridako Mexikoko penintsula golkoa

Volg a

ib a

K

ro u EK

pa

ko

Da

Ternua (uhartea)

ss Mi

ITS

i ak

RR

a nd

I HA

ki H

ND Kaliforniako penintsula

BRITAINIAR UHARTEAK

Labrador penintsula

30º

Ipar itsasoa

bi

ENDIA

o Ord

ME

Alaskako golkoa

ki o d Or

Nilo ib aia

Beri ng i tsas ar

tea

Hudson badia

Ha

ia d n

ia

60º

Alaskako Medikatea

URAL M

McKinley 6.194 m

Erdialdeko Siberiako goi-ordokia

Mendebaldeko Siberiako ordokia O

iba

Islandia

H

na Le

l pe

ak

Ipar lurmuturra

30º

Zeelanda Berria

Tasmania (uhartea)

Cook 3.764 m

2.000 Hornos lurmuturra

1.000 500

60º

0

200 0

OZEANO A NTAR T IKOA A N T A R T I K A

SAKONUNEA

150º

120º

90º

60º

30º

0º

30º

60º

90º

120º

1.100

60º

km 150º

180º

Zubia Santillana 133095 _ 0017-0017.indd 17

3/7/09 12:00:45