Euskadiko animalia babestuak Lepahoria
Basakatua
Bechstein saguzarra
Sai zuria
Antzandobi kaskagorria
Arrano beltza
Marrazo erraldoia
Muturluzea
Hegoaldeko zuhaitz-igela
Zubia Santillana 133095 _ 0001-0001.indd 1
3/7/09 10:51:12
Euskadiko zuhaitzak eta zuhaixkak Haritza
Urkia
Otea
Lizarra
Pagoa
Haltza
Gorostia
Ezpela
Elorri zuria
Zubia Santillana 133095 _ 0002-0002.indd
2
3/7/09
10:49:37
Euskadiko naturagune babestuak Valderejoko parke naturala
Aiako Harriko parke naturala
Gaztelugatxeko Doniene
Gipuzkoako ekialdean dago. Granitozko mendi malkartsu batek ematen dio izena. Endara izeneko amildegi ikusgarria topatuko dugu han, baita meategi zahar baten arrastoak ere.
Bizkaiko
Urdaibai
Urkiolako parke naturala
Inurritza
golkoa
Arabako mendebaldean dago. Malda handiko amildegiez inguratuta dagoen haran zabal eta altua da. Neolito-aztarnak eta erromatarren garaiko galtzadak ikus ditzakegu han.
Donostia Aiako Harria
Bilbo Arma単on
Aizkorri-Arazko parke naturala
Pagoeta
Itxina
Urkiola
Leitzaran
Gorbeia Aralar Aizkorri-Aratz Araba eta Bizkaia artean dago. Badaude kareharrizko dolina eta leize batzuk eta horietan neanderthalen arrastoak topatu dira.
Valderejo
Gasteiz
Gipuzkoako hegoaldeko mugan eta Arabako iparraldean dago. Bi zona bereizten dira: kareharrizko gailur harritsu eta malkartsuak eta landarediaz jositako muinoak.
Entzia
Itxinako biotopo babestua
Urdaibaiko Biosferaren Erreserba Izki
Biasteriko urmaelak Parke naturalak Biosferaren Erreserba Biotopo babestuak
Gorbeia mendigunean dago, Bizkaian. Urak haitza disolbatzean sortutako fenomeno karstiko ezagunak topa ditzakegu: Axularren Begia, Supelegor kobazuloa...
Gernikako itsasadarraren inguruko lurretan dago. Euskal Herriko Biosferaren Erreserba bakarra da. 1984an UNESCOk Urdaibai Biosferaren Erreserba izendatu zuen.
Zubia Santillana 133095 _ 0003-0003.indd 3
21/7/09 16:57:55
Euskadi
Mapa fisikoa
I
M
E
B
i
z
k
a
i
k
o
g
o
l
k
o
a
H Bi lb o
Matxitxako lurmuturra ko
its
as
Higer lurmuturra
Aizkor
oa
d a Z
ib
a orr
r
llo
le
ibaia
(metrotan)
ia a ib
EUSKAL ME NDIAK
Gasteiz
A T DA U A L O K A B A Gas R A Urbasa mendiler roa teiz a k t e i diak r r i a k Kapildui u It nd 1.180 m e Lokiz mendiler roa a m i a i b T R E B I ÑU Izki mendiler roa ia da KO ND E R R I A a iba
men
U
ci
di
B aia i baia
en A LT I T U D E A
o
N A FA R RO A KO FORU ERKIDEGOA
Eg
Jear 1.414 m
Toloño mendiler roa
RO
A R A B A KO E R R I OX A
IB
2.500
AI
A LEGENDA
1.500
0
Murumendi 859 m
Aralar mendia ri men digune a Urkilla Aratz mendiler roa i a 1.445 m m en d i le r r o a
Gorbeia mendigunea
EB
400
ro l a i b
ia iba Gorbeia 1.475 m
Toloño 1.267 m
700
ba
ti
Urepel 1.056 m
tz
rr
GAZ TEL A ETA LE ON
1.000
De
Ar
Alt
i b ai a e b u
Anboto 1.296 m
Ernio 1.072 m
aia
m
a
a i a
ib ai
En
a
le
Om e
ro
Erlo 1.026 m
a
Art ze n
Arno 628 m
Oñ
me Salv nd ada ile r ro Ar ka a m u m en di
t a r
Ne
rb
io
ia ibaia
ii ba ia
Oiz al i b a i 1.026 m a
Donostia
Oria i ba ia
Bizkargi I b a i z 563 m ab
Jaizkibel 543 m
a
te n u d r O ndiak me
Bilbo
e i ba ia
ea
b i a u g a d Ka
T UR T Z I O Z
a i a
Sollube 633 m
Uru m
Ganekogorta V I L L AV E R D E 998 m
tro
A r tib ai iba ia
Bu
Oka i b a ia Le a ib ai a
ar ra
U
ad
0
Eskala
10
ERRIOXA
Autonomia erkidegoko hiriburua Lurralde historikoko hiriburua
Kilometroak
Mendi nagusiak Ibaiak Urtegiak
Zubia Santillana 133095 _ 0004-0004.indd 4
21/7/09 17:01:02
Euskadi
Mapa politikoa
I
M
B
E
i
z
k
a
i
k
o
g
o
l
k
o
a
H Plentzia
URIBEBUTROE
Bermeo
BUSTURIALDEA Irun Lekeitio
Mungia
Santurtzi Portugalete
Donostia
Ondarroa
LEA-
Gernika-Lumo
Zarautz
Markina-Xemein
Barakaldo
DEBABARRENA ARTIBAI UROLA Elgoibar Zornotza KO S TA Azpeitia DURANGALDEA Eibar
Bilbo
Zalla Balmaseda
DONOSTIALDEA
Igorre
Villabona-Amasa
Azkoitia
Durango
Laudio
BIDASOA Errenteria B E H E R E A
Hernani
BILBOALDEA
ENKARTERRI
Pasaia
ARRATIANERBIOI
Tolosa
Bergara
Berastegi
TOLOSALDEA Zumarraga Ordizia Beasain
Arrasate
AIARA Aramaio
Amurrio
Oñati
DEBAGOIENA
GOIERRI
GORBEIALDEA
ARABAKO
LAUTADA
Kuartango
Gasteiz
Agurain
Añana
N A FA R RO A KO FORU ERKIDEGOA
AÑANA ARABAKO MENDIALDEA
Lantaron
Kanpezu
GAZ TEL A ETA LE ON Bastida
ARABAKO ERRIOXA Oion
LEGENDA 0
Eskala
10
Autonomia-erkidegoko
ERRIOXA
Lurralde historikoko hiriburua
Kilometroak
Herrigune nagusiak
AIARA
Eskualdeak
Zubia Santillana 133095 _ 0005-0005.indd 5
3/7/09 11:31:28
Europar Batasuna Herrialdea
I
EUROPAR BATASUNAREN ERATZE-FASEAK
O Z E A N O A R T I KOA
Hiriburua
Biztanleria
Hedadura
Alemania
Berlin
82.370.000 biztanle
413.552.000 km2
Austria
Viena
8.206.000 biztanle
88.819.000 km2
Belgika
Brusela
10.404.000 biztanle
35.023.000 km2
Bulgaria
Sofia
7.263.000 biztanle
105.515.000 km2
Zipre
Nikosia
793.000 biztanle
7.551.000 km2
Danimarka
Kopenhage
5.485.000 biztanle
56.935.000 km2
Eslovakia
Bratislava
5.455.000 biztanle
53.194.000 km2
Eslovenia
Ljubljana
2.008.000 biztanle
20.874.000 km2
Espainia
Madril
46.158.000 biztanle
458.184.000 km2
Estonia
Tallinn
1.308.000 biztanle
66.979.000 km2
Finlandia
Helsinki
5.245.000 biztanle
613.693.000 km2
Frantzia
Paris
64.058.000 biztanle
566.481.000 km2
Grezia
Atenas
10.723.000 biztanle
115.156.000 km2
Hungaria
Budapest
9.931.000 biztanle
97.400.000 km2
Irlanda
Dublin
4.156.000 biztanle
85.347.000 km2
Italia
Erroma
58.145.000 biztanle
285.807.000 km2
Letonia
Riga
2.245.000 biztanle
88.674.000 km2
Lituania
Vilnius
3.565.000 biztanle
84.973.000 km2
Luxenburgo
Luxenburgo
486.000 biztanle
2.882.000 km2
Malta
Valletta
404.000 biztanle
247.000 km2
Herbehereak
Amsterdam
16.645.000 biztanle
42.430.000 km2
Polonia
Varsovia
38.501.000 biztanle
370.871.000 km2
Portugal
Lisboa
10.677.000 biztanle
82.163.000 km2
Erresuma Batua
Londres
60.944.000 biztanle
308.496.000 km2
Txekia
Praga
10.221.000 biztanle
87.898.000 km2
Errumania
Bukarest
21.584.000 biztanle
241.160.000 km2
Suedia
Stockholm
9.045.000 biztanle
761.009.000 km2
Kide sortzailea
M
1973
E
1981 1986
A
1990
K
O
H
1995 2004
Nor vegiako itsasoa
2007
0
T
I
FINLANDIA
200 km
T A
Ipar itsasoa
O
ESTONIA
B a l t ik o a
L
A
N
SUEDIA
DANIMARKA
Its
LITUANIA
N
IRLANDA
o s a
LETONIA
O Z E A
ERRESUMA BATUA HERBEHEREAK P O L O N I A Brusela
A L E M A N I A
BELGIKA TXEKIAR ERREPUBLIKA
LUXENBURGO Estrasburgo
ESLOVAKIA
F R A N T Z I A AUSTRIA H U N G A R I A ERRUMANIA
ESLOVENIA
Its
as
o
E S P A I N I A
PO
RT
UG
AL
I TA L I A
Itsaso Beltza Ad
BULGARIA
ri
at
ik
oa
Tirreniar itsasoa
neo a r r e t i Med
GREZIA
Egeo itsasoa
Itsaso Jonikoa
itsas oa MALTA
ZIPRE
Zubia Santillana 133095 _ 0006-0006.indd
6
3/7/09
11:30:47
Eskeletoa Hezurrak
Giltzadurak giltzadura birakaria parietala
garezurra
kopeta-hezurra okzipitala lepauztaia
lepoko giltzadura
loki-hezurra masailezurra
bularrezurra
sorbalda-hezurra saihets-hezurrak
besahezurra
bisagra erako giltzadura
bizkarrezurra erradioa ukondoko artikulazioa pelbisa kubitua
izterrezurra
giltzadura esferikoa eskuetako falangeak
belaunezurra
aldakako giltzadura
berna-hezurra
peronea oinetako falangeak
Zubia Santillana 133095 _ 0007-0007.indd 7
3/7/09 11:33:46
Eguzki-sistema Eguzkia
Urano Lurra
Merkurio Artizarra
Marte
Saturno
Jupiter
Neptuno
Eguzkitik hurbil dauden planetak
Eguzkitik urrun dauden planetak
Txikiak dira, eta harriz osatuta daude batik bat.
Oso handiak dira, eta gasez osatuta daude batik bat.
Merkurio
Artizarra
Jupiter
Saturno
Eguzkitik hurbilen dagoena. Egunez, 350 graduko tenperatura du. • Biraketa-higidura: 59 egun. • Translazio-higidura: 88 egun. • Satelite kopurua: bat ere ez.
izar eta arratseko izar ere esaten zaio. Hodeiek azido sulfurikoa dute. • Biraketa-higidura: 244 egun. • Translazio-higidura: 225 egun. • Satelite kopurua: bat ere ez.
orban gorri handi bat ageri du; ekaitz erraldoi bat, hain zuzen ere. • Biraketa-higidura: 10 ordu. • Translazio-higidura: 12 urte. • Satelite kopurua: hirurogei baino gehiago.
eraztun batzuk ditu, oso distiratsuak. • Biraketa-higidura: 10 ordu. • Translazio-higidura: 29 urte. • Satelite kopurua: hogeita hamar baino gehiago.
• Planetarik txikiena da, eta
• Oso distiratsua da. Goizeko
• Izugarri handia da. Gainazalean,
• Harriz eta hautsez osatutako
Lurra
Marte
Urano
Neptuno
arteko handiena da. Lurraren zati handi bat izotzak eta urak estaltzen dute. • Biraketa-higidura: 24 ordu. • Translazio-higidura: 365 egun. • Satelite kopurua: bat, Ilargia.
uste da. Bertako erliebea Lurraren erliebearen antzekoa da. • Biraketa-higidura: egun bat baino pixka bat gehiago. • Translazio-higidura: 687 egun. • Satelite kopurua: bi.
du, nahiz eta Lurretik ez den ikusten. • Biraketa-higidura: 18 ordu. • Translazio-higidura: 84 urte. • Satelite kopurua: hogeita bost baino gehiago.
eta baita hotzena ere. • Biraketa-higidura: 16 ordu. • Translazio-higidura: 164 urte. • Satelite kopurua: hamahiru.
• Eguzkitik hurbil dauden planeten
• Antzina ura egon zitekeela
• Saturnok bezala eraztun bat
• Urrunen dagoen planeta da
Zubia Santillana 133095 _ 0008-0008.indd 8
21/7/09 17:02:42
Elikagaien gurpila 1 2 3
Gurpileko zati handienetako elikagaiak dira gehien jan behar ditugunak. Gurpileko zati txikienetako elikagaietatik ez dugu gehiegi jan behar. Ur asko edatea eta kirola egitea oso garrantzitsua da.
Karbohidrato asko dituzten elikagaiek energia ematen digute. Aukeratu bihi osoko elikagaiak eta ez jan gehiegi azukre asko dutenak.
Gantz asko duten elikagaiek energia ematen digute. Ez dira gehiegi jan behar; batik bat, animalienak.
Proteina asko dituzten elikagaiak beharrezkoak dira; batez ere, hazkuntzarako. Ez dira gehiegi jan behar gantz asko dutenak; esaterako, haragi gorria, hestebeteak eta zenbait gazta mota.
Fruituak eta barazkiak oso osasungarriak dira. Zenbat eta gehiago jan, hobeto. Zuntza, bitaminak eta mineralak dituzte.
Zubia Santillana 133095 _ 0009-0009.indd 9
3/7/09 11:36:42
Giharrak Giharrak
esternokleidomastoideoa
Mugimendua Mugimendua giltzadurei esker sortzen da. Mugimendu batean, bi giharrek hartzen dute parte: bata uzkurtu egiten da, eta bestea, erlaxatu.
maseteroa trapezioa
abdominalak
deltoidea bizeps uzkurtua
bularreko giharra
dortsalak
zerraduna trizepsa
bizepsa
trizeps erlaxatua
zeiharra
Besoa tolestu eta eskua burura hurbiltzen da.
sartorioa gluteoa izterreko bizepsa
koadrizepsa
bizeps erlaxatua
bikia trizeps uzkurtua
Besoa luzatu eta eskua burutik aldentzen da.
Zubia Santillana 133095 _ 0010-0010.indd
10
3/7/09
11:35:40
Zentzumen-organoak Ikusmena
Entzumena hezurtxoak erretina
kornea
labirintoa
entzumen-nerbioa belarria
irisa
barraskiloa
begi-ninia
kristalinoa ikusmen-nerbioa
entzunbidea
tinpanoa
Dastamena
Usaimena
Eustakioren tronpa
Ukimena ilea
usaimen-nerbioa
pituitario horia larruazala
izerdiguruina epidermisa dermisa
sudur-hobia dastamenpapilak ukimen-errezeptoreak
Zubia Santillana 133095 _ 0011-0011.indd 11
3/7/09 11:39:30
Gorputza barrutik Digestio-aparatua
Zirkulazio-aparatua listu-guruina
sudurra zain jugularrak
ahoa
Arnas aparatua
goiko kaba zaina
karotida arteria
ahoa
zain subklabioa
trakea
arteria subklabioa
birika
faringea laringea bronkioak
birikaalbeoloak birika-arteria
hestegorria
birika-zaina
bihotza aorta arteria
beheko kaba zaina
Iraitz-aparatua
urdaila gibela pankrea behazuna heste lodia
zain iliakoa
arteria iliakoa beheko kaba zaina
heste meharra
aorta arteria
zain femorala arteria femorala
giltzurruna apendizea
ureterra uzkia
gernumaskuria gernubidea
Zubia Santillana 133095 _ 0012-0012.indd
12
3/7/09
11:38:48
Espainiako mapa politikoa B
Coruña
I
z
i
k
a
k
i
g
o
o
l
k
o
a
F
Santander
Oviedo
Santiago M
Lugo
KAN TAB RI A
E
GALIZIA
A
N
T
Z
I
A
Donostia
Bilbo
ASTURIAS
R
EUSKAL AU T ON OM I A ERKIDEGOA
Iruñea
Gasteiz
Pontevedra
N A FA R RO A KO FORU ERKIDEGOA
León
H
Burgos
Ourense
Logroño
ANDORRA
ERRIOXA
Huesca
Palentzia
G AZ TE L A E TA L E O N Zamora
Zaragoza
Soria
Valladolid
Girona
KATAL U N I A Lleida
ARAGOI
L
Bartzelona Tarragona
Segovia
A
Salamanca Ávila
MADRIL
G
Madril
Z
E
A
N
Teruel Castelló
L
A
N
T
I
K
O
Cuenca
Toledo
A
Palma Mallorcakoa
Cáceres
T
A T
BALEAR UHARTEAK
O U
O
Guadalajara
Valentzia
GAZTELA-MANTXA
VA L E N T Z IA
R
EXTREMADURA Mérida
O
LEGENDA
Albacete
Ciudad Real
Badajoz
Estatuko hiriburua
Alacant
P
Autonomia Erkidegoko hiriburua Autonomia Erkidegoko eta probintziako hiriburua Probintziako hiriburua
MURTZIA
Kordoba
o
Murtzia
Jaén
Hiri Autonomoa
a
s
Estatuaren muga Autonomia Erkidegoaren muga
Sevilla
Huelva
a A
N
D
A
L
U
Z
I
A
s
Probintziaren muga
i
Granada
t
Almería
o
Málaga O
Z
E
A
N
Santa Cruz Tenerifekoa
O
A T
L
A
N
T
I
K
O
A
e
Cádiz
KANARIAK
Santa Cruz de Tenerife Santa
Cruz de Tenerife Tenerifeko Santa Cruz
Ceuta
M
e
d
i
t
e
r
r
a
n
Eskala 0 50 Kilometroak
Las Palmas
M
A
R
O
K
O Melilla
A
L
J
E
R
I
A
Zubia Santillana 133095 _ 0013-0013.indd
13
21/7/09
16:59:19
Espainiako mapa fisikoa
T
Alcántarako urtegia
dr
Gu
R
Pe
a
lu da
om en d il e rro a
pe
Alb
i l e r ro a
TO
LE
DO
Rocigalgo 1.447 m Las Villuercas Cíjarako 1.601 m urtegia A I
A
IB
Toledo
O
ac l
P
he
iba Zú ia
j
ar
i
ia ba
I b e r i a r
Zán
to i ba ia
i
el di
in
O
oa
Alegranza
N
T
I
Tenerife
Malpaso 1.500 m
Peñas del Chache 670 m
Peñas del Chache 670 m
Garajonay 1.487 m
Gomera
lurmuturra Teide 3.718 m
Rasca lurmuturra Malpaso 1.500 m
N
O
A
T
Las PalmasTeide Garajonay 1.487 Kanaria Handikoa m 3.718 m
Cádizk o bad ia
Gua
d
e al
te
Cádiz
i
i ba
Jaba
Las Palmas de Gran Canaria
Jandía lurmuturra Jandía lurmuturra Rasca lurmuturra Santa Cruz de Tenerife Kanaria Handia Las Palmas Maspalomas lurmuturra Maspalomas lurmuturra
a ai ib
L A T A
U
L l o b r e ga t ibaia
K A I N
Tarragona
Sant Jo r d i gol ko a Tortosa lurmuturra
U
EA
o ak d n ro a r e Ro l i nd e m
TE A IK
Columbreteak
B
Valentzia
Pico Molatón 1.245 m
r a zr r o a a Alc dile n me
r
a ib
ia
Jandía 807 m
k a e t r Cavalleria
r
Formentor lurmuturra
Puig Major 1445 m
mu Tra
m na a nt
le di n e
r
lurmuturra
o iak d u Alc badia
Toro 357 m
Palma Mallorcakoa Ses Salines lurmuturra
Nao lurmuturra
Espuña 1.583 m
Barbaria lurmuturra
Alacant
SEGU
OA
roa
en m Aitana n a 1.558 a m t Ai
RA a a rl r ro o IB z le a i A Revolcadores C d IA n 2.001 m e m
Sagra 2.382 m
er dil
Murtzia Itsaso Txikia Palos lurmuturra
a
Ma za r r ó ngo gol koa
o
s
Granada
Veleta 3.396 m
a
le
a
h
a
IA IBA
Almenaras 1.797 m
IB
Kordoba
Castelló
Java m e n dlia m b r ler e roa a i baia
A
Albacete
lón ibai a
A N E R li m ada MA I O u G A
D N E M
a
E
K
a
J Ú CAR
Mulhacén 3.479 m
a
A a da v e O N a r r K ie I S T
E Málaga M E N D I KAT E P E N I B
Almería
Al mer ía ko Gata lurmuturra go lkoa
i
t
s
ALT I T U D E A (metrotan)
2.500 Trafalgar lurmuturra Tarifa lurmuturra
LSanta Á Cruz N T deI Tenerife C O Jandía 807 m
K
M
I D N
E AT
Begur lurmuturra
O t K n a A a Bartzelona n t sl e r r o S T o M ndi K O O me
o
Fuerteventura
O C É A Santa Cruz Tenerifekoa Fuencaliente Fuencaliente
Hierro
A
NE A
Turó de l'Home 1.712 m
Va le nt zi ako gol koa
K A N A R I A KK A N A R I A K
La Palma
lurmuturra
O
Lanzarote
Roque de los muchacho s 2.426 m
Roque de los muchacho s 2.426 m
K
Graciosa
U LQ
c ar a i
Ciudad Real
M me n adr dil on er a ro a
ri
Alarcóngo urtegia
Jaén ro N U r I K m Esp N O K T A e S l N en u ñ E i E Gua d B U R n d il a B d e R G ajoz U I err m S V a i E I n oa i T g A U á K M I Sevilla A LQ END O A M K D A lmanzora iba I A T ia GU BE
Cá di z ko g ol k
A
NU
g o i - o r d o k i a
Bañuela 1.323 m
A D A
Huelva T
Ríos Urtegiak
L
KO
A
ba i a
Ibai garrantzitsuenak
A T
e
Ar i b a ia
H e g o a l d e k o
a
Almonaster 912 m a i a b
Gailur garrantzitsuenak
O
SA
Girona
Montserrat 1.236 m
Lleida
2.020 m
a
Estatuaren muga
N
TE
Guadalajara
K O M ENDIAK
Serenako urtegia
at
Aracena mendiler roa
A
A
m
A
S I E R R IAV I R
Hiri Autonomoa
E
IK
TA JO IB A IA
Probintziako hiriburua
Z
D
Zaragoza
Ro ses ko gol ko a
u
n me
M
Badajoz
Estatuko hiriburua
O
N
a
ra
2.430 m
di
m
EN
Tu
Sa n
Cáceres
d men
Mérida G U A D I A N
Autonomia Erkidegoko hiriburua
A TPeñalara l e r r oa
E
R
IA
aia
Creus lurmuturra
ro a
Ti
LEGENDA
D
IK
M
O
A
ib
Puigmal 2.913 m
Pa lm ba ako dia
A
R
R
IB
ANDORRA
Huesca
aia
O
Moncayo 2.313 m
b
K
IA
RO
G
O
I
R
M o e n g o m e ndiak n d nca ile yo r ro a Soria
m
EB
Pica d'Estats 3.143 m
pe
L A G
T
Ávila
A
Li o ngo go lkoa
C uen N m e n d i c a ko G G l E a Peña de Francia e Madril r roa M 1.723 m Cerro de ram r a o O r Teruel San Felipe Ke n d i l e r a d a E Muela 1.839 m u D sm L i ia de San Juan Peñagolosa a A o ar b I d 1.830 m i 1.813 m es D r e a i a Almanzor e R g o i o r d o k i a i G h b b aia E 2.591 m r i rc a Cuenca t e Javalambre é
a at
U
N
m
ile
I
j
A
N
d en
EA
Segovia
rroa
Z
M
L
A
E
b ió
2.262 m Urbión 2.228 m
a e rrrr o a i s m od i l eLobo 2.262 o S en m
Salamanca
Esako urtegia
EB
A T
E
Ur
IBAIA ERO
I b e r i a r
ibaia
ón
Aneto 3.404 m Maladeta 3.308 m
Monte Perdido 3.355 m
m e n di l e r r o a n d a San Lorenzo a m e
IB
DU
T
P I R I N I O A K
Hir u Er regeen Mahaia 2.438 m
Iruñea
Gasteiz
Zamora Aldeadávilako urtegia
Z
Aizkorri 1.544 m
Burgos
Valladolid
N
gr
K
A DI NG
A
K
Logroño
Palentzia
O
Gorbeia 1.475 m
León
I p a r r a l d e k o I b e r i a r g o i - o r d o k i a
O
R
Se
Ebroren urtegia Peña Prieta 2.536 m
EN L EÓ
M
Peña Trevinca 2.124 m
F
Donostia
EUSK AL M EN DIA
p ak o m e n d i a k
A E T KANTAB A RIAR MENDIK
ia
Matxitxako lurmuturra
ag
es a ar lerro i
Bi zkai ko go lkoa
lo
ib aia vi
a
Euro
a
o
Bilbo
Naranjo de Bulnes 2.519 m
D
Cabeza de Manzaneda 1.778 m
Ajo bad lurmuturra ia
rek o
Santander
Tor re de Cer redo 2.536 m
menAnc d S
Ourense
nde r
k
l
da
San ta
Oviedo
Na
M
A
iba
il
g o
o
Gállego ibaia
k
i
Bilb itsas oko adar ra
a
Ja
M
IÑ
O
R
H
Pontevedra
GALIZI
S I A
B A I X A S
E
i
ko Ulla oia N ta s e darra o r Mu itsasa ra dar a s itsa o a k arr usa d o a r s A itsa o a k arr dra d e a v s te itsa Pon o k o Vig
a bai
ia
Lugo
I B KO AIA
Finisterre lurmuturra
k
a o itsasadarr k a s io ic v la Vil
NE
EN
bre ibaia Ta m
Santiago M
DI
GU
Coruña Touriñán lurmuturra
z
i
A
D E R D IAL R R IT S A S A D A
I
B
Peñas lurmuturra E o iba
EK
Estaca de Bares lurmuturra
AK
O
AR S AIDA K A S IT RA GA
a Gibr
a o its k r a lt
s
a ar te
Ceuta
M A R O K O
M
e
d
i
t
e Melilla
r
r
a
n
1.500
Eskala 0 50
e
1.000 700 400
Kilometroak
A
L
J
E
0
R
I
A
de Gran Canaria
Zubia Santillana 133095 _ 0014-0014.indd
14
3/7/09
11:40:54
Europako mapa fisikoa K
I
EA LP KO og ol k oa
V
k oa
lt i
v D l d e ko
la
R
Do n
i b a ia
pe
KA
i
ak tni Bo
Vist u
d e ba
i
a i a b
Ural
IA AV
IN
D
N
A K S
E
K
UH AR TEA K
IA
A T L A N T I K BR ITA O IN I A AR
D
olga ibaia
ia a b
Dnie
ia iba
ri
Dniester
PA
iba ia
ASIA Azoveko itsasoa
a its
K
a so
It s a s o B e l t za
KAUKASO
iar
A
KRIMEAKO PENINTSULA
Elbrus 5.642 m
sp
O
Roda no i
baia
KASPIAR ITSASOAREN SAKONUNEA
Ka
ia iba
O Z E A N O
EN
Men
a n i
Oihan T Beltza Vosgeak K A E ko lde Biz dia Er P a L i A k a Finisterre aik b g o a ne Mont Blanc gu Dan di ol k en M D lurmuturra Moldoveanu ubi oa i n oi 4.807 m I t Ane to a ba 2.543 m PI r s i ia AP as ar Eb R 3.4 04 m ro IN A o E Genoako lp NI IO A golkoa ea BALKANAK AK Liongo NO d Iberiar ri golkoa k A a Tajo ibaia K tik a rsik Ko Roca BALEAR o inp Ol o goi-ordokia IBERIAR a lurmuturra UHARTEAK m 1 91 2. T i r re ITALIAR n i a r PENINTSULA BALKANETAKO PENINTSULA i t s a s San Bizente o a e t a Sardinia k i d n PENINTSULA lurmuturra Me tikoa Mulhacén It s a s o Sizilia Be Ege o 3.478 m t e i Etna r d e a o itsasar o k i r n o k J M r i ts a s o a a t t e a l a a 3.323 m n br i G Matapan lurm. e o AFRIKA i t s a s o a Malta uhar tea Kreta uhar tea aia
M
Ladoga aintzira
ia iba
er
ia
a
Loira ib
H Od
EK IA LD EK O EU RO PA KO OR DO KI A
Peipus aintzira
a B o
A I D AN
iba
U
SEe n
ibaia
San Mateo lurmuturra
O K A ROP
O
I K O RD
in Rh
nt a M
xak
a k o
la a n
I
s a ts
L
JUTLAND Ip a r PENINTSULA itsasoa Tamesis i b.
Finlandiako goi-ordokia
Vanern aintzira
a Elb
Irlanda
Onega aintzira
ESKANDINAVIAKO PENINTSULA
Britainia Handia
I
A
Galdhöpiggen 2.469 m
R
Nor vegiako itsasoa
H
Itsaso Zuria
r Dvina ibaia pa
Islandia
U
KOLA PENINTSULA
A
E
ia
M
Reykianes lurmuturra
a ib
O Z E A N O A R T I KOA
ra txo Pe
Barents itsasoa
Ipar lurmuturra
ia iba
0
300 km
KANARIAR UHARTEAK Teide 3.718 m
A LT I T U D E A (metrotan)
1.500 1.000 500 200 0 Sakonunea
Zipre uhartea
Zubia Santillana 133095 _ 0015-0015.indd 15
3/7/09 11:55:04
Europako mapa politikoa Barents itsasoa
I
O Z E A N O A R T I KOA M
E
Reykjavik
ISLANDIA
Nor vegiako itsasoa
H
A
SUEDIA FINLANDIA
O
ERRUSIAR FEDERAKUNDEA
K
NORVEGIA
Helsinki
Oslo
B a l t ik o a
N
T
I
Stockholm
A
Ipar itsasoa
L
IRLANDA
a s t I
Kopenhage
DANIMARKA
T A
ESTONIA Mosku
LETONIA Riga
so
LITUANIA
ASIA
E R R U S I A R Vilnius FEDERAKUNDEA
Dublin
ERRESUMA BATUA
Tallinn
HERBEHEREAK
Minsk
BIELORRUSIA
POLONIA
Londres
Berlin
Amsterdam
Varsovia
ALEMANIA
O
Brusela
N
BELGIKA
Luxemburgo
Vaduz
HUNGARIA
Ljubljana
Monako
Madril
Lisboa
Erroma
ITALIA
300 ESPAINIA
BULGARIA Skopje Tirana MAZEDONIA ALBANIA
Tirreniar itsasoa
Kilometreak
M
e
Ceuta Melilla
AFRIKA
d
Erevรกn
Podgorica KOSOVO Sofia MONTENEGRO Pristina
VATIKANO HIRIA
Andorra la Vella
ARMENIA
SERBIA
AZERBAIJAN
a
BOSNIAHERZEGOVINA
Itsaso Beltza
Baku
Tbilisi
so
Sarajevo
San Marino
Bukarest
Belgrad
sa
SAN MARINO
GEORGIA
it
KROAZIA
PORTUGAL
KANARIAR UHARTEAK
ERRUMANIA
Zagreb
ESLOVENIA
Chisinau
ar
SUITZA
pi
Budapest
AUSTRIA
as
LIECHTESTEIN
Berna
MOLDAVIA
Bratislava
Viena
FRANTZIA
ESLOVAKIA
K
O Z E A
UKRAINA
TXEKIAR ERREPUBLIKA
Paris
ANDORRA
0
Praga
LUXEMBURGO
MONAKO
Eskala
Kiev
GREZIA
Ankara
TURKIA
Egeo itsasoa
Atenas
i
t
e
r
r
a
n MALTA
Itsaso Jonikoa
e
o
i
t
LEGENDA
s
a
s
Valleta
o
Nikosia
a
ZIPRE
ESPAINIA
Estatua Estatu-hiriburua
Zubia Santillana 133095 _ 0016-0016.indd 16
3/7/09 11:58:38
Mapamundi fisikoa 180º
I
M
150º
120º
60º
90º
GROENLANDIA
E
0º
30º
30º
60º
90º
120º
150º
180º
OZEANO ARTIKOA via ko A i na nd
ra dre Ma
ba ri
zo a m A
A M E R I K A
n ia k
ibaia
oki d r o o
onas z a m A
a
Mato Grossoko goi-ordokia
Victoria aintzira
si ba
ia
K2 8.616 m
ia
Irango goi-ordokia
Arabiako penintsula
HIM A
LAI A
Gang es ib a
Iba
Everest 8.850 m
a / Ya n i d r U i
JAPONIAKO UHARTEAK
Fujiyama 3.776 m
ngzi
Taiwan (Formosa)
Arabiako itsasoa
Hindustango penintsula
Filipina uharteak (edo Filipinak)
Indotxinako penintsula
Zeilan (uhartea)
Borneo (uhartea)
Puncak Jaya 5.030 m
A F R I K A Java (uhartea)
Z
Paraná
KALAHARI BASAMORTUA
MEND IKA
MADAGASKAR
INDIAKO OZEANOA
AUSTRALIA VICTORIA BASAMORTU HANDIA
Patagonia
O Z E A N I A
Koral itsasoa
BANATZAILE H AN TE D IA
ia a b i
bezi ib m a
AK
(metrotan)
0º
Papua Ginea Berria
Sumatra (uhartea)
Esperantza Onaren lurmuturra
ALT I T U D E A
30º
OZEANO BAREA
ia
Kilimanjaro 5.895 m
aia
E MENDI ND Aconcagua 6.960 m
Tíbet
Etiopiako mendigunea
A
30º
fr a te
Japoniako itsasoa
Bengalako golkoa
ibaia Kon go
O Z E A N O B A R E A
Gineako golkoa
Eu
A S I A
GOBI BASAMORTUA
Darfurreko goi-ordokia
ia
Guyanetako mendigunea
Kamtxatka penintsula
Altai mendiak
KAU KA S O
ia or r oG
ge Ni
Palmas lurmuturra
El'brus 5.642 m
s Itsa
r Sie
SAHARAKO BASAMORTUA
Aral itsasoa
Indu
Med iterr aneo A itsas TE A oa K N DI
Chad aintzira
60º
ia
Baikal aintzira
s iba
ka Es
EN DI AK M AP AL AT XE
i ibaia
Mississipp
ME S A ATL
K
o i b a ia itsaso Beltza
a saso iar it Kasp
ia ba ri i
NIO A
K OA
ou
UAK
OZEANO AT L A N T I KOA
bi
Mont Blanc 4.807 m
Iberiar penintsula
KANARIAR UHARTEAK
nu
ALPEAK
E U R O P A
ANTILLAK
0º
ibaia
ARPA T
PIR I
Floridako Mexikoko penintsula golkoa
Volg a
ib a
K
ro u EK
pa
ko
Da
Ternua (uhartea)
ss Mi
ITS
i ak
RR
a nd
I HA
ki H
ND Kaliforniako penintsula
BRITAINIAR UHARTEAK
Labrador penintsula
30º
Ipar itsasoa
bi
ENDIA
o Ord
ME
Alaskako golkoa
ki o d Or
Nilo ib aia
Beri ng i tsas ar
tea
Hudson badia
Ha
ia d n
ia
60º
Alaskako Medikatea
URAL M
McKinley 6.194 m
Erdialdeko Siberiako goi-ordokia
Mendebaldeko Siberiako ordokia O
iba
Islandia
H
na Le
l pe
ak
Ipar lurmuturra
30º
Zeelanda Berria
Tasmania (uhartea)
Cook 3.764 m
2.000 Hornos lurmuturra
1.000 500
60º
0
200 0
OZEANO A NTAR T IKOA A N T A R T I K A
SAKONUNEA
150º
120º
90º
60º
30º
0º
30º
60º
90º
120º
1.100
60º
km 150º
180º
Zubia Santillana 133095 _ 0017-0017.indd 17
3/7/09 12:00:45