STAD OF NATUUR?

Stad of natuur? Stad én natuur!

MEER EN MEER WORDT DE KRACHT VAN GROEN ERVAREN. TIJDENS DE CORONAPANDEMIE WERD DUIDELIJK HOE BELANGRIJK HET GROEN IN DE BUURT IS. PARKEN WERDEN MASSAAL BEZOCHT EN BEZOEKERS WERDEN ZELFS NAAR HUIS GESTUURD VANWEGE DE DRUKTE. HET POSITIEVE EFFECT VAN STEDELIJK GROEN IS DRIEVOUDIG. TEN EERSTE HEEFT HET EEN POSITIEF EFFECT OP DE GEZONDHEID VAN INWONERS, ZOWEL MENTAAL ALS FYSIEK. TEN TWEEDE WORDT DE BIODIVERSITEIT GROTER EN TEN DERDE KUNNEN GROENSTRUCTUREN DE EFFECTEN VAN KLIMAATVERANDERINGEN MITIGEREN DOOR MIDDEL VAN VERKOELING, CO2-OPNAME EN WATERBERGING. IN DIT ARTIKEL WORDT INGEGAAN OP DE UITDAGINGEN VAN HET IMPLEMENTEREN VAN GROEN BINNEN GEBIEDSONTWIKKELINGEN EN WORDT ER GEKEKEN NAAR HOE INWONERS GROEN BELEVEN.

Natuur in gebiedsontwikkeling Ook al wordt het belang van groen van alle kanten erkend, het blijft lastig om het een plek te geven in gebiedsontwikkeling. Drie kwesties maken het implementeren van groen lastig. Ten eerste gaat groen vaak ten koste van uitgeefbaar gebied. Van invloed hierop zijn de financiële mogelijkheden en de afweging die gemaakt wordt tussen kwaliteit van de omgeving en opbrengsten. Ten tweede wordt het vaak (onterecht) als een extra kostenpost gezien. De aanleg van groen en het onderhoud kost inderdaad geld, maar het kost niet zo zeer meer dan bestrating. Vergelijk eens de kosten van straatstenen (vanaf € 5,- per m2) met de kosten van zaadmengsel (vanaf € 1,- per m2). Een wilde groenstrook hoeft ook maar een paar keer per jaar gemaaid te worden. De derde hinder is dat het lastig is om groen te kwantificeren in waarde. Groen heeft positieve effecten op de gezondheid van mensen en de omgeving. Deze toegevoegde waarde moet in kaart worden gebracht en vertaald naar een financiële waarde om groen echt structureel mee te nemen in gebiedsontwikkeling. Hierin bestaan al initiatieven, zoals I-tree van idverde bomendienst. Deze software koppelt een financieel bedrag aan een boom gebaseerd op bijvoorbeeld de CO2 opname en verkoeling die een boom biedt.

BELEVING VAN GROEN Gezien het belang van groen heeft Esther van Vliet onderzoek gedaan naar de beleving van stedelijke parken. Door gebruik te maken van een virtueel park, konden parken met verschillende kenmerken worden gecreëerd. Met een keuze-experiment, waarbij de circa 700 participanten vier keer moesten kiezen tussen twee virtuele parken, kon Esther ontdekken waar een buurtpark aan moet voldoen volgens inwoners. Uit het onderzoek kwam naar voren dat bloemen, vooral een verscheidenheid van bloemen, sterk wordt gewaardeerd. Ook worden parken met veel bomen gewaardeerd. Het is hierbij belangrijk dat de bomen verspreid staan over het park en niet allemaal bij elkaar staan. Verrassend genoeg maakte het mensen niet veel uit of er afval in het (virtuele) park lag. Dit leert ons dat mensen een park met een natuurlijke uitstraling waarderen en dat het groen dus niet helemaal strak onderhouden hoeft te worden. Goed nieuws voor de natuur!

© Afbeelding: Era Contour

‘T SUIKERWERK - BERGEN OP ZOOM Dat groen een prominente plek kan krijgen binnen een gebiedsontwikkeling bewijst onder andere het project ‘t Suikerwerk in Bergen op Zoom. In de uitvraag van de gemeente, die wij hebben begeleid, waren (sociale) duurzaamheid en natuurinclusief en klimaatadaptief ontwikkelen een belangrijke eis. ERA Contour, aan wie het project is gegund, heeft groen centraal gesteld. De woningen en appartementen zijn gesitueerd rond een groen binnenterrein. Door de privétuinen van de woningen te beperken tot een terras of een compacte tuin, ontstaat veel collectieve ruimte in het plan. Deze ruimte is groen ingevuld met onder andere kruidentuinen, natuurlijke speelplaatsen en klimaat adaptieve maatregelen zoals wadi’s. Door deze gezamenlijke ruimte, komen inwoners gemakkelijk in contact met hun buren. Zo worden meerdere vliegen in één klap geslagen; klimaatadaptatie, natuurinclusiviteit en sociale cohesie. Leuk feitje: in de lage begroeiing op de ontwikkellocatie werd de huismus gespot. Door deze lage begroeiing te verplaatsen naar het groene hart, behoudt de huismus zijn woonplaats.

TIPS Zolang er nog geen financiële kwantificering gehanteerd wordt, komt het neer op het initiatief van ontwikkelaars, gemeente en bewoners zelf. Hierbij een aantal tips om groen te implementeren binnen projecten: • Kies voor natuurlijk, wild groen in plaats van strak onderhouden groen. De biodiversiteit wordt vergroot, inwoners waarderen deze levendigheid en het onderhoud is minder intensief. • Kijk naar de mogelijkheden van collectief groen in combinatie met compactere privé buitenruimtes.

Projecten zoals ’t Suikerwerk laten zien dat hier veel kansen liggen. • Maak het concreet en herkenbaar. Sommige bewoners haken af als ze ‘klimaatadaptie’ horen, maar willen wel graag in een fijne, groene omgeving wonen. Maak de directe en langdurige voordelen van het groen inzichtelijk.

Laat bijvoorbeeld zien wat het nut is van een groene tuin in plaats van een betegelde tuin. • Begin klein en breng focus aan. Probeer niet alle problemen op te lossen, maar focus op een onderdeel wat voor het project, de gemeente of de omgeving belangrijk is en werk dit goed uit. Dit werkt als het werpen van een steen in een rivier; het zet dingen in beweging. • Gebruik een bestaand haakje. Kan de riolering de verwachte piekbuien niet aan? Dan is dit de uitgewezen kans om hier wat aan te doen door middel van bijvoorbeeld wadi’s, die tijdelijk water kunnen vasthouden tijdens zulke piekbuien.

Is er een actieve buurtverenigingen? Zorg dat je deze mee krijgt en organiseer lokale initiatieven, zoals een moestuin of geveltjestuinen. • Onderzoek waar bewoners behoefte aan hebben en integreer dit in het project. Is er behoefte aan een ontmoetingsplek of juist een speeltuin? Faciliteer dit dan in het groen. • Zoek de symbiose op. Maak de natuur (deels) toegankelijk voor bezoekers en bewoners en lok interactie uit. Laat bewoners de natuur beleven.

Het onderzoek naar de beleving van stadsparken is gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift en hier terug te lezen: https:// www.mdpi.com/1660-4601/18/1/212. Voor meer vragen over dit onderzoek of over stedelijk groen kunt u contact opnemen met Esther van Vliet.