Gwida għal min jgħallem

Katekisti Dixxipli ta’ Kristu

Katekisti Kbar

■

Timna ■ Mil-Librerija tal-Katekist

■

Gwida

IS-57 VOLUM | ĦARĠA #03 ■ MEJJU-ĠUNJU 2014

għal min jgħallem

Vanġelu

Privat jew

pubbliku?

PAĠNA

12

Riflessjoni

IL-GLORJA TA’ ALLA HI LI L-BNIEDEM JGĦIX

PAĠNA 10

Sal-aħħar taż-żmien PAĠNA 2

The Pursuit of Happyness PAĠNA 21

1.

Editorjal

Katekisti Dixxipli ta’ Kristu Fr Carl Mario Sultana

2.

Il-Mixja Liturġika

Sal-aħħar taż-żmien Mariosa Micallef

7.

Kotba

Youth Ministry Fr Marco Portelli

8.

Katekisti kbar

Il-Metodu ‘Dun Ġorġ’ Robert Aloisio

10.

tim editorjali

Riflessjoni

Joseph Bonnici Alan Bonello Kurt Miceli

Il-Glorja ta’ Alla hi li l-bniedem jgħix

ħajr lil

Fr René Camilleri

Steven Mifsud li kkoreġa t-test, lis-Segretarjat għall-Katekeżi talArċidjoċesi ta’ Malta għall-kontribut u l-għajnuna li dejjem joffri u lillkontributuri li b’sagrifiċċji personali għamlu din il-ħarġa possibbli.

distribuzzjoni

Din ir-rivista tista’ tinxtara mill-ħwienet ta’ Librerija Preca u Emmaus, minn Faith Hope and Charity fil-Belt Valletta, miċ-ċentri tal-M.U.S.E.U.M. fl-irħula kollha u mis-Segretarjat għall-Katekeżi.

12.

14.

Meditazzjoni

Minn Idejn l-Artist Tonio Caruana

17.

Storja

Nitgħallmu nilqgħu lill-oħrajn Joseph Bonnici

gwida@sdcmuseum.org

20.

VERITASPRESS Ħaż-Żabbar

Gwida għal min jgħallem hija publikazzjoni tal-Kummissjoni għall-Formazzjoni tat-Tfal u l-Magħżulin tas-Soċjetà tadDuttrina Nisranija – M.U.S.E.U.M.

www.sdcmuseum.org

Film

The Pursuit of Happyness Fr Mario Sant ofm conv.

Grafika: Stampa:

DESIGNED BYAL.COM

Privat jew pubbliku?

Fr Andrew Galea ofm conv.

abbonamenti

Sena - 6 ħarġiet €10 (Bl-Idejn) €12 (Bil-Posta) €2 (Ħarġa waħda)

Studju

24.

Il-Katekisti Jistaqsu

Il-Mistoqsija Oħt il-Għerf Anthony Dimech

26.

Atlas

Timna Mario Zerafa

28.

Riżorsi

Mil-Librerija Karmenu Borg u Albert Mercieca

Editorjal

Katekisti Dixxipli ta’ Kristu Fr Carl Mario Sultana

Kull katekist iħaddan u jgħix ilministeru tal-evanġelizzazzjoni f’isem il-Knisja (Ara Direttorju Ġenerali għallKatekeżi, 219, 236). L-ebda katekist ma jwettaq il-ministeru f’ismu stess, imma dejjem magħqud mal-Knisja ta’ Kristu.

Dan ipoġġi responsabbiltà kbira fuqna l-katekisti, li naqdu l-ministeru tagħna mhux biss fil-Knisja, imma wkoll f’isem il-Knisja ta’ Kristu. Proprju għaliex aħna nħossu din is-sejħa li nkunu Nsara u Kristjani, li aħna wkoll imsejħin li nkunu u li nibqgħu dixxipli dejjem ta’ Ġesù Kristu. Id-dixxiplu dejjem jimxi wara l-imgħallem ħalli jkun jista’ jsegwi mill-qrib dak li jagħmel u jgħallem l-imgħallem, ħalli mbagħad iwasslu lil ħaddieħor. Dan kien l-argument prinċipali tal-Papa Franġisku fit-tieni punt li għamel fid-diskors mal-katekisti f’Settembru 2013.

Il-qalb tal-katekist trid tħabbat f’sintonija mal-qalb ta’ Ġesù stess. Bħal Ġesù u fuq il-passi tiegħu, il-katekisti ma jistgħux jgħixu l-ministeru

tagħhom biss biex iserrħu l-kuxjenza li huma qed jippruvaw jagħmlu li jistgħu fejn tidħol l-evanġelizzazzjoni u daqshekk. Dan mhux biżżejjed, għaliex meta nġibu ruħna b’dan il-mod inkunu qed nagħtu spazju lill-egoiżmu tagħna, u għall-fatt li ladarba qed inħossni komdu jiena ma nagħmel xejn aktar biex il-Kelma ta’ Alla tinxtered aktar u jkunu jafu biha aktar nies!

Il-Papa Franġisku, fid-diskors li għamel lill-katekisti, jgħidilna b’mod ċar li jekk qalbna tassew tħabbat mal-qalb ta’ Kristu, allura wkoll irridu li nieħdu lilu bħala mudell tal-evanġelizzazzjoni u tax-xandir tal-Kelma ta’ Alla. Ġesù ma kienx iżomm il-Kelma u l-Aħbar it-Tajba li kellu għal grupp żgħir jew limitat ta’ nies, imma kien ixandarha lil kulħadd, u kull fejn kien ikun. Il-Papa Franġisku jħeġġiġna biex aħna wkoll nilqgħu din is-sejħa b’mod sħiħ, u ninfetħu għall-oħrajn, anki dawk li għal xi raġuni jew oħra qegħdin ’il bogħod minn din il-Kelma ta’ Alla.

Jekk aħna bħala katekisti, aħna konxji li rċevejna ir-rigal tal-fidi b’xejn, allura rridu nkunu aħna wkoll li ngħaddu dan ir-rigal b’xejn, imma fl-istess waqt bil-qalb kollha u bil-ferħ lill-oħrajn, huma min huma. Aħna m’aħniex businessmen; dak li rċevejna ngħadduh kollu b’xejn lill-oħrajn.

Il-katekisti huma dejjem hemm, fiċċentru ta’ din il-għotja...qed jgħaddu b’xejn il-fidi li huma rċevew mingħand l-oħrajn lil dawk li Alla afdalhom f’idejhom sabiex jimxu magħhom il-mixja li twassal għall-fidi.

F’dan kollu, “L-imħabba ta’ Kristu ġġegħelna naħsbu dan” (2 Kor. 5:14).

Bħalma Kristu offra s-salvazzjoni tiegħu lil kulħadd bla ma qagħad jiddistingwi bejn persuna u oħra, aħna wkoll irridu noffru l-Kelma li twassal għas-salvazzjoni lil kulħadd.

Din hija l-enerġija li għandha żżomm lilna l-katekisti dejjem lesti li nagħtu u nwasslu l-aħbar it-tajba li aħna rċevejna b’xejn lil ħaddieħor.

Il-Mixja Liturġika

Sal-aħħar

taż-żmien MARIOSA MICALLEF

Għalfejn hija importanti li ngħixu l-passi tas-sena liturġika? Tagħmel xi differenza fina?

Għalfejn għandna nagħtu importanza lis-sena liturġika fillaqgħat tagħna?

2

A

ħna ngħixu s-sena liturġika biex insiru bħal dak li nimxu warajh mill-maxtura sal-Għolja taż-Żebbuġ.

Ngħixu ħajja liturġika biex naħsbu bħalma jaħseb hu, nagħmlu dak li għamel hu, biex hu jkun iċ-ċentru tal-ħajja tagħna. Ma ngħixux is-sena liturġika biex insalvaw, biex qisna jkollna mertu aktar minn ħaddieħor. Is-sena liturġika tgħinna nagħmlu għażla bejn dak li fil-ħajja huwa importanti u dak li huwa superfiċjali. Dawn huma raġunijiet li ssemmi Joan Chittister.1 Tkompli tgħid li l-ispiritwalità liturġika tgħinna ngħixu ħajja ordinarja b’mod straordinarju.

Wara ż-żmien ta’ penitenza tar-Randan u wara żmien ta’ ferħ u ċelebrazzjonijiet ta’ żmien il-Għid, erġajna wasalna għażżmien Ordinarju, jew żmien ta’ matul issena. Huwa żmien fejn qisu ma jistenna xejn partikolari minna bħal sagrifiċċju, talb, karità jew ċelebrazzjoni; għalhekk jista’ jkun li nħalluh għaddej mingħajr ħafna ħsieb. Iżda dan huwa żmien importanti ħafna minħabba li matulu nistgħu naraw il-ħajja minn għajnejn Ġesù. Huwa l-aktar żmien li lilna ser jagħtina ħjiel ta’ kif irridu ngħixu. Huwa ż-żmien fejn il-misteru tal-Għid ser ikun imfisser b’mod aktar ċar.

Matul dan iż-żmien nisimgħu mħabbra l-bxara t-tajba skont San Mattew,

minħabba li qegħdin fis-sena liturġika A. Huwa l-ewwel evanġelju li nsibu fit-Testment il-Ġdid, għalkemm mhux l-ewwel wieħed li nkiteb. Qisu l-pont li jgħaqqad it-Testment il-Ġdid mal-Qadim, speċjalment minħabba li hu miktub primarjament għalludjenza Lhudija. L-awtur ta’ dan l-evanġelju ma kienx San Mattew l-appostlu, bħalma l-evanġelji l-oħra ma nkitbux minn Luqa, Mark u Ġwanni iżda attribwiti lilhom.

Mattew kien wieħed li jiġbor it-taxxi, imwarrab minn ħafna għax kien meqjus bħala ħalliel, x’aktarx li kieku l-għażla tal-appostli kienet f’idejn xi ħadd bħalna konna naħarbuh daqs il-bard ta’ Jannar! Iżda l-Mulej Ġesù li jara dak li hemm f’qalbna, għandu pjanijiet oħra. Anke f’dan nistgħu nwasslu tagħlima lit-tfal li jistgħu jkunu qegħdin jaqtgħu qalbhom u jaħsbu li ma huma tajba għal xejn.

Jista’ jkun dan huwa l-messaġġ li jisimgħu d-dar u l-iskola!

Mattew jiffoka ħafna fuq it-tagħlim ta’ Ġesù. L-evanġelju huwa maqsum f’ħames taqsimiet kbar li t-tema prinċipali tagħhom hija s-saltna tassmewwiet. L-ewwel parti minn kapitlu 5 sa 7 titkellem dwar id-Diskors talMuntanja, il-liġi tas-Saltna. It-tieni parti, kapitlu 10, hija dwar il-missjoni

3

GĦAX DAN IL-FERĦ JAFFETTWA L-ISTIL TA’ ĦAJJA LI NGĦIXU U D-DEĊIŻJONIJIET LI NIEĦDU.

Il-Mixja Liturġika

BIL-MIRAKLI JURI L-QAWWA TIEGĦU FUQ IN-NATURA, IS-SETGĦA TIEGĦU FUQ IL-ĦAŻEN JURIHA FIL-MAĦFRA TAD-DNUBIET U FL-AĦĦAR JURI L-QAWWA TIEGĦU FUQ IL-MEWT BILQAWMIEN. tad-dixxiplu li hu dak li ser iwassal oħrajn għas-Saltna, waqt li kapitlu 13 fih il-parabboli dwar is-Saltna tassmewwiet. Ir-raba’ taqsima, kapitlu 18, hija dwar il-kobor u l-maħfra. Kapitli 24 u 25 jitkellmu dwar il-miġja tas-Sultan.

L-għan prinċipali ta’ dan l-evanġelju kien biex jikkonvinċi lil-Lhud li Ġesù kien vera l-Iben ta’ Alla, kien il-Messija tant mistenni. Ġesù huwa muri bħala l-midluk: Kristu, il-magħżul minn Alla biex isalva lill-Poplu tiegħu, huwa Mosè l-ġdid. Bil-mirakli juri l-qawwa tiegħu fuq in-natura, is-setgħa tiegħu fuq ilħażen juriha fil-maħfra tad-dnubiet u fl-aħħar juri l-qawwa tiegħu fuq il-mewt bil-qawmien.

Sabiex ikun aktar konvinċenti li dan Ġesù kien il-Messija mistenni, Mattew jikkwota u jagħmel għadd ta’ referenzi għat-Testment il-Qadim, biex juri li

dak li kien imħabbar seħħ verament f’Ġesù. Għalhekk l-użu ta’ frażijiet bħal “kif kien miktub” jew “dan ġara biex iseħħ dak li kien ingħad permezz tal-profeta”. Jirreferi għal Ġesù bħala “bin David” għax il-profeti ħabbru li l-Messija kellu jkun mill-familja ta’ David, u b’hekk l-evanġelju jibda bil-ġenealoġija li tasal mhux biss sa David, iżda wkoll sa Abraham. Ħarsa fuq fuq lejn dan l-evanġelju naraw it-taqsimiet li ġejjin: Kapitli 1 sa 4 huma dwar it-twelid u t-tfulija ta’ Ġesù. Imbagħad ilkapitli l-oħra sa 25 jitkellmu dwar il-ministeru ta’ Ġesù, mit-tħejjija għalih minn Ġwanni l-Għammied salmewt fuq is-salib. L-aħħar tliet kapitli joħduna mill-Kalvarju sal-qawmien.2 Dan l-evanġelju jispiċċa bi kmand u wegħda: “Morru, mela, agħmlu

4

dixxipli mill-ġnus kollha [...] jiena magħkom dejjem, sal-aħħar taż-żmien.”3 Għalina l-Insara din is-sentenza hija importanti ħafna, għalina l-katekisti hija l-missjoni li ġejna msejħa għaliha.

Ix-xogħol li nagħmlu mhux dejjem faċli, jirrikjedi ħin, impenn, tagħlim, kreattività u doża sostanzjali ta’ paċenzja. Jekk nagħrfu nafdaw aktar f’Alla li bagħatna u fil-wegħda li jkun magħna dejjem, il-missjoni tagħna tkun waħda li tħalli aktar frott.

Numru ta’ ċentri ma jibqgħux jiltaqgħu mat-tfal fiż-żmien tas-sajf. Dan ma jfissirx li għandna naqtgħu għalkollox minn magħhom. Jekk nistgħu nżommu kuntatt magħhom permezz ta’ emails, facebook jew mezzi oħra, nistgħu talanqas darba fil-ġimgħa nibagħtulhom għajnuna biex l-evanġelju tal-Ħadd ikunu aktar ippreparati għalih; iż-żgħar speċjalment jistgħu jinkludu lill-ġenituri

Sal-aħħar taż-żmien

biex jgħinuhom. Għalhekk dan li ġej jista’ faċilment jiġi addattat ukoll minn dawk il-katekisti li ma jkollhomx laqgħat fis-sajf iżda li jistgħu jżommu kuntatt mat-tfal.

Ovvjament dan irid isir bi preparazzjoni mat-tfal qabel l-aħħar laqgħa flimkien.

il-kelma tiegħu lilna tagħtina s-saħħa.

Nistgħu għalhekk nagħtuhom xi vers jew tnejn biex jaqrawhom matul ilġranet tas-sajf. Dawk li huma akbar jistgħu wkoll jiktbu kif ikun laqathom dan il-vers.

jistgħu jżejnu kaxxa biex tixbah kaxxa ta’ teżor u jpoġġu fiha dawn l-attitudnijiet, eċċ. li ser iwassluhom biex isiru jafu aktar lil Alla. L-istess, dawn jistgħu jinġiebu fl-ewwel quddiesa u jitpoġġew ħdejn l-altar.

L-ERBATAX-IL ĦADD MATUL IS-SENA: Għadna kif għaddejna minn żmien tal-Għid, diġà nsejnieh il-ferħ? L-ewwel qari jibda proprju b’din l-akklamazzjoni (Żakk. 9:9). Fl-evanġelju Ġesù jistedinna u jgħidilna: “Ejjew għandi intom ilkoll li tinsabu mħabbtin u mtaqqlin, u jiena nserraħkom.” X’inhuma dawk l-affarijiet li qegħdin itaqqlu lit-tfal? Inħajruhom jiktbuhom u mbagħad jieħdu dan ittoqol għand Ġesù. Jistgħu jpoġġu l-karti ġo reċipjent quddiem kurċifiss, jew santa kbira ta’ Ġesù. Din tista’ tkun it-talba fl-għeluq tal-laqgħa, inżommu l-ġabra b’kant, mużika jew riflessjoni, dejjem skont l-età tat-tfal. Dawk il-katekisti li ma jiltaqgħux mat-tfal jistgħu jħajru lit-tfal jgħaddu ħin fis-skiet ma’ Ġesù, jiktbu dak li qiegħed itaqqalhom u jpoġġu l-karta ġo reċipjent. Matul is-sajf ser ikomplu jżidu ma’ din l-ewwel karta.

Fil-bidu tas-sena kateketika t-tfal jistgħu jippreżentaw dawn il-ħsibijiet tagħhom f’quddiesa li ssir f’dan iż-żmien.

IS-SITTAX-IL ĦADD: F’dan il-Ħadd għandna l-parabbola tal-qamħ u s-sikrana u l-parabboli meta Ġesù jqabbel is-Saltna tas-Smewwiet maż-żerriegħa talmustarda u mal-ħmira. L-ewwel parti ta’ dan l-evanġelju titkellem dwar il-ġustizzja ta’ Alla, mhix ġustizzja kiefra iżda waħda b’doża qawwija ta’ ħniena u mħabba; il-ġustizzja ta’ Alla tnissel fina t-tama. Inħajru lit-tfal iħarsu ftit lejhom infushom u jaraw x’inhi s-sikrana tagħhom, il-ħaxix ħażin li jrid jitwarrab. Jistgħu jaqtgħu forom ta’ weraq u fuqhom jiktbu dawk l-attitudnijiet li jridu jqaċċtu minnhom infushom. Dawn il-weraq jistgħu jitpoġġew fir-reċipjent li diġà ntuża (erbatax-il Ħadd).

IT-TMINTAX-IL ĦADD: Illum għandna l-miraklu tal-ħames ħobżiet u żewġ ħutiet. It-tfal jistgħu jaraw il-clip Five Loaves and Two Fishes 4 u jiktbu (jekk iridu fuq forom ta’ ħut u ħobż) dak li huma jistgħu jagħmlu għall-oħrajn. L-ewkaristija titlob minna li ngħinu lill-oħrajn, dak li nirċievu naqsmuh mal-oħrajn. X’talenti għandhom it-tfal li jistgħu jużawhom għall-ġid tal-oħrajn?

IL-ĦMISTAX-IL ĦADD: Il-qari tal-lum iqabbel il-Kelma ta’ Alla maż-żerriegħa li taqa’ fuq art differenti.

Inħajru lit-tfal jiżirgħu xi żerriegħa, jibqgħu jieħdu ħsiebha matul is-sajf u mbagħad jistgħu jġibu dawn il-pjanti li jkunu kabbru fl-ewwel quddiesa u jsir arranġament bihom. Nuruhom li biex iż-żerriegħa tikber trid ħafna attenzjoni regolari. L-istess aħna rridu nisimgħu lil Alla jkellimna b’mod regolari, għax

IS-SBATAX-IL ĦADD: Fl-evanġelju tal-lum Mattew iqabbel is-Saltna tas-Smewwiet ma’ numru ta’ affarijiet. Irid iwassal il-messaġġ li rridu nfittxu u nitolbu u anke naħdmu biex naslu fis-Saltna. Meta din tkun prijorità fil-ħajja tagħna nkunu bħal wieħed ifittex teżor, bħal wieħed li jbigħ kulma għandu biex jikseb dak li jrid. L-imħabba ta’ Alla hija teżor ferm ikbar minn kulma nistgħu niksbu fid-dinja. It-tfal jistgħu jkunu mħajra jew ipinġu kaxxa tat-teżor u jimlewha bi kliem ta’ attitudnijiet li għandhom ikollhom jew/u x’għandhom jagħmlu biex isibu lil Alla. Minflok tpinġija

5

ID-DSATAX-IL ĦADD: Il-qari tal-lum jitkellem fuq il-fidi ċkejkna tagħna; minkejja dan Alla jibqa’ dejjem fidil magħna. X’aktarx matul il-laqgħat tagħna tkellimna dwar ittalb u li għandna nsibu ħin u post fejn nistgħu nitkellmu ma’ Ġesù. Tajjeb li nfakkru lit-tfal li bħal Elija rridu nsibu l-post fejn nisimgħu lil Alla jkellimna.

Fl-evanġelju naraw li lil Pietru tonqoslu l-fidi, kif jiġri lilna ta’ sikwit. Inħajru lit-tfal jitkellmu ma’ Ġesù dwar meta tonqsilhom il-fidi. Jistgħu jiktbu dwar dawk l-affarijiet li lilhom ifixkluhom u jpoġġu dawn il-ħsibijiet tagħhom firreċipjent li tkellimna aktar qabel dwaru.

Jiktbu talba ta’ ringrazzjament għax Ġesù qiegħed magħna dejjem.

L-GĦOXRIN ĦADD: Ġesù jgħidilna li l-Bxara t-Tajba hi għal kulħadd u mhux għal xi magħżulin. Alla ma jagħmilx differenzi minħabba kulur, reliġjon, dehra jew nazzjonalità. Alla

Il-Mixja Liturġika

jħobb lil kulħadd. Il-mara Kangħanija kienet imwarrba minħabba li kienet mara, minħabba fejn kienet tgħix u wkoll minħabba r-reliġjon tagħha.

Hemm drabi meta t-tfal iħossuhom imwarrba, mhux minn dawk li huma ‘differenti’ minnhom iżda anke minn sħabhom stess. Inħajruhom jiktbu dwar xi jħossu meta sħabhom iwarrbuhom.

It-tfal x’aktarx l-iskola għandhom tfal li ġejjin minn pajjiż ieħor, li huma ta’ kulur u reliġjon differenti. Inħajruhom jiktbu wkoll kif iħossuhom dwar dawn it-tfal. U fl-aħħar inħeġġuhom jiktbu kif jaħsbu li dawn it-tfal iħossuhom u kif jistgħu jkunu ħbieb magħhom.

Ipoġġu l-karti fir-reċipjent. Din il-ġrajja wkoll tfakkarna li lil Alla għandna nitolbuh għall-bżonnijiet tagħna avolja hu jaf kollox. It-tfal jiktbu talba dwar xi ħaġa li għandhom bżonn, xi għajnuna li jixtiequ, tista’ tkun talba għal ħaddieħor.

IL-WIEĦED U GĦOXRIN ĦADD: Il-Knisja hija l-Ġisem ta’ Kristu, iżżomm sħiħa bil-fidi ta’ kull wieħed u waħda

minna u tirċievi l-enerġija (in-nifs talħajja) mill-Ispirtu s-Santu. Importanti li t-tfal jindunaw li huma wkoll huma parti essenzjali minn din il-Knisja.

Kull wieħed jagħmel differenza.

Ngħinuhom jagħmlu tpinġija ta’ knisja (outline ta’ bini ta’ Knisja) u l-ħitan jaqsmuhom f’ħafna ġebel (forma ta’ bricks) u f’kull ġebla jiktbu isem ta’ xi ħadd li jafu, jibdew billi jpoġġu tagħhom, tal-membri talfamilja, ħbieb, għalliema u katekisti, qassisin, nies oħra li jafu. Jekk xi ħadd ma jibqax fil-Knisja qisha titneħħa dik il-ġebla u l-bini ma jibqax sod. Għalhekk kollha kemm aħna importanti. Il-kbar jistgħu jagħmlu bħal kwestjonarju. Jistaqsu lillġenituri, qraba u ħbieb min jaħsbu li hu Ġesù. Jibdew billi jwieġbu huma stess din il-mistoqsija.

IT-TNEJN U GĦOXRIN ĦADD: Ġesù qiegħed iħejji lill-appostli għal dak li għad irid jiġri. Bħal Ġesù aħna wkoll xi kultant inkunu ittentati biex nevitaw xi biċċa xogħol iebsa

6

minn sħabna stess. It-tfal isibuha diffiċli li jmorru kontra dak li jħajruhom sħabhom.

Dan l-evanġelju juri wkoll li meta nimxu wara Ġesù xorta ser insibu diffikultajiet, weġgħat u tbatija. Aħna l-kbar insibu dan il-fatt diffiċli li naċċettawh, kif nagħmlu dak li hu tajjeb u jpattuhulna bil-ħażin, aħseb u ara kemm huwa aktar diffiċli għat-tfal!

Illum fuq forma ta’ salib inħeġġuhom jiktbu dwar dak li forsi jħajruhom sħabhom għalih u li huma jafu li ma għandhomx jagħmlu. Jiktbu wkoll dwar xi salib li għandhom. Fl-aħħar nett jitolbu lil Ġesù għall-għajnuna.

REFERENZI: 1 Joan Chittister, The Liturgical Year, Nashville 2009, 179.

2 Għal min jixtieq aktar informazzjoni dwar dan l-evanġelju, bi tfittxija fuq l-internet għandu jsib minjiera ta’ informazzjoni, għal sintesi bil-Malti ara Nota dwar l-Evanġelju skont San Mattew minn Dun Karm Attard http://www.laikos.org/ Metsec_Religjon_A_2013.htm 3 Mattew 28: 19-20 4 https://www.youtube.com/watch?v=IP6Z_ OpZqls jew https://www.youtube.com/ watch?v=fC3FLqDgWRE

FR MARCO PORTELLI

KOTBA FUQ

www.kdz.org.mt/recently-bought-books

YOUTH MINISTRY

Fil-ħidma mal-gruppi taż-żgħażagħ, żġur li jkun hemm bżonn ta’ ideat ġodda biex wieħed ikun dejjem kreattiv u relevanti ma’ ġenerazzjoni esiġenti u dinamika.

Fost oħrajn insibu, għajnuna f’dak li huwa stil ta’ tmexxija; pjan ta’ akkumpanjament, strateġiji, skills u suġġerimenti kif wieħed jorganizza rtiri għaż-żgħażagħ; proċessi fejn iż-żgħażagħ jidħlu f’diversi rwoli ta’ responsabbiltà u tmexxija ta’ proġetti.1 Flimkien ma’ dan, tajjeb li wieħed jagħti kura pastorali fl-ambjenti differenti taż-żgħażagħ u li tinvolvi formazzjoni integrata; primarjament il-familja u kif wieħed jipprovdi għajnuna f’mumenti ta’ sfidi u diffikultajiet.2 Dan iwassalna biex niskopru kif mill-gruppi, kulleġġi u movimenti nistgħu nibnu mod kif il-membri jintegraw ruħhom fil-ħajja talkomunità tal-Parroċċa u dik lokali.3

B’hekk inkunu qed inħejju aħjar liżżgħażagħ jagħrfu min huma; l-irwol tagħhom fis-soċjetà; kif wieħed jagħmel outreach; b’attivitajiet ta’ evanġelizzazzjoni li joffru spazju għal djalogu, xhieda u qsim ta’ esperjenzi ma’ żgħażagħ oħrajn.4 Din il-ħidma titlob taħriġ fl-aspetti ta’ qadi u volontarjat, u kif wieħed jaħdem mal-oħrajn b’mod ġust u tajjeb, f’sistema li tippermetti advocacy u akkumpanjament spiritwali.5 L-istess ħidma kollha, trid tkun ispirata u mmexxija minn metodi u proċessi ta’ kif wieħed jgħin liż-żgħażagħ jitolbu b’mod effettiv, regolari, u pjaċevoli kemm meta jitolbu fil-grupp u anke individwalment.6

7

F’din is-sensiela wieħed isib anke CDROM f’kull ktieb, fejn faċilment wieħed jista jipprintja dak meħtieġ. Infakkru li wieħed jista’ jissellef dawn il-kotba u oħrajn mir-Resource Centre tal-KDŻ. Ħinijiet tal-ftuħ: 9.00am - 11.30am jew b’appuntament.

REFERENZI: 1 Ann Marie Eckert with Maria Sanchez-Keane, Ministry Resources for Youth Leadership Development, 2004.

2 Marilyn Kielbasa, Ministry Resources for Pastoral Care, 2004.

3 Ann Marie Eckert, Ministry Resources for Community Life, 2004.

4 Michelle Garlinski, Mariette Martineau, & Dean Wodbeck, Ministry Resources for Evangelisation, 2004.

5 Thomas J. Bright, Sean T. Lansing, Mike Poulin, & Joan Weber, Ministry Resources for Justice and Service, 2004.

6 Thomas East, Ministry Resources for Prayer and Worship, 2004.

Katekisti Kbar

Robert Aloisio

IL-METODU

‘DUN ĠORĠ’ Xebh u kuntrasti ma’ edukaturi oħra (1)

REFERENZI: 1. San Filippu Neri (Firenze, 1515 – Ruma, 1595), saċerdot Taljan, kien magħruf ukoll bħala l-Appostlu ta’ Ruma. Filgħodu kien jgħaddih fil-konfessjonarju u filgħaxija kien ilaqqa’ n-nies biex jitolbu, ikantaw u jitkellmu fuq ħwejjeġ spiritwali. Minn dawn id-djalogi beda l-ewwel nukleu tal-hekk imsejjaħ Oratorio: minn dawn, xi wħud saru saċerdoti, bdew jgħixu ħajja komunitarja u Filippu sar ir-rettur tagħhom u għamlilhom regola. Kien bniedem attiv ħafna: irnexxielu jdaħħal għat-talb u għall-qari tal-Bibbja lil nies komuni, artisti, mużiċisti, u xjenzati; u beda skola għat-tfal. Fi żmien meta l-pedagoġija kienet awtoritarja, huwa kien jittratta mat-tfal tat-triq b’paċenzja u ħlewwa.

2. John Formosa 3. Peter Serracino Inglott (1987) “... fil-knisja tal-Lvant hemm infatti kategorij ta’ qaddisin li jgħidulhom “il-boloh għal Kristu.” (San Pawl 1 Kor. 4). Bil-Grieg jissejħu salos u bir-Russu yurodivi. Bniedem illi l-istil ta’ ħajtu tant imur kontra l-konvenzjoni (pereżempju, bir-rifjut totali tal-ġirja għallunuri) li jġiegħel lin-nies jgħidulu ‘iblah’ fis-sens ta’ miġnun. U huwa dan li laqatni f’Dun Ġorġ .. Fihom jidher il-karattru daqsxejn ‘klawnesk’, tal-buffu, li narawh fiċ-ċirku l-ħin kollu jaqla’ d-daqqiet, il-ħin kollu jitfgħuh mal-art, però l-ħin kollu jqum. Għandu din ir-reżistenza, qisu ġisem tal-lastiku li jippermettilu jissupera d-disfatti kollha, id-diżastri apparenti. U verament dak li fuq kollox jiena kont inħoss meta nisma’ lil Dun Ġorġ kien dan is-sens ta’ ferħ.”

FILIPPU NERI Diversi pedagoġisti kienu ta’ ispirazzjoni għal Dun Ġorġ. Sa millewwel snin tas-Soċjetà tal-MUSEUM, is-soċji dejjem osservaw xebh bejn Dun Ġorġ u San Filippu Neri.1 Indrì Cortis jgħid li fil-qasam kien hemm inkwatru ta’ Neri qiegħed iressaq it-tfal lejn il-Madonna u “donni ta’ żgħir li kont, kont nistħajlu Dun Ġorġ, twil u inklinat bħalu.”

“Dan ix-xebh, jiena dejjem osservajtu … f’waħda mil-laqgħat li jien kelli ma’ Dun Ġorġ, kont għedtlu kemm nara xebh bejnu u San Filippu Neri. U Dun Ġorġ qalli, ‘Il-ħajja ta’ San Filippu Neri studjajtha ħafna’, bla ma qal jekk jixbhux jew le.”2

8

Bonnici jgħid li nstab il-ktieb tal-ħajja ta’ Neri li kellu Dun Ġorġ u “tidher sewwa kemm intużat għax tħalla fiha l-kallu ta’ subgħajh.” Kemm Neri kif ukoll Dun Ġorġ għallmu lill-popolin, lill-foqra u s-sempliċi u tawhom is-saħħa jgħallmu huma wkoll lill-oħrajn. It-tnejn li huma kienu “boloh għal Kristu”,3 u kellhom imħabba speċjali lejn it-tfal, jilagħbu magħhom, jiċċajtaw magħhom, u jgħallmuhom bil-paċenzja u bil-ħlewwa. Filippu Neri kien iħobb jgħidilhom lit-tfal: “Agħmlu li tridu basta ma tagħmlux dnub.”

KALASSANZJU Mill-Gwida għal min jgħallem it-tfal (Taqsima XVIII), nindunaw li Dun Ġorġ intlaqat mill-figura ta’ San Ġużepp Kalassanzju.4 Jgħid Dun Ġorġ:

“Is-sagrifiċċju ta’ min jgħallem huwa tassew kbir, iżda kif jgħid San Ġużeppi Kalassanzju, kull xogħol huwa ftit biex wieħed jaqla’ l-ġenna.

Is-sagrifiċċju huwa kbir, imma wieħed għandu jħossu ferħan meta jiftakar li dak li qiegħed jagħmel qed jagħmlu għal Alla, li hu ta’ min iħobbu, u li l-ħlas tiegħu huwa sproporzjonat mat-tbatija li wieħed jista’ jġarrab fid-dinja... Wara l-mewt ħadd ma jista’ jagħmel xejn. Il-ġid ta’ dan is-sagrifiċċju fit-tagħlim huwa frott wisq imbierek, għax min jgħallem iqiegħed il-kawża tal-ġid.”

Kalassanzju kien jemmen li: “Hija missjoni mill-aktar nobbli u għajn ta’ merti kbar dik li tiddedika ruħek għall-edukazzjoni tat-tfal, speċjalment il-foqra, biex tgħinhom jaslu għall-ħajja ta’ dejjem. Min isir għalliem tagħhom, u permezz talformazzjoni intellettwali, jimpenja ruħu li jedukahom, l-aktar fil-fidi u fittjubija, ikun qed jagħmel magħhom b’xi mod ix-xogħol ta’ anġlu kustodju, għax f’idejh ikun l-iżvilupp uman u Nisrani tagħhom.”5 Dun Ġorġ, bħal Kalassanzju, ta importanza lill-ilsien vernakulari u l-edukazzjoni tal-bniedem sħiħ.

Bħalu ma kienx jagħmel għall-flus.

Kalassanzju jikteb li sal-karta u l-linka ried li jingħataw b’xejn fl-iskejjel tiegħu: Taħt l-ebda ċirkustanza l-istudenti m’għandhom jintalbu jħallsu għal apparat, skrivaniji jew oġġetti oħra... L-għalliema m’għandhom jitolbu xejn millistudenti.. Inwiddibkom fuq żball li ġara fl-iskejjel: ix-xiri u l-bejgħ.6

ĠWANN BATTISTA DE LA SALLE Għalliem ieħor kbir li żgur ħalla marka fuq Dun Ġorġ kien San Ġwann Battista de la Salle.7 Il-Frères ġew Malta fl-1903 u fetħu l-ewwel skola tagħhom fi Strada Buongiorno ġewwa Bormla. Brother Michael Buttigieg jgħid li: “Fl-1908, Dun Ġorġ Preca fetaħ il-Qasam ta’ Bormla... mhux ’il bogħod mill-Iskola tal-Frères.

Dun Ġorġ ma setax ma jinteressax ruħu fl-iskola tal-Frères ta’ Strada Buongiorno. Il-Frères kienu jgħallmu d-duttrina kuljum fil-klassijiet tagħhom. Naf, minn sħabi, li hu kien iwettaq ħidma saċerdotali fost it-tfal, u aktarx fost il-Frères ukoll, tal-Komunità ta’ Bormla. Kien jaqra u jimmedita l-kotba miktuba minn San Ġwann Battista de La Salle u l-ħajja tiegħu...

Fil-ħajja reliġjuża tal-Frères Dun Ġorġ kien jara titwettaq l-ispiritwalità mfassla u magħġuna mill-Kanonku ta’ Reims għall-Frères tiegħu. Dan ma setax ma joħloqx interess f’Dun Ġorġ waqt li kien qed jaħdem biex iwaqqaf is-Soċjetà tiegħu ta’ rġiel lajċi li, bħal ulied San Ġwann, kellhom b’obbligu speċjali jieħdu ħsieb ittagħlim tad-duttrina. Frère Antoine Cyprien (Malti minn Tuneż) kien silfu r-Regola, La Conduite des Ecoles, irRecueil, u l-ktejjeb Pensées du Frère Exupèrien. Wieħed malajr jintebaħ li l-kuntatt mal-Frères ta’ Bormla u l-kitba Lasalljana ħallew marka fuq

9

REFERENZI: 4. San Ġużepp Kalassanzju (1557–1648) kien edukatur Spanjol li waqqaf l-iScuole Pie, l-ewwel pass fit-triq twila u diffiċli biex l-edukazzjoni tkun b’xejn għal kulħadd. Il-filosofija tiegħu u l-ħidma tiegħu kienu tassew innovattivi u ħallew il-marka tagħhom fuq ħafna aspetti tal-edukazzjoni. Mar Ruma biex javvanza fil-karriera ekkleżjastika, iżda minn kif wasal il-mira tiegħu nbidlet għalkollox.

Ruma li sab kienet belt bi problemi serji ekonomiċi, iġeniċi u morali. Il-qagħda mwiegħra tat-tfal li kienet qiegħda twassal għal ħafna kriminalità fetħitlu għajnejh biex ra fl-edukazzjoni mezz kif jippromwovi l-iżvilupp soċjali u morali u jġib il-bidla li kien hemm bżonn.

5. Josep Domènech i Mira, JOSEPH CALASANZ, Prospects: the quarterly review of comparative education, 1998 (Paris, UNESCO: International Bureau of Education), vol. XXVII, nru 2, 1998.

6. Ibid.

7. Imwieled f’Reims fi Franza fl-1651, huwa kien il-Fundatur tal-Frères des écoles chrétiennes (magħrufin bħala l-Frères jew Brothers), riformatur tal-edukazzjoni, u missier il-pedagoġija moderna. Ħalla ħafna riżorsi għall-għalliema u studenti, fosthom meditazzjonijiet fuq il-ministeru tattagħlim, katekiżmu, u kitbiet fuq il-“manjieri tajba”. Kien għajn ta’ ispirazzjoni għal ħafna kongregazzjonijiet oħra reliġjużi ddedikati għalledukazzjoni li twaqqfu fis-sekli tmintax u dsatax.

Mifni bix-xogħol, huwa miet f’Saint Yon qrib Rouen fl-1719. Il-Papa Piju XII iddikjarah il-Qaddis Patrun tal-Għalliema taż-Żgħażagħ fl-1950.

8. Brother Michael Buttigieg, Dun Ġorġ Preċa u San Ġwann Battista de la Salle, Rivista DUN ĠORĠ nru 33, 1993 (p.7-13) 9. Ibid., p.13

Dun Ġorġ. Għandi f’idejja l-ktejjeb ta’ Dun Ġorġ Gwida għal min jgħallem it-Tfal u l-ktejjeb ta’ De La Salle, Mèditations pour le temps de la Retraite. Flejthom. Ħafna mill-ħsibijiet ta’ Dun Ġorġ jersqu fil-qrib lejn dawk ta’ De La Salle.”8 Buttigieg isemmi diversi stanzi ta’ xebh bejn Ġwann Battista de la Salle, fosthom l-enfasi fuq il-preżenza t’Alla anke mat-tfal, it-tagħlim tas-sentenzi mill-Iskrittura, u l-passiġġata ta’ nhar ta’ Ħadd: “Kemm La Salle u kemm Dun Ġorġ għarfu li l-membri tagħhom, wara jiem ta’ ħidma u tensjoni fid-dmirijiet ta’ kuljum, kienu jenħtieġu serħan. La Salle fir-Regola tiegħu daħħal passiġġata flimkien: il-moħħ kien jistrieħ; il-qalb tersaq aktar lejn qalb l-aħwa...”9

Riflessjoni

Fr René Camilleri

IL-GLORJA TA’ ALLA HI LI L-BNIEDEM JGĦIX Thomas Merton jikteb li “a religion is most authentic when its primary function is to mentor a person’s spiritual liberty”. L-isfida l-kbira tal-Knisja llum hija li tibqa’ taqdi lill-bniedem u tibqa’, kif jgħid il-Konċilju Vatikan II, sinjal u strument tal-għaqda tal-bniedem ma’ Alla u tal-bnedmin bejniethom. Għal dan il-għan jeħtieġ niffukaw iktar fuq is-sustanza tal-Vanġelu u inqas fuq il-forom li kultant nintrabtu magħhom qishom xi ħaġa assoluta. Sikwit ċerti strutturi, ministeri, stili ta’ liturġija, u tant u tant aspetti oħra fil-ħajja tal-Knisja nagħmluhom assoluti u ma nintebħux li l-iktar importanti hi s-sustanza, il-messaġġ.

Sa mill-oriġini tiegħu, il-Kristjaneżmu dejjem żviluppa l-istess duttrina tiegħu xprunat mill-kultura li kien imdawwar biha. Il-fidi, li sikwit inpinġuha għadu tal-kultura, teħtieġ il-kultura biex tittraduċi ruħha b’mod li tkun tinftiehem u li tmiss lin-nies. L-ewwel Appostli sa

mill-bidu nett iffaċċjaw kwistjonijiet jaħarqu li firduhom fuq pożizzjonijiet differenti. Il-kwistjoni taċ-ċirkonċiżjoni hija l-eżempju klassiku. Magħha nsemmu l-ftuħ lejn il-Ġentili. Diġà fl-Atti tal-Appostli għandna brand ta’ Kristjaneżmu magħluq u ieħor miftuħ.

San Pawl fl-Ittri tiegħu hu differenti mill-Vanġeli, proprju għax kien qed jindirizza kultura oħra li kienet teħtieġ lingwaġġ differenti.

U hekk kompliet l-istorja tista’ tgħid għal millennju sħiħ, bi Kristjaneżmu li kien pluralistiku fi ħdanu anke fejn jirrigwarda l-viżjoni fundamentali tal-bniedem. Il-Padri tal-Punent ma kinux jaħsbuha bħal dawk tal-Lvant, Sant’Irinew ma jaħsibhiex bħal Santu Wistin fejn jirrigwarda l-ħażen, id-dnub, u l-grazzja. Dwar dawk li ngħidulhom il-passjonijiet fil-bniedem l-istess, hemm Santi Padri b’attitudni negattiva li jħarsu lejn il-passjonijiet bħala x-xitan li trid tissielet kontrih

10

il-ħin kollu, u oħrajn bħal Gregorju ta’ Nissa li kien jemmen li l-passjonijiet fil-bniedem iridu jkunu edukati.

Però biż-żmien, il-Kristjaneżmu sar Knisja u l-Knisja żviluppat ferm iktar l-elementi tagħha ta’ istituzzjoni u struttura li trid tiddefendi l-konfini tagħha. Dan ġab miegħu dejjem iżjed il-ħtieġa ta’ uniformità f’kollox: duttrina, drawwiet, liġijiet, liturġija.

U hekk il-Knisja tat-tieni millennju kienet tista’ tgħid dejjem f’konflitt mas-soċjetà u mal-kultura li baqgħu jevolvu. F’dan l-oċean, il-Knisja trid tiskopri rwol ġdid li m’hemmx dubju jista’ jkollu l-istess kuntrast li Ġesù fi żmienu ħoloq bejn il-mod kif kien jitkellem hu u kif kienu jitkellmu l-Iskribi u l-Fariżej. Il-Knisja kontinwament teħtieġ dixxerniment quddiem tant u tant kwistjonijiet li ma tistax issolvihom sempliċement billi tappella għad-duttrina tagħha li dejjem għallmet u kif għallmitha.

Dan mhux qed ngħidu għax id-duttrina mhix importanti. Ilum irridu nevitaw iż-żewġ estremi li jistgħu jkunu tentazzjonijiet serji ħafna: waħda li nippreżentaw id-duttrina mingħajr ebda medjazzjoni u bħala liġi; l-oħra li ninjoraw id-duttrina. Bejn dawn l-estremi jista’ jkun hemm toroq oħra. L-isfidi kbar ta’ natura teoloġika u pastorali li relazzjonijiet ġodda jippreżentaw lill-Knisja u lilna fil-ħajja ta’ kuljum, jitolbu minna mhux biss fedeltà sħiħa lejn il-Knisja imma anke qawwa u għerf biex nagħrfu li anke d-duttrina tiżviluppa.

Jeżistu nies li qegħdin fit-tieni relazzjoni wara li ż-żwieġ tagħhom tkisser u xorta jixtiequ jgħixu ta’ Nsara. Jeżistu nies li qegħdin f’relazzjoni ta’ omosesswalità u jixtiequ jibqgħu jgħixu l-fidi tagħhom.

Forsi dawn għalina jinstemgħu bħala

kontradizzjonijiet. Imma mhumiex!

Huma żgur sfidi li mill- punto di vista ta’ liġi u duttrina qisu m’hemmx soluzzjoni għalihom. Imma l-Knisja, quddiem dawn ix-xewqat ġenwini ta’ nies li jġorru turment fihom infushom, trid tibqa’ tesplora. It-titlu ta’ din il-kitba hu li l-glorja t’Alla hi li l-bniedem jgħix, frażi ta’ Sant’Irinew.

Jien nemmen li l-Knisja l-ewwel u qabel kollox xogħolha hu li tgħin lill-bniedem ikun iktar awtentiku, takkumpanjah biex isib lilu nnifsu, twasslu biex ikun tassew in touch miegħu nnifsu. Tkun awtentiku tfisser: - tinħeles minn dak li jikkundizzjonak u tiltaqa’ tassew miegħek innifsek, tiskopri min int fil-verità; - ma tkunx falz, ma tilbisx maskri biex taġixxi f’modi differenti skont iċ-ċirkustanzi.

11

Il-Knisja teżisti biex takkumpanja n-nies f’dan il-vjaġġ lejn l-awtentiċità. Illum dan m’għadux faċli daqskemm kien qabel għaliex waħda mill-ikbar kriżijiet tal-fidi hija proprju meta nippreżentawha bħala sett ta’ regoli morali. Il-gwida li bla dubju n-nies tal-lum bħal dejjem jeħtieġu, ma tikkonsistix sempliċement f’li ngħidu din ħażina u din tajba. Irid ikollna s-sapientia, l-għerf pastorali, biex qabel nirrepetu d-duttrina nidħlu fil-qalb tal-bniedem u nippruvaw nifhmu l-bniedem fejn hu, x’jixtieq, x’inhu jfittex, x’idea għandu tat-tajjeb. L-istess bħal meta l-Iskribi u l-Fariżej kienu jippruvaw ipoġġu f’rokna lil Ġesù u, għax skont il-liġi u d-duttrina ma kellux fejn jiċċaqlaq, kienu jistennew ħerqana biex kien se joħroġ. Imma s-sorpriżi t’Alla huma bla limitu.

FR ANDREW GALEA OFM CONV.

PRIVAT

jew pubbliku?

F

tit ilu qrajna kif l-appostli kienu magħluqa fiċ-ċenaklu, wasal l-Ispirtu s-Santu u tajjarhom ’il barra. L-Atti tal-Appostli jagħtina x’nifhmu li d-dixxipli ta’ Ġesù, għax imbeżżgħa, ingħalqu f’post wieħed u qagħdu hemm, attenti li ma jiġix xi ħadd u bil-forza joħroġhom minn hemm. Ma tagħtihomx tort, ngħiduha kif inhi. Ħeq, mhux ħaġa sabiħa li tispiċċa ma’ salib. Beżgħu għal ġildhom.

Imma donnu li mal-Ispirtu s-Santu ma kienx hemm argumenti; hekk kif niżel fuqhom inbeżqu ’l barra. Fejn kienu kien il-post li fih twaqqfet l-ewkaristija, però l-ewkaristija ma kinitx għalihom biss. F’dak l-istess post fejn niżel l-Ispirtu kien il-post fejn twaqqaf is-saċerdozju, imma s-saċerdozju ma kienx għalihom biss; biex jeżerċitawh kellhom joħorġu ’l barra. Huma ma ridux, imma l-Ispirtu tefagħhom ’il barra, u mnalla għax kieku l-vanġelu ma xxandarx, kieku jien mhux qed nikteb dan l-artiklu u intom mhux qegħdin taqrawh! Dawn in-nies biddlu d-dinja għax ħarġu mill-bejta tagħhom u saru l-ikbar benefatturi tagħna. Minn meta ħarġu bdew jindunaw li dan il-vanġelu jrid jixxandar mhux bħala tribut lil Ġesù imma għax il-bniedem fl-aħħar mill-aħħar jaqbillu li jkollu lil Ġesù bħala s-salvatur tiegħu. Indunaw li f’Ġesù hemm sens ta’ ħajja, li f’Ġesù hemm verità li teħles. Indunaw li jekk iridu jagħmlu pjaċir liddinja jridu jxandru lil Ġesù.

Ovvjament waqt li bdew ixandru dan il-ħelsien rifsu l-kallu ta’ xi ħadd.

Kienu skomdi għal ċerti persuni. Oħrajn ħasbu li qed iħabbru xi ideoloġija u biex ngħiduha kif inhi kollha spiċċaw ħażin, però din id-darba anke jekk forsi beżgħu (kif nassumi li għamlu quddiem il-persekuzzjoni) dan il-biża’ ma kienx qawwi biżżejjed li jwaqqafhom milli jxandru lil Ġesù. “ Jeħtieġ li nobdu iktar lil Alla milli lill-bnedmin”, qalu darba.

12

F’kull żmien u llum, dan hu li n-Nisrani huwa msejjaħ jagħmel. In-Nisrani, għax iltaqa’ ma’ Ġesù, irid iħossu benefattur tad-dinja u tas-soċjetà li jgħix fiha billi jxandar il-vanġelu. Ma jeżistix Kristjaneżmu privat. “Morru fid-dinja kollha xandru l-Aħbar it-Tajba lill-ħolqien kollu”, huwa kmand li jibqa’ jgħodd kull żmien. Ma jistax in-Nisrani, għax jibża’, jibqa’ magħluq fiċ-ċenaklu u jaħseb li minn issa ’l quddiem il-ħajja Nisranija hija xi ħaġa privata mingħajr l-ebda impatt fuq is-soċjali. In-Nisrani bl-ebda mod ma jibni kastell għalih, jingħalaq fih u joqgħod hemm jimmaġina li qiegħed il-ġenna! In-Nisrani huwa dak li joħroġ, u bil-kliem u bl-għemil juri kemm il-ħajja Nisranija hija ta’ benefiċċju għal min iħaddanha.

intelliġenti biżżejjed li jipprevedi dawn ir-reazzjonijiet differenti u ma jagħmilx sforzi patetiċi biex jillima l-vanġelu hekk li jsir filosofija ta’ serħan imma bla ebda impenn u allura tħalli lil dak li jkun fejn ikun u ma teħilsux.

Il-fatt li n-Nisrani jista’ jaħseb li ħafna huma dawk li ma jaqblux mal-prinċipji tal-vanġelu iktar għandu jħeġġu biex bi mħabba u rispett ikompli jxandar il-vanġelu tal-ħajja ma’ kull min jiltaqa’.

Fi żmien fejn donnu l-vanġelu mhux moda, in-Nisrani jrid jitħeġġeġ iktar biex juri li tassew il-vanġelu hu tal-aħħar moda. In-Nisrani jrid jifhem li l-vanġelu, la huwa qawwa, ser iqanqal dejjem reazzjoni f’min jisimgħu; ser ikun hemm min jisma’ u jaċċetta bil-qalb il-vanġelu, ser ikun hemm min jisma’ u jiddeċiedi li ma jagħtix kas, oħrajn ser imorru kompletament kontra min jissogra jgħid xi ħaġa dwar il-vanġelu. In-Nisrani huwa

Il-katekista llum, speċjalment flEwropa, irid ikompli jafferma s-sbuħija tal-vanġelu u kemm l-għajxien tiegħu huwa fundamentali biex soċjetà timxi ’l quddiem. Ħarsa lejn it-tagħlim soċjali tal-Knisja turi kemm dan huwa minnu. Dan irid isir b’ħarsa mifruxa fuq il-passat, preżent u futur.

Il-katekista jrid ikun kapaċi juri kif ilvanġelu u l-komunità Nisranija għenet fil-bini ta’ soċjetà. Irid ikun kapaċi juri kemm nies, imqanqla mill-istess

Dan l-aħħar rajna lill-Papa jitlob malawtoritajiet Lhud u Palestinjani. Żgur li ħaġa bħal din il-Papa ma kienx jagħmilha li kieku ma kienx jemmen li l-vanġelu huwa qawwa li tbiddel. Ma kienx jagħmilha kieku qagħad jaħseb li seta’ kien hemm min kien kontra, jew qagħad jinkwieta li ħafna mhux ser jagħtu kas. Il-Papa emmen li kien ta’ benefiċċju għad-dinja li jagħmel dak li għamel.

13

Spirtu li qabbeż barra lill-appostli miċċenaklu, ħeġġeġ lilhom biex jindunaw bil-bżonnijiet partikolari tas-soċjetà u jagħmlu xi ħaġa għal min kien filbżonn. Il-katekista jrid ikun kapaċi juri l-kontribut siewi ta’ ħafna individwi u komunitajiet Insara li sebbħu l-ħajja tas-soċjetà li fiha għexu. Kultant dawn il-memorji faċli jintesew jew jittebbgħu.

Fil-preżent il-katekista jrid ikun kapaċi juri kemm illum ukoll hawn ħafna li jagħtu ħajjithom għall-vanġelu, li forsi ma jkunux fil-headlines tal-gazzetti u lanqas news item fl-aħbarijiet imma li jekk tfittex ftit issib tant nies, ispirati millvanġelu, li jiddedikaw ħajjithom għal ħuthom. F’dak li għandu x’jaqsam malfutur il-katekista jrid ikun kapaċi jħeġġeġ lil min ikun qed jisimgħu biex huma stess jistgħu jagħmlu xi ħaġa li ttejjeb is-soċjetà li fiha wieħed ikun qed jgħix.

In-Nisrani qatt ma jista’ jkun indifferenti lejn il-bżonnijiet tal-oħrajn u ma jfittixx l-iktar triq ħafifa biex jgħinhom.

Il-katekist irid ikun kapaċi jimpenja lill-katekizzanti f’attivitajiet li jgħinu lillindividwu jinduna li jista’ joħroġ minnu nnifsu u hu wkoll jinbeżaq ’il barra fejn l-iktar hemm bżonn ta’ kelma ta’ kuraġġ, fejqan, maħfra; f’kelma waħda fejn l-iktar hemm bżonn il-vanġelu!

Meditazzjoni

Tonio Caruana

MINN IDEJN

L-ARTIST

J

ekk hawn tema fl-Ispiritwalità li tiġi diskussa ta’ spiss hija t-tensjoni bejn il-ħidma li tagħmel fl-appostolat u l-ħin li tiddedika għat-talb. Il-kwadru, jew il-pass bibliku li jikkaratterizza din ittensjoni, huwa bla dubju ta’ xejn il-pass tal-aħwa Marta u Marija, ħut Lazzru, li nsibu fl-Evanġelju ta’ San Luqa kapitlu 10, minn vers 38 sa’ vers 42.

Illum nixtieq nieqaf ftit magħkom fuq din it-tema mill-aspett kateketiku blgħajnuna ta’ din il-pittura ta’ Vermeer li ġġib l-isem ‘Le Christ dans la maison de Marie et de Marthe’. Il-ġrajja nafuha sew: Ġesù jżur lil din il-familja li kienet toqgħod ġewwa r-raħal ta’ Betanja, ftit ’il bogħod minn Ġerusalemm, fuq in-naħa tal-Ġnien taż-Żebbuġ. Iż-żewġ aħwa jġibu ruħhom b’mod li jikkuntrasta fl-espressjoni tal-imħabba li t-tnejn kellhom lejn Ġesù.

Kull katekeżi tibda bis-smigħ talkelma u tkompli tikber fl-għarfien sħiħ tal-persuna ta’ Ġesù. Iżda kull

relazzjoni hija suġġettiva; hawn relazzjonjiet li jikbru f’intimità profonda filwaqt li oħrajn jibqgħu fuq livell ordinarju, jekk mhux ukoll superfiċjali għall-aħħar. Forsi din hija wkoll l-esperjenza l-aktar komuni tal-katekisti; aħna nimpenjaw ruħna li ngħallmu u nlaqqgħu għexieren ta’ tfal ma’ Ġesù, uħud minn dawn ikabbru fihom imħabba intima ma’ Ġesù filwaqt li oħrajn bħal donnhom jibqgħu fuq il-qoxra jekk mhux saħansitra donnu ma jiġri fihom xejn.

Il-katekeżi ma tistax tħossha sodisfatta meta tgħaddi l-informazzjoni jew il-kontenut biss, speċi ta’ eżerċizzju li jolqot il-moħħ u jieqaf hemm. Il-katekeżi trid twassal biex persuna ssir taf il-fidi tagħha iżda wkoll li tgħix din il-fidi billi tinbena relazzjoni personali, jiġifieri trid tfittex li tressaq l-individwu lejn il-persuna ta’ Ġesù. Dan fissru tajjeb il-Papa Franġisku fil-Jum Internazzjonali tal-Katekisti nhar

14

id-29 ta’ Settembru 2013 meta qal: ‘il-katekisti huma dawk li jżommu ħajja l-memorja ta’ Alla; iżommuha l-ewwel nett ħajja fil-ħajja tagħhom u b’hekk isiru kapaċi li jżommuha ħajja wkoll fil-ħajja tal-oħrajn.’

San Ġorġ Preca kien jgħid: ‘x’jaf min ma ġarrabx’, u għalhekk il-katekisti jridu jkunu l-ewwel li jkunu ġarrbu din irrelazzjoni, ħalli l-katekeżi tagħhom tkun aktar il-frott ta’ esperjenzi personali milli r-riżultat ta’ għarfien intellettwali jew informazzjoni mit-testi jew ilprogrammi.

Marta kienet taf lil Ġesù, iżda Marija kienet tħobb lil Ġesù. Forsi f’dawn iż-żewġ kelmiet hemm miġbura d-differenza kollha ta’ meta persuna tirċievi katekeżi li biha tkun tgħallmet fuq Ġesù, għall-katekeżi li biha u fiha tkun iltaqgħet ma’ Ġesù. Għalhekk il-katekeżi trid tkun l-ewwel u qabel kollox skola ta’ relazzjonijiet. Il-kontenut essenzjali tal-katekeżi m’għandux ikun

Le Christ dans la maison de Marie et de Marthe, żejt fuq it-tila - 160 x 142 ċm. Ġiet impittra lejn is-snin 1654-55, u llum tinsab esebita fil-gallerija nazzjonali tal-arti ġewwa Edinburgh fl-Iskozja.

15

il-fatti li bihom insir naf il-persuna storika ta’ Ġesù, iżda li nissaħħar millattitudnijiet li bihom kien iġib ruħu Ġesù, u li minħabba f’hekk jiena nkun nixtieq insir dejjem iżjed nixbhu.

Għalhekk ma tistax tissejjaħ katekeżi kompluta dik il-katekeżi li ma tkunx skola li tgħallem il-persuna titlob, u per konsegwenza twassal li tinbena din ir-relazzjoni personali ma’ Ġesù.

huwa talb ineffikaċi u inkomplet.

Meta l-istess servizz ekkleżjali jieħu biss inkonsiderazzjoni l-azzjoni li trid issir u ma jħallix il-ħin għaddjalogu m’Alla bit-talb, ikun qed iservi biss lilu nnifsu aktar milli lil Alla li huwa preżenti fil-proxxmu fil-bżonn.’ Il-Papa jżid li ‘it-talb u l-azzjoni għandhom ikunu dejjem profondament magħqudin.’

Il-kwadru ta’ Vermeer proprju jippreżentalna din is-sitwazzjoni: Ġesù mġenneb ikellem lil Marta iżda idu l-leminija timmarka lil Marija. ‘Marta, Marta’, itenni Ġesù; espressjoni mimlija tenerezza u simpatija li turi li Ġesù se jiekol mill-ħobż li Marta diġà ressqet fuq il-mejda, imma l-għażla li ħadet Marija kienet għażla li turi esklussività ta’ importanza tant li qed tiġi apprezzata immensament.

Dawn iż-żewġ aħwa, Marta u Marija, huma dixxipli fidili u leali ta’ Ġesù.

Huma jilqgħuh f’darhom u f’qalbhom biex b’hekk ikunu jistgħu jagħtu dak kollu li huma u li għandhom.

Inħoss li huwa tajjeb li hawn nirreferi għal dak il-kliem li l-Papa preżenti qal fil-21 ta’ Lulju tas-sena li għaddiet: ‘It-talb li ma jwassalx għal azzjonijiet konkreti ta’ mħabba bejn l-aħwa

Forsi bħala konklużjoni nżid riflessjoni fuq din il-pittura ta’ Vermeer; dan l-artist Olandiż li ttratta suġġett li kien popolari ħafna fisseklu sbatax. Donnu, iżda, kuntrarju għall-kontemporanji tiegħu, Vermeer ma kienx preokkupat wisq biex jidħol fid-dibattitu bejn id-duttrina Kattolika u dik Protestanta li kienet tikkontesta jekk in-Nisrani jsalvax biss bl-opri jew bil-grazzja. F’dan

16

il-kwadru, Kristu fid-dar ta’ Marija u Marta, jiena nara l-azzjoni li lkoll nieħdu sehem fiha waqt il-quddiesa.

Nara lil Marija attenta f’riġlejn Ġesù, bħalma aħna ninġabru waqt il-liturġija tal-Kelma. Imma hemm wkoll Marta li għadha kemm offriet l-offerta tagħha, il-ħobż li l-Mulej irid jibdel fil-ġisem tiegħu u b’hekk juri r-rabta tiegħu magħna, dik ir-rabta li biha jżomm il-wegħda li ma jħalliniex iltiema.

Ejjew għalhekk permezz tal-katekeżi li noffru, inwasslu lil kull min jattendi sabiex permezz tat-talb u permezz tal-Ewkaristija jikber f’relazzjoni ta’ intimità ma’ Ġesù.

Ejjew insibu lil Marta u Marija fina: Marta li trid tkun attiva u ħabrieka f’azzjoni ta’ djakonija - għax aħna lkoll imsejħin biex naqdu - u f’Marija li l-imħabba sħiħa u ġenwina lejn il-persuna ta’ Ġesù twassalna biex inwaqqfu l-arloġġ, li l-ħin kollu jippersegwitana, u noqogħdu f’riġlejh, nisimgħu l-leħen talmaħbub tagħna Ġesù.

Rakkonti

Joseph Bonnici

NITGĦALLMU NILQGĦU

LILL-OĦRAJN

L-ewwel ambjent li fih jitwasslu l-messaġġi ta’ mħabba jew tan-nuqqas tagħha huwa l-familja. Fil-familja jitnisslu rabtiet qawwija li jħallu marki fil-fond. Fil-familja nitgħallmu l-alfabett tal-komunikazzjoni u nidraw inħobbu. Fil-kuntatt ta’ kuljum tikber il-fiduċja imma jista’ jkun ukoll l-għeluq, is-sinċerità jew l-ingann, is-skiet tal-ħsibijiet intimi jew il-paroli fil-vojt, is-smigħ jew innuqqas tiegħu, is-sħana tal-imħabba jew il-kesħa tal-indifferenza. Huma u

jfittxu l-awtonomija tagħhom, it-tfal u ż-żgħażagħ jippruvaw isibu modi ġodda kif jirrelataw mal-ġenituri, ma’ ħuthom, mal-anzjani tal-familja. Dan jista’ jkun żmien ta’ tensjonijiet.

Don Bosco kien jgħid li ż-żgħażagħ mhux biss għandhom bżonn min iħobbhom, imma jridu jkunu jafu li hemm nies li jħobbuhom.

Is-sigriet tal-hena huwa f’li tkun taf li inti maħbub. Fuq il-wiċċ ta’ kull

17

membru tal-familja għandu jinqara l-kliem: Għalija, inti m’hawnx bħalek!

Minflok, kultant jitwasslu messaġġi ta’ ordnijiet, twissijiet, sarkażmu, theddid, prietki u tixwix. Kliem żejjed bħal: Ejja ċaqlaq, ħaffef, tmissx, oqgħod attent, kul kollox, titħammiġx, agħlaq ħalqek, tkellem għidtlek, itlob skuża, kellimhom, ejja ’l hawn, ittellifnix, tiġrix, issirx għarqana, ara ma taqax, għidtlek jien li se tweġġa’, aħjar għalik, qatt ma tkun moħħok hemm, bla ħila, mur orqod, qum, se tasal tard, għandi x’nagħmel ...

Mhumiex kelmiet li qatt m’għandhom jingħadu, imma lanqas għandhom ikunu huma biss il-vokabularju tad-dar!

Spiss jiġri li l-ġenituri jittajru fuq uliedhom bħal ħelikopters. U l-familja tindifen fil-ħoss tal-ħelikopters! It-tfal jidraw il-ħoss u ma jagħtux kasu.

U l-kelmiet importanti li jingħadu mill-ġenituri f’nofs dan kollu jintilfu fl-istorbju! L-ambjent familjari jsir tqil u jħallik bla nifs! Dan jista’ jitbiddel.

F’ART IL-ĦLEWWA ‘Oqgħod dahrek dritt. Kemm-il darba se ngħidlek?’ qallu missieru. ‘Ħaffef, għax se jilħaq jidlam!’ wissietu ommu.

‘U aqtagħha li trid tistaqsi fuq kollox, dejjaqtna,’ gergret oħtu.

‘Taf kif ġibtu l-basket tal-iskola?! Jidher li ma xtrajtux inti!’ kompla jgerger missieru.

‘Toqgħodx iddur warajja,’ reġgħet gergret ommu.

‘Moħħ ta’ ġurdien,’ żiedet oħtu.

Matteo kien jaħseb li qed jidra l-kelmiet li kienu jibbumbardjawlu l-ġurnata tiegħu. Il-qawmien kien jibda b’kelmiet bħal: ‘Ħaffef, qiegħed tard, inħasel sew, poġġejt kollox fil-basket? Imma kemm inti traskurat! ...’ U l-jum kien jintemm b’kelmiet bħal: ‘Għandek għajnejk iridu jingħalqu, ħaffef orqod u ma nibdewx bl-istejjer tas-soltu! Kemm ġibt fit-test?

Fittex itfi d-dawl!’

Imma dakinhar donnu kollox mar għallagħar. Sieħbu Alex kien qallu: ‘Jaqaw qed titlef moħħok?’

L-għalliema wkoll kienet qaltlu li jmur l-iskola biex isaħħan is-siġġu u Walter

kien għajru ‘ċass’ waqt il-logħba.

Waqt l-ikel, żewġ demgħat sħan iżżerżqu minn għajnejh u niżlu dritt fil-brodu li kellu quddiemu. Oħtu ntebħet u semmiet xi ħaġa fuq ilfuntana tal-Belt. Matteo dak kien jonqsu. Qam u telaq dritt f’kamartu bla kliem u bla sliem.

Tektika mat-tieqa tal-kamra ħasditu.

Qam minn fuq is-sodda, ġera lejn it-tieqa u lemaħ kreatura stramba imma b’ħarsa ta’ tjieba wara t-tieqa.

Ma tantx seta’ jifhem x’tip ta’ ħlejqa kienet, imma l-kelmiet li ġew f’moħħu kienu ‘ratba, tiddi, titbissem u ħelwa’.

‘Min inti?’ staqsa Matteo. Ir-risposta kienet ħelwa bħall-għasel u kellha mill-ħoss tal-qniepen ferrieħa.

‘Jien ‘tgħanniqa’ u rajt li għandek bżonni. Tini idek u ejja miegħi.’

Matteo mexa wara l-ħlejqa bħal f’ħolma. B’idu fl-id ratba tal-kreatura, Matteo, ittajjar ’il fuq.

‘Fejn se teħodni?’ staqsa t-tifel.

‘F’art il-ħlewwa.’

‘Fejn tinsab din?’

‘Wara l-qawsalla.’

u tfal kienu kollha ħelwin ma’ xulxin.

It-tfal stednuh jilgħab magħhom.

‘L-importanti hu li nħobbu lil xulxin... u dan nuruh bl-għemil u bil-kliem!‘ tennew it-tfal. Matteo ma setax jirrifjuta l-istedina li jilgħab. L-atmosfera kienet mimlija mħabba u ħbiberija.

X’differenza mid-dar u l-iskola! Kull darba li xi ħadd kien jiżbalja kien ikun hemm xi ħadd li jlissen: ‘Tibżax.

Id-darba li ġejja tagħmilha sew!’ U meta Matteo skurja, anke l-gowler tat-tim l-ieħor feraħ bih! Minflok feraħ, Matteo tnikket quddiem il-fatt li dak kien wieħed mill-ewwel kummenti ta’ kuraġġ li sema’ f’ħajtu.

Wara l-logħba, it-tfal kollha stednuh fid-djar tagħhom. Matteo għażel li jmur għand il-gowler li kien feraħlu. Kellu familja bħal tiegħu b’omm, missier u oħtu. Imma kienu tassew ħelwin.

Waqt l-ikel, Matteo qagħad f’ras ilmejda. L-omm tatu bewsa li siltitlu demgħa għax kien ilu ma jingħata dik l-imħabba.

‘Jien ukoll għandi oħti ikbar minni,’ lissen Matteo. ‘U mela taf xi tfisser tieħu brejk flimkien!’ qallu l-gowler.

‘Insibuh tajjeb ħafna waqt l-istudju jew il-ħowmwerk.’

Wara titjira ħelwa, għaddew minn ġol-qawsalla. Il-kuluri differenti kellhom ukoll it-togħma tagħhom.

L-aħdar kien tal-menta, l-oranġjo kellu mil-larinġ, il-vjola mill-għeneb.

Kull kulur kellu togħma ħelwa li mlietu bil-hena.

Imbagħad kulħadd irrakkonta lill-oħrajn il-ġurnata tiegħu. Matteo baqa’ miblugħ jara l-mod kif kienu jisimgħu lil xulxin. Ħadd ma waqqaf lil ħadd. U lanqas qalu lil xulxin: ‘Iskot!‘ jew ‘Kif xrobtli moħħi!’

Semgħu lil xulxin fil-kwiet.

F’ħakka t’għajn kienu niżlu f’art ilħlewwa. Nanniet, ġenituri, għalliema

Kif temmew ir-rakkonti tagħhom daru lejn Matteo. ‘Kif kienet il-ġurnata

18

Rakkonti

tiegħek?’ qallu l-missier. Matteo rrakkuntalu dak kollu li kien għadda minnu matul il-jum. L-imħadda biss kienet semgħet dak li kellu xi jgħid.

‘Ismagħni,’ qallu l-missier, hekk kif spiċċa r-rakkont tiegħu, ‘l-importanti huwa li nħobbu lil xulxin u li ngħidu li nħobbu lil xulxin.’

Lil Matteo tawh borża bi trab roża. ‘Meta tkun id-dar ipprova ftit minn dan it-trab.

Itfa’ ftit minnu mad-dar u ara x’jiġri… dak trab tal-ħlewwa,’ spjegalu l-missier.

Matteo qam. ‘X’ħolma kelli!’ ħaseb bejnu u bejn ruħu. Imma kif fetaħ għajnejh u qam bilqiegħda mal-ġenb tas-sodda, sab li f’idu tassew kellu ponn trab roża.

‘Mela dik ma kinitx ħolma!’ Qiegħed it-trab f’kaxxa żgħira u qam bilwieqfa.

‘Irrid nara jekk jaħdimx.’

Kif niżel fil-kċina ra t-tazza tal-kafè ta’ missieru u waddab ftit trab fiha.

Missieru kien mgħaġġel. Niżżel il-kafè f’nifs wieħed u stqarr li kien tassew tajjeb. Imbagħad, qabel ma ħareġ, dar lejn Matteo u għannqu miegħu.

‘Il-ġurnata t-tajba, ibni! U moħħok hemm l-iskola, ħalli llejla nilagħbu logħba fuq il-kompjuter flimkien!’ ‘Ħadem!’ ħaseb Matteo, mimli ferħ. ‘Nitfa’ d-doppju fil-kafè talgħalliema!’

L-ESPERJENZA MOĦBIJA FIR-RAKKONT Kemm għandna bżonn minn dan it-trab tal-ħlewwa? Kemm hu faċli nġiegħlu lil min jgħix qribna jbati! Inkellmuhom bil-goff, neqirdu u nagħmluha tal-qawwija magħhom. Faċli wisq li nniggżuhom, ninsulentawhom, inkunu psataż, inwieġbu bil-goff u nkunu maledukati.

Il-messaġġ Nisrani huwa ieħor. IlKristjaneżmu huwa wirja tal-ħlewwa t’Alla. F’Ġesù ta’ Nazaret jidhru t-tjubija t’Alla u l-imħabba tiegħu għall-bnedmin. Mingħajr il-ħlewwa, il-bnedmin jintelqu u jmutu bħal siġar neqsin mill-ilma.

L-Insara msejħin biex jimitaw lil Alla proprju f’dan: li jwasslu l-ħlewwa t’Alla u d-delikatezza tal-imħabba fi qlub il-bnedmin.

19

GĦAD-DISKUSSJONI Fil-grupp, kulħadd jista’ jingħata karta bajda maqsuma fi tnejn. Fuq naħa minnhom jinkitbu l-kelmiet li jisimgħu u jgħidu l-aktar fil-ħajja tagħhom mal-oħrajn fil-familja, fl-iskola u fl-ambjenti fejn jgħixu.

Fuq in-naħa l-oħra jiktbu l-kelmiet li għandhom jingħadu iktar. Wara ssir diskussjoni fuq dak li jkun inkiteb.

ATTIVITÀ Tista’ ssir konklużjoni għal-laqgħa billi kulħadd jikteb ismu fuq karta u l-karti jintefgħu f’kontenitur. Dan jiġi mgħoddi lill-parteċipanti u kulħadd jagħżel isem milli jkun hemm. Kull membru jaħseb xi ħaġa sabiħa fuq dak jew dik il-persuna u dawn jingħadu lil xulxin, flimkien ma’ kelmiet ta’ kuraġġ bħal ‘kompli hekk, nawgurawlek, napprezzawk, tagħtina eżempju’ u kelmiet oħra ta’ sapport.

U L-BIBBJA XI TGĦID? Fid-diskors ta’ Ġesù mill-muntanja, f’Mattew 5:21–48, insibu kif l-Insara għandhom iġibu ruħhom malproxxmu tagħhom.

20

Film

THE PURSUIT OF HAPPYNESS FR MARIO SANT OFM CONV.

Illum għażilt li nitkellmu fuq film bijografiku Amerikan li jittratta l-istorja ta’ missier u iben. F’dan il-film naraw missier li jitħabat biex jilħaq il-kuntentizza ta’ ħajtu għalih u għal ibnu. Huwa film li jittratta l-istorja ta’ tama u taqtigħ il-qalb biex wieħed bniedem jasal iwettaq il-ħolma tiegħu. Din hija storja li seħħet tassew fil-Belt ta’ San Francisco fl-1981.

Id-direttur Gabriele Muccino huwa Taljan u din kienet l-ewwel produzzjoni tiegħu Amerikana.

Fil-parti prinċipali naraw lil Will

Smith bħala Chris Gardner li minn salesman sempliċi jsir stockbroker, u iżjed tard iwaqqaf il-kumpanija multimiljunarja ta’ brokers tiegħu.

Chris Gardner ippubblika l-awtobijografija tiegħu fit-23 ta’ Mejju 2006, u iżjed tard sar wieħed mill-produtturi tal-film stess. Ilfilm ovvjament bidel xi affarijiet mill-istorja proprja. Ċerti ġrajjiet li seħħew fuq żmien twil ta’ snin, fil-film ġew irrakkuntati f’iqsar żmien, u għalkemm Jaden Smith li fil-film għandu 8 snin, jippreżenta lil Christopher - tifel ta’ 5 snin, fir-realtà

21

THE PURSUIT OF HAPPYNESS DIREZZJONI GABRIELE MUCCINO XENEGGATURA STEVE CONRAD ATTURI WILL SMITH, JADEN SMITH, THANDIE NEWTON, BRIAN HOWE FOTOGRAFIJA PHEDON PAPAMICHAEL MUNTAGG HUGHES WINBORNE GENERU DRAMMATIKU PAJJIZ USA SENA 2006 TWIL 117 MIN

Film

iben Gardner meta seħħet l-istorja kien għadu kemm telaq jimxi. Minnaħa l-oħra fil-kumplament tax-xeni, locations u l-għażla tal-persunaġġi, id-direttur ipprova kemm jista’ jkun ikun fidil lejn il-fatti hekk kif ġraw.

Għalkemm Gabriele Muccino ftit li xejn kien jaf jitkellem bl-Ingliż, hu u Will Smith irnexxielhom jaħdmu tajjeb ħafna, tant li din ir-relazzjoni bejn direttur u attur ħalliet frott straordinarju. U kif jgħidilna

Muccino stess, Will Smith b’umiltà kbira tħalla jitmexxa minnu. Will Smith fl-ewwel laqgħa mar-reġista mill-ewwel ġie infurmat li ma kienx ser jinterpreta karattru li normalment narawh fih, għalhekk kellu jirqaq, inaqqas mill-volum tal-muskoli u jtawwal xagħru sabiex ikun inqas attraenti milli narawh is-soltu. Matul il-film naraw id-dehra ta’ Will Smith tidditerjora u bil-mod il-mod tibda tinbidel u ssir tixbah lil dik ta’ persuna bla dar u fqira.

Ħafna drabi lil Will Smith narawh dejjem jiġri fit-toroq, xbieha tal-ġiri u sforzi kbar li tassew kellu jagħmel biex jilħaq dak li ried f’ħajtu.

F’xi waqtiet narawh jiġri kważi b’disperazzjoni. L-attur jirnexxilu jittrażmetti anke emozzjonijiet bilmixja aġitata tiegħu.

Will Smith kellu jobdi l-ordnijiet u x-xewqat tar-reġista. Kellu jimxi pass pass mal-iscript, mingħajr interpretazzjoni tiegħu. U dan

il-mod huwa differenti minn kif kien imdorri jagħmel is-soltu.

Gabriele Muccino xtaq li jagħmel rappreżentazzjoni fidila u onesta ta’ dik il-familja li kien qiegħed jippreżenta għax wara kollox kienet storja li seħħet tassew.

Din hija l-istorja ta’ missier u iben fejn naraw kemm missier kapaċi jmur ’il bogħod biex jipproteġi lil ibnu. Will Smith u Jaden Smith (l-atturi) huma l-missier u l-iben fil-

22

ħajja reali, iżda dan ma kienx ippjanat mill-bidu. Id-direttur Taljan meta għamel l-audition biex jintgħażel it-tifel biex jinterpreta din il-parti, ra madwar 200/300 tifel iżda ma rnexxilux isib wieħed skont il-kriterji tiegħu. Kien għalhekk li ġietu l-idea jistaqsi lillproducer jekk ikunx possibbli li jistaqsu lil Will Smith biex idaħħlu lit-tifel tiegħu. Dawn aċċettaw u ma setax ikun tifel aħjar minnu għax iżjed reali minn daqshekk ma setgħetx tkun!

Għall-bidu Will Smith kien inkwetat għalih jekk minħabba ibnu jkunx jista’ jagħti l-aħjar fil-performance tiegħu, iżda mbagħad intebaħ li x-xeni, minħabba r-relazzjoni tagħhom, ħarġu iżjed reali. U din fil-film tinħass ħafna. It-tifel huwa naturali immens, kien kuntent li qed jaħdem ma’ missieru u jaf li qed jagħmel xi ħaġa għal qalb missieru.

Will Smith iltaqa’ kemm-il darba ma’ Gardner biex proprju jsir jafu u

jistudjah, biex ikun jista’ jagħti l-aqwa interpretazzjoni tiegħu. U l-ewwel messaġġ li Gardner ried iwassal kien proprju dwar ir-relazzjoni ta’ missier u iben. Hu spjega r-raġunijiet għalfejn ried ikun hemm għal ibnu, għaliex ried tassew jikser iċ-ċiklu lill-missirijiet li mhumiex preżenti għal uliedhom. Bilmessaġġ tal-film xtaq jiftaħ għajnejn dawn il-missirijiet li huma assenti mittrobbija ta’ wliedhom.

L-istorja ta’ Chris hija waħda ta’ tama, li ma waqafx joħlom anke meta kollox kien ġej kontrih. Chris Gardner flawtobijografija tiegħu jirrakkonta hu stess l-istorja tiegħu bħala missier single, li tħabat għas-suċċess fil-belt ta’ San Francisco. L-istorja ta’ Gardner pinġewha bħala ġlieda ta’ tama u ħolm iżda x-xewqa ta’ Gardner innifsu kienet dik li juri lil kulħadd, speċjalment lillġenituri, l-importanza li jkunu dejjem preżenti f’kull fażi tal-ħajja ta’ wliedhom.

Kurżità tal-film hija li Muccino f’waħda mill-aħħar xeni inkluda lil Chris Gardner innifsu li jidher għaddej jippassiġġa minn quddiem Will Smith, u Will Smith iħares lejh u fih jara bħal f’mera l-futur qarib tiegħu.

Muccino ipprova jagħmel li kollox jidher reali kemm jista’ jkun u apparti li uża l-locations mill-ħajja reali, għażel ukoll li fix-xena ta’ meta l-artist imur ifittex kenn fiċ-ċentru għal dawk bla dar, għażel proprju li bħala nies fix-xena (extras) jaħdmu nies veru li ma kellhomx dar. U dawn biex ħadu sehem ġew imħallsa. Din għenet lil Will Smith li kien qed jinterpreta l-karattru protagonist biex jidħol

b’iżjed empatija mal-karattru li kien qiegħed jinterpreta.

Interessanti li f’xena minnhom Muccino għażel li jibni x-xena fuq eżempju ta’ reġista kbir Taljan ieħor - Vittorio de Sica. Ix-xena hija meta l-missier u l-iben, wara li lanqas kien hemm post għalihom fiċ-ċentru tal-foqra, ikunu qegħdin f’ristorant u l-missier, mill-ftit flus li kien baqagħlu, jixtri xi ħaġa lil ibnu; u f’dak id-dwejjaq kollu jaraw familja magħquda u kuntenta. U dan joħloq kuntrast kbir bejn ilfamilji. Id-direttur għamel dan bħala apprezzament għad-direttur De Sica.

Id-direttur jgħidilna hekk: “Ilkuntentizza marbuta mhux mal-flus iżda mal-affarijiet iż-żgħar. Il-

23

kuntentizza ma tfissirx li jkollok Ferrari tiegħek, iżda eżempju li jkollok iddawl filgħaxija biex tkun tista’ taqra, li tkun taf tapprezza l-affarijiet iż-żgħar...

Ferħ li forsi ma jdumx wisq - iżda li għal dak il-ħin iservi biex titqawwa fik it-tama.” Bħalma għedna dan il-film jittratta fuq ħolma li kellu wieħed raġel Amerikan, u li għax emmen u ttama għalkemm iltaqa’ ma’ ħafna ostakli, irnexxielu jwettaq il-ħolma kbira tiegħu. Illum Chris Gardner jaħdem biex jiżdiedu l-impjiegi, jaħdem ukoll għall-istabbiltà flekonomija u d-distribuzzjoni ġusta tal-ġid. Nistgħu ngħidu li r-raġel li ried jasal għall-ferħ u l-kuntentizza tiegħu, illum qed jaħdem biex iwassalha lil ħaddieħor u lill-proxxmu kollu. Il-ferħ ikun ferħ tassew meta wieħed jasal jaqsmu ma’ ħaddieħor.

Il-Katekisti Jistaqsu

Anthony Dimech

IL-MISTOQSIJA

OĦT IL-GĦERF Qisu Kollox Kontrina!

24

Matul is-sena kateketika mhux dejjem kollox imur tajjeb. Ikollok tfal li hekk kif jirċievu s-sagramenti tal-Ewwel Tqarbina jew tal-Griżma tal-Isqof ma jibqgħux jattendu.

Ikollok oħrajn li hekk kif ħaddieħor jorganizza xi attività, jattendulek għal dik l-attività u lilek iħalluk bħall-Erbgħa fost il-ġimgħa. Ikollok adoloxxenti u żgħażagħ li tant jieħdu t-tagħlim for granted, u tant għalihom it-tagħlim jiġi dejjem l-aħħar post u qatt ma jagħtuh preferenza, li kif ikollhom xi ħaġa oħra bħal studju jew xi passatemp, dawn l-affarijiet jiġu dejjem l-ewwel a skapitu tat-tagħlim. Qisu kulħadd kontrina – ir-riħ dejjem qed jonfoħ kontra tagħna.

L-IMPORTANTI HU LI TIŻRA’ Aħna ma nafux iż-żmien meta wieħed jikber u jimmatura. Kulħadd bil-pass tiegħu – il-bniedem jinsab f’idejn Alla l-Missier. Però naħseb li kull wieħed u waħda minna jieħu gost jara li ż-żerriegħa li żera’ tagħti l-frott u li dak ix-xogħol kollu sewa għal xi ħaġa. Imma naħseb li aħna l-katekisti dan il-frott qatt ma ngawduh aħna, jew inkella ngawduh ħafna snin wara . San Pawl fl-Ewwel Ittra lill-Korintin jgħid hekk: “Jiena ħawwilt, Apollo saqqa, imma huwa Alla li kabbar.” (1 Kor:3, 6-7). Kristu stess qalilna hekk: “Is-saltna t’Alla hi bħal raġel li jitfa’ ż-żerriegħa fl-art, u waqt li jorqod billejl u jqum binhar, iż-żerriegħa tinbet u tikber bla ma jaf kif.” (Mark 4:26-27). Għalhekk hu importanti li aħna niżirgħu żerriegħa tajba, imma nħallu kollox f’idejn

Alla biex ikabbar dik iż-żerriegħa.

Irridu niżirgħuha f’ħamrija tajba u nsaqquha bis-sustanzi, jiġifieri aħna rridu nagħmlu sehemna sew.

IMMA VERU LI KULĦADD KONTRINA? Imma veru li kollox u kulħadd kontrina jew huwa aħna li qed naħdmu kontra l-qawwa tal-Ispirtu s-Santu u ma rridux immorru fiddirezzjoni li jixtieq jeħodna Hu? Fi żmienna l-Ispirtu s-Santu għadu jonfoħ u aħna ġieli ma nkunux nafu minn liema direzzjoni qed jonfoħ

IMMA VERU LI KOLLOX U KULĦADD KONTRINA JEW HUWA AĦNA LI QED NAĦDMU KONTRA L-QAWWA TAL-ISPIRTU S-SANTU? ir-riħ (Ġw. 3:8). Meta San Pawl beda t-tieni vjaġġ tiegħu missjunarju, hu ried imur l-Asja imma l-Ispirtu ma ħalliehx; ried imur f’Bitinja u lanqas hawn l-Ispirtu ma ħalliehx u fl-aħħar mar il-Maċedonja. (Atti 16:6-10).

Jista’ jkun li wieħed iħares lejn din l-esperjenza bħala waħda telliefa, imma fil-verità l-Ispirtu jkun iridna nesperjenzaw mogħdijiet oħra u ġodda biex inkunu nistgħu naħdmu qalb iż-żgħażagħ u l-adoloxxenti.

Illum il-Knisja qed tiskopri modi u metodi ġodda ta’ evanġelizzazzjoni

25

msejħin evanġelizzazzjoni l-ġdida, kif kien iħobb isostni l-Papa Qaddis Ġwanni Pawlu II. MA NAQTGĦUX QALBNA! Skont id-dokument Christefidelis Laicis qegħdin ngħixu fi żmien ġdid, f’siegħa drammatika fl-istorja talbniedem. Żmien li wieħed irid jgħixu b’qawwa ġdida, żmien fejn nippruvaw “nitfgħu x-xibka fuq in-naħa tal-lemin tad-dgħajsa” (Ġw. 21:6). Ma tfissirx li rridu mmorru nistadu ’l bogħod minn fejn qegħdin, imma li rridu nistadu fl-istess baħar li ninsabu fih bħalissa, noqogħdu attenti għas-sinjali tażżminijiet li niltaqgħu magħhom. Ma rridux naqtgħu qalbna, anzi nimtlew bil-kuraġġ għax nafu li Alla hu magħna.

DAK LI HU IMPOSSIBBLI JSEĦĦ Fiċ-ċenaklu, bil-qawwa tal-Ispirtu s-Santu, tqawwiet il-fidi tal-Appostli fi Kristu li qam mill-imwiet. Filwaqt li tkellmu b’ilsna ġodda u wasslu l-messaġġ tal-qawmien lil kulħadd, rebħu l-beżgħat li kellhom fihom qabel niżel fuqhom l-Ispirtu s-Santu.

Irridu ningħaqdu flimkien u nitolbu madwar Marija, Omm il-Katekisti kollha. Il-vera evanġelizzazzjoni tibda meta aħna ninxteħtu għarkupptejna.

Ix-xogħol appostoliku tagħna hu bħal mixja li aħna nagħmluha bil-fidi. Xi kultant ngħaddu mill-esperjenza tal-lejl, bħal San Ġwann tas-Salib, imma l-lejl qiegħed hemm biex jippreparana għall-jum ġdid li jkun wasal, bħalma ż-żerriegħa tkun qiegħda tikber u tittrasforma ruħha fl-art mingħajr ħadd ma jinduna.

Atlas

Mario Zerafa

TIMNA Fil-ktieb tal-Imħallfin insibu kif Sansun tefa’ ħarstu fuq tfajla Filistea li kienet toqgħod ġewwa l-belt ta’ Timna.1 Hu qal lill-ġenituri tiegħu b’dan u xtaq li huma jirranġawlu mal-ġenituri tat-tfalja biex ikun jista’ jiżżewwiġha. Ommu u missieru ma tantx ħadu pjaċir għaliex ippretendew li binhom jagħżel tfajla Lhudija u possibbilment mit-tribù ta’ Dan u mhux tfajla Filistea li kienu għedewwa ħorox tal-Lhud. Fi triqithom lejn Timna, iljun feroċi attakka lil Sansun u dan mingħajr l-għajnuna ta’ ebda arma qatel l-iljun u ħallieh mejjet fil-ġenb tat-triq. Il-belt ta’ Timna tissemma wkoll fit-tieġ li sar wara u flisfida li għamel lil tletin raġel Filistew li eventwalment Sansun tilef.

għamel l-istess imma b’xedaq ta’ ħmar. It-tnejn li huma ġew ittraduti minn mara u eventwalment qatlu ruħhom b’idejhom. L-isem tal-mara li ttradietu, Dalilah ġej mill-kelma layla li tfisser lejl. Hawn għandna l-ġlieda eterna bejn id-dawl (xemx) u l-lejl (dlam). Fl-2012 instab ċurkett f’Beth Shemesh viċin ħafna tal-belt ta’ Timna. Dan iċ-ċurkett kellu inċiżjoni ta’ raġel jiġġieled ma’ ljun. Iċ-ċurkett imur lura għal madwar 1200 QK. Dan jista’ juri kemm l-istoriċità ta’ Sansun kif ukoll il-popolarità ta’ stejjer bħal dawn, u kif l-awtur bibliku nqeda b’dawn l-istejjer biex iwassal il-messaġġ tiegħu lill-poplu.

Greċja madwar is-sena 1400 QK. Din l-emigrazzjoni seħħet probabbilment permezz ta’ bidla fil-klima li affettwat l-artijiet tagħhom. Eluf ta’ familji Filistej niżlu l-Eġittu u hemm rebħu bosta battalji sakemm il-farawni Rameses III fl-1175 QK rebħilhom u keċċiehom minn artu. Il-farawni pproponielhom biex imorru joqogħdu fl-art ta’ Kangħan u dawn il-Filistej stabbilew ruħhom max-xtajta tal-Palestina. Il-bliet il-kbar tagħhom kienu Gaża, Askalon, Asdhod, Ekron u Gath. Il-Lhud ħassewhom mhedda mill-preżenza ta’ dawn in-nies u b’hekk bdiet tilwima bejniethom li damet mijiet ta’ snin sakemm il-Lhud ħarġu rebbieħa u bil-mod il-mod ilFilistej spiċċaw għalkollox mill-istorja.

Qabel nibdew nitkellmu fuq il-belt ta’ Timna tajjeb ngħidu xi ħaġa żgħira fuq Sansun. Għalkemm ma nistgħux niċħdu l-eżistenza ta’ Sansun bħala personaġġ storiku, ma nistgħux ma nindunawx bix-xebh mitoloġiku tiegħu ma’ allat pagani bħalma kien Erkole.

L-isem Sansun ġej mill-kelma shehseh (xemx), titolu li kellu wkoll Erkole. Iżżewġ eroj kellhom saħħa kbira. It-tnejn qatlu ljun b’idejhom. Erkole ħarbat armata sħiħa b’lenbuba u Sansun

Timna kienet belt importanti ferm fuq il-fruntiera bejn is-saltna tal-Filistej u t-tribujiet ta’ Iżrael.

Il-Filistej huma poplu misterjuż li sal-lum l-istudjużi għadhom ma jafux eżattament minn fejn ġej.

Isimhom ġej mill-kelma Lhudija p-l-s li tfisser poplu li jinvadi, imma fil-verità huma probabbilment kienu jsejħu lilhom infushom bħala Kaftor.2 Il-probabbiltà hija li dan il-poplu emigra mill-inħawi tal-

Fuq il-kultura ta’ dawn in-nies ftit li xejn nafu għaliex meta huma ssetiljaw fil-Palestina l-kultura tagħhom ġiet assorbita mill-popli ġirien tagħhom bħall-Eġizzjani u l-Kangħanej. Hekk huma telqu l-allat tagħhom u bdew jaduraw allat Kangħanej bħal Dagon, Baal u Astarte. Li nafu żgur hu li l-lingwa tagħhom ma kinitx semitika imma Indo-Ewropea; hekk pereżempju l-isem ta’ Gulija żgur m’għandux għeruq semitiċi.

26

Għal mijiet ta’ snin kienu bosta l-arkeoloġisti li ppruvaw isibu l-fdalijiet ta din il-belt.

Bejn l-1977 u 1979 l-arkeoloġisti Amihat Mazar u Geoge L. Kelm skavaw għolja magħrufa bħala Tel Batash qrib Wied Sorek, madwar 30 kilometru minn Ġerusalemm.

Il-konklużjoni ta’ din ir-riċerka kienet li l-fdalijiet tal-belt misjuba kienet proprju Timna biblika. Wara din l-eskavazzjoni inizjali sar aktar skavar fis-snin 80. B’kollox saru 12–il staġun ta’ skavar ta’ 6 ġimgħat kull staġun. F’kull staġun kienu jieħdu sehem madwar 60 student universitarju li volontarjament kienu jqattgħu l-ġranet tas-sajf ifittxu fil-ħamrija u t-trab taħt xemx taqli l-ankri. L-iskavi wrew li l-bidu ta’ Timna jmur lura għal żmien Neolitiku (żmien ilħaġar) c. 10000 QK u l-belt baqgħet abitata sa żmien il-Persjani li madwar is-sena 600 QK qerduha għalkollox u l-fdalijiet tal-belt intesew kompletament. Timna ta’ żmien Sansun ma kinitx xi belt kbira, imma nafu li kienet iffortifikata sew. Timna kienet

il-linja diviżorja bejn it-territorji fertili tal-Filistej, parti muntanjuża tal-Lhud.

Għalhekk bosta drabi din il-belt biddlet il-ħakkiema tagħha; daqqa jirbħuha l-Filistej u xi drabi l-Lhud.

Dan baqa’ jseħħ sakemm ir-re Ahaz rebaħ Timna mingħand il-Filistej u l-belt fjorixxiet sal-qerda tagħha.

MAGDALA

REFERENZI: 1. Imħallfin Kap. 14.

2. Ġer. 47: 4.

ĠERIKO TIMNA

27

Riżorsi

MIL-LIBRERIJA

Karmenu Borg

TO QUELL THE TERROR: THE TRUE STORY OF THE CARMELITE MARTYRS OF COMPIEGNE Dan il-ktieb ta’ William Bush huwa wieħed mill-aktar kotba li personalment emozzjonani meta qrajtu. Miktub minn teologu Ortodoss, il-ktieb jirrakkonta l-ġrajja tal-martirju ta’ sittax-il soru Karmelitana tal-kunvent ta’ Compiegne fl-1794. Il-ġrajja, li ġiet maħduma f’diversi films u li dwarha nkitbu novelli u saħansitra nkitbet opra dwarha, hija waħda drammatika. Sittax-il soru jispiċċaw fil-mira tal-awtoritajiet rivoluzzjonarji Franċiżi fi żmien tat-terrur meta eluf ta’ persuni, ħafna minhom innoċenti, spiċċaw jew imbiċċrin millfolol tas-sans coulotes (il-marmalja Franċiża) jew maqtula bil-giljottina.

It-terrur kien infirex ’il barra minn Pariġi b’massakri ġenoċidjali. Fil-Vandea biss inqatlu mas-600,000 ruħ mill-hekk imsejħa kolonni infernali, fil-parti l-kbira nisa u tfal.

Bush jgħarbel il-fatti u d-dokumentazzjoni kollha u jasal

għal konklużjoni tal-għaġeb. Dawn is-sorijiet huma kontemplattivi; fil-kontemplazzjoni tagħhom jifhmu li l-unika soluzzjoni hija li joffru ruħhom bħala Olokawst, sagrifiċċju ta’ tpattija quddiem il-ġenn li kien ħakem lil pajjiżhom.

Hawnhekk għandna spjegazzjoni ta’ dan il-fenomenu mil-lenti ta’ dan it-teologu Ortodoss li jipprova jifhem dan il-martirju ta’ sittax-il soru Kattolika. Huwa jitkellem fuq żewġ aspetti komuni fil-letteratura Ortodossa. L-ewwel aspett hu d-dawl divin li joħroġ mill-erwieħ qaddisa sabiex idawwal lil dawk li jmissu magħhom. Il-bniedem li jgħix il-qdusija bħal qisu jixgħel bil-grazzja ta’ Alla u jdawwal il-ħajja ta’ min imiss miegħu. It-tieni huwa l-mod kif il-knejjes Ortodossi ħarsu lejn il-martri bħala dawk li mhux biss jixhdu għal Alla iżda jxerrdu din ix-xhieda għand l-oħrajn.

Dawn iż-żewġ aspetti jidhru f’dan il-martirju, hekk kif it-tmexxija Franċiża taħt Robespierre bdiet kampanja sabiex fuq il-prinċipji tal-Illuminiżmu teqred dak li hu qadim u toħloq il-bniedem ġdid. Quddiem il-qerda tal-knejjes u l-qtil ta’ membri tal-kleru u lajċi, issorijiet iddiskutew is-sejħa tagħhom ta’ martri. Finalment fis-17 ta’ Lulju waslet id-data tal-qtil tagħhom. Bħas-soltu l-folla nġabret tgħajjat għad-demm, iżda s-sorijiet miġbura telgħu fuq il-patibolu fejn kien hemm il-giljottina jkantaw Veni Creator Spiritus (Ejja Spirtu Ħallieq).

Hekk kif kull waħda bdiet tinqatgħalha rasha, l-oħrajn baqgħu jkantaw u b’mod tista’ tgħid mirakoluż l-għajjat tal-folla għeb f’ħemda u ġabra. Ftit tal-ġranet wara Robespierre u sħabu tneħħew mit-tmexxija u ġew mogħtija l-mewt u t-terrur waqaf. Il-prezz tad-demm li ħallsu l-martri ssarraf fi tmiem ilpersekuzzjoni.

The Catholic Priest image of Christ through fifteen centuries of art The Catholic Priest image of Christ through fifteen centuries of art huwa ġabra ta’ studju u meditazzjoni dwar il-misteru tal-Ordni Sagri miġbura minn Steen Heidemann. F’dan il-ktieb naraw uħud mill-isbaħ opri ta’ arti li jkellmuna dwar dan is-sagrament. Fost il-meditazzjonijiet u l-kitbiet għandna kitba tal-Qdusija Tiegħu l-Papa Benedittu XVI. Il-pitturi juru s-saċerdot fil-bosta uffiċċji u ħidmiet tiegħu, millkonsagrazzjoni tiegħu sa mewtu.

Naraw xbihat ta’ saċerdoti jqaddsu, jippritkaw u saħansira jeżorċizzaw.

Hemm sezzjoni fuq qassisin li saru qaddisin; ftit inqisu l-kobor ta’ dan is-sagrament jekk ma nqisux kemm persuni sabu l-qdusija permezz tiegħu. Fl-aħħar parti hemm riflessjoni permezz ta’ pitturi tassagrament kbir tas-saċerdozju bħala strument li jwassal għall-qdusija.

Fi żmien meta l-media ssemmi biss lis-saċerdoti li qabdu t-triq tal-iżball,

28

dan il-ktieb iġegħilna naħsbu dwar dan il-misteru hekk kbir, kif Alla jagħżel għalih bnedmin bħali u bħalek sabiex iressqu l-Ġenna qrib tal-Art, jew kif jgħid San Bernard: “Il-Qassis huwa bniedem bħall-oħrajn, imma permezz tal-uffiċċju tiegħu jgħaddi lil kulħadd fuq din l-art u bi mġiebtu jrid ikun jixbah lill-Anġli”.

Għal aktar informazzjoni żur

www.sdclibrary.org

ĊENTRU TAR-RIŻORSI

SEGRETARJAT GĦALL-KATEKEŻI, L-ISTITUT KATTOLIKU, FURJANA Albert Mercieca

FONTANA, ANDREA: VALE LA PENA CREDERE IN GESÙ?

Dan il-ktieb ta’ Fontana joffri orizzonti ġodda għall-problemi ta’ kuljum u toroq ġodda li fihom xi drabi nsibu ruħna fihom.

B’lingwaġġ l-aktar sempliċi l-awtur ifisser il-fidi Kristjana, hekk kif inhi mfissra fil-Bibbja u fil-Vanġeli.

Dawk kollha li jwettqu l-mixja tal-fidi b’kalma u bl-ebda għaġla, fl-aħħar isibu l-wiċċ jitbissem ta’ Ġesù, jiġifieri lil dak li konna tant infittxu tul ħajjitna kollha fit-thewdin u l-ħolm tagħna. Hu jinsab hemm jistenniena sabiex ifissrilna darba għal dejjem l-għaliex il-ħafna ġiri u t-tħassib tagħna waqt li konna fid-dinja.

Ħinijiet tal-ftuħ taċ-Ċentru tar-Riżorsi tas-Segretarjat għall-Katekeżi

MCBRIDE, ALFRED: TEEN CATECHISM Miljuni ta’ Kattoliċi madwar id-dinja kollha qed jixtru l-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika.

Għaliex? Għaliex iridu gwida żgura għall-fidi tagħhom.

Għaliex qed ifittxu ktieb b’vuċi vera li tgħinhom fil-ħajja spiritwali tagħhom. Għaliex iridu tifsir ċar u mhux konfużjoni filħajja ta’ fidi tagħhom.

Ktieb imqassam f’erba’ pilastri li jsawru l-fidi: Il-Kredu: Il-Fidi Espressa; Is-Sagramenti: Il-Fidi Ċċelebrata; Il-Moralità: Il-Fidi Mgħejxa; It-Talb: L-Approfondiment tal-Fidi fuq kull livell.

OTTUBRU-MEJJU

FILGĦODU

FILGĦAXIJA

DONZE, TERESE: TEACHING CHILDREN TO PRAY

MELATO, MANUELA: LEGGIAMO IL VANGELO IN FAMIGLIA

Permezz ta’ kull talba f’dan ilktieb, Sister Donze, b’mod l-aktar delikat u mimli mħabba, tistieden lit-tfal sabiex jidħlu fil-ġewwieni tal-qalb tagħhom minn fejn Ġesù jkun jista’ jgħinhom jifhmu aħjar l-imħabba kbira li Hu għandu għalihom. It-talb jidħol b’mod sempliċi f’oqsma bħall-Qrar, il-Qawmien ta’ Kristu u t-Trinità Qaddisa – argumenti li ħafna drabi t-tfal isibu diffikultà jifhmu.

Ktieb illustrat b’għadd ta’ stampi li permezz tagħhom kemm il-ġenituri kif ukoll il- katekisti jistgħu jużaw biex ifissru b’mod viżiv u aħjar l-istejjer l-aktar sinifikanti tat-Testment il-Ġdid. L-użu ta’ dawn l-istampi jippermetti lit-tfal jifhmu wisq aħjar il-veru sens tal-ġrajjiet ta’ Ġesù u x’sens u tifsira għandhom għall-ħajja ta’ kuljum..

It-Tnejn 9:00 - 12:00 Magħluq

ĠUNJU-SETTEMBRU

FILGĦODU 9:00 - 12:00

FILGĦAXIJA Magħluq

It-Tlieta L-Erbgħa Il-Ħamis Il-Ġimgħa 9:00 - 12:00 9:00 - 12:00 Magħluq 9:00 - 12:00 17:30 - 19:30 Magħluq 17:30 - 19:30 Magħluq Magħluq Magħluq

9:00 - 12:00 Magħluq Magħluq Magħluq

9:00 - 12:00 Magħluq

t b i s r a ħ Fl-aħ in li magaz ni! jogħġob

Għal aktar informazzjoni ibagħtulna email fuq gwida@sdcmuseum.org

Magazin bil-Malti

għaż-żgħażagħ

u l-adolexxenti

Fittixna fuq facebook:

www.facebook.com/xehda