Gwida għal min jgħallem by Alan Bonello

għal min jgħallem

EDITORJAL:

Int ta’ veru? ARTI:

L-iben il-ħali jiġi lura ESPERJENZA:

Ir-regola tad-deheb

IT-58 VOLUM | IR-RABA’ ĦARĠA | LULJU - AWWISSU 2015

Editorjal

Int ta’ veru? Fr Carl Mario Sultana 2.

Il-Mixja Liturġika

Inħejju għal sena oħra Mariosa Micallef

Minn Idejn l-Artist

L-Iben il-Ħali jiġi lura Vince Mangani

10.

Esperjenza

Ir-Regola tad-deheb Fr Hilary Tagliaferro osa.

TIM EDITORJALI Joseph Bonnici, Alan Bonello u Kurt Miceli

12.

Steven Mifsud li kkoreġa t-test, lis-Segretarjat għall-Katekeżi tal-Arċidjoċesi ta’ Malta għallkontribut u l-għajnuna li dejjem joffri u lill-kontributuri li b’sagrifiċċji personali għamlu din il-ħarġa possibbli.

14.

Din ir-rivista tista’ tinxtara mill-ħwienet ta’ Librerija Preca u Emmaus, minn Faith Hope and Charity fil-Belt Valletta u miċċentri kollha tal-M.U.S.E.U.M.

18.

Żgħażagħ

Int min int? Fr Reuben Gauci

21.

ABBONAMENTI

Studju

Il-valur u l-metodoloġija tal-Edukazzjoni Reliġjuża f’dinja sekulari u pluralista Edward Wright

SENA - 6 ĦARĠIET

€10 (Bl-Idejn) €12 (Bil-Posta) €2 (Ħarġa waħda)

24.

gwida@sdcmuseum.org GRAFIKA STAMPA Blata l-Bajda

Katekisti kbar

Filippu Neri: 500 sena minn twelidu Robert Aloisio

DISTRIBUZZJONI

It-Tentazzjoni Joseph Bonnici

HAJR LIL

Storja

VERITASPRESS

Il-Katekisti Jistaqsu

Il-Mistoqsija Oħt il-Għerf Anthony Dimech

26.

Ħaż-Żabbar

Atlas

Ċesarea ta’ Filippi Mario Zerafa

28.

għal min jgħallem Pubblikazzjoni tas-Soċjetà tadDuttrina Nisranija – M.U.S.E.U.M.

www.sdcmuseum.org

Riżorsi

Mil-Librerija Karmenu Borg u Albert Mercieca NOTA: Mal-ħarġa ta’ Settembru se nagħtu kopja tal-edizzjoni l-ġdida tal-ktejjeb ‘il-manwal’ li jinkludi fih kalendarju bilqaddisin prinċipali ta’ kull xahar, rassenja u materjal ieħor utli għal kull min hu attiv fil-ministeru tal-katekeżi.

Editorjal

Fr Carl Mario Sultana

INT TA’ VERU? Qiegħed nikteb dan l-editorjal waqt li l-Papa Franġisku jinsab fi żjara pastorali fl-Amerika Latina; f’pajjiżi li sa ftit snin ilu kienu mifnija bil-faqar u bi stil ta’ tmexxija li ma kien iħalli l-ebda libertà lin-nies li jgħixu kif jixtiequ huma. Imma l-aktar li jolqot lil min segwa dan il-vjaġġ tal-Papa Franġisku huwa l-fatt li kull fejn qed imur il-Papa, qed isib folol kbar ta’ nies jistennewh. Huwa veru li fis-seklu 21 ilmaġġoranza tal-Knisja Kattolika tinsab f’dan il-kontinent tal-Amerika Latina, imma jibqa’ l-fatt li donnu l-Papa Franġisku għandu kalamita li tiġbed lin-nies lejh; nies ta’ kull ġens u ta’ kull kulur; nies ta’ kull stat ta’ ħajja; nies foqra jew sinjuri. Donnu li kulħadd iħossu komdu fil-preżenza tal-Papa Franġisku. U b’mod naturali nistaqsu: Imma x’għandu l-Papa Franġisku li

jġiegħlu jiġbed tant nies lejh? Veru li hu figura importanti ħafna u bla dubju għandu wkoll il-qawwa tal-Ispirtu s-Santu taħdem fih bħala l-Vigarju ta’ Kristu u Suċċessur ta’ San Pietru. Imma jidher li hemm xi ħaġa oħra li ġġiegħel lil min jiltaqa’ miegħu jħossu komdu fil-preżenza tiegħu! U mhux hekk biss, anki dawk li jinsabu fiżikament ’il bogħod minnu, dejjem ifittxu li jisimgħu x’għandu x’jgħidilhom! Naħseb li ma nkunx qed niżbalja jekk ngħid li dik il-kwalità li għandu l-Papa Franġisku u li tiġbed tant nies lejh ma hi xejn ħlief l-awtentiċità. L-awtentiċità ma tfisser xejn ħlief li tkun u tippreżenta ruħek għal dak li tassew inti. Papa Franġisku ma jiddejjaq xejn jurina lilu nnifsu kif inhu bħala bniedem, tant li diversi drabi talab lil min kien qed jisimgħu biex jitlob għalih għaliex hu wkoll huwa midneb u għandu bżonn

il-ħniena ta’ Alla. Mhux l-ewwel darba li talab il-barka ta’ xi ħadd ieħor! Meta nkunu fil-preżenza jew qed nisimgħu lil xi ħadd li hu awtentiku bilfors li nħossuna komdi. L-awtentiċità hija waħda mill-affarijiet li nfittxu f’kull ħaġa li nixtru, u ma’ kull min nagħmluha! Ejjew inkunu awtentiċi aħna wkoll, l-ewwel u qabel kollox bħala Nsara, imma aktar u aktar għaliex aħna katekisti. Irridu nkunu nies awtentiċi jekk irridu li l-oħrajn iħossuhom komdi fil-preżenza tagħna; irridu nkunu awtentiċi jekk irridu li dawk li huma afdati f’idejna fil-katekeżi jħossuhom komdi qrib tagħna. Jekk inġibu ruħna b’tali mod li nuru kemm aħna differenti mill-oħrajn, u kemm aħna aħjar mill-oħrajn, nispiċċaw ninqatgħu għalina nfusna u ngħixu fl-illużjoni li aħna biss tajbin! 1

Il-Mixja Liturġika

INĦEJJU GĦAL

sena oħra Mariosa Micallef

rġajna qegħdin fiż-żmien li nbiddlu xi ftit jew wisq mirrutina ta’ kuljum u tal-laqgħat tagħna mat-tfal. Anke għal dawk li jibqgħu jiltaqgħu mat-tfal, il-programm ikollu xejra differenti mill-bqija tassena. Dan mhux żmien li għandna nħalluh jgħaddi, huwa ħin fejn għandna nagħmlu naqra ta’ eżami ta’ kif inħossu li morna fis-sena li għaddiet: kif wassalna l-programm, l-atteġġjament tagħna mat-tfal, dak li ħadem, dak li rridu nirrevedu jew inwarrbu, eċċ. Huwa żmien li għandna nerġgħu nduru sew il-programm u naġġornawh skont il-bżonn. Bħala katekisti niftakru wkoll li mhux ilprogramm biss huwa importanti iżda wkoll il-ħin ta’ talb. Dan ukoll irridu nħejjuh sew. Napprezzaw li mhux f’kull laqgħa nistgħu nħallu aktar minn ftit minuti għat-talb għalkemm dawn iridu jkunu bil-ħsieb u bis-sens. Matul is-sena jrid ikollna programm ta’ meta fil-laqgħat nistgħu niddedikaw aktar ħin għat-talb u għal xi ċelebrazzjoni. F’wieħed mill-artikli tiegħu dwar it-talb1, speċjalment dak spontanju, Joe Paprocki jirreferi għat-talba ta’ Salamun2 (li huwa stil ta’ talb imsejjaħ Berakhah). Din il-forma ta’ talb nużawha wkoll waqt il-quddiesa meta s-saċerdot jitlob fuq l-offerti u jgħid:

“Imbierek int, Mulej, Alla tal-ħolqien kollu, għax fi tjubitek tajtna l-ħobż li qegħdin noffrulek, frott tal-art u xogħol il-bniedem, li minnu jsir għalina l-ħobż tal-ħajja.” Din it-talba tista’ tinqasam fi tlieta u tgħinna nifformulaw it-talb tagħna. L-ewwel insemmu l-isem ta’ Alla u nfaħħruh u nirringrazzjawh. Wara niftakru f’dak li Alla għamel għalina u fl-aħħar nitolbuh għal dak li għandna bżonn. U nispiċċaw it-talba bil-kliem: “B’Ibnek Ġesù Kristu Sidna. Ammen.” Joe Paprocki3 jagħti wkoll xi għajnuniet ta’ kif nistgħu nħejju ħin ta’ talb ftit itwal. L-ewwel naraw li nippreparaw il-mejda (jew spazju) ta’ talb b’xi drapp, Bibbja, xemgħa, salib u xi oġġett li għandu x’jaqsam ma’ dak li ser nitolbu għalih. Jekk hu xi żmien partikolari nibdew billi ngħidu xi ħaġa dwaru (pereżempju qegħdin fil-bidu ta’ sena kateketika oħra). Inpoġġu lilna nfusna fil-preżenza ta’ Alla, billi nieqfu ftit fis-skiet u mbagħad inroddu s-salib. Jista’ jkun hemm kant u talba tal-bidu, Liturġija tal-Kelma, talb ta’ interċessjoni, talba tal-aħħar, radd tas-salib u kant. Ittalb ma għandux ikun tagħna biss iżda naraw li nħallu spazju għallparteċipazzjoni tat-tfal ukoll. 3

M’aħniex friefet il-lejl

ĊELEBRAZZJONI GĦALL-BIDU TAS-SENA KATEKETIKA GĦANDNA BŻONN: » Drapp aħdar għal fuq il-mejda » Kurċifiss » Bibbja miftuħa » Xemgħa » Whiteboard jew kartonċina (kbira skont l-ammont ta’ tfal li għandna). Fuq il-white board/kartonċina niktbu “Grazzi Mulej ta’ …” » Sticky notes, kuluri u għamliet differenti » Ħelu ta’ kuluri u togħmiet differenti (naraw li t-tfal kollha jistgħu jieħdu mill-ħelu, jekk hemm xi ħadd li għandu xi kundizzjoni partikolari naħsbu li nġibu ħelu addattat għalih) » Lapsijiet » Handouts bil-kliem tal-kant u talb, jew nistgħu nipproġettaw dan il-kliem jekk għandna projector/ monitor. Qabel ma nibdew inqassmu l-lapsijiet, sticky notes u handouts, jekk ser nużawhom, il-mexxej jintroduċi l-laqgħa:

Iltqajna llum fil-bidu ta’ sena kateketika ġdida. Ser niltaqgħu ħafna aktar drabi flimkien u nsiru nafu lil xulxin, u nsiru nafu aktar lil Ġesù wkoll. Waqt il-laqgħat tagħna ser niltaqgħu ma’ Ġesù, iżda niltaqgħu miegħu aktar millqrib waqt it-talb tagħna. F’idejkom għandkom sticky note u lapes u nixtieq li qabel ma nibdew kulħadd jikteb ismu fuq din il-karta u nistgħu mbagħad inwaħħluha mas-siġġu biex ma ttellifniex. Nagħtu ħin biex jinkitbu l-ismijiet. Issa npoġġu lilna nfusna fil-preżenza ta’ Alla u nħallu mument ta’ skiet biex jgħinna nippreparaw ruħna għal-laqgħa tagħna miegħu. Pawsa qasira. Nagħtu bidu għaċ-ċelebrazzjoni billi nroddu s-salib flimkien. Kant ta’ innu adatt 4

Nirringrazzjawk Mulej tas-sajf u talvaganzi. Nafu li inti kont magħna, kif ser tkun magħna matul din is-sena li ġejja, meta nkunu d-dar, l-iskola, ma’ sħabna, kif ukoll waqt dawn il-laqgħat. Alla ħalaq lil kull wieħed u waħda minna b’ħafna mħabba u ħsieb. Hu jagħtina l-għajnuna biex insiru aħjar u jwegħidna li dejjem magħna. Nitolbuk Mulej biex tberikna sabiex flimkien nikbru fil-fidi. Flimkien nitolbu Salm 139 (1-10, 1316), li jurina li Alla jħobbna u jafna sew. Mulej, int tgħarbilni u tagħrafni; int taf meta noqgħod u meta nqum, int tagħraf mill-bogħod ħsibijieti. Int tagħraf il-mixi u l-waqfien tiegħi; triqati kollha inti tafhom sewwa. Inkun għadni anqas lissint il-kelma, meta int, Mulej, tkun ġa tafha kollha. Dawramejt inti tħaddanni, u tqegħidli idek fuqi. L-għerf tiegħek tal-għaġeb, ma nwassalx għalih; għoli wisq, u ma nlaħħaqx miegħu. Fejn immur ’il bogħod mill-ispirtu tiegħek? Jew fejn nista’ naħrab minn quddiem wiċċek?

Il-Mixja Liturġika

Jekk nitla’ fis-smewwiet, hemm int; jekk nimtedd f’qiegħ l-art, int hemm ukoll. Jekk nilbes il-ġwienaħ tas-sebħ, u mmur ngħammar fi truf il-baħar, hemm ukoll tilħaqni idek, u taqbadni l-leminija tiegħek. Għax int sawwart il-ġewwieni tiegħi, u f’ġuf ommi inti nsiġtni. Inroddlok ħajr, għax b’mod talgħaġeb għamiltni: tal-għaġeb huma l-għemejjel tiegħek. U ’l ruħi inti tafha tajjeb. Ma kienx moħbi għadmi minnek, meta kont qiegħed insir fis-satra u nintiseġ fil-qigħan tal-art. Raw għajnejk l-għemejjel tiegħi: kollha nkitbu fil-ktieb tiegħek; u jiemi kienu ġa magħduda meta ebda wieħed ma kien għad hemm. Ħa nieqfu ftit ma’ dan is-salm, u nerġgħu naqrawh f’qalbna. Nistgħu nirrepetu xi kliem jew frażijiet li jolqtuna. Min jixtieq jista’ jaqsam xi ħsibijiet. X’qed jgħidilna dan is-salm dwar Alla l-Missier? X’qed jgħid Alla lili? Nagħtu ftit ħin biex min irid jista’ jitkellem dwar dak li laqtu.5 Aħna żguri mill-imħabba ta’ Alla u mill-preżenza tiegħu. Nafu li jridna nħobbu lil xulxin. Imma xi drabi dan mhux faċli l-aktar għax aħna lkoll differenti. Ġejjin minn familji differenti, inħobbu affarijiet differenti, għandna xewqat differenti, mhux kulħadd iħobb jew huwa tajjeb fl-istess suġġetti, għandna talenti differenti, anke t-temperament huwa

differenti, min hu kalm, min nervuż, min ċajtier, min bil-geddum, min jieħu għalih malajr, min jittanta x-xemx għaddejja, min serju u organizzat. Imma Alla jagħtina raġuni għal dawn id-differenzi ta’ bejnietna. Għalkemm aħna differenti, flimkien niffurmaw xi ħaġa sħiħa – il-Ġisem ta’ Kristu. Qari mill-Ittra ta’ San Pawl Appostlu lill-Korintin [1 Kor. 12:14-27 (jew verżjoni iqsar 14-18, 25-27)] Issa l-ġisem mhuwiex membru wieħed, imma magħmul minn ħafna membri. Kieku s-sieq kellha tgħid: “Ladarba m’iniex l-id, jien m’iniex biċċa mill-ġisem,” b’daqshekk mhijiex parti mill-ġisem? U kieku l-widna kellha tgħid: “Ladarba m’iniex l-għajn, jien m’iniex biċċa millġisem,” ma jkunx ifisser b’daqshekk li hi mhijiex biċċa mill-ġisem. Kieku l-ġisem kollu kien għajn, fejn kien ikun is-smigħ? U kieku kien kollu smigħ, fejn kien ikun ix-xamm? Iżda Alla qiegħed il-membri fil-ġisem kull wieħed f’postu, kif għoġbu hu. Kieku kollha kellhom ikunu membru wieħed, fejn hu l-ġisem? Imma ħafna, iva, huma l-membri, iżda wieħed hu l-ġisem. L-għajn ma tistax tgħid lill-id: “Jiena ma għandix bżonnok,” anqas ir-ras ma tgħid lis-saqajn: “Ma għandix bżonnkom.” Mhux hekk biss, imma l-membri tal-ġisem li jidhru l-aktar dgħajfa, huma l-aktar meħtieġa; u dawk li nqisu bl-inqas ġieħ fil-ġisem, lil dawn l-aktar li nieħdu ħsiebhom; u ’l dawk li ma għandhomx ġmiel, inlibbsuhom b’aktar ġmiel; għax ilmembri sbieħ ma għandhom bżonn

xejn. Alla imma bena l-ġisem b’mod li żejjen b’aktar ġieħ lil dawk li jeħtiġuh l-aktar. B’hekk ma jkunx hemm firda fil-ġisem, imma l-membri kollha jaħsbu f’xulxin; jekk membru jbati, ibatu lkoll miegħu; jekk membru jingħata l-ġieħ, jifirħu lkoll miegħu. Intom il-ġisem ta’ Kristu, u kull wieħed minnkom membru tiegħu. Il-Kelma tal-Mulej Irroddu ħajr lil Alla Il-mexxej ikompli: Naħsbu ftit dwar xi ħadd li ma tantx għandna grazzja miegħu. Għalfejn inħossuna hekk? San Pawl qed jgħidilna li aħna lkoll flimkien nagħmlu parti mill-Ġisem ta’ Kristu, allura ħadd ma jista’ jitħalla barra jew inwarrbuh għax inkella l-ġisem ma jkunx sħiħ. Matul din is-sena ser nitkellmu aktar dwar li Alla jħobbna, aħna kif aħna, għalkemm jixtieq li naħdmu biex insiru aħjar u dwar il-fatt li aħna rridu nħobbu lill-oħrajn. Xi kultant ser insibuha faċli, drabi oħra diffiċli li nkunu ħbieb. Iżda nafu li ser ikollna l-għajnuna ta’ Alla biex negħlbu dawn id-diffikultajiet. Għalhekk issa bħala ġest ta’ din ir-rieda tagħna li nkunu ħbieb, ser nieħdu f’idejna l-karti fejn ktibna isimna, nintroduċu ruħna ma’ dawk ta’ quddiemna jew warajna u nagħtuh isimna. Imbagħad ser nitilgħu bilmod quddiem il-whiteboard/poster u nwaħħlu dan l-isem waqt li ngħidu grazzi lil Alla ta’ din il-persuna u 5

M’aħniex friefet il-lejl

ngħidu li nixtiequ nkunu ħbieb tagħha (pereżempju “Grazzi Mulej ta’ Kayleigh, matul din is-sena nixtieq inkun ħabiba vera tagħha”). Waqt li t-tfal ikunu ħerġin minn posthom biex iwaħħlu l-ismijiet, inħallu l-mużika għaddejja.6 Issa li wegħidna li ser inkunu ħbieb, nagħtu paċi lil xulxin u nkantaw: Shalom, il-paċi miegħek. Imbagħad il-mexxej iqassam dawn it-talb lill-parteċipanti. Hekk kif qegħdin nibdew din is-sena flimkien, induru lejn il-Mulej Alla tagħna u nitolbuh bil-qalb:7 Mulej, kun inti l-gwida tagħna matul din is-sena. Nitolbu. Ħu ħsieb lill-familji u l-ħbieb tagħna u urina kif għandna nkunu ħbieb ta’ vera. Nitolbu. Agħtina l-kuraġġ biex inkunu ta’ dawl u ta’ għajnuna għall-oħrajn. Nitolbu. Agħtina l-għerf biex negħlbu n-nuqqas ta’ entużjażmu biex insiru nafuk aktar. Ibagħtilna persuni li jgħinuna fin-nuqqas ta’ fidi tagħna. Nitolbu. Għallimna kif inkunu ġenerużi u naqsmu dak li għandna mal-oħrajn. Nitolbu. 6

Mulej, inti taf kemm hi diffiċli li mmorru kontra l-kurrent u ma nagħmlux bħal sħabna. Ibgħat l-Ispirtu tiegħek fuqna biex b’xi mod jew ieħor nimxu ’l quddiem fit-triq li tixtieqna inti. Nitolbu. Mulej, nitolbu għall-katekisti biex jagħrfu jwasslulna l-Kelma tiegħek b’mod li nifhmuha aħna. Nitolbu. F’qalbna nressqu t-talb tagħna. Inħallu ftit tal-ħin qabel ma nkomplu. Mulej, kun id-dawl tagħna. Għinna biex ma nweġġgħu lil ħadd bi kliemna jew b’għemilna, u li nkunu strumenti f’idejk biex inwasslu l-imħabba tiegħek lil ħaddieħor. Dan nitolbuh bi Kristu Sidna li miegħek jgħix u jsaltan, flimkien mal-Ispirtu s-Santu Alla, għal dejjem ta’ dejjem. Ammen. Flimkien nitolbu bit-talba talMissierna. Wara l-Missierna l-mexxej ikompli: Mulej, aħna nafdaw lilna nfusna f’idejk. Matul din is-sena li ġejja għallimna naċċettaw u napprezzaw lil xulxin, agħtina l-kuraġġ biex nagħmlu għażliet tajba, dan nitolbuh b’Ibnek Ġesù Kristu Sidna. Ammen.

Inbierku lil Mulej. Irroddu ħajr lil Alla. Radd tas-salib. Kant8 Niftakru nqassmu l-ħelu, li bħalna huwa differenti, imma kollu ser jittieħed għax min iħobb togħma u min oħra; aħna lkoll speċjali u għandna post importanti f’dan ilĠisem ta’ Kristu – min hu tajjeb għal ħaġa u min għal oħra. REFERENZI: 1 http://catechistsjourney.loyolapress. com/2014/01/how-to-lead-spontaneousprayer-as-easy-as-ber-a-khah/ 2 2 Kronaki 6:14-17 3 http://catechistsjourney.loyolapress. com/2013/10/simple-tips-for-leading-asimple-prayer/ 4 Mulej int sejjaħtli; Awesome God, Michael E. Smith; My Jesus, my saviour, Hillsong; tajjeb li meta nintroduċu l-kant nagħmlu introduzzjoni/ħsieb dwar it-tema ta’ dak li ser inkantaw 5 Inħallu lit-tfal fil-libertà. Jekk ħadd ma jgħid xejn inkomplu, niftakru li din hija waħda millewwel laqgħat tas-sena u t-tfal għadhom ma humiex komdi flimkien u magħna 6 He knows my name, McRaes 7 Nistgħu nħallu lit-tfal jaqraw dawn it-talbiet 8 B’qalbi kollha, Fr Karm Debattista; Power of your love, Hillsong; Bil-qawwa ta’ mħabbtek, Andrew Cauchi; Go light your world, Chris Rice

Minn Idejn l-Artist

Vince Mangani

L-IBEN IL-ĦALI

JIĠI LURA

Biċċa xogħol ta’ Guercino li nħadmet fl-1651 (137×111ċm) u tinsab fid-Diocesan Museum ta’ Włocławek, Warsaw, il-Polonja.

iovanni Francesco Barbieri, magħruf bħala Guercino għaliex kellu difett f’wiċċu x’aktarx minn inċident, twieled fit-8 ta’ Frar tal-1591, f’Ċento, belt żgħira qrib Bologna, u miet f’Bologna fit-22 ta’ Diċembru tal-1666. Fil-karriera tiegħu li kienet pjuttost twila, filfatt miet fl-età ta’ 75 sena, pitter 106 titulari kbar għall-knejjes, apparti minn madwar 144 pittura oħra ta’ suġġetti u daqsijiet varji. Barra dan, għamel ħafna disinji bil-linka u ġibs aħmar. Kien pittur li x-xogħlijiet tiegħu kienu mfittxija ħafna. Is-suġġett tal-parabbola tal-lum donnu kien għal qalbu għaliex insibu numru ta’ pitturi b’dan is-suġġett, madwar sebgħa b’kollox. Iżda llum nippreferi nitkellem dwar waħda li saret fl1651 għaliex tolqotni aktar u nħossha tispirani. Din il-pittura li ser nitkellmu dwarha llum, ġiet ikkommissjonata mill-Kardinal Giacomo Serra, il-legat tal-Papa għal Ferrara. 7

Minn Idejn l-Artist

Billi Guercino ħadem fi żmien ilBarokk bikri, din il-pittura ma fihiex il-moviment u d-drammatiċità li spiss niltaqgħu magħhom fl-arti tal-Barokk. Hi pjuttost xena kwieta u intima ħafna, speċjalment għat-tliet personaġġi murija. Fil-fatt Guercino ttratta din it-tema simili ħafna filpitturi li pinġa ta’ din il-parabbola. Pinġa l-figuri minn qaddhom ’il fuq u naraw ċerta ekonomija fil-figuri: tlieta biss. L-ambjent u oġġetti oħra li m’għandhomx x’jaqsmu mal-ġrajja ma jidhrux ħalli l-attenzjoni tagħna tibqa’ fuq il-ġrajja. Din il-pittura ma tippreżentax ir-ritorn bħala xena ta’ ferħ. Anzi naraw wiċċ ilmissier kalm ħafna waqt li dak tal-iben hu ovvjament imnikket. Jolqotni ferm wiċċ il-personaġġ l-ieħor li qiegħed wara l-missier li naħseb li hu qaddej. Wara kollox, skont kif jirrakkontaha San Luqa, it-tifel il-kbir kien jaħdem fl-għelieqi. Fil-pitturi l-oħra li għandu

Guercino ta’ din il-parabbola dejjem jidher qaddej mal-missier u l-iben. Fil-missier jolqtuni l-kuluri qawwija tal-ilbies, ikħal u aħmar, kif ukoll it-turban li hu liebes. Hu muri kif il-Lhud kienu jilbsu fi żmien Guercino. Il-missier hu muri bħala bniedem imdaħħal sew fiż-żmien. Sabiħ id-dettall ta’ idu li qed tiġbed u tħaddan lil ibnu li kien tbiegħed mid-dar. Min-naħa l-oħra, is-seftur ukoll hu liebes ilbies rikk. Jidher qiegħed jibki, forsi bil-ferħ, għallfatt li l-iben kien ġie lura. Jidher kompost ħafna biex donnu ma jtellifx u ma jindaħalx f’din il-laqgħa intima bejn il-missier u l-iben. Jekk imbagħad inħarsu lejn l-iben ninnutaw diversi dettalji totalment differenti. It-tifel jidher qed jibki u jimsaħ id-dmugħ. Jidher imlibbes bi lbies qadim u mqatta’, forsi dak li kien baqa’ mill-ilbies li kellu meta

telaq mid-dar! Fil-fatt, parti minn ġismu mhix mgħottija, xi ħaġa li fi żmien Guercino kienet tirreferi għal persuna f’faqar estrem. Ma tarax li min hu sinjur ikun hekk, lanqas seftur! It-tifel jidher bil-bastun f’idu biex juri li kien għadu ġej minn vjaġġ. Il-parabbola tal-iben il-ħali kienet suġġett popolari ħafna fis-seklu sbatax. Is-suġġett tagħha kien perfett biex ifisser ir-rikonċiljazzjoni bejn il-membri tal-familja, speċjalment dawk mifruda minħabba r-riforma Protestanta. Fil-persuna tal-iben, il-Kattoliċi kienu jaraw lil dawk li abbandunaw il-fidi Kattolika biex iħaddnu dik Protestanta. U allura r-ritorn tal-iben kien jirrifletti x-xewqa li dawn jindunaw bl-iżball tagħhom u jerġgħu lura lejn missierhom. Minnaħa l-oħra l-Protestanti kienu jaraw fl-iben lill-Protestanti li għalkemm inqatgħu mill-Knisja Kattolika, huma wkoll ulied Alla.

AĦSEB: U int u jien quddiem din il-pittura? Jien kif inħares lejn Alla l-Missier, l-aktar meta nidneb? Nemmen xejn li Alla lest jaħfirli kollox u jekk jaħfer, jaħfer bi kbir? Kif naħseb li jilqagħni lura Alla meta numilja ruħi? Nixbah xejn lill-iben, li jien lest nammetti n-nuqqasijiet tiegħi u nitlob skuża? 8

X’JGĦALLIMNA KRISTU?

Ħsieb meħud mill-ktieb ta’ San Ġorġ Preca: Id-Duttrina ta’ Ġesù Kristu Nazzarenu nru 259

Kristu jgħallimna li Alla ma jafx jiddisprezza midneb umiljat u niedem li jersaq għandu, li jirrikorri lejh, u jilqgħu b’dirgħajh miftuħa mhux bħala seftur, iżda bħala ibnu u jinsa l-ingratitudni tiegħu.

Talba: Sinjur Ġesù Kristu, agħtini l-ispirtu tiegħek biex jiena nkun tiegħek. Ammen.

Minn Passjoni għal Missjoni

Fr Hilary Tagliaferro osa

IR-REGOLA

TAD-DEHEB RIFLESSJONIJIET FUQ IL-VALURI TAL-ISPORTS U L-VANĠELU

Ir-regola tad-deheb fil-ħajja hija: “Agħmel lil ħaddieħor dak li tixtieq li jagħmlu lilek”. Din ir-regola hija fundamentali għal kull fidi u reliġjon. Kien Ġesù li wrieha l-aktar b’ħajtu, u l-Kristjaneżmu ħaddanha minn dejjem bħala r-regola taddeheb għall-ħajja. L-Iżlam stqarr: “Ħadd minnkom ma għandu jgħid li għandu l-fidi jekk ma jixtieqx għal ħuh dak li jixtieq għalih”. Żgur li De Coubertin applika l-Kmandament Nisrani għall-fairplay fil-kampanja tiegħu għall-isports tard fis-seklu dsatax u meta waqqaf l-Olimpjadi Moderni fl- 1896. Il-UE ftit tas-snin ilu daħħlet ukoll isslogan “RESPECT” li tarah irreklamat kullimkien fuq flokkijiet u marreklami fil-grawnds tal-futbol. Għaliex l-isports irid ukoll jimxi fuq din irregola fundamentali. Jekk fl-isports jonqos ir-rispett lejn l-uffiċjali tallogħba, lejn l-avversarju tiegħek, lejn il-kowċ tiegħek, lejn sħabek tat-tim u jew lejn l-ispettaturi, inti tkun qed tonqos mill-fairplay u mir-regola taddeheb u tkisser is-sabiħ tal-isports. Min hu dak il-bniedem li ma jweġġax meta xi ħadd jonqsu mirrispett! Mela, jekk waqt logħba futbol inti tweġġa’ bil-kliem jew blgħemil l-avversarju tiegħek, jew lirreferì, inti qed tiżbalja u tonqos bilkbir. Hemm il-karta safra, u hemm ukoll il-ħamra għal dawk li jonqsu. Ħafna drabi plejer jew spettatur ma jifhimx għaliex meta plejer ikun

iffawljat u mbagħad jirritalja, ġie li jaqla’ piena aktar ħarxa, waħda safra għal min jagħmel il-fowl u l-oħra ħamra għal min ipattiha. U tifhem ir-raġuni għaliex: waħda saret waqt il-furja tal-logħob u setgħet kienet (u ħafna drabi hi) aċċidentali, imma meta inti tirritalja tkun għamiltha barra l-azzjoni tal-logħob u għalhekk tkun qed tonqos mir-regola taddeheb: “Agħmel lil ħaddieħor dak li tixtieq li jagħmlu lilek”. Int ma ridtx li taqla’ daqqa, mela issa tagħmilx l-istess int!! Iż-żgħażagħ iridu jitgħallmu millisports ikunu rispettużi l-ewwel nett billi jkollhom il-passjoni għat-taħriġ. Kull tip ta’ sports jitlob tbatija u sagrifiċċju. Mela mur bil-qalb u b’entużjażmu għas-sessjonijiet ta’ taħriġ għax taf li mhux se tkun aħjar jekk ma tittrenjax, u t-tim kollu għandu bżonn iħejji ruħu. Inti trid li sħabek ikunu hemm kollha, mela inti wkoll qis li tkun hemm, turi li tirrispetta lilek innifsek u lil sħabek tat-tim bil-preżenza tiegħek u blimpenn tiegħek waqt it-taħriġ.

Ir-rispett lejna nfusna nuruh ukoll bil-kwalità ta’ ħajja li ngħixu, jiġifieri xi kwalità ta’ ikel u xorb nikkunsmaw. Jekk jien ma nagħtix kas x’niekol jew nimtela bil-junk food u nixrob bl-addoċċ, qed nitlef il-kontroll fuqi nnifsi u b’hekk m’iniex inkun verament sportiv u nirrispetta dan ilġisem li Alla tahuli biex nieħu ħsiebu. Fl-Olimpjadi ta’ Montreal tal-1976 fil-Kanada, kont intervistajt lil Nadia Commaneci li kienet rebħet tliet midalji tad-deheb u kienet l-ewwel ġinnasta li ġabet għaxar punti minn għaxra f’kompetizzjoni tal-ġinnastika Olimpika. Ma kinitx akbar minn sittaxil sena. Meta staqsejtha x’kien issigriet ta’ dan is-suċċess, irrispondiet: “ħafna sagrifiċċji u tbatija”. M’hemm l-ebda suċċess kemm fil-ħajja kif ukoll fl-isports mingħajr tbatija u sagrifiċċji, u min jirnexxilu jaqbad bis-serjetà t-triq tal-isports ikun lest li jagħmel ħafna sagrifiċċji anki fil-ħajja, biex jilħaq il-milja tagħha – dak li dejjem riedna ngħixu Ġesù meta kien fostna: “Jien ġejt biex nagħtikom il-ħajja u l-ħajja bil-kotra”. 11

Joseph Bonnici

IT-TENTAZZJONI Adattat għall-Malti minn Storie bellebuone ta’ Bruno Ferrero, Elledici.

Tissemma ħafna fir-reklamar. Ittentazzjoni qed tintrabat ħafna mad-dinja tal-pubbliċità, fejn ir-reklam jaħdem biex il-bniedem jaqa’ għal dak li jippreżentawlu. Mil-lenti reliġjuża u pedagoġika, it-tentazzjoni titlob referenza għal kwalità iktar profonda. Il-virtù meħtieġa hija dik tal-qawwa. Din tfisser li jkun hemm bażi ta’ ideali li wieħed jemmen fihom. Min hu qawwi biss jista’ jagħmel xi ħaġa bis-sens f’ħajtu! Ma jfissirx li jrid jagħmel xi ħaġa ’l fuq min-natura. Ifisser li jrid jgħix kull mument ta’ ħajtu bl-aħjar mod possibbli. U

mbagħad, kull mument ta’ ħajtu jsir sforz personali, taqbida interna. It-tentazzjoni hija l-istedina siekta biex ma tagħtix kas, biex tagħżel dejjem l-eħfef triq u taħrab mirresponsabbiltà ta’ kuljum u minn kull tip ta’ ideal. Tkun qbadt it-triq tat-telfien! Min hu qawwi, jitgħallem jirreżisti. Jaf li għandu skop f’ħajtu u ma jitlifx ħin fit-triq, u lanqas ma jitħawwad fiddirezzjoni. L-għedewwa tal-maturità huma agħar mill-mikrobi tal-mard: ifaqqsu kullimkien! Il-personalità qawwija għandha kontroll fuqha

nnifisha u tara dejjem il-vantaġġi ta’ kull ċirkostanza, anke jekk biex tasal għalihom trid tbati xi ftit. Min hu qawwi għandu l-kuraġġ talideat tiegħu. Ma jiġix influwenzat mill-oħrajn malajr, ma jinsiex ilwegħdi li jkun għamel, jirrispetta l-konvinzjonijiet tal-oħrajn u qatt ma jinbidel f’tentatur! Il-bini ta’ persuna qawwija u koerenti jieħu ż-żmien. Speċjalment f’soċjetà bħal tagħna, fejn il-qawwa li tgħodd hija kważi dejjem dik fiżika. Nistgħu niddiskutu mat-tfal u ż-żgħażagħ permezz ta’ din l-istorja li ġejja.

IL-ĠNIEN TAL-FKIEREN Żmien ilu, kien hemm sultan li kellu ġnien madwar il-palazz tiegħu. F’dan il-ġnien kienu jgħixu ħafna fkieren kbar li kienu jqattgħu ħajjithom kollha mixjin mix-xemx għad-dell u lura bil-lajma, jaraw id-dinja ddur, bla ma jagħmlu xejn iżjed u jiċċassaw b’għajnejhom tondi u kbar. Jum wieħed, niżel fil-ġnien għasfur tal-għana. Kien għajjien bis-sħana u wara l-vjaġġ li kien għamel. Waqaf fuq fergħa ta’ siġra, għad-dell talweraq. Il-fkieren iggustawh u mlewh bil-kumplimenti. ‘Xi ġmiel ta’ rix għandek! X’saqajn ħfief għandek! X’munqar delikat! Inti fost l-isbaħ għasafar li qatt rajna!’ L-għasfur, b’radd il-ħajr, għannielhom għanja mill-isbaħ. Il-fkieren intilfu bl-ammirazzjoni lejh. ‘Dan artist! X’talent! X’emozzjonijiet u x’sens ta’ spettaklu! Stupend! Qatt ma smajna bħalu! Iqabbdek il-bard!’ Ma setgħux jieqfu mit-tifħir. ‘Ngħidulu jibqa’ magħna!’ issuġġeriet fekruna minnhom. L-oħrajn qablu bilqalb kollha. U tant insistew miegħu li l-għasfur aċċetta li jibqa’ magħhom. MIN GĦANDU R-RIX IRID JITLA’ FL-GĦOLI! L-għasfur beda jgħix ħajja differenti minn dik li kien imdorri fiha. Matul il-ġurnata kien jittajjar fis-sema

u filgħaxija kien jerġa’ lura lejn sħabu l-fkieren. U kull filgħaxija kien jagħti kunċert li bih kien jimla b’ħafna ħolm sabiħ l-imħuħ talfkieren. Imbagħad kienu jmorru jorqdu: l-għasfur fuq fergħa ta’ siġra u l-fkieren fil-qoxra mnaqqxa tagħhom. B’dan il-mod, l-għasfur kienu jarawh biss filgħodu kmieni u filgħaxija. Allura l-fkieren iltaqgħu f’kunsill u l-iktar anzjana minnhom qaltilhom: ‘Tassew dnub li l-għasfur tal-għana jdum daqshekk ftit magħna. Irridu nsibu mod kif inżommuh magħna iktar fit-tul!’ ‘Sew qed tgħid,’ weġbuha l-oħrajn. ‘Imma dak in-natura tiegħu li jittajjar fil-għoli, li jmur ’il bogħod, u jidhrilna għalhekk li huwa impossibbli li nżommuh dejjem magħna.’ ‘Jien naħseb li jirnexxili,’ qaltilhom il-fekruna l-anzjana. ‘Ħalluni nipprova!’ Filgħodu, malli l-għasfur kien qed jittajjar u jsellem lil ħbiebu l-fkieren, il-fekruna l-anzjana kellmitu waħdu. ‘Għażiż, għalina inti sirt għażiż qisek wieħed minn uliedna. Tant inħobbuk li staqsejna lis-sultan tal-fkieren kif nistgħu nżommuk ferħan. Hu qalilna li l-ikbar ferħ fid-dinja huwa li wieħed iżomm saqajh mal-art. Xi tgħid li kieku ma tħallina qatt u ma ttirx iktar? Fid-dinja jgħodd dak li hu veru, u l-mixi huwa ħaġa vera. Ma tistax tmerini dwar dan!’ ‘Jekk tgħidu inti, hekk ikun,’ wieġeb l-għasfur. ‘Imma jien għasfur u għalhekk ma nistax nagħmel mod

ieħor. Kull min għandu l-ġwienaħ jittajjar fil-għoli, lejn id-dawl!’ ‘Qed titkellem sewwa,’ qalet il-fekruna, hi u tagħmel sinjal li taqbel b’rasha. ‘Imma l-għasafar ta’ min jitħassarkom. Meta ttiru tegħjew! L-annimali kollha, ħliefkom l-għasafar, jixtiequ biss jistrieħu u jimlew żaqqhom. U qatt ma tiġik f’moħħok li jista’ jaħtfek xi seqer, jew jolqtok xi kaċċatur?’ L-għasfur tal-għana, imħasseb, weġibha: ‘Naħseb li għandek raġun, għażiża tiegħi. Imma kif nista’ nirbaħ in-natura tiegħi? X’nista’ nagħmel biex nibqa’ dejjem hawn magħkom?’ Il-fekruna, kuntenta, issuġġerietlu li kuljum jaqla’ rixa minn ġwenħajh. ‘Ftit ftit, jibda jsir iktar diffiċli għalik li ttir, u fl-aħħar tieqaf mingħajr ma tinduna. U tgħix magħna fil-ġnien, u tixrob l-ilma frisk tan-nixxiegħa u tiekol mill-ikel tajjeb li jġibulna l-bnedmin. Kemm ngħixu ferħanin, bla tensjoni jew inkwiet!’ ‘DIN IKLA TA’ SULTAN!’ Minn dakinhar ’il quddiem, l-għasfur beda jaqla’ rixa kuljum sakemm flaħħar spiċċa bil-ġwienaħ bla rix. Issa ma setax jittajjar iktar, imma kemm seta’ jiekol tajjeb u jistrieħ fil-kwiet! Kien iħarbex u jgerfex filħamrija bħal tiġieġa. Beda jitqawwa u kien iħobb jilgħab mal-fkieren. Kienu spiċċaw, fl-aħħar, il-keded biex ta’ kull filgħodu jittajjar bħal sħabu l-għasafar l-oħra! Lanqas kellu għalfejn jivvinta għanjiet ġodda għax, għall-fkieren, 13

dawk tas-soltu kienu biżżejjed! Sakemm, darba minnhom, dehret fil-ġnien ballottra mġewħa!

ballottra hija ħafifa iktar minna lkoll u snienha jaqtgħu wisq. Ma nistgħux ngħinuk!’ weġbuha dawk flimkien.

Ma setgħetx temmen kif rat dak l-għasfur imbaċċaċ, jiġri qalb ilfkieren! Imxiet warajh fil-ħaxix, attenta biex ma tnaffrux. Peress li ma bediex itir, ħasbet li kienet xi nasba, imma mbagħad indunat li tassew ma kienx itir.

‘Ħaqqni!’ qal l-għasfur tal-għana. ‘Minn għasfur sirt fekruna u warrabt l-unika salvazzjoni tiegħi, il-ġwienaħ! Smajt mill-beżżiegħa u mill-boloh u issa jistħoqqli dan it-tmiem!’ Ħeba rasu taħt il-ġewnaħ, jew dak li kien baqa’ minnu, u lesta ruħu!

‘Din veru ikla ta’ sultan!’ ħasbet ilballottra. Qabżet mill-ħaxix u waqfet maġenb l-għasfur. ‘Għinuni, għeżież fkieren!’ għajjat l-għasfur tal-għana. Imma ħbiebu kollha, imwerwrin, staħbew fil-qoxriet tagħhom.

L-ESPERJENZA MOĦBIJA FIR-RAKKONT L-għasfur tal-għana kien bidel ilqawwa li tatu n-natura ma’ ħajja kwieta imma b’riskji kbar li fl-aħħar swewlu ħajtu. Il-ħbiberija ħażina u l-popolarità ġiegħluh jaċċetta li jitlef dak li kien jagħmlu sabiħ u liberu! Fil-ħajja tagħna wkoll jista’ jkun hemm persuni jew oġġetti li jħajruna nwarrbu dak li hu sabiħ fina, dak li jagħmilna ħielsa u jgħinna nimxu ’l quddiem fil-ħajja. Dawn jixbhu lill-fkieren li għamlu minn għasfur sabiħ tal-għana kreatura dgħajfa u bla protezzjoni!

L-għasfur ipprova jiddeffes f’waħda mill-qoxriet ta’ sħabu, imma ma kienx hemm wisa’ għalih ukoll. Il-ballottra kienet diġà ħatfitu fi snienha u kaxkritu ’l hemm. Minn ġo kull qoxra kienu jinstemgħu biki u lfiq. ‘Ma tafu tagħmlu xejn ħlief tibku?’ għajjat l-għasfur. ‘Għażiż tagħna, il14

XI MISTOQSIJIET LI JISTGĦU JINTUŻAW HUMA DAWN: ‘Għażiż, għalina inti sirt għażiż qisek wieħed minn uliedna,’ qalet il-fekruna lill-għasfur. X’taħsbu dwar dan? Taħseb li tassew li l-fkieren iħobbu lill-għasfur? Trid ħbieb bħal dawn? ‘L-ikbar ferħ fid-dinja huwa li wieħed iżomm saqajh mal-art... l-annimali kollha, ħliefkom l-għasafar, jixtiequ biss jistrieħu u jimlew żaqqhom,’ qaltlu l-fekruna. Huwa minnu dan? Xi jfisser fil-każ tal-għasfur? Hemm nies li jaħsbu hekk? ‘Minn għasfur sirt fekruna u warrabt l-unika salvazzjoni tiegħi, il-ġwienaħ!’ X’jistgħu jkunu l-ġwienaħ tagħna? Hemm persuni li jwarrbu l-ġwienaħ ta’ ħajjithom? Kif jista’ jseħħ dan? Tista’ tidħol f’dan il-periklu int? X’jista’ jtellfek il-ġwienaħ tiegħek? Min jista’ jtellfek il-ġwienaħ tiegħek? MILL-BIBBJA Jistgħu jintużaw is-siltiet tattentazzjonijiet ta’ Adam u Eva jew Sansun mit-Testment il-Qadim jew dawk ta’ Ġesù mit-Testment il-Ġdid, Mt. 4: 1-11.

Robert Aloisio

FILIPPU NERI:

500 SENA MINN TWELIDU (IT-TIENI PARTI) IL-PEDAGOĠIJA TA’ FILIPPU Fi żmien meta l-pedagoġija kienet awtoritarja huwa kien jitratta mat-tfal tat-triq b’paċenzja u ħlewwa. Kien iħallilhom il-libertà li jkunu spontanji u sinċieri, u kien imexxihom bilqawwa tal-persważjoni. Tibqa’ magħrufa l-eżortazzjoni tiegħu liż-żgħażagħ bid-djalett Romanesk: “State bboni ...se potete!” (Oqogħdu bil-għaqal... jekk tistgħu), stedina ħelwa imma impenjattiva li jedukaw lilhom infushom, jivvalorizzaw l-enerġiji tagħhom u jkollhom fiduċja fihom infushom, iżda fl-istess ħin tifhem id-debbolezzi tan-natura umana. Filippu kien imur hu nnifsu jfittex iż-żgħażagħ. Kien iħabrek biex jaqlagħhom mill-perikli tattoroq u tal-għażż. Kien joħodhom passiġġati, daqqa f’post u daqqa f’ieħor biex iġibhom f’kuntatt mal-ġmiel tan-natura u minnha jitla’ għall-ħsieb ta’ Alla. Kien jilgħab il-ballun magħhom. Kien jinkwieta bil-problemi tagħhom, jgħinhom fil-ħtiġijiet tagħhom u jagħmel kull sagrifiċċju biex jifforma l-kuxjenza tagħhom u jgħinhom ikunu Insara tajbin. Kien iweġġa’ meta jara tant żgħażagħ mhumiex kuntenti imma mdejqin u qalbhom sewda. Ried jarahom spontanji, ferħanin u fuq tagħhom.

Katekisti Kbar

REFERENZI: 1 Peter Serracino Inglott (1987) “... fil-Knisja tal-Lvant hemm infatti kategoriji ta’ qaddisin li jgħidulhom “il-boloh għal Kristu.” (San Pawl 1 Kor. 4). Bil-Grieg jissejħu salos u birRussu, yurodivi. Bniedem li l-istil ta’ ħajtu tant imur kontra l-konvenzjoni (pereżempju, bir-rifjut totali tal-ġirja għall-unuri) li ġġiegħel lin-nies jgħidulu ‘iblah’ fis-sens ta’ miġnun. U huwa dan li laqatni f’Dun Ġorġ... Fihom jidher il-karattru daqsxejn ‘klawnesk’, tal-buffu, li narawh fiċ-ċirku l-ħin kollu jaqla’ d-daqqiet, il-ħin kollu jitfgħuh mal-art, però l-ħin kollu jqum. Għandu din ir-reżistenza, qisu ġisem tal-lastiku li jippermettilu jissupera d-disfatti kollha, id-diżastri apparenti. U verament dak li fuq kollox jiena kont inħoss meta nisma’ lil Dun Ġorġ kien dan is-sens ta’ ferħ.”

Neri kien jifhem il-bżonn tażżgħażagħ li jkollhom il-libertà u spazju biex jiddevertu. Ma kienx itaqqal ħajjithom b’wisq talb u devozzjonijiet, imma kien jagħtihom dak li hu essenzjali biex jikbru bħala persuni u bħala Insara. Ma kienx jipproponilhom penitenzi fiżiċi. Minflok kien iħeġġiġhom iwettqu l-opri tal-ħniena fil-prattika. Kien ipoġġilhom il-qaddisin martri, li hu kien iqim fil-katakombi u l-knejjes ta’ Ruma bħala mudelli għal ħajjithom. Iktar milli bil-kitbiet pedagoġiċi, hu kien jifforma lit-tfal u ż-żgħażagħ bil-kelma u bl-eżempju, bil-pariri u bl-esperjenza tiegħu ta’ ħajja interjuri, billi jkun dejjem qrib tagħhom u disponibbli għalihom. Kellu l-“pedagogia del buon senso”. Bil-paternità tiegħu, wara li jkun għamel ħbieb magħhom bl-iktar mod ferrieħi, kien iwassalhom biex jirriflettu, biex jitħarrġu fl-umiltà, 16

ipoġġilhom il-brejkijiet għall-impulsi istintivi tagħhom, u jmexxihom fit-triq it-tajba. Dawk kollha li kienu jafuh jitkellmu minn “folol” ta’ tfal u żgħażagħ, li milqutin mit-tjubija ferriħija tiegħu, kienu jfittxuh u jisimgħuh u jħalluh imexxihom fittriq tat-tajjeb. L-imħabba u t-tenerezza tiegħu lejn iż-żgħażagħ qatt ma battew iktar ma għadda ż-żmien. Il-pedagoġija ta’ Filippu kienet tibda b’inkontru kordjali mal-persuna, bil-ħolqien ta’ klima ta’ familjarità u billi jipprova jibni rapport ta’ fiduċja reċiproka. Biex jagħmel dan, kien jevita dak kollu li jista’ jikkawża liżżagħżugħ li jimbarazza ruħu, li jibża’ jew li jkollu sens ta’ inferjorità jew superjorità. Wara li joħloq “la buona atmosfera”, kien jiġi l-mument li jisma’, li jsir jaf u jifhem liż-żagħżugħ fil-problemi tiegħu. Imbagħad Filippu kien jintervjeni biex jiċċara, jikkoreġi fejn hemm bżonn, itaffilu dak li jkun qed jitturmentah, jurih l-aspett sabiħ

tal-ħajja, iħeġġu għat-tajjeb, dejjem fi spirtu ta’ flessibiltà u naturalezza, ħlewwa u libertà. Filippu kien jemmen li s-sigriet ta’ ħajja Nisranija tajba ma jinsabx fil-liġijiet u fiċċanfir, iżda f’li tgħin lit-tifel joħloq ġo fih konvinzjonijiet profondi, li jiġġustifikaw l-għażliet li għad jagħmel fis-servizz ta’ Alla u tal-proxxmu, anke meta dawn jitolbu “cambio di rotta”, bidla fiddirezzjoni tal-ħajja. Dak li Neri kien jitlob miż-żgħażagħ ma kienx jaqbeż il-limiti tas-sens komun. Finalment, meta kien jara li kiseb il-fiduċja taż-żagħżugħ, kien ifittex li joħloq miegħu rabta ta’ ħbiberija sinċiera u li ttul biex ikun jista’ jsostnih bħala ħabib u bħala missier fit-triq tal-qdusija. Imma kien jibda dejjem mir-relazzjonijiet umani. Biss wara li jkun ispira kunfidenza fil-qalb taż-żagħżugħ b’kuntatti umani seta’ jibda jkellmu fuq ħwejjeġ spiritwali, bl-għan li joħloqlu

mentalità ġdida, sentimenti ġodda u drawwiet ġodda kif jitlob il-Vanġelu.

L-istess għamel Vincenzo de Paoli mal-qassisin missjunarji tiegħu.

IL-MEZZI Filippu kien jemmen ħafna fil-qrar, li għalih kien iqatta’ ħafna sigħat tal-jum u anke tal-lejl. Kien jarah bħala mezz indispensabbli kif wieħed jikber fil-ħajja interjuri. Minkejja li sab min opponieh għall-mod kif iffaċilita l-qrar għannies, bħal li jqararhom barra u mhux il-knisja, hu dejjem żamm b’regola tiegħu li “qasba mġenġla” ma jiksirhiex u “musbieħ inemnem” ma jitfihx. (Iżaija 42, 2-7). Wara li jkun stabilixxa rapport ta’ fiduċja mal-penitent, Filippu kien iwasslu għal direzzjoni spiritwali vera, li timmira li tidħol fil-fond tal-kuxjenza tal-bniedem biex tagħmlu iktar doċli għal dak li jitlob minnu l-Ispirtu.

MEWT U KANONIZZAZZJONI Ftit qabel miet, Papa Klement VIII ried jagħmlu kardinal imma Filippu ma aċċettax u filwaqt li ħares ‘il fuq qallu “Paradiso, Paradiso”, jiġifieri li kien jippreferi wisq iktar il-Ġenna minflok. Filippu miet fi tmiem il-jum tal-25 ta’ Mejju 1595, festa ta’ Korpus, fl-età ta’ 80 sena wara li kien qatta’ l-ġurnata jqarar u jirċievi viżti. Hu ġie beatifikat minn Pawlu V fl-1615, u kanonizzat minn Gregorju XV fl-1622. Il-festa tiegħu hi ċċelebrata fis-26 ta’ Mejju fil-kalendarju tradizzjonali u fil-25 ta’ Mejju fil-kalendarju riformat. Il-ġisem tiegħu jinsab meqjum filChiesa Nuova.

Lill-penitenti tiegħu Filippu kien jirrikmandalhom “it-talb frekwenti” iżda jekk dan jgħajjihom għallinqas jitolbu xi ġakulatorja (talba qasira). Kellu mħabba tħeġġeġ għall-ewkaristija u kien iħeġġiġhom jieħdu sehem filquddiesa u jitqarbnu. Sa minn żgħożitu kien iħobb jisma’ l-Kelma t’Alla, u x-xandir tagħhom kienet l-attività ewlenija ta’ ħajtu. Il-prietki tiegħu, ta’ kuljum, kienu jkunu qosra, sempliċi, familjari, aċċessibbli għal kull tip ta’ nies, kapaċi jikkomwovu u jikkonvertu lil min jismagħhom. Kien jieħu spunt mill-Kelma t’Alla, mill-ġrajjiet ta’ madwaru u mill-ħajjiet tal-qaddisin li tant kienu għal qalbu. Dawn it-tip ta’ prietki mibdija minn Filippu bl-Oratorju tiegħu, infirxu mhux biss f’Ruma imma mal-Italja kollha u anke barra. Karlu Borromeo ordna lill-qassisin Oblati biex jipprietkaw bl-istess stil ta’ Filippu Neri.

SAN ĠORĠ PRECA Sa mill-ewwel snin tas-Soċjetà tal-MUSEUM, is-soċji dejjem osservaw xebh bejn Dun Ġorġ u San Filippu Neri. Indrì Cortis jgħid li fil-qasam kien hemm inkwadru ta’ Neri qiegħed iressaq it-tfal lejn il-Madonna u “donni ta’ żgħir li kont, kont nistħajlu Dun Ġorġ, twil u inklinat bħalu.” John Formosa jgħid: “Dan ix-xebh, jiena dejjem osservajtu... F’waħda mil-laqgħat li jien kelli ma’ Dun Ġorġ, kont għedtlu kemm nara xebh bejnu u San Filippu Neri. U Dun Ġorġ qalli, ‘Il-ħajja ta’ San Filippu Neri studjajtha ħafna’, bla ma qal jekk jixbhux jew le.”

subgħajh.” Kemm Neri kif ukoll Dun Ġorġ għallmu lill-popolin, lill-foqra u s-sempliċi u tawhom is-saħħa jgħallmu huma ukoll lill-oħrajn. It-tnejn li huma kienu ’boloh għal Kristu‘,1 u kellhom imħabba speċjali lejn it-tfal, jilagħbu magħhom, jiċċajtaw magħhom, u jgħallmuhom bil-paċenzja u bil-ħlewwa. Filippu Neri kien iħobb jgħidilhom lit-tfal: “Agħmlu li tridu basta ma tagħmlux dnub.”

Fi kliem Alexander Bonnici, ilbijografija tal-ħajja ta’ Neri li kellu Dun Ġorġ “tidher sewwa kemm intużat għax tħalla fiha l-kallu ta’ 17

Fr Reuben Gauci

INT MIN Il-persuni kollha involuti fil-ħidma tal-Knisja jridu kontinwament isaqsu mistoqsijiet importanti bħal: ‘Jien x’qed nagħmel?’, ‘X’missjoni qed naqdi?’, ‘Il-Mulej x’qed isejjaħli li nagħmel?’, ‘Għal min qed nagħmel dan?’, ‘Jien min jien għal Alla?’ ‘Kun af lilek innifsek’ hija l-frażi mhux għal dawk biss li żaru l-oraklu ta’ Delfi fi żminijiet antiki imma għal kull bniedem. Aħna li aħna fdati millKnisja bl-adolexxenti u ż-żgħażagħ, irridu nsaqsuha kontinwament, anzi naħseb aktar spiss. Dan għaliex it-

INT?

trends tal-adolexxenti u ż-żgħażagħ tant jinbidlu malajr u tant jeħtieġ impenn biex nisimgħu u nibqgħu nkunu nafu minn dak li qed jgħixu, li jista’ jkun li l-attenzjoni tagħna nitilfuha. Nibdew ninvestu ħafna ħin f’dak li ser nagħmlu u l-mezzi kif ser naslu għand l-adolexxenti u ż-żgħażagħ u tiċċajpar l-identità tagħna b’mod personali. Kif irreferejt fl-artiklu ta’ qabel, huwa tant importanti li tikber fina l-viżjoni ta’ Ġesù, f’kelma waħda li naraw

ir-realtà ta’ madwarna bil-mod kif jaraha Ġesù. Alla li ħalaq kollox tajjeb u sabiħ, sar bniedem bħalna biex jirbaħ il-ħażen li daħal biex ikisser l-armonija tar-relazzjonijiet bejn il-Ħallieq u dak kollu li hu maħluq. B’hekk ir-relazzjonijiet differenti jerġgħu jfiqu u l-ħolqien kollu jkollu l-opportunità millġdid li jesperjenza l-imħabba bla kundizzjoni ta’ Alla. Din il-missjoni ta’ Ġesù hija afdata lilna, bnedmin dgħajfa, li nemmnu fis-salvazzjoni li jipprovdilna u li qed nilqgħu

l-kmand tiegħu biex immorru u nwasslu l-Aħbar it-Tajba lill-ħolqien kollu. Ir-riflessjoni kontinwa bbażata fuq il-Kelma ta’ Alla, millesperjenza twila u rikka tal-Knisja u l-istudju tar-realtà ta’ madwarna minn diversi xjenzi differenti, tgħinna nagħrfu l-missjoni tagħna aktar fil-konkret. Is-sejħa li nkunu dixxipli u appostli ta’ Ġesù maladolexxenti u ż-żgħażagħ trid tikber fina u tiżviluppa waqt it-talb, waqt il-ħidma pastorali nnifisha u waqt li qed nirriflettu u nevalwaw dak li qed nagħmlu fil-preżenza ta’ Alla. Flimkien ma’ San Pawl, jalla ngħidu li “Mhux jien, imma Kristu li jgħix fija” qed iwettaq il-missjoni tiegħu li jwassal lilladolexxenti u ż-żagħżugħ biex jikbru fl-għaqda ma’ Alla l-Missier, mal-oħrajn u mal-ħolqien kollu. Alla seħibna f’din il-missjoni tant sabiħa u importanti u għalhekk irridu b’umiltà nirringrazzjawh, infaħħruh u napprezzaw dilfiduċja. Dil-parteċipazzjoni filmissjoni tiegħu trid kontinwament tittrasformana f’sagrament ta’ Alla għal ħaddieħor, preżenza ta’ fidi fosthom, anke jekk xi drabi nkunu bħal “leħen ta’ wieħed jgħajjat fid-deżert” (Mk 1:3a). Il-preżenza ta’ fidi trid tkun preżenza attiva ta’ mħabba u mhux passiva. Tħares lejn ir-realtà ta’ madwarek, u bħal Ġesù tixħet ħarsa ta’ mħabba fuq iż-żagħżugħ. Il-persuna li taħdem pastoralment mal-adolexxenti u ż-żgħażagħ hija d-dixxiplu li għax jimxi wara Ġesù, irid jiċħad lilu nnifsu u jerfa’ salibu kuljum.

X’TIP TA’ PARTEĊIPAZZJONI QED INRAWWEM? Il-parteċipazzjoni tagħna fil-missjoni ta’ Ġesù li jsalva lill-ħolqien kollu tispirana biex ngħinu lill-adolexxenti u ż-żgħażagħ jagħrfu jipparteċipaw fil-ħajja u fil-missjoni li Alla afdahom biha. Wieħed jista’ jkollu diversi kunċetti ta’ kif wieħed jipparteċipa jew li bħala mexxej ta’ grupp iħalli lil ħaddieħor jipparteċipa. Roger Hart jiddeskrivi diversi stadji u aspetti tal-parteċipazzjoni talpersuna fil-ħajja ta’ grupp jew tas-soċjetà, u jorganizzahom b’mod gradwali f’forma ta’ taraġ. Fil-ħidma pastorali tagħna, dawn il-gradi differenti narahom li jirriflettu ħafna l-immaġni ta’ Alla li aħna b’mod personali jkollna, il-mod kif inkunu trabbejna, il-kultura tas-soċjetà u tal-għaqda li fiha nkunu qed naqdu l-missjoni mal-adolexxenti u ż-żgħażagħ.

tagħha għandha influwenza fuq id-dinja ta’ madwarha, influwenza li tissaħħaħ maż-żmien flimkien mar-responsabbiltà. Għalhekk ilpersuna trid tikber f’dan is-sens ta’ parteċipazzjoni fis-soċjetà u tkun attiva biex tieħu azzjoni Nisranija u tipparteċipa fil-bini tas-soċjetà. Il-proċess edukattiv li aħna qegħdin fih flimkien mal-adolexxenti u ż-żgħażagħ irid jgħin biex dak li qed jagħmlu jħossu li jkun tagħhom u li huma responsabbli għalih. B’hekk ilpersuna tħoss li hi aktar tappartjeni għal dak il-proġett li jista’ jkun il-bini ta’ komunità, il-ħajja personali talpersuna, is-soċjetà, il-Knisja. Dawn ma jiġux waħedhom imma huma influwenzati mill-mod kif il-persuni jitħallew jipparteċipaw fil-ħajja tal-familja, tal-iskola, tal-għaqda u moviment li jattendu fih, tal-post ta’ divertiment, tas-soċjetà demokratika u f’kull aspett ta’ ħajjithom.

Tajjeb li wieħed iżomm f’moħħu li kull persuna hija unika, hija xbieha u immaġni ta’ Alla b’mod uniku filwaqt li taqsam l-imħabba ta’ Alla fl-umanità. Għalhekk importanti li nifhmu li l-missjoni tagħna mhijiex li noħolqu fotokopji tagħna nfusna, jew suldati li jimxu bl-istess ritmu u jobdu l-kmand li nagħtuhom b’mod militari. Aħna li nakkumpanjawhom, irridu ngħinuhom jagħrfu l-imħabba ta’ Alla li qed jagħtihom l-opportunità li jipparteċipaw f’din l-imħabba u biex jgħixuha b’mod mill-aktar ħaj. B’hekk ikunu qed isiru u jiżviluppaw ix-xbieha u l-immaġni ta’ Alla fid-dinja. Ilpersuna umana sa mill-bidu tal-ħajja

Inti u jien kif qed ngħinu lilladolexxenti u ż-żgħażagħ jikbru filparteċipazzjoni? Roger Hart jitkellem fuq tmien stadji, għalkemm fl-ewwel tliet stadji l-persuna ma tkunx qed tikber fil-parteċipazzjoni imma tkun qed tiġi mmanipulata jew użata biex iżżejjen jew inkella timxi bħal ħmar li jiġri wara karrotta. Faċli li aħna naqgħu f’din it-tentazzjoni bir-raġuni li aħna nafu x’inhu l-aħjar. Fissoċjetà li fiha ngħixu naraw diversi eżempji ta’ manipulazzjoni jew li l-adolexxenti u ż-żgħażagħ jiġu użati biex iżejnu l-palk jew xi konferenza tal-aħbarijiet għax jagħmlu sabiħ u joħolqu atmosfera ta’ kulur u enerġija. Aħna rridu mmorru lil 19

hinn minn dan u nibdew nitilgħu l-iskaluni ta’ dan il-proċess fejn ilpersuna qed tikber. PARTEĊIPAZZJONI LI TKABBAR L-istadju l-iktar fil-baxx ta’ parteċipazzjoni huwa meta l-adolexxent jew iż-żagħżugħ ikun assenjat xi biċċa xogħol imma jkun infurmat biss dwarha, u inti tgħinu jifhem għaliex dik id-deċiżjoni, pereżempju sabiex jagħmel proġett partikolari, hija importanti. Jekk il-persuna tkun assenjata biċċa xogħol imma ma jgħinuhiex tifhem ir-raġuni għaliex trid tagħmilha, ilpersuna tkun qed tiġi biss użata jew tkun imħajra biex imbagħad tieħu xi premju. It-tieni skaluna tal-parteċipazzjoni hija meta l-attività tkun maħsuba u mibdija mill-adulti, filwaqt li

l-adolexxent u ż-żagħżugħ ikun ikkonsultat dwar id-deċiżjoni li tkun trid tittieħed. Madanakollu d-deċiżjonijiet jagħmilhom ilmexxej tal-grupp, imbagħad iddeċiżjonijiet u r-raġunijiet għaliex saru jkunu mwassla lilhom. It-tielet stadju tal-parteċipazzjoni huwa meta l-adulti jibdew inizjattiva u jieħdu d-deċiżjoni flimkien maladolexxenti u ż-żgħażagħ. Ir-raba’ stadju jindika li huma l-adolexxenti u ż-żgħażagħ li jaraw u jevalwaw il-bżonnijiet ta’ madwarhom, jieħdu l-inizjattiva filwaqt li huma megħjuna u diretti mill-adulti. Fil-ħames stadju l-adolexxenti u ż-żgħażagħ jieħdu inizjattiva biex jagħmlu xi attività jew proġett u l-proċess biex jittieħdu d-deċiżjonijiet isir bejn żgħażagħ u adulti li qed jaħdmu flimkien u jitqiesu ndaqs.

F’dan il-proċess, il-persuni kollha involuti, kemm il-prefett jew ilyouth leader u kemm l-adolexxent u ż-żagħżugħ ikunu qed jikbru fis-sens ta’ responsabbiltà bilpossibbiltà li jsiru l-iżbalji u tirriskja li l-affarijiet ma jsirux eżatt. Imma aħjar il-persuna tiżbalja f’ambjent san u sikur qalb persuni li jixtiqulha l-ġid milli f’ambjent fejn l-iżball jiġi użat kontra l-persuna fejn diffiċli tiġi magħdura. Ir-riskju huwa minnaħa taż-żewġ partijiet imma b’hekk tikber il-fiduċja bejn il-persuni. Dan huwa li jagħmel Alla magħna kontinwament. Afdalna mħabbtu inkarnata fil-persuna ta’ Ġesù biex permezz tiegħu nikbru u nsiru nixbħuh aktar bir-riskju li niżbaljaw. Imma jibqa’ jafdana u jħenn għalina. Jalla aħna wkoll nikbru f’din ilmentalità ta’ Alla mħabba f’ħajjitna u mal-adolexxenti u ż-żgħażagħ.

Edward Wright

IL-VALUR U L-METODOLOĠIJA

TAL-EDUKAZZJONI RELIĠJUŻA F’DINJA SEKULARI U PLURALISTA

INTRODUZZJONI Naħseb li daqskemm naqblu li llum l-edukazzjoni reliġjuża hija bżonjuża u importanti għall-edukazzjoni ħolistika tat-tfal u ż-żgħażagħ, daqshekk ieħor inħossu li saret sfida ħafna akbar milli qatt kienet għal kull ġenitur u edukatur, katekist u għalliem. Dan minħabba li qegħdin ngħixu f’soċjetà mmarkata profondament minn proċessi fundamentali ta’ natura soċjokulturali: is-sekularizzazzjoni, il-pluraliżmu u l-individwalizzazzjoni. U quddiem realtà bħal din, illum aktar minn qatt qabel, inħossu l-bżonn li nagħmlu mistoqsijiet fundamentali: X’inhu l-għan prinċipali

tal-Edukazzjoni Reliġjuża? Għalfejn dan is-suġġett għandu jibqa’ preżenti fil-kurrikulu tal-iskejjel tagħna, mhux biss skejjel tal-Knisja, imma anki dawk tal-Istat u dawk privati? X’rilevanza għad għandu dan is-suġġett f’soċjetà demokratika liberali li tħaddan twemmin sekulari, u f’ġieħ il-pluraliżmu, twarrab l-importanza tar-reliġjon, tiċħad u tirribatti l-idea li teżisti Verità waħda, u tisħaq fuq l-importanza ta’ valuri ‘universali’ li għandhom jieħdu post valuri reliġjużi tradizzjonali? U jekk nistgħu niġġustifikaw ir-rilevanza tal-Edukazzjoni Reliġjuża fil-kurrikulu

tal-iskejjel tagħna, x’metodoloġija għandu jkollha u x’tip ta’ pedagoġija jew pedagoġiji jistgħu jwassluha b’mod effettiv u rilevanti lill-istudenti tagħna, li kibru fil-kultura post-Moderna? F’din is-serje ser nesploraw ftit ftit ilvalur tal-Edukazzjoni Reliġjuża minn perspettivi differenti, nirriflettu dwar l-għanijiet tagħha u l-post li għandu jkollha fil-kurrikuli tal-iskejjel tagħna, u nidħlu wkoll fil-metodoloġija speċifika tagħha li tagħmilha rilevanti fis-soċjetà ta’ żmienna. Ser naraw kif din il-metodoloġija partikolari tħaddan fiha pedagoġiji li jistgħu jittrażmettu

Studju

lit-tfal u ż-żgħażagħ tagħna mhux biss kontenut ta’ prinċipji, dommi u kredijiet statiċi, imma ‘arja friska’ li tagħti l-ħajja għax kapaċi tqajjem lill-moħħ u taħji lill-qalb, tistimula s-sensi bil-ġmiel li jeżisti fid-dinja u l-univers, tagħti sens lill-ħajja umana, u tindirizza l-mistoqsijiet li l-aktar iħabbtu lil kull bniedem. Barra minn hekk ser naraw ukoll kif l-Edukazzjoni Reliġjuża tista’ tagħti kontribut millaktar siewi fil-formazzjoni sħiħa talpersuna: kemm fil-binja tal-identità minn stadju għall-ieħor tal-ħajja tal-individwu (identità personali), kif ukoll fl-identità kulturali u soċjali li nappartjenu għaliha. B’hekk, permezz tal-Edukazzjoni Reliġjuża, il-persuna takkwista litteriżmu tas-simboli kulturali u reliġjużi li huma parti integrali mill-identità soċjali, u ssir ċittadin aktar komplut, responsabbli ta’ għemilu u li lest iħalli lil kull wirt simboliku reliġjuż jipprovokalu r-riflessjoni u s-sens kritiku tiegħu. EDUKAZZJONI RELIĠJUŻA U EDUKAZZJONI RELIĠJUŻA KATTOLIKA: X’HEMM KOMUNI U X’HEMM DIFFERENTI? Jeżistu bosta mudelli ta’ Edukazzjoni Reliġjuża madwar il-ħames kontinenti tad-dinja. U anki jekk inkunu aktar speċifiċi u nħarsu lejn Edukazzjoni Reliġjuża Nisranija (blIngliż Christian Religious Education, fil-qosor CRE), insibu wkoll bosta kunċetti u perspettivi differenti li kull waħda minnhom tħares lejn u tifhem l-Edukazzjoni Reliġjuża b’mod differenti. Insibu li dawn ivarjaw ukoll fl-għanijiet li jaħsbu li l-Edukazzjoni 22

Reliġjuża għandu jkollha. Kull mudell tal-Edukazzjoni Reliġjuża u kull perspettiva fuq din l-Edukazzjoni Reliġjuża jinħtieġu li jinftiehmu fil-kuntest soċjopolitiku-kulturali partikolari fejn kibru u evolvew. 1.1 TLIET PERSPETTIVI PRINĊIPALI Nistgħu ngħidu li kull mudell talEdukazzjoni Reliġjuża Nisranija fl-Ewropa jaqa’ taħt waħda minn tliet perspettivi prinċipali li jeżistu lejn dan is-suġġett kurrikulari. Dawn huma: A. Edukazzjoni fir-Reliġjon (Education into Religion) Din il-perspettiva tisħaq dwar l-importanza li l-istudenti jiġu mgħallma reliġjon/tradizzjoni reliġjuża waħda biss. Jitgħallmu t-twemmin dommatiku, l-aspett morali, l-aspett liturġiku u l-valuri assoċjati ma’ reliġjon waħda partikolari. B’hekk jadottaw perspettiva waħda lejn id-dinja li jgħixu fiha, u jinterpretaw kull esperjenza li jgħaddu minnha minn dik il-perspettiva. Fid-dinja tal-lum, l-edukazzjoni fir-reliġjon f’dan issens m’għadhiex meqjusa bħala r-responsabbiltà tal-iskejjel, l-aktar dawk tal-Istat, imma tal-familji u talkomunitajiet Insara. B. Edukazzjoni dwar ir-Reliġjon (Education About Religion) Din il-perspettiva tirreferi ħafna drabi għas-suġġett bħala Tagħlim Reliġjuż jew bħala Studji Reliġjużi. Dawn l-ismijiet joħorġu mill-idea li kull individwu jeħtieġ li jkun jaf il-fatti u jkollu kull tagħrif possibbli dwar irreliġjonijiet il-kbar li jeżistu fid-dinja.

Dan it-tagħrif għandu jestendi wkoll għal kull tradizzjoni reliġjuża li teżisti fil-pajjiż partikolari fejn is-suġġett qed jiġi mgħallem. B’hekk l-individwu jsir aktar tolleranti lejn twemmin reliġjuż differenti, jitgħallem japprezza u jirrispetta perspettivi reliġjużi differenti, u b’hekk isir ċittadin aktar sħiħ. Ċ. Edukazzjoni mir-Reliġjon (Education from Religion) Din hija perspettiva li tagħti l-opportunità lill-istudenti biex jirriflettu dwar it-tweġibiet differenti offruti minn diversi reliġjonijiet dwar mistoqsijiet fundamentali li kull bniedem iħoss il-ħtieġa li jistaqsi. Ikollhom iċ-ċans li jgħarblu u jiddiskutu kwistjonijiet reliġjużi u morali differenti minn perspettivi reliġjużi differenti u jitħallew jiffurmaw l-ideat tagħhom wara eżerċizzju rigoruż ta’ ħsieb kritiku. Din il-perspettiva tista’ titqies kemxejn ideali minħabba li fil-prattika dak li ħafna drabi jiġri hu li elementi differenti minn bosta reliġjonijiet jiġu integrati flimkien. Dan għalhekk jista’ jwassal għall-ħsieb sinkretistiku, li wkoll huwa karatteristika tas-soċjetà ta’ żmienna. 1.2 IS-SITWAZZJONI FL-EWROPA Pajjiżi differenti jadottaw strateġiji u approċċi differenti lejn l-Edukazzjoni Reliġjuża bħala suġġett kurrikulari. Din id-diversità tiddependi minn bosta fatturi, fosthom ir-rwol u l-valur tar-reliġjon, ir-relazzjoni bejn l-Istat u r-reliġjon/Knisja/knejjes, l-istruttura tassistema edukattiva u l-prinċipji filosofiċi li tinbena fuqhom, kif ukoll l-istorja u l-politika ta’ dik is-soċjetà partikolari. Dawn huma kollha fatturi li jagħġnu kuntest soċjali partikolari ħafna fuq

1.3 IS-SITWAZZJONI PREŻENTI F’MALTA Is-seba’ paragrafu tat-tieni artikolu talKostituzzjoni ta’ Malta jgħid li: (1) Ir-reliġjon ta’ Malta hija r-Reliġjon Kattolika Appostolika Rumana. (2) L-awtoritajiet tal-Knisja Kattolika Appostolika Rumana għandhom id-dmir u l-jedd li jgħallmu liema prinċipji huma tajbin u liema huma ħżiena. (3) It-tagħlim reliġjuż tal-fidi Kattolika Appostolika Rumana għandu jkun provdut fl-iskejjel kollha tal-Istat bħala parti mill-edukazzjoni obbligatorja.

livell lokali, reġjonali jew nazzjonali, kuntest li bilfors irid jiġi analizzat sew fil-proċess tat-tiswir ta’ kull proġett edukattiv. Jekk wieħed jagħti ħarsa fuq fuq lejn l-Edukazzjoni Reliġjuża flEwropa jsib din il-varjazzjoni wiesgħa. Hemm pajjiżi li għal raġunijiet differenti m’għandhomx Edukazzjoni Reliġjuża fl-iskejjel statali/pubbliċi tagħhom (Franza, Montenegro, Slovenja, Albanija) u oħrajn li fihom is-suġġett huwa biss fir-responsabbiltà tal-Istat jew inkella jitfassal bil-koperazzjoni bejn l-Istat u l-komunitajiet reliġjużi. Imbagħad, issib ukoll approċċi konfessjonali (confessional approach) u denominazzjonali (denominational approach), fejn it-tfassil tas-suġġett isir mill-komunitajiet reliġjużi tal-pajjiż. Illum f’bosta pajjiżi Ewropej, bħall-

Ingilterra, id-Danimarka, l-Iżvezja u n-Norveġja, qed naraw tranżizzjoni gradwali minn approċċ konfessjonali għal wieħed li mhuwiex. F’dawk il-pajjiżi fejn il-Knisja/ knejjes/komunitajiet reliġjużi għad għandhom rwol importanti fl-edukazzjoni pubblika, dan jarawh bħala sehem il-kontribut siewi tagħhom lis-soċjetà u wkoll bħala opportunità tad-deheb biex jikkoperaw mal-Istat għall-ġid taċċittadini. Minħabba f’hekk illum bosta sillabi tal-Edukazzjoni Reliġjuża Nisranija jitfasslu fuq il-prinċipji edukattivi ġenerali li jkunu adottati mill-Istat u applikati f’kurrikuli nazzjonali li fuqhom jitfasslu s-suġġetti l-oħra kollha.

Għaldaqstant it-tiswir tas-sillabu talEdukazzjoni Reliġjuża f’Malta għadu fir-responsabbiltà tal-Knisja Kattolika. Madankollu, l-awtoritajiet reliġjużi jaħdmu f’koperazzjoni sħiħa malIstat biex l-għanijiet tal-Edukazzjoni Reliġjuża jkunu ispirati u msawra fuq l-għanijiet u l-prinċipji ġenerali taledukazzjoni, li wieħed jista’ jsibhom fil-Qafas Kurrikulari Nazzjonali (National Curriculum Framework) ippubblikat fl-2012. Il-prinċipji edukattivi f’dan id-dokument, u fi proġetti oħra aktar reċenti li jwasslu għall-implimentazzjoni tiegħu, bħall-Learning Outcomes Framework (2014), huma msejsa fuq l-għanijiet u l-prinċipji tal-edukazzjoni kif imfassla mill-UNESCO, l-Unjoni Ewropea (UE) u l-Istat Malti. Is-sillabi ġodda talEdukazzjoni Reliġjuża f’Malta llum, li għadhom qegħdin jissawru skont il-Learning Outcomes Framework ġdid, jadottaw dawn l-għanijiet u l-prinċipji, jadattawhom għas-suġġett u jintegrawhom kemm fil-kontenut kif ukoll fil-pedagoġija tiegħu. 23

Il-Katekisti Jistaqsu

Anthony Dimech

IL-MISTOQSIJA OĦT IL-GĦERF

Aħna bħala Nsara, x’inhuma d-dmirijiet tagħna lejn l-ambjent?

Nhar l-24 ta’ Mejju 2015, il-Papa Franġisku tana l-enċiklika Laudato Sì - Dwar l-Għożża tad-Dar Komuni – enċiklika li titkellem fuq id-dmir tal-bniedem li jieħu ħsieb l-ambjent. Il-Papa jibda din l-enċiklika bil-kliem ta’ Franġisku ieħor – San Franġisk ta’ Assisi: “Tkun imfaħħar Mulejja!” Huwa kliem meħud mill-kantiku ta’ San Franġisk fejn ifaħħar il-ħolqien. Meta naraw li bejn Franġisku ta’ Assisi u l-Papa Bergoglio hemm 800 sena, dlonk nintebħu li l-Knisja minn dejjem kellha għal qalbha l-ambjent u n-natura. Hawnhekk se nippruvaw inwieġbu xi mistoqsijiet li jistgħu 24

jinqalgħu fil-klassijiet tagħna: Ir-rakkont tal-ħolqien fil-ktieb talĠenesi huwa veru? Veru li Alla ħalaq id-dinja f’sitt ijiem? Veru li l-ewwel bnedmin kienu Adam u Eva? Ir-rakkont tal-ħolqien fil-ktieb tal-Ġenesi hu rakkont allegoriku, jiġifieri huwa storja biex minnha l-awtur sagru jagħtina xi tagħlim. L-awtur kien influwenzat minn xi kitbiet li kienu jeżistu fi żmienu. Ittagħlima prinċipali hija li Alla huwa l-uniku ħallieq tad-dinja kollha. Barra minn hekk, Alla kien minn dejjem u jibqa’ għal dejjem. L-ewwel

bnedmin ma kienx jisimhom Adam u Eva – dawk huma ismijiet simboliċi. Imma madanakollu, il-Bibbja mhijiex ktieb xjentifiku. Il-Bibbja hija ktieb reliġjuż u għalhekk huma importanti l-veritajiet reliġjużi li fiha u mhux dawk storiċi u xjentifiċi. Il-Knisja tgħallimna li kull eżistenza hi ġejja minn Alla. Alla ħalaq id-dinja mix-xejn. Alla ħalaq kollox tajjeb. Ilbniedem ġie maħluq minn Alla xbieha tiegħu. Id-dnub ma ħalqux Alla. L-ewwel bnedmin tilfu l-innoċenza tagħhom minħabba d-dnub u għalhekk daħlu t-tbatija u l-mewt.

Il-bnedmin kollha, minħabba f’hekk, jitwieldu bid-dnub oriġinali – iddnub tan-nisel – imma Alla wiegħed Salvatur li kellu jerġa’ jgħaqqad ilbniedem ma’ Alla. X’RESPONSABBILTAJIET GĦANDHOM IL-BNEDMIN LEJN L-AMBJENT? Għal liema raġuni ġejna f’dil-ħajja? Għal liema għan qed naħdmu u nitħabtu? Għaliex din l-art għandha bżonna? Jekk aħna ma nagħmlux dawn il-mistoqsijiet fundamentali – jgħid il-Papa Franġisku – “ma naħsibx li l-preokkupazzjoniet ekoloġiċi tagħna jistgħu jiksbu effetti importanti”. Il-bniedem għandu jirrispetta u jiddefendi lill-ambjent. Ma jistax iħobb lil Alla u lill-bniedem u flistess ħin jeqred l-ambjent biex igawdi minnu hu. L-enċiklika tal-Papa Franġisku hi sejħa għallkonverżjoni u l-azzjoni. Il-Laudato Sì qed tisħaq b’enfasi ġdida li, għalina li nemmnu, li nagħtu kas talambjent m’għadhiex xi “għażla”. Il-ħarsien u l-għożża tal-ambjent issa saru b’mod iżjed ċar u żgur parti mit-tagħlim tal-Knisja. Il-Papa Franġisku jgħidilna li “Din oħtna qed tipprotesta għall-ħsara li nġibulha meta nħaddmu b’mod irresponsabbli u nużaw mill-ġid li Alla għanieha bih.” L-għajta tagħha, magħquda ma’ dik tal-foqra, qed titlob lill-kuxjenza tagħna

“biex tistedinna nagħrfu d-dnubiet kontra l-ħolqien”. Il-Papa jfakkarna dan billi jtenni kliem il-Patrijarka Ekumeniku ta’ Kostantinopli, Bartilmew: “Li l-bnedmin jeqirdu d-diversità bijoloġika, li l-bnedmin jikkompromettu l-integrità tal-art u jġibu l-bidla fil-klima, (…) li l-bnedmin iniġġsu l-ilmijiet, il-ħamrija, l-arja; dawn kollha huma dnubiet”. Se nsemmi qaddis li nafuh sewwa, lil San Ġwanni Pawlu II. L-imħabba u l-passjoni li Karol Wojtyla kellu għannatura u l-ambjent jirrappreżentaw waħda mit-temi importanti talpontifikat tiegħu. Forsi ftit huma dawk li jintebħu kemm dan il-Papa ħallielna tagħlim, ħafna drabi b’mod indirett, dwar l-ekoloġija. “Ħarsu lejn il-futur mimlijin tama, imxu bil-ħsieb li dan il-millennju nagħmluh żmien ta’ solidarjetà u paċi, ta’ mħabba għallħajja u ta’ rispett lejn il-ħolqien ta’ Alla.” Dan il-kliem ma ntqalx lil xi grupp

ta’ xjenzjati jew ekoloġisti, imma huwa parti mid-diskors li kien għamel lilna l-Maltin ilkoll nhar it-8 ta’ Mejju 2001, waqt li kien fuq żjara f’pajjiżna. Il-Papa Franġisku huwa konxju kemm illum il-bniedem jaħseb fih innifsu biss u kważi kważi jiġi jaqa’ u jqum minn dak li jista’ jiġri għada. Araw x’kiteb fl-enċiklika li għadu kemm ħareġ: “Il-bniedem modern, paradossalment, spiċċa biex qiegħed ir-raġuni teknika ’l fuq mir-realtà, għax dan il-bniedem m’għadux iħoss lin-natura bħala norma valida, lanqas bħala kenn ħaj. Iħares lejha mingħajr ipotesi, oġġettivament, bħala spazju u materja li fihom jista’ jwettaq opra li fiha jilgħab kollox, u ma jimpurtax xi jkun ir-riżultat. Hekk, ikun inaqqas mill-valur intrinsiku tad-dinja. Imma jekk il-bniedem ma jiskoprix mill-ġdid il-post veru tiegħu, ma jifhimx sew lilu nnifsu u jispiċċa jikkuntradixxi r-realtà tiegħu nnifsu. Alla mhux biss ta l-art lill-bniedem ħa jużaha bir-rispett kollu għall-iskop li għalih Alla taha lill-bniedem, imma l-bniedem innifsu hu wkoll don ta’ Alla lill-bniedem: għalhekk il-bniedem irid juri rispett għallistruttura naturali u morali li biha hu mżejjen.” L-ambjent hu għal qalb ilKnisja għax taf li huwa d-dar komuni tagħna u għalhekk irridu nibżgħu għalih u għalhekk titkellem u xi kultant tirfes anke xi kallu jew tweġġa’ lil xi ħadd. Imma dan huwa dmir tagħha.

Atlas

Mario Zerafa

ĊESAREA TA’ FILIPPI

Kif ilkoll tafu huma bosta dawk l-ibliet fid-dinja li ġew imsemmija għal xi personaġġ storiku. Hekk nieħdu eżempju l-Belt Valletta li kienet imsemmija għal La Valette, il-belt Victoria għar- Reġina Victoria u l-belt Eġizzjana ta’ Lixandra għal Alessandu l-Kbir, u jekk nibqgħu nsemmu l-lista toħdilna ħafna spazju. Dan il-fenomenu jgħodd ukoll għall-Palestina fi żmien Ġesù, fejn insibu żewgt ibliet li kienu msemmija għall-Imperatur Ruman Awgustu Ċesare. Fil-fatt dawn iż-żewġt ibliet jisimhom Ċesarea u għalhekk, biex jagħmlu distinzjoni bejn waħda u

oħra, waħda kienet tissejjaħ Ċesarea Marittima għax proprju qiegħda malbaħar, u l-oħra tissejjaħ Ċesarea ta’ Filippi għaliex kienet mibnija kif sa nsemmu minn Filippu II it-Tetrarka. Fis-sena 20 qK, biċċa art imdaqqsa b’isem ta’ Perea ġiet annessa massaltna ta’ Erodi l-Kbir. Din il-biċċa art kienet tinsab bejn il-Galilija u s-Sirja u n-nies tagħha ma kinux Lhud u lanqas iħarsu r-reliġjon Ebrajka. Mal-mewt ta’ Erodi, is-saltna tiegħu ġiet maqsuma bejn it-tfal tiegħu u l-Perea għaddiet f’idejn Filippu t-Tetrarka. Dan, fis-sena

3 qK, ta bidu għal belt kbira u sabiħa li skont huwa kellha sservi bħala l-belt kapitali tal-Perea. Din kienet madwar 40 kilometru fit-Tramuntana tal-Għadira tal-Galilea. Fis-sena 14 wK, il-belt kienet kompluta u Filippu semmieha Ċesarea ad unur Ċesari Awgustu u kif inhu xieraq żidilha ismu wkoll. Ftit tas-snin wara, jiġifieri fis-sena 33 wK, Filippu miet u Ċesarea bdiet tagħmel parti millprovinċja Sirjana. Madanakollu xorta baqgħet belt kbira u b’kummerċ b’saħħtu. Fis-sena 61 wK, ir-re Agrippa II ipprova jbiddel l-isem tal-belt għal Neronias,

għall-Imperatur Neruni, imma dan l-isem ma kien xejn popolari u mal-mewt ta’ Neruni n-nies reġgħu bdew isejħulha bħala Ċesarea. Waqt ir-rewwixta tal-Lhud, il-ġeneral Vespażjanu waqqaf l-armata tiegħu f’Ċesarea u hemm organizza għoxrin ġurnata logħob għas-suldati qabel ma jmorru għall-battalja. Matul is-sekli ta’ wara, Ċesarea żammet il-prestiġju tagħha bħala belt mill-isbaħ. Billi kienet belt kbira u viċin il-Palestina, kien faċli għallewwel Insara li jinxterdu f’din il-belt. Dan ġara speċjalment wara t-tifrik ta’ Ġerusalemm. Tradizzjoni antika ferm tqis lil Erastus bħala l-ewwel Isqof tal-belt. Dan Erastus jissemma fl-Ittra ta’ San Pawl lir-Rumani.1 L-ewwel Isqof li jissemma f’dokument storiku huwa l-Isqof Filoċede li attenda għallKonċilju ta’ Niċea fis-sena 325 wK. Dan jurina li l-Isqof ta’ Ċesarea kellu importanza kbira biex ġie mistieden għal dan il-Konċilju. Leġġenda ħelwa tirrakkonta li mara li kienet ilha tnax-il sena marida ġiet imfejqa mirakolożament u, bħala turija ta’ radd il-ħajr, għamlet statwa kbira ta’ Ġesù f’nofs il-pjazza ewlenija talbelt. Ftit wara li l-Imperatur Ġuljanu ħa t-tmexxija tal-imperu ordna li titneħħa l-istatwa u minflok issir waħda tiegħu. Skont il-leġġenda, ftit taż-żmien wara sar terremot li waqqa’ l-istatwa u din tfarrket. Imbagħad insibu dokument oħra fejn juru kif l-Isqof Baratus attenda l-Konċilju ta’ Kostantinopli fis-sena 381

wK, u l-Isqof Olimpu għall-Konċilju ta’ Kalċedonja fis-sena 451 wK. Wara x-xiżma tal-Lvant fl-1054 wK, Ċesarea saret djoċesi Griega. Imma mar-rebħa tal-Kruċjati, reġgħet għaddiet f’idejn il-Knisja Latina fejn hawnhekk nafu b’żewg Isqfijiet, wieħed Ġwanni u l-ieħor Adam.

l-episodju viċin Ċesarea jitqies bħala episodju kruċjali fl-iżvilupp talkomunità li Ġesù waqqaf. REFERENZI: 1. Rum. 16:23 2. Mt. 16:13

Illum Ċesarea m’għadhiex abitabbli imma hija biss sit arkeoloġiku u post turistiku għalkemm il-pożizzjoni tagħha fiċ-ċentru tal-għoljiet talGolan mal-fruntiera tas-Sirja hija preżentement perikoluża minħabba l-inkwiet li għaddej. Ta’ importanza storika huma n-niċeċ u l-għerien li kienu ddedikati lil alla Pan li kien nofsu bniedem u nofsu mogħża. Sal-lum għadek tista’ tara bosta artali, niċeċ u statwi ddedikati lil dan l-alla. L-iskrizzjonijiet isemmu lil dawk l-individwi li kienu jagħtu somom kbar ta’ flus biex jikber ilkult ta’ dan l-alla. Ġesù qatt ma nafu li żar din il-belt, biss nafu li għadda minn ħdejha. Kien hawnhekk li huwa staqsa lillAppostli min jgħidu li huwa.2 Aħna nafu kif Pietru stqarr min hu Ġesù, u Ġesù ta lil Pietru s-setgħa fuq il-Knisja. Kien proprjament f’dan il-post imdawwar bi statwi ta’ allat foloz li Ġesù ried juri lill-Appostli min kien tassew. Għalhekk

ĊESAREA FILIPPI

KANA

NAJN

MAGDALA SILO

ĠERIKO TIMNA BETANJA

MASADA

Riżorsi

MIL-LIBRERIJA Illum nixtieq nitkellem dwar żewġ kotba miktubin minn awtur partikolari bl-isem ta’ Gerard W. Hughes u li għandna kopja tagħhom fil-librerija. Qabelxejn nixtieq ngħid kelmtejn fuq dan Hughes, Ġiżwita Skoċċiż li miet f’Novembru li għadda.

GOD OF SURPRISES

Dan il-ktieb huwa meqjus bħala wieħed klassiku, tant li kien hemm min qal li l-istess Papa Franġisku saħansitra kkwota l-kitba tiegħu meta fis-sinodu dwar il-familja, li sar ftit tax-xhur ilu, sejjaħ lil Alla bħala Alla tas-sorpriżi. Saħansitra kien hemm min qal li dan il-ktieb żamm bosta li kienu f’xifer il-Knisja li jibqgħu fi ħdanha. Intant, il-ktieb li qegħdin nitkellmu fuqu huwa wieħed miktub fi stil sempliċi li però huwa intiż li jgħin lil min qiegħed jipprova jifhem ’l Alla,

Karmenu Borg

Awtur ta’ bosta kotba, Hughes kien magħruf għall-pożizzjonijiet xi drabi kontroversjali li kien jieħu rigward morali u ħajja. Madanakollu kien magħruf ukoll bħala majjistru tal-irtiri mill-aqwa, kif ukoll kien responsabbli

għall-formazzjoni ta’ membri ġodda fissoċjetà tal-Ġiżwiti. Għalkemm bħala kittieb ippubblika bosta kotba, l-aktar wieħed li baqa’ magħruf għalih kien The God of Surprises.

jimxi matul dan il-vjaġġ. Hughes jagħti forma partikolari lil dan il-ktieb, dik tal-eżerċizzji ta’ San Injazju iżda intiżi għall-Insara li jinsabu jikkumbattu malfidi u speċjalment mal-pożizzjonijiet li tieħu l-Knisja. Ikolli nistqarr li din il-kwalità hija dik li tiġbidni lejn dan il-ktieb, kwalità li onestament inħossha tolqotni direttament, kitba intiża la għall-qaddisin u lanqas għax-xellerati, imma għalina li l-fidi narawha bħala vjaġġ ta’ skoperta f’baħar imqalleb.

A Walk to Jerusalem It-tema ta’ vjaġġ sew fiżiku kif ukoll spiritwali hija preżenti fi ktieb ieħor ta’ Hughes, A Walk to Jerusalem. Dan il-ktieb jieħu l-forma ta’ rakkont meditattiv dwar il-vjaġġ li l-awtur għamel mill-Ingilterra sa Ġerusalemm. Il-mixja hija waħda interessanti li fakkritni f’kitbiet Russi tas-seklu 18 u 19, iżda fuq kollox hija pellegrinaġġ intern. Xi punti

Il-Kittieb u l-ktieb

Naħseb meta wieħed iqis kollox, wieħed jirrealizza li kull ktieb huwa frott tal-esperjenza u l-ħajja ta’ min kitbu. Għalhekk lil dawk kollha li jixtiequ jibdew jiktbu ngħidilhom hekk: 28

li Hughes qajjem fis-snin tmenin meta nkiteb dan il-ktieb għadhom pertinenti sal-lum. Xi wħud bħaddubji li wera dwar id-dehriet ta’ Medjugorje jistgħu jinstemgħu xettiċi iżda għadhom validi, oħrajn jistgħu jidhru ftit estremi wkoll. Iżda fuq kollox għandek vjaġġ ta’ ruħ li quddiem it-taqlib fiżiku u morali tipprova tifhem aħjar dak li jrid Alla.

agħmlu l-kuraġġ, tibżgħux u taqtgħux qalbkom. Il-prinċipju ta’ kull librar huwa li għal kull qarrej hemm ktieb u għal kull ktieb hemm qarrej. Li taqra hija esperjenza u li tikteb huwa don u

servizz. Għalhekk kuraġġ, ejja nkattru l-kultura tal-qari. Għal aktar informazzjoni żur

www.sdclibrary.org

ĊENTRU TAR-RIŻORSI

Albert Mercieca SEGRETARJAT GĦALL-KATEKEŻI, L-ISTITUT KATTOLIKU, IL-FURJANA FESTA GĦAS-SAJF: BUGTIME ADVENTURES Sensiela ta’ DVDs għat-tfal ta’ bejn 4 u d-9 snin fejn jitgħallmu li Alla jista’ dejjem jgħinhom jissuperaw id-dubji u l-biżgħat tagħhom

SCARE TACTICS - THE STORY OF GIDEON VS THE MIDIANITES

RIDING FOR A FALL – THE STORY OF ELISHA HEALING NAAMAN

Bibbja: Anġlu jgħid lil Gideon li Alla kien għażlu biex isalva lillIżraeliti mill-għadu ta’ Midian.

Bibbja: Naaman, ġeneral talarmata, jirritorna daru marid bil-lebbra. Imur ifittex lill-profeta Elisha. Naaman jagħmel dak li qallu Elisha għalkemm irrabja.

Buggelsville: F’Buggelsville, Sickle l-granċ jaħtaf il-ħażna talikel. Permezz ta’ idea ta’ Megan u Wally jirnexxilhom jieħdu l-maħżen lura mingħajr vjolenza.

Buggelsville: Antoni jissorvelja proġett ta’ bini li jikkrolla meta jipprova jaqta’ l-kantunieri. F’attentat biex jinġabar aktar injam, Antoni kkonvinċa nofs il-grupp biex jieħdu l-iqsar triq waqt li n-nofs l-ieħor jimxi malistruzzjonijiet.

Bibbja: Nimrod joħlom b’bini ta’ torri li jkun hekk għoli li jilħaq ’l Alla fis-sema. Iżda Alla jħarbat dan il-pjan u n-nies CONSTRUCTION WOES jibdew jitkellmu lingwi li ma – THE STORY OF THE jiftehmux. Tinħoloq konfużjoni u TOWER OF BABEL frustrazzjoni u l-proġett jispiċċa.

WHAT’S A MANNA WITH YOU? – THE STORY OF MOSES AND MANNA FROM HEAVEN. Bibbja: Fil-mixja tiegħu biex iwassal lill-poplu Iżraelita lejn l-Art Imwiegħda, Mosè jkollu jħabbat wiċċu mal-garr u l-ġuħ tagħhom. Iżda hu jinkoraġġihom biex jafdaw f’Alla. Buggelsville: F’Buggelsville, Megan titlob lil Antoni biex jibnila sistema ta’ frisk bħal dik ta Prissy. Qabel ma spiċċa, Antoni ħalla s-sistema nofs xogħol u Megan ippruvat tkompliha hi – b’riżultat diżastruż. Buggelsville: Dwejjaq jaħkem lil Buggelsville wara li tilfu kompetizzjoni. Iżda Antoni jissuġġerixxi pjan biex kollha jerġgħu jinġabru flimkien. B’hekk bil-ħidma tagħhom flimkien jiġi evitat diżastru.

KEEP THE TRUST – THE STORY OF SAMSON AND DELILAH Bibbja: Sansun huwa t-tarka ta’ protezzjoni tal-poplu Lhudi kontra l-Filistej. Meta Sansun jikser il-wegħda li kien għamel ma’ Alla, jitlef is-saħħa li jkollu. Buggelsville: F’Buggelsville, Ġina tafda s-sigriet tagħha ma’ Antoni. Meta Antoni jikxef dan is-sigriet mal-oħrajn, kulħadd jibda jidħaq b’Ġina. Ġina mweġġgħa, tmur tistaħba. Antoni ddispjaċut, ifittex lil Ġina biex jerġa’ jagħmel paċi magħha.

Ħinijiet tal-ftuħ taċ-Ċentru tar-Riżorsi tas-Segretarjat għall-Katekeżi GĦAX-XAHAR TA’ SETTEMBRU Nhar ta’ Tnejn, Erbgħa u Ġimgħa mid-9:00am sa nofsinhar

Magazin bil-Malti għaż-żgħażagħ u l-adolexxenti Għal aktar informazzjoni ibagħtulna email fuq gwida@sdcmuseum.org