ζήσε μάθε νιώσε
FREE PRESS ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2016
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Γιάννης Χαβελές και Όλγα - Μαρία Κοτοπούλη Πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση µε επεµβατικό υπέρηχο και σύγχρονη θεραπεία στο Ιατρείο Φροντίδας Μαστού
Θυµήσου, Αναγνώρισε και Φύγε Γιατρέ, µπήκα στο µήνα µου. Πότε θα γεννήσω; Νέα αναίµακτη πρωτοποριακή µέθοδος για την αντιµετώπιση της οσφυαλγίας Πότε θα διαβάσει; Ποιος θα το διαβάσει; Όρια στη συµπεριφορά: Η βάση για την ολοκληρωµένη ανάπτυξη του παιδιού
Patras Travel από το 1979 με την εγγύηση και τη σιγουριά του ΚΤΕΛ Αχαΐας
PATRAS TRAVEL
Ταξιδέψτε Μαζί Μας!
Ενοικιάσεις σύγχρονων πούλμαν από 18 έως 60 θέσεις σε ανταγωνιστικές τιμές! Έκδοση Αεροπορικών - Ακτοπλοϊκών Εισιτηρίων Δωρεάν Wi-Fi Κλιματισμός Άνεση και ευκολία στο ταξίδι Φιλικό προσωπικό Σας ταξιδεύουμε με ασφάλεια και με τους πλέον έμπειρους, επαγγελματίες οδηγούς Για ταξίδια αναψυχής εσωτερικού - εξωτερικού Εκδρομές και μετακινήσεις • σχολείων • συλλόγων • σωματείων • επιχειρήσεων • τουριστικών γκρουπ
Απολαύστε το ταξίδι με το Patras Travel!
PATRAS TRAVEL
...Απολαµβάνεις ταξίδια
Τηλέφωνο: 2610 273.000 Fax: 2610 275.000 Διεύθυνση: Όθωνος Αμαλίας 25, Πάτρα E-mail: info@patras-travel.gr Website: www.patras-travel.gr
you
Περιεχόμενα 6 Ιατρείο Φροντίδας Μαστού
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Γιάννης Χαβελές και Όλγα - Μαρία Κοτοπούλη
12 Θυμήσου, Αναγνώρισε και Φύγε 16 Αυτοανοσία
και αυτοάνοσα νοσήματα
20
Τι πρέπει να γνωρίζουμε
20 Κηλίδες - Πανάδες
και τρόποι θεραπείας
22 Selfie
Η σχέση του ανθρώπου με τον εαυτό του και η σχέση του ανθρώπου με την πραγματικότητα
26 Νέα αναίμακτη πρωτοποριακή μέθοδος για την αντιμετώπιση της οσφυαλγίας
26
30 Λαπαροσκοπική αντιμετώπιση καρκίνου του παχέος εντέρου
34 Τι πραγματικά συμβαίνει
σ’ έναν άνθρωπο που πάσχει από διαταραχή προσωπικότητας;
38 Ακράτεια ούρων στις γυναίκες 42 Ροδόχρους ακμή
Μια συχνή δερματολογική πάθηση με πολλές παραμέτρους
46 Η μαγεία του χορού
34
kids
Φθινόπωρο 2016
Περιεχόμενα 48 Πανελλαδικές εξετάσεις: Συνειδητή επιλογή ή άγνοια για τη σχολή που θα επιλέξω;
53 Γιατρέ, μπήκα στο μήνα μου. Πότε θα γεννήσω;
58 Ουρολοίμωξη στα βρέφη Νέα μη παρεμβατική μέθοδος λήψης δείγματος ούρων
53
62 Παιχνίδια που προωθούν τη συμβολική
σκέψη και την κοινωνικότητα και ενισχύουν τη διάθεση για αλληλεπίδραση και επικοινωνία
66 Όρια στη συμπεριφορά:
Η βάση για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη του παιδιού
72 Πότε θα διαβάσει; Ποιος θα το διαβάσει; 76 Εγκυμοσύνη και άσκηση
78
78 Δυσχρωματοψία
Αίτια - συμπτώματα - θεραπεία
82 Εκπαιδευτικοί αντιμέτωποι… με μαθησιακές δυσκολίες
86 Μην εκθέτετε τα παιδιά στον καπνό Βρείτε μας στο facebook www.facebook.com/aboutyoukids
86
Ιατρείο Φροντίδας Μαστού
Πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση με επεμβατικό υπέρηχο και σύγχρονη θεραπεία
Ο Γιάννης Χαβελές, Χειρουργός Ογκοπλαστικής και Αποκατάστασης Μαστού, και η Όλγα - Μαρία Κοτοπούλη, Ψυχολόγος Υγείας, ενώνουν τις δυνάμεις τους και την όρεξή τους για προσφορά στους συμπολίτες μας, φέρνοντας για πρώτη φορά τη μέθοδο του επεμβατικού υπέρηχου στη Δυτική Ελλάδα, με παράλληλη ψυχολογική υποστήριξη των γυναικών, δημιουργώντας στην Πάτρα το Ιατρείο Φροντίδας Μαστού. 6
«Στις μέρες μας, καμία γυναίκα δε χρειάζεται να ζήσει χωρίς στήθος ούτε για ένα λεπτό», μας λέει ο Γιάννης, φανερά προβληματισμένος για τον τρόπο που, ορισμένες φορές, αντιμετωπίζεται ο καρκίνος του μαστού στη χώρα μας. «Θα είμαστε εκεί, σε ένα χώρο όμορφο και ανθρώπινο, να λύνουμε απορίες, να διαλύουμε αβεβαιότητες, να οδηγούμε έγκαιρα στη διάγνωση, στη μεθοδική θεραπεία, δίνοντας έμφαση και στην ψυχική υγεία του ατόμου», προσθέτει από τη δική της σκοπιά η Όλγα. Κι εμείς, που -ίσως όχι αδικαιολόγητα μέχρι σήμερα- είχαμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε διαφορετικά την εκδήλωση της συγκεκριμένης ασθένειας, ίσως ήρθε η στιγμή να αναθεωρήσουμε. Θα μπορούσε ο καρκίνος του μαστού, όσο δύσκολος και αν είναι, να εξελιχθεί για τον/την κάθε ασθενή σε μια ιστορία προσωπικής δύναμης και ομορφιάς; Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη χειρουργική μαστού; Η γενική χειρουργική έχει μία μεγάλη γκάμα ειδικών αντικειμένων. Επέλεξα να ασχοληθώ με τον μαστό διότι πάντα μου έκανε εντύπωση η διαφορά ανάμεσα στην εξειδικευμένη αντιμετώπιση των προβλημάτων του μαστού σε χώρες του εξωτερικού, κατ’ αντιπαράθεση με την συνήθως ελλιπή τεχνογνωσία και εξειδίκευση στην Ελλάδα. Όμως, το σημείο καμπής στην καριέρα μου ήρθε όταν ένα κοντινό μου συγγενικό πρόσωπο που νόσησε, σχεδόν έπεσε θύμα της έλλειψης γνώσης που προανέφερα. Από τότε, η ορθή αντιμετώπιση των προβλημάτων μαστού είναι πια για εμένα προσωπική υπόθεση. Απαιτώ από τον εαυτό μου να συμβάλει στη διασφάλιση της υγείας των ασθενών μου, με βάση τις τελευταίες επιστημονικές ενδείξεις και θεωρώ εαυτόν προνομιούχο που μπόρεσα να τύχω τόσο εξειδικευμένης και σύγχρονης εκπαίδευσης κατά την παραμονή μου στο εξωτερικό.
Ποιες είναι οι σημαντικότερες αλλαγές που φέρνει η σύγχρονη αντιμετώπιση των προβλημάτων μαστού; Η χειρουργική του μαστού γίνεται βαθμιαία λιγότερο επεμβατική. Οι εγχειρήσεις για τον καρκίνο του μαστού είναι το καλύτερο παράδειγμα. Από τη βαρέως ακρωτηριαστική μαστεκτομή του παρελθόντος έχουμε πλέον προχωρήσει στη μαστεκτομή με σύγχρονη αποκατάσταση. Από τις παραμορφωτικές τεταρτεκτομές έχουμε φτάσει στην περιορισμένη ογκεκτομή που δεν διαταράσσει την εικόνα του μαστού και έχει εξίσου καλά ογκολογικά αποτελέσματα. Σε κάποιες περιπτώσεις, ο λεμφαδενικός καθαρισμός με τις τόσες επιπλοκές μπορεί να αποφευχθεί με προσθήκη ακτινοθεραπείας μόνο. Απλά απαιτείται σύγχρονη γνώση, τεχνογνωσία και διαρκής ενημέρωση από την πλευρά του γιατρού. Γιατί ο επεμβατικός υπέρηχος είναι τόσο σημαντικό μέρος της δουλειάς ενός χειρουργού μαστού; Ο διαγνωστικός υπέρηχος μαστού είναι άρρηκτο τμήμα της δουλειάς του ακτινολόγου. Από την άλλη, στο Κέντρο Αναφοράς χειρουργικού υπέρηχου μαστού του Bristol της Μεγάλης Βρετανίας όπου εκπαιδεύτηκα, ο επεμβατικός υπέρηχος θεωρείται ότι είναι η «μαγική ματιά» του χειρουργού μέσα στο μαστό. Τον καθοδηγεί, του αυξάνει την ακρίβεια, του επιτρέπει να δράσει κάνοντας τη μικρότερη δυνατή ζημιά στο μαστό. Σήμερα απαιτείται η χρήση του για τις βιοψίες, για τον εντοπισμό ογκιδίων πριν και κατά το χειρουργείο, ενώ, τέλος, επιτρέπει τη διενέργεια ελάχιστα επεμβατικών ογκεκτομών στο μαστό, μία υπηρεσία που φιλοδοξούμε σύντομα να κάνουμε για πρώτη φορά διαθέσιμη στους συμπολίτες μας που νοσούν στην περιοχή της Δυτικής Ελλάδας. Τι είναι η ογκοπλαστική χειρουργική και πώς ακριβώς αποκαθίσταται ο μαστός; Η ογκοπλαστική χειρουργική είναι η σύγχρονη χειρουργική φιλοσοφία, που χρη7
σιμοποιεί μία πλειάδα χειρουργικών μεθόδων που εγγυώνται ογκολογικά ασφαλή αφαίρεση όγκων με ένα όμορφο αισθητικό αποτέλεσμα. Το ογκολογικό χειρουργείο εμπλουτίζεται με μεθόδους βελτίωσης της εικόνας του στήθους, όπως μείωση μεγέθους ή μαστοπηξία (lift μαστού). Συχνά, τα αποτελέσματα είναι τόσο καλά που μπορεί η ασθενής να ζητήσει ανάλογη βελτιωτική επέμβαση και στο υγιές στήθος, σε δεύτερο χρόνο, φυσικά, αφού έχει νικηθεί η νόσος. Η αποκατάσταση είναι η «αναδημιουργία» στήθους μετά από τη μαστεκτομή. Γίνεται είτε άμεσα κατά τη διάρκεια του ίδιου του χειρουργείου είτε αργότερα. Η επιλογή είναι θέμα της ασθενούς, μετά από συζήτηση με τον χειρουργό και την εξειδικευμένη ψυχολόγο. Αποκατάσταση μπορεί να γίνει και σε γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε μαστεκτομή στο παρελθόν. Σε περιπτώσεις που απαιτείται διπλή μαστεκτομή λόγω γονιδιακής προδιάθεσης ή βεβαρυμένου ιστορικού, η σύγχρονη αποκατάσταση θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ. Σημασία έχει ότι στις μέρες μας, καμία γυναίκα δεν χρειάζεται να ζήσει χωρίς στήθος ούτε για ένα λεπτό! Τα ψυχολογικά οφέλη, όπως καταλαβαίνετε, είναι τεράστια. Γιατί επιμένετε στην ανάγκη για προεγχειρητική διάγνωση; Επιμένω γιατί σήμερα θεωρείται ως μία απαραίτητη πρακτική στην αντιμετώπιση προβλημάτων μαστού σε όλες τις προηγμένες χώρες. Το έχω διαπιστώσει έμπρακτα μέσα από τη χειρουργική μου εμπειρία, καθώς στην Μεγάλη Βρετανία εξέτασα και συμβούλεψα περίπου 3.000 γυναίκες και άνδρες, για προβλήματα σε όλο το φάσμα της παθολογίας του συγκεκριμένου μέρους του σώματος. Έλαβα μέρος και εκτέλεσα πάνω από 1.000 επεμβάσεις μαστού και δεν θα μπορούσα να προτείνω κάτι διαφορετικό από αυτό που πραγματικά πιστεύω ότι βοηθάει τις ασθενείς. 8
Ολόκληρο το οικοδόμημα της σύγχρονης χειρουργικής μαστού στηρίζεται στην προεγχειρητική διάγνωση. Ο τριπλός έλεγχος με βιοψία υπό επεμβατικό υπέρηχο μας δίνει την προεγχειρητική διάγνωση. Αυτό επιτρέπει την ενημέρωση της ασθενούς, της δίνει χρόνο για ψυχολογική προσαρμογή και ορθή επιλογή του τύπου της επέμβασης. Ο χειρουργός μπορεί να τη συμβουλεύσει ορθά και να συγκαλέσει ιατρικό συμβούλιο για να συναποφασιστεί η θεραπεία της, μαζί με γιατρούς εμπλεκόμενων ειδικοτήτων (ογκολόγο, ακτινοθεραπευτή κ.ά.). Η ψυχολόγος έχει την δυνατότητα να επέμβει για να παρέχει κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη στην ασθενή και το στενό περιβάλλον της. Τίποτε από αυτά δεν είναι δυνατόν να γίνει χωρίς προεγχειρητική διάγνωση, και δεν θα ασκούσα την χειρουργική μαστού χωρίς την εξασφάλιση των παραπάνω. Είναι αδιανόητο στις μέρες μας να σημειώνονται ακόμα περιστατικά ασθενών που παίρνουν αναισθησία μην ξέροντας από τι πάσχουν και αν θα ξυπνήσουν με στήθος ή χωρίς… Ψυχολογία της Υγείας: Ποιος θα είναι ο ρόλος της στην αντιμετώπιση της ασθένειας στο Ιατρείο Φροντίδας Μαστού; Από τους πιο βασικούς, θα έλεγα. Προσωπικά, επειδή έχω ασχοληθεί εκτενώς και ερευνητικά με τον ψυχολογικό αντίκτυπο των χειρουργικών θεραπειών για τον καρκίνο μαστού στις γυναίκες ασθενείς, είμαι πεπεισμένος ότι η Ψυχολογία της Υγείας είναι μια απαραίτητη και συναφής ειδικότητα. Στο εξωτερικό, η ανακοίνωση σε κάποια ασθενή πως πάσχει από καρκίνο δεν γίνεται μόνο από τον χειρουργό, αλλά οπωσδήποτε και από προσωπικό με την κατάλληλη εκπαίδευση, ώστε να νιώθει η ασθενής ότι έχει κάποιο στήριγμα σε αυτές τις πολύ δύσκολες στιγμές. Το ίδιο σκοπεύουμε να κάνουμε και στο Ιατρείο Φροντίδας Μαστού, όπου θα προσφέρεται δωρεάν η υπηρεσία αρχικής συμβουλευτικής της ασθενούς και του στενού της περιβάλλοντος, ως ένδειξη κατανό-
ησης και σεβασμού στις δυσκολίες που περνούν. Οι υπηρεσίες συμβουλευτικής θα παρέχονται από την Όλγα-Μαρία Κοτοπούλη, που είναι άρτια εκπαιδευμένη ψυχολόγος με εξειδίκευση στην Ψυχολογία Υγείας. Εξαιρετική στη δουλειά της και με μεγάλη ευαισθησία, είχαμε την ευκαιρία να συνεργαστούμε ερευνητικά στο εξωτερικό, σε μελέτες με ασθενείς που είχαν προβλήματα μαστού. Δραστηριοποιείται ως ψυχολόγος στην Πάτρα πλέον και έχω την χαρά να συνεργάζεται μαζί μου στο θέμα του μαστού ώστε να μπορέσει να προσφερθεί άρρηκτα ιατρική και ψυχολογική φροντίδα στους ασθενείς. Για μας, η βελτιωμένη δυνατότητα των ασθενών μας να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της θεραπευτικής τους πορείας, καθώς και η μακροπρόθεσμη ψυχική τους ευεξία είναι ίσως η μεγαλύτερη ανταμοιβή, κυρίως σε ηθικό επίπεδο. Όλγα, τι είναι η Ψυχολογία Υγείας και πώς συμβάλλει στην υποστήριξη μιας γυναίκας που έχει προσβληθεί από καρκίνο μαστού; Η Ψυχολογία Υγείας είναι ένας κλάδος της ψυχολογίας που μελετά τις συμπεριφορι-
κές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στην υγεία ή την ασθένεια και τις επιδράσεις κοινωνικών και πολιτισμικών συνιστωσών. Αυτή η λεγόμενη «βιοψυχοκοινωνική προσέγγιση» ανάγει την Ψυχολογία της Υγείας σε ένα πολύ σημαντικό βοήθημα στην ολιστική θεραπευτική προσπάθεια της ιατρικής. Οποιαδήποτε χρόνια πάθηση του μαστού, όχι μόνο ο καρκίνος, έχει ψυχολογικές προεκτάσεις, καθώς ο μαστός είναι ένα όργανο πολυδιάστατης σημασίας για τη γυναίκα. Ειδικότερα για τον καρκίνο, ακόμα και αν η νόσος νικηθεί από τους γιατρούς, η πραγματική νίκη θα είναι να βγει η γυναίκα κατά το δυνατόν ψυχικά αλώβητη από τη δοκιμασία. Η εικόνα του εαυτού της, η αυτοεκτίμησή της, η θηλυκότητά της πρέπει να επιβιώσουν, ώστε να της χαρίσουν υψηλή ποιότητα ζωής σε βάθος χρόνου. Αυτό επιτυγχάνεται με εξειδικευμένη συμβουλευτική της ασθενούς και του οικογενειακού της περιβάλλοντος, σε συνεργασία με τον γιατρό, που πρέπει να είναι υποστηρικτικός και να φροντίζει να εισάγει την ασθενή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τη θεραπεία της και την επιλογή επέμβασης. Η τελευταία μελέτη που κά9
ναμε στη Μεγάλη Βρετανία με τον Γιάννη Χαβελέ, έδειξαν το σημαντικό όφελος που προκύπτει από τέτοιες συνδυασμένες παρεμβάσεις σε ιατρικό και ψυχολογικό επίπεδο. Τα αποτελέσματα στη μείωση του άγχους, της κατάθλιψης και την αύξηση του επιπέδου ποιότητας ζωής ήταν πραγματικά πολύ θετικά. Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η Ψυχολογία Υγείας είναι ένα πολύ ευρύτερο πεδίο και έτσι, μπορεί να συνεισφέρει αποφασιστικά και σε άλλα θέματα, όπως η διακοπή του καπνίσματος, η ισορροπημένη διατροφή, η άσκηση, αλλά και σε οποιασδήποτε χρόνια κατάσταση ή πάθηση που επιδρά αρνητικά το άτομο και το περιβάλλον του. Θα ήθελα να ρωτήσω και τους δυο σας: Ποιες είναι οι φιλοδοξίες σας για το Ιατρείο Φροντίδας Μαστού; Σε μια πολύ δύσκολη εποχή για την Ελλάδα, αποφασίσαμε να επιστρέψουμε από το εξωτερικό για να προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας στον τόπο μας. Φιλοδοξούμε το Ιατρείο Φροντίδας Μαστού να γίνει σημείο αναφοράς στην περιοχή μας για την 10
πρόληψη και τα προβλήματα του μαστού και τις ψυχολογικές τους προεκτάσεις όπου απαιτείται. Οικονομικά προσιτό, με διαρκή παρουσία και επιστημονική πληρότητα, θα είμαστε εκεί για να λύνουμε απορίες, να διαλύουμε αβεβαιότητες, να οδηγούμε έγκαιρα στη διάγνωση και τη μεθοδική θεραπεία. Σε ένα χώρο όμορφο και ανθρώπινο θα δίνουμε τον καλύτερο μας εαυτό για να διαφυλάξουμε το ύψιστο αγαθό της υγείας, σωματικής και ψυχικής. Αυτή τη στιγμή είναι πολύ πιθανό να μας διαβάζει μία ασθενής ή κάποια που αντιμετωπίζει τον καρκίνο του μαστού στο στενό της οικογενειακό περιβάλλον. Τι θα τους λέγατε αν τις είχατε τώρα μπροστά σας; «Να είναι δυνατές, με επιμονή και υπομονή! Στο Ιατρείο Φροντίδας Μαστού θα είμαστε στο πλάι κάθε γυναίκας που θα αναζητήσει τη βοήθειά μας για να αντιμετωπίσουμε μαζί οποιοδήποτε πρόκληση, πάντα με σεβασμό στην προσωπικότητα, την θηλυκότητα και την ψυχοσύνθεσή της».
Ο Γιάννης Γ. Χαβελές γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Σπάρτη. Το 2003 έλαβε το πτυχίο Ιατρικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, εργάστηκε ως αγροτικός ιατρός και ιατρός στον Στρατό Ξηράς. Το 2012 ολοκλήρωσε την ειδικότητα της Γενικής Χειρουργικής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Ρίου Πατρών, όπου διετέλεσε μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου και της Επιτροπής Δεοντολογίας του ΠΓΝΠ. Το 2012 παρουσίασε με επιτυχία την πειραματική ερευνητική διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο Πατρών (Άριστα). Από το 2013 έως και το 2016 εργάστηκε ως Χειρουργός Ογκοπλαστικής και Αποκατάστασης Μαστού, στο Πανεπιστημιακό Περιφερειακό Νοσοκομείο του Brighton, στη Μεγάλη Βρετανία, ενώ, ολοκλήρωσε επίσημες εκπαιδεύσεις Ογκοπλαστικής Χειρουργικής και Αποκατάστασης Μαστού του Βρετανικού Κολλεγίου Χειρουργών. Την διετία 2014-2016 εκπαιδεύτηκε και πήρε πιστοποίηση στη χρήση επεμβατικού υπέρηχου μαστού στο Κέντρο Χειρουργικού Υπερήχου του Bristol. Φοιτά στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Ογκοπλαστικής Χειρουργικής Μαστού του Πανεπιστημίου East Anglia, (Norwich), το ανώτατο ακαδημαϊκό πτυχίο σύγχρονης Χειρουργικής Μαστού στη Μεγάλη Βρετανία. Είναι μέλος στην Βρετανική Εταιρία Χειρουργικής Μαστού. Πραγματοποιεί κατευθυνόμενες παρακεντήσεις και βιοψίες, εντοπισμούς μη-ψηλαφητών ογκιδίων, διεγχειρητικό υπέρηχο και ελάχιστα επεμβατικές παρεμβάσεις, βάζοντας στο επίκεντρο τη στενή σχέση συνεργασίας με τις/τους ασθενείς του και την υψηλή επιστημονική αρτιότητα στη διάγνωση και θεραπεία της νόσου. Η διασφάλιση της ποιότητας ζωής και η ψυχική ευεξία των ασθενών του αποτελούν για αυτόν ένα προσωπικό στοίχημα. H Όλγα - Μαρία Π. Κοτοπούλη γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Πάτρα. Σπούδασε και έλαβε το πτυχίο της στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης το 2013. Για τα επόμενα δύο χρόνια (2014-15) παρακολούθησε τις εργασίες της Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής του ΠΓΝΠ. Κατά το ίδιο διάστημα υπήρξε συνεργάτης του Κέντρου Κοινοτικής Ψυχιατρικής Νοτιοδυτικής Ελλάδος και συμμετείχε σε ομαδικές θεραπείες σε χρονίως πάσχοντες ασθενείς και προσέφερε εθελοντικά ατομικές συνεδρίες. Κατά το ακαδημαϊκό έτος 2015-16 μετέβη στην Μεγάλη Βρετανία, όπου φοίτησε στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Ψυχολογίας Υγείας του Πανεπιστημίου του Surrey. Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα υπήρξε και επιστημονική συνεργάτης του Κέντρου Μαστού του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου του Brighton, όπου συνέβαλε στη διεξαγωγή δύο ερευνητικών προγραμμάτων πάνω στις ψυχολογικές επιπτώσεις των σύγχρονων μεθόδων διάγνωσης και χειρουργικής θεραπείας σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού. Πλέον δραστηριοποιείται ως ψυχολόγος και ψυχολόγος υγείας στο ιδιωτικό της γραφείο στην Πάτρα. Συνεργάζεται με το Ιατρείο Φροντίδας Μαστού για παροχή συμβουλευτικής και ψυχολογικής υποστήριξης σε ασθενείς με παθήσεις μαστού.
Ιωάννης Γ. Χαβελές MD, cMS, PhD Μαστολόγος - Χειρουργός
Όλγα - Μαρία Π. Κοτοπούλη MSc Ψυχολόγος - Ψυχολόγος Υγείας
Σατωβριάνδου 63-65 & Κορίνθου, 26225 Πάτρα Τ. 6974 817.140 frontidamastou@gmail.com www. frontidamastou.gr
Σατωβριάνδου 63-65 & Κορίνθου, 26225 Πάτρα Τ. 6980 502.577 kotopoulipsycare@gmail.com www. frontidamastou.gr
11
12
Θυμήσου, Αναγνώρισε και Φύγε
«Στα έσχατα της κάθε σου πράξης να μάθεις να αγαπάς. Τόσο που να μπερδεύεις το τέλος με την αρχή».
Μ. Ι. Λούη 13
ΛΟYΗ Ι. ΜΑΡIΑ / ΚΛΙΝΙΚH ΨΥΧΟΛOΓΟΣ
Το να φύγεις από τη «χρόνια» ζωή σου δεν είναι απλό. Δεν μπορείς να πάρεις μια βαλίτσα να τη γεμίσεις με τη λύπη σου, τις λάθος επιλογές σου, την απογοήτευσή σου, τον πανικό και τη δυσφορία σου και να φύγεις. Γιατί σε αυτή σου τη βαλίτσα δεν θα υπάρχει χώρος για τα προσωπικά σου αντικείμενα. Πώς θα χωρέσεις τα ρούχα σου; Και τα παπούτσια σου; Αγόρασες καινούργια που να σου διασφαλίζουν πιο σταθερά βήματα; Διάλεξες ρούχα; Τα χρειάζεσαι όλα όσα έχεις; Μήπως διαιωνίζεις ένα ανέβα-κατέβα των άχρηστων σε σκονισμένα πατάρια; Μήπως τα χρειαστείς. Και ποτέ δεν τα χρειάστηκες. Αλλά δεν το σκέφτηκες κιόλας. Δεν αναρωτήθηκες τι εξυπηρετούν στη ζωή σου τα παντός είδους «αχρείαστα». «Θέλω να φύγω» λες και ξαναλές. Και ορίζεις τη φυγή σου σαν τη φυσική σου απομάκρυνση από το χώρο και τους δικούς σου ανθρώπους. Πόσο εύκολο θα σου είναι να κουβαλάς τσιμεντένιους χώρους και «πέτρινους» ανθρώπους στην πλάτη; Πόσο μακριά θα καταφέρεις να πας φορτωμένος αυτά που η ψυχή σου αρνείται να ξεφορτωθεί, σε συσκευασία λύπης; Γιατί βιάζεσαι να βγεις από το «παιχνίδι» της καθημερινότητάς σου, άοπλος; Ο εαυτός σου είναι τα όπλα σου. Τον ξέρεις καλά; Ξέρεις πού ασφαλίζει; Πού απασφαλίζει; Τον έχεις δει; Έχετε συστηθεί; Ξεσκονίζοντας τα έπιπλα του σπιτιού σου και βρίζοντας την κακή σου καθημερινότητα (τύχη), σκέφτηκες ποτέ εκείνα τα στρώματα σκόνης που καλύπτουν τις ανάγκες σου αλλά δεν σου πήγε το μυαλό να τις «εμφανίσεις» γιατί δεν σκέφτηκες ότι ο χρόνος «σκονίζει» τα πάντα; Πολύ συχνά οι άνθρωποι φτάνουν απογοητευμένοι, κουρασμένοι και τις περισσότερες φορές πάρα πολύ θυμωμένοι κυ14
ρίως με το περιβάλλον τους. Σπανιότατα με τον εαυτό τους. «Θέλω να με βοηθήσετε να φύγω» είναι το αρχικό τους αίτημα. Κανείς ποτέ δεν ήρθε να μου πει «θέλω να με βοηθήσετε να καταλάβω γιατί μένω». Εκτός από ακραίες περιπτώσεις όπου η απειλή και η κακοποίηση συνυπάρχουν, συνήθως οι άνθρωποι δεν είναι υποχρεωμένοι ούτε οπωσδήποτε να μένουν ούτε οπωσδήποτε να υπομένουν. Το κάνουν όμως. Και διαρκώς αναζητούν τις αιτίες της δυσφορίας τους «απ’ έξω». Και τις λύσεις «απ’ έξω» τις ψάχνουν. Θέλουν ένα φάρμακο να τους πάρει τη λύπη. Θέλουν έναν ψυχολόγο να τους πει τι πρέπει να κάνουν. Θέλουν έναν φίλο να οδηγεί το αυτοκίνητό τους μη τυχόν και πανικοβληθούν. Θέλουν έναν «μικρό θεό» να τους διαβεβαιώσει ότι δεν θα πεθάνουν όταν πανικοβάλλονται. Εμφανίζοντας ένα σύμπτωμα το ίδιο το σώμα είναι σαν να σου λέει «κάτι δεν πάει καλά. Με αρρωσταίνεις». Κι εσύ συνεχίζεις να το αγνοείς. Σαν να προσπερνάς αυτό το αίτημα του ίδιου σου του σώματος, ουσιαστικά της κύριας κατοικίας σου σε αυτόν τον κόσμο. Κι αρχίζεις τις δηλώσεις: «Θέλω να φύγω». Για την ακρίβεια, ουσιαστικά δεν θέλεις να φύγεις. Θέλεις απλώς να μεταφερθείς ακριβώς όπως είσαι ψυχικά. Να πας κάπου αλλού, παρέα με το θυμό σου για τους γύρω σου, με την άρνηση σε ότι αφορά τις δικές σου ευθύνες απέναντι στην ίδια σου τη ζωή, με τη λύπη και την αγνώριστη ψυχή σου. Δεν την ξέρεις πια, δεν σε αναγνωρίζει ούτε εκείνη. Πώς άλλαξες έτσι; Εσύ γελούσες και χαιρόσουν ακόμη και με ένα παγωτό χωνάκι, Κυριακή μεσημέρι μετά το φαγητό. Πώς
έγινες έτσι; Κάποτε διάβαζες μυθιστορήματα, χαιρόσουν την ιστορία κι ύστερα τη μοιραζόσουν με τις φίλες σου. Τώρα διαβάζεις μόνο βιβλία και άρθρα ψυχολογίας για να λύσεις τα προβλήματά σου και προσέχεις! Είκοσι τέσσερες ώρες το εικοσιτετράωρο προσέχεις. Τι να φας για να μην πάθεις καρκίνο. Τι να πίνεις για να μην πάθεις καρκίνο. Τι να σκέφτεσαι για να μην πάθεις λύπη! Τι να μην σκέφτεσαι για να μην πάθεις φόβο! Κι όλα αυτά που κάνεις για να προσέχεις, είναι από μόνα τους ένας τεράστιος φόβος. Δεν προσέχεις. Φοβάσαι. Το σκέφτηκες ποτέ; Ίσως και να μην το αναγνωρίζεις γιατί όταν υποτίθεται ότι διαβάζεις ή ακούς κάτι «για το καλό σου», δεν σου πάει η καρδιά να το αμφισβητήσεις. Πόσο μεγάλη παγίδα είναι αυτό το «για το καλό σου»! Σε εξουσιάζει την ίδια στιγμή που εσύ με τη συμπεριφορά σου λες ταπεινά «ευχαριστώ». Πρόσφατα ήρθε μια αναλυόμενή μου να μου πει ότι αποφάσισε να τακτοποιήσει την αποθήκη της, με σκοπό σε λίγο καιρό να δρομολογήσει τη μετακόμισή της σε ένα καινούργιο σπίτι. Σκέφτηκα: «Τι ωραία σειρά! Πρώτα η αποθήκη και το ξεκαθάρισμα. Έπειτα το μάζεμα. Και τελικά η μετακίνηση». Στην αποθήκη σου, κυριολεκτικά ή μεταφορικά, θα σκοντάψεις οπωσδήποτε πάνω στη μνήμη σου. Τα θέλεις όλα αυτά τα στοιβαγμένα από καιρό; Δεν θυμάσαι τι είναι. Σωστά. Είναι εκεί όμως. Τα κρατάς. Τα φυλάς. Σου πιάνουν το χώρο σου. Τα συντηρείς. Εξαιτίας σου υπάρχουν. Και να πεις ότι τα χρησιμοποιείς; Τότε γιατί τα κρατάς; Αν υποθέσουμε ότι όλη σου η μνήμη είναι μια τεράστια αποθήκη, πότε τελευταία φορά ξεκαθάρισες; Δηλώνεις ότι θέλεις να φύγεις και ότι φταίνε όλοι οι άλλοι γύρω σου. Γιατί; Τι σου έκαναν δίχως τη δική σου συναίνεση; Δεν είναι εύκολο να φύγεις χωρίς πρωτίστως να έχεις αναλάβει τις ευθύ-
νες σου. Γιατί απλά θα μεταφερθείς μαζί με τη λύπη και την τάση σου να συναινείς σε ότι σου προκαλεί δυσφορία, σε ένα άλλο περιβάλλον. Αν μη τι άλλο οφείλεις να αποχωρήσεις σε ειρήνη με τον εαυτό σου. Και με τους άλλους. Δεν φταίνε οι άλλοι που δεν διεκδίκησες. Δεν φταίνε οι άλλοι που σε διέταξαν «για το καλό σου» και ντύθηκες φαντάρος μια ζωή. Δεν φταίνε οι άλλοι που σε εγκατέλειψαν στη γωνιά σου και δεν σηκώθηκες να τρέξεις να σωθείς. Δεν φταίνε οι άλλοι που σου ερμήνευαν τις συμπεριφορές σου και δεν τόλμησες να πεις «όχι, δεν είμαι εγώ που το είπα αυτό, εσύ το λες». Δεν φταίνε οι άλλοι που θύμωσες μαζί τους γιατί δεν θέλησες να θυμώσεις με τον εαυτό σου, μη τυχόν και ανακαλύψεις ότι θέλεις να αλλάξεις και φοβήθηκες. Είναι εύκολο να είσαι λυπημένος. Δυσκίνητος. Ακίνητος. Είναι εύκολο να θέλεις να φύγεις έχοντας δημιουργήσει γύρω σου μια στρατιά φίλων και συγγενών που σου χτυπούν την πλάτη με κατανόηση και συμπόνια για τη δυστυχία σου σαν να είσαι άρρωστος. Σκέφτηκες ποτέ τι συμβαίνει στην πραγματικότητα όταν είσαι άρρωστος; Επισκέπτες. Πολλοί επισκέπτες. Ειδικά όταν νοσηλεύεσαι σε κάποιο νοσοκομείο. Που εκεί εκ των πραγμάτων δεν θα ήσουν μόνος. Κι ύστερα, μετά το εξιτήριο, όταν επιστρέφεις σπίτι συνήθως δεν υπάρχει κανείς. Μόνος στην ανάρρωση. Τελειώνει το «επείγον». Να φύγεις αν αυτό επιθυμείς. Αλλά αν πραγματικά το επιθυμείς δεν χρειάζεσαι φιλικά χτυπήματα συμπόνιας στην πλάτη. Να φύγεις αν μετάνιωσες αλλά να δεχτείς στον εαυτό σου το δικαίωμα να αλλάξει γνώμη. Να φύγεις αν υποφέρεις αλλά αφού πρώτα το μοιραστείς με το περιβάλλον που τόσα χρόνια έμεινες. Να φύγεις μόνος μιας και όταν σε υποβαστάζουν, δεν μαθαίνεις ποτέ πόσο σταθερά είναι στην πραγματικότητα τα βήματά σου! 15
Αυτοανοσία και
αυτοάνοσα νοσήματα
Τι πρέπει να γνωρίζουμε ΚΑΡOΚΗΣ ΔΗΜHΤΡΗΣ / ΙΑΤΡΟΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΟΣ
Τι είναι το ανοσολογικό σύστημα; Το ανοσολογικό σύστημα είναι ένα σύνολο οργάνων, κυττάρων και μορίων, που όταν πρωτοανακαλύφθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, βρέθηκε ότι έχει κύριο σκοπό να προστατεύει τον ανθρώπινο οργανισμό από τις βλαπτικές συνέπειες που θα μπορούσαν να του προκαλέσουν ξένοι εισβολείς όπως μικρόβια, ιοί, μύκητες κλπ. 16
Βέβαια, αργότερα ανακαλύφθηκε ότι έχει επίσης σημαντικό ρόλο στη διατήρηση ή απόρριψη του μοσχεύματος στις μεταμοσχεύσεις και στην ανάπτυξη νεοπλασιών, ενώ έγινε επίσης κατανοητό ότι η λανθασμένη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη αυτοανοσίας και αυτοανόσων νοσημάτων.
Τι είναι ανοσία και αυτοανοσία; Η ανοσία, η ικανότητα δηλαδή του οργανισμού να προστατεύεται από τους ξένους εισβολείς, έχει δυο μορφές: την έμφυτη (φυσική, μη ειδική) και την επίκτητη (ειδική) ανοσία. Η έμφυτη ανοσία υπάρχει από τη στιγμή της γέννησης και έχει πολύ γρήγορη δράση. Το πρώτο όπλο προστασίας του οργανισμού είναι οι φυσικοί φραγμοί (δέρμα, βλεννογόνοι) που εμποδίζουν την είσοδο βλαπτικών παραγόντων. Αν όμως αυτοί καταφέρουν να εισβάλλουν στον οργανισμό, ενεργοποιούνται άμεσα οι μηχανισμοί της φυσικής ανοσίας, με τη δράση συγκεκριμένων κυττάρων του αίματος και τις ουσίες που αυτά εκκρίνουν, προσπαθώντας να εξουδετερώσουν τον εισβολέα. Η φυσική ανοσία δεν εξελίσσεται, οι μηχανισμοί της δηλαδή παραμένουν οι ίδιοι. Αντίθετα, η επίκτητη (ειδική) ανοσία αναπτύσσεται μετά την επαφή με συγκεκριμένο βλαπτικό παράγοντα. Ο οργανισμός παράγει «όπλα» (αντισώματα) εναντίον του κάθε βλαπτικού παράγοντα, τα οποία είναι διαφορετικά για κάθε εισβολέα (ειδικότητα), ενώ έχει την ικανότητα να «θυμάται» τυχόν προηγούμενη επαφή του με το συγκεκριμένο βλαπτικό παράγοντα κάθε φορά που τον συναντά (ανοσολογική μνήμη). Σ’ αυτές τις αρχές βασίζεται και η φιλοσοφία των εμβολιασμών: Εμβολιάζοντας ένα παιδί ή ενήλικα με κάποια κυτταρικά στοιχεία ενός ιού ή μικροβίου, προκαλούμε την παραγωγή ειδικών αντισωμάτων, τα οποία ο οργανισμός διατηρεί και επιστρατεύει αν ξανασυναντήσει το συγκεκριμένο βλαπτικό παράγοντα. Η ειδικότητα και η μνήμη είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της επίκτητης ανοσίας, ενώ ένα τρίτο πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό είναι η ανοχή: ο οργανισμός δηλαδή, «μαθαίνει» να μην αντιδρά με τα δικά του κύτταρα. Αν για οποιοδήποτε λόγο η ανοχή αυτή διαταραχθεί, ο οργανισμός μπορεί να αναγνωρί-
σει δικά του στοιχεία ως ξένα και να παράγει αυτοαντισώματα: αυτό ακριβώς είναι η αυτοανοσία. Η αυτοανοσία δεν συνεπάγεται υποχρεωτικά κάποια παθολογική διαταραχή (νόσο). Αν αυτή η διαταραγμένη ανοσολογική λειτουργία φθάσει να προκαλέσει βλάβη σε ιστούς ή όργανα, τότε μιλάμε για αυτοάνοσο νόσημα. Ποια είναι τα όργανα του ανοσολογικού συστήματος; Τα όργανα του ανοσολογικού συστήματος χωρίζονται σε πρωτογενή και δευτερογενή. Τα πρωτογενή είναι ο μυελός των οστών και ο θύμος αδένας (ένας αδένας που βρίσκεται ανάμεσα στους πνεύμονες και υποστρέφει κατά την εφηβεία), ενώ τα δευτερογενή είναι ο σπλήνας και οι λεμφαδένες. Τα κύτταρα-όπλα του ανοσολογικού συστήματος είναι τα Τ-λεμφοκύτταρα (80-90%) που παράγονται κυρίως στο θύμο αδένα και τα Β-λεμφοκύτταρα (1015%) που παράγονται στο μυελό των οστών. Τα Τ-λεμφοκύτταρα παράγουν ουσίες που λέγονται κυτταροκίνες και είναι αυτές που οδηγούν τα αμυντικά κύτταρα του οργανισμού στο σημείο λοίμωξης ή φλεγμονής, ενώ τα Β-λεμφοκύτταρα παράγουν τα αντισώματα. Τα Τ- και Β- κύτταρα είναι μακρόβια, και αναγνωρίζουν πάντα το ίδιο αντιγόνο (κύτταρα μνήμης). Τα Τ- και Β-λεμφοκύτταρα συνεργάζονται και αναγνωρίζουν τους εισβολείς (αντιγόνα) για να παραχθούν τα αντίστοιχα αντισώματα. Το ανοσολογικό σύστημα έχει τη δυνατότητα να αναγνωρίσει πάνω από 100 εκατομμύρια αντιγόνα! Πώς δημιουργούνται και ποια είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα; Πέρα από την προστατευτική δράση που περιγράψαμε ως τώρα, το ανοσολογικό σύστημα μπορεί να έχει και βλαπτική δράση, αν διεγερθεί από μη λοιμογόνους παράγοντες. Χαρακτηριστική είναι η αντίδραση που προκαλεί την απόρριψη 17
του μοσχεύματος σε ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση αλλά και η ανάπτυξη των αυτοανόσων νοσημάτων. Όπως είπαμε νωρίτερα, για αυτοάνοσο νόσημα μιλάμε όταν η αυτοανοσία (δηλαδή η αντίδραση των Τ- και Β- κυττάρων εναντίον του ίδιου του οργανισμού), προκαλέσει βλάβη σε κάποιο όργανο ή ιστό του σώματος.
δεν είναι αρκετό για την εκδήλωση ενός τέτοιου νοσήματος και αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι σε ζευγάρια μονοοωγενών (απόλυτα ίδιων) διδύμων, μόνο στο 30% των περιπτώσεων συμβαίνει να πάσχουν και οι δύο από την ίδια νόσο, παρά το ότι φέρουν τα ίδια γονίδια και κατά τεκμήριο εκτίθενται στους ίδιους περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Τα αυτοάνοσα νοσήματα προσβάλλουν περίπου το 5-8% του γενικού πληθυσμού. Αν αφορούν ένα συγκεκριμένο όργανο, λέγονται οργανοειδικά: τέτοια είναι οι αυτοάνοσες ενδοκρινοπάθειες (πχ. θυρεοειδίτιδα Hashimoto και ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου Ι), η πέμφιγα, η αυτοάνοση ηπατίτιδα, η λεύκη, τα αυτοάνοσα νοσήματα νευρικού συστήματος (πχ. σκλήρυνση κατά πλάκας), και η πρωτοπαθής χολική κίρρωση.
Οι ορμονικοί παράγοντες φαίνεται ότι παίζουν σημαντικό ρόλο, όπως συνάγεται από το γεγονός ότι τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι γενικά πιο συχνά στις γυναίκες (σε ορισμένα νοσήματα μάλιστα, όπως ο λύκος, σε αναλογία μέχρι και 10 προς 1!).
Αντίθετα, αν αφορούν πολλά όργανα ή συστήματα του οργανισμού, λέγονται συστηματικά: εδώ ανήκουν κυρίως τα ρευματικά αυτοάνοσα νοσήματα, όπου συνυπάρχει έντονο και το στοιχείο της φλεγμονής, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, το σύνδρομο Sjogren, το σκληρόδερμα, οι αγγειίτιδες κλπ. Ποια είναι η αιτιολογία των αυτοανόσων νοσημάτων; Η αιτιολογία των αυτοανόσων νοσημάτων είναι πολυπαραγοντική. Αλληλεπιδρούν περιβαλλοντικοί, γενετικοί, ορμονικοί και ψυχολογικοί παράγοντες. Στους περιβαλλοντικούς παράγοντες, έχουν ενοχοποιηθεί λοιμώξεις από ιούς ή βακτήρια, η χρήση κάποιων φαρμάκων, η υπεριώδης ακτινοβολία και το κάπνισμα. Στους γενετικούς παράγοντες, μεγάλο ρόλο παίζει το κληρονομικό ιστορικό, ιδίως σε συγγενείς πρώτου βαθμού. Όμως, το γενετικό ιστορικό από μόνο του 18
Επίσης, οι ψυχολογικοί παράγοντες φαίνεται ότι παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο. Το έντονο στρες μπορεί να προκαλέσει εκδήλωση ή έξαρση κάποιας νόσου. Έχει τεκμηριωθεί η σαφής βιολογική συσχέτιση του νευρικού, ενδοκρινικού και ανοσολογικού συστήματος (νευρο-ανοσο-ενδοκρινικός άξονας). Βλέπουμε μερικές φορές ασθενείς, οι οποίοι εκδηλώνουν κάποιο αυτοάνοσο ρευματικό νόσημα μετά από κάποιο μείζον ψυχοτραυματικό γεγονός (θάνατος προσφιλούς προσώπου, διαζύγιο κλπ). Ποια είναι η σημασία των θετικών ανοσολογικών εξετάσεων; Έρχονται συχνά στα ιατρεία ασθενείς έντρομοι, γιατί σε κάποια εξέταση αίματος βρέθηκε κάποια θετική εξέταση, σχεδόν κλαίγοντας γιατί «μου είπαν στις εξετάσεις ότι έχω ρευματοειδή αρθρίτιδα, ή λύκο κλπ». Είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί, ότι η τυχαία ανεύρεση μιας παθολογικής ανοσολογικής εξέτασης (πιο συχνά η ανεύρεση θετικού ρευματοειδούς παράγοντα ή αντιπυρηνικών αντισωμάτων), δεν θέτει με κανέναν τρόπο διάγνωση από μόνη της. Κάθε εξέταση έχει τη σημασία της αλλά θα πρέπει να ερμηνεύεται και να αξιολο-
γείται μέσα σε ένα γενικότερο πλαίσιο, που περιλαμβάνει τη λήψη λεπτομερούς ιστορικού (για να διαπιστωθεί αν έχει κάποια συμπτώματα και αν υπάρχει κάποιο κληρονομικό ιστορικό) και κλινικής εξέτασης, όπως και περαιτέρω εργαστηριακών εξετάσεων αν κριθεί απαραίτητο, για να τεκμηριωθεί η τυχόν προσβολή κάποιου οργάνου. Φυσικά και δεν θα αγνοηθεί η θετικότητα μιας εξέτασης, ιδίως αν είναι έντονα θετική (δηλ. σε υψηλούς τίτλους), καθώς έχει βρεθεί σε μελέτες ότι σε ασθενείς που κάποια στιγμή νόσησαν, υπήρχαν θετικά αντισώματα πολλά χρόνια πριν. Είναι αξίωμα όμως, ότι δεν θεραπεύουμε εξετάσεις αλλά ασθενείς, όπως επίσης είναι σαφές ότι δεν υπάρχει προληπτική θεραπεία στα αυτοάνοσα νοσήματα, όπου ούτως ή άλλως η θεραπεία της εγκατεστημένης νόσου γίνεται συνήθως με βαριά και τοξικά φάρμακα που δεν μπορεί ο γιατρός να δώσει σε κάποιον που δεν νοσεί!
αυτοάνοσο νόσημα, είναι να αποφεύγει τους επιβαρυντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες που μπορούν να το τροποποιήσουν, δηλαδή πρέπει να τρέφεται σωστά, να ασκείται συστηματικά, να αποφεύγει το κάπνισμα και το έντονο στρες. Αυτό όμως που έχει ίσως τη μεγαλύτερη σημασία, είναι να αναζητήσει γρήγορα βοήθεια από τον ειδικό κατά περίπτωση γιατρό, αν εκδηλώσει συμπτώματα που προσανατολίζουν προς κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. Ειδικά στα ρευματικά αυτοάνοσα νοσήματα, η καθυστέρηση στη διάγνωση και την έναρξη της κατάλληλης θεραπείας μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες. Σήμερα έχουμε εξαιρετικά φάρμακα και θεραπευτικές στρατηγικές, που πρέπει όμως να εφαρμόζονται όσο γίνεται νωρίτερα στην πορεία της νόσου για να αποφευχθούν μόνιμες βλάβες.
Εναπόκειται λοιπόν στον ειδικό κλινικό γιατρό, να αξιολογήσει τα συμπτώματα του ασθενούς και την κλινική του κατάσταση και να παραγγείλει τις εξετάσεις που θα κρίνει απαραίτητες για να σχηματίσει ολοκληρωμένη άποψη. Τι μπορώ να κάνω για να μην πάθω αυτοάνοσο νόσημα; Γενικά δεν ξέρουμε τι είναι ακριβώς αυτό που θα πυροδοτήσει κάποια στιγμή την εκδήλωση κάποιου αυτοάνοσου νοσήματος, και δεν μπορούμε και να το προβλέψουμε με κάποιο τρόπο. Δεν μπορούμε επίσης να τροποποιήσουμε το γονιδιακό φορτίο που κουβαλά κάποιος στα κύτταρά του. Αυτό λοιπόν που πρέπει να κάνει κάποιος για να ελαχιστοποιήσει όσο μπορεί τις πιθανότητες κάποιας βαριάς βλάβης από 19
Κηλίδες - πανάδες και τρόποι θεραπείας
ΠΕΤΡΟΠΟYΛΟΥ ΧΑΡΙΤIΝΗ / ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΟΣ - ΑΦΡΟΔΙΣΙΟΛΟΓΟΣ
Οι κηλίδες είναι καλοήθεις χρωματικές αλλοιώσεις του δέρματος, που εμφανίζονται σταδιακά σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και είναι συνήθως αποτέλεσμα πρόωρης ή φυσιολογικής γήρανσης του δέρματος λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής και κυρίως λόγω της χρόνιας έκθεσης στον ήλιο. Οι πανάδες (ιατρικός όρος / Μέλασμα) είναι δερματικές βλάβες χρώματος καφέ, μεγέθους μεγαλύτερου από τις κηλίδες και σχήματος ασαφώς περιγεγραμμένου. Η εμφάνισή τους γίνεται αιφνίδια μετά από κάποια ορμονική διαταραχή, λήψη ή τοπική εφαρμογή φαρμάκων που αυξάνουν την φωτοευαισθησία δέρματος καθώς και κατά την εγκυμοσύνη. Η εμφάνισή τους σχετίζεται άμεσα με την έκθεση στην ηλι20
ακή ακτινοβολία γι’ αυτό και το πρόβλημα με τις υπερμελαγχρωματικές βλάβες γίνεται έντονα ορατό κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ το φθινόπωρο/χειμώνα υποστρέφουν. Λόγω του ότι οι κηλίδες και οι πανάδες ανήκουν στην κατηγορία των υπερμελαγχρωματικών δερματικών αλλοιώσεων, εμφανίζουν αρκετές ομοιότητες με τους σπίλους (ελιές) στην κλινική τους εικόνα χωρίς ωστόσο να έχουν τον ίδιο μηχανισμό ανάπτυξης. Γι’ αυτό η εξέταση των ασθενών, που προσέρχονται στο δερματολογικό ιατρείο με υποψία κηλίδων ή πανάδων πρέπει να γίνεται από κάποιον έμπειρο δερματολόγο, ώστε να τίθεται με σαφήνεια η διάγνωση που θα καθορίσει μετέπειτα και τη θεραπεία.
Τρόποι θεραπείας για κηλίδες CO2 Laser: Επιτυγχάνεται η εντοπισμένη εξάλειψη των καστανόφαιων κηλίδων αφήνοντας ανέπαφο το γύρω υγιές δέρμα. Η επούλωση των επιφανειακών διαβρώσεων είναι τάχιστη και δεν αφήνει σημάδια. Fractional CO2 Laser: Χάρη στον ιδιαίτερο τρόπο δράσης του, μας επιτρέπει να αφαιρούμε μελαγχρωματικές βλάβες τόσο στις ανώτερες στιβάδες της επιδερμίδας όσο και στο βαθύτερο χόριο, ενώ ταυτόχρονα επιτυγχάνεται ανάπλαση δέρματος μέσω της παραγωγής νέου κολλαγόνου και ελαστίνης, δίνοντάς του νεανικότερη όψη. Alexandrite Laser: Πολύ καλή τεχνική αφήνει ανέπαφο το υγιές δέρμα και η επούλωση των βλαβών είναι πολύ γρήγορη. Κρυοθεραπεία με υγρό άζωτο: Κυρίως στις υπερκερατωσικού τύπου κηλίδες – πανάδες, αυτές δηλαδή που προεξέχουν από την επιφάνεια του δέρματος.
Laser εισχωρεί σε βάθος στον υποδόριο ιστό. Δερμοαπόξεση με μικροκρυστάλλους: Σε κύκλους τουλάχιστον 6-8 συνεδριών. Εφαρμογή τοπικών σκευασμάτων λευκαντικών ουσιών με συστατικά όπως η υδροκινόνη, η ισοτρετινοίνη, η vitamin C, η κορτιζόνη, το αζελαϊκό οξύ. Όλες οι παραπάνω θεραπείες μπορούν να εφαρμοστούν ανεξάρτητα ή σε συνδυασμό για καλύτερα και πιο άμεσα αποτελέσματα. Η απόφαση του κατάλληλου θεραπευτικού πρωτοκόλλου αλλά και η εκτέλεσή του ανήκει αποκλειστικά σε έναν έμπειρο δερματολόγο. Σημαντική παράμετρος για την αποφυγή υποτροπών μετά από μία επιτυχημένη θεραπεία είναι η αποφυγή της αλόγιστης έκθεσης στον ήλιο και η χρήση αντιηλιακού με υψηλό δείκτη προστασίας.
Δερμοαπόξεση με μικροκρυστάλλους: Θα χρειαστεί συνδυασμός με λευκαντικές κρέμες και αρκετές συνεδρίες για την εξάλειψή τους.
Πετροπούλου
Χημικά peeling: Kυρίως με τριχλωροοξεικό οξύ (TCA) πυκνότητας άνω του 25%.
Διδάκτωρ Παν/μιου Αθηνών τ. Ιατρός Νοσ. “Α. Συγγρός” Μετεκπαιδευθείσα στο St. Thomas’ Hospital, King’s College, Λονδίνο
Τρόποι θεραπείας για πανάδες Χημικά peeling: Χρησιμοποιούνται χημικά διαλύματα όπως το τριχλωροξικό οξύ, το γλυκολικό οξύ και το διάλυμα Jessner που πέρα από την καλή απολεπιστική τους δράση έχουν και έντονες αποχρωματικές ιδιότητες. Το καλύτερο χρονικό διάστημα έναρξης της θεραπείας είναι μετά το πέρας του καλοκαιριού. Fractional CO2 Laser: Η εφαρμογή του ενδείκνυται ακόμη και για τις πιο βαθιές πανάδες στο χόριο, καθώς η δέσμη του
Χαριτίνη
Δερματολόγος Αφροδισιολόγος
Laser αποτρίχωση (ALEXADRITE) Fractional laser - Ουλές ακμής - Ραγάδες - Πανάδες Laser Ευρυαγγείες Σύσφιξη προσώπου - σώματος (RF+Vacuum) Κυτταρίτιδα - Λιπόλυση Botox - Υαλουρονικό Οξύ Μεσοθεραπεία - PRP Δερμοαπόξεση με μικροκρυστάλους - Peeling
ΑΡΑΤΟΥ 12 & ΜΑΙΖΩΝΟΣ, ΠΑΤΡΑ THΛ./ FAX : 2610 220.839, KΙN: 6970 187 804 www.dermaesthetics.gr email: info@dermaesthetics.gr Facebook Page: Dermaesthetics.gr
21
Selfie
Η σχέση του ανθρώπου με τον εαυτό του και η σχέση του ανθρώπου με την πραγματικότητα ΚΑΤΣΙΒΑΡΔA ΚΑΙΚΙΛIΑ / ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ, MSc
Selfie (Self Portrait): αυτό-φωτογραφία. Πιο συγκεκριμένα: φωτογραφία που βγάζει κανείς μόνος του στον εαυτό του χρησιμοποιώντας την κάμερα ενός smartphone ή μιας webcam και την αναρτά στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Ο ρόλος του φωτογράφου και ο ρόλος του μοντέλου συμπίπτουν και η συγκεκριμένη διαδικασία 22
χάριν συντομίας ονομάζεται «Selfie», με άλλα λόγια, κρατάω το κινητό μου απέναντί μου, με «τραβάω» μια φωτογραφία την οποία στη συνέχεια «ανεβάζω» σε όποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης επιθυμώ. Η πρώτη “selfie” φωτογραφία εντοπίζεται το 1839 όταν ο φωτογράφος Robert
Cornelius κατάφερε να τραβήξει μία φωτογραφία του εαυτού του, παραμένοντας ακίνητος από 3 έως 15 λεπτά στην αυλή του σπιτιού του. Η πρώτη έφηβη που αναγνωρίζεται σε πόζα “selfie” είναι η Μεγάλη Δούκισσα Αναστασία της Ρωσίας, η οποία αυτό-φωτογραφήθηκε με τη βοήθεια ενός καθρέφτη, το 1914 ενώ ήταν μόλις 13 χρόνων. Η αυτοπροσωπογραφία και η αυτοβιογραφία υπήρχαν λοιπόν πάντα αλλά με διαφορετικές μορφές. Πολύ πριν την εμφάνιση του Facebook ή του Instagram, το 2002, η λέξη “selfie” κάνει την εμφάνισή της σε ένα forum της Αυστραλίας και τρία χρόνια αργότερα παρουσιάζεται στο Flickr ως λεζάντα στα αυτό-πορτραίτα. Το 2013 η χρήση της συγκεκριμένης λέξης αυξήθηκε κατά 17.000% γεγονός που παρακίνησε την κριτική επιτροπή των Λεξικών της Οξφόρδης να την ανακηρύξει ως τη “λέξη της χρονιάς”. “Cogito, ergo sum” έγραψε στα λατινικά ο Καρτέσιος: “Σκέφτομαι, άρα υπάρχω”. Οι σημερινοί χρήστες του διαδικτύου δηλώνουν: Αυτοφωτογραφίζομαι, κοινοποιώ, αναρτώ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οπουδήποτε στο διαδίκτυο… άρα υπάρχω! Η ανάγκη του ανθρώπου να υπάρχει, να ξεχωρίζει και να συνυπάρχει, γεννιέται μαζί του. Πρόκειται για μια ανάγκη βαθιά η οποία και αναφέρεται και συγκροτεί την υπαρξιακή κατάσταση του εαυτού. Η ανάγκη επίσης του ανθρώπου για σχέση γεννιέται μαζί του. Η σύνδεση και επικοινωνία με τον άλλο γίνεται πια προσπάθεια να καλυφθεί μέσα από αυτού του είδους την προβολή και συμπεριφορά. Οι παραπάνω ανάγκες, μας κινούν να ομοιάζουμε και να προσπαθούμε να γευτούμε τη χαρά της επαφής μέσα από αυτές τις διαδρομές και να «φωνάξουμε» ήμασταν εδώ, ανήκουμε εδώ, κινούμαστε κι εμείς στα «hightech» νερά της εποχής μας. Και πράγματι η αίσθηση της χαράς βιώνεται και η αντίληψη της πραγματικότητας αλλάζει.
Ανάλογα με τον βαθμό έκθεσης σχετικά με το χρόνο και την αξία που έχουν οι Selfie για τον κάθε άνθρωπο, μπορούμε να μιλήσουμε για ναρκισσισμό, για εγωπάθεια, για εθιστικές συμπεριφορές και άλλα πολλά. Εδώ χρειάζεται όμως προσοχή, καθώς αυτές οι διαπιστώσεις και τα συμπεράσματα πρέπει να είναι εξατομικευμένα – καθώς η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική – και πρέπει να εξετάζονται από ειδικούς.
Το ερώτημα για μένα είναι το εξής: Καλύπτονται με αυτούς τους τρόπους οι ανάγκες των προσώπων για κοινωνία και σχέση και/ή εκπαιδεύονται οι νέοι άνθρωποι στις επιφανειακές σχέσεις με συνεχείς εναλλαγές για να αισθάνονται τον ίδιο ενθουσιασμό και ευφορία; Και καθώς φροντίζουν την εξωτερική τους εμφάνιση/ κατάσταση για να έχουν καλό αποτέλεσμα στις Selfie φωτογραφίες, φροντίζουν άλλο τόσο την εσωτερικότητά τους, έτσι ώστε να γίνονται ολοένα και ομορφότεροι άνθρωποι; Υπάρχει αντίληψη της εσωτερικής και εξωτερικής εικόνας του εαυτού και αντίληψη του χρόνου που χρειάζεται για την καλλιέργειά του; Υπάρχει η αντίληψη του χρόνου και της προσπάθειας αλλά και του είδους της προσπάθειας που έχει ανάγκη μια σχέση για να μεγαλώσει, να ανθίσει και να δώσει καρπούς; Υπάρχει ανάγκη για αυτού του είδους τη σχέση; Μήπως χάνονται 23
όλα στα δευτερόλεπτα της εναλλαγής των φωτογραφιών και στο μέτρημα των Like; Έχουμε γίνει πια, τελικά, αναλφάβητοι και πρωτόγονοι όσον αφορά στις ανθρώπινες σχέσεις; Κινούμαστε σε όλο και περισσότερο επιφανειακά αλλά ταχύτατα επίπεδα σχέσεων; Αναζητούμε τη γρήγορη και χωρίς κόπο ή πόνο ικανοποίηση των αναγκών μας; Οι 1,7 δισεκατομμύρια χρήστες του Facebook κάνουν λάθος ή όχι; Μπορεί να υπάρχει σε όλα αυτά μια ισορροπία και η ιστορία να έχει τελικά «καλό τέλος»; Αν έπρεπε να επιλέξω – και μπορώ να το κάνω – αφού όλοι έχουμε και το δικαίωμα αλλά και τη δυνατότητα της επιλογής, θα επιλέξω να ζω στο ρυθμό της εποχής μου. Και με την τεχνολογία και με την ταχύτητα που τόσα έχουν να προσφέρουν, μέσα από την ορθή χρήση την οποία κάνουν άνθρωποι τόσο ενημερωμένοι όσο και ευαισθητοποιημένοι αναφορικά με το διαδίκτυο.
24
Και αν τολμούσα να παραλλάξω το διάσημο ρητό - επειδή τίποτα δεν μπορεί να γεμίσει, να αναπαύσει και να θεραπεύσει τον άνθρωπο όσο η αληθινή σχέση του με τον άλλον άνθρωπο, θα έλεγα: Σχετίζομαι με γνησιότητα, ενσυναίσθηση και άνευ όρων αποδοχή, άρα ΥΠΑΡΧΩ.
ha.dr.a. home Κάνουμε τις ιδέες σας πραγματικότητα
Στο Ha.dr.a home, κατασκευάζουμε για εσάς τα κοσμήματα που επιθυμείτε. Με τις ιδέες σας και τη βοήθειά μας, δημιουργείται το κόσμημα που ονειρεύεστε. Στον χώρο μας θα βρείτε:
Υλικά για κοσμήματα Τα μεταλλικά μας στοιχεία είναι όλα κατασκευασμένα σε εργοστάσια της χώρας μας και υποαλλεργικά χωρίς νικέλιο και μόλυβδο.
Ημιπολύτιμους λίθους Έχουμε τη μεγαλύτερη ποικιλία σε ημιπολύτιμους λίθους την οποία ανανεώνουμε συνεχώς. Ανακαλύψτε την ομορφιά αλλά και τις ιδιότητες ακόμα και των πιο σπάνιων ορυκτών όπως αιματόλιθος, salmon moonstone, κόκκινος χαλαζίας και πολλά άλλα.
Μοναδικά χειροποίητα κοσμήματα Όλα μας τα κοσμήματα είναι μοναδικά, χειροποίητα από το έμπειρο προσωπικό μας.
Πατρέως 16 & Ρήγα Φεραίου, Πάτρα, Τηλ.: 2610 223.866 www.hadrahome.gr / ha.dr.ahome@gmail.com 25
Νέα αναίμακτη πρωτοποριακή μέθοδος για την αντιμετώπιση της
οσφυαλγίας
ΚΑΡΑΜΑΝΑΚΟΣ ΠΕΤΡΟΣ MD, PhD / ΝΕΥΡΟΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ
26
Οσφυαλγία είναι ο πόνος που εντοπίζεται στη μέση και αποτελεί ένα πολύ συχνό πρόβλημα υγείας στο γενικό πληθυσμό, αφού είναι η δεύτερη σε συχνότητα παθολογική κατάσταση μετά το κοινό κρυολόγημα. Έχει υπολογιστεί ότι 65-80% των ατόμων του γενικού πληθυσμού παρουσιάζουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο οσφυαλγίας κατά τη διάρκεια της ζωής τους, ενώ σύμφωνα με πρόσφατη σχετικά μελέτη του Ελληνικού Ιδρύματος Ρευματολογικών Ερευνών ο ένας στους 10 Έλληνες πάσχει από οσφυαλγία την κάθε δεδομένη στιγμή. Το 40% περίπου των περιπτώσεων χρόνιας οσφυαλγίας οφείλεται στην εκφύλιση ενός ή περισσοτέρων μεσοσπονδυλίων δίσκων της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης (ΟΜΣΣ), η οποία αποδίδεται κατά ένα 60% στην κληρονομικότητα και κατά ένα 40% στον τρόπο ζωής (αυξημένο σωματικό βάρος, συχνή άρση βαρέων αντικειμένων, κακή στάση σώματος κ.λ.π). Η αντιμετώπιση της οσφυαλγίας που οφείλεται στην εκφύλιση ενός ή περισσοτέρων μεσοσπονδυλίων δίσκων είναι ένα πρόβλημα αρκετά δύσκολο στην αντιμετώπισή του και καμία μέθοδος (συντηρητική ή χειρουργική) δεν έχει κατορθώσει μέχρι σήμερα να δώσει ικανοποιητική λύση. Η ενδοδισκική χορήγηση αυτόλογου πλάσματος πλούσιου σε αιμοπετάλια (PRP), αποτελεί μία νέα μέθοδο με εξαιρετικά προκλινικά και κλινικά αποτελέσματα που φιλοδοξεί να καλύψει το θεραπευτικό αυτό κενό. Η πρωτοποριακή αυτή μέθοδος εφαρμόζεται πλέον και στην Ελλάδα. Η θεραπεία με PRP αποτελεί μία μέθοδο κατά την οποία υψηλή συγκέντρωση αιμοπεταλίων λαμβάνεται με ειδική επεξεργασία και τεχνική από το ίδιο το αίμα του κάθε ασθενούς και εν συνεχεία εγχέεται στην πάσχουσα περιοχή. Τα αιμοπετάλια είναι κύτταρα τα οποία εκτός από τη συμμετοχή τους στην πήξη του αίματος,
διαθέτουν και έναν σημαντικό αριθμό αυξητικών παραγόντων οι οποίοι διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στη διαδικασία της επούλωσης των ιστών που έχουν υποστεί κάποια βλάβη.
Οι αυξητικοί αυτοί παράγοντες είναι πρωτεΐνες μικρού μοριακού βάρους, οι οποίες συνδέονται με υποδοχείς της κυτταρικής μεμβράνης επιταχύνοντας την αποκατάσταση της βλάβης και διεγείροντας την ιστική αναγέννηση. Πιο συγκεκριμένα, επιταχύνεται η επαναγγείωση της τραυματισμένης περιοχής και τελικά η αναδόμηση και αναγέννηση του τραυματισμένου ιστού. Η θεραπευτική χρήση του PRP ξεκίνησε εδώ και 20 χρόνια περίπου, με κύρια ένδειξη αρχικά την επούλωση των πληγών. Σήμερα η μέθοδος χρησιμοποιείται ευρέως με ικανοποιητικά αποτελέσματα σε μια μεγάλη σειρά παθήσεων του μυοσκελετικού συστήματος (τενοντίτιδες, έξω και έσω επικονδυλίτιδα του αγκώνα, οστεοαρθρίτιδα του γόνατος κ.λ.π), ενώ μόλις φέτος (2016) δημοσιεύτηκαν οι πρώτες κλινικές μελέτες της χρήσης PRP με εξαιρετικά αποτελέσματα, σε ασθενείς με οσφυαλγία που οφείλεται σε εκφύλιση ενός ή περισσοτέ27
ρων μεσοσπονδυλίων δίσκων της ΟΜΣΣ. Η διαδικασία είναι σχετικά απλή και περιλαμβάνει τη λήψη ποσότητας μερικών κυβικών εκατοστών αίματος από τον ασθενή, το οποίο στη συνέχεια φυγοκεντρείται για μερικά λεπτά. Το πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια που προκύπτει από τη φυγοκέντρηση, εισάγεται υπό τοπική αναισθησία ή ήπια καταστολή και υπό συνεχή ακτινοσκοπική παρακολούθηση για απόλυτη ακρίβεια, με ένεση στους πάσχοντες μεσοσπονδύλιους δίσκους. Για τη σωστή επιλογή του ή των δίσκων όπου θα γίνει η έγχυση του PRP, εκτός από τη μαγνητική τομογραφία της ΟΜΣΣ προηγείται (την ίδια ημέρα της έγχυσης) διαγνωστική δισκογραφία. Η όλη διαδικασία διαρκεί περίπου μία με δύο ώρες, ολοκληρώνεται στον ίδιο χρόνο και δεν απαιτείται νοσηλεία ή ειδική προφύλαξη μετά την έγχυση.
Προπόνηση Δόνησης Άσκηση με αντιστάσεις Αδυνάτισμα - Σύσφιξη Αποκατάσταση τραυματισμών Personal training Fitness Aerobic Step TRX Pilates Power yoga Σάουνα Παπαναστασίου 116, Πάτρα ΤΗΛ.: 2610 328.226 ΚΙΝ.: 6946 041.507 e-mail: activus.gym@gmail.com
28
Επιπλέον, δεν υπάρχει κίνδυνος αλλεργίας ή υπερευαισθησίας μιας και χρησιμοποιείται αποκλειστικά και μόνο το ίδιο το αίμα του ασθενούς, ενώ η πιο συχνή ήπια παρενέργεια της ενδοδισκικής PRP ένεσης είναι η παροδική αύξηση του πόνου λόγω της έγχυσης υγρού στο μεσοσπονδύλιο δίσκο.
Τα ευεργετικά αποτελέσματα της έγχυσης γίνονται αντιληπτά από την πρώτη κιόλας εβδομάδα, ενώ η βελτίωση συνεχίζεται και μεγιστοποιείται την 6η κατά μέσο όρο εβδομάδα μετά την έγχυση. Αντενδείξεις της μεθόδου αποτελούν η παρουσία μικροβιακής επιμόλυνσης, η αντιπηκτική αγωγή και οι διαταραχές της πηκτικότητας του αίματος του ασθενούς. Συμπερασματικά, η ενδοδισκική έγχυση PRP για τη θεραπεία της οσφυαλγίας που οφείλεται σε εκφύλιση ενός ή περισσοτέρων μεσοσπονδυλίων δίσκων της ΟΜΣΣ, αποτελεί μία σύγχρονη, μη χειρουργική και ασφαλή μέθοδο, που στηρίζεται στη χρήση υλικού που παρασκευάζεται από το ίδιο το αίμα του ασθενούς και το οποίο επουλώνει και αναγεννά τις βλάβες του μεσοσπονδυλίου δίσκου.
Πέτρος N. Καραµανάκος MD, PhD ΝΕΥΡΟΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ Åéäéêåõèåßò êáé ìåôåêðáéäåõèåßò óôçí ÐáíåðéóôçìéáêÞ Íåõñï÷åéñïõñãéêÞ ÊëéíéêÞ ôïõ Êïõüðéï Öéíëáíäßáò ÄéäÜêôùñ Ðáí/ìßùí Éùáííßíùí & Êïõüðéï Öéíëáíäßáò Åðéóôçìïíéêüò ÄéåõèõíôÞò ÅîåéäéêåõìÝíïõ ÊÝíôñïõ ÓðïíäõëéêÞò ÓôÞëçò "SPINALIS"
Ο Κος Πέτρος Καραµανάκος είναι πτυχιούχος και διδάκτορας (Τοµέας Βασικής Νευροφαρµακολογίας) της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων. Ειδικεύτηκε και µετεκπαιδεύτηκε στην Πανεπιστηµιακή Νευροχειρουργική Κλινική του Κουόπιο Φινλανδίας (∆ιευθυντής: Καθηγητής Juha Jääskeläinen), µία από τις πλέον αναγνωρισµένες Νευροχειρουργικές Κλινικές της Ευρώπης, όπου διενεργούνται ετησίως περίπου 2500 χειρουργικές επεµβάσεις από όλο το φάσµα της Νευροχειρουργικής. Κατά την διάρκεια της πολύχρονης θητείας του στην Πανεπιστηµιακή Νευροχειρουργική Κλινική του Κουόπιο, απέκτησε µεγάλη εµπειρία στη διάγνωση και χειρουργική αντιµετώπιση όλου του φάσµατος των νευροχειρουργικών παθήσεων, ενώ παράλληλα εκπόνησε και δεύτερη ∆ιδακτορική ∆ιατριβή του στον τοµέα της Αγγειακής Νευροχειρουργικής (Ανευρύσµατα εγκεφάλου). Τον Σεπτέµβριο του 2011 επέστρεψε στην Ελλάδα και εργάζεται ως Νευροχειρουργός στον Ιδιωτικό Τοµέα.
Ôçë.: 2610 625112, Êéí: 6945 548463 ÑÞãá Öåñáßïõ 91, 3oò üñïöïò T.K. 262 21 ÐÜôñá e-mail: karamanakosp@gmail.com 29
Λαπαροσκοπική αντιμετώπιση καρκίνου του παχέος εντέρου
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι η δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο μετά από τον καρκίνο των πνευμόνων. Στις ανεπτυγμένες χώρες, ο κίνδυνος ενός ενήλικα να αναπτύξει καρκίνο του παχέος είναι 6% ή 1 στους 18. Το 90% των περιπτώσεων παρουσιάζονται σε ηλικίες άνω των 50 ετών και λίγο συχνότερα σε άνδρες. ΣΤΡΑΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ / MD, MSc, PhD ΓΕΝΙΚΟΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι νόσος που μπορεί να προληφθεί. Σήμερα γνωρίζουμε αρκετές πτυχές της παθογένεσής του και παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξή του. Επίσης, 30
υπάρχουν αρκετά αποτελεσματικά εργαλεία πρώιμης διάγνωσης. Το πλέον σημαντικό με τον καρκίνο του παχέος εντέρου είναι ότι εάν διαγνωσθεί έγκαιρα μπορεί να αντιμετωπισθεί ριζικά, δηλαδή να επιτύχουμε ίαση του ασθενούς.
Παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου του παχέος εντέρου Ηλικία Η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου αυξάνει με την ηλικία. Παρά το ότι σπάνια παρουσιάζεται και σε νέα άτομα, 9 στους 10 πάσχοντες είναι άνω των 50 ετών. Διατροφή Η κατανάλωση κόκκινου κρέατος αυξάνει την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου. Πιθανότατα ευθύνονται το ζωικό λίπος που αυξάνει την κυτταρική διαίρεση στο επιθήλιο του εντέρου, ή/και καρκινογόνα που παράγονται κατά το μαγείρεμα ζωικών πρωτεϊνών σε υψηλή θερμοκρασία. Παράλληλα παρατηρήθηκε μια προστατευτική ιδιότητα των φυτικών ινών, όπως και των λαχανικών και των φρούτων. Το φυλλικό οξύ που ανευρίσκεται στα πράσινα λαχανικά και σε πολυβιταμινούχα σκευάσματα δρα προστατευτικά. Η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ επιβαρύνει την προδιάθεση για καρκίνο του παχέος. Πολύποδες Οι αδενωματώδεις πολύποδες είναι καλοήθεις όγκοι που προβάλλουν στον αυλό του εντέρου και θεωρούνται προκαρκινωματώδεις, μπορούν δηλαδή να εξαλλαχθούν σε καρκίνο. Βεβαρημένο ιστορικό Όταν υπάρχουν συγγενείς 1ου βαθμού που έχουν καρκίνο του παχέος εντέρου τότε η πιθανότητα εμφάνισης είναι τριπλάσια. Επίσης οι γυναίκες με ιστορικό καρκίνου του μαστού, μήτρας ή ωοθηκών εμφανίζουν αυξημένο ποσοστό ανάπτυξης καρκίνου παχέος εντέρου. ◘ Κάπνισμα ◘ Παχυσαρκία ◘ Μειωμένη σωματική άσκηση Αν αλλάζαμε τον τρόπο ζωής μας και δίναμε σημασία στους παράγοντες κινδύνου, περισσότεροι από τους μισούς καρκίνους του παχέος εντέρου θα μπορούσαν να προληφθούν!
Τι συμπτώματα μπορεί να εμφανισθούν; Αίμα στα κόπρανα, ανοιχτόχρωμο ή σκούρο. ΠΡΟΣΟΧΗ: συχνά αποδίδονται μικρές ή μεγαλύτερες αιμορραγίες σε αιμορροΐδες. Μην εφησυχάζετε αν δεν υποβληθείτε στον κατάλληλο έλεγχο!!! Ανεξήγητη διάρροια ή δυσκοιλιότητα ή το αίσθημα ότι το έντερο δεν κενώνεται πλήρως. Η αλλαγή των συνηθειών του εντέρου, δηλαδή κάποιος που παρουσίαζε δυσκοιλιότητα εμφανίζει τώρα συχνές διάρροιες ή το αντίστροφο. Γενικά κοιλιακά συμπτώματα, όπως πόνος, πολλά αέρια, τυμπανισμός, «κράμπες» του εντέρου. Αναιμία. ΠΡΟΣΟΧΗ: δεν θα πρέπει να παίρνουμε τυφλά σίδηρο για διόρθωση της αναιμίας χωρίς να έχουμε ελέγξει το γαστρεντερικό μας σύστημα! Απώλεια βάρους, αδυναμία και εύκολη κόπωση. Πώς διαγιγνώσκεται ο καρκίνος του παχέος εντέρου πρώιμα; Ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να διαγνωσθεί έγκαιρα αν εφαρμοσθούν τα παρακάτω: Κολονοσκόπηση σε ηλικία 50 ετών σε όλους, ανεξαρτήτως ατομικού ή οικογενειακού ιστορικού. Άτομα με ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου στην οικογένεια πρέπει να υποβληθούν σε προληπτικό έλεγχο, σε ηλικία τουλάχιστον δέκα χρόνια μικρότερη από την ηλικία εμφάνισης του καρκίνου στο μέλος που έπασχε. Η εμφάνιση αίματος στις κενώσεις, η ξαφνική αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου ή η ανεξήγητη αναιμία, είναι καμπανάκι για 31
την εξέταση από ειδικό ιατρό (γαστρεντερολόγο).
ηλικίας, καταλαβαίνουμε πόσο μεγάλη σημασία έχει για την ανάρρωσή τους.
Πώς αντιμετωπίζεται ο καρκίνος του παχέος εντέρου;
Η απώλεια αίματος είναι ελάχιστη. Αυτό οφείλεται στο ότι χειρουργούμε με μεγάλη μεγέθυνση και μεγάλη δυνατότητα διάκρισης των ανατομικών δομών. Επιπλέον στη λαπαροσκοπική χειρουργική υπάρχουν πλέον πολύ εξελιγμένα εργαλεία που βοηθούν στο να γίνει η επέμβαση αναίμακτα. Σαν αποτέλεσμα, δεν γίνονται σχεδόν καθόλου μεταγγίσεις αίματος, οι οποίες κάθε άλλο παρά αθώες είναι.
Η χειρουργική θεραπεία είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας του καρκίνου του παχέος εντέρου. Η λαπαροσκοπική αντιμετώπιση του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η πλέον ενδεδειγμένη χειρουργική θεραπεία. Πλεονεκτήματα λαπαροσκοπικής αντιμετώπισης των παθήσεων του παχέος εντέρου Μέχρι την ανακάλυψη της λαπαροσκοπικής χειρουργικής, η χειρουργική του παχέος εντέρου χαρακτηριζόταν από πολύ μεγάλες τομές στην κοιλιακή χώρα, που πολλές φορές εκτείνονταν από το θώρακα έως την ηβική σύμφυση. Είναι ευνόητο, ότι οι πολύ μεγάλες τομές πέραν του άσχημου αισθητικού αποτελέσματος, δημιουργούσαν μια σειρά από μικρά και μεγάλα προβλήματα στον ασθενή. Η ανακάλυψη και η εφαρμογή της λαπαροσκοπικής χειρουργικής και στις παθήσεις του παχέος εντέρου έφερε λύσεις στα παραπάνω προβλήματα. Συγκεκριμένα, τα πλεονεκτήματα της λαπαροσκοπικής χειρουργικής είναι τα ακόλουθα: Οι τομές είναι πολύ μικρές, 0,5 - 1 εκ., συν μια μικρή υπερηβική τομή 4 εκ. που χρησιμοποιείται για να βγει από την κοιλιακή χώρα το τμήμα του πάσχοντος παχέος εντέρου που αφαιρέθηκε. Οι μικρές τομές και το γεγονός ότι δεν ανοίγεται η κοιλιά, δημιουργεί πολύ μικρό διεγχειρητικό και μετεγχειρητικό stress στον ασθενή. Μάλιστα έχει υπολογισθεί ότι είναι 4 - 5 φορές μικρότερο από ότι στο ανοιχτό χειρουργείο. Αν αναλογιστούμε ότι οι ασθενείς αυτοί είναι συνήθως μεγάλης 32
Το ογκολογικό αποτέλεσμα είναι ίδιο, αν όχι καλύτερο, από ότι στην ανοιχτή χειρουργική. Και αυτό γιατί δίνεται στον χειρουργό η δυνατότητα να κάνει λεπτομερή καθαρισμό των λεμφαδένων. Ο μετεγχειρητικός πόνος είναι ελάχιστος. Στις αντίστοιχες ανοιχτές επεμβάσεις χρειάζεται να γίνει συνδυασμός της γενικής αναισθησίας με επισκληρίδιο, για να αντιμετωπισθεί ο σημαντικός πόνος που προξενείται. Σαν αποτέλεσμα του ελάχιστου πόνου ο ασθενής κινητοποιείται άμεσα, αναπνέει καλύτερα και δεν αναπτύσσονται επιπλοκές από το αναπνευστικό σύστημα. Αποφεύγονται οι επιπλοκές της μεγάλης τομής, όπως οι φλεγμονές, η εκροή υγρών και πύου, ο πυρετός και το πιο σημαντικό οι μετεγχειρητικές κήλες. Οι μετεγχειρητικές κήλες οφείλονται στο ότι δε ράβεται καλά το κοιλιακό τοίχωμα με αποτέλεσμα να δημιουργούνται κήλες σε ένα ποσοστό που φθάνει το 10 -15%! Άρα, ένας στους 10 ασθενείς που θα υποβληθεί σε ανοιχτό χειρουργείο για παθήσεις του παχέος εντέρου, θα αναπτύξει μετεγχειρητική κήλη και θα πρέπει να χειρουργηθεί ξανά! Τέλος, το αισθητικό αποτέλεσμα είναι απείρως καλύτερο με τη λαπαροσκοπική χειρουργική.
Χρήστος Στράτης MD, MSc, PhD Γενικός Χειρουργός Μ: 6944 417.006 Ε: xstratimsc@hotmail.com www.drstratis.gr
Ο ιατρός Χρήστος Στράτης είναι Γενικός Χειρουργός και εξασκεί το επάγγελμα για πάνω από μία δεκαετία σε ιδιωτικά νοσοκομεία της Πάτρας και των Αθηνών. Ο χειρουργός Χρήστος Στράτης έχει εξειδικευθεί στα: · Λαπαροσκοπική και ελάχιστα επεμβατική χειρουργική στο τμήμα Λαπαροσκοπικής Χειρουργικής του DRK-Krankenhaus Clementinenhaus Hospital στο Αννόβερο της Γερμανίας υπό την επίβλεψη του Dr A.Kuthe. · Χειρουργική παθήσεων παχέος εντέρου στο Department of Colorectal Surgery στο King’s College Hospital στο Λονδίνο. · Χειρουργική παθήσεων ορθοπρωκτικού σωλήνα στο St Mark’s Hospital στο Λονδίνo.
ΙΑΤΡΕΙΟ: ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ 41-43, 26221, ΠΑΤΡΑ Τηλ.: 2610 278.826 ΓΕΝΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΟΛΥΜΠΙΟΝ
Βόλου & Μειλίχου, Κ. Συχαινά Πάτρα Τ: 2610 464.100, 2610 464.148 www.olympion-sa.gr
MEDITERRANEO HOSPITAL Ηλείας 8 -12, 16675, Γλυφάδα Τ: 210 91.17.000 www.mediterraneohospital.gr
33
Τι πραγματικά συμβαίνει σ’ έναν άνθρωπο που πάσχει από διαταραχή προσωπικότητας; Στο άκουσμα και μόνο του όρου «διαταραχή προσωπικότητας», σε πολλούς ανθρώπους έρχονται εικόνες από ταινίες, όπου τα άτομα αυτά παρουσιάζονται ως επικίνδυνα ή βίαια. Η πραγματικότητα όμως είναι εντελώς διαφορετική. ΠΕΡΔΙΚΕΑ ΚΥΡΙΑΚΗ / ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ, BSc, MSc - ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΣ
Καταρχάς, κρίνουμε απαραίτητο να διασαφηνίσουμε τους όρους «προσωπικότητα» και «διαταραχή προσωπικότητας». Προσωπικότητα είναι ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, τα συναισθήματα, οι σκέψεις, οι απόψεις και η συμπεριφορά, που κάνουν τον καθέναν από 34
εμάς μοναδικό. Η προσωπικότητά μας διαμορφώνεται από την κληρονομικότητα και τις πρώτες εμπειρίες ζωής που είχαμε ως παιδιά. Ένας άνθρωπος με υγιή προσωπικότητα καταφέρνει να αντιμετωπίζει αποτελεσμα-
τικά τις δυσκολίες που συναντά και είναι ικανός να διατηρεί υγιείς σχέσεις με την οικογένεια, τους φίλους και τους συνεργάτες του. Τα άτομα με διαταραχή της προσωπικότητας εμφανίζουν σκέψεις και συμπεριφορές αρκετά άκαμπτες και βαθιά ριζωμένες που διαφοροποιούνται από το κοινωνικά αποδεκτό και ενοχλούν τον περίγυρό τους. Αυτή η ακαμψία τούς εμποδίζει να βρίσκουν αποτελεσματικές λύσεις και να προσαρμόζονται στην εκάστοτε πραγματικότητα, με συνέπεια να καταστρέφεται η ικανότητά τους να λειτουργήσουν. Σε γενικές γραμμές, τα άτομα με διαταραχή προσωπικότητας κάνουν πιο συχνά απόπειρα αυτοκτονίας και η αυτοκτονία είναι η πιο συχνή αιτία θανάτου. Φέρονται παρορμητικά και εμφανίζουν ακραίες συμπεριφορές σε θέματα όπως η υπερκατανάλωση αλκοόλ, ουσιών και φαγητού, το σεξ, την απρόσεκτη οδήγηση, το ξόδεμα χρημάτων, ενώ παράλληλα, έχουν αυξημένες πιθανότητες να πάρουν διαζύγιο και χαμηλό προσδόκιμο ζωής, λόγω των συχνών αυτοτραυματισμών και των αποπειρών αυτοκτονίας. Υπάρχουν δέκα είδη διαταραχών προσωπικότητας: Παρανοειδής διαταραχή: Το άτομο είναι ψυχρό και απόμακρο στις σχέσεις του και δεν εκφράζει τρυφερά συναισθήματα, δεν έχει χιούμορ και είναι υπερβολικά καχύποπτο. Έχει αυξημένο άγχος και φαίνεται αμυντικό, συγκρουσιακό και απρόθυμο να συμβιβαστεί. Ως παιδί, έχει μεγαλώσει σε κακοποιητικό και εχθρικό περιβάλλον. Σχιζοειδής διαταραχή: Το άτομο είναι εσωστρεφές, συνεσταλμένο και μοναχικό. Μιλάει λίγο, προτιμά να μένει μόνο και παρασύρεται σε ονειροπολήσεις. Ως παιδί, βίωσε υποτίμηση, απόρριψη και ενδοσχολική βία.
Σχιζότυπη διαταραχή: Το άτομο είναι συναισθηματικά και κοινωνικά απομονωμένο. Είναι εκκεντρικό στη σκέψη, την εμφάνιση, την αντίληψη ή την επικοινωνία. Ως παιδί, η οικογένειά του το αντιμετώπιζε ως ιδιαίτερο / διαφορετικό και το παραμελούσε. Έχει βιώσει έντονα την απόρριψη και την ενδοσχολική βία και έχει μεγαλώσει πιστεύοντας πως είναι περίεργο, ανεπαρκές και πως ο κόσμος είναι κακός και εχθρικός. Αντικοινωνική διαταραχή: Το άτομο συμπεριφέρεται ανεύθυνα και παραβιάζει τους κοινωνικούς κανόνες. Εμπλέκεται συχνά σε καβγάδες, αδιαφορεί για το νόμο, έχει αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, είναι ευερέθιστο, αδυνατεί να διατηρήσει μια σταθερή εργασία, είναι παρορμητικό και δεν αισθάνεται ενοχές. Οριακή – Μεταιχμιακή διαταραχή: Το άτομο έχει ασταθή και συνεχώς μεταβαλλόμενη διάθεση, έχει έντονες και ασταθείς διαπροσωπικές σχέσεις με εναλλαγές μεταξύ της εξιδανίκευσης και της απόλυτης υποτίμησης. Είναι έντονα παρορμητικό και αυτοκαταστροφικό. Έχει έντονα ξεσπάσματα θυμού, έντονο άγχος και χρόνια αισθήματα κενού ή ανίας. Έχει ανεπίλυτα παιδικά τραύματα και ο βασικός του φόβος είναι η εγκατάλειψη. Ναρκισσιστική διαταραχή: Το άτομο έχει μια μεγαλειώδη αίσθηση σπουδαιότητας του εαυτού του και συμπεριφέρεται με αλαζονεία και αυθάδεια. Απαιτεί συνεχώς προσοχή και θαυμασμό και αδυνατεί να καταλάβει πως αισθάνονται οι άλλοι. Ως παιδί, είχε ανεπαρκή οριοθέτηση και μεγάλωσε πιστεύοντας πως συναισθήματα όπως ο φόβος, η ντροπή ή η λύπη τα έχουν μόνο οι αδύναμοι. Κατά βάθος, είναι ένα ευάλωτο παιδί που πασχίζει να κρύψει τις ευαισθησίες του. Οιστριονική διαταραχή: Το άτομο είναι υπερβολικά συναισθηματικό και αναζητά συνεχώς την προσοχή. Επιδεικνύει ρηχή 35
έκφραση συναισθημάτων με υπερβολή και δεν νιώθει άνετα αν δεν είναι το επίκεντρο της προσοχής. Χρησιμοποιεί την εμφάνιση για να τραβήξει την προσοχή και θεωρεί τις σχέσεις πιο στενές από ότι είναι στην πραγματικότητα. Ως παιδί, βίωσε απόρριψη και αυτός είναι ο μεγαλύτερος φόβος του.
λειοθηρία και τον έλεγχο. Είναι πολύ άκαμπτο με την οργάνωση και τους κανόνες, υπερβολικά ευσυνείδητο και άκαμπτο σε θέματα ηθικής ή αξιών. Είναι απρόθυμο να συνεργαστεί με άλλους, εκτός αν οι άλλοι ακολουθήσουν ακριβώς το δικό του τρόπο. Ως παιδί, ήταν υπεύθυνο, σοβαρό και περιορισμένο. Ο βασικός του φόβος είναι η αποτυχία και η διάπραξη λάθους. Τα άτομα των κατηγοριών αυτών συνήθως δεν αντιλαμβάνονται ότι η συμπεριφορά τους ή ο τρόπος σκέψης τους δεν είναι κατάλληλα, αντίθετα, συχνά πιστεύουν ότι οι τρόποι τους είναι σωστοί και ότι έχουν δίκιο. Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί επιφανειακά να φαίνονται ιδιόρρυθμοι, ωστόσο αν καταφέρναμε να παραβλέψουμε τις δυσκολίες τους ή να τις αποδεχθούμε, θα βλέπαμε έναν βαθιά πληγωμένο άνθρωπο, ένα ψυχικά τραυματισμένο παιδί.
Αποφευκτική διαταραχή: Το άτομο αποφεύγει τις στενές διαπροσωπικές σχέσεις γιατί αισθάνεται ανεπαρκές και είναι υπερευαίσθητο στην κριτική των άλλων. Είναι ντροπαλό, έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και νιώθει πως είναι αποκρουστικό και ανεπιθύμητο. Εξαρτημένη διαταραχή: Το άτομο νιώθει ανεπαρκές και αβοήθητο. Βασίζεται στους άλλους για τη λήψη αποφάσεων και τη διαχείριση προβλημάτων και παραχωρεί τις ανάγκες και τις επιθυμίες του σε όποιον δείξει διαθέσιμος να το φροντίσει. Ως παιδί, ήταν υπερβολικά υποτακτικό, είχε τον φόβο ότι η μητέρα του δεν θα ανταποκριθεί στις ανάγκες του και πιθανόν να είχε και έντονο άγχος αποχωρισμού. Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Το άτομο ασχολείται έντονα με την τάξη, την τε36
Αυτό συμβαίνει επειδή οι διαταραχές προσωπικότητας αναπτύσσονται στο έδαφος ακάλυπτων πυρηνικών συναισθηματικών αναγκών της παιδικής ηλικίας, κυρίως με τη μορφή παραμέλησης ή κακοποίησης. Οι ανάγκες αυτές είναι: Ασφάλεια, σταθερότητα, φροντίδα και αποδοχή Αυτονομία, ικανότητα και αίσθημα ταυτότητας Ελευθερία έκφρασης αναγκών και συναισθημάτων Αυθορμητισμός, παιχνίδι Ρεαλιστικά όρια Η μη κάλυψη αυτών των αναγκών διαταράσσει την ικανότητα του ατόμου να δημιουργεί υγιείς σχέσεις, βλάπτεται η αυτοεκτίμηση και η συναισθηματική του σταθερότητα και διαταράσσεται η ικανότητά του για επίλυση προβλημάτων.
Οι άνθρωποι με διαταραχή προσωπικότητας δεν έχουν καταφέρει ουσιαστικά ποτέ να συνάψουν μια μακροχρόνια αισθηματική σχέση και βιώνουν τη ζωή τους ως άδεια. Όταν κάποιο γεγονός τους υπενθυμίσει τις ακάλυπτες πυρηνικές τους ανάγκες, τότε βιώνουν ένα ισχυρό συναίσθημα ντροπής, φόβου, θλίψης ή θυμού που τους κάνει να αισθάνονται ότι δεν υπάρχει ελπίδα. Ό,τι και να κάνουν, η έκβαση θα είναι η ίδια: θα είναι ανίκανοι, μη ερωτεύσιμοι, αταίριαστοι, ευάλωτοι και τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει αυτό το αίσθημα. Είναι άνθρωποι καθημερινοί που όλοι κάποια στιγμή πιθανόν έχουμε συναντήσει και η αλήθεια είναι πως φαίνονται δύσκολοι. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι άνθρωποι δυστυχισμένοι. Επειδή δεν γνωρίζουν ότι τα προβλήματά τους οφείλονται στη διαταραχή τους και δύσκολα θα απευθυνθούν σε ειδικό, εκτός αν κάποιος δικός τους κινητοποιήσει, καταλήγουν να
περνούν όλη τη ζωή τους στη δυστυχία και τη μοναξιά. Επειδή τα προβλήματά τους είναι χρόνια και αφορούν κυρίως τις διαπροσωπικές σχέσεις τους, όταν προσέρχονται σε θεραπεία, αυτό που αναφέρουν τις περισσότερες φορές είναι πως αισθάνονται δυστυχισμένοι, όσο καιρό θυμούνται τον εαυτό τους. Κι εκεί είναι που ο ρόλος της ψυχοθεραπείας αποβαίνει καταλυτικός: Σταδιακά, μέσα από τη θεραπευτική σχέση, ο θεραπευτής, με υπομονή και φροντίδα θα προσπαθήσει να επουλώσει τα τραύματα της ψυχής του ασθενή, έτσι ώστε η πληγή που κάποτε άνοιξε μέσα του να πάψει να ελέγχει τη ζωή του. Το αποτέλεσμα θα είναι, μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα, οι άνθρωποι με κάποια διαταραχή της προσωπικότητας να νιώθουν ελεύθεροι να πάρουν οι ίδιοι τον έλεγχο της ζωής και του εαυτού τους για να μπορέσουν να ζήσουν στο εξής ευτυχισμένοι.
Το διαγνωστικό ιατρείο εφαρμόζει:
• Σύγχρονα Διαγνωστικά
Μικροβιολογικά εργαστήρια
• Εργαστήριο Ιατρικού Μοριακού Ελέγχου
• Εξειδικευμένο
Σπερματολογικό Εργαστήριο
• Τράπεζα Κρυοσυντήρησης Σπέρματος
Σύστημα διαχείρισης ποιότητας ISO 9001:2008. Πιστοποιημένο πρόγραμμα εξωτερικού ποιοτικού ελέγχου. Ορθή διαχείριση των ιατρικών αποβλήτων. Είναι μέλος του Συνεταιρισμού Εργαστηριακών Ιατρών MEDISYN (www.medisyn.eu) και του δικτύου IATRICA (www.iatrica.gr).
Πλατεία Γεωργίου Α’ 3α, Εμπορικό Κέντρο Κόλλα, Πάτρα, Τηλ. Κέντρο: 2610 275 218, e-mail: info@bioanalysis.gr www.bioanalysis.gr
Ακράτεια ούρων στις γυναίκες
Η ακράτεια ούρων είναι ένα από τα συχνά προβλήματα των γυναικών, που εμφανίζεται κατά κύριο λόγο σε όσες βρίσκονται στην εμμηνόπαυση. Είναι ένα από τα πιο βασανιστικά προβλήματά τους, καθώς επηρεάζει την καθημερινότητά τους και μειώνει κατά πολύ την ποιότητα ζωής τους. ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ / MD, MSc, PhD, IFEPAG - ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ ΠΑΙΔΩΝ - ΕΦΗΒΩΝ
Πάρα πολύ συχνά, οι γυναίκες αυτές περιορίζονται μέσα στο σπίτι, καθώς δυσκολεύονται να απομακρυνθούν από την τουαλέτα, νοιώθοντας ανασφάλεια και ανησυχία. Έτσι, μειώνεται παράλληλα και η κοινωνικότητά τους, καθώς οι επαφές με συγγε38
νείς και φίλους περιορίζονται δραματικά. Επίσης, η αίσθηση της άσχημης οσμής των ούρων, που μπορεί να ενοχλεί τόσο τις ίδιες όσο και τους γύρω τους, τις ωθούν στο να αποφεύγουν τις κοινωνικές συναναστροφές με άλλους ανθρώπους, με αποτέλεσμα την ψυχολογική τους φόρτιση, που μπορεί να φτάσει μέχρι και την κατάθλιψη.
Είδη ακράτειας στις γυναίκες Η ακράτεια μπορεί να εμφανίζεται με 2 κυρίως μορφές: α) ως ξαφνική επιθυμία της γυναίκας να ουρήσει, που καταλήγει σε απώλεια ούρων πριν προλάβει να φτάσει στην τουαλέτα β) ως απώλεια ούρων όταν αυτή γελά δυνατά, βήχει ή σηκώνει κάποιο βάρος.
να βρούμε αν υπάρχει χαλάρωση στον κόλπο ή κάποιο άλλο στοιχείο που να μας οδηγεί στην αιτία του προβλήματος.
Παράγοντες που επηρεάζουν την ακράτεια Οι παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν την ακράτεια είναι πολλοί. Οι πιο συχνοί είναι: Η εμμηνόπαυση, κατά την οποία επέρχεται χαλάρωση των ιστών. Ο μεγάλος αριθμός των φυσιολογικών τοκετών, ιδίως όταν τα μωρά είχαν μεγάλο βάρος γέννησης (μεγαλύτερο από 4kg), που μπορεί να οδηγήσουν σε χαλάρωση των ιστών της ουρογεννητικής περιοχής και έτσι να προκαλέσουν ακράτεια. Συνήθειες και καταστάσεις όπως το κάπνισμα και η παχυσαρκία, που έχουν ενοχοποιηθεί ως παράγοντες που μπορούν να επιδεινώσουν την ακράτεια. Η δυσκοιλιότητα, που αναγκάζει τη γυναίκα να αυξάνει την πίεση στην κοιλιά της κατά την προσπάθεια αφόδευσης και έτσι να επιδεινώνει την ακράτεια. Ο χρόνιος βήχας των καπνιστών μπορεί να επιβαρύνει την κατάσταση, λόγω της απότομης αύξησης της ενδοκοιλιακής πίεσης. Διάγνωση ακράτειας Σημαντικό ρόλο για τη σωστή διάγνωση του προβλήματος παίζει το ιστορικό της γυναίκας, από όπου θα πάρουμε σημαντικές πληροφορίες για όλους τους παραπάνω προδιαθεσικούς παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν ακράτεια. Η γυναικολογική εξέταση θα μας βοηθήσει
Η σημαντικότερη εργαστηριακή εξέταση είναι η ουροδυναμική μελέτη ή ουροδυναμικός έλεγχος. Αφού πιστοποιήσουμε με εξετάσεις ούρων ότι δεν υπάρχει πιθανότητα ουρολοίμωξης, η γυναίκα τοποθετείται σε ένα μηχάνημα με το οποίο μπορούμε να μάθουμε πολλές πληροφορίες για τη λειτουργικότητα της ουροδόχου κύστης και να βγάλουμε τη σωστή διάγνωση. Η εξέταση είναι τελείως ανώδυνη και δεν πρέπει να φοβίζει τη γυναίκα. Κατά την εξέταση, ουσιαστικά γεμίζουμε με υγρό την ουροδόχο κύστη και με ειδικούς αισθητήρες καταγράφουμε τις πιέσεις που δημιουργούνται στην περιοχή. Η εξέταση διαρκεί λίγα λεπτά και μας δίνει σημαντική βοήθεια στο να αποφασίσουμε ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία για το πρόβλημα της συγκεκριμένης γυναίκας. Θεραπεία ακράτειας Η θεραπεία της ακράτειας μπορεί να είναι συντηρητική και ξεκινά από αλλαγές σε κάποιες καθημερινές συνήθειες της γυναίκας αλλά και φυσιολογικούς καθημερινούς παράγοντες. Η μείωση των τροφών και των ροφημάτων που προκαλούν διούρηση μπορούν αρχικά να βοηθήσουν σε μικρό βαθμό. Η φυσιοθεραπεία και κάποιες ασκήσεις της πυέλου μπορούν επί39
σης να βοηθήσουν αρκετά. Οι ασκήσεις είναι εύκολες και μπορούν να πραγματοποιηθούν από κάθε γυναίκα. Επίσης, δεν απαιτούν εξοπλισμό, δεν έχουν κανένα κόστος και είναι σύντομες, ενώ εξασφαλίζουν τόσο μεγάλη διακριτικότητα που μπορούν να γίνουν ακόμα και με παρουσία άλλων ανθρώπων, χωρίς αυτοί να αντιληφθούν κάτι. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνουμε σημαντική βελτίωση σε ήπιες μορφές ακράτειας και έτσι αποφεύγουμε άσκοπες χειρουργικές επεμβάσεις αλλά και τα φάρμακα. Σε κάποιες περιπτώσεις η αντιμετώπιση μπορεί να είναι φαρμακευτική, κυρίως όταν έχουμε υπερδραστήρια κύστη ή κάποιο νευρολογικό πρόβλημα. Η βελτίωση είναι σημαντική αλλά αρκετές φορές οι ανεπιθύμητες δράσεις των φαρμάκων μπορεί να δυσκολέψουν τη θεραπεία. Αποτέλεσμα είναι πολλές από τις γυναίκες αυτές να εγκαταλείπουν την θεραπεία ακόμα και αν έχουν βελτιωθεί σημαντικά.
Τέλος, σε αρκετές περιπτώσεις χρειάζεται επεμβατική θεραπεία. Οι επεμβάσεις αυτές έχουν σαν στόχο να αποκαταστήσουμε τη χαλάρωση της ουροδόχου κύστης ή της ουρήθρας και να αποκαταστήσουμε έτσι το πρόβλημα. Ο κύριος στόχος μας είναι να αποκαταστήσουμε τη φυσιολογική κλίση της ουρήθρας σε σχέση με την ουροδόχο κύστη, ώστε να βελτιώσουμε ή και να αποκαταστήσουμε το φυσιολογικό σφικτήρα που συγκρατεί τα ούρα μέσα στην κύστη, καταργώντας έτσι την ακράτεια. Σήμερα, μπορούμε με σύγχρονες τεχνικές να αποφύγουμε τα μεγάλα χειρουργεία και με ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές να έχουμε ένα άριστο αποτέλεσμα. Οι πιο συνηθισμένες από αυτές τις επεμβάσεις είναι η τοποθέτηση μιας ειδικής ταινίας, που μπορεί να αποκαταστήσει το πρόβλημα έως και 100%.
Παναγιώτα Δερβίση Θεοτοκοπούλου 90 (πλησίον ΑΤΕΙ), Πάτρα Τ: 2610 242.413 Κ: 6948 285.906 Ε: gioderv@hotmail.com
40
Η γυναίκα συνήθως δεν χρειάζεται να μείνει στο νοσοκομείο, παρά μόνο για θέμα ασφάλειάς της, και επιστρέφει χωρίς πόνο και δυσκολία στις καθημερινές της συνήθειες σε πάρα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Με τις νέες θεραπείες που έχουμε στη διάθεσή μας η γυναίκα απαλλάσσεται από την ακράτεια ούρων και μπορεί και πάλι με αυτοπεποίθηση και άνεση να απολαύσει τη ζωή.
41
Ροδόχρους ακμή
μια συχνή δερματολογική πάθηση με πολλές παραμέτρους ΚΑΡAΓΙΩΡΓΑ ΝΤOΡΑ / ΔΕΡΜΑΤΟΛOΓΟΣ - ΑΦΡΟΔΙΣΙΟΛOΓΟΣ
Γιατί είμαι τόσο κόκκινος;
1. Ερυθηματώδες στάδιο
Μια ερώτηση που γίνεται συχνά στον δερματολόγο από τους ασθενείς που πάσχουν από ροδόχρου νόσο.
Στη φάση αυτή οι ασθενείς παρουσιάζουν ερύθημα συνήθως στην κεντρική περιοχή του προσώπου που μπορεί να επεκτείνεται στο πηγούνι και στο μέτωπο. Το χαρακτηριστικό είναι ότι αυτή η ερυθρότητα επιδεινώνεται με οτιδήποτε προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας. Σιγά - σιγά παραμένουν στην περιοχή μόνιμες ευρυαγγείες.
Τι είναι η νόσος αυτή; Πώς εκδηλώνεται; Οι κλινικές εκδηλώσεις της νόσου ποικίλουν ανάλογα με το στάδιο. Ουσιαστικά υπάρχουν 4 στάδια: 42
2. Βλατιδοφλυκταινώδες στάδιο Στη φάση αυτή στην περιοχή του ερυθήματος εμφανίζονται μικρά σπυράκια που πολλές φορές έχουν ένα μικρό άσπρο κεφαλάκι (φλυκταινίδια). 3. Phymatous rosacea Στο στάδιο αυτό έχουμε επίμονο οίδημα του προσώπου και κάποιες φορές διόγκωση της μύτης που μοιάζει με μύτη αλκοολικού. 4. Οφθαλμική ροδόχρουν νόσος Χαρακτηρίζεται από προσβολή των ματιών με ερύθημα των βλεφάρων και του επιπεφυκότα. Επιδημιολογία Εμφανίζεται συνήθως στην τρίτη με τέταρτη δεκαετία της ζωής, αν και περιστασιακά μπορεί να εμφανιστεί σε πιο μεγάλες ηλικίες και σε παιδιά. Είναι συχνότερη σε ανοιχτόχρωμα δέρματα. Στις βόρειες χώρες όπως η Σουηδία υπολογίζεται ότι αφορά περίπου στο 10% του πληθυσμού, στην Ελλάδα όμως υπολογίζεται ότι το ποσοστό είναι λίγο υψηλότερο. Ποια είναι η αιτία της νόσου; Η ροδόχρουν νόσος έχει γενετικό υπόβαθρο, που σημαίνει ότι πολύ συχνά εμφανίζεται στα άτομα της ίδιας οικογένειας. Στην εκδήλωση των συμπτωμάτων ενοχοποιούνται εστιακές λοιμώξεις από ένα παράσιτο (demodex folliculorum). Τέλος παίζουν ρόλο πιο περίπλοκοι ανοσολογικοί και ενδοκρινικοί παράγοντες. Από τι επιδεινώνεται; Τι πρέπει να προσέχω; Η ροδόχρουν νόσος επιδεινώνεται από όλους τους παράγοντες που αυξάνουν τη θερμοκρασία του σώματος. Οι πιο σημαντικοί από αυτούς είναι: ■ Η έκθεση στον ήλιο ■ Η κατανάλωση πολύ ζεστών αφεψημάτων(καφές, τσάι, σούπα)
■ Η κατανάλωση καυτερών φαγητών (κόκκινες πιπεριές, καρυκεύματα) ■ Το κόκκινο κρασί ■ Η εναλλαγή από κρύο σε ζέστη ■ Η συναισθηματική φόρτιση Πώς επηρεάζει η ροδόχρουν νόσος τη γενικότερη υγεία; Η γενικότερη υγεία του ασθενούς δεν επηρεάζεται, καθώς όμως το ερύθημα εμφανίζεται ξαφνικά προκαλεί αρνητικές επιδράσεις στην ψυχολογία του ατόμου. Σύμφωνα με μελέτες περίπου 40% των ασθενών αποφεύγουν τις κοινωνικές επαφές, διότι νιώθουν πως έχουν αντιαισθητική όψη. Πώς γίνεται η διάγνωση; Για τη διάγνωση της νόσου δεν χρειάζονται αιματολογικές ή ιστολογικές εξετάσεις. Συνήθως η κλινική εικόνα είναι αρκετή για τον δερματολόγο, ώστε να γίνει η διάκριση από την απλή ακμή, την θυλακίτιδα, τη δερματίτιδα ή άλλη πάθηση.
Παπαχρονοπούλου Βασιλική Ψυχίατρος - Ψυχοθεραπεύτρια Ειδικευθείσα στη Μεγάλη Βρετανία µε εκπαίδευση στη Γνωσιακή Συµπεριφορική Ψυχοθεραπεία (CBT)
Ατοµική ψυχοθεραπεία Γνωσιακή Συµπεριφορική Συµβουλευτική Υποστηρικτική Ψυχοφαρµακολογία Ψυχοεκπαίδευση Κορίνθου 287 (πλ. Γεωργίου), Πάτρα Τηλ.: 2610 22.11.01, Κιν.: 6973 017.158 E-mail: v.papachronopoulou@yahoo.gr website: vpapachronopoulou.eu
43
Ποια είναι η θεραπεία; Η ροδόχρους ακμή παραμένει εφ όρου ζωής, η θεραπεία όμως μπορεί να βοηθήσει αισθητά στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Στην πλειοψηφία των ατόμων τα συμπτώματα εκδηλώνονται κυκλικά, παρουσιάζουν δηλαδή εξάρσεις και υφέσεις.
ζόλη, το αζελαϊκό και η τρετινοϊνη. Σε πιο βαριά περιστατικά χρησιμοποιείται με εξαιρετικά αποτελέσματα η ισοτρετινοϊνη. Δεν ξεχνάμε ποτέ την καθημερινή χρήση αντηλιακού.
Στάδιο 1. Στο πρώτο στάδιο του ερυθήματος χρησιμοποιείται ειδική κρέμα που περιέχει την ουσία Βριμονιδίνη. Η κρέμα εφαρμόζεται στο πρόσωπο κάθε μέρα και μειώνει το ερύθημα για διάστημα 12 ωρών. Για τις ευρυαγγείες εξαιρετικά αποτελεσματικό είναι το pulse dye laser. Στάδιο 2. Στη φάση αυτή που εμφανίζονται βλατίδες και φλυκταινίδια, η θεραπεία συνίσταται στη χορήγηση αντιβίωσης από το στόμα σε συνδυασμό με κρέμες που εφαρμόζονται τοπικά. Οι βασικές ουσίες που βελτιώνουν τη νόσο σε τοπική χρήση είναι η μετρονιδα-
Στάδιο 3. Στο τρίτο στάδιο όπου υπάρχει υπερπλασία των αδένων με διόγκωση της μύτης χρησιμοποιείται laser CO2 με πολύ καλά αισθητικά αποτελέσματα. Στάδιο 4. Αν διαπιστωθεί επιπεφυκίτιδα ή γενικότερα προσβολή των ματιών απαιτείται επίσκεψη σε οφθαλμίατρο.
Διαφέρει σε πολλά από τα υπόλοιπα...
WomenOnlyGym γυμναστήριο καρόλου 28-30, τηλ.: 2610 240.025 fb: women only gym
44
Συμπερασματικά, η ροδόχρουν νόσος είναι μια χρόνια νόσος του δέρματος που επηρεάζει πολύ την ψυχολογία των ασθενών. Για το λόγο αυτό η θεραπεία για λίγες ημέρες ή εβδομάδες δεν αρκεί. Μετά τη σωστή όμως διάγνωση και ανάλογα με το στάδιο της νόσου, ο δερματολόγος σας μπορεί να δώσει την κατάλληλη θεραπεία και το αποτέλεσμα να είναι εκπληκτικό!
45
Η μαγεία του χορού
ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΥ ΛΗΔΑ / ΧΟΡΟΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ - ΧΟΡΟΓΡΑΦΟΣ
Με το χορό, πιθανότατα θα εκπλαγείτε ανακαλύπτοντας πως κάνετε στον εαυτό σας ένα σωρό καλά. Είναι κάτι περισσότερο από μία ευχάριστη δραστηριότητα που μοιράζεσαι με τους φίλους ή τον/την σύντροφό σου. Ο χορός έχει την καταπληκτική ικανότητα να βελτιώνει και τις εγκεφαλικές λειτουργίες:
Ο χορός είναι έκφραση δυνατή. Μιλάει στη γη και στον ουρανό. Μιλάει για τη χαρά μας, τους φόβους και τις επιθυμίες μας. Μιλάει για το άπιαστο, παρόλα αυτά αποκαλύπτει τη σκέψη ενός ανθρώπου, το ταπεραμέντο και το χαρακτήρα ενός λαού και φέρνει τους ανθρώπους κοντά. Ο χορός γεννήθηκε από πολλές διαφορετικές ανάγκες του ανθρώπου: Να ξορκίσει του φόβους του, να εξευμενίσει τους θεούς, να εκφράσει τον έρωτά του και κυρίως να επικοινωνήσει. Από τότε, πολλά πράγματα άλλαξαν, ο χορός όμως παραμένει ακόμα πανταχού παρών! Έχετε νοιώσει ορισμένες φορές, στο άκουσμα της μουσικής, ότι δεν μπορείτε να αντισταθείτε στον πειρασμό του λικνίσματος; Μελέτες δείχνουν ότι ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται τους δυνατούς ήχους σαν απότομες μετακινήσεις και προσπαθώντας να ισορροπήσει το σώμα, του δίνει εντολή για κίνηση. Όλη αυτή η διαδικασία προκαλεί, σύμφωνα με τους επιστήμονες, μία έντονη αίσθηση ευχαρίστησης που πλημμυρίζει τον οργανισμό. Λόγος ικανός για να εντάξετε το χορό στη ζωή σας. 46
◘ Ενισχύει τη νευροπλαστικότητα. Όσοι χορεύουν συχνά, ενισχύουν τη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου προκαλώντας τον να βρει λύσεις και νέες νευρικές οδούς, ενισχύοντας έτσι τις νευρικές συνάψεις. Εν ολίγοις, ο χορός μειώνει κατά 76% τις πιθανότητες μιας μελλοντικής άνοιας. ◘ Συνδυάζει πολλές εγκεφαλικές λειτουργίες. Η ορθολογική, η μουσική, η κιναισθητική και η συναισθηματική, συνδυάζονται και βελτιώνονται. ◘ Σε κάνει περισσότερο εύστροφο. ◘ Βελτιώνει τη μυϊκή μνήμη. ◘ Βοηθάει την πρόληψη κατά της ζάλης. Ο χορός δίνει χαρά, είναι δημιουργία και ταξίδι. Σε διδάσκει να μαθαίνεις μόνος και ελεύθερος να εκφραστείς. Είναι ποίηση εν κινήσει. Είναι το σώμα και η ψυχή μαζί ενωμένα και εκφρασμένα. Γι’ αυτό και δεν υπάρχουν λάθη. Ο χορός είναι πραγματικό ταξίδι! Πραγματοποιείται σε τομείς παραλλήλων. Οι κινήσεις εξαφανίζονται καθώς συμβαίνουν. Ο χορός υπάρχει μόνο εκείνη την φευγαλέα στιγμή και είναι πολύτιμος! Σε αυτή την ψηφιακή εποχή, κινούμενες εικόνες μπορούν να πάρουν εκατομμύρια μορφές. Αλλά δεν μπορούν να αντικαταστήσουν ποτέ τον χορό, γιατί οι εικόνες δεν αναπνέουν. Ο χορός είναι η γιορτή της ζωής!
ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΙ Latin (Rumba, Mambo, Cha cha cha, Samba, Paso Doble, Salsa, Bachata, Merengue, Rock ΄n Roll, Swing, Jive) Ευρωπαϊκοί (Tango, Waltz, Foxtrot) Argentine Tango Σύγχρονο Oriental Dancehall Pole Dance Zumba Pillates Barre Astie Παιδικά τμήματα (Latin & Modern) Με δυνατότητα παράλληλου τμήματος για μητέρες.
Χορογραφίες γάμου Η σχολή χορού "Just Dance" είναι μέλος της Ε.Χ.Ο.Ε. (Εθνικής Χοροαθλητικής Ομοσπονδίας Ελλάδας) που υπάγεται στην I.D.S.F. (Παγκόσμια Ομοσπονδία Αθλητικού Χορού) και δίνει τη δυνατότητα εξετάσεων ερασιτεχνικών και επαγγελματικών πτυχίων. Μηνιαία σεμινάρια σε Latin International Style με τον πρωταθλητή Ελλάδας & Καζακστάν (10 Dance) Alex Khoroskhi. Μηνιαία σεμινάρια Swing χορού της δεκαετίας ΄20s, ΄30s & ΄40s, με τον Δημήτρη Σταυρόπουλο και την Κατερίνα Ρούσσου από τους "Rhythm Hoppers" για πρώτη φορά στην Πάτρα! Parties, Events & Shows!
Εγγραφές όλο το χρόνο 20% έκπτωση στο 2ο χορό επιλογής 40% έκπτωση στον 3ο χορό επιλογής Ώρες λειτουργίας:
Δευτέρα - Παρασκευή 11.00 -14.00 & 17.00 - 23.00, Σάββατο 11.00 -15.00
Ρήγα Φεραίου 180, Πάτρα, Τηλ.: 2610 337.719 Facebook: Just Dance Patras E-mail: justdance.patras@gmail.com 47
Πανελλαδικές Εξετάσεις:
Συνειδητή επιλογή ή άγνοια για τη σχολή που θα επιλέξω; Στην εποχή μας η σωστή εκπαιδευτική και επαγγελματική επιλογή και μάλιστα στην ηλικία των 18 ετών είναι ένας μύθος. Η αλλαγή στη σταδιοδρομία ενός ανθρώπου είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Οι λόγοι προφανείς: κοινωνία της πληροφορίας και της τεχνολογίας, οικονομική ρευστότητα, πολυπλοκότητα και ευελιξία, βραχυπρόθεσμο και στιγμιαίο. Το σύγχρονο κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο απαιτεί σφαιρικά μορφωμένους ανθρώπους, που να διαθέτουν γενική παιδεία αλλά και ταυτόχρονα εξειδικευμένη και πολύπλευρη μόρφωση. ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ / ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΙΣΠΑΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, ΠΡΩΗΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΓΩΝ (DAAD)
48
Κάθε χρόνο περί τα τέλη Αυγούστου, η Ελλάδα ζει στους ρυθμούς των ανακοινώσεων των βάσεων για τα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Ποιοι αρίστευσαν και πώς κατένεμαν το χρόνο τους κατά τη διάρκεια της τελευταίας σχολικής χρονιάς. Πόσο ψηλά κινήθηκαν οι βάσεις στις περιζήτητες σχολές και ποιοι οι λόγοι για την αύξηση ή μείωση. Τα γνωστά χαμόγελα κάποιων παιδιών στα δελτία ειδήσεων κοιτάζοντας τις λίστες που έχουν αναρτηθεί στα σχολεία τους και πολλά άλλα, που όλοι μας λίγο πολύ γνωρίζουμε. Για τους νέους που εισάγονται στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση οι εξετάσεις αυτές είναι συνήθως η πρώτη τους προσωπική επιτυχία και χωρίς αμφιβολία πρέπει να την απολαύσουν και να γίνουν αποδέκτες πολλών συγχαρητηρίων. Πόσοι όμως από εμάς μεγαλώνοντας διαπιστώσαμε, ότι κάναμε λάθος επιλογή σπουδών είτε αυτό έχει να κάνει με τα προσωπικά μας ενδιαφέροντα είτε με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας; Μάλλον οι περισσότεροι εξ ημών! Ο τρόπος εισαγωγής έτσι όπως γίνεται, καταλήγει να είναι ένας διαγωνισμός με άκρως χρησιμοθηρικό και βαθμοθηρικό χαρακτήρα και όχι πραγματική γνώση των εξεταζομένων μαθημάτων. Επίσης, οι επιλογές των υποψήφιων φοιτητών και η συμπλήρωση του μηχανογραφικού δελτίου γίνεται τις περισσότερες φορές με παντελή άγνοια. Οι περισσότεροι υποψήφιοι ανάλογα τα πεδία, θέλουν να σπουδάσουν Ιατρική, Νομική, Μηχανολόγοι Μηχανικοί και σε δεύτερη μοίρα Ψυχολογία, Οικονομικά, Βιολογία, Φυσική, Χημικοί Μηχανικοί, Αρχιτεκτονική. Μετά από αυτές τις σχολές το χάος. Φυσικά αυτό δεν ισχύει για όλους τους υποψήφιους, σίγουρα δεν είναι ο κανόνας. Πολλοί είναι αυτοί που ξέρουν πραγματικά τι θέλουν να σπουδάσουν, έχουν ψάξει στο διαδίκτυο και έχουν δει τα προγράμματα σπουδών της εκάστοτε σχολής και συνειδητά, για
παράδειγμα, θέλουν να σπουδάσουν Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο ή Δασολογία, Διαχείριση Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και άλλοι πάλι επιλέγουν σχολές κάπου κοντά στον τόπο κατοικίας τους για οικονομικούς λόγους. Το τελευταίο είναι εξαιρετικά εκτιμητέο για όσα παιδιά θέλουν να βοηθήσουν τους γονείς τους και κηδεμόνες τους, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα τα όνειρά τους. Αλήθεια, έχει σκεφτεί κανείς πόσα ενδιαφέροντα τμήματα σπουδών προσφέρουν τα ελληνικά πανεπιστήμια και τι επαγγελματικές και ερευνητικές δυνατότητες μπορούν μελλοντικά να δώσουν και μάλιστα με βάσεις εξαιρετικά χαμηλές, λόγω προφανούς άγνοιας αντικειμένου σπουδών; Για παράδειγμα, στο 1ο επιστημονικό πεδίο Ανθρωπιστικών, Νομικών και Κοινωνικών Επιστημών, πολύ μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου με βάση εισαγωγής τα 11.060 μόρια. Τα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά τμήματα Cultural Technology, Cultural Studies and Communication είναι εξαιρετικά προσφιλή σε όλες τις χώρες της Ευρώπης και πολλές φορές με αρκετά μεγάλη δυσκολία εισαγωγής. Στην Ελλάδα δυστυχώς είναι ένα τμήμα που λίγοι γνωρίζουν το αντικείμενό του, το οποίο είναι η εφαρμοσμένη πολιτισμική τεχνολογία. Επίσης το τμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο με βάση εισαγωγής τα 11.352 μόρια, δίνει στους σπουδαστές του τμήματος τη δυνατότητα να αποκτήσουν γνώσεις σε τρεις διαφορετικούς κλάδους και στη συνέχεια να επιλέξουν αυτό που τους ενδιαφέρει περισσότερο, έχοντας όλα ως βάση τη ψηφιακή διαχείριση πολιτισμικής πληροφορίας. Τι να σημαίνει άραγε αυτό το τελευταίο; Η απάντηση δίνεται αμέσως στον υποψήφιο φοιτητή, κάνοντας μία αναζήτηση στο διαδίκτυο των μαθημάτων της σχολής. 49
Στο 2ο επιστημονικό πεδίο Θετικών και Τεχνολογικών Επιστημών υπάρχουν δύο τμήματα που τυγχάνουν λόγω της γεωγραφικής θέσης και λόγω του αντικειμένου τους, να μην χαίρουν την επιλογή των υποψήφιων φοιτητών. Αυτά τα τμήματα ανήκουν και τα δύο στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και συγκεκριμένα είναι το Περιβάλλοντος με βάση εισαγωγής τα 8.082 μόρια και το Γεωγραφίας με βάση εισαγωγής τα 5.941 μόρια. Θεωρητικά κανείς και αδιάβαστος να συμμετάσχει στις Πανελλαδικές εξετάσεις, έχει τη δυνατότητα να εισαχθεί σε αυτά τα τμήματα. Πολλές φορές οι μαθητές σκέφτονται και «τι θα βγω από εκεί»; Θα φανεί λίγο περίεργο αλλά σε μία επιλογή για μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό μετά από σπουδές Περιβάλλοντος, οι σχολές που εμφανίζονται ενδεικτικά είναι: Clima Design, Environmental Engineering, Environmental Physics, Water Resources and Environmental Management, Energy Engineering, International Management of Resources and Environment, Sustainable Resource Management. Όπως μετά από σπουδές Γεωγραφίας, Photogrammetry and Geoinformatics, Geography of Environmental Risks and 50
Human Security, Applied Earth Observation and Geoanalysis, Urban Development. Μήπως είναι η αγγλική γλώσσα που δημιουργεί μεγαλύτερο ενδιαφέρον; Δεν είναι τα αγγλικά που δημιουργούν τη καλύτερη εντύπωση, μιας και στη χώρα μας ανάλογα μαθήματα διδάσκονται σε αυτά τα τμήματα. Δυστυχώς και σε αυτή την περίπτωση επικρατεί η άγνοια. Ανάλογα τμήματα στο συγκεκριμένο πεδίο είναι αυτά των Μηχανικών Ορυκτών Πόρων στο Πολυτεχνείο της Κρήτης (βάση 10.758 μόρια), Επιστημών της Θάλασσας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου (βάση 6.674 μόρια) και πολλά άλλα. Τέλος, στο 3ο πεδίο Επιστημών Υγείας και Ζωής, ο στόχος είναι επί τω πλείστων κατά 75% των υποψηφίων η Ιατρική. Η Φαρμακευτική συνήθως είναι η λύση ανάγκης αφού δεν επετεύχθη η Ιατρική. Πολλές φορές αυτό ισχύει ακόμα και για την Οδοντιατρική. Υπάρχουν δύο πανεπιστημιακά τμήματα Νοσηλευτικής στην Ελλάδα, αυτό στην Αθήνα στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και αυτό στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου στη Σπάρτη, με βάσεις εισαγωγής αντίστοιχα 17.669 και 16.762 μόρια. Αν κοιτάξει κανείς προσεκτικά τα προγράμματα σπουδών από αυτές τις σχολές, θα διαπιστώσει ότι δεν έχουν
ΑΓΓΛΙΚΑ | ΓΑΛΛΙΚΑ | ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ | ΙΤΑΛΙΚΑ | ΙΣΠΑΝΙΚΑ | ΤΟΥΡΚΙΚΑ | ΚΙΝΕΖΙΚΑ | ΡΩΣΙΚΑ
Ποιoς μπορεί να σου προσφέρει αυτά που ζητάς; μόνο ΕΝΑΣ! g Blended learnin γνωριμίας τιμή
Proficiency 70 ευρώ
Lower 60 ευρώ
Προετοιμασία μεταπτυχιακών φοιτητών σε
TOEFL, TOEIC, IELTS, GRE, GMAT
Τηλ.: 2610 222.648 | w w w . k o u t s a n t o n i . g r Κέντρο | Σύνορα | Mέση Αγυιά | Ψαροφάι | Πράτσικα | TEI | Ζαρουχλέικα | Καστελλόκαμπος | Αγίας Σοφίας 51
και πολύ μεγάλη διαφορά από τα τμήματα της Ιατρικής. Οι απόφοιτοι μπορούν σχετικά εύκολα να βρουν εργασία και να αναλάβουν ευθύς εξ αρχής θέσεις ευθύνης και πολύ γρήγορα προϊσταμένου. Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να αναφέρουμε και τις χιλιάδες περιπτώσεις υποψηφίων, που είδαν τα όνειρά τους για λίγα ή για πολλά μόρια να γκρεμίζονται αφού δεν πέτυχαν στη σχολή που ήθελαν να σπουδάσουν. Πώς είναι δυνατόν για 5-10 ή για 100 μόρια διαφορά, κάποιος να μην είναι ικανός να σπουδάσει για παράδειγμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας με μόρια εισαγωγής 17.137, σχολή για την οποία έχει πάθος, ενδιαφέρον και προσωπική κλίση, και να αναγκάζεται να σπουδάσει Πολιτικών Μηχανικών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο της Αθήνας με μόρια εισαγωγής 17.130; Είναι πραγματικά τα 7 μόρια αυτά που υποδεικνύουν την διαφορά και την ποιότη-
Το Immune-Strength® αποτελεί ένα φυσικό γευστικό μείγμα από elderberry, αγριοτριαντάφυλο και φραγκοστάφυλο σχεδιασμένο και συμπυκνωμένο προσεκτικά έτσι ώστε να διατηρεί τις θρεπτικές ιδιότητες των φρούτων. Συστήνεται για ηλικίες άνω των 5 ετών σε άτομα, στα οποία απαιτείται ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Κατάλληλο για χορτοφάγους.
Κολοκοτρώνη 64, Πάτρα, Τηλ.: 2610 270.277
52
τα του υποψήφιου φοιτητή; Σαφώς και όχι. Το σύστημα εισαγωγής πρέπει και οφείλει να αλλάξει και αν δεν αλλάξει πρέπει σίγουρα οι μαθητές να γνωρίζουν ότι οι δρόμοι είναι πάντα ανοικτοί. Να μην ξεχνούν πως το μέλλον τους το διαμορφώνουν οι ίδιοι. Σε καμία περίπτωση δεν θεωρείται κάτι τέτοιο αποτυχία αλλά τύχη.
Οι μαθητές οφείλουν να ενημερώνονται για τις εναλλακτικές τους, για το αντικείμενο σπουδών που πέτυχαν, για τις μεταπτυχιακές σπουδές αργότερα που μπορούν να κάνουν, έτσι ώστε να στραφούν στα πραγματικά τους ενδιαφέροντα. Οι επιλογές είναι πραγματικά πάρα πολλές και καλό θα ήταν οι μαθητές, τα σχολειά, οι καθηγητές και γενικά όλοι όσοι ασχολούνται με την εκπαίδευση να φροντίζουν να δίνουν τις απαιτούμενες γνώσεις και πληροφορίες στους νέους, έτσι ώστε να πάρουν όσο πιο σωστά γίνεται τις αποφάσεις τους. Να γίνεται όσο το δυνατόν περισσότερη κατανόηση του εαυτού των ατόμων, των ταλέντων, των ικανοτήτων, των ενδιαφερόντων, των πόρων και των περιορισμών τους. Επίσης να δίνεται γνώση σχετική με τις απαιτήσεις και τις προϋποθέσεις επιτυχίας σε διάφορους επαγγελματικούς κλάδους, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του καθενός, καθώς και τις απολαβές, τις ευκαιρίες και τις προοπτικές που προσφέρουν.
Γιατρέ, μπήκα στο μήνα μου. Πότε θα
γεννήσω;
Η κύηση και η γέννηση ενός παιδιού αποτελούν το πιο όμορφο γεγονός της ζωής και το όνειρο πολλών νέων ζευγαριών. Ένα όνειρο που περνά μέσα από όμορφα συναισθήματα και γεγονότα που προσφέρουν συγκίνηση, χαρά, ευτυχία. Συνοδεύεται, όμως, πολλές φορές από άγχη και κόπωση με αποτέλεσμα να ανυπομονούν όλοι να ολοκληρωθεί. Έτσι, έρχεται στα χείλη το ερώτημα: «Γιατρέ, μπήκα στο μήνα μου. Πότε θα γεννήσω;». ΚΟΥΚΟΥΛEΤΣΟΣ ΑΝΑΣΤAΣΙΟΣ / ΠΑΙΔIΑΤΡΟΣ - ΝΕΟΓΝΟΛOΓΟΣ, ΜΟΝAΔΑ ΕΝΤΑΤΙΚHΣ ΝΟΣΗΛΕIΑΣ ΝΕΟΓΝΩΝ, ΓΕΝΙΚO ΝΟΣΟΚΟΜΕIΟ ΠΑΤΡΩΝ «AΓΙΟΣ ΑΝΔΡEΑΣ»
53
Η απάντηση είναι, πάντα με την προϋπόθεση ότι αναφερόμαστε σε κύηση δίχως επιπλοκές, όσο πιο αργά γίνεται. Γιατί κάθε εβδομάδα μετράει! Ένα μωρό γεννηθέν από μητέρα που μπήκε μόλις στο μήνα της είναι 36 εβδομάδων και, με βάση και τους ορισμούς που παρατίθενται παρακάτω, είναι όψιμα πρόωρο, μια κατηγορία νεογνών με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και, δυστυχώς, με αρκετά προβλήματα. Η συνηθέστερη ιστορία που λένε οι γονείς των μωρών αυτών είναι κάπως έτσι: «Το μωρό μου γεννήθηκε στις 36 εβδομάδες και 2 ημέρες. Σε όλη την εγκυμοσύνη δεν είχα κανένα πρόβλημα. Αμέσως όταν γεννήθηκε, όμως, το μωρό δυσκολευόταν να αναπνεύσει και έμεινε 12 ημέρες στη μονάδα νεογνών. Χρειάστηκε να κάνει θεραπεία με επιφανειοδραστικό παράγοντα, καθώς και φωτοθεραπεία για ίκτερο, ενώ έπαιρνε ορό και ενδοφλέβια αντιβίωση. Όταν το πήραμε σπίτι, έτρωγε με δυσκολία. Στο στήθος δυσκολευόταν πολύ να θηλάσει και έτσι συχνά αναγκαζόμουν να βγάζω γάλα με το θήλαστρο για να το ταΐζω. Δεν ήταν μικρό μωρό, 3.700 γραμμάρια και 51 εκατοστά. Τώρα είναι 21 μηνών και δεν έχει κανένα πρόβλημα. Δε θα ξεχάσω, όμως, τις πρώτες εβδομάδες με τις πολλές δυσκολίες, το άγχος, τις συνεχείς επισκέψεις στον Παιδίατρο και στο Νοσοκομείο». Ορισμοί: Πρόωρα ονομάζονται τα νεογνά που γεννιούνται με ηλικία κύησης <37 εβδομάδες από την έναρξη της τελευταίας έμμηνου ρύσεως. Όψιμα πρόωρα (late preterms) ορίζονται τα νεογνά που έχουν γεννηθεί με ηλικία κύησης από 34 – 366/7 εβδομάδες. Μέχρι πρότινος, τα νεογνά 34-37 εβδομάδων κύησης χαρακτηρίζονταν διεθνώς 54
“Near Term” (Σχεδόν Τελειόμηνα). Όμως ο συγκεκριμένος όρος καταργήθηκε ως παραπλανητικός καθώς υποδηλώνει νεογνά αρκετά ώριμα, τα οποία δεν αναμένεται να παρουσιάσουν σοβαρά προβλήματα. Επειδή η πραγματικότητα είναι διαφορετική, αφού τα νεογνά αυτά είναι πιο ανώριμα και παρουσιάζουν αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα σε σχέση με τα τελειόμηνα, το 2005 έγινε τροποποίηση αυτού του χαρακτηρισμού. Τελειόμηνα ονομάζονται τα νεογνά με ηλικία κύησης 37 – 416/7 εβδομάδες. Γιατί τόσο ενδιαφέρον για τα όψιμα πρόωρα; Η ομάδα των όψιμα προώρων νεογνών αποτελεί το μεγαλύτερο αλλά ταυτόχρονα και το πιο ταχέως αυξανόμενο τμήμα των πρόωρων γεννήσεων. Από το 1990, το ποσοστό των προώρων <32εβδομάδες παραμένει σταθερό στο περίπου 2% των συνολικών γεννήσεων. Αντίθετα, τα όψιμα πρόωρα νεογνά αποτελούν το 9-11% του συνόλου των ζώντων γεννήσεων και αντιπροσωπεύουν πλέον του 70% όλων των πρόωρων γεννήσεων έχοντας εμφανίσει αύξηση 20% την τελευταία 20ετία. Το μεγαλύτερο ποσοστό των εισαγωγών στις Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών είναι όψιμα πρόωρα νεογνά. Μιλώντας για την Ελλάδα, γεννιούνται περίπου 9.000 όψιμα πρόωρα το χρόνο. Η πρώιμη νεογνική θνησιμότητα είναι 5,2 φορές υψηλότερη, η όψιμη νεογνική θνησιμότητα 2,9 φορές υψηλότερη και η βρεφική θνησιμότητα 2,5 φορές υψηλότερη, σε σχέση πάντα με τα τελειόμηνα νεογνά. Τί μπορεί να οδηγήσει στη γέννηση ενός όψιμα πρόωρου νεογνού; 1. Η πρώιμη πρόκληση τοκετού και η εκτέλεση καισαρικής τομής:
♦ Η λανθασμένη θεώρηση ότι το νεογνό στις 34 - 36 εβδομάδες είναι «αρκετά ώριμο», λαμβάνοντας υπ’ όψιν την πρόοδο των μονάδων εντατικής νοσηλείας νεογνών ♦ Ο λανθασμένος υπολογισμός της ηλικίας κύησης (συχνά οι εγκυμονούσες δε δίνουν σωστό και πλήρες ιστορικό), οπότε η πρώιμη πρόκληση τοκετού επισυμβαίνει κατά λάθος ♦ Η αντιμετώπιση της εγκύου ως πελάτη που οδηγεί στην εκτέλεση πρόκλησης τοκετού και καισαρικών τομών δίχως ιατρικό λόγο 2. Απρόκλητος πρόωρος τοκετός και πρόωρη ρήξη μεμβρανών: ◘ Μπορεί να οφείλεται σε επιπλοκές από τη μητέρα ή το έμβρυο ◘ Είναι πιο πιθανός όταν η μητέρα έχει ηλικία κάτω των 20 ή άνω των 40 ετών ◘ Αυξάνεται στις πολύδυμες κυήσεις, που με τη σειρά τους αυξήθηκαν χάρη στις νέες μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
☺ Διακοπή καπνίσματος, αλκοόλ, ναρκωτικών ουσιών στην εγκυμοσύνη ☺ Αυστηρός έλεγχος διαβήτη και υπέρτασης πριν ακόμα από τη σύλληψη ☺ Έλεγχος των λοιμώξεων πριν την εγκυμοσύνη αλλά και κατά τη διάρκειά της ☺ Έλεγχος και πρόληψη συγγενών διαμαρτιών του νεογνού (φυλλικό οξύ, υπέρηχοι α΄ και β΄ επιπέδου, αμνιοπαρακέντηση - όπου χρειάζεται) ☺ Σε περίπτωση ιστορικού γέννησης προώρου νεογνού σε προηγούμενη κύηση πιο εντατική γυναικολογική/μαιευτική φροντίδα - φαρμακευτικές ή χειρουργικές επεμβάσεις, όπου χρειάζεται ☺ Προσεκτική - κριτική χρήση μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ☺ Μείωση stress, κατάλληλα διαστήματα μεταξύ των κυήσεων, αποφυγή των ακραίων ηλικιών της μητέρας <20 ετών και >40 ετών.
Τι μπορεί να γίνει ώστε να αποφευχθεί ο πρόωρος τοκετός; 1. Ως προς την πρώιμη πρόκληση τοκετού και την εκτέλεση καισαρικής τομής: ● Διόρθωση της Ηλικίας Κύησης με τη χρήση υπερήχου πρώιμα στην εγκυμοσύνη - ενθάρρυνση της τακτικής γυναικολογικής παρακολούθησης ● Εκπαίδευση των μελλοντικών γονέων για τη σημασία της συνέχισης της εγκυμοσύνης μέχρι το έμβρυο να καταστεί τελειόμηνο ακόμα και αν αυτό είναι άβολο για αυτούς ● Να λαμβάνουν υπ’ όψιν οι γυναικολόγοι τις συστάσεις των επιστημονικών εταιριών τους, που τονίζουν ότι οι τελειόμηνες κυήσεις έχουν σαφώς καλύτερα αποτελέσματα και για τη μητέρα και για το έμβρυο. 2. Ως προς τον απρόκλητο πρόωρο τοκετό και την πρόωρη ρήξη μεμβρανών:
Τα ιατρικά προβλήματα στα όψιμα πρόωρα νεογνά μπορούν να ταξινομηθούν σε: 1. Παροδικά: ● Αναπνευστική δυσχέρεια - σαφώς μεγαλύτερα ποσοστά παροδικής ταχύπνοιας και συνδρόμου αναπνευστικής δυσχέρειας των νεογνών και κατ΄ επέκταση ανάγκη νοσηλείας στη Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών - διασωλήνωση κ.τ.λ. ● Αστάθεια θερμοκρασίας σώματος λόγω ανώριμου θερμορρυθμιστικού μηχανισμού 55
● Υπογλυκαιμία ● Προβλήματα σίτισης - αποτυχία θηλασμού ● Νεκρωτική εντεροκολίτιδα 2. Προβλήματα της πρώτης εβδομάδας ζωής: ◘ Νεογνικός ίκτερος ◘ Άπνοιες ◘ Λοιμώξεις 3. Όψιμη νεογνική περίοδος: ♦ Κακή σίτιση και αφυδάτωση ♦ Επανεισαγωγή στο νοσοκομείο 4. Πρώιμη βρεφική περίοδος: Σύνδρομο αιφνιδίου βρεφικού θανάτου (διπλάσια συχνότητα από τα τελειόμηνα νεογνά) 5. Προσχολική και σχολική ηλικία: ● Μαθησιακές δυσκολίες και σχολική αποτυχία
● Διαταραχή συγκέντρωσης - προσοχής Συμπερασματικά, τα όψιμα πρόωρα νεογνά, τα μωρά που γεννιούνται δηλαδή μεταξύ της 34ης και της 366/7ης εβδομάδας κύησης, μπορεί να μοιάζουν φυσιολογικά, όμως, η εμφάνισή τους ξεγελά, σε βαθμό μάλιστα που να τους έχει αποδοθεί ο χαρακτηρισμός “the great imposters” (οι μεγάλοι απατεώνες). Είναι ομάδα με καθορισμένα προβλήματα που, αν και συνήθως εξελίσσονται καλά, έχουν σαφέστατα μεγαλύτερη νοσηρότητα και θνητότητα από τα τελειόμηνα. Όλοι πρέπει να συνεργαστούν (γονείς- γυναικολόγοι - παιδίατροι), ώστε ο αριθμός των παιδιών που γεννιούνται όψιμα πρόωρα να μειωθεί και κάθε μωρό να φτάνει σε ηλικία κύησης όσο πιο κοντά στις 40 εβδομάδες γίνεται.
Διαμαντόπουλος Άρης Φυσικοθεραπευτής Φυσικοθεραπεία Λογοθεραπεία Εργοθεραπεία Ειδική αγωγή
Καποδιστρίου 13 & Κορίνθου, Πάτρα Τηλ.: 2611 10.42.03 Κιν.: 6948 23.77.93 arisdiamantop@gmail.com www.vimata-anaptiksis.gr
Ουρολοίμωξη στα βρέφη
Νέα μη παρεμβατική μέθοδος λήψης δείγματος ούρων ΚΑΡΑΧΑΝIΔΗ ΕΛEΝΗ / ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ
Μη παρεμβατική μέθοδο για λήψη δείγματος ούρων στα βρέφη μελετούν οι ειδικοί. Ποια είναι; Ποια η αποτελεσματικότητά της; Και πόσο κοντά είμαστε στο να λυθεί για τα καλά ένα από τα μεγάλα προβλήματα γονέων και Παιδιάτρων στην αντιμετώπιση βρέφους με εμπύρετο; 58
Με την ουρολοίμωξη να έχει βασική θέση στα πρωτόκολλα διερεύνησης βρέφους με εμπύρετο, η αγωνία των γονιών αλλά και των Παιδιάτρων ήταν για χρόνια και παραμένει ως και σήμερα το ποιος είναι ο πιο ασφαλής και αποτελεσματικός τρόπος λήψης του πολυπόθητου δείγματος
ούρων από ένα πληθυσμό που, αναπόφευκτα, δε συνεργάζεται να ουρήσει κατ’ επίκληση. Οι διεθνείς οδηγίες αλλάζουν διαρκώς, σε μια προσπάθεια να μειωθεί το ποσοστό των ψευδών αποτελεσμάτων, ενώ παράλληλα, να επιτευχθούν αξιόπιστα αποτελέσματα, πάνω στα οποία θα βασιστεί η διάγνωση και, στη συνέχεια, η θεραπεία. Τα τελευταία χρόνια, οι συστάσεις αφορούν τη λήψη ούρων με υπερηβική παρακέντηση (ιδανικά υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση), στη χρήση καθετήρα ή στην ελεύθερη ούρηση (clean-catch). Οι μεν πρώτες μέθοδοι είναι παρεμβατικές και συνεπάγονται την άμεση λήψη ούρων από την κύστη με τη χρήση βελόνας ή ουροκαθετήρα, η δε δεύτερη παρουσιάζει το προφανές μειονέκτημα της αδυναμίας προσδιορισμού του χρόνου ούρησης. Με το δεδομένο ότι η λήψη ούρων από ελεύθερη ούρηση είναι σαφώς προτιμητέα τόσο από τους γονείς (καθώς δεν περιλαμβάνει τρύπημα του μωρού ή καθετηριασμό της κύστης) όσο και από τους Παιδιάτρους, το ενδιαφέρον έχει στραφεί, και σε ερευνητικό πλέον επίπεδο τα τελευταία χρόνια, στην προσπάθεια ανεύρεσης ενός αποτελεσματικού τρόπου λήψης ούρων μη παρεμβατικά.
Pediatrics online δημοσιεύτηκε η ακόλουθη έρευνα (Melanie Labrosse et al, 2016): Μελετήθηκαν 126 βρέφη ηλικίας μικρότερης των 6 μηνών (μέση ηλικία 55 μέρες, 64 από τα βρέφη ήταν αγόρια), τα οποία προσκομίστηκαν στα επείγοντα ενός τριτοβάθμιου Νοσοκομείου της Αμερικής και έχρηζαν συλλογής ούρων. Η συλλογή έγινε τόσο με την τεχνική που θα περιγραφεί όσο και παρεμβατικά ώστε να μπορέσουν να αναλυθούν τα αποτελέσματα πιθανής επιμόλυνσης με τη χρήση της προτεινόμενης τεχνικής. Τα μισά σχεδόν από τα βρέφη, 49% (62 βρέφη) κατάφεραν να δώσουν δείγμα ούρων μη παρεμβατικά σε μέσο χρόνο 45 δευτερολέπτων. Το αποτέλεσμα της ανάλυσης ούρων ήταν ότι η μη παρεμβατική τεχνική ήταν αποτελεσματικός τρόπος λήψης δείγματος, κυρίως σε βρέφη μικρότερα των 90 ημερών με πιθανότητα επιμόλυνσης ίδια με αυτή που είχε η χρήση παρεμβατικής μεθόδου
Ήδη από το 2012, μια ομάδα Παιδιάτρων από Νοσοκομείο της Μαδρίτης (María Luisa Herreros Fernández et al, 2012), αναφέρθηκε στη μη παρεμβατική λήψη ούρων σε νεογνά κάτω των 30 ημερών. Πόσο αποτελεσματική, όμως, μπορεί να είναι τελικά η προτεινόμενη τεχνική; Έχει εφαρμογή σε μεγαλύτερα βρέφη; Και τι συμβαίνει με τις πιθανότητες επιμόλυνσης (ειδικά συγκριτικά με τις ως τώρα χρησιμοποιούμενες παρεμβατικές μεθόδους); Σε απάντηση αυτών των ερωτημάτων λοιπόν, και με ένα σαφώς διευρυμένο δείγμα ασθενών, τόσο αριθμητικά όσο και ηλικιακά, στις 19 Αυγούστου του 2016, στο 59
λήψης ούρων και σαφώς μικρότερη από την πιθανότητα επιμόλυνσης που υπάρχει όταν χρησιμοποιούνται αποστειρωμένα σακουλάκια για συλλογή ούρων (16% έναντι 44 - 46 %). Ο περιγραφόμενος χειρισμός για την μη παρεμβατική λήψη ούρων είναι ο εξής:
Έπειτα γίνεται ένα ήπιο μασάζ για 30 δευτερόλεπτα στην οσφυϊκή παρασπονδυλική ζώνη, στο κάτω μέρος της πλάτης. Οι δύο ερεθισμοί επαναλαμβάνονται μέχρι να ξεκινήσει η ούρηση (και το πολύ για 300 δευτερόλεπτα, ή 5 κύκλους ερεθισμάτων ή 5 λεπτά) και το δείγμα λαμβάνεται με ελεύθερη ούρηση σε αποστειρωμένο ουροσυλλέκτη.
Το βρέφος πρέπει να έχει θηλάσει ή να έχει πιει γάλα με μπουκάλι για 20 λεπτά. Ακολουθεί καθαρισμός της περιγεννητικής περιοχής και έπειτα το μωρό κρατιέται από τις μασχάλες από τη μαμά, τον μπαμπά, ή τη νοσηλεύτρια και τα πόδια του κρέμονται ελεύθερα προς τα κάτω αν το μωρό είναι αγόρι ή λυγίζονται προς τα πάνω στους γοφούς αν είναι κορίτσι. Στη συνέχεια, η νοσηλεύτρια, ο γιατρός ή όποιος είναι εκπαιδευμένος στην τεχνική, προκαλεί ερεθισμό στην κύστη με απαλά χτυπήματα στην υπερηβική περιοχή με συχνότητα 100 χτυπήματα το λεπτό για 30 δευτερόλεπτα.
Οι συγγραφείς σαφώς προτείνουν την περαιτέρω μελέτη της δυνατότητας χρήσης της τεχνικής, λαμβάνοντας υπόψη το μη παρεμβατικό χαρακτήρα της αλλά και τα αξιόπιστα αποτελέσματά της. Η εκπαίδευση γιατρών, νοσηλευτών και -γιατί όχι- και γονέων, καθώς και νέες μελέτες, σε συνδυασμό με την επέκταση της χρήσης της μεθόδου σε μεγαλύτερο αριθμό βρεφών, θα αποδείξουν το αν, τελικά, έχουμε στα χέρια μας ένα ακόμα πολύ χρήσιμο εργαλείο για αυτή την τόσο ευαίσθητη και εύθραυστη ηλικιακή ομάδα. 60
61
Παιχνίδια που Προωθούν
τη Συμβολική Σκέψη και την Κοινωνικότητα
και Ενισχύουν τη διάθεση
για Αλληλεπίδραση και Επικοινωνία Το παιχνίδι των παιδιών παρουσιάζει αλλαγές κατά τη διάρκεια της βρεφικής, νηπιακής και παιδικής ηλικίας. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι το πρώτο παιχνίδι αλληλεπίδρασης του βρέφους είναι με τους γονείς του. Καθώς το παιδί μεγαλώνει και εξελίσσεται αναζητά νέους ανθρώπους για να παίζει και να δημιουργήσει φιλίες. ΜΑΥΡΑΚΟΥ ΕΛΕΝΑ / ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ
62
Το παιχνίδι λειτουργεί ως μέσο για να δοκιμάσει το παιδί όλων των ειδών τα συναισθήματα (χαρά, λύπη, ανταγωνισμό) από την επιτυχία μέχρι την αποτυχία και στο τέλος να μάθει να τα διαχειρίζεται. Επιπλέον μαθαίνει κοινωνικούς κανόνες συμπεριφοράς και συνεργασίας. Τα κατάλληλα παιχνίδια ωφελούν τη σκέψη, τον χαρακτήρα και τον ψυχισμό ενός παιδιού. Φάρμα, κουκλόσπιτο, σετ τρένου, καλαθάκι σούπερ μάρκετ, καρότσι κούκλας, παιδική χαρά, σχολείο, ιατρικά εργαλεία, μαγειρικά σκεύη. Αντικείμενα για συμβολικό παιχνίδι και παιχνίδια ρόλων. Φανταστείτε, δημιουργήστε, προσποιηθείτε, φτιάξτε σενάρια και φανταστικές ιστορίες που θα λατρέψουν τα παιδιά σας και σύντομα θα τα δείτε να αναπαράγουν το δικό σας μοντέλο παιχνιδιού εμπλουτίζοντάς το και με δικές τους ιδέες. Δείξτε στα παιδιά σας τον τρόπο να χρησιμοποιήσουν δημιουργικά τα παιχνίδια τους, να καλλιεργήσουν τη φαντασία τους, να πάρουν πρωτοβουλίες, να προτείνουν ιδέες, να εξελίξουν τη σκέψη τους, να αυτοσχεδιάσουν. Δώστε τους την ευκαιρία μέσα από τα συγκεκριμένα παιχνίδια να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους, τον εκφραστικό τους λόγο, να αναπτύξουν την κοινωνικότητά τους, να κάνουν επιλογές, να εκτονώσουν άγχη ή ανασφάλειές τους, να βρουν λύση σε πιθανά αδιέξοδα που αντιμετωπίζουν. Μουσικά όργανα: τύμπανο, μαράκες, πιάνο, ντέφι, κύμβαλα, ξυλόφωνο, μεταλλόφωνο, κιθάρα. Μία μουσική γωνιά σε κάθε παιδικό δωμάτιο για να γίνετε μικροί μουσικοί με τα παιδιά σας. Αλληλεπιδράστε μέσα από τη μουσική και τους ήχους. Μοιραστείτε τα
μουσικά όργανα, παίξτε παράλληλα, κάντε εναλλαγές στη σειρά, ανταλλάξτε όργανα, μιμηθείτε ο ένας τον τρόπο παιξίματος του άλλου. Μια πολύ καλή ευκαιρία να ενισχύσετε στα παιδιά σας την αντίληψη και την έκφραση των συναισθημάτων με ένα διαφορετικό τρόπο, μέσα από το ρυθμό της μουσικής και την ένταση των ήχων. Μπάλες, στόχο, bowling, στεφάνια, μπασκέτα, τέρμα. Άλλη μία γωνιά που είναι σημαντικό να υπάρχει στο δωμάτιο του παιδιού σας. Μία γωνιά με κινητικά παιχνίδια για να συνεργαστείτε και να αλληλεπιδράσετε. Δείξτε στα παιδιά σας τον τρόπο να ευχαριστιούνται τα ομαδικά παιχνίδια, να βοηθούν το συμπαίκτη τους, να διατηρούν τη σειρά τους, να σέβονται τον αντίπαλό τους, να επικοινωνούν τη διαφωνία ή τη δυσαρέσκειά τους. Μέσα από τα κινητικά παιχνίδια, εκτός από το να μάθουν να λειτουργούν ομαδικά και συνεργατικά, τα παιδιά θα μάθουν να συντονίζονται, θα αποκτήσουν καλύτερη αίσθηση του χώρου και του σώματός τους και καλύτερο προσανατολισμό. Θα μάθουν επίσης να εκτιμούν τη δύναμή τους και να αντλούν ευχαρίστηση από κινητικές εμπειρίες. Τουβλάκια, πλαστελίνες, άμμος, πηλός. Δημιουργήστε απίθανες κατασκευές. Χτίστε σπίτια, πύργους, γέφυρες, κάστρα, δέντρα, πόλεις, εμπορικά κέντρα, λιμάνια κ. α. Μία πρωτότυπη ιδέα είναι να κολλήσετε Velcro ή αυτοκόλλητα μαυροπίνακα πάνω σε κυβάκια για πιο δελεαστικές κατασκευές. Τα παιχνίδια με οικοδομικό υλικό προσφέρουν δημιουργικότητα, αναπτύσσουν τον αυτοσχεδιασμό και τη φαντασία και ενισχύουν τη λεπτή κινητικότητα. Επιτραπέζια παιχνίδια. Εξοπλίστε τη βιβλιοθήκη των παιδιών σας 63
με διαφορετικά επιτραπέζια παιχνίδια. Καθίστε στο τραπέζι, στο γραφείο ή στο πάτωμα, οργανωθείτε, συγκεντρωθείτε και παίξτε με τα παιδιά σας. Τα επιτραπέζια παιχνίδια μπορεί να είναι κάρτες συσχέτισης (ταίριαξέ το) με στόχο τον εμπλουτισμό λεξιλογίου και τη συζήτηση, παιχνίδια μνήμης, επιτραπέζια με ζάρι και αρίθμηση, με κάρτες για περιγραφή προσώπων ή αντικειμένων, επιτραπέζια με ερωτήσεις γνώσεων ή με ερωτήσεις για συλλογή πληροφοριών και εξαγωγή συμπερασμάτων. Αφιερώστε ποιοτικό και δημιουργικό χρόνο στα παιδιά σας, γίνετε για λίγη ώρα της ημέρας κι εσείς ''μικροί'', γελάστε με την καρδιά σας όταν κάνετε παρέα μαζί τους και να θυμάστε ότι τα παιχνίδια μεγαλώνουν ευτυχισμένα παιδιά. Καλή διασκέδαση!
Πατρών-Κλάους 21, Πάτρα Τηλ.: 2610 242.400 Κιν.: 6947 992.466 mikroiheroes@gmail.com 64
Έλενα Μαυράκου Πτυχιούχος Λογοθεραπεύτρια Μέλος του Συλλόγου Επιστημόνων Λογοπαθολόγων – Λογοθεραπευτών Ελλάδος
•
Διαταραχές Ομιλίας Λόγου Επικοινωνίας Άρθρωσης
• •
Αναπτυξιακές διαταραχές Νευρολογικές διαταραχές
•
Χρωμοσωμικές ανωμαλίες
•
Πραγματοποιούνται ομαδικές συνεδρίες με στόχο την ενίσχυση επικοινωνιακών δεξιοτήτων
Αγ. Κωνσταντίνου 94 ( Αγυιά), Πάτρα Τηλ.: 2614 002.056 Fb: Λογο-παίζειν Elenamav_spther@yahoo.com 65
Όρια στη
συμπεριφορά:
Η βάση για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη του παιδιού Συχνά οι γονείς αναρωτιούνται γιατί οι μέθοδοι οριοθέτησης της συμπεριφοράς των παιδιών τους δεν λειτουργούν πια και πώς γίνεται να θεσπίσουν όρια στη συμπεριφορά τους. Δυστυχώς δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη απάντηση για τα ερωτήματα αυτά. Κάθε παιδί είναι διαφορετικό και κάθε γονιός έχει διαφορετικό σύστημα αξιών και προσδοκιών. Η θέσπιση ορίων δεν είναι μια εύκολη υπόθεση για τους γονείς. Είναι σημαντικό ο καθένας μέσα από το ρόλο του να αναρωτηθεί για τη σχέση που έχει o ίδιος με τα όρια. ΚΟΤΣΑΦΤΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ / ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ - ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ
66
Μια καλή αρχή είναι να σκεφτούν οι γονείς πως μια τέτοια προσπάθεια, μακροπρόθεσμα, έχει ως σκοπό της, όχι τον έλεγχο της συμπεριφοράς του παιδιού από τους ίδιους, αλλά τον έλεγχο της συμπεριφοράς του παιδιού από τον ίδιο του τον εαυτό. Η οριοθέτηση στη συμπεριφορά των παιδιών αποτελεί σημαντικό παράγοντα της ομαλής ψυχοκοινωνικής τους ανάπτυξης. Ένας από τους βασικούς τρόπους με τους οποίους τα παιδιά μαθαίνουν να είναι υπεύθυνα άτομα, είναι να γνωρίζουν ξεκάθαρα το πλαίσιο στο οποίο υπάρχουν και αναπτύσσονται. Τα όρια είναι αυτά που στην ουσία δημιουργούν στα παιδιά έντονα το αίσθημα της ασφάλειας. Ένα παιδί το οποίο μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον χωρίς σαφή όρια, είναι ένα παιδί εγκλωβισμένο σε μια περίπλοκη δομή, μέσα στην οποία δεν μπορεί να καλλιεργήσει το αίσθημα της υπευθυνότητας και της συνεργασίας. Αν ο στόχος μας είναι να διδάξουμε στο παιδί πώς να επιλέγει μόνο του τις σωστές συμπεριφορές κατά περίπτωση και όχι να πρέπει να του λέμε εμείς κάθε φορά τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνει, τότε η οριοθέτηση είναι πολύ σημαντική. Και με τον όρο «όρια», αναφερόμαστε στο πλαίσιο που πρέπει να δημιουργηθεί στον ψυχισμό ενός ανθρώπου, ώστε να μπορεί να συνυπάρξει με τους συνανθρώπους του, γεγονός που θα τον κάνει να αντλεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ικανοποίηση και ασφάλεια από τις σχέσεις του. «Οριοθετώ», επομένως, σημαίνει πως θέτω τις βάσεις για να διδάξω την αυτορρύθμιση και τον αυτοέλεγχο. Μαθαίνω στο παιδί να αντιστέκεται και να ελέγχει τις παρορμήσεις του, όταν αντιμετωπίζει ματαιώσεις στα σχέδια και τη συμπεριφορά του, ώστε να μπορεί να συμβιώνει ικανοποιητικά με το περιβάλλον του και να προστατεύει τον εαυτό του.
Είναι τα όρια ίδια για όλα τα παιδιά; Τα όρια τίθενται μέσα από κανόνες και διεργασίες που επιτελούνται διαμέσου ορισμένων ρόλων και στάσεων στη συμπεριφορά των γονέων-φροντιστών. Η κύρια διαφοροποίηση στον τρόπο με τον οποίο ρυθμίζονται τα όρια σε κάθε στάδιο, αφορά κυρίως το βαθμό και τον τρόπο εμπλοκής των φροντιστών. Τα όρια δεν είναι ίδια για όλους, είναι διαφορετικά για κάθε παιδί και για κάθε γονέα (ιδιοσυγκρασία - ευαισθησίες του παιδιού). Τα όρια πρέπει να συμβαδίζουν με το εκάστοτε αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού (και με τα είδη μάθησης τα οποία εξερευνά σε κάθε περίοδο της ανάπτυξής του) και να προσαρμόζονται στα χαρακτηριστικά της ηλικίας του. Γίνονται αποδεκτά από το παιδί μόνο όταν είναι σαφή και αναγνωρίσιμα. Μιλάμε ανοιχτά με το παιδί και εξηγούμε τι ακριβώς αναμένουμε από αυτό για ένα συγκεκριμένο θέμα. Αποφασίζουμε τι θα γίνει αν δεν επιλέξει το παιδί να συμπεριφερθεί με τον τρόπο που έχουμε συμφωνήσει. Στην προσπάθειά μας να οριοθετήσουμε τη συμπεριφορά των παιδιών, είναι σημαντικό να θυμόμαστε τα εξής: ◘ Αποδεχόμαστε όλα τα συναισθήματα του παιδιού αλλά όχι όλες τις συμπεριφορές. ◘ Η σταθερότητα και η συνέπεια με την οποία θέτουμε όρια διευκολύνουν τα παιδιά να αποδεχτούν τα πρότυπα συμπεριφοράς. ◘ Ξεχωρίζουμε ποια όρια επιδέχονται διαπραγμάτευση και ποια όχι. Μειώνουμε στο ελάχιστο τον αριθμό των κανόνων που επιβάλλονται μέσα στο σπίτι και κρατάμε μόνο αυτούς που έχουν νόημα για όλους. ◘ Θέτουμε όρια εξαρχής και πριν η κατάσταση ξεφύγει εκτός ελέγχου. ◘ Η εξωλεκτική επικοινωνία (έκφραση, στάση του σώματος, βλεμματική επαφή, 67
τόνος της φωνής, σωματική επαφή),είναι πολύ σημαντική. ◘ Τα παιδιά κατανοούν πιο εύκολα το τι είμαστε και πώς λειτουργούμε, παρά το τι λέμε. Χρειάζεται κι εμείς από την πλευρά μας να έχουμε όρια, όπως και το να έχουμε κοινωνικοποιηθεί σε ένα σημαντικό βαθμό, ως γονείς ή ως φροντιστές. ◘ Κρίνουμε τη συμπεριφορά και όχι το ίδιο το παιδί και διαφοροποιώντας το συναίσθημα από την πράξη. ◘ Επανεξετάζουμε τα όρια που θέτουμε όταν διαπιστώνουμε ότι δεν αποδίδουν καρπούς. Μήπως είναι ασφυκτικά; Τα όρια ξεκινάνε νωρίς Στους πρώτους μήνες της ζωής τα όρια έχουν την έννοια της προστασίας και της ασφάλειας, ώστε να εγκαθιδρυθεί μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ γονέα και παιδιού. Στη νηπιακή ηλικία ο τρόπος με τον οποίο θα αντιμετωπίσουμε την τάση του παιδιού για ενεργητικό έλεγχο του εαυτού και του περιβάλλοντός του, θα καθορίσει
κατά πόσο αυτό θα αποκτήσει αυτονομία ή θα καταλήξει γεμάτο αμφιβολία για τις ικανότητες και τις πράξεις του. Όσο πιο μικρό είναι το παιδί τόσο πιο σύντομες και απλές πρέπει να είναι οι κατευθύνσεις που του δίνουμε. Οι απαγορεύσεις πρέπει να είναι οι πιο αναγκαίες. Ένα κοινό λάθος που κάνουν οι γονείς, είναι όταν ρωτάνε το παιδί τους «Γιατί το έκανες αυτό;». Είναι καλύτερο να πούμε «Ας μιλήσουμε γι’ αυτό που έκανες». Είναι σημαντικό να ξεκινάμε την επικοινωνία με το «Θέλω να …» και να ζητάμε από το παιδί να μας επαναλάβει αυτό που του είπαμε. Προσδιορίζουμε την αποδεκτή συμπεριφορά με συνέπεια και σταθερότητα. Εξηγούμε στο παιδί ποια είναι η επιθυμητή συμπεριφορά και την ενισχύουμε θετικά. Δίνουμε ένα λόγο γι’ αυτό που του ζητάμε και του κάνουμε μια προσφορά που δε μπορεί να αρνηθεί «Κάνε αυτό ώστε να μπορείς να…». Επισημαίνουμε τις συνέπειες με απλά λόγια, σε περίπτωση που το παιδί δεν εκδηλώσει την επιθυμητή συμπεριφορά. Ένας καλός τρόπος είναι να πούμε στο παιδί «Όταν…., τότε…». Το «όταν» λειτουργεί καλύτερα από το «αν». Οι συνέπειες που τα παιδιά υφίστανται λόγω της συμπεριφοράς τους πρέπει να μην απέχουν χρονικά από την εκδήλωση της συγκεκριμένης συμπεριφοράς. Χρειάζεται ταχύτητα και συνέπεια, δηλαδή, να ακολουθούν σε μικρό χρονικό διάστημα από τη συμπεριφορά, κάθε φορά που το παιδί ενεργεί με αυτόν τον τρόπο.
Περιέχει D3 την πιο απορροφήσιμη μορφή βιταμίνης D που βοηθά στην απορρόφηση ασβεστίου. Δεν περιέχουν αλλεργιογόνα, γλουτένη, γαλακτοκομικά, μαγιά, σιτάρι, αυγό, φιστίκια, όστρακα, σόγια, τεχνητά χρώματα, αρώματα και συντηρητικά. • Δεν περιέχουν μόλυβδο
Κολοκοτρώνη 64, Πάτρα, Τηλ.: 2610 270.277
68
Μια καλή πρακτική / μέθοδος είναι να παρέχουμε στο παιδί από την αρχή της ημέρας όλους τους θετικούς ενισχυτές (αμοιβές) και αυτό με τη σειρά του θα πρέπει, επιδεικνύοντας την επιθυμητή συμπεριφορά, να τους διατηρήσει. Σε αντίθετη περίπτωση, οι αμοιβές θα πρέπει να αφαιρούνται. Οι καθημερινές ευκαιρίες για επιβράβευση βοηθούν περισσότε-
ρο από τις αμοιβές που δίνονται για την επιτυχία μακροπρόθεσμων στόχων. Οι απειλές και οι αυστηρές ποινές κάνουν τα παιδιά να αμύνονται. Ο φόβος της τιμωρίας οδηγεί σε προσωρινή αναστολή και όχι στην εξάλειψη της ανάρμοστης συμπεριφοράς. Οδηγεί σε συναισθηματική απομάκρυνση και αποτελεί αρνητικό πρότυπο προς μίμηση. Το παιδί της προσχολικής ηλικίας ανακαλύπτει το βαθμό στον οποίο είναι σε θέση να αναλάβει πρωτοβουλίες για καινούριες δραστηριότητες και το βαθμό στον οποίο τίθενται οι περιορισμοί από το εξωτερικό περιβάλλον σε σχέση με αυτά. Μέσα από τις διαδικασίες της κοινωνικοποίησης, οι γονείς και το σχολείο ασκούν επιδράσεις επάνω στο παιδί, προσπαθώντας να του μάθουν να συμπεριφέρεται όσο το δυνατόν περισσότερο κατά τα πρότυπα της κοινωνικής ομάδας στην οποία ζει. Δίνουμε στο παιδί επιλογές για να αποφασίσει, προειδοποιώντας το για τις λογικές συνέπειες που θα ακολουθήσουν και το αφήνουμε να υποστεί τις συνέπειες της επιλογής του. Η μέθοδος αυτή προϋποθέτει λιγότερα λόγια και περισσότερες πράξεις, θετική πρόθεση και όχι εκδικητικότητα.
υπάρχουν και εκτός οικογένειας, π.χ. στο σχολείο και στις διάφορες ομάδες. Του εξηγούμε τους λόγους για τα όρια που θέτουμε και τους κανόνες, ώστε να το βοηθήσουμε να καταλάβει. Το παιδί αρχίζει πλέον να διαπραγματεύεται τα όρια με τον εαυτό του και με τους άλλους, και σαν αποτέλεσμα, μπορεί πλέον να συνυπάρχει αρμονικά με τους άλλους, χτίζοντας υγιείς σχέσεις με τους συνομηλίκους του ή τους ενήλικες. Όσο μεγαλώνει το παιδί, οι κανόνες και τα όρια μπορούν να επαναδιαπραγματεύονται, εφόσον το κρίνουν οι γονείς. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι για να λειτουργήσουν τα όρια χρειάζεται να είναι σταθερά, το μήνυμα που λαμβάνει το παιδί να είναι ξεκάθαρο, καθώς και η γραμμή των δύο γονιών στα σημαντικά ζητήματα να είναι κοινή. Τέλος, είναι σημαντικό να υπάρχει διάλογος για τις αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν.
Αντί να πούμε «Μην αφήνεις τα πράγματά σου να στοιβάζονται», λέμε «Σκέψου πού θέλεις να τακτοποιήσεις τα πράγματα σου». Δίνουμε αρεστές εναλλακτικές «Δεν μπορείς να πας μόνος σου στην πλατεία, αλλά μπορείς να παίξεις στην αυλή». Αφήνουμε το παιδί να μας μιλήσει, το ακούμε και κάνουμε κάποια σχόλια όπως «Καταλαβαίνω», «Πώς μπορώ να σε βοηθήσω σε αυτό;». Έπειτα κλείνουμε τη συζήτηση. Αν συζητώντας, έχει ολοκληρωθεί ένα θέμα, πείτε του «Δεν αλλάζω γνώμη γι’ αυτό, λυπάμαι». Στη σχολική ηλικία, το παιδί μαθαίνει για τα διαφορετικά όρια και τις προσδοκίες που 69
Μουσικοθεατρικό
Εργαστήρι
Το Μουσικοθεατρικό εργαστήρι είναι ένας όμορφος χώρος γεμάτος χρώμα, αγάπη και σεβασμό για το παιδί. Φιλοξενείται για τρίτη συνεχόμενη χρονιά στο Ωδείο Paganini και στόχος του είναι να καλωσορίσει το παιδί στον κόσμο της μουσικής και να του δώσει την ευκαιρία να τη γνωρίσει μέσα από την κίνηση, το χορό, το τραγούδι, το παιχνίδι, τη ζωγραφική, το θέατρο, το παραμύθι, τα μουσικά όργανα. ΚΑΛΟΓΕΡΑΚΗ ΜΑΡΙΛΕΝΑ / ΜΟΥΣΙΚΟΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Μουσικοκινητική Αγωγή και Θεατρικό παιχνίδι για παιδιά 2 - 4 ετών. Σε αυτό το τμήμα, ο στόχος μας είναι αρχικά τα παιδιά να κοινωνικοποιηθούν και να διαμορφώσουν τη δική τους παρεούλα μέσα από ασκήσεις κοινωνικοποίησης, δραματοποίηση τραγουδιών και παιχνιδιών με βάση τη μουσική. Ταυτόχρονα γίνεται και μια πρώτη γνωριμία με την κλασική μουσική και τα κρουστά μουσικά όργανα του C. Orff. Κάθε μάθημα αποτελεί μια ξεχωριστή θεματική ενότητα, η 70
οποία έχει ένα θέμα και μια ιστορία. Έτσι, το κάθε παιδί έχει την ευκαιρία να εκφράζεται μέσα από διάφορες δραστηριότητες κάθε φορά. Μουσικοκινητική Αγωγή και Θεατρικό παιχνίδι για παιδιά 4 - 6 ετών. Πλέον τα παιδάκια σε αυτές τις ηλικίες έχουν αποκτήσει το δικό τους χαρακτήρα. Ο σκοπός του τμήματος αυτού είναι να τα βοηθήσει να αναπτύξουν τη συναισθηματική τους αγωγή, να μάθουν να αναγνω-
ρίζουν και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και να αφήσουν τη φαντασία τους ελεύθερη. Ταυτόχρονα μαθαίνουν τα όργανα της ορχήστρας και τα περισσότερα από αυτά μπορούν να τα δουν, να τα ακούσουν και να τα ακουμπήσουν, εξελίσσουν τις ακουστικές τους ικανότητες τραγουδώντας παιδικά τραγουδάκια στο πιάνο και με τις δραστηριότητες θεατρικού παιχνιδιού μαθαίνουν να κινούνται στο χώρο και το ρυθμό, χρησιμοποιώντας - εκτός των άλλων μουσικών οργάνων χρωματιστούς ηχητικούς σωλήνες.
Θεατρικό Παιχνίδι και εισαγωγή στη δημιουργική γραφή για παιδιά 6 - 8 ετών. Μέχρι τώρα τα παιδιά έλεγαν αυτό που ένιωθαν ή το απεικόνιζαν με χρώματα σε χαρτί. Πλέον, μπορούν και να το γράψουν... παίζοντας με τις λέξεις προσπαθούν να φτιάξουν τη δική τους ιστορία και να τη δραματοποιήσουν. Είναι ιδανική δραστηριότητα ακόμα και για παιδιά που ασχολούνται με μουσικά όργανα. Τα βοηθάει στο να εκφράζουν καλύτερα τα συναισθήματά τους την ώρα που παίζουν τα κομμάτια τους. Στο τμήμα αυτό, γίνεται χρήση των ποιημάτων «Χαϊκού», που είναι η πιο απλή και λακωνική μορφή ποίησης. Το παιδί καλείται να διαβάσει το ποίημα, να το κατανοήσει, να το αφηγηθεί, να το παρουσιάσει, να το εξελίξει μέσα από το γραπτό και προφορικό λόγο. Πρόκειται για ένα νέο τμήμα με συνδυαστικές δραστηριότητες, που έχουν ως βάση τους τη
μουσική και βοηθάει τα παιδιά να αναπτύξουν το λόγο τους και τον τρόπο που διαβάζουν. Δημιουργικές Μουσικές Δραστηριότητες για παιδιά από 1 έτους με τους γονείς τους. Είναι ένα ακόμα νέο τμήμα, το οποίο δίνει την ευκαιρία όχι μόνο στα παιδιά να μάθουν παίζοντας αλλά και στους γονείς να περάσουν όμορφο και εποικοδομητικό χρόνο με τα παιδιά τους. Κάθε παιδάκι με τη βοήθεια του γονιού, θα έχει την ευκαιρία να χορέψει, να τραγουδήσει, να ακούσει μια μικρή ιστορία με τη χρήση διαφόρων κατασκευών, να φτιάξει τη δική του χειροτεχνία, να παίξει με διάφορα αξεσουάρ όπως μαντήλια, μπάλες, στεφάνια, κούκλες, ζωάκια και πολλά άλλα και ταυτόχρονα να αντιληφθεί το ρυθμό, τη μουσική, να αναπτύξει την όραση, την αφή, την ακοή και το λόγο του μέσα από ρυθμικές ασκήσεις, παιχνίδια και τραγούδια. Είναι πραγματικά μια πολύ καλή ευκαιρία και για τους γονείς να περάσουν χρόνο παίζοντας με τα παιδιά τους. Φέτος τα παιδιά στο «Μουσικοθεατρικό Εργαστήρι» οργανώνουν τη δική τους παράσταση. Ο αφηγητής Αλέξης Γκλαβάς θα επισκέπτεται τους μικρούς μας φίλους την τελευταία Τετάρτη κάθε μήνα, από 18:00 έως 19:30, θα αφηγείται ένα παραμύθι και τα παιδιά θα συμμετέχουν σε αυτό χρησιμοποιώντας τα σκηνικά που εκείνα θα έχουν φτιάξει, κάνοντας δραματοποίηση σε ρόλους και χρησιμοποιώντας τα μουσικά όργανα του C. Orff. Αυτές τις ημέρες θα είναι καλεσμένοι και οι φίλοι τους ως θεατές, οι οποίοι θα μπορούν να συμμετέχουν για να ζήσουν και αυτοί το μαγικό ταξίδι στο παραμύθι και τη μουσική, εντελώς δωρεάν. Πληροφορίες – Εγγραφές: 2610 346.188 6957 738.733 71
Πότε θα διαβάσει; Ποιος θα το διαβάσει;
Τα σχολεία ξεκίνησαν, μαζί και οι ανησυχίες και τα άγχη των γονέων σχετικά με τη μελέτη των παιδιών τους! Πόσες ώρες θα θέλουμε για το διάβασμα; Ποιος θα διαβάζει το παιδί; Πάλι μέσα στο άγχος και στο τρέξιμο… Θα τα προλαβαίνει όλα; Θα αρχίσουμε πάλι τις διαφωνίες και τους τσακωμούς για το διάβασμα. Αυτές είναι μερικές σκέψεις που βασανίζουν τους γονείς, με την έναρξη κάθε νέας σχολικής χρονιάς. ΚΥΡΙΑΖΗ ΑΙΜΙΛΙΑ / ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ
72
Ωστόσο, οι γονείς μπορούν να κάνουν κάποιες ενέργειες, ώστε να βοηθήσουν τα παιδιά τους αλλά και τους εαυτούς τους, να δουν την όλη διαδικασία της μελέτης από τη θετική της πλευρά. Μπορούν για παράδειγμα να καλλιεργήσουν στα παιδιά την αγάπη για τη μελέτη, τη γνώση και τη μάθηση γενικότερα, έστω και μέσα από την καθημερινή μελέτη των μαθημάτων του σχολείου. Προσπαθήστε να εμπλουτίστε τις στείρες και θεωρητικές γνώσεις που παίρνουν από τα βιβλία με παραδείγματα από την καθημερινότητα, ώστε η μάθηση να αποτελεί ένα ευχάριστο ταξίδι αναζήτησης όλο και περισσότερων γνώσεων που συνδέονται με τις εμπειρίες και τα βιώματά τους. Επιπλέον, η ευθύνη της μελέτης των μαθημάτων του σχολείου είναι μια ευθύνη αποκλειστικά των παιδιών. Μέσα από αυτό τους το καθήκον μαθαίνουν να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, να αρχίζουν και να ολοκληρώνουν μια εργασία, να δουλεύουν με μέθοδο, υπομονή και επιμονή για να πετύχουν και σταδιακά να γίνονται υπεύθυνα άτομα. Τα παιδιά όλα αυτά μπορούν να τα διδαχθούν από τους γονείς κατά τη διάρκεια των σχολικών χρόνων. Συνήθως τα παιδιά στην Α’ και Β΄ τάξη του Δημοτικού διαβάζουν και είναι καλό να διαβάζουν με τους γονείς τους. Χρειάζονται καθοδήγηση και στήριξη σε αυτό το νέο τους ρόλο. Δίνεται έτσι η ευκαιρία στους γονείς να τα διδάξουν αποτελεσματικές τεχνικές μελέτης. Πρώτα απ’ όλα, πριν την έναρξη της μελέτης εξασφαλίστε ότι το παιδί έχει ένα συγκεκριμένο χώρο όπου μελετά κάθε μέρα. Φροντίστε ο χώρος αυτός να είναι ήσυχος, τακτοποιημένος και απομακρυσμένος από διασπαστικά ερεθίσματα. Επάνω στο γραφείο όπου μελετά, καλό είναι να υπάρχουν μόνο τα αντικείμενα που του είναι απολύτως απαραίτητα για τη μελέτη (μολύβια, γόμες, ξύστρες, κλπ) και τίποτε άλλο περιττό. Στη συνέχεια ξεκινήστε
ορίζοντας τα μαθήματα και τις εργασίες που έχει να κάνει το παιδί για την επόμενη μέρα. Το βέλτιστο είναι να ξεκινάμε με τα πιο δύσκολα και να καταλήγουμε στα πιο εύκολα μαθήματα. Η συγκέντρωση και η ενέργειά μας μειώνονται καθώς μελετάμε και ο χρόνος περνά. Έτσι αφήνουμε τα πιο εύκολα μαθήματα για το τέλος. Είναι σημαντικό να αφήσετε το παιδί να αξιολογήσει τι είναι εύκολο και τι δύσκολο για το ίδιο και στη συνέχεια να φτιάξει το πρόγραμμα μελέτης που θα ακολουθήσει.
Μην παραλείπετε επίσης να ορίζετε και το χρονικό διάστημα που θα μελετήσει το παιδί π.χ. αν θα είναι το μεσημέρι ή το απόγευμα. Είναι πολύ βοηθητικό για τα παιδιά όταν επιστρέφουν από το σχολείο να ξεκουράζονται για λίγη ώρα, να χαλαρώνουν από την πληθώρα των ερεθισμάτων που έχουν δεχτεί και στη συνέχεια να ξεκινούν τη μελέτη τους. Το να παίξουν ηλεκτρονικά παιχνίδια δεν είναι μια καλή επιλογή χαλάρωσης, καθώς αυτού του είδους οι δραστηριότητες περισσότερο διεγείρουν και κουράζουν πνευματικά το παιδί παρά το ξεκουράζουν. Μπορείτε να συμφωνήσετε από κοινού τι θα ήθελε να κάνει όταν τελειώσει με τα μαθήματά του. Αυτή η συμφωνία θα λειτουργήσει ως κίνητρο για το παιδί, προκειμένου να ολοκληρώσει τη μελέτη του και να ασχοληθεί με κάτι που επιθυμεί πάρα πολύ. Μια άλλη καλή τακτική είναι τα συ73
χνά διαλείμματα, όταν αντιλαμβάνεστε ότι το παιδί δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί ή ότι έχει κουραστεί. Επιτρέψτε του να κάνει ένα πεντάλεπτο διάλειμμα, να σηκωθεί, να περπατήσει και να επιστρέψει πίσω με πιο ξεκάθαρο μυαλό, έτοιμο να ολοκληρώσει την εργασία του.
τη λογική σκέψη και την κρίση τους. Δώστε τις οδηγίες εκείνες που θα τα βοηθήσουν να βρουν μόνα τους τη λύση στο πρόβλημα. Ωστόσο, κάποιες φορές ίσως να συνειδητοποιείτε ότι δεν τα καταφέρνετε με τη μελέτη των παιδιών σας και καταλήγετε σε γκρίνιες, τσακωμούς και διαμάχες. Σκεφτείτε ίσως το ενδεχόμενο να αναθέσετε το ρόλο αυτό είτε στον άλλο γονέα (αν είναι διαθέσιμος), είτε ακόμα και σε κάποιον ειδικό. Αρκετές φορές ο χρόνος που περνούν οι γονείς με τα παιδιά τους περιορίζεται στο χρόνο που διαβάζουν μαζί. Αν λοιπόν αυτός ο χρόνος καταλήγει να μην είναι ευχάριστος και ποιοτικός και για τις δύο πλευρές, με κίνδυνο να υπονομεύσει σταδιακά και μελλοντικά τη σχέση σας με το παιδί, αξίζει να εμπλέκεστε σε αυτή τη δραστηριότητα;
Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που απασχολεί συχνά τους γονείς, είναι το πόση βοήθεια χρειάζεται να παρέχουν στη μελέτη των παιδιών τους και ποιος από τους δύο γονείς θα αναλάβει αυτό το ρόλο. Καλό είναι να αναλαμβάνει όποιος γονέας είναι διαθέσιμος την ώρα που το παιδί μελετά και όποιος από τους δύο έχει την υπομονή να το κάνει αυτό. Είναι σημαντικό να είστε εξοπλισμένοι με υπομονή και επιμονή, γιατί στόχος της όλης διαδικασίας είναι η καθοδήγηση του παιδιού ώστε να υιοθετήσει ένα δικό του σύστημα μελέτης και εργασίας γενικότερα.
Θυμηθείτε ότι βοηθάτε τα παιδιά σας καθημερινά σε πολλές δραστηριότητες, με μακροπρόθεσμο στόχο να καταφέρουν να γίνουν αυτόνομοι και υπεύθυνοι ενήλικες. Η μελέτη των μαθημάτων και η εκπόνηση των εργασιών του σχολείου είναι μια συστηματική και οργανωμένη ευκαιρία που δίνεται στα παιδιά προκειμένου να εξασκηθούν σε βασικές δεξιότητες. Τα παιδιά μέσα από τη διαδικασία της μελέτης μαθαίνουν να ακολουθούν μια ρουτίνα, να εργάζονται και να προσπαθούν, ακόμα και όταν βαριούνται ή είναι κουρασμένα, να επιμένουν να ολοκληρώνουν αυτό που έχουν αναλάβει και να παραμένουν στο στόχο τους παρά τις όποιες περισπάσεις προκύπτουν.
Θυμηθείτε ότι απώτερος στόχος της βοήθειας που παρέχετε δεν είναι να κάνει το παιδί τα μαθήματά του ή να του υποδείξετε εσείς τι να γράψει και να δώσετε έτοιμες απαντήσεις για την εκάστοτε άσκηση. Αφήστε τα παιδιά να προσπαθήσουν μόνα τους, να σκεφτούν, να εξασκήσουν
Μαθαίνουν επίσης να αναζητούν και να βρίσκουν μόνα τους λύσεις στα προβλήματα που προκύπτουν, να αγαπούν τη μάθηση και τη γνώση. Όλες αυτές οι δεξιότητες αποτελούν σημαντικά εφόδια που μπορούν να τους εξασφαλίσουν μελλοντική επιτυχία στη ζωή τους, ως ενήλικες.
74
• Λογοθεραπεία • Μαθησιακές δυσκολίες • Ψυχοπαιδαγωγικά προγράμματα για τις Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος • Εφαρμοσμένη ανάλυση/ τροποποίηση συμπεριφοράς • Ομαδικά προγράμματα κοινωνικών δεξιοτήτων • Προγράμματα εναλλακτικής / επαυξητικής επικοινωνίας • Προγράμματα εκπαίδευσης σε δεξιότητες καθημερινής διαβίωσης • Προγράμματα στην κοινότητα • Αγωγή υγείας, προ-σεξουαλική και σεξουαλική αγωγή για τις Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος • Ψυχοεκπαίδευση / Συμβουλευτική γονέων • Σχολές / Ομάδες γονέων • Ανοικτές, δωρεάν ομιλίες για το κοινό
Εγκυμοσύνη και άσκηση
Πρόσφατα διάβασα σε μια παράγραφο, αυτό που πολλές φορές θέλω να πω σε μια έγκυο χωρίς πολλά λόγια «να παραμένει όσο το δυνατόν πιο δραστήρια μπορεί. Καμία γυναίκα δεν γέννησε ξαπλωμένη». Η εγκυμοσύνη αλλά και ο τοκετός είναι μια απαιτητική αλλά και ιδιαίτερη περίοδος στη ζωή μιας γυναίκας. Δεν είναι όμως άρρωστη! AΡΑΒΑΝΤΙΝΟΥ - ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΕΛΕΝΗ / ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΤΟΚΕΤΟ
Σύμφωνα με το αμερικανικό κολέγιο μαιευτήρων και γυναικολόγων, όλες οι γυναίκες που έχουν μια φυσιολογική κύηση χωρίς επιπλοκές, είναι απαραίτητο να ασκούνται. Μια γυναίκα που γυμναζόταν πριν πρέπει να συνεχίσει να γυμνάζεται αλλά με πολλές τροποποιήσεις στα προγράμματα που θα ακολουθήσει. Ακόμα και αυτές που ποτέ δεν έκαναν κάτι, τώρα πρέπει να κάνουν αλλά με προοδευτική επιβάρυνση, από το λίγο στο πολύ, από το ήπιο στο λίγο πιο έντονο. 76
Είναι πολύ φυσιολογικό οι γυναικολόγοι - μαιευτήρες όμως ακόμα και σήμερα να είναι διστακτικοί και πολλές φορές αποτρεπτικοί, αφού δεν είναι σίγουροι για τον τρόπο που θα γυμναστεί μια έγκυος. Ένα πρόγραμμα λοιπόν θεωρείται κατάλληλο όταν έχει σχεδιαστεί με τη συνεργασία του γυναικολόγου και εξειδικευμένου καθηγητή φυσικής αγωγής και πάντα σύμφωνα με τις οδηγίες που δίνει το αμερικανικό τμήμα υπηρεσιών υγείας.
Πότε μια έγκυος μπορεί να ξεκινήσει; Όταν κάνει την πρώτη της εξέταση (αυχενική διαφάνεια), περίπου στην 13 εβδομάδα και πάντα με την σύμφωνη γνώμη του γιατρού της. Συνήθως τότε σταματάνε και κάποιες ναυτίες, υπνηλίες και ζαλάδες που πιθανόν να την κάνουν νωθρή και τότε νοιώθει καλύτερα για να φροντίσει τον εαυτό της. Τι μπορεί να κάνει μια εγκυμονούσα; Λαμβάνοντας πάντα υπόψη το προπονητικό επίπεδο της κάθε εγκύου πριν από την κύηση, πρέπει να δημιουργήσουμε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα άσκησης που μπορεί να περιλαμβάνει δραστηριότητες, όπως το περπάτημα, το κολύμπι, το τζόκινγκ, την χαμηλής έντασης αεροβική άσκηση, την τροποποιημένη yoga και pilates ακόμη και προπόνηση δύναμης. Ποια τα οφέλη της άσκησης; Τα οφέλη της άσκησης είναι πολλά τόσο σωματικά όσο και ψυχικά όπως, καλή φυσική κατάσταση, βελτίωση της ευλυγισίας και της σωστής στάσης του σώματος, μείωση των πόνων στη μέση και στη σπονδυλική στήλη, διατήρηση του βάρους, ευκολότερη αποκατάσταση μετά τον τοκετό, περιορισμός των οιδημάτων, καλύτερη ρύθμιση του διαβήτη κυήσεως, ευκολότερος τοκετός, μείωση του άγχους της εγκύου και βελτίωση της ψυχολογικής διάθεσης.
Για μια ασφαλή άσκηση χρειάζονται: ◘ Σωστή θερμοκρασία περιβάλλοντος ◘ Άνετα ρούχα που δεν πιέζουν τη κοιλιακή χώρα και αφήνουν το σώμα να αναπνέει ◘ Να σταματά για ξεκούραση όποτε το έχει ανάγκη ◘ Πάντα καλή προθέρμανση και αποθεραπεία ◘ Καθαροί χώροι, με φυσικό οξυγόνο Στην άσκηση κατά την κύηση δεν υπάρχει περιθώριο λάθους, αυτό που προέχει είναι η ασφάλεια και η υγεία τόσο της γυναίκας όσο και του εμβρύου. Πρέπει λοιπόν με απόλυτη σοβαρότητα και σεβασμό να αναλάβουμε να γυμνάσουμε μια εγκυμονούσα και πάντα να έχουμε κατά νου το αρχαίο ρητό «παν μέτρον άριστον». Και μην ξεχνάμε πως «κανείς δεν μπορεί να βοηθήσει μια γυναίκα να γεννήσει. Ο σκοπός είναι να αποφύγουμε να την ενοχλήσουμε χωρίς να υπάρχει λόγος». Michel Odent
Ποιες οι απόλυτες αντενδείξεις άσκησης; ♦ Δίδυμη-πολύδυμη κύηση ♦ Κολπική αιμορραγία ♦ Υπερτασική νόσος εγκυμοσύνης (προεκλαμψία) ♦ Πρόωρη ρήξη υμένων ♦ Μυοκαρδιοπάθειες ♦ Κίνδυνος πρόωρου τοκετού ♦ Ιστορικό αποβολών ♦ Φλεβοθρόμβωση 77
Δυσχρωματοψία Αίτια - συμπτώματα - θεραπεία Δυσχρωματοψία ονομάζεται η αδυναμία αντίληψης των χρωμάτων με φυσιολογικό τρόπο. Πιο συχνά παρατηρείται όταν κάποιος δυσκολεύεται να διακρίνει μεταξύ χρωμάτων όπως το πράσινο και το κόκκινο και λιγότερο συχνά το μπλε. ΓΙΑΝΝΑΚOΠΟΥΛΟΣ ΜAΡΙΟΣ / ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΟΦΘΑΛΜΙΑΤΡΟΣ
Στον αμφιβληστροειδή (τον φωτοευαίσθητο χιτώνα που καλύπτει το πίσω μέρος του οφθαλμού), υπάρχουν δύο τύποι κυττάρων που ανιχνεύουν το φως (φωτοϋποδοχέων): τα ραβδία και τα κωνία. Τα ραβδία ανιχνεύουν μόνο φως και σκοτάδι και είναι πολύ ευαίσθητα σε χαμηλά επίπεδα φωτισμού. Τα κωνία ανιχνεύουν το χρώ78
μα και παρουσιάζουν την υψηλότερη συγκέντρωση στην περιοχή του κέντρου της όρασης (ωχρά κηλίδα). Υπάρχουν τρεις τύποι κωνίων που ανιχνεύουν αντίστοιχα τα χρώματα: κόκκινο, πράσινο και μπλε. Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί στοιχεία από αυτούς τους τρείς τύπους κωνίων για να καθορίσει την αντίληψη των χρωμάτων μας.
Δυσχρωματοψία λοιπόν μπορεί να συμβεί όταν ένας ή περισσότεροι τύποι κωνίων είναι απόντες, ή μη λειτουργικοί, ή ανιχνεύουν ένα διαφορετικό χρώμα από το κανονικό. Σοβαρή δυσχρωματοψία παρατηρείται όταν και οι τρεις τύποι κωνίων είναι απόντες και ήπια δυσχρωματοψία όταν ένας από αυτούς ανιχνεύει διαφορετικό χρώμα από το κανονικό. Υπάρχουν διαφορετικοί βαθμοί δυσχρωματοψίας. Κάποιοι με ήπια δυσχρωματοψία είναι ικανοί να διακρίνουν τα χρώματα μόνον σε καλό φωτισμό, άλλοι έχουν δυσκολία να διακρίνουν συγκεκριμένα χρώματα ανεξαρτήτως φωτισμού ενώ σπανιότερα σε πιο σοβαρές μορφές τα πάντα φαίνονται ως αποχρώσεις του γκρι. Η δυσχρωματοψία συνήθως επηρεάζει με τον ίδιο τρόπο και τα δύο μάτια και παραμένει σταθερή κατά τη διάρκεια της ζωής. Η δυσχρωματοψία συνήθως είναι συγγενής, δηλαδή γεννιόμαστε με αυτή αλλά μπορεί να συμβεί και αργότερα στη ζωή (επίκτητη δυσχρωματοψία). Ποια είναι τα συμπτώματα Τα συμπτώματα της δυσχρωματοψίας ποικίλλουν από ήπια έως σοβαρά. Σε πολλούς ανθρώπους μάλιστα τα συμπτώματα είναι τόσο ήπια που δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν από κάποια μορφή δυσχρωματοψίας. Οι γονείς ενδεχομένως να παρατηρήσουν κάποιο πρόβλημα όταν ένα παιδί μαθαίνει τα χρώματα. Τις περισσότερες φορές το πρόβλημα περνάει απαρατήρητο. Όταν αρχίζει όμως το παιδί να ζωγραφίζει, παρατηρούμε ότι χρησιμοποιεί τα χρώματα με κάποιο δικό του τρόπο, που μας φαίνεται παράδοξος. Μερικά παιδιά γίνονται αντιληπτά στο δημοτικό όταν ο δάσκαλος τους ζητάει να υπογραμμίσουν με κόκκινο χρώμα. Αν το παιδί έχει κλείσει τα 3 χρόνια και διαπιστώνετε ότι εξακολουθεί να μπερδεύει συστηματικά τα ίδια χρώματα, τότε πρέπει να το αναφέρετε στον παιδίατρό σας.
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν: Δυσκολία στην διάκριση των χρωμάτων και τη φωτεινότητα των χρωμάτων. Αδυναμία εντόπισης διαφορών μεταξύ των αποχρώσεων των ίδιων ή παρόμοιων χρωμάτων, ιδίως του κόκκινου και πράσινου ή του μπλε και κίτρινου. Εκτός από τις πιο σοβαρές μορφές της νόσου, η οπτική οξύτητα δεν επηρεάζεται. Η πλήρης αδυναμία διάκρισης των χρωμάτων όπου όλα φαίνονται ως αποχρώσεις του γκρι ονομάζεται αχρωματοψία. Η σπάνια αυτή κατάσταση συνδέεται συχνά με αμβλυωπία, νυσταγμό (ακούσια και ταχεία κίνηση των οφθαλμών), φωτοφοβία και πτωχή όραση. Ποιός θα αναπτύξει δυσχρωματοψία Τα αγόρια διατρέχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να γεννηθούν με δυσχρωματοψία σε σχέση με τα κορίτσια, που σπάνια έχουν το πρόβλημα. Υπολογίζεται ότι περίπου ένας στους δέκα άνδρες έχει κάποια μορφή δυσχρωματοψίας. Επίσης, συγκεκριμένες νόσοι μεταξύ των οποίων το γλαύκωμα, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, η νόσος Alzheimer, η νόσος του Πάρκινσον, ο χρόνιος αλκοολισμός, η λευχαιμία και η δρεπανοκυτταρική αναιμία, αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της επίκτητης δυσχρωματοψίας. Ορισμένα φάρμακα μπορούν επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης της επίκτητης δυσχρωματοψίας, όπως η υδροξυχλωροκίνη (Plaquenil) που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και άλλων καταστάσεων. Ποια είναι τα αίτια Οι περισσότεροι άνθρωποι με δυσχρωματοψία γεννιούνται με αυτήν (αυτό ονομάζεται συγγενής πάθηση) και οι διαταραχές αυτές περνούν συνήθως από τη μητέρα στο γιό. Οι διαταραχές αυτές οφείλονται σε μερική ή πλήρη έλλειψη των φωτοϋπο79
δοχέων (κωνίων) του αμφιβληστροειδούς, που είναι υπεύθυνοι για την αντίληψη των χρωμάτων. Διαταραχές στην αντίληψη των χρωμάτων που λαμβάνουν χώρα αργότερα στη ζωή είναι συνήθως αποτέλεσμα νόσων, τραύματος, τοξικότητας φαρμάκων, μεταβολικών ή και αγγειακών καταστάσεων. Στις περιπτώσεις αυτές οι μηχανισμοί των διαταραχών της αντίληψης των χρωμάτων είναι λιγότερο κατανοητοί από τις συγγενείς μορφές, ωστόσο τα μάτια προσβάλλονται ασύμμετρα και χειροτερεύουν με την πάροδο του χρόνου. Η επίκτητη δυσχρωματοψία συνήθως προέρχεται από ασθένειες που προσβάλουν το οπτικό νεύρο ή τον αμφιβληστροειδή. Κατά συνέπεια μεταβολές στην έγχρωμη όραση μπορεί να υποκρύπτουν και πιο σοβαρές καταστάσεις και όποιος βιώνει μια σημαντική αλλαγή στην αντίληψη των χρωμάτων, θα πρέπει να απευθύνεται σε έναν ειδικό οφθαλμίατρο.
Πώς γίνεται η διάγνωση και ποιά η θεραπεία Ο οφθαλμίατρός σας θα είναι σε θέση να διεξάγει ένα απλό τεστ για να διαπιστώσετε αν έχετε δυσχρωματοψία. Το τεστ διενεργείται με την επίδειξη αριθμών και σχημάτων μέσα από ένα μοτίβο που αποτελείται από πολύχρωμες τελείες. Εάν κάποιος έχει δυσχρωματοψία θα δυσκολευθεί ή δεν θα είναι σε θέση να ξεχωρίσει τους αριθμούς και τα σχήματα, σε αντίθεση με αυτόν που δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα αντίληψης χρωμάτων. Δεν υπάρχει θεραπεία για την συγγενή δυσχρωματοψία. Συνήθως δεν προκαλεί κάποιου είδους αναπηρία, μιας και δεν επηρεάζει την οπτική οξύτητα εκτός σπανίων περιπτώσεων. Εντούτοις υπάρχουν ειδικοί φακοί επαφής και γυαλιά, που μπορεί να βοηθήσουν τα άτομα με δυσχρωματοψία να βελτιώσουν την ικανότητα αντίληψης παρόμοιων χρωματικών αποχρώσεων. Όσον αφορά την επίκτητη δυσχρωματοψία, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί η υποκείμενη πάθηση ή το φάρμακο που προκάλεσε το πρόβλημα. Έχουν ήδη εφαρμοσθεί με επιτυχία σε πιθήκους γονιδιακές θεραπείες για την νόσο και δεν είναι απίθανο το 2017 να ξεκινήσουν αντίστοιχες δοκιμές και σε ανθρώπους. Σύμφωνα με αυτές, εισάγονται με ειδικούς ιούς (που δεν προκαλούν νόσο στον άνθρωπο), τα απαραίτητα γονίδια στα κωνία του αμφιβληστροειδούς έτσι ώστε αυτά να γίνουν λειτουργικά. Η διαδικασία αυτή επιτυγχάνεται με μια ένεση στον οφθαλμό. Στην πιο αισιόδοξη μορφή του παραπάνω σεναρίου, θα μπορούσαν οι άνθρωποι αυτοί που πάσχουν από τη νόσο να θεραπευτούν με μια απλή επίσκεψη στον οφθαλμίατρο. Ωστόσο η αισιοδοξία είναι συγκρατημένη, μιας και δεν είναι πλήρως κατανοητό εάν ο εγκέφαλος των ανθρώπων αυτών έχει αναπτυχθεί με τέτοιο τρόπο που τελικώς δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί το χρώμα.
80
ΜΗΠΩΣ ΤΟ ΠΑΙΔΙ MΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ: ΔΥΣΛΕΞΙΑ
Ειδική Μαθησιακή Δυσκολία στα Γραπτά
▪ Σοβαρά προβλήματα Ανάγνωσης (Πολύ Αργή, με Λάθη) ▪ Δυσκολία Μεταφοράς της Σκέψης στο Γραπτό ▪ Ανορθόγραφοι - Παραλείπουν Τόνους & Στίξη ▪ Υστερούν στα Γραπτά - Γλωσσικά - Φιλολογικά ▪ Υστερούν στις Ξένες Γλώσσες (ιδίως στα Αγγλικά) ▪ Δυσκολία στην Προπαίδεια - Αποστήθιση ▪ Ακαλλίγραφοι - Αδέξιοι - Απρόσεκτοι ▪ Εφευρετικοί - Σκέφτονται με Εικόνες ▪ Καλύτεροι στα Προφορικά από τα Γραπτά ▪ Καλύτεροι στα Πρακτικά Μαθήματα ▪ Δημιουργικοί - Καλοί στις Κατασκευές ▪ Χαμηλή Αυτοεκτίμηση & Αυτοπεποίθηση ▪ Διάσπαση Προσοχής - Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) ▪ Λανθασμένη Οφθαλμοκίνηση (PAVLIDIS TEST)
ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΠΡΟΣΟΧΗΣ (ΔΕΠΥ) Πρόβλημα Αυτοελέγχου - Συμπεριφοράς - Οργάνωσης
▪ Αφηρημένος - Ξεχασιάρης - Σαν να μην Ακούει ▪ Ανυπόμονος - Παρορμητικός (Πριν Σκεφτεί Ενεργεί) ▪ Έλλειψη Αυτοελέγχου - Ανεξέλεγκτος Θυμός - Οργή ▪ Υπερκινητικός - Αεικίνητος - Ζιζάνιο - Πειραχτήρι ▪ Εγωκεντρικός - Επιθετικός – Απαιτητικός ▪ Ανώριμη Συμπεριφορά - Επίμονος ▪ Έντονα Συναισθηματικός - Νευρικός ▪ Οργίζεται όταν Χάνει - Ηγετικός ▪ Ανοργανωσιά στο Χρόνο, Χώρο - Τσαπατσούλης ▪ Μαθησιακές Δυσκολίες ή Δυσλεξία ▪ Ανομοιογενής Επίδοση & Συμπεριφορά ▪ Προβλήματα στη Διατήρηση Σχέσεων - Φιλιών ▪ Χαμηλή Αυτοεκτίμηση & Αυτοπεποίθηση ▪ Λανθασμένη Οφθαλμοκίνηση (ΤΕΣΤ ΠΑΥΛΙΔΗ)
ΠΡΟΓΝΩΣΗ - ΔΙΑΓΝΩΣΗ - ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ▪ Δυσλεξία
▪ Διάσπαση προσοχής (ΔΕΠΥ) ▪ Λογοθεραπεία ▪ Εργοθεραπεία ▪ Μαθησιακές Δυσκολίες ▪ Asperger - Αυτισμός ▪ GIFTED ▪ Συμβουλευτική ▪ Bullying ▪ Βιοανάδραση ▪ Επαγγελματικός Προσανατολισμός ΤΑ ΤΑΜΕΙΑ ΚΑΛΥΠΤΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
PAVLIDIS TEST
PAVLIDIS METHOD
Βιολογική Διάγνωση
Εξατομικευμένη Αντιμετώπιση
Ακριβής - Αντικειμενική από την Προσχολική Ηλικία
Μέσω Η/Υ, Πολυμέσων & TABLETS Αποτέλεσμα Πολυετών Ερευνών του
Διεθνείς Πατέντες
Εφευρέτη - Καθηγητή Γεώργιου Θ. Παυλίδη
(ΗΠΑ, Καναδάς, Γαλλία, Αγγλία)
σε Ελληνικά, Αγγλικά & Πανεπιστήμια των ΗΠΑ
Γούναρη & Ιωάννου Βλάχου 2, Πάτρα, Τηλ.: 2610 33 61 64 dyslexiapatras@gmail.com / www.dyslexiacenters.gr facebook: Dyslexia Centers Patras
81
Εκπαιδευτικοί αντιμέτωποι… με μαθησιακές δυσκολίες
ΝΙΚΟΛΙΔAΚΗ ΕΛIΖΑ / ΦΙΛOΛΟΓΟΣ - ΕΙΔΙΚH ΠΑΙΔΑΓΩΓOΣ
Τι ορίζουμε ως «Μαθησιακές Δυσκολίες»; Ο όρος «Μαθησιακές Δυσκολίες» αποτελεί μια «γενική κατηγορία» στην οποία εντάσσονται παιδιά που δυσκολεύονται και φαίνεται να μη διαθέτουν τις απαραίτητες εκείνες ικανότητες με τις οποίες να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται επαρκώς στις σχολικές απαιτήσεις. Στον ευρύ κύκλο 82
των Μαθησιακών Δυσκολιών εντάσσεται και η Δυσλεξία η οποία συνιστά, σύμφωνα με όλους τους ερευνητές, τη σοβαρότερη μορφή δυσκολίας κυρίως στην επεξεργασία και χρήση του γραπτού λόγου. Οι αδυναμίες στη γραφή, στην ανάγνωση και ενίοτε στα μαθηματικά, καθώς και οι δυσκολίες προσανατολισμού και οργάνωσης των καθημερινών δραστηριοτή-
των, καθιστούν αναγκαία την εκπαιδευτική παρέμβαση για την υπέρβαση αυτών των δυσκολιών. Πότε αντιλαμβανόμαστε την ύπαρξη Μαθησιακών Δυσκολιών; Μολονότι οι Μαθησιακές Δυσκολίες παρουσιάζονται σε πολύ νεαρή ηλικία, οι διαταραχές αυτές συνήθως δεν αναγνωρίζονται μέχρι το παιδί να φτάσει στην σχολική ηλικία. Με την είσοδο του παιδιού στο Δημοτικό, οι δυσκολίες πλέον εκδηλώνονται μέσα από τα γνωστικά αντικείμενα της εκπαίδευσης και χρήζουν άμεσης διάγνωσης και παρέμβασης από ειδικούς θεραπευτές. Όσο πιο νωρίς εντοπιστούν οι δυσκολίες αυτές, τόσο πιο ευοίωνο προδιαγράφεται το μέλλον του παιδιού στο μαθησιακό και σε άλλους τομείς.
Δυσκολίες αποτελούν μια εξαιρετικά ανομοιογενή ομάδα. Σχεδόν κανένας τους δεν μοιάζει με τον άλλον. Η εικόνα που σχηματίζει ο καθηγητής για τον μαθητή με Μαθησιακές Δυσκολίες, του δημιουργεί σύγχυση όσο αφορά τη φύση και τον τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος. Για το λόγο αυτό απαιτείται ειδική στήριξη από έναν εκπαιδευτικό επιστημονικά καταρτισμένο σε θέματα μάθησης και μαθησιακών δυσκολιών.
Τι γίνεται με τις Δυσκολίες που ακολουθούν το παιδί στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση; Ακόμα και μετά από ένα Πρόγραμμα Αποκατάστασης στα χρόνια του Δημοτικού, οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες ή Δυσλεξία συνεχίζουν συνήθως να εμφανίζουν δυσκολίες καθώς η μετάβαση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση συνοδεύεται από πολλές αλλαγές στα μαθήματα και στα βιβλία. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μαθητές δεν οφείλονται αποκλειστικά στη φύση των Μαθησιακών Δυσκολιών, αλλά και στις ιδιαίτερες γνωστικές και οργανωτικές απαιτήσεις που δημιουργούνται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Οι μαθητές έρχονται σε επαφή με ένα μεγάλο αριθμό εκπαιδευτικών, οι οποίοι δε γνωρίζουν τις ιδιαιτερότητές τους, ενώ ο όγκος των παρεχόμενων πληροφοριών και οι γνωστικές απαιτήσεις είναι συγκριτικά με την πρωτοβάθμια εκπαίδευση ιδιαίτερα αυξημένες. Πώς μπορώ να βοηθήσω ένα μαθητή Γυμνασίου ή Λυκείου που αντιμετωπίζει Μαθησιακές Δυσκολίες; Στην εφηβεία οι μαθητές με Μαθησιακές
Γιατί να επιλέξω καθηγητή με ειδίκευση στις Μαθησιακές Δυσκολίες; Τόσο ο καθηγητής όσο κι ο ειδικευμένος καθηγητής θεωρητικών ή και θετικών μαθημάτων έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει το μαθητή εκτός σχολικής τάξης, στοχεύοντας κυρίως στη σχολική του ετοιμότητα και στην προετοιμασία του για διαγωνίσματα και εξετάσεις. Ο έφηβος όμως με Μαθησιακές Δυσκολίες χρειάζεται ένα εξατομικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα παρέμβασης, προσαρμοσμένο στις ιδιαίτερες ανάγκες, δυνατότητες και αδυναμίες του. Ο καταρτισμένος εκπαιδευτικός, βασισμένος στην επιτυχημένη διάγνωση, παρεμβαίνει αποτελεσματικά προσαρμόζοντας το εκπαιδευτικό υλικό στις γνωστικές και μαθησιακές ανάγκες και δυνατότητες του μαθητή. Δηλαδή σε τι διαφέρει ο ειδικευμένος καθηγητής όσον αφορά τη διδασκαλία του; Ο καταρτισμένος καθηγητής οφείλει να γνωρίζει και να αξιοποιεί σωστά μια «δι83
αφοροποιημένη μέθοδο διδασκαλίας» η οποία εστιάζει στο επίπεδο επίδοσης, στα ενδιαφέροντα και στον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο μαθαίνει ο μαθητής με διαφορετικές μαθησιακές ανάγκες.
ρεπερτόριο διδακτικών στρατηγικών, ο ειδικευμένος καθηγητής στοχεύει στην ακαδημαϊκή και μετέπειτα επαγγελματική επιτυχία του μαθητή, καθώς και στη συμμετοχή του στο κοινωνικό σύνολο.
Συγκεκριμένα, συμβάλλει στην ενίσχυση των γνωστικών χαρακτηριστικών του μαθητή προσελκύοντας και διατηρώντας την προσοχή και το ενδιαφέρον του, εφαρμόζοντας πολυαισθητηριακές διδακτικές προσεγγίσεις και εκμεταλλευόμενος νέες τεχνολογίες και πολυμέσα. Ο εν λόγω καθηγητής δίνει επαρκή χρόνο στον μαθητή να σκεφτεί και να ανταποκριθεί απλοποιώντας την ύλη και τις εργασίες του. Ελέγχει και επιβραβεύει δημιουργώντας επαρκείς ευκαιρίες για συχνή επιτυχία ενώ όπου εντοπίζει λάθη προσφέρει την ανάλογη ανατροφοδότηση και βοήθεια.
Αρκεί μόνο ο ειδικευμένος καθηγητής να βοηθήσει το μαθητή με Δυσκολίες Μάθησης;
Επιπλέον, σχεδιάζει δραστηριότητες κλιμακούμενης δυσκολίας και συμπληρωματικά φυλλάδια με βασικές πληροφορίες και σχεδιαγράμματα προς διευκόλυνση του μαθητή. Γενικά, μέσα από ένα ευρύ
Η επιτυχής αντιμετώπιση των Μαθησιακών Δυσκολιών είναι μια αρκετά δύσκολη διαδικασία καθότι εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Για το λόγο αυτό χρειάζεται η στενή συνεργασία και η αλληλοενημέρωση ανάμεσα στους γονείς και στον ειδικευμένο καθηγητή που έχει αναλάβει την εκπαίδευση του παιδιού. Επιπλέον, βασική αρχή που πρέπει να διέπει την υλοποίηση κάθε προγράμματος παρέμβασης είναι η ψυχολογική στήριξη του μαθητή που αντιμετωπίζει Μαθησιακές Δυσκολίες. Η προαγωγή και η ενδυνάμωση του επιπέδου αυτοαντίληψης και αυτοεκτίμησης του παιδιού με δυσκολίες κρίνεται απαραίτητη. Ας μην ξεχνάμε: Οι Μαθησιακές Δυσκολίες δεν έχουν σχέση με τη νοημοσύνη του παιδιού. Οφείλονται σε μια διαφορετική λειτουργία του εγκεφάλου, η οποία χρειάζεται ένα διαφορετικό τρόπο διδασκαλίας. Ο μαθητής με Μαθησιακές Δυσκολίες είναι χαρισματικός και πολύ παραγωγικός, απλά βλέπει, ακούει και αντιλαμβάνεται τα πράγματα με το δικό του μοναδικό τρόπο. Είναι άσκοπο λοιπόν να πιέζεται επειδή δεν μπορεί να προσπαθήσει περισσότερο ή να συγκεντρωθεί από μόνος του, αν δεν του δείξουμε τον κατάλληλο τρόπο για να το πετύχει. Να θυμάστε ότι ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφερόμαστε εμείς, έχει περισσότερη επίδραση στην εξέλιξη του παιδιού από όσο φανταζόμαστε.
84
ΚΕΝΤΡΟ ΛΟΓΟΥ & ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ
ΠΡΟΛΗΨΗ • ΔΙΑΓΝΩΣΗ • ΘΕΡΑΠΕΙΑ Σε παιδιά, εφήβους & ενήλικες
Σύμφωνα πάντα με την ηλικία, τις ανάγκες και τις δυνατότητες κάθε παιδιού, το κέντρο αποσκοπεί στην έγκυρη διάγνωση και στην αποκατάσταση των δυσκολιών του. Στόχος μας είναι η λειτουργική επικοινωνία σε όλα τα επίπεδα της καθημερινής ζωής του παιδιού συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην ομαλή ψυχική, κοινωνική και μαθησιακή εξέλιξή του.
Το κέντρο μας παρέχει: • Λογοθεραπεία • Εργοθεραπεία SI • Ειδική διαπαιδαγώγηση • Μαθησιακή Υποστήριξη • Ειδική διαπαιδαγώγηση σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες στα μαθηματικά (δυσαριθμησία) • Σχολική Ετοιμότητα / Οργάνωση (Α' τεστ, Raven's Educational τεστ, ΑΘΗΝΑ τεστ) • Ψυχολογική Υποστήριξη παιδιών, εφήβων & ενηλίκων • Ψυχομετρική Εκτίμηση (Ψυχομετρικό τεστ WISC III) • Συμβουλευτική γονέων • Θεατρολογία / Εικαστική θεραπεία • Μουσικοθεραπεία • Ομαδικά προγράμματα θεραπείας Συνεργασία με όλα τα ασφαλιστικά ταμεία
Υπεύθυνη Κέντρου: Ειδικός Παιδαγωγός
Δήμητρα Μίχου Παιδοψυχολόγος
Λογοθεραπεύτρια Μ.Α. Master Special Needs in Education
Λογοθεραπευτής
Διεπιστημονική ομάδα Εργοθεραπευτής
Αναπτυξιολόγος
Παιδονευρολόγος
Παιδοψυχίατρος
Εργαστηριακός Συνεργάτης ΑΤΕΙ Πατρών Πάτρα: Πέντε πηγαδίων 30, Τηλ.: 2610 430.506, Κιν.: 6938 433.215 Ναύπακτος: Α. Κοζώνη 10, Τηλ.: 26340 20039 Dimitramichou@hotmail.gr www.kentrologoumichou.gr
85
Μην εκθέτετε τα παιδιά στον καπνό Το τσιγάρο έχει μόνο επιβλαβείς συνέπειες κι αυτό το γνωρίζουμε όλοι. Παρ’ όλα αυτά, η χώρα μας κρατά τα σκήπτρα του... πρωταθλητισμού στην Ευρώπη, όσον αφορά στο ποσοστό των καπνιστών αλλά και καπνιστριών. Παρόλο που οι κίνδυνοι που εγκυμονεί το κάπνισμα είναι γενικά γνωστοί, πολλοί δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι τα παιδιά αποτελούν τα μεγαλύτερα «θύματα» της έκθεσης στον καπνό, όντας πιο ευαίσθητοι οργανισμοί σε σχέση με τους ενήλικες. ΚΟΣΜΑΡΙΚΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ / ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ - ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ
86
Επίσης, η παρατεταμένη χρονικά έκθεσή τους στον καπνό από πολύ μικρή ηλικία τα καθιστά ακόμα πιο ευάλωτα. Γι’ αυτούς τους λόγους, οι γονείς υποχρεούνται να τα προφυλάσσουν αποτελεσματικά και ανυποχώρητα. Παρόλο που οι επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία διαφαίνονται κυρίως κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής, οι δυσμενείς επιρροές της έκθεσης στον καπνό ξεκινούν πολύ πριν την τεκνοποίηση. Στους άνδρες το κάπνισμα μειώνει τα επίπεδα της τεστοστερόνης και επιδρά αρνητικά στη μορφολογία και την κινητικότητα του σπέρματος. Επίσης, στις γυναίκες προκαλεί διαταραχές του εμμηνορυσιακού κύκλου (αμηνόρροια, μείωση του επιπέδου των οιστρογόνων), μειώνει τη λειτουργικότητα των σαλπίγγων, καθώς και την ποιότητα και βιωσιμότητα των ωαρίων. Επιπρόσθετα, το κάπνισμα έχει σημαντικές επιπτώσεις κατά τη διάρκεια της κύησης τόσο στην εγκυμονούσα, όσο και στο έμβρυο. Εγκυμονούσες που καπνίζουν έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης αποκόλλησης του πλακούντα, έκτοπης κύησης (το έμβρυο εμφυτεύεται εκτός της κοιλότητας της μήτρας), αποβολής ή πρόωρου τοκετού. Επειδή όλες οι ουσίες μεταφέρονται αυτούσιες μέσω του πλακούντα από τη μητέρα στο έμβρυο, η καπνίστρια μητέρα φέρει άμεσα σε επαφή το μωρό της με τα επιβλαβή συστατικά του τσιγάρου, κυρίως τη νικοτίνη. Η νικοτίνη συμβάλλει στη μη φυσιολογική ανταλλαγή αερίων στον πλακούντα, με αποτέλεσμα, το έμβρυο να λαμβάνει περιορισμένη ποσότητα οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών, απαραίτητα για την ανάπτυξή του. Δεν είναι σπάνιο, νεογνά που γεννιούνται από μητέρες καπνίστριες να παρουσιάζουν χαμηλό βάρος γέννησης και μεγαλύτερη συχνότητα συγγενών ανωμαλιών. Επίσης, τα βρέφη παρουσι-
άζουν αυξημένο κίνδυνο αιφνιδίου θανάτου κατά τους πρώτους μήνες ζωής. Ένας άλλος τρόπος έκθεσης των παιδιών στον καπνό, είναι μέσω του παθητικού ή του τριτογενούς καπνίσματος. Το παθητικό κάπνισμα έγκειται στην έκθεση μη καπνιστών σε προϊόντα καύσης του καπνού σε κλειστό χώρο. Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά, επειδή αναπνέουν ταχύτερα από τους ενήλικες, αναπτύσσουν μεγαλύτερες συγκεντρώσεις των βλαπτικών ουσιών στον οργανισμό τους και κατ’ επέκταση διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο από τους ενήλικες. Από την άλλη, τριτογενές κάπνισμα είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το αόρατο και τοξικό μείγμα μορίων που επικάθεται στα μαλλιά και στα ρούχα των καπνιστών, στις επιφάνειες και στο πάτωμα, για ώρες ή και μέρες μετά το σβήσιμο του τσιγάρου. Τα παιδιά, ερχόμενα σε επαφή με τα κατάλοιπα του καπνού τα μεταφέρουν στο στόμα τους και τα καταπίνουν. Επειδή το μείγμα των ουσιών που συνιστά το τριτογενές κάπνισμα επικάθεται και δεν αιωρείται, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με αερισμό των χώρων όπως το παθητικό κάπνισμα αλλά μόνο με την πλήρη απαγόρευση του καπνίσματος στους κλειστούς χώρους. Τα παιδιά που έχουν εκτεθεί στο κάπνισμα είτε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, είτε στη συνέχεια, παρουσιάζουν με μεγαλύτερη συχνότητα λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος πχ. άσθμα, βρογχίτιδα, πνευμονία και ωτίτιδα. Επίσης, το κάπνισμα μπορεί να επηρεάσει αρνητικά ακόμα και την αντίληψη και τις δεξιότητές τους, καθώς έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν ψυχοσωματική καθυστέρηση, μαθησιακά προβλήματα ή προβλήματα συμπεριφοράς. Εν τέλει, δεν πρέπει να ξεχνάτε, ότι το παιδί που εκτίθεται στο κάπνισμα έχει αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου πνευμόνων, υπέρτασης, στεφανιαίας νόσου και 87
πολλών άλλων επιπλοκών στην ενήλικη ζωή. Ποιοι κανόνες επομένως πρέπει να εφαρμόζονται ώστε τα παιδιά να προφυλάσσονται αποτελεσματικά από την έκθεση στον καπνό; Καπνίστε πάντα έξω από το σπίτι (στο μπαλκόνι, στην αυλή κλπ), τόσο οι γονείς όσο και οι επισκέπτες. Επίσης, σημαντικό είναι να γνωρίζετε ότι το ενεργητικό κάπνισμα της μητέρας δεν αποτελεί αντένδειξη στο θηλασμό. Το ιδανικό θα ήταν η μητέρα να μην κάπνιζε, τόσο για το δικό της καλό όσο και για του μωρού, αλλά αν δεν μπορεί να το σταματήσει ή να το περιορίσει είναι προτιμότερο να προσφέρει στο μωρό το μητρικό γάλα με τη συνολική προστατευτική του δράση, παρά να του χορηγεί τυποποιημένο γάλα. Λάβετε υπόψη όμως, ότι το κάπνισμα σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να συμβάλλει
Κ. Αποστολόπουλος Πανεπιστημίου 224, Πάτρα Τηλ.: 2610 425.110 Κιν.: 6946 444.185
88
σημαντικά στην μείωση παραγωγής γάλακτος. Η συγκέντρωση της νικοτίνης και των λοιπών ουσιών στο αίμα της μητέρας και κατά συνέπεια στο γάλα, κορυφώνονται 30 λεπτά με μια ώρα μετά το κάπνισμα του τσιγάρου. Επομένως, για να ελαχιστοποιηθεί η έκθεση του βρέφους στις βλαβερές ουσίες που εμπεριέχονται στο τσιγάρο, η μητέρα καπνίστρια πρέπει να περιμένει τουλάχιστον δύο ώρες μετά το τελευταίο τσιγάρο για να θηλάσει, καθώς και να πλένει τα χέρια και το πρόσωπό της μετά το κάπνισμα πριν έρθει σε επαφή με το μωρό. Γενικότερα, όλοι οι καπνιστές που έρχονται σε στενή επαφή με το μωρό πρέπει να τηρούν τους απλούς αυτούς κανόνες υγιεινής. Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, η έκθεση στον καπνό για τον παρθένο παιδικό οργανισμό, ο οποίος είναι σε διάπλαση και συνεχή εξέλιξη, έχει πολύ δυσμενείς επιπτώσεις. Οι γονείς φέρουν τεράστια ευθύνη, διότι αποτελούν το πρότυπο με τη μεγαλύτερη επιρροή στη ζωή των παιδιών τους. Δεν πρέπει να ξεχνούν πως όταν καπνίζουν, βλάπτουν όχι μόνο τους ίδιους αλλά και το παιδί τους. Αυτό γίνεται άμεσα, μέσω της έκθεσής του στο παθητικό και τριτογενές κάπνισμα αλλά και έμμεσα, δίνοντάς του το λάθος παράδειγμα με το οποίο θα μπορούσε πολύ εύκολα να ταυτιστεί στην ενήλικη ζωή. Μη γίνετε το πρότυπο προς αποφυγή για τα παιδιά σας. Ακόμα κι αν δεν μπορείτε να σταματήσετε το κάπνισμα, χρησιμοποιήστε τη δική σας εμπειρία ως αρνητική, υπερτονίζοντάς τους το κόστος αυτής της συνήθειας. Εξηγήστε τους τις επιπτώσεις που φέρει τόσο το ενεργητικό όσο και το παθητικό κάπνισμα και εμπλουτίστε το μέλλον τους με αξίες, όπως ο σεβασμός και η αγάπη για το συνάνθρωπο αλλά και για τον ίδιο τους τον εαυτό!
89
Ευχαριστούμε θερμά για τη συνεργασία τους: Γιαννακόπουλος Μάριος Χειρουργός Οφθαλμίατρος Γεροκωστοπούλου 31-33 (2ος όροφος), Πάτρα Τηλ.: 2610 224.505, Κιν.: 6974 332.286 info@theeye.gr gmariomail@gmail.com www.theeye.gr
Λούη Ι. Μαρία Κλινική Ψυχολόγος Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία Μπουμπουλίνας 76, Πάτρα Τηλ.: 2610 33.08.08, Κιν.: 6972 87.15.82 E-mail: louimaria2@gmail.com www.facebook.com/marialouipsy
Καλογεράκη Μαριλένα Μουσικοπαιδαγωγός Τηλ.: 6957 738.733 www.facebook.com/mousikokinhtikh
Μαυράκου Έλενα Λογοθεραπεύτρια Αγ. Κωνσταντίνου 94 (Αγυιά), Πάτρα Τηλ.: 2614 002.056 Elenamav_spther@yahoo.com www.facebook.com/Λογο-παίζειν
Καράγιωργα Χ. Ντόρα Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος Μαιζώνος 100, Πάτρα Τηλ.: 2610 220.211 Κιν.: 6946 331.362 E-mail: dorakaran@gmail.com Καραμανάκος Πέτρος MD, PhD Νευροχειρουργός Ρ. Φεραίου 91, Πάτρα Τηλ.: 2610 625.112 Κιν.: 6945 548.463 E-mail: karamanakosp@gmail.com Καραχανίδη Ελένη Παιδίατρος Δημοκρατίας 34, Δεμένικα - Οβρυά, Πάτρα τηλ 2610 525.474 http://www.pediatros.eu/ https://www.facebook.com/PediatrikoIatreio/ Καρόκης Δημήτρης MSc Ρευματολόγος Μαιζώνος 20 (Αρσάκειο), Πάτρα Τηλ.: 2610 225.430, Κιν.: 6937 169.016 E-mail: dkarokis@hotmail.com Κατσιβαρδά Γρηγ. Καικιλία Ψυχολόγος, MSc, DEA Αρχ/που Ιεροθέου 103 & Παναχαϊκού, Πάτρα Τηλ.: 2617 725.544, Κιν.: 6972 055.293 E-mail: ceciliakatsivarda@gmail.com Κοσμαρίκου Αλεξάνδρα Παιδίατρος - Ομοιοπαθητική Ιατρική Γούναρη 78, Πάτρα Τηλ.: 2614 008.469, Κιν.: 6981 080.369 www.kosmarikou.gr www.facebook.com/akosmarikou Κοτσάφτη Χριστίνα Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια Μεταπτυχιακές σπουδές στην Ψυχολογία ανάπτυξης του παιδιού και του εφήβου Κανάρη 45, Πάτρα Τηλ.: 6976 615.213 E-mail: christina.kotsafti@gmail.com Κυριαζή Αιμιλία Ψυχολόγος, Γνωσιακή - Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεύτρια Γεροκωστοπούλου 1 & Όθωνος Αμαλίας 57, Πάτρα (Κέντρο Ανάπτυξης Παιδιού και Εφήβου) Τηλ.: 2614 009.417
Νικολιδάκη Ελίζα Φιλόλογος-Ειδική Παιδαγωγός Συνεργάτιδα του Κέντρου Λόγου & Ειδικής Αγωγής της Δήμητρας Μίχου Πέντε Πηγαδίων 30, Πάτρα Τηλ.: 2610 430.506 www.kentrologoumichou.gr Περδικέα Κυριακή Ψυχοθεραπεύτρια-Κοινωνιολόγος Ειδικευθείσα στη Γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία Κυναιγείρου 28Δ, Εγλυκάδα, Πάτρα Τηλ.: 2610 644.197, Κιν.: 6979 447.076 E-mail: kyriaki_perdikea@yahoo.gr Πετροπούλου Χαριτίνη Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος Αράτου 12 (1ος όροφος), Πάτρα Τηλ.:2610 220.839, Κιν.: 6970 187.804 E-mail: chpetropoulou@hotmail.com Στράτης Χρήστος MD, MSc, PhD Γενικός Χειρουργός Ιατρείο: Αγ. Νικολάου 41-43, Πάτρα Τηλ.: 2610 278.826, Κιν.: 6944 417.006 e-mail: xstratimsc@hotmail.com www.drstratis.gr ΓΕΝΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΟΛΥΜΠΙΟΝ Βόλου & Μειλίχου Κ. Συχαινά, Πάτρα Τηλ.: 2610 464.100, 2610 464.148 www.olympion-sa.gr MEDITERRANEO HOSPITAL Ηλείας 8-12, Γλυφάδα Τηλ.: 210 91.17.000 www.mediterraneohospital.gr Χριστόπουλος Παναγιώτης MD, MSc, PhD, IFEPAG Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος Ειδικός Γυναικολόγος Παίδων - Εφήβων Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Συντονιστής Παιδογυναικολόγων Ευρώπης Μουσών 1 (Λεωφ. Κηφισίας & γέφ. Κατεχάκη), Αθήνα Τηλ.: 210 69 19 219 Κύπρου 61 (πλησίον πλατείας Εσπερίδων), Γλυφάδα Τηλ.: 210 96 80 885 Ισαάκ και Σολωμού 18 (Πλατεία Πετρινού), Τρίπολη Τηλ.: 2710 22 22 25 Email: info@healthylady.gr www.παιδογυναικολογοσ.gr
https://www.facebook.com/aboutyoukids Το περιοδικό about είναι ιδιοκτησία και εκδίδεται από την: Αργυροκάστρου 20 262 24 Πάτρα Τηλ.: 2610 274.566 aboutyoukids@gmail.com
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση ή αντιγραφή μέρους ή συνόλου των άρθρων του περιοδικού, με οποιονδήποτε τρόπο και σε οποιοδήποτε μέσο, χωρίς την έγγραφη άδεια της εκδότριας εταιρείας.
ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ + ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ + ΦΥΤΙΚΑ ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΑ
Είναι στη φύση σου! Κολοκοτρώνη 64, Πάτρα, Τηλ.: 2610 270.277 info@orangeshop.gr fb: OrangeShop+