about Extra by about

ζήσε μάθε νιώσε

FREE PRESS ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2014

ΑΦΙΕΡΩΜΑ Πατρινό Καρναβάλι ... κι άντε πάλι απ’ την αρχή

Πόσο ψηλό

θα γίνει το παιδί σας;

∆εν έχω στύση φταις εσύ Βοηθήστε το παιδί σας να σταθεί στα πόδια του

Αόρατη µάσκα Τίνος είναι;

Εθισµός στο ηλεκτρονικό σεξ

you

Περιεχόμενα 08 Τελευταία Κυριακή

Η κορύφωση του Καρναβαλιού

13 Χρονολόγιο του Πατρινού Καρναβαλιού Από το ξεκίνημα μέχρι τον κρυμμένο θησαυρό 1828 – 1966

20 Αόρατη η μάσκα μου. Τίνος είναι;

Μήπως φταίνε οι ορμόνες;

Δεν έχω στύση, φταις εσύ

Ινομυαλγία

Internet και σεξουαλικότητα

Παθήσεις ώμου

Προκαταλήψεις

Οι απόλυτες πεποιθήσεις

Η σχέση της διατροφής με τον καρκίνο

Αντιμετωπίστε το κρυολόγημα με φυσικό τρόπο

Προσθέστε τη βρώμη στη διατροφή σας

Προτάσεις βιβλίων

kids Φεβρουάριος 2014 60 Πόσο ψηλό θα γίνει το παιδί σας; 63 Αξιολογήστε τη νοημοσύνη του παιδιού

66 Τα πρώτα του βήματα… Βοηθήστε το παιδί σας να σταθεί στα πόδια του 66

Ήθελα γιό μα ήρθε κόρη

Εργοθεραπεία 72

Ύπνος, υπνοβασία και νυχτερινός τρόμος στα παιδιά

Βρείτε μας στο facebook https://www.facebook.com/ aboutyoukids

Ευχαριστούμε θερμά για τη συνεργασία τους: Δήμου Ευάγγελος – Ρουσουλέντσης Msc DC Chiropractic, BSc (Hons) Podiatry Χειροπράκτης – Ποδίατρος Παλαιών πολεμιστών 2, Γλυφάδα, Αθήνα Τηλ. : 210 96.04.260, Κιν.: 6947 640.462 www.rousoulentsis.gr Διαμαντοπούλου Κωνσταντίνα Εργοθεραπεύτρια S.I. Συνεργάτης του Κέντρου Λόγου & Ειδικής Aγωγής Πέντε πηγαδίων 30, Πάτρα Τηλ.: 2610 430. 506, Κιν.: 6984 423. 426 Καρόκης Δημήτρης MSc Ρευματολόγος Μαιζώνος 20 (Αρσάκειο), Πάτρα Τηλ.: 2610 225.430, Κιν.: 6937 169.016 dkarokis@hotmail.com Κοσμαρίκου Αλεξάνδρα Παιδίατρος Γούναρη 78, Πάτρα Τηλ.: 2614 008.469, Κιν.: 6981 080.369 www.kosmarikou.gr www.facebook.com/akosmarikou Λούη Ι. Μαρία Κλινική Ψυχολόγος Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία Μπουμπουλίνας 76, Πάτρα Τηλ.: 2610 33.08.08, Κιν.: 6972 87.15.82 Mαρινάκη Ελένη Ψυχολόγος MSc Συνεργάτης του Κέντρου Λόγου & Ειδικής Aγωγής Πέντε πηγαδίων 30, Πάτρα Τηλ.: 2610 430. 506, Κιν.: 6979 201. 293

Μενούνου Μένη Παιδοψυχίατρος Δ/νση Πατρών 12-14 Πύργος Τηλ.: 26210 81341, Κιν.: 6976 151.316 Μιχοπούλου Αλεξάνδρα Κλινικός Ψυχολόγος (DESS), Σεξολόγος (DU) Επιστ. Συνεργάτης Ελληνικού Σεξολογικού Ινστιτούτου Ελληνικό Σεξολογικό Ινστιτούτο Μιχαλακοπούλου 58, Αθήνα info@sexmedic.gr www.sexmedic.gr Ανοιχτή γραμμή Δωρεάν Ενημέρωσης 210 7233102 Παπαηλιού Άννα Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Ερμού 56-58 (1ος όροφος), Πάτρα Τηλ.: 2610 221.647, Κιν.: 6972 848.540 Παπαθανασίου Ζήσης Επ. καθηγητής Γυναικολογίας – Σεξολόγος Διευθυντής Ελληνικού Σεξολογικού Ινστιτούτου Ελληνικό Σεξολογικό Ινστιτούτο Μιχαλακοπούλου 58, Αθήνα info@sexmedic.gr www.sexmedic.gr Ανοιχτή γραμμή Δωρεάν Ενημέρωσης 210 7233102 Σπυροπούλου Ιωάννα Διαιτολόγος Καραϊσκάκη 164 & Φιλοποίμενος, Πάτρα Τηλ.: 2610 625.373, Κιν.: 6973 012.317 ioannaspirop@yahoo.gr

Μάρκου Μαριέττα Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας Τηλ.: 6947 999.912

Τσαγκανέλια Αλεξάνδρα Κλινική Ψυχολόγος MSc Ρήγα Φερραίου 94, Πάτρα Τηλ.: 2610 220.860

Μαστοράκου Άννα Πυρηνικός Κορίνθου 210-212, Πάτρα Τηλ.: 2610 275.556, Κιν.: 6977 503.757 anima@otenet.gr www.biormoniki.gr

Χατζούλης Κωνσταντίνος Χειρούργος ορθοπεδικός Πουκεβίλ 9 & Μαιζώνος Πάτρα Τηλ. 2610 224.409, Κιν.: 6972 267.153 E-mail: kxatzo@yahoo.gr

https://www.facebook.com/aboutyoukids Το περιοδικό about είναι ιδιοκτησία και εκδίδεται από την: Αργυροκάστρου 20 262 24 Πάτρα Τηλ.: 2610 274.566 aboutyoukids@gmail.com

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση ή αντιγραφή μέρους ή συνόλου των άρθρων του περιοδικού, με οποιονδήποτε τρόπο και σε οποιοδήποτε μέσο, χωρίς την έγγραφη άδεια της εκδότριας εταιρείας.

Τελευταία Κυριακή

κορύφωση του

Καρναβαλιού

Άνθινο Άρμα Πατρινού Καρναβαλιού

Αλιβιζάτου Πηνελόπη Πλήρωμα 40 Η τελευταία Κυριακή του Καρναβαλιού, για το πλήρωμα 40 είναι η κορύφωση μιας διαδικασίας που έχει ξεκινήσει το προηγούμενο διάστημα με τις κατασκευές μας μέσα στις αποθήκες του ΑΣΟ. Την τελευταία Κυριακή κυριαρχούν: Η προσμονή της παρέλασης: θα ξετυλίξουμε μπροστά στους θεατές το θέμα του πληρώματος, με το άρμα μας, τις στολές μας, τα καπέλα μας, τις μάσκες μας, τις κατασκευές χειρός, τις κατασκευές δρόμου. Η ικανοποίηση: τα προλάβαμε όλα. Η αγωνία: να είναι όλα στην εντέλεια. Η ανησυχία: να μην συμβεί το απρόοπτο. Ξεχνάμε κούραση και ξενύχτι. Το κέφι επικρατεί.

Και κάπου-κάπου μας τσιμπάει λίγο η θλίψη. Έχουμε μπει στη διαδρομή του τέλους. Κάποια μέτρα ακόμα και το εφήμερο της δημιουργίας μας φεύγει, χάνεται, μας αποχαιρετά. Και αφήνει αναμνήσεις και ιστορίες για το μέλλον. Όπως αυτή: κάποια χρονιά, κατεβάζοντας το άρμα για να το πάμε στην αφετηρία, περνώντας πάνω από τις σιδηροδρομικές γραμμές, με το παλατζάρισμα, κόπηκε στα δύο. Ώρα 7 το πρωί. Μετά το πρώτο σοκ, κινητοποίηση των πάντων. Σκάλες, εργαλεία, καλαμάκια, κόλλες, χρώματα, σίδερα, έφτασαν στην αφετηρία. Ώρα 1 το μεσημέρι, το άρμα είχε αποκατασταθεί πλήρως και τίποτα δεν έδειχνε τι είχε προηγηθεί. Ήταν ένα στοίχημα που κερδίσαμε για μας και για τους θεατές που τίμησαν το Πατρινό Καρναβάλι.

Ασημακόπουλος Μιχάλης Πλήρωμα 106 Η πιο τρελή Κυριακή του χρόνου για τους περισσότερους από εμάς ξεκινάει μ´ ένα πέταγμα από το κρεβάτι και… γρήγορα στο παράθυρο να τσεκάρουμε ότι η Ε.Μ.Υ. είπε την αλήθεια και δεν βρέχει!!! Μετά, μουσική τόσο δυνατά ώστε να ενοχλεί. Φοράω τη στολή και τρέχω. Στα 20 περίπου χρόνια συμμετοχής μου, η ίδια πάντα ανάγκη... Να το χορτάσω όλο και πιο πολύ. Να χορέψω και να γελάσω. Τα τελευταία 5 χρόνια ανήκω σε μια ομάδα ακούραστων, που συμμετέχει με τη δική της ιδέα. Μόνο που μου προστέθηκε η ευθύνη να είναι όλοι εκεί και να πάνε όλα καλά. Μια ευθύνη που τη θέλω, γιατί ό,τι φαντάζομαι (κάνω παρέλαση στον ύπνο

Κουρμπανάς Δημήτρης Πλήρωμα 159 Οι τελευταίες ζωντανές στιγμές του καρναβαλιού, λαμβάνουν χώρα το τελευταίο σαββατοκύριακο πριν την Καθαρά Δευτέρα. Βέβαια, για όσους συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία της δημιουργίας ενός καρναβαλικού πληρώματος και συμμετέχουν και στις υπόλοιπες εκδηλώσεις, η τελευταία Κυριακή είναι μια γιορτή, ένα υπαίθριο πάρτι από το οποίο στο τέλος δεν θυμάσαι και πάρα πολλά. Υπάρχει βέβαια και η άλλη πλευρά. Ο Χρήστος, έρχονταν πάντα και ζητούσε να κρατάει το λά-

Λαλιώτης Πάρης Γεωργιόπουλος Αλέξης Πλήρωμα 86 Κυριακή πρωί, αργήσαμε να ξεκινήσουμε από τον ΑΣΟ… Το άρμα της μέδουσας μετά από πολλά παίρνει τελικά τη θέση του στην αφετηρία και ξεκινάει ο αγώνας για να το κομπλάρουμε… Η αδρεναλίνη στο κατακόρυφο… τοποθετούμε σωλήνες αριστερά και δεξιά, το άρμα παίρνει μορφή…

μου 2-3 μήνες πριν), το βλέπω να γίνεται πράξη. Βέβαια δεν είναι πάντα όλα ρόδινα. Θυμάμαι μια χρονιά να πηγαίνουμε χαράματα στον Α.Σ.Ο., να στεγνώνουμε το λάβαρο από ξαφνικό μπουρίνι μέσα στη νύχτα με πιστολάκια μαλλιών. Ήταν από εφημερίδες βλέπετε... Ή να περιμένω να έρθουν τα μέλη, γιατί δεν ξυπνούσαν εγκαίρως, να κουβαλήσουμε τις κατασκευές... Η παρέλαση; Αααα! Είχε ήδη αρχίσει. Τρέλα, πανικός! Όμως στην οδό Κορίνθου όλα ήταν παρελθόν. Ως δια μαγείας όλοι και όλα ήταν στη θέση τους. Τώρα που μεγάλωσα αυτή η μέρα είναι η μοναδική του χρόνου που με κάνει χρυσόψαρο. Χρέη, αναδουλειές, στενοχώριες... Όχι αυτό το 24ωρο! Και κοινωνικά να το δούμε, η ανάγκη να ξεφαντώνουμε το κατέστησε έθιμο με ιστορία 2 αιώνων! Η τελευταία Κυριακή για μένα είναι εμπειρία ακόρεστη, που συνιστώ σε όλους. βαρο του γκρουπ στην παρέλαση. Ήταν ο «Λαβαράρχης» του πληρώματος. Κάθε χρόνο το ίδιο! Με μία λεπτομέρεια: ο Χρήστος δεν έβλεπε καλά, είχε προβλήματα όρασης... Αλλά το πάθος του να συμμετέχει σε αυτή τη γιορτή ενεργά, τον έκανε να θέλει να έχει και αυτός το ρόλο του! Έτσι, χωρίς να του αρνηθούμε ποτέ, του δίναμε το λάβαρο, και κάποιος από τους υπόλοιπους ακολουθούσε διακριτικά, 1-2 μέτρα πίσω του για να του δίνει οδηγίες, πότε διακόπτεται ο ρυθμός της παρέλασης και πότε πρέπει να επιταχύνουμε! Κι έτσι, ο Χρήστος συμμετείχε πάντα στην παρέλαση με ενεργό ρόλο, και ήταν περήφανος για αυτό!

Περιμένουμε τη Μαριλένα να έρθει για να ανέβει στο άρμα. Αργεί πολύ! H παρέλαση σε λίγο ξεκινάει και δεν έχουμε τελειώσει το κομπλάρισμα… Αλλάζουμε, φοράμε τις στολές μαζί με τον Αλέξη πίσω από ένα αμάξι και τρέχουμε πάλι πίσω. Ήρθε η Μαριλένα! Επιτέλους!!! Ανέβα, ανέβα! Δεν έχουμε χρόνο! Παίρνει θέση, παίρνουμε τις θέσεις μας… όλα πήγαν καλά… ξεκινάμε! Η παράσταση ξεκινάει…

Λουριδάς Φώτης Πλήρωμα 94 Η τελευταία Κυριακή για μένα είναι η κορύφωση του εφήμερου. Αυτό που είναι το ίδιο το Καρναβάλι. Ετοιμάζεται κάτι με λεπτομέρεια για μήνες, που την Κυριακή εκείνη, απλά το αποδομείς και το αφήνεις κομμάτια μετά την παρέλαση, στο τέρμα της ή καθ’ οδόν. Χαρούμενος και χωρίς τύψεις. Τμήματα στολών, αξεσουάρ, μικροκατασκευές… Το πλήρωμά μας παρέλασε το 1991 ντυμένο «σκυλάκια». Η ιδέα είχε ξεκινήσει να είναι Δαλματίας αλλά στην πορεία, μας προέκυψε ένας χαριτωμένος κοπριτάκος, καθώς δεν βρίσκαμε πιτσιλωτή γούνα. Το κόστος για εκτύπωση υφάσματος ήταν δυσθεώρητο σε χρήματα και μέτρα υφάσματος, που μετά βεβαιότητας θα μας έμεναν για φλοκάτες μετά το καρναβάλι! Η λύση ήταν η βαφή της άσπρης γούνας με μαύρη μπογιά! Οι πιτσιλιές ήταν δύσκολες, οπότε οι βούλες του σκυλάκου μας, έγιναν μεγαλύτερες

με χρήση αυτοσχέδιων χαρτονιών τύπου στένσιλ, με φιγούρες «φασόλι», «πατούσα» κλπ. Επικρατούσε μια ευχάριστη δημιουργικότητα μέσα στο στενό στέκι μας στην οδό Λόντου αλλά το έργο δεν προχωρούσε κατά το σχέδιο. Ήταν χειμώνας και δεν υπήρχε ούτε ήλιος, ούτε χώρος να τα απλώσουμε. Βάφαμε λοιπόν δύο-τρεις στολές κάθε φορά και περιμέναμε άλλες τόσες μέρες να στεγνώσουν! Κοπιαστικό, χρονοβόρο και η ατμόσφαιρα βαριά από τις ρητίνες του χρώματος. Συχνά η «παραγωγή» σταματούσε λόγω έλλειψης χώρου. Ευτυχώς που ήμασταν λίγοι εκείνη τη χρονιά, γιατί την τελευταία στολή την τελειώσαμε μόλις μία ώρα πριν την παρέλαση του Σαββάτου, και αυτή νωπή ακόμη! Εκείνο το μεσημέρι πριν τη παρέλαση και ενώ ακόμη βάφαμε, είχε έρθει κάποιος να πάρει τη στολή του, από τις 3-4 τελευταίες που έμειναν και αφού θαύμασε την επιμονή και την υπομονή μας, λέει με τον πιο φυσικό τρόπο του κόσμου: «Καλά, γιατί δεν βάζατε και λίγο στεγνωτικό στο χρώμα; Σε μισή ώρα θα την είχατε έτοιμη και στεγνή τη στολή. 30 δραχμές το κουτάκι έχει». Μείναμε άναυδοι!

Μασκαράτα

Μαυροειδής Κώστας Πλήρωμα 53

Η τελευταία Κυριακή του Πατρινού καρναβαλιού είναι για εμάς ο προορισμός μετά από ένα πολύμηνο ταξίδι. Ένα ταξίδι καρναβαλικό, μιας ομάδας που προσπαθεί κάθε χρόνο να δώσει σάρκα και οστά σε μια ιδέα, να τη βλέπει σιγάσιγά να ολοκληρώνεται, να γίνεται θέμα – άρμα – στολή. Ένα ταξίδι γεμάτο δυσκολίες, πολύπονη προσπάθεια, διαφωνίες, απογοήτευση, αγωνία, κούραση μέχρι να φτάσεις στο πολυπόθη-

το προορισμό, και όταν φτάσεις να θες να το ξαναρχίσεις γιατί τελικά όλη η μαγεία ήταν στο ταξίδι και όχι στον προορισμό. Κι ας μην βρήκες τον κρυμμένο θησαυρό. Ο θησαυρός είναι κρυμμένος στις εμπειρίες, στις ομορφιές, στα συναισθήματα, στα χρώματα, στις εικόνες και στις μνήμες που σου άφησε η όλη διαδικασία. Κι ας γκρέμισες την πόρτα και τη μάντρα του κήπου του σπιτιού σου, όταν ανακάλυψες ότι στη μανία σου να φτιάξεις το πιο μεγάλο άρμα της τότε εποχής, δεν χωρούσε να βγει από κει για να πάει στην παρέλαση το πρωί της Κυριακής…

Ο κλασικός Σαρλώ, καρναβαλική φιγούρα εποχής, στην Πλατεία Γεωργίου

Ράπτης Δημήτριος Πλήρωμα 39 Επαφή με το καρναβάλι έχω εδώ και είκοσι χρόνια, από την εποχή που σπούδαζα στην Πάτρα. Τα τελευταία δώδεκα χρόνια ασχολούμαι πολύ ενεργά ως αρχηγός του πληρώματος 39, ενός από τα «ποιοτικά» πληρώματα που υπάρχουν στο Πατρινό καρναβάλι. Κάθε χρόνο προσφέρουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα στην παρέλαση, με στολή, μάσκα, καπέλο, αξεσουάρ χεριού, μασκαράτες κ.λπ. Για μένα το καρναβάλι είναι τρόπος ζωής, τα τελευταία εικοσιτετράωρα του καρναβαλιού με

Σταθόπουλος Αριστείδης Πλήρωμα 222 Είναι Απρίλιος... τι όνειρο κι αυτό! Κράνη, σύρμα, φτερά, επιγονατίδες και μία κολλαρίνα πολύ περίεργη. Ωραία ιδέα για στολή! - Μα είναι Απρίλιος... - Ε και; Έχει εποχή η φαντασία; Να περάσει το καλοκαίρι και από Σεπτέμβριο που θα μαζευτούμε, να φτιάξω το καπέλο! - Η στολή πώς θα είναι; - Να φτιάξουμε ένα πουκάμισο με περίεργα μανίκια. - Τι χρώμα; - Να πάρουμε δείγματα να διαλέξουμε. - Και από κάτω; - Ένα καρό, ένα ριγέ, all time classic! - Και τι άλλο, τι άλλο;

διακατέχει ένα συναίσθημα γλυκό και πικρό ταυτόχρονα. Η κορύφωση της όλης προετοιμασίας που έρχεται με την καύση του βασιλιά καρνάβαλου, για μένα αντιπροσωπεύει το τέλος του παλιού και την αρχή του επόμενου καρναβαλιού που ξεκινά αμέσως την επόμενη μέρα. Το πιο δυνατό συναίσθημα στην παρέλαση της Κυριακής, είναι όταν βλέπεις τα μέλη του πληρώματος με τις στολές να χορεύουν επιδεικνύοντας τα αξεσουάρ. Κοιτάω πάντα τις αντιδράσεις του κόσμου σε αυτό που βλέπουν. Είναι υπέροχο να τους βλέπεις να γελούν και να θαυμάζουν την παρέλαση. Μερικές φορές διαβάζω τα χείλη τους και καταλαβαίνω ότι λένε την λέξη «ωραίο». Από εκεί αντλώ τη δύναμη για να αρχίσω νωρίς τις κατασκευές για το επόμενο καρναβάλι. - Εντάξει θα δούμε, έχουμε να φτιάξουμε και το άρμα! 2 μήνες με σκάλισμα, χάρτωμα, σιδεροκολλήσεις, βάψιμο... μία καθημερινότητα που την περιμένω κάθε χρόνο με ανυπομονησία γιατί έρχομαι κοντά με τους φίλους που μοιραζόμαστε το ίδιο πάθος, γιατί δημιουργώ! Ο καιρός πλησιάζει και πρέπει να είμαστε έτοιμοι να μοιράσουμε τις στολές στην ώρα τους... Την Πέμπτη. Παρασκευή έχουμε το πάρτι! Αύριο είναι η νυχτερινή...έρχεται και η Κυριακή. Στη σκέψη και μόνο, νιώθω τη γνωστή μελαγχολία. Κάθε τελευταία Κυριακή κρύβει μία μελαγχολία τόσο ύπουλη... Από τη μία η Κυριακή είναι ο σκοπός, όλα γίνονται για αυτή την Κυριακή, από την άλλη είναι το τέλος της πιο ωραίας εποχής του έτους! Πλατεία Πυροσβεστείου... τι θα βγούμε του χρόνου;

Σωτηροπούλου Μαίρη Πλήρωμα 135

Τι είναι για μένα η τελευταία Κυριακή των Αποκριών; Πάρα πολλά. Η αποθέωση αλλά και ο κορεσμός της διασκέδασης… Ο ορισμός της γλυκιάς εξάντλησης… Η χαρά και η θλίψη για κάτι όμορφο που όμως τελειώνει. Ανάμικτα συναισθήματα. Πάντα την περίμενα αυτή την Κυριακή για να νοιώσω όλα τα παραπάνω. Το καρναβάλι της Πάτρας δεν εξαιρεί καμία ηλικία και αυτό είναι το μεγαλείο του. Χαίρομαι που τα έχω ζήσει όλα και συνεχίζω να τα ζω.

Χατζησταύρου Βασίλης Πλήρωμα 88 Αυτή η Κυριακή δεν έχει 24 ώρες. Δανείζεται και κάποιες από τη Δευτέρα.

Είναι μια ημέρα που μου φέρνει μόνο όμορφες εικόνες. Το 1982 όταν φτιάξαμε το πρώτο γκρουπ που κατέβασε χορευτικό στην παρέλαση «Μαγεία Θεάτρου», για να τα καταφέρουμε κάναμε ατελείωτες πρόβες υπό την αυστηρή επίβλεψη της τότε αρχηγού μας. Ούτε όταν γράφαμε διαγωνίσματα στο σχολείο δεν είχαμε τέτοιο άγχος. Όταν τελείωσαν οι πρόβες είχαμε μάθει τόσο καλά τα βήματα, που ενώ στην παρέλαση τη δική μας μουσική την κάλυψε η μουσική από τα ηχεία του δήμου,100 άτομα συνεχίσαμε να χορεύουμε κανονικά σαν επαγγελματίες. Ίσως η ομορφότερη ημέρα της πόλης μας.

ρωμα της Δευτέρας το μόνο που ζητάς είναι η ένταση της διασκέδασης. Να ’ναι ατέλειωτο το βράδυ και ας πονά το κορμί σου. Ελπίζεις ότι το αύριο δεν θα είναι γκρι!

Ξημερώνεσαι ζαλισμένος, κουρασμένος, λουστράροντας τις δημιουργίες σου με καρναβαλικό άγχος. Θα πετύχει η εμφάνισή σου; Έχεις εξασφαλίσει τη συμμαχία του καιρού; Αν η πρόγνωσή του είναι βροχή, ελπίζεις στη διάψευση. Aν είναι λιακάδα ζητάς την επιβεβαίωση. Οι ώρες μέχρι την παρέλαση είναι λίγες. Έχεις τόσα πολλά να κάνεις τις τελευταίες στιγμές. Ό,τι δημιούργησες πολλές μέρες πριν, θα παρελάσει. Χαλαρώνεις, μπορείς να διασκεδάσεις. Το εφήμερο θα παρελάσει. Θα θριαμβεύσει. Εσύ το συνοδεύεις απελευθερωμένος, μέσα σε μια χαρά με χρώμα, με τα όνειρα όλων των καρναβαλιστών που πήραν εφήμερη υπόσταση. Είσαι σε δράση, στο όνειρο που έφτιαξες, που δεν το βλέπεις μόνος σου. Το βλέπουν όλοι! Έκσταση! Η χαρά στο τέλος της παρέλασης σε κάνει να θέλεις να ψηλώσεις τον πήχη… Μέχρι το ξημέ-

Ο προπομπός του Καρνάβαλου 40 χρόνια πριν

Χρονολόγιο του Πατρινού Καρναβαλιού Από το ξεκίνημα μέχρι τον κρυμμένο θησαυρό 1828 -1966

Το πιο δημοφιλές Καρναβάλι της χώρας είναι ένα από τα παλιότερα της Ελλάδας. Μόλις ένα χρόνο μετά την απελευθέρωση της Πάτρας δίνεται αποκριάτικος χορός στην πόλη. Στα χρόνια που ακολουθούν, στο Πατρινό Καρναβάλι τα λαϊκά στοιχεία της Άνω Πόλης συναντιούνται με τις ευρωπαϊκές επιρροές που φτάνουν στο λιμάνι της Πάτρας από τα Επτάνησα και την Ευρώπη. Το μίγμα είναι εκρηκτικό. Συνήθειες, έθιμα, παραδόσεις, εκδηλώσεις γεννιούνται, διαμορφώνονται, μεταλλάσσονται.

Baby Rally στο Πατρινό Καρναβάλι, 42 χρόνια πριν

Εκατόν τριάντα επτά χρόνια μετά τον πρώτο χορό, έρχεται στην Πάτρα το Αποκριάτικο Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού, μία προσκοπική συνταγή που μεταμορφώνεται σε παιχνίδι πόλης, σε μία πόλη που προσφέρεται για πλοήγηση, με καρναβαλιστές που είναι πρόθυμοι για παιχνίδι. Το Πατρινό Καρναβάλι βρίσκει στον Θησαυρό την πιο σύγχρονη έκφρασή του. Το παιχνίδι βρίσκει μεγάλη απήχηση στη νεολαία, οι συντροφιές που συμμετέχουν εξελίσσονται από πληρώματα αυτοκινήτων σε πολυμελείς ομοιόμορφα ντυμένες

συντροφιές, οι παρελάσεις εξελίσσονται πολύωρες και φαντασμαγορικές. Φάσεις πλατείας, γρίφοι, καλλιτεχνικές δημιουργίες, αναζήτηση σημείων, ανθρώπων και αντικειμένων συνθέτουν ένα παιχνίδι που διαρκεί εβδομάδες, αφορά ένα πλήθος καρναβαλικών ομάδων και εμπλέκει ευχάριστα και δημιουργικά μία ολόκληρη πόλη. Παραθέτουμε ένα χρονολόγιο με τα βασικά γεγονότα που έφεραν το Καρναβάλι της Πάτρας από την απελευθέρωση μέχρι και τον Κρυμμένο Θησαυρό. Η ιστορία του 15

Θησαυρού είναι νωπή στις μνήμες συμμετεχόντων και θεατών και γράφεται ακόμα, εκδήλωση την εκδήλωση, δεκαετία τη δεκαετία, γενιά τη γενιά. Του χρόνου αισίως συμπληρώνει 50 χρόνια ζωής και αναδεικνύεται σε ένα από τα ανθεκτικότερα στοιχεία του Πατρινού Καρναβαλιού.

1847 Στην οικία Γερούση δίνεται χορός προς τιμήν των Βασιλέων Όθωνος και Αμαλίας. 1850 Οι Πατρινοί χορεύουν μαζούρκα, πόλκα, βαλς και καντρίλιες σε δημόσιους χορούς. Τα μασκαρέματα γίνονται με πρόχειρα μέσα. 1860 Η περίοδος της Αποκριάς στην πόλη της Πάτρας «εν πλήρη τάξη και ησυχία παρήλθον» κατά την τοπική εφημερίδα «Μίνως». Όλες οι εφημερίδες της εποχής σχολίασαν το γεγονός ως εξαίρεση. 1864 Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα. 1865 Μαζική εισβολή Επτανησίων στην Πάτρα. Καταφθάνουν Ζακυνθινοί και Κερκυραίοι μουσικοί. Η διάλεκτός τους ξαφνιάζει και διασκεδάζει τους Πατρινούς. Η ελευθεροστομία επηρεάζει και το Καρναβάλι.

Μασκαράτα παρελαύνει στην πόλη

1828 Απελευθερώνεται η πόλη των Πατρών, από τον Γάλλο Μαιζόν. 1829 Ο έμπορος Μωρέτης δίνει αποκριάτικο χορό με καλεσμένους Γάλλους αξιωματικούς και 15 Πατρινούς. Μόνον 7 από τις κυρίες γνωρίζουν ευρωπαϊκούς χορούς. 1830 Σε οίκημα της Πλατείας Αγίου Γεωργίου, δίνεται ο πρώτος επίσημος χορός της πόλης, προς τιμήν του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, που την είχε επισκεφτεί. 1840 Παρουσιάζεται στην Πάτρα ο πρώτος χοροδιδάσκαλος, ονόματι Ξενοφών Ανέτης, ο οποίος αυτοδιαφημίζεται ως «διδάσκαλος των χορών των συνηθιζομένων εις όλην την Ευρώπη». 16

1870 Σημειώνονται δυστυχήματα από αδέσποτες σφαίρες. Δεν είναι η πρώτη χρονιά που καταγράφονται θύματα κατά την καρναβαλική περίοδο, λόγω του ότι κάποιοι επωφελούνται από το συνωστισμό των καρναβαλικών εκδηλώσεων. Είναι όμως η τελευταία φορά. 1871 Χτίζεται από τον αρχιτέκτονα Τσίλερ το «Δημοτικό Θέατρο Απόλλων». Οι πρώτες παραστάσεις επιχορηγούνται από τους φιλόμουσους. Στα Καρναβάλια το θέατρο μετατρέπεται σε χορευτική αίθουσα. 1875 Εμφανίζονται οι πρώτες μασκαράτες. 1876 Ζακυνθινοί στέλνουν στην Πάτρα τεράστιες ποσότητες λουλουδιών. Αρχίζει ο ανθοπόλεμος ανάμεσα στις παρέες. Οι Πατρινοί αποκτούν τη συνήθεια να προσφέρουν ανθοδέσμες στις πρωταγωνίστριες των θιάσων. Στο Καρναβάλι εμφανίζονται τα πρώτα άνθινα άρματα.

1877 Η εφημερίδα «Αχαΐα» σημειώνει πως «το Καρναβάλι παρήλθε εν ξηρότητι και μονοτονία» αποδίδοντάς το σε αδιαφορία του Δήμου: «Ο Δήμαρχος και ο Νομάρχης διασκέδαζον εν Αθήναις». 1878 Η περίοδος της Αποκριάς συμπίπτει με τον τερματισμό του ρωσο-τουρκικού πολέμου και τις εξεγέρσεις των υπόδουλων σε Ήπειρο και Θεσσαλία. Αρκετοί οι Πατρινοί εθελοντές, το ενδιαφέρον του κόσμου μετατοπίζεται, το Καρναβάλι περνάει σε δεύτερη μοίρα. 1880 Άσχετα με την αρχή του Τριωδίου, πρωτοπαρουσιάζονται στο δρόμο «Μπούλες» ανήμερα του Αγίου Αντωνίου. Ο δημοσιογράφος Κων. Φιλόπουλος γράφει για την Πάτρα: «Η μουσική του Στράους αντικατέστησε τους αμανέδες και η πόλκα το τσάμικο». 1881 Πρωτο-δημοσιεύονται διαφημιστικές καταχωρίσεις για ενοικίαση αποκριάτικων στολών (ντόμινο, βλάχικα, φουστανέλες).

1884 Τρεις ντομινοφόροι γυρίζουν με άμαξα την πόλη και πετούν στα μπαλκόνια κέρινα αβγά γεμάτα αραποσίτι και στάχτη. Εκείνοι συνελήφθησαν ως φαρσέρ, το έθιμο καταγράφεται ως ο προπομπός του χαρτοπόλεμου. 1888 Πολλοί Πατρινοί επιλέγουν την Αθήνα για να διασκεδάσουν τα δύο τελευταία Σαββατοκύριακα, καθώς η Πάτρα (από πενταμήνου) μαστίζεται από θανατηφόρο επιδημία ευλογιάς. Σύμφωνα με την εφημερίδα «Φορολογούμενος», «… επέστρεψαν απογοητευμένοι και με την πεποίθησιν ότι εις την πρωτεύουσαν γίνεται πολύς θόρυβος διά τίποτε». 1890 Κάνουν την εμφάνισή τους οι πρώτοι αποκριάτικοι παιδικοί χοροί (bals d’ enfants). Τα παιδιά ντύνονται και συμπεριφέρονται σαν μεγάλοι. 1892 Τις πρώτες μέρες της Αποκριάς ιδρύεται η «Φιλαρμονική Εταιρεία» που συνδέει, έκτοτε, το όνομά της με πλήθος καρναβαλικών εκδηλώσεων.

Βασιλιάς

Πρώτο αποκριάτικο κυνήγι θησαυρού

1893 Εμφανίζονται οι πρώτοι εποχούμενοι μεταμφιεσμένοι (πιερότοι με ποδήλατα). 1894 Ο πρώτος χαρτοπόλεμος σε χορούς, στην αρχή μέσα σε κέρινα αβγά. Ο σατιρικός ποιητής Ηλίας Συνοδινός γράφει για την Πάτρα «…ζητεί πλουσίας εορτάς και ξεφαντώσεις θέλει / ενώ πολλοί δεν έχουνε να πάρουνε καρβέλι». 1895 Λόγω προεκλογικής περιόδου, οικονομικής δυσπραγίας και βαρύ χειμώνα, η περίοδος των Απόκρεω δεν εορτάζεται στην Πάτρα με την προσήκουσα ένταση. 1896 Την τελευταία Κυριακή βρέχει καταρρακτωδώς. Παρελαύνουν ολίγοι πεζοί πρωσοπιδοφόροι. Θα ακολουθήσουν δύο ακόμα χρονιές καρναβαλικής απραξίας για την πόλη, λόγω της οικονομικής ύφεσης και του πολέμου του 1897. 1899 Σχηματίζεται επιτροπή (κομιτάτο) με ιδιωτική πρωτοβουλία, η οποία συγκε18

ντρώνει εισφορές. Ρίχνονται οι πρώτες σοκολάτες σε χορούς. Ακούγεται για πρώτη φορά γραμμόφωνο. 1900 Με πρωτοβουλία και δαπάνη ιδιωτών κατασκευάζονται είκοσι δύο άρματα, τα οποία συμμετέχουν στην αποκριάτικη παρέλαση. Οι χοροί κρατούν μέχρι τις 4 το πρωί. 1901 Aθηναίος δημοσιογράφος γράφει: «Αι Πάτραι δικαίως δύνανται να είναι υπερήφανοι, ότι αυταί και μόνον εν Ελλάδι και τη Ανατολή καθόλου κατέχουν τα σκήπτρα, όσον αφορά τον πανηγυρισμό των Απόκρεω…». 1902 Στήνεται εξέδρα μπροστά στο Δημοτικό Θέατρο, για υπαίθριους χορούς. 1907 Δημιουργείται η «Εταιρεία Εορτών» και αναλαμβάνει την υλοποίηση του Καρνάβαλου, εξασφαλίζοντας εισφορές ιδιωτών και του Δήμου. Προκηρύσσεται δι-

αγωνισμός με βραβεία για τα καλύτερα άρματα. Πρόκειται για το πρώτο ολοκληρωμένο Καρναβάλι στην Πάτρα. 1909 Το Καρναβάλι διαρκεί μόλις δύο εβδομάδες (Κυριακή των Απόκρεω η 1η Φεβρουαρίου) αλλά εξελίσσεται πάνδημο και ιδιαιτέρως κεφάτο. Στην παρέλαση πρωτο-ακούγεται το καρναβαλικό εμβατήριο «Βάλ’το ντόμινο Λενιώ». 1910 Στο λαϊκό κινηματο-θέατρο της Πλατείας Όλγας «Πολυθέαμα» διοργανώνονται πέντε χοροί μεταμφιεσμένων. Λόγω του συνωστισμού απαγορεύτηκε το κάπνισμα εντός της αιθούσης. Τα εισιτήρια τιμώνται τρεις δραχμές κατ’ άτομον – δύο για τους μεταμφιεσμένους. 1911 Κομψευόμενοι της εποχής εμφανίζονται σε χορούς με ξυρισμένα τα μουστάκια τους. 1912 Αρχίζουν να διαδίδονται οι νέοι χοροί, όπως το φοξ-τροτ και το ταγκό. Ο Βλάσης Γαβριηλίδης, σε χρονογράφημά του στην «Ακρόπολη», αποκαλεί την Πάτρα «ΠόληΦρενοκομείον». 1914 Πρωτοεμφανίζεται το ταγκό και πρωτακούγεται το καρναβαλικό εμβατήριο «Βάλε το ντόμινο και πάμε στο χορό».

του, Μόσχου και Φιξ, στα χοροδιδασκαλεία και αλλού. Για «χορομανία μέχρι τρέλλας» κάνει λόγο ο δημοσιογράφος Μάκης Αθανασίου. 1927 Στα Πατρινά σαλόνια γνωρίζει δόξες ο νέος χορός, τσάρλεστον. 1928 Η Ένωση Συντακτών Πατρών οργανώνει για πρώτη φορά επίσημο αποκριάτικο χορό στο Δημοτικό Θέατρο, στις 23/2 – έθιμο που θα διαρκέσει μέχρι το 1950. 1929 Ο «Πατρινός Αποκριάτικος Φανός» καθιερώνεται ως η δημοφιλέστερη καρναβαλική εφημερίδα. Κυκλοφορεί το δεύτερο φύλλο της, από τα εφτά συνολικά που θα εκδοθούν μέχρι το Καρναβάλι του 1940. 1935 Για πρώτη φορά στην ιστορία του Πατρινού Καρναβαλιού ματαιώνεται η καύση του Βασιλιά Καρνάβαλου το βράδυ της τελευταίας Κυριακής. Αιτία το κίνημα του στρατηγού Πλαστήρα. 1938 Οι καρναβαλιστές γυρίζουν από γειτονιά σε γειτονιά και δοκιμάζουν «στο πόδι» το κρασί της κάθε ταβέρνας. Προκηρύσσεται και σχετικός διαγωνισμός.

1915 Την τελευταία Κυριακή παρελαύνουν πέντε σατιρικά άρματα. 1919 «Ενωρίς το απόγευμα – τη μέρα της έναρξης – διέσχιζον την πόλιν πολλοί ντομινοφόροι, την δε νύκτα η κίνησις υπήρξεν αρκετά ζωηρά. Τα κέντρα της οδού Αγίου Νικολάου και τα χοροδιδασκαλεία ήταν κατάμεστα» σταχυολογεί ο Νίκος E. Πολίτης, από τον τύπο της εποχής. 1920 Οι τουαλέτες του χορού γίνονται σκανδαλωδώς αποκαλυπτικές. 1921 Κατά την Αποκριά, γίνονται ζωηροί χοροί κάθε βράδυ, στις μπιραρίες Μαρά-

Άνθινο Άρμα στο Πατρινό Καρναβάλι

1939 Το – κατά γενικήν ομολογία – ωραιότερο Πατρινό Καρναβάλι. Επικρατεί βασίλισσα της Αποκριάς να είναι Πατρινοπούλα και όχι ηθοποιός. 1940 Το τελευταίο προπολεμικό Καρναβάλι. Επιτρέπονται μόνο δημόσιοι χοροί και αυτοί κατόπιν αναστολής της απαγόρευσής τους – από 17 Φεβρουαρίου έως 10 Μαρτίου – καθώς ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ήδη αρχίσει. 1951 Το Καρναβάλι ξαναγεννιέται από τα μουσικά σωματεία «Ορφεύς» και «Πατραϊκή Μανδολινάτα». Η πομπή καθιερώνεται να ξεκινάει από την Πλατεία Ομονοίας.

«Πατρινό Καρναβάλι», με πλούσια σατιρική ύλη. Επικράτησε να κυκλοφορεί κάθε τελευταίο Σαββατοκύριακο, μέχρι το 1967. 1956 Εκδίδεται αστυνομική διάταξη που απαγορεύει την εμφάνιση καρναβαλικών αρμάτων που διακωμωδούν πολιτικά ή άλλα πρόσωπα και μπορούν να προκαλέσουν διατάραξη της δημόσιας τάξης. 1957 Ο ραδιοσταθμός των Παρισίων μεταδίδει ημίωρο πρόγραμμα από το Καρναβάλι της Πάτρας. 1958 Απαγορεύεται η ευθεία βολή σοκολάτας.

1952 Πατρινός δημοσιογράφος περιγράφει τον Καρνάβαλο της χρονιάς ως «τεράστιο εις όγκον» με «καταπόρφυρες παρειές και οινοστάζουσαν μύτην…» και «παρακινών τους πιστούς του εις πότους και ευωχίαν».

1959 Παρελαύνουν 19 άρματα και 8 μουσικές. Στο σοκολατοπόλεμο ρίχνονται 112.000 σοκολάτες. Ο Καρνάβαλος καίγεται υπό καταρρακτώδη βροχή και το πλήθος παρακολουθεί κάτω από χιλιάδες μαύρες ομπρέλες.

1953 Ο Καρνάβαλος αποκτά περιστρεφόμενο κεφάλι και σύρει την παρέλαση, ανοιγοκλείνοντας τα μάτια, ανυψώνοντας τα φρύδια και κινώντας τα χέρια του σε χαιρετισμό.

1960 Η Περιηγητική Λέσχη Πατρών βραβεύει τις καλύτερες μεταμφιέσεις στο «μπαλ μασκέ» που αρχίζει να διοργανώνει – αργότερα θα προστεθεί και ο χορός του Μαύρου Ντόμινο. Αμερικάνικο τηλεοπτικό δίκτυο μεταδίδει στιγμιότυπα του Πατρινού Καρναβαλιού.

1954 Ο αρχιμανδρίτης Αυγουστίνος Καντιώτης επισκέπτεται την Πάτρα και αρχίζει σφοδρό αντικαρναβαλικό αγώνα, έχοντας τη στήριξη πολλών πιστών. 1955 Ο Πατρινός τυπογράφος και βιβλιοπώλης Άγγελος Κουλουμπής εκδίδει για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά την εφημερίδα

Άλκης Στέας - Δεκάετια 1960

1961 Στην αρχή του Καρναβαλιού, ο Δήμος φιλοξενεί, για ένα 24ωρο, 60 δημοσιογράφους από Αθήνα και Θεσσαλονίκη καθώς και 15 ξένους ανταποκριτές, σε μια προσπάθεια προώθησης και διαφήμισης του Πατρινού Καρναβαλιού.

Βασίλισσα

1962 Χάρις στο Καρναβάλι, οι Πατρινοί πρωτο-βλέπουν τηλεόραση, καθώς εγκαθίστανται δύο δέκτες (στις γωνίες Μαιζώνος – Ερμού και Μαιζώνος – πλατεία Γεωργίου), όπου προβάλλονται στιγμιότυπα από τους χορούς του Δημοτικού θεάτρου, τα δρώμενα στην Πλατεία και την παρέλαση της τελευταίας Κυριακής. 1963 Κατάσχεται ένα φορτίο με 2.000 ρόπαλα που μεταφέρονταν στην Πάτρα με αυτοκίνητα. Στο μπαλ-μασκέ της Περιηγητικής συμμετέχουν 1.200 άτομα. 1964 Ματαιώνεται το Καρναβάλι της Πά-

τρας, λόγω του θανάτου του Βασιλιά Παύλου, την προτελευταία Παρασκευή (6 Μαρτίου). 1966 Ο Νίκος Μαστοράκης διοργανώνει ένα «Κυνήγι Κρυμμένου Θησαυρού», στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Πατρινού Καρναβαλιού. Πραγματοποιείται την Κυριακή των Απόκρεω, 12 Φεβρουαρίου, από τις 5 ως τις 8.30 το απόγευμα. Συμμετέχουν 94 Πατρινοί και μη. Αρχηγός μιας από τις νικήτριες ομάδας είναι ο Άλκης Στέας, εκ Θεσσαλονίκης, ο οποίος αναλαμβάνει να παρουσιάσει το «Παιχνίδι» την επόμενη χρονιά.

Πέτρος Ψωμάς / εκπαιδευτικός και συγγραφέας Ο Πέτρος Ψωμάς ασχολείται με το Πατρινό Καρναβάλι από τη δεκαετία του 1980, είναι εκπρόσωπος του Πληρώματος 94 από το 1988 μέχρι και σήμερα. Το 2002 εξέδωσε από τις εκδόσεις Περί Τεχνών το βιβλίο «Ο Θησαυρός είναι Κρυμμένος στο Σακούλι» που αναφέρεται στο Παιχνίδι του Κρυμμένου Θησαυρού, με έμφαση στην περίοδο 1988-2001. 21

ΛΟYΗ Ι. ΜΑΡIΑ / ΚΛΙΝΙΚH ΨΥΧΟΛOΓΟΣ

Αόρατη η μάσκα μου Τίνος είναι;

Ούτως ή άλλως, η «γύμνια» του καθενός δεν μπορεί να αντιστοιχεί σε κανέναν άλλο παρά μόνο στον ίδιο. Πρόκειται για την ίδια του την αυθεντικότητα.

Έχουν περάσει χρόνια από τότε που ο κάθε ενήλικος υπήρξε παιδί. Εποχή που σε ότι αφορά τον ψυχισμό, κάθε άλλο παρά ξέγνοιαστη ήταν. Τότε που όφειλε να μάθει να περπατάει, να μιλάει, να ακούει, να νοιώθει ή να μη νοιώθει, να αγαπάει ή να εισπράττει την αγάπη, να ενταχθεί αρχικά στο κοινωνικό σύνολο που λέγεται οικογένεια. Έπειτα στο σχολείο. Αργότερα σε μια σχέση με το άλλο φύλο. Και όλα τα παραπάνω για να καταφέρει να ενηλικιωθεί. Να ενταχθεί ομαλά στην πελώρια οικογένεια των ανθρώπων που λέγεται κοινωνία. Δίχως παιδιαρίσματα. Δίχως παιχνίδι. Δίχως ξεγνοιασιά. Μην τυχόν και κάποιος Άλλος τον αποκαλέσει ανόητο. Όσο ήταν παιδί ουσιαστικά δεν πρόλαβε να κάνει «ανοησίες». Πάντα υπήρχε κάποιος να τις διορθώνει: « Για να μαθαίνει». Σαν η παιδική αταξία ή ο αυθορμητισμός, να ήταν εκπαιδευτικές ευκαιρίες για να μάθει την έννοια των αντιθέτων τους. Και βέβαια στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτά που μάθαινε του φάνταζαν μόνο θεωρητικά. Ενώ η μαμά έκλαιγε όταν μάλωνε με τον μπαμπά, σε εκείνον στην αντίστοιχη συνθήκη έλεγαν: « Μην κλαίς. Οι άντρες δεν κλαίνε». Και αν επρόκειτο για κορίτσι: « Μην κλαίς. Δεν είναι ωραίο να είσαι κλαψιάρα». Και ασυνείδητα γεννιόταν το ερώτημα: «Τελικά όταν θα θέλω να κλάψω τι να κάνω; Πώς να νοιώθω; Τι επιτρέπεται να νοιώθω;» Απάντηση καμία. Στη θέση της ένας μικρός κόμπος στο κουβάρι του ψυχισμού. Που αργότερα ξεχάστηκε και καταχωρήθηκε στο ασυνείδητο ως λησμονημένος. Όπως και πολλά άλλα, που αντιπροσωπευτικά σύμφωνα με την εκάστοτε ηλικία, θα τα δούμε παρακάτω σε μια προσπάθεια να ψηλαφίσουμε αυτή την παράξενη μάσκα που παίρνει το χρώμα του δέρματος του καθενός και σιγά - σιγά ενσωματώνεται τόσο, που κανείς να μην μπο24

ρεί να υποψιαστεί ότι πρόκειται για ξένο σώμα. Εκτός και αν μπει στη διαδικασία να δοκιμάσει να την αφαιρέσει. Το μωρό κλαίει. Μα μόλις τώρα έφαγε. Μάλλον δεν έχει χορτάσει. Αν το μωρό μόλις έχει φάει, τότε είναι πολύ πιθανό το κλάμα του να μην αντιστοιχεί στην πείνα του. Είναι η μητέρα που ορμώμενη από τη δική της επιθυμία ερμηνεύει το κλάμα ως πείνα. Και το μωρό στις περισσότερες περιπτώσεις θα πάψει να κλαίει ακουμπώντας στο στήθος δίχως να τρώει. Πεινούσε; Ή ζήτησε απλώς μια αγκαλιά; Μην τρέχεις. Θα κάνεις ζημιά. Μόλις άρχισε να περπατάει και θέλει να τρέξει. Να περπατήσει όλο τον κόσμο. Να χαρεί την εύθραυστη ισορροπία του. Όμως αυτό απαγορεύεται. Γιατί δεν υπάρχουν παιδικά σαλόνια. Και οι ενήλικες έπαψαν εδώ και χρόνια να τρέχουν. Βαδίζουν αργά, προσεκτικά, δεν κάνουν ζημιές. Σέβονται την ύλη. Κι έτσι το παιδί αντιλαμβάνεται πως αν τρέχει θα τιμωρηθεί. Μειώνει ταχύτητα. Αλλά ποια να είναι η ταχύτητά του; Κι έτσι αρχίζει να παρατηρεί τους γονείς: « Αν τους μιμηθώ θα ανακαλύψω τη σωστή ταχύτητα. Δεν θα με τιμωρούν. Θα με αγαπούν», θα έλεγε αν μπορούσε να καταλάβει και να αρθρώσει τη συμπεριφορά που υιοθετεί. Είσαι πανέξυπνος. Αλλά τεμπέλης. Ρεζίλι γίνομαι κάθε φορά που έρχομαι στο σχολείο και μου λένε πόσο πολύ βαριέσαι να διαβάζεις. Αρχίζει λοιπόν να καταβάλει υπεράνθρωπη προσπάθεια έτσι ώστε να μη βαριέται το διάβασμα. Έχει ήδη ακούσει ότι το αντίθετο του «πανέξυπνος» είναι το «βλάκας». Αυτό το έχει καταλάβει σίγουρα. Όχι ως σημασία. Αλλά μέσω του ύφους των άλλων. Ποτέ δεν θα ξεχάσει την έκφραση της μαμάς του όταν εκφέρει τη λέξη «βλάκας».

Πολύ διαβάζεις. Καλά θα κάνεις να συνεχίσεις έτσι και να γίνεις γιατρός. Τέτοιο μυαλό είναι κρίμα να πάει χαμένο. Σε αυτή την περίπτωση το παιδί αντιλαμβάνεται πως οτιδήποτε άλλο εκτός της ιατρικής, θα είναι κάτι μέσα στο οποίο απλώς «θα χαθεί». Η πιθανή διαφορετική επιθυμία του παιδιού προβλέπεται ως μια χαμένη υπόθεση. Κι έτσι ξεχνιέται στα χρόνια, ώσπου κάποια στιγμή το ίδιο το παιδί δηλώνει: « Και βέβαια θα γίνω γιατρός! Με τέτοιες επιδόσεις τι άλλο θα μπορούσα να κάνω; Αν δεν γίνω εγώ γιατρός ποιος θα γίνει;»

ξέρει! Και δεν αναρωτιέται. Το κάνει δικό του. «Δεν τα καταφέρνω». Ώσπου να ερωτευτεί. Και να ακούσει: « Πότε θα μου μαγειρέψεις;» με άλλα λόγια: « Δεν είσαι αυτό που σου υπέθεσε η μαμά σου. Δείξε μου εσένα». Διαλέγοντας κάποια ιδιαιτέρως χαρακτηριστικά παραδείγματα, σκοπός μου είναι να σας προβληματίσω σχετικά με το ερώτημα: « Τι είναι δικό μου και τι του Άλλου;» Ό,τι δεν θέλουν οι άνθρωποι σα να μετατρέπεται σε μια ιδιόμορφη αόρατη μάσκα. Ενοχλητική. Επώδυνη. Ύπουλη. Που υπάρχει δίχως να φαίνεται.

Άραγε τι θα γινόταν αν του επιτρεπόταν να διαλέξει;

Πού και πού αλλάζει μορφές. Γίνεται πότε φόβος, πότε πανικός, πότε αγωνία.

Μου είπαν ότι σε είδαν με μια κοπέλα. Έχεις μυστικά από τη μάνα σου;

Περπατώ αργά και βαριεστημένα. Είναι δυνατόν να φοβάμαι ακόμη μήπως σπάσω το βάζο; Είναι.

Ναι. Οφείλει να έχει μυστικά από τη μάνα του. Μέσα σε μια αγωνιώδη προσπάθεια να απογαλακτιστεί. Όμως και αν…; Επιστρέφει πάλι. « Αν απογοητεύσω τη μάνα μου;» « Ξέρεις μαμά, είναι μια κοπέλα, δεν έχουμε τίποτα… δηλαδή…». Όπως τότε: « Ξέρεις μαμά εγώ δεν έτρεχα πολύ, δεν ξέρω πώς έσπασε το βάζο… δηλαδή…». Και το μυστικό δεν είναι πια μυστικό. Και καθώς παύει να είναι, η ιστορία χάνει τη μαγεία της όλη. Το σπουδαίο της πράξης για τον έφηβο ήταν το ότι δεν καθοδηγήθηκε. Και συνεπώς χωρίς τη μαγεία ποιο το νόημα; Αν τη χωρίσει την κοπέλα, η μαμά θα είναι εκεί να τον παρηγορήσει. Όπως τότε που ενώ δεν πεινούσε, εκείνη υπέθετε ότι πεινάει… και τον τάιζε την επιθυμία της. Δίχως λόγια. Τώρα που θα φύγεις για τις σπουδές σου απορώ πώς θα τα καταφέρεις στο σπίτι.

Διαβάζω ακατάπαυστα σε σημείο να υποφέρω από ημικρανίες. Είναι δυνατόν να μην έχω ξεκαθαρίσει ακόμη τι σημαίνει «βλάκας»; Είναι. Μαλώνω με τη γυναίκα μου και σκέφτομαι πού να είναι η μάνα μου να με παρηγορήσει. Είναι δυνατόν να πιστεύω ακόμη ότι μόνο αυτή γνωρίζει την επιθυμία μου; Είναι. Και πόσα άλλα φτιάχνουν τη μάσκα του καθενός! Που αν βρει κανείς μια μικρή άκρη και αρχίσει αργά να την τραβάει, το γυμνό πρόσωπο που θα εμφανιστεί θα είναι σίγουρα δικό του. Ούτως ή άλλως, η «γύμνια» του καθενός δεν μπορεί να αντιστοιχεί σε κανέναν άλλο παρά μόνο στον ίδιο. Πρόκειται για την ίδια του την αυθεντικότητα.

«Θα τρώω έξω», απαντάει ο φοιτητής. Και το κάνει. Γιατί για να το λέει η μαμά κάτι θα 25

Μήπως φταίνε οι ορμόνες; Έχετε μελαγχολία, θυμώνετε, κλαίτε χωρίς αιτία, εκνευρίζεστε με το παραμικρό, τσακώνεστε χωρίς λόγο, νιώθετε κούραση ακόμη και αν δεν κάνετε τίποτα, έχετε συνεχώς κακή διάθεση, δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε, έχετε επιπλέον κιλά χωρίς να τρώτε; Πριν τα βάλετε με τον εαυτό σας, βεβαιωθείτε ότι δεν φταίνε οι ορμόνες σας... ΜΑΣΤΟΡΑΚΟΥ ΑΝΝΑ / ΠΥΡΗΝΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ

Οι ορμονικές μεταβολές επηρεάζουν τον μεταβολισμό, τη διάθεση και την ψυχολογία Η εύρυθμη λειτουργία των ενδοκρινών αδένων εξασφαλίζει τη σωστή παραγωγή ορμονών, οι οποίες ρυθμίζουν το μεταβολισμό και τη λειτουργία των οργάνων, τη θερμορύθμιση, την ισορροπία του σακχάρου και των λιπιδίων στο αίμα, την ανάπτυξη, και άλλων πολύτιμων διαδικασιών στο ανθρώπινο σώμα. Οι ορμόνες είναι αγγελιοφόροι του σώματος, μεταδίδουν μηνύματα σε όλο το σώμα και απαντούν σε εσωτερικά και εξωτερικά ερεθίσματα. Παράγονται σε ενδοκρινείς αδένες (π.χ. στην υπόφυση, στο θυρεοειδή, στο πάγκρεας, στις ωοθήκες, στους όρχεις κ.α.), εκκρίνονται και μεταφέρονται μέσω του αίματος στα όργανα του σώματος. Οι ορμονικές διαταραχές οφείλονται σε υπέρ ή υπο - παραγωγή των ορμονών ή σε ανικανότητα του οργάνου - στόχου να ανταποκριθεί σε αυτές. H υπέρ ή αντίστοιχα η υπο - παραγωγή κάποιων από τις 26

ορμόνες (οιστρογόνα, ανδρογόνα, θυρεοειδικές ορμόνες, κορτιζόλη κ.ά.), μπορεί να επηρεάσουν τη διάθεση και να προκαλέσουν εμφανή συμπτώματα, άλλοτε έντονα και άλλοτε όχι. Συχνά πρόκειται για μία φυσιολογική διακύμανση (π.χ. κύκλος στις γυναίκες) και άλλες φορές για καταστάσεις που χρήζουν ιατρικής αντιμετώπισης (π.χ. υπερπαραγωγή θυρεοειδικών ορμονών ή κορτιζόλης). Το σώμα παράγει περισσότερες από 100 ορμόνες που ελέγχουν ζωτικές λειτουργίες, όπως ο μεταβολισμός, η ανάπτυξη, η αναπαραγωγή, η γονιμότητα, η σεξουαλικότητα, η ισορροπία των υγρών, η εφηβεία, η εμμηνόπαυση και ο ρυθμός γήρανσης, ενώ επηρεάζουν τις συγκινήσεις και τη διάθεση. Η μείωση ή η αύξηση του επιπέδου των ορμονών αυτών πέραν του φυσιολογικού ορίου, αποσυντονίζει τον οργανισμό και μπορεί να οδηγήσει σε παθολογικές καταστάσεις όπως εξάντληση, άγχος, αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, αύξηση βάρους, υπογονιμότητα, δερματικά προβλήματα (πχ. ακμή, λιπαρότητα) ή ακόμη και αύξηση της τριχοφυΐας. Συχνά τις καταστάσεις αυτές «πυροδοτεί» ο σύγχρονος τρόπος ζωής με τους γρήγορους ρυθμούς, τις συνεχείς δίαιτες, την έλλειψη άσκησης, την αύξηση σωματικού βάρους και το υπερβολικό στρες.

Το χρόνιο στρες και ο τρόπος ζωής επηρεάζουν την ορμονική ισορροπία Η ορμονική ισορροπία στο σώμα είναι ένας δείκτης της συναισθηματικής ισορροπίας και του τρόπου ζωής. Το χρόνιο στρες έχει αρνητικές επιπτώσεις στα επινεφρίδια με αύξηση της έκκρισης της κορτιζόλης, η οποία παράγεται με σκοπό να βοηθήσει στην αντίδραση επιβίωσης του οργανισμού με μηχανισμό «πάλης ή αποχώρησης» (“fight or flight”). Η έλλειψη συναισθηματικής ή ψυχικής ισορροπίας και το άγχος μπορούν να οδηγήσουν σε

υπερπαραγωγή, καταστολή ή έλλειψη αρμονίας στη διασύνδεση των μηνυμάτων των ορμονών στο σώμα, προκαλώντας ανισορροπίες των γυναικείων ορμονών (οιστρογόνων, προγεστερόνης), ή των ανδρικών ορμονών (τεστοστερόνης), ή κορτιζόλης ή προλακτίνης ή θυροξίνης, ή άλλων σημαντικών ορμονικών παραγόντων.

Το αρχικό ερέθισμα είναι ικανό να δημιουργήσει μία καταιγίδα διαταραχών σε ορμονικό επίπεδο, με αποτέλεσμα να επηρεαστούν σημαντικά οι λειτουργίες πολλών οργάνων συμπεριλαμβανομένου και του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος είναι πλούσιος σε υποδοχείς για όλες τις ορμόνες που κυκλοφορούν στο σώμα και επομένως ευάλωτος στις διαταραχές των επιπέδων τους, κωδικοποιώντας την ανισορροπία τους στην ψυχική σφαίρα (εκνευρισμός, κακοδιαθεσία, συναισθηματική αστάθεια, κατάθλιψη, κλπ). Αν και οι άνδρες έχουν ορμονικό σύστημα ή προβλήματα που συνδέονται με αυτό, είναι πιο συχνό οι διαταραχές αυτές να αφορούν το γυναικείο φύλο. Αυτό σημαίνει απλά ότι ο οργανισμός της γυναίκας είναι πολύ πιο ευαίσθητος όσον αφορά τις ορμονικές διαταραχές και περισσότερο ευάλωτος σε εξωτερικούς παράγοντες. Εάν σε αυτά προστεθεί και η πολυπλοκό27

τητα του γυναικείου ενδοκρινικού συστήματος έναντι του ανδρικού, που υφίστανται και τις παλιρροιακές μεταβολές των ορμονών κατά τις διαφορετικές φάσεις του εμμηνορρυσιακού κύκλου, τότε είναι εμφανές ότι οι περιπτώσεις ορμονικής δυσλειτουργίας είναι περισσότερο πιθανό να εμφανιστούν στο γυναικείο πληθυσμό απ’ ό,τι στον ανδρικό. Συμπτώματα και σημεία ορμονικής ανισορροπίας Επειδή οι ορμόνες δρουν σε πολλά όργανα, είναι πολλά τα σημάδια και τα συμπτώματα που αποτελούν ενδείξεις για μια ορμονική ανισορροπία: Απότομες και αδικαιολόγητες μεταβολές του βάρους Έντονη και αδικαιολόγητη πείνα Κατακράτηση υγρών και οίδημα Διαταραχές εμμήνου ρύσεως, αμηνόρροια, υπογονιμότητα Ακμή Υπέρταση Σακχαρώδης διαβήτης Υπερλιπιδαιμία Υπερτρίχωση, τριχόπτωση ή έλλειψη τριχοφυΐας στους άνδρες Δυσχρωμίες δέρματος Συχνές αλλαγές στη διάθεση, κακοδιαθεσία, καθημερινές συναισθηματικές μεταπτώσεις, εκρήξεις, εκνευρισμός Κούραση δυσανάλογη με το έργο Ταχυκαρδία, βραδυκαρδία, αρρυθμίες Εφιδρώσεις, εξάψεις Χαμηλή θερμοκρασία σώματος Προβλήματα ύπνου Διαταραχές της ερωτικής επιθυμίας

Διερεύνηση και θεραπεία Η διερεύνηση των συμπτωμάτων από εξειδικευμένο ιατρό μετά από την κατάλληλη κλινική εξέταση και το απαραίτητο εργαστηριακό ορμονικό προφίλ που περιλαμβάνει θυρεοειδικό έλεγχο, επίπεδα γυναικείων ή ανδρικών ορμονών, επινεφριδιακή λειτουργία, μπορεί να οδηγήσει στη διάγνωση και στην ανίχνευση της ορμονικής διαταραχής. Η θεραπευτική αγωγή ποικίλλει ανάλογα με τη φύση της ανισορροπίας (υπέρ ή υπο-λειτουργία αδένα ή ορμονική δυσαρμονία) και αντιμετωπίζεται με ορμονικά σκευάσματα που χορηγούνται με δισκία ή ενέσιμα. Όταν το ορμονικό πρόβλημα είναι παροδικό, αντιμετωπίζεται με αγωγή για περιορισμένο χρονικό διάστημα ενώ σε περίπτωση μόνιμης διαταραχής μπορεί να χρειαστεί χειρουργική αντιμετώπιση ή δια βίου θεραπευτική αγωγή.

Δεν έχω στύση, φταις εσύ... Ζούμε στην εποχή του «φαίνεσθαι» και της τελειοθηρίας. Περιμένουμε τέλεια απόδοση και επίδοση σε όλα. Δυστυχώς όμως δεν το απαιτούμε τόσο από τον εαυτό μας όσο από το σύντροφό μας. Έτσι λοιπόν είναι κατανοητό πως ένα πρόβλημα στυτικής δυσλειτουργίας στον άντρα, αλλά και ένα σεξουαλικό πρόβλημα στη γυναίκα οδηγεί σε κατάρριψη αυτής της φαντασίωσης της παντοδυναμίας και της τελειομανίας. ΖΗΣΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ / ΕΠ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΑΣ, ΣΕΞΟΛΟΓΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΕΞΟΛΟΓΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ

Πιθανόν για τη γυναίκα η αντιμετώπιση ενός σεξουαλικού προβλήματος της ίδιας να αποτελεί γεγονός δευτερεύουσας σημασίας για τη ζωή της, από τη στιγμή μάλιστα που η γυναίκα επικεντρώνεται κυρίως στο συναίσθημα, ενώ το σεξουαλικό της πρόβλημα συνήθως δεν φαίνεται. Για τον άντρα όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ο άντρας οφείλει να αποδείξει το αυταπόδεικτο: ότι είναι άντρας! Αυτό σημαίνει μια καλή στύση και πολύ καλό σεξ, που πρέπει να γνωρίζει και να προσφέρει στη σύντροφο. Κάτι που αποτελεί ευχαρίστηση και έκφραση αγάπης μετατρέπεται τελικά για τον άντρα σε πηγή άγχους και αγωνίας, προκειμένου να αποδείξει ότι τα καταφέρνει άψογα και ότι η «τελειότητά» του συνεχίζεται και στο κρεβάτι. Σε πηγαδάκια αντρών και γυναικών δεν αναφέρονται ποτέ οι σεξουαλικές επιδόσεις της γυναίκας. Δε θα ήταν σωστό άλλωστε για μια κυρία. Οι άντρες λοιπόν πλέκουν το εγκώμιο της απόδοσής τους και της απόλαυσης που χαρίζουν και οι γυναίκες διατυμπανίζουν και διαφημίζουν με κάθε τρόπο την επιλογή του συντρόφου τους. Τελικά ποιος φταίει άραγε όταν προκύπτει κάποιο πρόβλημα στυτικής δυσλειτουργίας στον άντρα; Τα πιθανά σενάρια είναι πολλά! Σημασία όμως δεν έχει ποιος είναι ο ένοχος, άλλωστε δεν πρόκειται για λαϊκό δικαστήριο, αλλά για συντροφική σχέση. Σημασία έχει πώς μπορεί το ζευγάρι να αντιμετωπίσει κάτι τέτοιο χωρίς να ενοχοποιηθεί κανείς. Όταν προκύπτει μια δυσκολία στη στυτική λειτουργία του άντρα, εκείνος το βλέπει και το εκλαμβάνει σαν προσωπική αποτυχία, η οποία οδηγεί αρχικά σε αραίωση των σεξουαλικών επαφών. Καλό θα ήταν όμως αυτή την «αποτυχία» να τη μοιράζονται και οι δύο, χωρίς ο ένας να φορτώνει τον άλλον με ενοχές. Άλλωστε είναι πολύ συχνό φαινόμενο, προβλήματα σχέσεων να υποδύονται προβλήματα στο σεξ. Η γυναίκα πρέπει να δει το ζήτημα σαν μια απλή δυσκολία και όχι σαν μια αποτυχία. 30

Ο άντρας κάθε φορά που κάνει σεξ είναι σαν να δίνει εξετάσεις. Γι’ αυτό θα πρέπει να νιώσει ασφαλής και όχι υπό κρίση ή υπό απόρριψη. Η έλλειψη συμπαράστασης, η αποστασιοποίηση, η αδιαφορία και η έντονα κριτική θέση της συντρόφου μπορεί να δημιουργήσει ή να επαυξήσει ένα πρόβλημα του άντρα στο σεξ. Είναι πολύ πιθανό να υπάρχει παρανόηση όσον αφορά τον ορισμό του «καλού σεξ». Όλα αυτά είναι θέματα, τα οποία πρέπει να συζητηθούν, προκειμένου το ζευγάρι να μιλάει την ίδια γλώσσα. Η ερωτική ζωή δεν πρέπει να ταυτίζεται μόνο με τη διείσδυση, η οποία προϋποθέτει μια καλή στύση. Η ερωτική ζωή του ζευγαριού είναι κάτι πιο σφαιρικό. Ξεκινάει από την ερωτική σκέψη και δεν αποτελεί αγώνα δρόμου, κατάσταση επείγοντος και ανταγωνισμού. Μία καλή σχέση αυξάνει πάντα τις πιθανότητες ενός καλού σεξ. Και όταν λέμε καλό σεξ, εννοούμε ευχαρίστηση και από τις δύο πλευρές. Το σεξ πρέπει να αποτελεί πηγή χαλάρωσης και αγχόλυσης και για τους δύο. Όταν ο ένας αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα, αυτό που χρειάζεται είναι κατανόηση, υπομονή και ενδιαφέρον και όχι αποστασιοποίηση, ενοχική διάθεση και επιθετικότητα. Επειδή οι γυναίκες είναι πιο εκδηλωτικές από τους άντρες, είναι πολύ πιθανό να αντιδρούν υπερβολικά σε κάποιο πρόβλημα του άντρα στο σεξ. Υπερβολική αντίδραση δεν είναι μόνο η επιθετικότητα και η επίρριψη ευθυνών στον άντρα. Είναι επίσης και η αποστασιοποίηση, η απομόνωση, αλλά και οι ενοχές στον ίδιο της τον εαυτό. Υπάρχουν κάποιες κατηγορίες γυναικώνσυντρόφων, των οποίων τα χαρακτηριστικά καθορίζονται και από τις αντιδράσεις τους ενώπιον ενός σεξουαλικού προβλήματος του άντρα:

Η ενοχική σύντροφος

Η καχύποπτη σύντροφος

Είναι γυναίκα συνήθως χαμηλής αυτοεκτίμησης, η οποία θεωρεί ότι είναι η μοναδική ένοχη για το σεξουαλικό πρόβλημα του συντρόφου της. Απομακρύνεται συνήθως από το πρόβλημα, γιατί φοβάται ότι ίσως αποδειχθεί ότι φταίει εκείνη, ότι δεν αρέσει στο σύντροφό της και ότι το πρόβλημα είναι συγκεκριμένο και σχετίζεται με εκείνη.

Όταν βρεθεί μπροστά στο σεξουαλικό πρόβλημα του συντρόφου της, αρχίζει και αποκτά υποψίες για το ποιόν του άντρα. Μήπως υπάρχει άλλη γυναίκα; Μήπως είναι ομοφυλόφιλος; Αυτό βέβαια δε δείχνει μόνο δυσκολία στο σεξ, αλλά και στη σχέση. Η γυναίκα αυτή είναι επίσης χαμηλής αυτοεκτίμησης κι αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μη μπορεί να δει την ουσία του προβλήματος.

Η «αρχηγός» σύντροφος Είναι η γυναίκα η οποία έχει τον «έλεγχο» σε μία σχέση ή τουλάχιστον έτσι φαίνεται. Νιώθει ότι μπορεί η ίδια να ελέγξει το σεξουαλικό πρόβλημα του συντρόφου της, είτε με μαγικές ερωτικές συνταγές, είτε με τη βοήθεια κάποιου ειδικού. Συνήθως από την ελεγκτική της στάση, δεν αφήνει τον άντρα να χαλαρώσει, με αποτέλεσμα να νιώθει πιεσμένος και να βιώνει μια κατάσταση επείγοντος.

Η επικριτική σύντροφος Είναι η γυναίκα η οποία ελέγχει την κάθε κίνηση του συντρόφου της και παραφυλάει, προκειμένου να βρει κάποιο σφάλμα και να το κατακρίνει. Φορτώνει όλες τις ευθύνες του σεξουαλικού προβλήματος στον άντρα και περιμένει να κάνει κάτι γι’ αυτό. Τον γεμίζει ενοχές και εκφράζει τις επιθυμίες της με επιθετικότητα. Συνήθως μία τέτοια αντίδραση κρύβει ανταγωνιστική τάση προς τον σύντροφο.

Η αποστασιοποιημένη σύντροφος Παίρνει απόσταση από το πρόβλημα και αφήνει τον άντρα να λειτουργήσει όπως θέλει, χωρίς να δείχνει ενδιαφέρον για το πώς νιώθει εκείνος. Όταν ανακαλύψει ότι υπάρχει πρόβλημα στυτικής δυσλειτουργίας, συνήθως ζητάει από τον άντρα να επιστρέψει σ’ εκείνη, μόλις λύσει το πρόβλημά του. Φυσικά δεν είναι πρόθυμη να βοηθήσει στη λύση, γιατί απλώς δε τη βλέπει σαν αποτυχία της σεξουαλικής πράξης, αλλά σαν προσωπική αποτυχία του συντρόφου της.

Η παθητική σύντροφος Έχει ελάχιστες σεξουαλικές εμπειρίες. Δε γνωρίζει και η ίδια πώς να εκφράσει τη σεξουαλικότητά της. Μέσα από το σύντροφό της συνήθως μαθαίνει το σώμα της και τις ερωτογενείς ζώνες του. Όταν προκύψει πρόβλημα στυτικής δυσλειτουργίας στο σύντροφό της, τον αφήνει να παίρνει ολοκληρωτικά την πρωτοβουλία εκείνος, χωρίς όμως να τον βοηθάει ουσιαστικά, εφόσον δε συμμετέχει στο πρόβλημα, αλλά το αφήνει να υπάρχει.

Μετά από όλα αυτά, θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί: η αντίδραση της γυναίκας παίζει, άραγε, καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία ή στη λύση του σεξουαλικού προβλήματος του άντρα; Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι ίσως αυτό που προσδοκούμε είναι πολύ περισσότερο, σε σχέση με αυτό που δίνουμε. Το σίγουρο είναι ότι το ενωμένο σώμα κατά τη διάρκεια της ερωτικής συνεύρεσης αποτελείται από δύο διαφορετικές προσωπικότητες. Όλοι μας, ανεξαρτήτου φύλου, προσδοκούμε από τον σύντροφό μας κατανόηση και ενδιαφέρον. Ένα πρόβλημα στο σεξ είναι πρόβλημα και των δύο και έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζεται. 31

Ινομυαλγία Η ινομυαλγία είναι ένα σύνδρομο χρόνιου εκτεταμένου και βασανιστικού σωματικού πόνου, που προκαλεί σημαντική λειτουργική ανικανότητα και επηρεάζει σοβαρά την ποιότητα ζωής των πασχόντων. ΚΑΡΟΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ / MSC ΙΑΤΡΟΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΟΣ

Η συχνότητά της κυμαίνεται μεταξύ 2% και 5% του πληθυσμού σε μελέτες από διάφορες χώρες. Προσβάλλει κυρίως γυναίκες, σε αναλογία 7:1. H ηλικία των ασθενών είναι από 20 έως 70 ετών. Γυναίκες ηλικίας 30-50 ετών αποτελούν το 90% των ασθενών. Θεωρείται ότι ανήκει στα «σύνδρομα μεγεθύνσεως του πόνου» (painamplificationsyndromes), μαζί με το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, την χρόνια καθημερινή κεφαλαλγία, το σύνδρομο του πυελικού πόνου και το σύνδρομο της κροταφογναθικής άρθρωσης. Αυτές οι παθήσεις περιγράφονται και ως «παθήσεις σχετιζόμενες με το stress» (stress-relatedillnesses), όχι γιατί εμφανίζο34

νται μετά από στρεσογόνες καταστάσεις αλλά γιατί κατά κανόνα επιδεινώνονται με το stress, την ψυχική και φυσική καταπόνηση, την χρόνια ένταση. Η Διεθνής Εταιρεία Μελέτης του Πόνου (IASP), ταξινομεί την ινομυαλγία στα γενικευμένα σύνδρομα πόνου, θεωρώντας ότι με τον όρο ινομυαλγία περιγράφεται ένα σύνδρομο πόνου στο οποίο ο πόνος του ασθενούς οφείλεται πρωταρχικά σε δυσλειτουργία νευρωνικών εγκεφαλικών κυκλωμάτων που ελέγχουν τα συστήματα αντίληψης και ενδογενούς τροποποίησης των ερεθισμάτων πόνου. Στη Ρευματολογία, η ινομυαλγία χαρακτηρίζεται σαν μία γενικευμένη διαταραχή στα πλαίσια των εξωαρθρικών ρευματικών νόσων.

Συμπτώματα Το κυριότερο σύμπτωμα είναι ο εκτεταμένος χρόνιος (πάνω από 3 μήνες) πόνος που επηρεάζει και τα δυο ημιμόρια του σώματος (δεξιά και αριστερά), πάνω και κάτω από τη ράχη. Ο πόνος μπορεί να έχει διακυμάνσεις στην έντασή του και να είναι βύθιος ή οξύς ή ακόμα και καυστικός. Είναι σπάνιες οι περίοδοι χωρίς πόνο. Η ασθενής ανακουφίζεται με την τοπική εφαρμογή θερμότητας, τις μαλάξεις και την ήπια σωματική δραστηριότητα. Επιδεινώνεται με το κρύο, την υγρασία, την ψυχική ένταση και καταπόνηση. Ο/η ασθενής μπορεί να αισθάνεται ότι πονούν οι αρθρώσεις, οι μύες, η σπονδυλική στήλη, τα άκρα, και να έχει ακόμα μουδιάσματα, αίσθημα διόγκωσης των αρθρώσεων, συμπτωματολογία συνδρόμου καρπιαίου σωλήνα και πρωινή δυσκαμψία. Μπορεί επίσης να υπάρχει και έντονος θωρακικός πόνος που να προσομοιάζει τη στηθάγχη. Το δεύτερο τυπικό χαρακτηριστικό είναι η ολοήμερη και έντονη σωματική κόπωση η οποία οδηγεί τους ασθενείς σε πλήρη αδράνεια. Θυμίζει την κόπωση που συνοδεύει τις νεοπλασματικές νόσους. Το στοιχείο αυτό θεωρείται μείζον σύμπτωμα της νόσου από την πλειοψηφία των ασθενών και υπεύθυνο για την ελαττωμένη λειτουργική τους ικανότητα. Παράλληλα εμφανίζονται διαταραχές της ποιότητας του ύπνου. Ο ύπνος είναι μη αναζωογονητικός, διαταραγμένος, με συχνές αφυπνίσεις και οι ασθενείς δεν ξυπνούν φρέσκοι αλλά κουρασμένοι. Όλα τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν είναι εντονότερα τις πρωινές ώρες, βελτιώνονται τις μεσημβρινές, για να επιδεινωθούν και πάλι τις απογευματινές προς τις βραδινές ώρες. Μια τρίτη σημαντική εκδήλωση που ανευρίσκεται σε όλους σχεδόν τους ασθενείς, είναι η ύπαρξη έντονου άγχους και λανθά-

νουσας ή επίσημης κατάθλιψης. Μπορεί επίσης να συνυπάρχουν διαταραχές μνήμης και διανοητικής διαύγειας. Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εμφανίζονται σε ασθενείς με ινομυαλγία, περιλαμβάνουν: μυική αδυναμία, ζάλη, συγκοπτικά επεισόδια, δεκατική πυρετική κίνηση, υποτροπιάζουσα λεμφαδενοπάθεια, κεφαλαλγία, διαταραχές χρώματος των άκρων στην έκθεση στο κρύο, διαταραχές από το στόμα (ξηροστομία, φαρυγγαλγία), ευερέθιστο έντερο, ακούσιες κινήσεις των άκρων, δυσπαρευνία (πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή). Η ινομυαλγία, λόγω όλων αυτών των εκδηλώσεων, προκαλεί σημαντική λειτουργική ανικανότητα στον ασθενή, προβλήματα (ή επιδείνωση) στις προσωπικές/συζυγικές/οικογενειακές του σχέσεις, δυσφορία στο άμεσο περιβάλλον του, απουσία από την εργασία του κλπ. Παράγοντες που πυροδοτούν ή επιδεινώνουν την ινομυαλγία Την εκδήλωση ινομυαλγίας μπορεί να πυροδοτήσουν μια σειρά από παράγοντες όπως λοιμώξεις (συχνότερα οι ιογενείς), εγχειρήσεις, άλλα νοσήματα, το stress, η κακοποίηση κυρίως κατά την παιδικήηλικία και ο τραυματισμός (ιδίως στον αυχένα, πχ σε τροχαίο). Άλλους παράγοντες πυροδότησης μπορεί να αποτελέσουν οι παρατεταμένες περίοδοι διαταραχής του ύπνου καθώς και η μακρά απουσία φυσικής δραστηριότητας, αλλά και επαγγελματικά ή οικονομικά προβλήματα (πτώχευση, απώλεια εργασίας κλπ). Σε μια σχέση ή γάμο, το ιστορικό φυσικής, λεκτικής ή σεξουαλικής κακοποίησης, η απουσία στοργής και οι συχνοί καυγάδες μεταξύ του ζεύγους, όπως αντίστοιχα στην παιδική και εφηβική ηλικία, η κακοποίηση, η έλλειψη στοργής και επικοινωνίας με τους γονείς και το διαζύγιο των γονέων, έχουν συσχετιστεί με αυξημένη πιθανότητα εμ35

φάνισης ινομυαλγίας. Όσον αφορά τον έμμηνο κύκλο και την εμμηνόπαυση, οι μελέτες δείχνουν σε αρκετές περιπτώσεις αύξηση της έντασης των συμπτωμάτων κατά τη διάρκεια της περιόδου όπως και μετά την εμμηνόπαυση.

περιγράφηκε παραπάνω, και ευαισθησία σε 11 από τα 18 επώδυνα σημεία.

Παθοφυσιολογία της ινομυαλγίας Ο μηχανισμός των συμπτωμάτων της ινομυαλγίας φαίνεται ότι σχετίζεται με αλλαγές στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (εγκέφαλος), το οποίο ευαισθητοποιείται και αντιδρά με πόνο ακόμα και σε ερεθίσματα που δεν θα έπρεπε να είναι επώδυνα («κεντρική ευαισθητοποίηση»). Στην παθολογική αυτή αντίδραση, έχουν ταυτοποιηθεί και ενοχοποιηθεί μια σειρά από διαταραχές στους νευροδιαβιβαστές (ουσίες που μεταφέρουν τα ερεθίσματα μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων), αλλά και σε ανοσολογικούς και ενδοκρινικούς μηχανισμούς. Τελευταίες μελέτες όμως (2013) δείχνουν ότι σε ένα μεγάλο ποσοστό ινομυαλγικών ασθενών (έως και 50%), ανευρίσκονται ενδείξεις περιφερικής βλάβης των νεύρων. Ο διαφορετικός αυτός μηχανισμός ίσως να εξηγεί την έλλειψη απάντησης πολλών ασθενών στην ως τώρα χρησιμοποιούμενη φαρμακευτική αγωγή και να ανοίξει νέους δρόμους στην κατανόηση και θεραπαία της ασθένειας. Διάγνωση Η διάγνωση της ινομυαλγίας στηρίζεται κυρίως στο πολύ καλό ιστορικό και την λεπτομερή κλινική εξέταση. Το ιστορικό θα αναδείξει τους χαρακτήρες του χρόνιου πόνου της ινομυαλγίας, και η κλινική εξέταση θα αποκαλύψει τα χαρακτηριστικά επώδυνα σημεία της ινομυαλγίας, που φαίνονται στην εικόνα. Τα διαγνωστικά κριτήρια του Αμερικανικού Κολλεγίου Ρευματολογίας για την ινομυαλγία, περιλαμβάνουν τον χρόνιο διάχυτο μυοσκελετικό πόνο, όπως 36

Πρέπει επίσης να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στον αποκλεισμό άλλων παθήσεων που μπορεί να συνοδεύονται από ινομυαλγία, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα (12%), η οστεοαρθρίτιδα (7%), ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (25-47%), το σύνδρομο Sjogren (20-35%), η ελκώδης κολίτιδα (19%), η νόσος Crohn (49%), ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ (9%), η λοίμωξη από ηπατίτιδα C (19%) και η ψωρίαση (8%). Ο εργαστηριακός έλεγχος δεν βοηθά στη διάγνωση ή παρακολούθηση των ασθενών με ινομυαλγία. Αποσκοπεί στην εκτίμηση της γενικής κατάστασης των ασθενών, και στη διαφοροδιάγνωση των ασθενειών που αναφέραμε παραπάνω. Η ινομυαλγία είναι κλινική διάγνωση και διάγνωση αποκλεισμού άλλων αιτίων σωματικού άλγους. Απαιτείται λοιπόν πλήρης αιματολογικός και βιοχημικός έλεγχος, έλεγχος θυρεοειδικής λειτουργίας και παραθυρεοειδών, ανοσολογικός/ρευματολογικός έλεγχος για αποκλεισμό ρευματοπάθειας, και ανάλογα με τα συμπτώματα και την κρίση του γιατρού, περαιτέρω έλεγχος με ακτινογραφία θώρακα, υπερηχογράφημα κοιλιάς, καρδιογράφημα και καρδιολογική εκτίμηση κ.α. Όπως και σε άλλες ρευματικές παθήσεις, είναι πολύ συχνή η καθυστέρηση στη δι-

άγνωση της νόσου, κατά μέσο όρο 5 χρόνια (!) από την έναρξη των συμπτωμάτων. Αυτό είναι άλλο ένα στοιχείο που υπογραμμίζει τη μεγάλη σημασία της έγκαιρης προσέλευσης στον ειδικό γιατρό και της έγκαιρης διάγνωσης για τη σωστή αντιμετώπιση και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Θεραπευτική αντιμετώπιση Η ινομυαλγία θεωρείται δυσίατο νόσημα. Η θεραπεία περιλαμβάνει φαρμακευτικά και μη φαρμακευτικά μέσα, ενώ πολύ σημαντική είναι η ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς και η ενεργός συμμετοχή του στην προσπάθεια θεραπείας. Η φαρμακευτική αγωγή περιλαμβάνει συνήθως (ανάλογα με την περίπτωση και την ένταση των συμπτωμάτων), συνδυασμό φαρμάκων όπως αναλγητικά, από τα πολύ απλά (όπως παρακεταμόλη) μέχρι τα οπιοειδή, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, τοπικά αναισθητικά (σε εγχύσεις ή άλλες μορφές), τοπικές εγχύσεις κορτιζόνης, βοηθητικά του ύπνου, και αντικαταθλιπτικά φάρμακα (τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά ή αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης-νοραδρεναλίνης). Σε πολύ δύσκολες περιπτώσεις, μπορεί να παραπεμφθεί ο ασθενής στα ειδικά ιατρεία πόνου που λειτουργούν σε διάφορα νοσοκομεία, όπου εφαρμόζονται πιο εξειδικευμένες μέθοδοι αναλγησίας. Τα μη φαρμακευτικά μέσα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι φυσιοθεραπεία, συνεχής ήπια άσκηση, συμπεριφορική/γνωσιακή θεραπεία και βελονισμός, ενώ υπάρχουν πολύ λιγότερα στοιχεία για άλλες μεθόδους όπως η ομοιοπαθητική, η yoga κλπ. Όσον αφορά την άσκηση, πρέπει να είναι κυρίως αεροβική, ήπια, πολύ χαμηλής έντασης αρχικά, με πολύ αργή αύξηση, καθημερινή και καλύτερα προς το απόγευμα/βράδυ για να βοηθά τον ύπνο. Η διακοπτόμενη (μη καθημερινή άσκηση)

όπως και η υπερβολική άσκηση επιδεινώνουν τον ασθενή. Στόχος είναι η γενική ευεργετική επίδραση της κίνησης και όχι η ενδυνάμωση. Ο βελονισμός/ηλεκτροβελονισμός μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν συμπληρωματική θεραπεία, παράλληλα με την άσκηση και τα φάρμακα. Θα βοηθήσει στη μείωση του πόνου, στη βελτίωση του ύπνου, στη διατήρηση ενός αισθήματος ευεξίας, στην κόπωση και στην ψυχική ενδυνάμωση των ασθενών. Στερείται παρενεργειών και μπορεί να επαναληφθεί όσες φορές χρειαστεί. Πολύ σημαντική θέση έχει η ψυχολογική (συμπεριφορική/γνωσιακή) θεραπεία, η οποία θα βοηθήσει την ασθενή να κατανοήσει το πρόβλημα, να αναγνωρίσει πιθανούς πυροδοτικούς ή επιβαρυντικούς παράγοντες, και να βελτιώσει τη διαχείριση των συντροφικών, οικογενειακών ή άλλων προβλημάτων που δημιουργούν άγχος ή κατάθλιψη, με σκοπό να υιοθετήσει την καθημερινή άσκηση, να βρει δραστηριότητες που θα της δώσουν χαρά και να βγει σιγά- σιγά από το σκοτεινό τούνελ στο οποίο αισθάνεται ότι μπαίνει όλο και πιο βαθιά κάθε μέρα. Πρόγνωση Είναι γεγονός ότι πολλοί ασθενείς με ινομυαλγία δεν είναι ικανοποιημένοι σε βάθος χρόνου, και καταλήγουν να πονούν εφ’ όρου ζωής. Το 60% των ασθενών με ινομυαλγία εξακολουθούν να έχουν μέτριας ή σοβαρής έντασης πόνο 3 χρόνια μετά τη διάγνωση ενώ το 90% παραμένουν συμπτωματικοί σε όλη τους τη ζωή. Το 17% των ασθενών αυτοχαρακτηρίζονται ανάπηροι ή ανίκανοι ενώ το 6% αυτών λαμβάνει σε Αμερική, Αγγλία και Γαλλία επίδομα αναπηρίας. Ίσως οι νέοι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα και αναφέρθηκαν παραπάνω, να βοηθήσουν στην καλύτερη αντιμετώπιση της ασθένειας.

Internet και σεξουαλικότητα Το διαδίκτυο υπάρχει στα σπίτια μας και είναι προσιτό σε όλους με «δωρεάν απεριόριστη χρήση». Όμως η τεχνολογική αυτή πρόοδος έχει εγείρει προβληματισμούς, διότι ενώ από τη μία πλευρά το ίντερνετ διαθέτει εξαιρετικά θετικά στοιχεία (είναι εκπληκτικό σαν όργανο πληροφόρησης και επικοινωνίας), από την άλλη πλευρά εμφανίστηκε σειρά επιστημονικών μελετών, που πρόβαλε τα αρνητικά του σαν μέσο δημιουργίας και ανάπτυξης νέων συμπεριφορών που καταγράφηκαν ως εξαρτητικές, και μάλιστα ενός νέου σεξουαλικού εθισμού που ονομάστηκε εθισμός στο κυβερνοσέξ (cybersexual addiction). ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ / ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ (DESS), ΣΕΞΟΛΟΓΟΣ (DU) ΕΠΙΣΤ. ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΕΞΟΛΟΓΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ

Το αποτέλεσμα είναι να διχαστεί η κοινή γνώμη, να προκληθούν συζητήσεις όπου είναι απαραίτητη η γνώμη ενός ειδικού και μάλιστα ενός ψυχολόγου-σεξολόγου, ο οποίος και θα κληθεί τελικά για την αξιολόγηση και τη θεραπευτική αντιμετώπιση των περιστατικών αυτών. Υπήρξε από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε το «φαινόμενο ίντερνετ» σειρά μελετών, ώστε να γίνει η κλινική προσέγγιση για την αξιολόγηση της υπερβολικής ενασχόλησης με το διαδίκτυο ως μορφής εξάρτησης. Πολλοί έχουν εκδηλώσει ανησυχία, ιδιαίτερα για τους νεαρούς χρήστες, και έχουν κατασκευαστεί ειδικές ψυχομετρικές κλίμακες, όπως το τεστ του Ormon (internet stress scale) και η κλίμακα του Young (1998), όπου περιγράφονται πέντε διαφορετικοί κλινικοί πίνακες: Ο εθισμός στο σεξ (σωματικός), ο εθισμός στην (εικονική) σχέση, η καταναγκαστική παρορμητική συμπεριφορά αγοράς προϊόντων (ωνιομανία) μέσω ίντερνετ, η συσσώρευση/συλλογή πληροφοριών, ο εθισμός στα παιχνίδια. Μια μεγάλη στατιστική έρευνα που έγινε από τον Daneback και τους συνεργάτες του το 2005, κατέδειξε ότι μεταξύ αυτών που ασχολούνται συστηματικά με το ίντερνετ ένα σημαντικό ποσοστό (που κυμαίνεται από 30% έως 60% ), δήλωσε ότι δοκίμασε από περιέργεια και το ηλεκτρονικό σεξ. Δεν προέκυψαν διαφορές φύλου και οικογενειακής κατάστασης, όμως το ποσοστό μειώνεται με την ηλικία ενώ είναι αυξημένο στις σεξουαλικές μειονότητες. Κάποιοι όμως, και προφανώς άτομα διαφορετικού ψυχολογικού προφίλ, δεν περιορίστηκαν σε μια απλή δοκιμή. Με βάση τα δεδομένα της επιστημονικής έρευνας, το 7-10% των συστηματικών χρηστών του ίντερνετ αποδείχτηκε εξαρτημένο και από το ηλεκτρονικό σεξ. Θα προσεγγίσουμε τον πληθυσμό αυτό ως άτομα εξαρτη-

μένα από το σεξ με την ιδιαιτερότητα του μέσου «ίντερνετ» ή μήπως πρόκειται για διαφορετική ψυχοπαθολογία; Ο εθισμός στο cybersex προκαλείται ή απλώς διευκολύνεται λόγω των ιδιαιτεροτήτων του διαδικτύου, σε άτομα που ούτως ή άλλως διαθέτουν ένα φόντο ψυχοπαθολογίας που οδηγεί στον σεξουαλικό εθισμό; Από το 1897 ο Freud είχε πει ότι θεωρούσε τον αυνανισμό σαν την «πρωταρχική τοξικομανία» και εθιστική συμπεριφορά. Η εξάρτηση από το σεξ σαν όρος χρησιμοποιήθηκε από τους ανώνυμους αλκοολικούς το 1970 (sexaddiction) και αναλύθηκε από τον Αμερικανό ψυχολόγο Patrick Carnes (1980). Για την αξιολόγησή της υπάρχουν οι κλίμακες Sexual Compulsivity Scale, Compulsive Sexual Behavior Inventory και το TDAS (Test de Dépistage de l’Addiction Sexuelle). Η εξάρτηση από το σεξ δεν έχει καταγραφεί σαν ξεχωριστή διαταραχή στα ψυχιατρικά στατιστικά διαγνωστικά εγχειρίδια (DSM IV, ICD-10), όπου γίνεται μόνο λόγος για υπερβολική σεξουαλικότητα. Για να μιλήσουμε για ψυχοπαθολογική κατάσταση, όπως σε κάθε περίπτωση εξάρτησης, θα πρέπει να πληρούνται τα κριτήρια της εθιστικής συμπεριφοράς του Goodman (1990). Αυτό ισχύει και για τον εθισμό στο ηλεκτρονικό σεξ. Για να μην πέσουμε στην παγίδα των ποσοτικών κανονιστικών κριτηρίων και να αποφύγουμε κοινωνικές και ηθικές αξίες, θα θέσουμε σαν τελικό κριτήριο τον ψυχολογικό παράγοντα, δηλαδή την υποκειμενική δυσφορία του υποκειμένου και του συντρόφου του. Η παθολογία του εθισμού στο (κυβερνο) σεξ αρχίζει όταν η όλη σεξουαλική ενασχόληση δεν είναι πλέον μια ικανοποίηση αλλά ένας καταναγκασμός, μια ανάγκη κάποιου που χάνει την ελευθερία του, που δεν μπορεί να επιλέξει την (παρορμητική) συμπεριφορά του και δεν είναι σε θέση να σεβαστεί τον εαυτό του και τον άλλο. 39

Η πρακτική προσβασιμότητα, η οικονομική εφικτότητα και η ανωνυμία. Ο Young (2000) μιλάει για απιστία online, εστιάζει στα ζευγάρια και εξηγεί με το μοντέλο: Ανωνυμία, Ευκολία (προσβασιμότητα), Διαφυγή/απόδραση (από την καθημερινότητα, την πραγματική ζωή). Η εικονική ζωή όταν αναπτύσσεται εις βάρος της πραγματικής έχει επιπτώσεις, που αν το ίδιο το εξαρτημένο άτομο δεν αντιλαμβάνεται, η οικογένεια και το περιβάλλον του που υποφέρουν και ανησυχούν, συνήθως το προτρέπουν να μπει σε θεραπευτική διαδικασία.

Είναι πλέον θύμα της ίδιας του της συμπεριφοράς με επιπτώσεις στην ψυχολογική του κατάσταση (ενοχές, άγχος, απώλεια αυτοεκτίμησης), στην κοινωνική ζωή (απομόνωση), στο επάγγελμα (απώλεια ενδιαφέροντος), στην οικονομική κατάσταση (πληρωμή για πρόσβαση σε εξειδικευμένους πορνογραφικούς ιστοχώρους), στη συζυγική αρμονία, επικοινωνία και σεξουαλική ζωή (ήδη ένα 22% των διαζυγίων έχει σαν αιτία την εικονική απιστία), και όχι σπάνια, εμπλοκή σε μη σύννομες δραστηριότητες. Προκειμένου να κατανοήσουμε τον ιδιαίτερα ελκυστικό χαρακτήρα των online σεξουαλικών δραστηριοτήτων, μπορούμε να προτείνουμε σαν μοντέλο ερμηνείας αυτό του Cooper, σύμφωνα με το οποίο τρεις παράγοντες είναι καταλυτικοί. 40

Υπάρχει τελικά μεγάλο ποσοστό συννοσηρότητας με άλλες διαταραχές μεταξύ των εθισμένων στο κυβερνοσέξ. Είδαμε διάφορες απόψεις σε σχετικές δημοσιεύσεις, πχ. να χαρακτηρίζεται το όλον ως παραφιλία, περιοριστική άποψη που δεν λαμβάνει υπόψη το σύνολο των φαινομένων. Η άποψή μας, όπως προκύπτει από την ανάγνωση της σχετικής βιβλιογραφίας και την ανάλυση περιπτώσεων, είναι ότι πρόκειται για διαταραχές προσωπικότητας (όλοι οι τύποι), αγχώδεις και δυσθυμικές διαταραχές. Σημειωτέον ότι σε αντίστοιχες παλαιότερες έρευνες για τον εθισμό στο σεξ έχουμε 33% συννοσηρότητα με δυσθυμία, 42% με αγχώδεις διαταραχές, 46% διαταραχή προσωπικότητας, 29% χρήση ουσιών και μόνο 4% παραφιλίες. Ακόμη, υπάρχει πολύ συχνά ιστορικό σεξουαλικής κακοποίησης και οικογενειακών προβλημάτων κατά την παιδική ηλικία. Αν αφαιρέσουμε το 25% που ενδιαφέρεται να κάνει πραγματικές γνωριμίες μέσω του ίντερνετ, η σεξουαλικότητα μέσω διαδικτύου είναι δυο ειδών. Οπτικού τύπου: Είναι οι πρακτικές που χρησιμοποιούν το ίντερνετ σαν ένα οπτικό μέσο – ερέθισμα (πορνογραφικό υλι-

κό), που τις μετέρχονται κυρίως οι άνδρες (αυνανιστικές δραστηριότητες) αλλά και ζευγάρια (πάντα με ανδρική πρωτοβουλία δεδομένου ότι ο άνδρας είναι αυτός που διεγείρεται κυρίως με οπτικού τύπου σεξουαλικά ερεθίσματα). Διαδραστικού τύπου: είναι οι πρακτικές σεξουαλικής «συνεύρεσης» με έναν εικονικό σύντροφο με ερωτικές συζητήσεις chatting, συμμετοχή σε forums, στο skype με web κάμερα, κλπ. Πραγματοποιούνται και ολοκληρώνονται με αυνανισμό των δύο. Τις πρακτικές αυτές τις μετέρχονται γυναίκες και άνδρες σε ίδια περίπου ποσοστά. Από την άποψη του ειδικού, οι πρακτικές αυτές μπορούν να θεωρηθούν ως στρατηγικές αποφυγής της σχέσης στα άτομα αυτά, που εκτονώνονται σεξουαλικά μειώνοντας ταυτόχρονα και το άγχος τους. Τα ίδια τα άτομα (αν εξαιρέσουμε εκείνα με τα καταθλιπτικά στοιχεία που συνήθως ζητούν βοήθεια), δεν απευθύνονται παρά σπάνια με δική τους πρωτοβουλία σε σε-

Εσείς έχετε

ξολόγο. Είναι ο/η σύζυγος που επικοινωνεί. Όμως αν οι σύντροφοι των εξαρτημένων από το κυβερνοσέξ ενηλίκων ανησυχούν, ακόμη μεγαλύτερη είναι η αγωνία των γονέων των ανηλίκων που εκτίθενται μέσω του διαδικτύου σε κίνδυνο σεξουαλικής παρενόχλησης. Αυτός είναι ένας δεύτερος λόγος αιτήματος επίσκεψης σε ειδικούς επιστήμονες, όπου θα είναι χρήσιμη η συμβουλή του ψυχολόγου-σεξολόγου. Ορισμένα παιδιά είναι πιο ευάλωτα, είτε για λόγους ανωριμότητας είτε επειδή λόγω εφηβείας απομακρύνονται από τους γονείς και απομονώνονται. Βέβαια η παρενόχληση μπορεί να γίνει με φυσική παρουσία του θύτη ή με μηνύματα στο κινητό. H θεραπευτική αντιμετώπιση πρέπει να είναι εκλεκτική ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και προσωπικότητες τόσο του/της εθισμένου/ης στο διαδικτυακό σεξ, όσο και του/της συντρόφου του/ της. Σε περιπτώσεις παιδιών στη θεραπεία συχνά εμπλέκεται ολόκληρη η οικογένεια.

εθισμό στο ηλεκτρονικό σεξ;

Κάνετε αυτοαξιολόγηση με ειδικό τεστ

1. Διαθέτετε τακτικά ένα σημαντικό χρονικό διάστημα σε ιστοχώρους συνομιλίας (chat rooms) και ανταλλάσσετε κρυφά μηνύματα με μοναδικό σκοπό το cybersex;

4. Περιμένετε με αγωνία την επόμενη περιήγησή σας στο διαδίκτυο, ελπίζοντας να βρείτε ενθουσιασμό και σεξουαλική ικανοποίηση;

2. Είστε μεταξύ αυτών που ασχολούνται με τη χρήση του Internet για να βρουν σεξουαλικούς συντρόφους σε απευθείας σύνδεση (online);

5. Περνάτε συχνά από το ηλεκτρονικό στο τηλεφωνικό σεξ (ή σε διάφορες πραγματικές συναντήσεις);

3. Έχετε συχνά ανώνυμη επικοινωνία για να συμμετάσχετε σε σεξουαλικές φαντασιώσεις που δεν συμβαίνουν απαραίτητα και στην πραγματική ζωή;

6. Κρύβετε τις δραστηριότητές σας στο Internet από τους σημαντικούς ανθρώπους της ζωής σας; 7. Αισθάνεστε ενοχή ή ντροπή από αυτή τη χρήση σας του Διαδικτύου; 41

9. Μήπως αυνανίζεστε συνδεδεμένος/η στο Internet ενώ κάνετε μια ερωτική συνομιλία στο chatroom;

χαρακτήρα. Αν είναι δυνατόν αλλάξτε την ηλεκτρονική σας διεύθυνση ή εγκαταστήσατε ένα φίλτρο μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Εάν λαμβάνετε ηλεκτρονικά μηνύματα ( emails) με τίτλο που υποδεικνύει σεξουαλικό περιεχόμενο μην τα ανοίγετε, διαγράψτε τα αμέσως.

10. Ασχολείστε λιγότερο με το/τη σεξουαλική σύντροφό σας στην πραγματική ζωή ενώ προτιμάτε το cybersex ως κύρια πηγή της σεξουαλικής σας ικανοποίησης;

5. Τοποθετείστε τον υπολογιστή σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού που συχνάζει όλη η οικογένεια (π.χ. στο καθιστικό ή στην τραπεζαρία).

8. Στην αρχή οδηγηθήκατε τυχαία στο cybersex, ενώ τώρα το ψάχνετε ενεργά για όταν συνδέεστε στο Internet;

Αν μαζέψατε κάποια «ναι» υπάρχει αυτή η πιθανότητα που αυξάνεται μαζί με το πλήθος τους.

10 συμβουλές μας

για να προσπαθήσετε μόνοι σας να απαλλαγείτε από την εξάρτηση 1. Κάνετε «γενική καθαριότητα» στον Η/Υ σας! Σβήστε όλες τις συνδέσεις (links), τα αρχεία, την αλληλογραφία ερωτικού περιεχομένου. Βγάλτε από τα αγαπημένα όλες τις συνδέσεις σεξουαλικού χαρακτήρα και καθαρίστε τον κατάλογο των αρχείων σας χρησιμοποιώντας τις επιλογές στο πρόγραμμα περιήγησης στο Internet. 2. Αποσυνδέστε όλες τις συσκευές και να απεγκαταστήσατε το λογισμικό που σας επιτρέπει να δείτε ή να κατεβάσετε πορνογραφικό υλικό. 3. Κάνετε τον υπολογιστή σας ασφαλή. Εγκαταστήστε ένα φίλτρο που απαγορεύει τους ιστοτόπους σεξουαλικού περιεχομένου. 4. Κάνετε φιλτράρισμα στα email σας. Αν έχετε εγγραφεί σε ιστοτόπους με πορνογραφικό περιεχόμενο, είναι πιθανό να λάβετε μηνύματα ή διαφημίσεις σεξουαλικού 42

6. Όταν συνδέεστε στο Internet, προγραμματίστε με μια μικρή λίστα που θα κάνετε από πριν τι χρήση θα κάνετε. Μην αναζητήσετε ιστοσελίδες τυχαία, αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να βρείτε πορνό. Προγραμματίστε το χρόνο που περνάτε στο διαδίκτυο. Μην αφήνετε τον υπολογιστή ανοιχτό όλη την ημέρα αν αυτό δεν είναι αναγκαίο. 7. Περιηγηθείτε στο Internet μόνο όταν υπάρχει κάποιος άλλος στο σπίτι. 8. Καταπολεμείστε την απομόνωση που δημιουργείται από τον εθισμό σας στο cybersex με την επανασύνδεση με φίλους. Προγραμματίστε κοινωνικές δραστηριότητες. 9. Συμμετοχή σε μια ομάδα υποστήριξης για καταναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά. 10. Δεν υπάρχουν ημίμετρα στην κατανάλωση της πορνογραφίας. Αν πέσατε σε εθισμό cybersex μια φορά, είστε ένα άτομο υψηλού κινδύνου. Απαιτείστε από τον εαυτό σας την πλήρη αποχή από το cybersex. Παρόλα αυτά αν δεν τα καταφέρνετε μόνος/η, αποφασίστε μια επίσκεψη σε ειδικό επιστήμονα με τη βοήθεια του/της συντρόφου σας.

Παθήσεις του ώμου Η άρθρωση του ώμου είναι μια πολύ ευκίνητη ανατομική περιοχή του ανθρώπινου σώματος, η οποία όμως, υπόκειται συχνά σε ένα σύνολο παθήσεων που απασχολούν τον κόσμο στην καθημερινότητά του. ΧΑΤΖΟΥΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ / ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΟΣ

Κατόπιν μίας αναφοράς στη δομή της άρθρωσης του ώμου, θα δούμε ορισμένες από τις πιο συχνές παθολογικές καταστάσεις: 1. Εξάρθρημα - αστάθεια ώμου 2. Τενοντίτις και σύνδρομο πρόσκρουσης 3. Ρήξη στροφικού πετάλου ώμου 44

Ανατομία Ο ώμος αποτελείται από 3 οστά: κλείδα, ωμοπλάτη και βραχιόνιο, καθώς και από 2 αρθρώσεις την γληνοβραχιόνιο και την ακρωμιοκλειδική. Η γληνοβραχιόνιος είναι εκείνη η άρθρωση που αποτελείται από την κεφαλή του

βραχιονίου και το τμήμα εκείνο της ωμοπλάτης που έχει σχήμα «πιάτου» και λέγεται ωμογλήνη. Η κεφαλή του βραχιονίου «αγκαλιάζεται» από 4 τένοντες, οι οποίοι συνέχωνται ως ένας συνιστώντας το στροφικό πέταλο του ώμου, του οποίου δουλειά είναι να στρέφει το άνω άκρο κατά την άρθρωση του ώμου. Το πρόσθιο τμήμα της κεφαλής του βραχιονίου δέχεται επιμήκως, σε συγκεκριμένο αυλάκι ευρισκόμενο, έναν τένοντα, την μακρά κεφαλή του δικεφάλου. Οι δομές αυτές σκεπάζονται από ένα πέπλο μυός, τον δελτοειδή μυ. Η άρθρωση του ώμου είναι εξαιρετικά ευκίνητη και δη η πιο ευκίνητη στο ανθρώπινο σώμα.

Αντίστοιχα η αστάθεια προσδιορίζεται ως πρόσθια, οπισθία, κεντρική, προσθία -κάτω καθώς και πολλαπλών κατευθύνσεων αστάθεια, στην περίπτωση εκείνη όπου ο ώμος είναι ασταθής σε πολλαπλές κατευθύνσεις. Η διάγνωση τίθεται με το ιστορικό, τον κλινικό έλεγχο και τη χρήση απλής ακτινογραφίας, μαγνητικής τομογραφίας ή/και μαγνητικού αρθρογραφήματος. Η θεραπεία περιλαμβάνει: συντηρητική αγωγή: ανάταξη του εξαρθρήματος, ακινητοποίηση αυτού για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και αποκατάσταση με εφαρμογή ειδικού ασκησιολογίου.

Παθήσεις Εξάρθρημα ώμου Αποτελεί εκείνη την ασθένεια κατά την οποία η κεφαλή του βραχιονίου βρίσκεται εκτός θέσεως (εκτός της γληνοβραχιονίου αρθρωσης) είτε α) έμπροσθεν αυτής, όπου είναι και το πιο συχνό και επονομάζεται πρόσθιο εξάρθρημα ώμου β) είτε όπισθεν και ονομάζεται οπίσθιο – πολύ σπάνιο γ) είτε κεντρικό ή/και δ) κάτω εξάρθρημα (συνήθως πρόσθιοκάτω).

στις περιπτώσεις όπου ο ώμος έχει εξαρθρωθεί περισσότερες από μία φορές (υποτροπιάζον εξάρθρημα ώμου), τότε ο ώμος χρήζει χειρουργικής αντιμετώπισης και δη μέσω αρθροσκόπησης. Η τελευταία είναι το είδος της «κλειστής» επέμβασης, εκείνης όπου χρησιμοποιούνται μικρές οπές και ειδικά λεπτά εργαλεία και κάμερα για την διόρθωση του προβλήματος. Σε κάποιες ιδιαίτερες περιπτώσεις ενδέχεται να χρειαστεί ανοικτή χειρουργική μέθοδος για την σταθεροποίηση του ώμου. Τέλος, είναι πιθανόν και το πρώτο πρόσθιο εξάρθρημα να αντιμετωπισθεί χειρουργικά και δη σε συγκεκριμένες κατηγορίες αθλητών (πιλότοι, επαγγελματίες αθλητές κλπ). 45

Εξάρθρημα – κάκωση ακρωμιοκλειδικής Η συγκεκριμένη παθολογική οντότητα χαρακτηρίζεται από βλάβη των συνδέσμων που σταθεροποιούν την εν λόγω άρθρωση και συγκρατούν τη σχέση της κλειδός και της ωμοπλάτης σταθερή. Οι σύνδεσμοι αυτοί είναι: ακρωμιοκλειδική συνδέσμωση κορακολειδική συνδέσμωση, δηλαδή ο κωνοειδής και ο τραπεζοειδής σύνδεσμοι. Η διάγνωση τίθεται κλινικά με την διαπίστωση της «πτώσης» του ώμου, του έντονου πόνου και φυσικά με την χρήση ακτινολογικού ελέγχου, όπου εντοπίζονται όλες οι διαβαθμίσεις αυτού του είδους της βλάβης, εκτός από το ήπιο 1ου βαθμού διάστρεμμα, όπου ο κλινικός έλεγχος είναι αρκετός. Θεραπευτικά: οι ήπιες κακώσεις αντιμετωπίζονται συντηρητικά με ακινητοποίηση αρχικά και πρόγραμμα αποκατάστασης στην συνέχεια, ενώ οι πιο σοβαρές κακώσεις και τα εξαρθρήματα με χειρουργικό τρόπο. Κατά τον τελευταίο λαμβάνει χώρα συνδεσμοπλαστική του κορακλειδικού συνδέσμου, κατά κανόνα.

Τενοντίτις του ώμου (στροφικού πετάλου) και σύνδρομο πρόσκρουσης Η φλεγμονή του στροφικού πετάλου ή της μακράς κεφαλής του δικεφάλου είναι οι πιο συχνές εκφράσεις τενοντίτιδος του ώμου. Πολύ συχνά συνυπάρχει οίδημα στον ορογόνο θύλακό τους, το οποίο είναι εκείνο το στοιχείο που «λιπαίνει» και εξομαλύνει την κίνηση των τενόντων του ώμου. Ο ασθενής αντιλαμβάνεται τον πόνο στον ώμο και το μπράτσο του έως του αγκώνος, πονώντας έντονα. Εντείνεται κατά τις κινήσεις, αλλά μπορεί να «βασανίζει» τον 46

ασθενή και κατά τις νυκτερινές ώρες . Η φλεγμονή «αγκαλιάζει» το στροφικό πέταλο και οι κινήσεις περιορίζονται σημαντικά. Η κατάσταση εκείνη κατά την οποία ο τένοντας (στροφικό πέταλο) «συνθλίβεται» και κατ΄ουσίαν τραυματίζεται μεταξύ 2 οστών, της κεφαλής του βραχιονίου και του ακρωμίου, ονομάζεται σύνδρομο πρόσκρουσης και είναι το συνηθέστερο αίτιο τενοντίτιδος του ώμου. Διαγνωστικά η κλινική εξέταση μετά του ιστορικού, καθώς επίσης ο απλός ακτινολογικός έλεγχος και υπερηχογράφημα θέτουν τη διάγνωση στις περισσότερες περιπτώσεις. Σε λίγες εξ αυτών απαιτείται μαγνητική τομογραφία.

Η θεραπεία συνίσταται σε ανάπαυση, τροποποίηση των δραστηριοτήτων, ώστε να πάψει ο ερεθιστικός παράγων, αντιφλεγμονώδη αγωγή και φυσικοθεραπεία, κατά κανόνα. Σε λίγες περιπτώσεις οι ασθενείς ωφελούνται με έγχυση στεροειδούς σε υπακρωμιακό χώρο και σε ακόμη λιγότερες, αλλά ανθιστάμενες στην αγωγή, περιπτώσεις λαμβάνει χώρα χειρουργική – αρθροσκοπική αντιμετώπιση, με «καθαρισμό» της φλεγμονής και ακρωμιοπλαστική. Ένα άλλο αίτιο πόνου στον ώμο είναι η ασβεστοποιός τενοντίτις, όπου τόφος (-οι) ασβεστίου εναποτίθενται επί και εντός του στροφικού πετάλου, για άγνωστο μέχρι στιγμής λόγο. Η νόσος ξεκινά ξαφνικά, χωρίς ιστορικό κάκωσης και ταλαιπωρεί τον ασθενή με άλγος στην ηρεμία αλλά και σε κινήσεις.

Η διάγνωση τίθεται σαφέστατα από το ιστορικό και επιβεβαιώνεται με απλές ακτινογραφίες ή/και υπερηχογράφημα. Δεν χρήζει μαγνητικής τομογραφίας ή άλλης εξέτασης. Ως προδιαθεσικός παράγων έχει αναφερθεί ο σακχαρώδης διαβήτης.

τένοντος), καθώς μετριάζεται η ποιότητα του τένοντα. Σε αντίθεση με τα ανωτέρω, μία τραυματική πρόσφατη ρήξη έχει πολύ καλά αποτελέσματα, όταν αντιμετωπίζεται άμεσα χειρουργικά.

Θεραπευτικά ακολουθείται πρόγραμμα αυστηράς ανάπαυσης και λήψη αντιφλεγμονωδών. Η διενέργεια εγχύσεων κορτιζόνης είναι αμφιλεγόμενη. Αρθροσκοπική νεαροποίηση (καθαρισμός) γίνεται όταν η ασθένεια επιμένει και υποτροπιάζει συχνά.

Ρήξη στροφικού πετάλου του ώμου Το στροφικό πέταλο του ώμου είναι ένα σύνολο 4 τενόντων οι οποίοι εναγκαλίζουν την κεφαλή του βραχιονίου και δίνουν τη δυνατότητα στο άνω άκρο να στρέφεται τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά. Επιπροσθέτως σταθεροποιούν την άρθρωση και συνεργάζονται με τον δελτοειδή μυ για την απαγωγή της αρθρώσεως. Τενόντιο έλλειμμα ή απόσπαση ή ρήξη αυτού μπορεί να γίνει για 2 λόγους: Τραυματική ρήξη ή χρονία εκφύλιση και φθορά Όταν διαπιστωθεί η βλάβη οφείλει να αποκαθίσταται. Όμως αυτό δεν είναι πάντοτε εφικτό. Ο σακχαρώδης διαβήτης, το χρόνιο κάπνισμα, η χρονιότητα – παλαιότητα της ρήξης, πολλές ενέσεις κορτιζόνης, ρευματολογικές ασθένειες, είναι ορισμένοι από τους λόγους για τους οποίους η βλάβη αυτή είναι δύσκολο να επισκευασθεί, ιδίως όταν είναι μεγάλη (μαζική ρήξη του

Η διάγνωση της νόσου τίθεται τόσο κλινικά, αναγνωρίζοντας την αδυναμία και ανεπάρκεια του στροφικού πετάλου με ειδικά tests, καθώς και με μαγνητική τομογραφία. Η θεραπεία έχει 2 σκέλη: Α. Το πρώτο χαρακτηρίζεται από τη χειρουργική προσέγγιση της νόσου. Αυτή μπορεί να είναι είτε ελάχιστα παρεμβατική (minimal invasive surgery), όπου με πολύ μικρή τομή ανευρίσκεται ο «κομμένος» τένοντας και καθηλώνεται στη θέση του με ειδικές «άγκυρες». Έχει εξαιρετικά αποτελέσματα. Η αρθροσκοπική καθήλωση του τένοντα, μια πολύ καλή μέθοδος αντιμετώπισης της νόσου, η οποία έχει μεγάλη καμπύλη εκμάθησης, και περιορίζεται σε πολύ λίγους χειρουργούς, όταν η βλάβη είναι πολύ μεγάλη (δηλ. σε μαζική ρήξη στροφικού πετάλου). Β. Στην φυσικοθεραπεία – αποκατάσταση της νόσου με τη εφαρμογή ειδικού πρωτοκόλλου. Οι παθήσεις του ώμου προσομοιάζουν μεταξύ τους ως προς την κλινική τους έκφραση. Πάραυτα με την ορθή αξιολόγηση του ιστορικού, της κλινικής εικόνας και των ακτινολογικών εξετάσεων, ο ιατρός δύναται να προσεγγίσει σωστά το πρόβλημα και να το επιλύσει.

Προκαταλήψεις

Οι απόλυτες πεποιθήσεις Προκατάληψη είναι οι διάφορες στέρεες πεποιθήσεις που έχει ο άνθρωπος, απέναντι σε άτομα που ανήκουν σε διαφορετική κοινωνική ομάδα από τη δική του, οδηγώντας τον σε αρνητικές στάσεις - όχι μέσα από τη γνώση και την αλήθεια - αλλά από διάφορες κατά καιρούς δεισιδαιμονίες, θρησκοληψίες, ρατσισμούς, εθνικισμούς κα. ΜΑΡΚΟΥ ΜΑΡΙΕΤΤΑ / ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Η προκατάληψη μπορεί να είναι πολιτική, εθνική, φυλετική, θρησκευτική, ηθική ή για οτιδήποτε θεωρείται διαφορετικό και οδηγεί στο διαχωρισμό των ανθρώπων, την κοινωνική καταπίεση και την καταπάτηση βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων, όπως αυτό του σεβασμού στη διαφορετικότητα. Πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου του Munster αναφέρει τρεις λόγους διάδοσης των προκαταλήψεων: ◘ Η έμφυτη τάση του ανθρώπου για ομοιόμορφη συμπεριφορά μέσα στην ομάδα. ◘ Η έμφυτη τάση για επιθετική αντίδραση σε εξωτερική αντίδραση, εκτός ομάδας. ◘ Η έμφυτη επιθετικότητα και ο φόβος απέναντι στους ξένους. Συνήθως αναγνωρίζουμε την προκατάληψη όταν γίνεται φανερά και απροκάλυπτα, όμως στην πραγματικότητα εκδηλώνεται κυρίως με πιο συγκαλυμμένους τρόπους, όπως με τον ψυχρό τόνο της φωνής, την μεγάλη σωματική απόσταση και την απομόνωση των ανεπιθύμητων ομάδων. 48

Οι άνθρωποι που συνήθως καλλιεργούν τις προκαταλήψεις είναι: ● Προσηλωμένοι σε ορισμένα δόγματα ● Μονομερώς πνευματικά καλλιεργημένοι ● Θρησκευτικά φανατισμένοι ● Πολιτικά φανατισμένοι ● Ηθικά πουριτανοί

Η προκατάληψη δεν είναι μόνο μια άποψη ή πεποίθηση για μια συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα αλλά και μια τοποθέτηση που περιλαμβάνει συναισθήματα περιφρόνησης και απέχθειας, συνοδευόμενα με την αντίστοιχη συμπεριφορά. Ο προκατειλημμένος αρνείται το διάλογο και είναι απόλυτος στα πιστεύω του χωρίς να δέχεται καμία αμφισβήτηση.

Τα χαρακτηριστικά της προκατάληψης • Βασίζονται σε κατασκευασμένες ιδέες. • Δεν εμπεριέχουν αιτιολογήσεις. • Εκφράζονται με επιθετικούς προσδιορισμούς. • Αποτελούνται από γενικευμένα σχόλια για έναν ολόκληρο λαό ή μια κοινωνική ομάδα. • Ενεργοποιούνται με τρόπο αυτόματο και μηχανικό, χωρίς σκέψη. • Καθορίζουν την αντίδραση και τη συμπεριφορά του ατόμου απέναντι στα μέλη των ομάδων αυτών. Ως αιτίες γέννησης των προκαταλήψεων οι ειδικοί αναφέρουν: Την οικογένεια, το παιδί υιοθετεί τις προκαταλήψεις των γονιών του. Η αυταρχική αγωγή και ο τρόπος κοινωνικοποίησης του παιδιού συμβάλλουν στην ανάπτυξη και καλλιέργεια των προκαταλήψεων. Την κοινωνία, το άτομο υιοθετεί την νοοτροπία και την ιδεολογία του λαού στον οποίο ανήκει. Το σχολείο, η υποτίμηση και η απόρριψη άλλων πολιτισμών και η ανεπαρκής ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας εγκλωβίζουν το παιδί στις ήδη υπάρχουσες προκαταλήψεις. Τα ΜΜΕ, ο τρόπος που τα ΜΜΕ δίνουν τις πληροφορίες προβάλλοντας και πολλές φορές επιβάλλοντας προκαταλήψεις.

Την προσωπικότητα του ατόμου. Ιστορικούς, κοινωνικούς, πολιτισμικούς, οικονομικούς παράγοντες. Ευρύτερους περιβαλλοντολογικούς παράγοντες. Οι συνέπειες των προκαταλήψεων τόσο για τα άτομα που την καλλιεργούν όσο και για τα άτομα τα οποία τη βιώνουν, οδηγούν την κοινωνία και τα άτομα σε: • Πνευματική στειρότητα και στασιμότητα. • Ηθική διάβρωση. • Ψυχολογική ισοπέδωση. • Κοινωνική αναταραχή. • Πολιτική αστάθεια. • Οικονομική και επαγγελματική στασιμότητα.

Για να είμαστε ειλικρινείς, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι ενδόμυχα σχεδόν όλοι μας κατά τη διάρκεια της ζωής μας έχουμε νιώσει προκατάληψη σε κάποιο βαθμό. Θεωρούμε ότι επειδή δεν εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, η συμπεριφορά μας δεν επηρεάζεται και δεν βλάπτουμε κανέναν. Η αλήθεια είναι ότι αυτόματα διαχωρίζουμε τη ζωή μας και διαιρούμε τους ανθρώπους. Κάθε φορά λοιπόν, που μας περνάει μια προκατάληψη από το μυαλό, αντί να δικαιολογούμε και να «κρύβουμε» τις συνέπειες που προκαλούμε, να ενεργοποιούμε τις ηθικές αξίες μας, και με αντικειμενικά κριτήρια και αναζητώντας τη γνώση να προσπαθούμε να διαμορφώνουμε μια υγιή και ολόπλευρα καλλιεργημένη άποψη και κατ’ επέκταση προσωπικότητα. 49

Η σχέση της

διατροφής με τον καρκίνο Πολλά στοιχεία και αποτελέσματα ερευνών τις τελευταίες δεκαετίες, δείχνουν ότι ο τύπος της διατροφής συνδέεται σε σημαντικό βαθμό με την υγεία αλλά και με διάφορες χρόνιες παθήσεις, όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος. ΠΑΠΑΗΛΙΟΥ ΑΝΝΑ / ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΟΣ – ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΟΣ

Η μελέτη της σχέσης της διατροφής με τις καρκινογενέσεις βρίσκεται σε εξέλιξη. Μέχρι σήμερα έχει διαπιστωθεί η σχέση της υψηλής κατανάλωσης ζωικών λιπών και η υψηλή πρόσληψη θερμίδων (αυξημένη πρόσληψη τροφής), με τον καρκίνο του στήθους στις γυναίκες, του παχέος εντέρου και του προστάτη στους άνδρες. Άτομα που καταναλώνουν σε καθημερινή βάση κόκκινο κρέας, διατρέχουν 2,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου παχέος εντέρου, σε σχέση με αυτούς που καταναλώνουν κόκκινο κρέας μια φορά το μήνα. Το αλκοόλ προκαλεί πολλά είδη καρκίνου όπως του στόματος, του φάρυγγα, του οισοφάγου, του λάρυγγα, του εντέρου, του ήπατος, του παγκρέατος και του μαστού.

Έτσι, η μείωση της κατανάλωσης ζωικών λιπών, η χαμηλή πρόσληψη θερμίδων μέσω της τροφής και η αποφυγή ή χαμηλή κατανάλωση αλκοόλ προστατεύουν από πολλά είδη καρκίνου.

τερη εμφάνιση καρκίνου του μαστού, του δέρματος και του παχέος εντέρου. Ειδικά διάφορες ουσίες που περιέχονται στο ελαιόλαδο, έχουν αντιοξειδωτική και προστατευτική δράση. Επίσης τα ω3 λιπαρά οξέα και τα λίπη των ψαριών, η αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών (5 μερίδες την ημέρα), οι φυτικές ίνες από δημητριακά ολικής άλεσης, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί, προστατεύουν ιδιαίτερα τις γυναίκες από καρκίνο του μαστού και του παχέος εντέρου. Προστασία στους καρκίνους ήπατος, παγκρέατος και προστάτη φαίνεται να παρουσιάζουν τα εσπεριδοειδή και κάποιες ουσίες που βρίσκονται στα παράγωγα της σόγιας, ενώ το σκόρδο προστατεύει από τον καρκίνο του στομάχου. Τέλος, προστατευτική δράση έχει η γυμναστική και γενικά η έντονη φυσική δραστηριότητα.

Προστατευτική επίδραση φαίνεται να έχει η μεσογειακή διατροφή, με χαμηλότερα ποσοστά καρκινογενέσεων και χαμηλό53

Αντιμετωπίστε το

κρυολόγημα με φυσικό τρόπο Το κρυολόγημα, η γρίπη και η εξασθένηση του οργανισμού είναι μερικά από τα ενοχλητικά συμπτώματα του χειμώνα. Υπάρχουν πολλές λύσεις ως προς την πρόληψη αλλά και ως προς την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών. ΡΟΔΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ / ΙΔΙΟΚΤΗΤΡΙΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΟΣ «ΓΕΥΣΕΙΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ»

Το βασικότερο όπλο βέβαια κατά του κρυολογήματος, είναι ο καλός ύπνος και η καλή διατροφή. Όταν ο οργανισμός είναι δυνατός και έχει όλα όσα του χρειάζονται, οι ιοί και τα μικρόβια δεν τον επηρεάζουν τόσο εύκολα. Με τον σύγχρονο τρόπο ζωής όμως, είναι σχεδόν ακατόρθωτο για τους περισσότερους να τρέφονται σωστά, να παίρνουν όλες τις βιταμίνες που χρειάζονται και να ξεκουράζονται σωματικά και ψυχικά. Διαλέγουν πρόχειρα φαγητά γιατί είναι πιο γρήγορα, προτιμούν να δουν τηλεόραση από το να ξεκουραστούν πραγματικά και έχουν αφήσει το άγχος να πάρει τον έλεγχο του εαυτού τους. Αν όλοι προσέχαμε λίγο παραπάνω, αν σεβόμασταν και ακούγαμε τις ανάγκες του οργανισμού μας, θα αρρωσταίναμε πολύ πιο σπάνια.

και βοηθάει το σώμα να απαλλαγεί από μικροβιακές λοιμώξεις. Συνήθως λαμβάνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη για να προλάβει οποιαδήποτε επίθεση μικροοργανισμών αλλά είναι εξίσου αποτελεσματική και χρήσιμη έπειτα από οποιαδήποτε ασθένεια έχει εξασθενίσει τον οργανισμό. Το πιο χρήσιμο μέρος του βοτάνου είναι η ρίζα του η οποία παρασκευάζεται ως αφέψημα. Προσοχή: Η χρήση της δεν πρέπει να ξεπερνάει τον ένα μήνα. Δεν πρέπει να την λαμβάνουν άτομα που έχουν πυρετό και όσοι αντιμετωπίζουν αυτοάνοσο νόσημα.

Παρόλα αυτά, υπάρχουν δύο βότανα τα οποία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, το ένα για την πρόληψη και το άλλο για την αντιμετώπιση ενός κρυολογήματος και όχι μόνο...

Ιτιά για την αντιμετώπιση

του κρυολογήματος

Η ιτιά είναι ένα βότανο που χρησιμοποιείται από αρχαιοτάτων χρόνων. Έχει τις ιδιότητες της ασπιρίνης γι’ αυτό μπορεί να αντιμετωπίσει γρίπη, κρυολογήματα, πυρετό και πονοκεφάλους.

Εχινάκεια για την πρόληψη του κρυολογήματος

Η εχινάκεια είναι το βότανο που ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού

Είναι αντιρευματική, τονωτική, σπασμολυτική, στυπτική και παρασιτοκτόνα. Το πιο χρήσιμο μέρος του φυτού είναι η φλούδα του, το οποίο παρασκευάζεται ως αφέψημα.

Προσθέστε τη βρώμη στη διατροφή σας ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ / ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΟΣ

Οι νιφάδες βρώμης αποτελούν ένα γρήγορο και πολύ θρεπτικό γεύμα, καθώς είναι έτοιμες προς κατανάλωση σε λιγότερο από 10 λεπτά. Το συγκεκριμένο δημητριακό βρίσκεται στη βάση της μεσογειακής διατροφής. Tη βρώμη, τη βρίσκουμε σε διάφορες μορφές, όπως: 56

Το αλεύρι βρώμης, το οποίο παράγεται μετά από την άλεση του καρπού και κυκλοφορεί σε διαφορετικές βαθμίδες τραχύτητας Το πλιγούρι, το οποίο παράγεται μετά από τον τεμαχισμό του καρπού και τέλος Το πίτουρο

Η μοναδική θρεπτική αξία των νιφάδων βρώμης έγκειται στην πλούσια περιεκτικότητα τους σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β, μεταλλικά στοιχεία, ιχνοστοιχεία και φυτικές ίνες (β-γλυκάνες), των οποίων η ευεργετική δράση προστατεύει το καρδιαγγειακό και το πεπτικό σύστημα μικρών και μεγάλων. Μια μόλις μερίδα των 40 γρ. νιφάδων βρώμης, αρκεί για να καλύψει το 15% των ημερήσιων αναγκών μας σε φυτικές ίνες. Εκτός βέβαια από τις φυτικές ίνες, η βρώμη περιέχει και άλλα άκρως απαραίτητα στοιχεία όπως: βιταμίνες συμπλέγματος Β, οι οποίες είναι απαραίτητες για την παραγωγή ενέργειας, το μεταβολισμό των υδατανθράκων, την τόνωση του νευρικού συστήματος και το δυνάμωμα των οστών μας, πρωτεΐνες, αντιοξειδωτικές ουσίες, βιταμίνη Ε, βιταμίνη Κ, βιοτίνη, φυλλικό οξύ, ασβέστιο, χαλκός, σίδηρος, μαγνήσιο, μαγγάνιο, φώσφορο και ψευδάργυρο. Το πλήθος όλων αυτών των στοιχείων που περιέχει η βρώμη, μας παρέχει σημαντικά οφέλη στα εξής: Στη μείωση της χοληστερόλης: Μια από τις πιο σημαντικές διαλυτές φυτικές ίνες της βρώμης είναι οι β-γλυκάνες. Έχει βρεθεί, ότι αυτές οι ίνες όταν περάσουν από τον πεπτικό σωλήνα διασπώνται και δημιουργούν μια κολλώδη ουσία, που παγιδεύει τη χοληστερόλη που υπάρχει στα χολικά υγρά και διευκολύνει την αποβολή της μέσω του εντέρου. Με τον τρόπο αυτό, η χοληστερόλη δεν απορροφάται με τον ίδιο ρυθμό και τα επίπεδά της «κακής» LDL χοληστερόλης στο αίμα, παραμένουν σε επιτρεπτά όρια. Στη μείωση του υψηλού σακχάρου του αίματος: Η ιδιότητά της αυτή, οφείλεται στο ότι έχει χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, δηλαδή δεν ανεβαίνει απότομα το σάκχαρο στο αίμα μετά την κατανάλωσή της, επειδή η βρώμη έχει την ιδιότητα να σχηματίζει «χυλό» μέσα στο στομάχι, με αποτέλεσμα

να καθυστερεί η διαδικασία της πέψης , να παραμένει το σάκχαρο σε σταθερά επίπεδα αλλά και να υπάρχει κορεσμός για περισσότερη ώρα. Στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος: Το σελήνιο και η βιταμίνη Ε που υπάρχουν στη βρώμη, ενισχύουν σημαντικά το ανοσοποιητικό σύστημα και το βοηθάνε να αντιμετωπίσει πιθανές βακτηριακές λοιμώξεις. Επιπλέον, ο ψευδάργυρος που βρίσκεται στη βρώμη βοηθά στον μεταβολισμό, την επούλωση πληγών και στην ανάπτυξη νέων κυττάρων. Στην παροχή καλής πηγής πρωτεΐνης: Η βρώμη περιέχει την υψηλότερη συγκέντρωση πρωτεϊνών σε σχέση με άλλα σιτηρά. 100 γρ. βρώμης περιέχουν τη διπλάσια ποσότητα πρωτεϊνών, σε σχέση με 100 γρ. σιτάρι ή νιφάδες καλαμποκιού. Επίσης, η ποιότητα της πρωτεΐνης της βρώμης, είναι ανώτερη από την ποιότητα της πρωτεΐνης που βρίσκεται στο σιτάρι ή άλλα δημητριακά. Η πρωτεΐνη χρησιμοποιείται για την κατασκευή, την επισκευή και τη διατήρηση όλων των ιστών του σώματος και παρέχει την ενέργεια του σώματος. Στη βελτίωση της πέψης: Η υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες, καθιστά τη βρώμη ιδανικό φάρμακο-τροφή για τα άτομα που πάσχουν από γαστρίτιδα, κολίτιδα, και άλλα πεπτικά προβλήματα. Επίσης, η υψηλή περιεκτικότητά της σε φυτικές ίνες, βελτιώνει την κινητικότητα του εντέρου, ανακουφίζοντας τον οργανισμό από τα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας. Στη μείωση του κίνδυνου εμφάνισης καρκίνου: Η βρώμη είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες και βιταμίνη E, η οποία προστατεύει τον οργανισμό από τις βλαβερές ελεύθερες ρίζες που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο. Μια διατροφή πλούσια σε διαλυτές φυτικές ίνες, όπως είναι η βρώμη, μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση των πιθανοτήτων εμφάνισης καρκίνου του μαστού και καρκίνου του παχέος εντέρου. 57

Στη μείωση του κινδύνου οστεοπόρωσης: Η βρώμη είναι πλούσια σε ασβέστιο, φώσφορο και μαγνήσιο, τα οποία συμβάλλουν στο να κρατηθούν τα κόκαλα δυνατά, με αποτέλεσμα να μειώνουν τον κίνδυνο οστεοπόρωσης. Στη μείωση του στρες: Η κατανάλωση της βρώμης βοηθάει σε περιπτώσεις κατάθλιψης, αϋπνίας και κόπωσης. Ένα μείγμα βρώμης με γάλα και μέλι, μειώνει το άγχος το πρωί και ενισχύει τη συγκέντρωση. Στην παροχή καλής πηγής ενέργειας: Η περιεκτικότητα της βρώμης σε υδατάνθρακες είναι επίσης εξαιρετική, όταν πρόκειται για την ενίσχυση επιδόσεων. Άλλα θρεπτικά συστατικά που υπάρχουν στη βρώμη, όπως ο φώσφορος, η βιταμίνη Β, το μαγνήσιο και ο σίδηρος, συμβάλλουν στην παραγωγή ενέργειας. Στον έλεγχο του βάρους: Το πλούσιο περιεχόμενο της βρώμης σε φυτικές ίνες και πρωτεΐνες, ενισχύει την ικανοποίηση της όρεξης και του αισθήματος κορεσμού και με αυτόν τον τρόπο, βοηθά σημαντικά στην επίτευξη του επιθυμητού σωματικού βάρους. Από τα παραπάνω στοιχεία, αντιλαμβανόμαστε άμεσα ότι η βρώμη αποτελεί όντως ένα πολύ θρεπτικό γεύμα!

Τρόποι κατανάλωσης Μπορεί να καταναλωθεί όχι μόνο στο πρωινό γεύμα, αλλά και σαν ελαφρύ βραδινό, ή σαν ενδιάμεσο σνακ, σε ποικιλία συνδυασμών π.χ. με γάλα ή γιαούρτι, όπου μπορούμε επίσης να προσθέσουμε μέλι, κανέλα, ξηρούς καρπούς, φρούτα ή σταφίδες, βραστό με γάλα ή νερό σαν κρέμα, στην παρασκευή μπισκότων ή ψωμιού (σαν επιπλέον συστατικό), μπιφτεκιών αντί για ψωμί ή φρυγανιά.

Έτσι μπορούμε: Να το προσθέσουμε στο γιαούρτι μας. Αντί για τα κοινά δημητριακά μπορούμε να βάλουμε 1-2 κουταλιές βρώμης μαζί με μέλι και ξηρούς καρπούς ή φρούτα. Να φτιάξουμε πρωινό, με γάλα χαμηλών λιπαρών, βρώμη, μέλι, κανέλα και κομματάκια μήλου, και έτσι, θα έχουμε όχι απλά ένα νοστιμότατο γεύμα, αλλά συνδυάζουμε τα αντιοξειδωτικά οφέλη της κανέλας και του μελιού, με τις μοναδικές φυτικές ίνες της βρώμης και τις ευεργετικές πρωτεΐνες του γάλακτος, προσδίδοντας μοναδικά οφέλη στην υγεία της καρδιάς και των αγγείων. Να συνδυάσουμε, για ένα νόστιμο πρωινό, ½ φλιτζάνι νιφάδες βρώμης, 3 κουταλιές της σούπας αποξηραμένα cranberries ή σταφίδες, 2-3 αποξηραμένα σύκα ή βερίκοκα σε μικρά κομματάκια, 8 καρυδόψιχες (θρυμματισμένες), ή άλλον ξηρό καρπό, με γιαούρτι, ή γάλα χαμηλό σε λιπαρά. Να δοκιμάσουμε την αλμυρή εκδοχή βρώμης, ιδανική και για βραδινό γεύμα! Θα χρειαστούμε 1 φλιτζάνι γάλα χαμηλό σε λιπαρά, 1 φλιτζάνι βρώμη, λίγο αλάτι, πιπέρι και τυρί χαμηλό σε λιπαρά. Σε κατσαρόλα, βάζουμε το γάλα, και μόλις πάρει μια βράση, βάζουμε τη βρώμη. Ύστερα, σε χαμηλή φωτιά ανακατεύουμε συνέχεια για λίγα λεπτά. Τέλος, βάζουμε λίγο αλάτι και πιπέρι, τραβάμε από τη φωτιά, σερβίρουμε και

από πάνω ρίχνουμε το τυρί της επιλογής μας. Να φτιάξουμε μπισκότα με βρώμη. Στη ζύμη για μπισκότα με βρώμη, μπορούμε να προσθέσουμε διάφορα υλικά όπως ξηρούς καρπούς, σοκολάτα, μέλι, φρούτα. Αποτελούν μια πολύ καλή επιλογή, για ένα υγιεινό σνακ χωρίς τα συντηρητικά και τις πρόσθετες ουσίες που μπορεί να έχουν τα τυποποιημένα μπισκότα. Να φτιάξουμε smoothie με βρώμη. Μπορούμε να φτιάξουμε το αγαπημένο μας smoothie με φρούτα τις προτίμησής μας και να προσθέσουμε 1-2 κουταλιές της σούπας βρώμη για να γίνει πιο πηκτό αλλά και για να το ενισχύσουμε θρεπτικά. Να φτιάξουμε pancake με βρώμη. Ανακατεύοντας ασπράδια αβγού με λίγο γάλα και κουάκερ και χρησιμοποιώντας αντικολλητικό τηγάνι, μπορούμε να φτιάξουμε ένα νόστιμο pancake, στο οποίο μπορούμε

να προσθέσουμε μέλι ή μαρμελάδα χωρίς ζάχαρη και ξηρούς καρπούς, ενισχύοντας ακόμη περισσότερο τη γεύση του. Να το χρησιμοποιήσουμε για γαλέτα αντί για φρυγανιά. Όταν θέλουμε να φτιάξουμε κοτόπουλο πανέ, ή σολομό πανέ, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη βρώμη αντί τη φρυγανιά για να κάνουμε το πανάρισμα. Να το χρησιμοποιήσουμε στα μπιφτέκια μας. Για να δέσει ο κιμάς μας, μπορούμε αντί για τριμμένη φρυγανιά ή ψωμί να χρησιμοποιήσουμε βρώμη. Να φτιάξουμε τις δικές μας μπάρες δημητριακών με βρώμη. Συγκεκριμένα, μπορούμε να φτιάξουμε μπάρες με βρώμη, μέλι και ξηρούς καρπούς, ή κουάκερ με φρούτα, ή ακόμα βρώμη με σοκολάτα και ξηρούς καρπούς, ή ότι άλλο συνδυασμό θέλουμε.

οι προτάσεις του about

βιβλία

Διατροφή για μια καλύτερη ζωή ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΟΥΛΙΝΟΣ Εκδόσεις: Ψυχογιός

Για να χάσεις βάρος πρέπει να πεινάσεις πολύ. Το αυγό αυξάνει τη χοληστερόλη του αίματος. Τα παιδιά δεν υπάρχει λόγος να προσέχουν τη διατροφή τους. Μην τρως ζωϊκές πρωτεΐνες, κάνουν κακό στην υγεία. Αν θέλεις να χάσεις βάρος, μην τρως υδατάνθρακες. Τα λιπαρά κάνουν κακό στην υγεία. Αυτά και άλλα πολλά ακούμε καθημερινά από φίλους και γνωστούς, «ειδικούς» και μη, από περιοδικά και τηλεόραση, αλλά και από επώνυμους και διάσημους, Έλληνες και ξένους. Τίποτε από αυτά που διαβάσαμε δεν προσεγγίζει, έστω και λίγο, την αλήθεια. Ο σύγχρονος άνθρωπος εκτός του ότι είναι εκτεθειμένος σε ένα ακατάλληλο, πολυδιαφημισμένο και πολυγευστικό διατροφικό περιβάλλον, δέχεται ταυτόχρονα και λανθασμένη πληροφόρηση γύρω από το ποια διατροφική συμπεριφορά είναι αυτή που πρέπει να ακολουθήσει ώστε να είναι υγιής, δραστήριος αλλά και αδύνατος, αφού τα πρότυπα της εποχής αυτό επιτάσσουν. Πρέπει λοιπόν να εκπαιδευτεί. Και το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας έχει ακριβώς αυτόν το σκοπό.

Πώς να δημιουργείς τη σωστή χημεία με τους άλλους ΛΙΛ ΛΑΟΥΝΤΣ Εκδόσεις: Ψυχογιός

Έρωτας. Η λέξη δεν αρκεί για να περιγράψει την έκσταση που μας πλημμυρίζει όταν ο έρωτας μάς χτυπάει την πόρτα. Ξοδεύουμε χρόνια, πολλές φορές μια ολόκληρη ζωή, ψάχνοντάς τον. Και αν είμαστε τυχεροί, τον βρίσκουμε και ευχόμαστε να κρατήσει για πάντα. Και αν δεν κρατήσει, τον αναζητούμε ξανά και ξανά. Ας το πάρουμε απόφαση: θέλουμε να ερωτευτούμε! Το βιβλίο αυτό θα σας βοηθήσει να κατακτήσετε τον έρωτα. Θα σας μάθει πώς να προκαλείτε αυτή τη σπίθα για να ελκύσετε αυτόν ή αυτήν που θα επιλέξετε. Στη συνέχεια, πώς να τον/την κάνετε να σας ερωτευτεί. Θα δείτε, επίσης, πώς νευροανατομικά διαφέρουν σημαντικά οι άντρες από τις γυναίκες. Όταν συνειδητοποιήσετε ότι ο εγκέφαλος λειτουργεί διαφορετικά στα δύο φύλα, τότε θα δείτε τις σχέσεις με άλλο μάτι, με μεγαλύτερη υποχωρητικότητα και κατανόηση, και θα καταφέρετε να κρατήσετε για πάντα τον έρωτα στη ζωή σας.

Πώς να μεγαλώσετε σωστά τα παιδιά σας ΠΟΛ ΤΑΦ Εκδόσεις: Ψυχογιός

Γιατί κάποια παιδιά πετυχαίνουν στη ζωή τους και κάποια άλλα όχι; Συνήθως αναζητούμε την απάντηση στην ευφυΐα. Πετυχαίνουν τα παιδιά που παίρνουν υψηλούς βαθμούς στα μαθήματα και στις εξετάσεις. Ο Πολ Ταφ ισχυρίζεται ότι η επιτυχία έγκειται στο χαρακτήρα. Χαρακτηριστικά, όπως επιμονή, περιέργεια, αυτοέλεγχος, αισιοδοξία και ευσυνειδησία παίζουν σημαντικό ρόλο. Μέσα από έρευνες, μελέτες και πραγματικές περιπτώσεις παιδιών, εντοπίζει τη στενή σχέση ανάμεσα στο στρες κατά την παιδική ηλικία και την επιτυχία. Ξεσκεπάζει τους τρόπους με τους οποίους οι γονείς προετοιμάζουν, ή και όχι, τα παιδιά τους για την ενηλικίωση. Και μας προσφέρει νέες οπτικές για να βελτιώσουμε τις ζωές των παιδιών που μεγαλώνουν σε συνθήκες φτώχειας. Αυτό το πολύ ενδιαφέρον και ελπιδοφόρο βιβλίο μπορεί να μας βοηθήσει να αλλάξουμε το πώς μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, πώς εφαρμόζουμε το εκπαιδευτικό σύστημα και πώς υφαίνουμε το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας. Θα αποτελέσει πηγή έμπνευσης για να γίνουμε καλύτεροι γονείς κατανοώντας πρώτα απ’ όλα τι σημαίνει να είσαι παιδί.

Πόσο ψηλό θα γίνει το παιδί σας; ΚΟΣΜΑΡΙΚΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ / ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ

Πόσο ψηλό θα γίνει το παιδί μου; Ποιοί είναι οι παράγοντες που καθορίζουν το τελικό του ανάστημα; Πώς μπορώ να το βοηθήσω να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες που του έδωσε η φύση; Πρόκειται για ερωτήσεις που όλοι οι γονείς θα ήθελαν να γνωρίζουν την απάντηση, ιδιαίτερα όταν από τους ίδιους λείπουν αυτοί οι έξτρα πόντοι που κάνουν τη διαφορά… Κανένα παιδί δεν είναι όμοιο με το άλλο, κανένα δεν μεγαλώνει με τον ίδιο τρόπο και το καθένα έχει τις δικές του ικανότητες και τον δικό του χρόνο που θα τις ξεδιπλώσει! Καταρχήν, η εξέλιξη σε ύψος ενός παιδιού εξαρτάται από την ηλικία του. Κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου το μικρό μας αναπτύσσεται εν ριπή οφθαλμού! Στους 12 μήνες ζωής, συγκρίνοντάς το με τη στιγμή που το κρατήσαμε για πρώτη φορά στην αγκαλιά μας, θα δούμε το ύψος του να αυξάνεται κατά εικοσιπέντε εκατοστά περίπου και το βάρος του να τριπλασιάζεται. Η ανάπτυξή του σαφώς θα συνεχιστεί, όχι όμως με τον ίδιο ρυθμό. Στο δεύτερο έτος ζωής το μικρό μας θα κερδίσει 12 εκατοστά περίπου, και στο τρίτο 8 εκατοστά περίπου. Από την ηλικία των τριών ετών θα κερδίζει σταδιακά σχεδόν 5 εκατοστά το χρόνο μέχρις ότου μπει στην εφηβεία, οπότε και θα πραγματοποιηθεί 62

μια δεύτερη «έκρηξη» της ανάπτυξης. Τα κορίτσια παρουσιάζουν την έκρηξη αυτή περίπου δύο χρόνια νωρίτερα από τα αγόρια. Η εφηβική αυξητική έκρηξη συνήθως διαρκεί 2,5 –3 χρόνια και το συνολικό κέρδος σε ύψος από την αρχή της εφηβείας έως το πέρας της ανάπτυξης, είναι κατά μέσο όρο 25 εκατοστά για τα κορίτσια και 28 εκατοστά για τα αγόρια.

Η εξέλιξη του παιδιού σε ύψος επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες:

ιδιαίτερα το κόκκινο, αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές πηγές σιδήρου.

Φύλο: Αγόρι ή κορίτσι;

Ψάρια: πέραν των πρωτεϊνών – βιταμινών – ανόργανων αλάτων, έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (ω-3 και ω-6).

Το φύλο παίζει καθοριστικό ρόλο στο ύψος που θα έχει το παιδί στην ενηλικίωση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, παρότι τα κορίτσια ξεκινούν να ψηλώνουν γρηγορότερα, ένα αγόρι μετά την ολοκλήρωση της ανάπτυξης, θα είναι ψηλότερο από ένα κορίτσι με τις ίδιες γενετικές καταβολές. Γονίδια: Σε ποιόν θα μοιάσει; Το οριστικό ύψος του παιδιού επηρεάζεται κατά κύριο λόγο από την κληρονομικότητα, δηλαδή από τη γενετική του προδιάθεση. Όμως, αν και το παιδί κληρονομεί μισό γενετικό υλικό από τη μητέρα του και μισό από τον πατέρα του, κληρονομεί γονίδια και από προηγούμενες γενιές. Κάθε παιδί λοιπόν έχει το δικό του γονιδιακό μωσαϊκό, πράγμα που σημαίνει ότι δεν παίζει ρόλο μόνο το ύψος της μαμάς και του μπαμπά αλλά και των προγόνων. Διατροφή: Μπορεί να «κλέψει» πόντους! Η σωστή διατροφή μπορεί να βοηθήσει το παιδί να αξιοποιήσει πλήρως το γενετικό δυναμικό του. Ας δούμε μερικές κατηγορίες και τροφές – κλειδιά, που βοηθούν τα παιδιά να αγγίξουν τα ανώτατα προβλεπόμενα όρια ισορροπημένης ανάπτυξης. Γαλακτοκομικά: είναι πλούσια σε ζωικές πρωτεΐνες, ασβέστιο, φώσφορο και μαγνήσιο, απαραίτητα για τη δόμηση και στήριξη του μυοσκελετικού συστήματος. Αυγά: περιέχουν πρωτεΐνες ζωικής προέλευσης πολύ υψηλής ποιότητας και εύκολα αφομοιώσιμες από τον ανθρώπινο οργανισμό. Κρέας: περιέχει πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας και βιταμίνες (κυρίως A,D και του συμπλέγματος Β). Επιπλέον το κρέας,

Δημητριακά: προτιμούνται τα δημητριακά ολικής αλέσεως. Οι τροφές που περιέχουν δημητριακά έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε σύνθετους υδατάνθρακες, οι οποίοι αποτελούν ουσιαστική πηγή ενέργειας για τον οργανισμό μας. Όσπρια: πλούσια πηγή φυτικών πρωτεϊνών μεγάλης βιολογικής αξίας και φυτικών ινών. Φρούτα και λαχανικά: υψηλής περιεκτικότητας σε βιταμίνη C, μέταλλα, φυτικές ίνες και αντιοξειδωτικές ουσίες. Μία σωστή, ισορροπημένη διατροφή, πλούσια στις παραπάνω τροφές, είναι το κλειδί για μία ολοκληρωμένη ανάπτυξη.

Ήλιος και βιταμίνη D Η σημασία της βιταμίνης D είναι πρωταρχική για την ανάπτυξη του παιδιού, από τη στιγμή που η ίδια συμβάλλει σημαντικά στην ομοιόσταση του ασβεστίου και του φωσφόρου, απαραίτητα συστατικά ενός γερού σκελετού. Η κύρια πηγή της βιταμίνης D στον άνθρωπο θεωρείται η σύνθεσή της στο δέρμα με την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας. Η έκθεση στον ήλιο επιβάλλεται να γίνεται με μέτρο, τις σωστές ώρες και με τις σωστές προφυλάξεις. Πολύ λίγα τρόφιμα στη φυσική τους μορφή περιέχουν βιταμίνη D. Κύριες τροφικές πηγές βιταμίνης D είναι το μουρουνέλαιο, ο κρόκος αβγού και τα λιπαρά ψάρια.

Ο ύπνος τρέφει τα παιδιά Ο βραδινός ύπνος διαφέρει σε ποιότητα από εκείνον της ημέρας. Η αυξητική ορμόνη, η οποία ελέγχει το ρυθμό ανάπτυξης, 63

εκκρίνεται περισσότερο κατά τη διάρκεια του βραδινού ύπνου και κυρίως κατά τη διάρκεια του πρώτου τρίτου της νύχτας. Όσο λοιπόν πιο καλά ρυθμισμένο είναι το ωράριο ύπνου του παιδιού, τόσο καλύτερα συντονίζονται τα στάδια ύπνου και διασφαλίζονται τα οφέλη.

Άσκηση: το ταίρι της ανάπτυξης! Η καθημερινή παρακίνηση των παιδιών για άσκηση και κίνηση, είναι ένας καθοριστικός παράγοντας για να βελτιώσουν τη φυσική τους κατάσταση και να ψηλώσουν έως τα γενετικά προκαθορισμένα όρια. Η άσκηση επιταχύνει την οστική ανάπτυξη και συμβάλλει στην επίτευξη υψηλής κορυφαίας οστικής πυκνότητας. Η σωματική δραστηριότητα επίσης έχει ευεργετική επίδραση στην ενδυνάμωση του μυϊκού συστήματος, ώστε αυτό να είναι σε θέση να υποβαστάξει τον αυξανόμενο σκελετό και βοηθάει το παιδί στο να αποκτήσει σωστή στάση σώματος, πράγμα που συντελεί στη μείωση προβλημάτων όπως η κύφωση και η σκολίωση. Βάζουμε την άσκηση στη ζωή του μωρού μας από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής του! Αρχικά επιστρατεύοντας κρεμαστά παιχνίδια τα οποία το μωρό μας θα τεντώνεται για να αγγίξει. Αργότερα ρίχνουμε όλη μας την προσοχή στο παιδικό δωμάτιο (αλλά και το υπόλοιπο σπίτι), χαρίζοντας στο μικρό μας αρκετή άπλα και ασφάλεια για να μπορεί να μπουσουλήσει και να κάνει τα πρώτα του βήματα άφοβα. Μεγαλώνοντας, το παροτρύνουμε να περπατάει, να τρέχει, να σκαρφαλώνει. Επίσης, καλό είναι, από την ηλικία των τεσσάρων ετών και άνω, το παιδί να συμμετέχει σε εξειδικευμένα αθλήματα και οργανωμένες αθλητικές δραστηριότητες, έτσι ώστε η άσκηση να του γίνει τρόπος ζωής και να την ακολουθήσει και μετά την ενηλικίωση. 64

Ψυχική υγεία: το Α και το Ω Η άσχημη ψυχική κατάσταση μπορεί επίσης να επηρεάσει αρνητικά το ρυθμό ανάπτυξης ενός παιδιού. Η αγκαλιά και η στοργή είναι απαραίτητες για τα παιδιά, αφού τα βοηθούν να νιώσουν αγάπη και ασφάλεια, παράγοντες που ευνοούν την ψυχική, πνευματική καθώς και σωματική ανάπτυξη. Ανεξάρτητα εξάλλου από το αν η αγκαλιά εξασφαλίζει ή όχι έξτρα πόντους, όλοι ξέρουμε καλά πως ποτέ δεν είναι περιττή! Να τονίσουμε ότι δεν υπάρχει μόνο μια τιμή για το φυσιολογικό ύψος ενός παιδιού σε μία δεδομένη χρονική στιγμή. Η τιμή που δείχνει μια μέτρηση που κάνουμε μια συγκεκριμένη στιγμή δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία. Εκείνο που είναι πολύ πιο σημαντικό είναι το πόσο σταθερός είναι ο ρυθμός ανάπτυξης του παιδιού. Γι’ αυτό, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να είμαστε με μια μεζούρα στο χέρι, ούτε να στήνουμε καθημερινά το μικρό μας στον τοίχο προκειμένου να δούμε αν και πόσο έχει ψηλώσει από το… προηγούμενο βράδυ. Ακολουθείστε τις οδηγίες του παιδιάτρου για τον έλεγχο του ρυθμού ανάπτυξης του παιδιού σας. Το παθολογικό χαμηλό ανάστημα είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίζεται έγκαιρα και αξιόπιστα, έτσι ώστε να υπάρχει δυνατότητα άμεσης θεραπευτικής παρέμβασης. Η ωρίμανση του σκελετού αξιολογείται με μία ακτινογραφία των οστών του καρπού και της αριστερής άκρας χειρός, που ονομάζεται οστική ηλικία. Τις περισσότερες φορές το ιστορικό, η κλινική εξέταση, ο κατάλληλος εργαστηριακός έλεγχος και ο προσδιορισμός της οστικής ηλικίας είναι αυτά που κατευθύνουν τη διάγνωση. Η θεραπεία συνίσταται είτε σε απλή παρακολούθηση μαζί με συγκεκριμένες οδηγίες διατροφής και τρόπου ζωής, είτε σε χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, όταν αυτή είναι αναγκαία.

Αξιολογήστε τη

νοημοσύνη του παιδιού

ΜΑΡΙΝΑΚΗ ΕΛΕΝΗ / ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ MSc

Ένα από τα πλέον έγκυρα και αξιόπιστα τεστ για την αξιολόγηση των παιδιών και των εφήβων σχολικής ηλικίας είναι το τεστ νοημοσύνης WISC – ΙΙΙ. Το ελληνικό WISC – ΙΙΙ αποτελείται από 13 επιμέρους κλίμακες (10 υποχρεωτικές, 2 συμπληρωματικές και 1 προαιρετική). Οι κλίμακες είναι λεκτικές και πρακτικές. Συγκεκριμένα, στις λεκτικές κλίμακες ζητείται από τα παιδιά να απαντήσουν κάποιες ερωτήσεις που αφορούν καθημερινά προβλήματα, έννοιες και κοινωνικούς κανόνες που αντιστοιχούν την ηλικία τους, σε συγκεκριμένο χρόνο. Ενώ στις πρακτικές, ζητείται από τα παιδιά να αναπαράγουν σχέδια και να δημιουργήσουν ιστορίες μέσω καρτών που τους παρέχονται ανάλογα με την ηλικία τους.

Κάθε κλίμακα αξιολογεί και μια διαφορετική πλευρά της νοημοσύνης όπως μνήμη, αντίληψη, αφαιρετική σκέψη, συγκέντρωση και προσοχή οι οποίες αποτελούν αυτό που λέμε γενική νοημοσύνη. To WISC - ΙΙΙ απευθύνεται σε παιδιά 6 έως 16 ετών και χρησιμοποιείται στην αξιολόγηση ατομικών περιπτώσεων, στον σχεδιασμό θεραπευτικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, στη μελλοντική σχολική επίδοση, στην τοποθέτηση του παιδιού σε τμήματα ενισχυτικής διδασκαλίας, στη διάγνωση μαθησιακών δυσκολιών και παρέχει υψηλού επιπέδου πληροφόρηση με σημαντική προγνωστική εγκυρότητα. 65

Γιατί είναι σημαντικό να κάνουμε το WISC – ΙΙΙ; Η διάγνωση μέσω του WISC – ΙΙΙ μας βοηθάει να κάνουμε πρόγνωση για να αποφασίσουμε σχετικά με την αποκατάσταση των δυσκολιών. Το WISC – ΙΙΙ μας βοηθά να διακρίνουμε τα δυνατά και τα αδύναμα σημεία στη νοητική λειτουργία του παιδιού και να στηριχτούμε στους τομείς τους οποίους το παιδί έχει συγκριτικά καλύτερη επίδοση για τον σχεδιασμό ενός εκπαιδευτικού προγράμματος. Επίσης είναι απαραίτητο εργαλείο, καθώς μας βοηθά να αξιολογήσουμε το βαθμό που το πρόβλημα επηρεάζει την ισορροπία του παιδιού ή του εφήβου, ώστε να ανταποκριθεί στις σχολικές απαιτήσεις και την κοινωνική πραγματικότητα. Η διάγνωση πρέπει να στηρίζεται μόνο στην κλίμακα νοημοσύνης; sportshouse.pdf 1 25/2/2014 9:27:56 μμ

Η κλινική συνέντευξη αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της αξιολόγησης των παιδιών και των εφήβων. Ο ψυχολόγος συλλέγει πληροφορίες μέσα από τη συζήτηση και την παρατήρηση της συμπεριφοράς του παιδιού ή του εφήβου, προκειμένου να αξιολογήσει σωστά τη φύση των δυσκολιών του παιδιού και να σχεδιάσει το κατάλληλο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Απαραίτητη βέβαια είναι και η συνέντευξη με τους γονείς, οι οποίοι θα παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το παιδί τους. Επομένως το WISC – ΙΙΙ σε συνδυασμό με τη συνέντευξη και την παρατήρηση της συμπεριφοράς του παιδιού αποτελεί σημαντικό και έγκυρο εργαλείο για την αξιολόγηση, είτε αυτή αφορά τη νοητική λειτουργία και τη σχολική προσαρμογή, είτε γενικότερα την προσαρμογή του παιδιού.

Τα πρώτα του

βήματα...

Βοηθήστε το παιδί σας να σταθεί στα πόδια του Τα πρώτα βήματα ενός μωρού είναι καθοριστικά για τη ζωή του αλλά και για την ψυχοσύνθεσή του. Πρόκειται για το πρώτο μεγάλο επίτευγμα ενός παιδιού που είναι το πρώτο βήμα του προς τη ζωή των μεγάλων. Αυτοί είναι που πρέπει να αντιμετωπίσουν το γεγονός χωρίς φόβο και άγχος και να βοηθήσουν ουσιαστικά το μωρό «να σταθεί στα πόδια του». ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΔΗΜΟΥ - ΡΟΥΣΟΥΛΕΝΤΣΗΣ / ΧΕΙΡΟΠΡΑΚΤΗΣ - ΠΟΔΙΑΤΡΟΣ

Ενώ το πόδι ενός ενήλικα αποτελείται από 26 οστά, η ανατομία του βρεφικού ποδιού είναι πολύ διαφορετική. Κατά τη γέννηση, το μωρό σας διαθέτει 22 οστάρια, όπου αργότερα αναπτύσσονται τα οστά. Ανάμεσα στα οστάρια αυτά παρεμβάλλονται μεγάλα κενά, ενώ οι μύες και οι σύνδεσμοι είναι ακόμα αδύναμοι. Ας δούμε λοιπόν, πώς αναπτύσσεται το πόδι από τους πρώτους μήνες μέχρι τα πρώτα χρόνια της ζωής του βρέφους: Τα νεογέννητα έχουν επίπεδα πέλματα με γυριστά δαχτυλάκια, μικρή φτέρνα και μια στρώση λίπους που προστατεύει τα ευαίσθητα οστάρια στο εσωτερικό του. Σ’ αυτό το στάδιο, το βρέφος μόλις που ελέγχει τις γάμπες και τα πέλματά του. Στους τρεις μήνες, το μωρό σας θα μπορεί, σε μεγάλο βαθμό, να κλωτσά και να τεντώνει τις γάμπες και τα πέλματά του. Έχει σημασία να του εξασφαλίσετε ελευθερία κινήσεων, που θα του επιτρέψουν να πειραματίζεται, εκτελώντας διαφορετικές κινήσεις, ενώ οι μύες και τα οστά θα αναπτύσσονται ανεμπόδιστα.

την καθιστή στάση αρχίζουν απευθείας να σηκώνονται όρθια και να στηρίζονται από τα έπιπλα. Στους 12 μήνες περίπου το μωρό σας θα διαθέτει ικανοποιητικό έλεγχο των κάτω άκρων και θα μπορεί σιγά - σιγά να σηκώνει το βάρος του. Στο στάδιο αυτό θα ανακαλύψει ότι μπορεί να σηκώνει το σώμα του όρθιο, στηριζόμενο στα κάγκελα του κρεβατιού. Στην αρχή βέβαια, δεν θα μπορεί να ισορροπεί καλά, γι’ αυτό θα πιάνεται από κάποιο έπιπλο και θα περιμένει από σας να το «σώσετε» κάθε φορά που θα σφηνώνεται σε κάποια γωνιά. Σ’ αυτή την φάση φροντίστε ώστε η διάταξη των επίπλων να του εξασφαλίζει ελευθερία κινήσεων και σιγουρευτείτε ότι τα έπιπλα δεν θα αναποδογυρίσουν, μόλις το μωρό κρατηθεί από αυτά.

Στους έξι μήνες, το βρεφικό πόδι εξακολουθεί να αποτελείται ουσιαστικά από χόνδρους και δεν είναι ακόμα δυνατό, ώστε να μπορεί να σηκώσει το βάρος του μωρού χωρίς τη δική σας υποστήριξη. Όταν το κρατάτε όρθιο στα πόδια σας, θα αρέσκεται να πειραματίζεται με το βάρος του, ενώ θα ταλαντεύεται πάνω – κάτω λυγίζοντας τα γόνατά του.

Μετά τους 12 μήνες το παιδί θα καταφέρει να στηρίξει το σωματικό του βάρος περισσότερο στα πόδια του και λιγότερο στα έπιπλα. Η αυτοπεποίθησή του τότε σύντομα θα αυξηθεί, επιτρέποντάς του να καλύπτει μικρές αποστάσεις και τελικά να περπατά και να στέκεται όρθιο χωρίς βοήθεια. Την περίοδο που το μωρό μαθαίνει να μπουσουλάει και να στέκεται, οι μύες και οι σύνδεσμοι των ποδιών του δυναμώνουν, προετοιμάζοντάς το για το στάδιο του περπατήματος. Αφήστε το να κυκλοφορεί με γυμνά πόδια όσο το δυνατόν περισσότερο, γιατί μπορεί έτσι να ισορροπεί ευκολότερα, ενώ ταυτόχρονα υποβοηθείται η φυσιολογική ανάπτυξη μυών και οστών.

Μετά τους 6 μήνες και έως 12 μηνών, το μωρό πιθανότατα θα αρχίσει να μπουσουλάει. Οι πρώτες του απόπειρες θα φανούν ίσως παράξενες και υπάρχει η πιθανότητα να ξεκινήσει μπουσουλώντας προς τα πίσω. Αυτό συμβαίνει γιατί τα χέρια του είναι πιο δυνατά στην παρούσα φάση. Σύντομα όμως, πεσμένο στα τέσσερα θα μπουσουλήσει κανονικά. Υπάρχουν βέβαια και βρέφη, που υπερπηδούν το στάδιο του μπουσουλήματος και από

Μεταξύ 16 και 18 μηνών το παιδί θα μπορεί να κάνει αρκετά συνεχόμενα βήματα. Δώστε του να σπρώχνει ένα παιχνίδι με ρόδες ή ένα καροτσάκι. Αυτό θα το βοηθήσει να ισορροπεί καλύτερα. Και σ’ αυτό το στάδιο, τα γυμνά ποδαράκια είναι η καλύτερη λύση. Μέσα σε λίγους μήνες, οι γάμπες και τα πέλματα θα δυναμώσουν, το παιδί θα αποκτήσει καλύτερο συγχρονισμό κινήσεων και όταν γίνει περίπου 18 μηνών, θα περπατά με σιγουριά. 69

Στα δύο του χρόνια όλες οι πιθανές δυσκολίες θα έχουν ξεπεραστεί. Θα αρχίσει να πηδά και να τρέχει και το κάτω μέρος του ποδιού θα έχει πλέον αποκτήσει σαφές σχήμα. Οι καμάρες θα έχουν αρχίσει να σχηματίζονται, αν και τα πέλματά του εξακολουθούν να φαίνονται επίπεδα.

Μικρά μυστικά φροντίδας Για να διασφαλίσετε την καλή κατάσταση των ποδιών του μωρού σας και μελλοντικά, προστατεύστε και φροντίστε τα με τους παρακάτω τρόπους: Βεβαιωθείτε ότι το μωρό έχει στη διάθεσή του αρκετό χώρο, για να κινεί ανεμπόδιστα τα πόδια του. Αποφύγετε στενά παπουτσάκια ή κάλτσες που μπορούν να περιορίσουν το πόδι και να βλάψουν το σχήμα του, ακριβώς τότε που αναπτύσσεται. Οι ολόσωμες φόρμες πρέπει να αφήνουν ελεύθερο χώρο στα δάκτυλα. Εάν είναι πολύ στενές ή κοντές, μπορεί να αναγκάσουν τα δάκτυλα να παραμείνουν λυγισμένα για πολλές ώρες. Τα μωρά αναπτύσσονται πολύ γρήγορα, γι’ αυτό αγοράστε φορμάκια ένα νούμερο μεγαλύτερα. Επίσης, τα στενά φορμάκια μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα και τραυματισμούς στα νύχια, όπως για παράδειγμα περιπτώσεις όπου τα νύχια μεγαλώνουν μέσα στο δέρμα (είσφρυση όνυχος).

Στα πέντε του χρόνια διαθέτει πλέον καλοσχηματισμένες καμάρες και χρησιμοποιεί τα πόδια του σχεδόν το ίδιο καλά με έναν ενήλικα. Ο κύκλος αναβηματισμού γίνεται φυσιολογικά, τοποθετώντας στο έδαφος πρώτα την φτέρνα του και όχι όλο το πέλμα. Μπορεί να τρέχει, να πηδά με το ένα ή και με τα δύο πόδια, να τρέχει στις μύτες των ποδιών ή να κρατά ισορροπία στο ένα πόδι. Μπορεί τα πόδια του να δείχνουν ακόμα «στραβά» αλλά αυτό είναι φυσιολογικό. Οι γάμπες του θα ισιώσουν περισσότερο, όταν φτάσει στα έξι του χρόνια. Από το χρονικό σημείο αυτό, το πόδι θα αναπτύσσεται με αργότερο ρυθμό, μεγαλώνοντας περίπου ένα νούμερο κάθε χρόνο. 70

Ελέγξτε αν τα σκεπάσματα στο κρεβάτι ή στο καρότσι του μωρού, του επιτρέπουν να κινείται ελεύθερα. Κλωτσώντας και τεντώνοντας τα ποδαράκια του, το μωρό οικοδομεί την υγεία των οστών και των μυών του. Μην βιαστείτε να του αγοράσετε παπούτσια μόλις αρχίσει τα πρώτα του βήματα. Αφήστε το να περπατά ξυπόλητο, γιατί έτσι το βοηθάτε να διατηρεί την ισορροπία του και διασφαλίζετε τη σωστή ανάπτυξη των ποδιών του. Περιποιηθείτε τα νύχια σε τακτική βάση, κόβοντάς τα τετράγωνα και όχι στρογγυλά, γιατί αυτό το τελευταίο μπορεί να δημιουργήσει παρανυχίδες. Διαλέξτε κάλτσες φτιαγμένες από φυσικές ίνες ( βαμβάκι ή μαλλί ) που απορροφούν τον ιδρώτα, αφήνοντας το δέρμα να ανα-

πνέει, σε αντίθεση με τις ελαστικές συνθετικές κάλτσες που προκαλούν θερμότητα και ιδρώτα και συνεπώς εστίες μολύνσεων - μυκητιάσεων.

Τα πρώτα του παπούτσια Τα παιδικά ποδαράκια μεγαλώνουν γρήγορα και η καλή εφαρμογή των παπουτσιών είναι ζωτικής σημασίας. Τα παπούτσια θα πρέπει να εξασφαλίζουν στα πόδια χώρο για την υγιή τους ανάπτυξη. Όταν είναι στενά, μπορεί να προκαλέσουν κράμπες και τραυματισμούς. Από την άλλη μεριά, τα φαρδιά παπούτσια μπορεί να βγαίνουν, να προκαλούν φουσκάλες, σκληρύνσεις του δέρματος και κύρτωση των δακτύλων. Επιπλέον, το πολύ στενό ή το πολύ φαρδύ παπούτσι προκαλεί πρόωρη κόπωση κατά τη διάρκεια της ημέρας και πιθανούς, μυϊκούς κυρίως, τραυματισμούς. Για τη σωστή επιλογή παπουτσιών απευθυνθείτε σε κάποιον ποδολόγο – ποδίατρο ή ακόμα και σε κάποιο κατάστημα που διαθέτει πιστοποιημένες μάρκες ορθοπεδικών παιδικών παπουτσιών με μεγάλη ποικιλία σχεδίων.

Συμβουλές

για να επιλέξετε το κατάλληλο Μετράτε το πόδι του παιδιού κάθε 2 μήνες όταν κάνει τα πρώτα του βήματα και κάθε 3 μήνες μετά την ηλικία των 3 ετών. Κάθε πόδι διαφέρει από το άλλο, γι’ αυτό πρέπει να μετρώνται και τα δύο. Κατά μέσο όρο, το παιδικό πόδι μεγαλώνει δύο νούμερα το χρόνο στις ηλικίες από 1 έως 4 ετών. Δεν αναπτύσσεται σταθερά και σταδιακά, αλλά απότομα, γι’ αυτό είναι πολύ πιθανόν το παιδί να χρειάζεται καινούργια παπούτσια λίγες εβδομάδες μετά την αγορά του τελευταίου. Το σωστό παπούτσι μετριέται πάντα από όρθια θέση και μεταξύ του μεγάλου δαχτύλου και του τελειώματος του παπουτσιού πρέπει να υπάρχει ένας κενός χώρος περίπου ενάμιση εκατοστό. Έτσι επιτρέπεται στο πόδι να αναπτυχθεί σωστά. Το φάρδος τώρα του παπουτσιού είναι εξίσου σημαντικό με το μήκος. Ελέγξτε το πλάτος του παπουτσιού περνώντας το δάχτυλό σας από τις άκρες του. Αν δεν μπορείτε να κινήσετε το δάχτυλό σας εύκολα, το παπούτσι είναι σφιχτό. Αν σας φαίνεται φαρ-

δύ, προσαρμόστε τα κορδόνια ή βέλκρον και σφίξτε το. Τα δάκτυλα πρέπει να απλώνονται με άνεση όταν το παιδί είναι όρθιο. Το σωστό παπούτσι «αγκαλιάζει» απαλά τις φτέρνες, χωρίς να τις πιέζει, ενώ οι σόλες πρέπει να είναι ελαφρές, ευλύγιστες και σταθερές. Σε γενικές γραμμές όμως, τα περισσότερα παπούτσια έχουν στρογγυλεμένες άκρες για να επιτρέπουν μεγαλύτερη άνεση στην κίνηση των δαχτύλων. Διαλέξτε ένα ζευγάρι με κορδόνια ή βέλκρον για να διασφαλίσετε ότι το παπούτσι θα μείνει σταθερό στο πόδι του παιδιού. Τα παπούτσια με ψηλές άκρες (μποτάκια) είναι επίσης μια καλή επιλογή, γιατί φέρουν καλύτερη σταθερότητα στον αστράγαλο. Μην του φορέσετε μεταχειρισμένα παπούτσια γιατί αυτά θα έχουν πάρει την φόρμα του προηγούμενου ιδιοκτήτη τους και ίσως προκαλέσουν πρόβλημα στη μηχανική του ποδιού. Επίσης, όσο δελεαστικό κι αν είναι, μην αγοράσετε παπούτσια στις εκπτώσεις με την λογική «να τα φορέσει του χρόνου», γιατί το σχήμα και το μέγεθος του ποδιού θα έχει αλλάξει μέχρι τότε.

Ορθοπεδικά παπούτσια Τέλος, ορθοπεδικά παπούτσια πρέπει να φοράνε μόνο τα παιδιά που πραγματικά έχουν κάποιο πρόβλημα, διαγνωσμένο από παιδο-ορθοπεδικό. Τα ορθοπεδικά παπούτσια παραγγέλλονται με συγκεκριμένες οδηγίες και προδιαγραφές, ανάλογα με την πάθηση που έχει εντοπίσει ο ιατρός.

Συχνές ερωτήσεις γονέων Πολύ συχνά, οι γονείς ανησυχούν βλέποντας κάτι ασυνήθιστο στα πόδια των παιδιών τους. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για τα φυσιολογικά στάδια ανάπτυ72

ξης. Τα περισσότερα «προβλήματα» των κάτω άκρων «διορθώνονται» μόνα τους. Στραβές γάμπες: Είναι κάτι το φυσιολογικό για τα παιδιά που μόλις έχουν αρχίσει να περπατούν. Μέχρι τα δύο τους χρόνια τα γόνατα στραβώνουν προς τα έξω, ενώ από τα δύο έως τα έξι προς τα μέσα. Περπάτημα στις μύτες: Υπάρχουν παιδιά που περπατούν στις μύτες των ποδιών τους. Είναι μια φυσιολογική «κακή συνήθεια» των παιδιών, όπως αυτή του να πιπιλίζουν τον αντίχειρά τους. Τις περισσότερες φορές διορθώνεται μόνο του καθώς μεγαλώνουν. Εκτός και αν υπάρχει κάποια παθολογία (κοντός αχίλλειος τένοντας), που οδηγεί στο παρατεταμένο περπάτημα στις μύτες. Σε αυτήν την περίπτωση χρειάζεται παρέμβαση παιδο-ορθοπεδικού. Επίπεδα πέλματα: Είναι χαρακτηριστικό όλων των μωρών. Οι καμάρες γίνονται ευδιάκριτες μετά τον τρίτο χρόνο, οπότε και το παιδί περπατάει φυσιολογικά. Σε περιπτώσεις που το παιδί συνεχίσει να έχει επίπεδα πέλματα λόγο κληρονομικότητας (πλατυποδία) ή κάποιας άλλης αιτίας, μπορείτε να επισκεφτείτε έναν ποδίατρο – ποδολόγο. Με τη βοήθεια πελματογραφήματος και ειδικών ορθωτικών πάτων, μπορείτε να βοηθήσετε το πόδι του παιδιού να λειτουργεί σωστά, αποφεύγοντας τραυματισμούς όπως τενοντίτιδες και θλάσεις και βοηθώντας τη σωστή μηχανική του πέλματος. Κυρτά δάχτυλα: Παιδιά κάτω των τριών ετών συνήθως περπατούν με τα δάχτυλα του ποδιού κυρτωμένα, για να συγκρατούν την ισορροπία τους. Αυτό είναι μια κατάσταση απόλυτα φυσιολογική η οποία θα αλλάξει μεγαλώνοντας. Σκληρύνσεις και σημάδια: Είναι το αποτέλεσμα της κακής εφαρμογής των παιδικών παπουτσιών. Το ίδιο ισχύει και για τους κάλους, οι οποίοι συνήθως οφείλονται σε μικρό, στενό και ακατάλληλο παπούτσι.

Ήθελα γιό μα ήρθε κόρη Ανήκουν άραγε στο μακρινό παρελθόν εκφράσεις όπως: «έχω ένα παιδί και ένα κορίτσι», «και σε αγόρι τώρα!», «δεν πειράζει, και τα κορίτσια καλά είναι!»; Κι ακόμα περισσότερο, ανήκουν άραγε στο πολύ μακρινό παρελθόν εικόνες όπου γυναίκες αποπέμπονταν, τιμωρούνταν, ακόμα και ξυλοκοπούνταν επειδή γεννούσαν κορίτσια; ΤΣΑΓΚΑΝΕΛΙΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ / ΚΛΙΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ MSc

Από έρευνες φαίνεται πως ένα ποσοστό πάνω από το 50% των μελλοντικών γονέων, έχουν κάποια προτίμηση για το φύλο του μωρού. Παλιότερα, η επιθυμία για απόκτηση αγοριού ήταν έντονη για κοινωνικούς λόγους (ο απόγονος, ο προστάτης, ο συνεχιστής του ονόματος κ.ά.). Σήμερα φαίνεται ότι η επιθυμία και η προσδοκία για το φύλο του παιδιού έχει αλλάξει στο δυτικό κόσμο, σε σχέση πάντα με το παρελθόν, υπέρ των κοριτσιών. Αυτό βέ74

βαια δεν σημαίνει πως σε παραδοσιακές περιοχές και οικογένειες η επιθυμία για τον απόγονο δεν κρατεί καλά ακόμα! Ωστόσο, φαίνεται πως ακόμα και τώρα που η επιστήμη έχει εξελιχθεί σε τόσο μεγάλο βαθμό πολλοί αγνοούν ότι: Θεωρητικά σε κάθε εγκυμοσύνη, οι πιθανότητες να αποκτηθεί αγόρι ή κορίτσι είναι 50% - 50%. Η φύση δηλαδή έχει προνοήσει

ώστε να γεννιέται περίπου ίσος αριθμός αγοριών και κοριτσιών, άσχετα αν οι φυσικές και περιβαλλοντικές αλλαγές έχουν περιορίσει τις γεννήσεις των αγοριών. Δεν εξαρτάται από τη μαμά το φύλο του παιδιού όπως πίστευαν παλιά. Το φύλο του παιδιού καθορίζεται από τον μπαμπά και το σπερματοζωάριο, καθώς το ωάριο έχει πάντα χρωμόσωμα Χ. Η κληρονομικότητα δεν παίζει ρόλο στον καθορισμό του φύλου. Αν για παράδειγμα, κάποιος ανήκε σε μια οικογένεια που είχε περισσότερα κορίτσια δεν σημαίνει ότι θα έχει πιο αυξημένη πιθανότητα να αποκτήσει κορίτσια. Παρόλα αυτά, σε ψυχικό επίπεδο φαίνεται να έχει διαφορετική σημασία το φύλο του παιδιού, ακόμα και ανάμεσα στα δύο φύλα. Με άλλα λόγια, άλλο φέρεται να είναι το σημαινόμενο της γέννησης ενός αρσενικού αγοριού για τον άνδρα – πατέρα, και άλλο για τη γυναίκα - μητέρα και αντίστοιχα άλλη είναι η ματαίωση και η αντίδραση απέναντι στο αντίκρισμα και στο τι σημαίνει από εδώ και στο εξής το να ανατρέφεις κορίτσι και όχι αγόρι. Εν τούτοις στην πορεία, η ψυχική στάση και αντίδραση των δύο γεννητόρων μεταβάλλονται. Ο πατέρας γίνεται πιο στοργικός και συναισθηματικός με το κορίτσι, σα να προβάλλει μέσω της συμπεριφοράς του την ευαλωτότητα του γυναικείου φύλου. Αντίστοιχα, η μητέρα προς το αγόρι συμπεριφέρεται και είναι πιο κοντά του συναισθηματικά, αντιλαμβανόμενη θα έλεγε κανείς τα «βάρη» που έχει να επωμιστεί από τη φύση του. Αυτή η διαφοροποίηση για το ισχυρό φύλο απορρέει από την αρχή - τη δημιουργία του κόσμου. Ο άνδρας – το αγόρι είναι ο ισχυρός, ο προστάτης, ο κληρονόμος, ο συνεχιστής του ονόματος, ο γεννήτορας, ο νόμος, ο αρχηγός. Αντίθετα, η γυναίκα – το κορίτσι είναι η ευάλωτη, η στοργική, η συναισθηματική, ο εκτελεστής

του πατρικού νόμου, εκείνη που είναι πάντα πίσω από τον άνδρα, αυτή που μένει μέσα στο σπίτι κ.ο.κ. Εν τέλει, σημασία έχει η συνειδητοποίηση της βαθύτερης επιθυμίας του μελλοντικού γονέα και το τι σημαίνει για αυτόν το να αποκτήσει αγόρι και τι κορίτσι. Επίσης, αξίζει να διερευνηθεί και το αν βιώνουν ή όχι σαν ναρκισσιστικό πλήγμα ή κατάρρευση των προβολών και προσδοκιών τους, την μη έλευση του επιθυμητού φύλου. Δυστυχώς, αυτή η ματαίωση έχει πολλές φορές σαν αποτέλεσμα την υποτίμηση του/της συντρόφου για το φύλο του νεογέννητου βρέφους και κατ΄ επέκταση την αποξένωση του ζευγαριού. Βέβαια, υπεύθυνη σχεδόν τις περισσότερες φορές, θεωρείται η γυναίκα. Δεν είναι πολύς ο καιρός, που μία νεαρή μητέρα δεν έτυχε της φροντίδας αλλά ούτε καν της επίσκεψης στο νοσοκομείο (για μέρες) από τον σύζυγό της επειδή γέννησε κορίτσι! Μάλιστα, η εν λόγω γυναίκα απομακρύνθηκε (διώχθηκε) από το σπίτι τους, προκειμένου να τη φροντίσουν στην πατρική της οικογένεια μέχρι να περάσουν σαράντα μέρες… Κλείνοντας, έχοντας εργαστεί αρκετά χρόνια στο χώρο της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης, θα ήθελα να ενισχύσω μια φράση που λέγεται πλέον αρκετά τα τελευταία χρόνια από πολλούς: «Γερό να είναι κι ας είναι ό,τι αποφασίσει η φύση ή ότι μας δώσει ο Θεός!». Γιατί πραγματικά, το ψυχικό πένθος που απορρέει από την απόκτηση ενός μη υγιούς παιδιού δεν ξεπερνιέται. Το ναρκισσιστικό πλήγμα που συνδέεται ακόμα και με την ίδια την ψυχική υπόσταση του γεννήτορα είναι αβάσταχτο και αθεράπευτο. Λίγοι γονείς παιδιών με ειδικές ανάγκες κατορθώνουν, έπειτα από αρκετή δουλειά με τον εαυτό τους, να επεξεργαστούν και να μετουσιώσουν το πένθος για το παιδί που επιθύμησαν αλλά ποτέ δεν απέκτησαν και να συνεχίσουν επενδύοντας με έναν υγιή τρόπο στη ζωή τους. 75

Εργοθεραπεία Εργοθεραπεία είναι η χρήση σκόπιμης δραστηριότητας ή παρέμβασης, σχεδιασμένης ώστε να επιτύχει λειτουργικά αποτελέσματα τα οποία προωθούν την υγεία, εμποδίζουν την βλάβη ή αναπηρία και εξελίσσουν, βελτιώνουν, στηρίζουν ή διατηρούν το υψηλότερο δυνατό επίπεδο ανεξαρτητοποίησης κάθε ατόμου που υποφέρει από τραυματισμό, ασθένεια, γνωστική ανεπάρκεια, ψυχοκοινωνική δυσλειτουργία, νοητική υστέρηση, αναπτυξιακή ή μαθησιακή δυσκολία, σωματική αναπηρία ή άλλη διαταραχή ή κατάσταση. ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ / ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ S.I. ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΤΟΥ «ΚΕΝΤΡΟΥ ΛΟΓΟΥ & ΕΙΔΙΚΗΣ AΓΩΓΗΣ»

Περιλαμβάνει εκτίμηση μέσω εξειδικευμένης παρατήρησης ή αξιολόγησης μέσω διαχείρισης και ερμηνείας σταθμισμένων ή μη σταθμισμένων τεστ και μετρήσεων (O.T. PracticeforRegulationby A.O.T.A.)

Παιδιατρική εργοθεραπεία Η Εργοθεραπεία σε παιδιά δραστηριοποιείται, στοχεύει και δίνει λύσεις σε προβλήματα που αφορούν βασικούς άξονες της φυσιολογικής ανάπτυξης. Ασχολείται με τη λειτουργικότητα του παιδιού και με την ικανότητά του να αλληλεπιδρά στο καθη78

μερινό περιβάλλον, είτε στο σπίτι, είτε στο σχολείο, είτε στην κοινότητα. Τι θα κάνατε αν το παιδί σας έγραφε τόσο άσχημα γράμματα, ώστε κανείς να μην μπορεί να καταλάβει τι λέει; Θα μπορούσατε ποτέ να φανταστείτε ότι για να μάθει το παιδί σας να κάνει «καλά» γράμματα, να

συνηθίσει να συγκεντρώνεται σε ό,τι κάνει, ή να δοκιμάζει νέες γεύσεις, θα μπορούσε να βοηθηθεί από κάποιες συνεδρίες εργοθεραπείας; Πιθανώς όχι. Κι αυτό επειδή, αν και οι περισσότεροι έχουμε ακούσει για την εργοθεραπεία, δεν γνωρίζουμε – όσον αφορά το παιδιατρικό της κομμάτι – ποια παιδιά θα μπορούσε να βοηθήσει, ούτε βέβαια και με ποιον τρόπο.

☺ στο ακουστικό σύστημα (ευαισθησία σε ήχους) ☺ στο οπτικό σύστημα.

Τι μπορεί να κάνει ένας εργοθεραπευτής;

Στον τομέα της Κοινωνικοποίησης ☺ στην αυτοεκτίμηση (εικόνα εαυτού) ☺ στο κοινωνικό παιχνίδι (συμμετοχή και μοίρασμα) ☺ στο να ακολουθεί κανόνες και εντολές.

Να εντοπίσει τις δυσκολίες του παιδιού, να διερευνήσει τις αιτίες τους και να το βοηθήσει να αποκτήσει τις απαραίτητες δεξιότητες, ώστε να καταφέρνει ό,τι και τα παιδιά της ηλικίας του. Ποιο αναλυτικά:

Στις Δραστηριότητες καθημερινής ζωής ☺ στην ένδυση και απόδυση ρούχων και παπουτσιών ☺ στη σύλληψη του κουταλιού ☺ στο μπάνιο ☺ στην προσωπική υγιεινή.

Στην Αδρή κινητικότητα ☺ στις δραστηριότητες με μπάλα ☺στην ισορροπία του παιδιού ☺ στην αδεξιότητα στο βάδισμα ή το τρέξιμο ☺ στον αμφίπλευρο συντονισμό ☺ στην ισορροπία του (να πηδήξει ή να κάνει κουτσό). Στην Λεπτή κινητικότητα ☺ στη λαβή, την στάση και την δύναμη του χεριού και των δακτύλων ☺ στον έλεγχο του μολυβιού ☺ στο σχεδιασμό της κίνησης των δακτύλων ☺ στην ταχύτητα και στην ακρίβεια ☺ στον οπτικοκινητικό συντονισμό. Στον Γνωστικό τομέα ☺ στη συγκέντρωση προσοχής ☺ στην μνήμη ☺ στον προσανατολισμό χώρου και χρόνου ☺ στην οπτική διάκριση ☺ στην οργάνωση. Στον Αισθητηριακό τομέα ☺ στο αιθουσαίο σύστημα (κινητικές δραστηριότητες, ενασχόληση με κούνιες) ☺ στο ιδιοδεκτικό σύστημα (αναρρίχηση…) ☺ στο απτικό σύστημα (ευαισθησία σε αγγίγματα ή υφές)

Τα σημάδια που θα σας οδηγήσουν στον εργοθεραπευτή • Σύμφωνα με τον Αμερικανικό Σύλλογο Εργοθεραπευτών, πρέπει να αναζητήσετε εργοθεραπευτική αξιολόγηση αν το παιδί σας παρουσιάζει τρεις ή περισσότερες από τις παρακάτω δυσκολίες: • Δεν παίζει με τα παιχνίδια της ηλικίας του. • Δυσκολεύεται να αυτοεξυπηρετηθεί. Δεν έχει δηλαδή, ανάλογα με την ηλικία του, τις κατάλληλες δεξιότητες ώστε να φάει μόνο του, να βάλει τα ρούχα ή τα παπούτσια του, να πάει στην τουαλέτα κλπ. 79

• Μοιάζει αδύναμο, έχει δηλαδή ελαττωμένο μυϊκό τόνο. Πρόκειται για ένα παιδί που φαίνεται να μην έχει αντοχή, που είναι χαλαρό-πλαδαρό. • Πέφτει εύκολα κάτω. • «Τρακάρει» πάνω σε άλλους ή σε έπιπλα. • Χτυπάει εύκολα, επειδή δυσκολεύεται να εκτιμήσει τη θέση του σώματός του στο χώρο. • Σπάει συχνά τα παιχνίδια του. • Δεν του αρέσει να πηδάει, να κάνει κούνια. • Δυσκολεύεται να ζωγραφίσει μέσα σε πλαίσιο, να κάνει παζλ ή να κόψει με το ψαλίδι στο νηπιαγωγείο. • Είναι υπερκινητικό και δεν μπορεί να ησυχάσει. • Δεν του αρέσουν οι αγκαλιές, το μπάνιο, το κόψιμο των νυχιών ή το κούρεμα των μαλλιών, ίσως επειδή δεν του αρέσει να το αγγίζουν. • Είναι πολύ ευαίσθητο σε οσμές, γεύσεις, θορύβους ή αγγίγματα. • Αποφεύγει την παιδική χαρά. • Έχει δυσκολίες στον ύπνο. 80

• Λερώνεται υπερβολικά, επειδή π.χ. δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει το πιρούνι για να φάει, ή δεν τρώει κάποιες βασικές τροφές. • Δεν μπορεί να συγκεντρωθεί ή συγκεντρώνεται υπερβολικά σε μία δραστηριότητα, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να μεταβεί σε άλλη. • Χρειάζεται περισσότερη εξάσκηση από άλλα παιδιά για να μάθει καινούργια πράγματα. • Αντιστρέφει γράμματα και αριθμούς, δεν αφήνει διαστήματα μεταξύ των γραμμάτων και των λέξεων που γράφει, συνήθως στην Α΄ δημοτικού. • O γραφικός του χαρακτήρας είναι πολύ κακός. • Κουράζεται εύκολα με τις σχολικές του εργασίες. • Δυσκολεύεται να ακολουθήσει προφορικές οδηγίες. • Έχει μειωμένη αυτοπεποίθηση. • Δεν έχει φίλους της ίδιας ηλικίας και προτιμά να παίζει με μικρότερα ή με μεγαλύτερα παιδιά.

Ύπνος, υπνοβασία και νυχτερινός τρόμος στα παιδιά «Δεν είναι μικρό πράγμα το να κοιμάσαι, αφού για να το πετύχεις πρέπει να μένεις ξύπνιος όλη την ημέρα». Ζαρατούστρα

Ο ύπνος είναι μια φυσιολογική, δυναμική και πολύπλοκη διαδικασία, η οποία δεν έχει πλήρως κατανοηθεί και είναι αναγκαία για την επιβίωση. Αν και ο ύπνος είναι μια από τις πιο σημαντικές ζωτικές λειτουργίες του ανθρωπίνου οργανισμού, ο σύγχρονος άνθρωπος ιδιαίτερα στις προηγμένες οικονομικά κοινωνίες της Δύσης, προσπαθεί με διάφορους τρόπους να τον καταργήσει. ΜΕΝΟΥΝΟΥ ΜΕΝΗ / ΠΑΙΔΟΨΥΧIΑΤΡΟΣ

Κάποτε οι άνθρωποι, είχαν μια δικαιολογία για να σταματούν την εργασία τους με τη δύση του ηλίου, αφού το σκοτάδι δεν τους έδινε περιθώρια για τίποτε άλλο, εκτός από το να κοιμούνται. Η ανακάλυψη όμως του ηλεκτρικού λαμπτήρα από έναν επιστήμονα που έπασχε από αϋπνία (T.A. Edison), εξαφάνισε τη δικαιολογία για διακοπή της εργασίας κατά τη διάρκεια της νύχτας, επέβαλε νέα εργασιακά ωράρια και ξεκίνησε μια άνιση μάχη με το χρόνο, όπου το μεγαλύτερο θύμα ήταν ο ύπνος των ανθρώπων. Η βιομηχανική επανάσταση και η δημιουργία αναγκών για περισσότερο εργατικό δυναμικό, οι γρήγοροι ρυθμοί παραγωγής και η ανάγκη για διαρκή πληροφόρηση μέσω internet, κρατούν πολλούς ανθρώπους ξάγρυπνους. Για τη σύγχρονη κοινωνία, ο ύπνος είναι ένας μεγάλος εχθρός. Οι σημερινοί κανόνες εργασίας επιβάλλουν εξουθενωτικά ωράρια και αν κάποιος θέλει να δει τις επαγγελματικές του φιλοδοξίες να εκπληρώνονται, θα πρέπει πιθανόν να θυσιάσει ένα μεγάλο μέρος του ύπνου του. Με την είσοδο του 21ου αιώνα, η ανάγκη για καλύτερη ποιότητα ύπνου κρίνεται απαραίτητη και αναγκαία. Ο τόσο μικρής διάρκειας και κακής ποιότητος ύπνος οδηγεί την υγεία, σωματική και ψυχική, σε βαθμιαία επιδείνωση. Οι σημερινοί άνθρωποι δυσκολεύονται να κοιμηθούν, ξυπνούν συχνά κατά τη διάρκεια της νύχτας, αισθάνονται κουρασμένοι και νυστάζουν κατά τη διάρκεια της ημέρας, χρησιμοποιούν υπνωτικά φάρμακα και συνεχίζουν να αναρωτιούνται: «Πόσο ύπνο χρειάζομαι στ’ αλήθεια;» Υπάρχουν συγκεκριμένες συμπεριφορές που χαρακτηρίζουν τον ύπνο: κλειστά μάτια, κατακλιμένη θέση, ελαττωμένη ευαισθησία σε εξωτερικά ερεθίσματα, έκπτωση συνείδησης, μειωμένη δραστηριότητα, εν ολίγοις είμαστε σχεδόν ακίνητοι και δεν καταλαβαίνουμε τι γίνεται στο περιβάλλον. 82

Ο εγκέφαλος προσαρμόζεται στον ύπνο, όπως αντίστοιχα προσαρμόζονται και οι υπόλοιπες λειτουργίες του οργανισμού. Η δραστηριότητα του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος είναι αυξημένη κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του ύπνου, ενώ η δραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος είναι παρόμοια με αυτήν που έχει ο οργανισμός κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης, εκτός από περιόδους των ταχειών οφθαλμικών κινήσεων (REM). Τι σημαίνει αυτό; Κατά τη διάρκεια του ύπνου, λαμβάνουν χώρα δυο διαφορετικές και ευδιάκριτες φάσεις: NREM και REM,οι οποίες κατά τη διάρκεια του ύπνου, εναλλάσσονται. Πιθανόν, το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα του ύπνου REM είναι τα όνειρα. Τα όνειρα στη διάρκεια του ύπνου REM είναι αφηρημένα και παράξενα. Όνειρα μπορεί να συμβαίνουν κατά τον μη – REM (NREM) ύπνο, αλλά είναι πιο ξεκάθαρα και λογικά. Αν και ο ύπνος είναι μια λειτουργία που διατηρήθηκε κατά την εξέλιξη, δεν έχει πλήρως ακόμη διευκρινιστεί η αναγκαιότητά του. Όλοι, όμως συμφωνούν ότι ο ύπνος αποτελεί βασική ανάγκη. Η ποσοτική ανάγκη για ύπνο παρουσιάζει μια κανονική κωδωνοειδή κατανομή με μέσο όρο ύπνου 6,5 και 8,5 ωρών. Στο μέσο όρο ανήκει περίπου το 65% του πληθυσμού. Παλαιότερα θεωρούσαν τον ύπνο αναγκαίο, μόνο για ξεκούραση και ενδυνάμωση του οργανισμού. Αργότερα άλλες θεωρίες πρόβαλλαν κυρίως την άποψη ότι ο ύπνος είναι αναγκαίος για την διατήρηση του ενεργειακού ισοζυγίου, τη μάθηση και τη μνήμη. Θα χρειαστεί να περάσουν πολλά χρόνια ακόμη μέχρι να ξεκαθαριστεί η ακριβής σημασία του ύπνου και η λειτουργία του ονείρου. Παρόλα αυτά, όλοι γνωρίζουμε πια τις συνέπειες του μειωμένου ύπνου. Κυρίως υπερβολική υπνηλία την ημέρα και μειωμένη εγρήγορση, στα παιδιά δε, ελαττωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, ευερεθιστικότητα και υπερκινητικότητα, με συνέπεια μαθησιακά ελαττωμένη απόδοση. Ο ύπνος είναι μια εύθραυστη διαδικασία

και η ρύθμιση επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, οι οποίοι καθορίζουν τόσο την ποσότητα όσο και την ποιότητά του. Σημαντικοί παράγοντες είναι οι βιολογικοί ρυθμοί και οι περιβαλλοντολογικοί παράγοντες (φάρμακα, θερμοκρασία, θόρυβοι, κ.ά.). Η ηλικία φαίνεται να είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τον ύπνο των παιδιών. Το νεογνό κοιμάται περίπου 16 - 17 ώρες την ημέρα. Σταδιακά οι ανάγκες για ύπνο ελαττώνονται. Στον 18ο μήνα υπάρχουν ενδείξεις ότι το παιδί ονειρεύεται. Στον 2ο χρόνο της ζωής, τα περισσότερα παιδιά παρουσιάζουν δυσκολίες ως προς το να πάνε για ύπνο. Ποσοστό μεγαλύτερο από το ένα τρίτο των παιδιών 18 έως 36 μηνών ξυπνούν κατά τη διάρκεια της νύχτας, τουλάχιστον μια ή δυο φορές την εβδομάδα. Οι δυσκολίες επέλευσης και διατήρησης του ύπνου είναι συχνές κατά την παιδική ηλικία. Σημαντικό ποσοστό, 20% των παιδιών ηλικίας 1-3 χρόνων και 10% των παιδιών 4-5 χρόνων περίπου, παρουσιάζει σημαντική δυσκολία να αποκοιμηθεί ή ξυπνά κατά τη διάρκεια της νύχτας. Τα προβλήματα αυτά νωρίς στη ζωή, προδιαθέτουν για τις ίδιες δυσκολίες αργότερα. Τα προβλήματα ύπνου συνοδεύονται συχνά από προβλήματα συμπεριφοράς, διατροφής, κεφαλαλγία και στομαχικές ενοχλήσεις. Κατά την παιδική ηλικία διακρίνονται τρεις κατηγορίες προβλημάτων ύπνου: ☼ η αϋπνία - δυσκολία επέλευσης του ύπνου ή ξύπνημα κατά τη διάρκεια του ύπνου, ☼ η υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας και ☼ οι επεισοδιακές διαταραχές της συμπεριφοράς που έχουν σχέση με τον ύπνο. Αυτές οι διαταραχές περιλαμβάνουν την διαταραχή ενυπνίου τρόμου και την υπνοβασία.

Η υπνοβασία είναι συχνό φαινόμενο στα παιδιά. Πρόκειται για επεισόδια έγερσης από το κρεβάτι κατά τη διάρκεια του ύπνου και συνήθως συμβαίνουν κατά το πρώτο 1/3 της νύχτας. Το παιδί υπνοβατεί με ανέκφραστο πρόσωπο και καθήλωση βλέμματος (δεν περιστρέφει τα μάτια του), δεν απαντά στις προσπάθειες των άλλων για επικοινωνία, ξυπνά δύσκολα και δε θυμάται το επεισόδιο. Η διάρκεια του επεισοδίου ανέρχεται σε 10 λεπτά το πολύ. Μέσα σε λίγα λεπτά μετά την αφύπνιση από το υπνοβατικό επεισόδιο, το παιδί δεν εμφανίζει διαταραχή συμπεριφοράς, αν και αρχικά μπορεί να υπάρξει μικρή περίοδος σύγχυσης ή αποπροσανατολισμού. Ο άρρωστος – υπνοβάτης, κατά το επεισόδιο σηκώνεται από το κρεβάτι και μερικές φορές εκτελεί επίμονες κινητικές πράξεις π.χ. βαδίζει, ντύνεται, πηγαίνει προς το μπάνιο, μιλά, κραυγάζει ή ακόμα οδηγεί και αυτοκίνητο! Πιο συχνά, το άτομο επιστρέφει στον ύπνο και δε θυμάται μετά τίποτα! Η υπνοβασία συνήθως αρχίζει μεταξύ του 5ου- 12ου έτους. Συναντάται όμως και σε εφήβους όπως και σε νεαρούς ενήλικες. Είναι πιο συχνή στα αγόρια παρά στα κορίτσια. Σημαντικό ποσοστό παιδιών, 30% περίπου, παρουσιάζει ένα επεισόδιο υπνοβασίας, ενώ σε ποσοστό 2,5% των παι83

διών, η συχνότητα είναι υψηλότερη. Εάν η υπνοβασία προκαλεί σημαντική δυσφορία ή διαταραχή στην κοινωνική, εργασιακή ή προσωπική ζωή του ατόμου, τίθεται η διάγνωση της Διαταραχής Υπνοβασίας. Στο 50% των περιπτώσεων, παρόμοιες διαταραχές αναφέρονταν σε στενό μέλος της οικογένειας, υπάρχει δηλαδή οικογενειακό ιστορικό. Πιθανόν αυτό να οφείλεται σε μια ελάσσονα νευρολογική ανωμαλία. Όλα τα επεισόδια της υπνοβασίας δεν πρέπει να θεωρούνται αμιγώς ψυχογενή. Ψυχοπιεστικές καταστάσεις μπορεί να προηγούνται των επεισοδίων υπνοβασίας. Σε πάσχοντα άτομα οι στρεσσογόνοι περίοδοι ζωής σχετίζονται με αύξηση της υπνοβασίας. Έντονη κόπωση στα παιδιά, προηγούμενη στέρηση ύπνου (πολλά μικρά παιδιά κοιμούνται δυστυχώς αργά τη νύχτα, χάνοντας πολύτιμο ύπνο), επιδεινώνουν τις κρίσεις. Η υπνοβασία μπορεί να συνοδεύεται από υπνολαλία. Η υπνολαλία είναι συχνή σε παιδιά και ενήλικες. Μερικοί μιλούν έντονα στον ύπνο τους. Η ομιλία περιέχει συνήθως λίγες λέξεις που είναι δύσκολο να διαχωριστούν. Επεισόδια

με έντονη ομιλία περιέχουν σκέψεις και γεγονότα της ζωής του κοιμώμενου παιδιού, αλλά δεν υπάρχει συσχέτιση με τα όνειρα, ούτε φαίνεται να αποκαλύπτονται βαθύτερα μυστικά! Η υπνολαλία μόνη της δε χρήζει αντιμετώπισης. Ο νυχτερινός τρόμος είναι το ξύπνημα του παιδιού στην αρχή της νύχτας. Σχεδόν πάντα αρχίζει με διαπεραστική κραυγή ή κλάμα και συνοδεύεται από τρομαγμένη έκφραση, εφίδρωση, άγχος, αυξημένους καρδιακούς παλμούς και ταχεία αναπνοή. Διαρκεί έως 10 λεπτά, το παιδί ξυπνά με αίσθηση τρόμου και μερικές φορές παραμένει ξύπνιο σε μια κατάσταση αποπροσανατολισμού. Άλλες φορές, ηρεμεί το παιδί μετά από λίγα λεπτά, συνεχίζει να κοιμάται ήρεμα και δε μπορεί να θυμηθεί το γεγονός το πρωί. Ενίοτε, ένα επεισόδιο νυχτερινού τρόμου μετά την αρχική κραυγή, εξελίσσεται σε επεισόδιο υπνοβασίας. Περίπου το 1- 6% των παιδιών εμφανίζουν νυχτερινό τρόμο, πιο συχνά τα αγόρια, ενίοτε υπάρχει ενούρηση. Για την αντιμετώπιση της υπνοβασίας και του ενυπνίου τρόμου είναι βοηθητικό το λεπτομερές ιστορικό των διαταραχών, των γεγονότων που μπορεί κατά τη διάρκεια της ημέρας να αναστάτωσαν το παιδί, καθώς και το πώς αντέδρασαν οι γονείς σε αυτά τα γεγονότα. Κατά τη διάρκεια της υπνοβασίας δεν είναι αναγκαίο να ξυπνήσουμε το παιδί. Λαμβάνουμε όμως τα αναγκαία μέτρα προστασίας του, π.χ. σκάλες, μπαλκόνια, παράθυρα. Γενικά δεν απαιτούνται ιδιαίτερες παρεμβάσεις. Εάν παρατηρούνται συχνά, είναι απαραίτητη η συμβουλή ειδικού ιατρού (παιδιάτρου, παιδοψυχίατρου) για διευκρίνιση των επεισοδίων. Επίσης σε κάθε περίπτωση οι γονείς έχουν ανάγκη από ενημέρωση, εκπαίδευση και υποστήριξη διευθέτησης πιθανών στρεσσογόνων παραγόντων.

ΑΓΓΛΙΚΑ ΣΓΟΥΡΑ IELTS Proficiency / Lower Cambridge Μεταφραστικό κέντρο Επιµέλεια αγγλικών κειµένων

ΑΓ. ΤΡΙΑ∆ΟΣ 86, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ. 6948 565600