VAPRO Magazine: Ken je brein beter en sneller leren by VAPRO

Hèt tijdschrift voor de operator en technisch vakman

Verder in dit nummer: Houd de kennis in de ploeg Energie uit afval: zo werkt dat

Ken je brein:

beter en sneller leren Nummer 2 Mei 2010

Beklimming van de Stelvio: huilen Platform voor Operators Oproepen, activiteiten en voordeel!

Inhoud Hét tijdschrift voor de operator en technisch vakman, is een uitgave van de VAPRO groep. VAPRO groep Postbus 24090 2490 AB Den Haag T 070 - 337 83 00 F 070 - 320 51 86 E info@vapro.nl I www.vapro.nl Redactie Herbert Boland, Hanneke van Gaans, Wiljo Florijn, Melanie Lancel, Henny Luijten, Marvin Moentadj, Marion Reerds, Marjolein Veeninga, Sonja van Venrooij. Vormgeving Beeldvorm, Pijnacker Foto omslag Lourens Smak Drukkerij Veldwijk-Van Loon Grafische bedrijven Verschijning 6 keer per jaar Verspreiding Dit tijdschrift wordt gratis verspreid onder leden van het Platform voor Operators, operators en operators in opleiding, ploegchefs, productiechefs, praktijk begeleiders, praktijkopleiders en verantwoordelijken voor opleidingen binnen bedrijven in de (proces-)industrie. Wie kan aantonen tot de doelgroep te behoren kan zich als abonnee aanmelden via registratie@vapro.nl Advertenties Mooijman Marketing & Sales T 070 - 323 40 70 E info@mooijmanmarketing.nl Adreswijzigingen Adreswijzigingen kunnen onder vermelding van onderwerp (adreswijziging VAPRO) via e-mail (registratie@vapro.nl) worden doorgegeven. Productie Beatrijs Media Groep T 076 - 530 90 31 E info@beatrijs.nl ISSN 1878-8033 © Copyright 2010 Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De redactie van VAPRO is een onafhankelijk opererend orgaan. Meningen en opinies in het blad geven niet noodzakelijkerwijs de standpunten weer van de bestuurlijke organisaties vertegenwoordigd in de VAPRO groep noch die van de redactie.

Verzilver je diploma: VAPRO Branchediploma

Online loopbaancentrum

Veel bedrijven vragen bij aanname van nieuwe operators om een VAPRO-opleiding als achtergrond. Maar aan je diploma is niet altijd te zien of je een VAPRO-opleiding hebt gevolgd. Veel operators willen dat wel laten blijken. Daar hebben we nu een oplossing voor: het VAPRO Branchediploma.

De loopbaansite www.talentinuitvoering.nl geeft een zo compleet mogelijk overzicht van jouw toekomst binnen de chemie en proces industrie. Neem er een kijkje en doe je carrière in de procesindustrie of in de chemie een plezier.

Snap je hersens en zet ze aan het werk

Als operator zit je regelmatig in een training of volg je een opleiding. Het succes van het leren hangt van vele factoren af. Maar wat blijkt: als je weet hoe het in je koppie in zijn werk gaat, kun je sneller en efficiënter leren! We leggen je in dit artikel uit hoe dat in zijn werk gaat.

Houd de kennis in de ploeg!

We hebben via nieuwsbrief en hyves aan je gevraagd je ervaringen te delen over hoe kennis in een ploeg wordt geborgd en gedeeld als er mensen vertrekken. Geen onbelangrijke vraag nu er in de komende jaren vrij veel ouderen met pensioen zullen gaan.

Beklimming van de Passo dello Stelvio Operator, verwoed hobbyfietser en schrijver, dat is Erik van der Veen. Voor VAPRO Magazine beleeft hij zijn ‘dag van de eeuwige roem’ op de Passo dello Stelvio opnieuw. Hoe deze nuchtere Groninger, denkend aan zijn zieke vader, alles de vrije loop laat.

Column

Energie uit afval

Deze keer zijn we op bezoek bij het Afval Energie Bedrijf in Amsterdam in het westelijk havengebied. Daar staat een zeer moderne hoog rendement installatie die uit afval stroom opwekt door het te verbranden. Maar dat is nog niet alles. Uit de as wordt van alles teruggewonnen. En het bedrijf voldoet ook nog eens aan de hoogste milieu- en veiligheidsnormen. Het heeft enige tijd geduurd, maar nu is de installatie goed.

Vernieuwde website voor VAPRO College

Vind de training die bij jouw toekomst past nu nog sneller. Dankzij de nieuwe trainingskalender en de verbeterde zoekmachine op www.vapro-college.nl kies je makkelijker uit een van de 100 trainingen voor operators en technici.

En verder 3 5 8 8

Column Tweede VAPRO Karttoernooi Oproep vakantiefoto’s Oproep ploegendienst en sociaal leven

15 Fietsclinic 19 Trainingskalender 20 Puzzel en raadplaat

Jubileum Deze maand viert een collega z’n 25-jarig jubileum bij de firma. Vroeger was dat goed voor een gouden klokje en een dasspeld, tegenwoordig een paar vrije dagen, een fraaie financiële tegemoetkoming en taart. Dan blijkt dat de relatie met je baas toch wat meer is dan een afspraak met een financieel doel. Contractueel is er in die 25 jaar een hoop veranderd. Overigens vaak zonder dat de jubilaris daar nota van heeft genomen. Wijzigingen in het arbeidsreglement worden immers doorlopend doorgevoerd met instemming van vakbond en OR. Veel communicatie met de ploegenarbeider is er daarbij niet. Het is een mooi moment eens stil te staan bij de redenen waarom iemand zo lang voor dezelfde werkgever werkt en waarom hij ooit voor het vak van operator gekozen heeft. Indertijd waren het vooral zeevarenden die de overstap naar de procestechniek maakten, waarbij ploegendienst geen belemmering vormde aangezien ze meer tijd met hun gezin konden besteden. Wat is tegenwoordig de drijfveer om als operator aan de slag te gaan en van je vak te houden? In eerste instantie waarschijnlijk de beloning, de werkzekerheid en de grote mate van vrijheid. Dit waren voor mijn zoon redenen het vak van pa te kiezen, waarbij mijn enthousiasme ook zijn vrienden heeft aangezet voor mbo procestechniek te kiezen. Veel (betaalde!) stages, prestatiebeloning en uiteindelijk fascinatie voor het vak zelf. De bierbrouwerij als praktijkruimte op school zal misschien ook wel een rol hebben gespeeld. Ikzelf ben begonnen met bedrijfsinterne opleidingen, waarna een leven lang leren volgde. (Helaas zonder de kans te krijgen de VAPRO D opleiding te doen.) Er is in 25 jaar nogal wat veranderd. Waar je indertijd een wandelend regelventiel was, word je anno 2010 geacht polyvalent te zijn, van alle markten thuis. De techniek staat niet stil en de operator draaft mee. Gelukkig zijn er vele wegen die naar Rome leiden. Al die wegen zijn het bewandelen waard, neem dat maar van deze vakidioot aan. Hans Braak operator De redactie zoekt operators met een duidelijke mening en een goede pen voor de Column. Heb je een goed onderwerp? Neem contact op met redactie@vapro.nl. vapro nummer 2 mei 2010

Nieuws

Verzilver je diploma met het VAPRO Branchediploma Veel bedrijven vragen bij aanname van nieuwe operators om een VAPRO-opleiding als achtergrond. Dat is logisch, want een VAPROdiploma staat al jaren lang borg voor kwaliteit. Maar aan je diploma is niet altijd te zien of je een VAPRO-opleiding hebt gevolgd. Veel operators willen dat wel laten blijken. Daar hebben we nu een oplossing voor: het VAPRO Branchediploma. Het VAPRO Branchediploma wordt met terugwerkende kracht verstrekt vanaf 1 september 2008. Het VAPRO Branchediploma laat zien dat je een diploma hebt van waarde en het is voor iedereen herkenbaar.   Wat zijn de voorwaarden? Iedereen die de VAPRO-opleiding (Basisoperator, Operator A, Operator B, Operator C) volledig met goed gevolg heeft afgerond,

kan een VAPRO Branchediploma ontvangen. Daarbij geldt als voorwaarde dat de laatste praktijkproef (of bij de C-opleiding de verdediging van de scriptie) aantoonbaar is afgenomen door een gecertificeerde VAPRO-examinator. Verder is het belangrijk dat het aanvraagformulier volledig is ingevuld. Het VAPRO Branchediploma worden met terugwerkende kracht verstrekt vanaf 1 september 2008.

Hoe kan ik het aanvragen?  Aanvragen van het VAPRO Branchediploma is heel gemakkelijk en kan via het aanvraagformulier op de website www.vapro.nl. Vul het volledig in en VAPRO bekijkt of je in aanmerking komt voor het VAPRO Branchediploma. Je ontvangt hierover binnen 2 weken na ontvangst van het aanvraagformulier bericht. Rond je binnenkort je opleiding af? Dan is aanvragen nog gemakkelijker. Vraag bij je opleider of deze het VAPRO Branchediploma bij VAPRO wil aanvragen door het aanvraagformulier volledig in te vullen. Dit kan na afronding van je laatste praktijkproef. Het VAPRO Branchediploma ontvang je dan gelijk met je diploma. ■

Talent in uitvoering

Online loopbaancentrum voor de chemie en procesindustrie De loopbaansite www.talentinuitvoering.nl geeft een zo compleet mogelijk overzicht van jouw toekomst binnen de chemie en procesindustrie. Voor elk wat wils Voor diegenen die al enige tijd werken en op zoek zijn naar een nieuwe uitdaging is er de loopbaanverkenner. Hierin worden mogelijkheden gegeven voor een volgende stap in je carrière, kun je doorklikken naar een functiebeschrijving en 4

vapro nummer 2 mei 2010

zie je welke opleidingen je nodig hebt voor het uitvoeren van die functie. Naast opleidingen staat ook aangegeven waar je deze opleiding kunt volgen. Daarnaast kan je een functie toevoegen aan je favorieten. Zo blijft deze bewaard en kan je in het afgeschermde gedeelte van de site de functieomschrijving makkelijk weer terugvinden. Voor degenen die op zoek zijn naar een nieuwe baan, of een studie volgen en willen weten wat ze daar mee kunnen, zijn er de functiebeschrijvingen. Daarin wordt

aangegeven wat de functie inhoudt, welke opleiding er naartoe leidt en in welke bedrijven je mogelijk kunt gaan werken. Iedere functiebeschrijving heeft een filmclip die een beeld schetst van de praktijk. Naast de functies is er ook een afgeschermd deel waar je actief kunt werken aan de uitvoering van je loopbaan. Zo is er de salarisindicator waarin je je salarismogelijkheden kunt zien en zelf ook anoniem in kunt vullen. De site biedt tools voor het schrijven van een CV en sollicitatiebrieven. ■

Platform

Met korting naar Dolfinarium, Walibi World of Hellendoorn Als je lid bent van het VAPRO Platform voor Operators krijg je een aantal leuke kortingen.

doorn zal gaan, stop met aarzelen. Je hebt je geluk, want je krijgt er als lid van het Platform flinke korting op de toegang!

Met de zomer en de vakanties in aantocht hebben we iets nieuws voor je geregeld. Als je twijfelt of je naar Dolfinarium, Walibi World of Hellen-

Doel De site Talentinuitvoering.nl is er op gericht antwoord te geven op loopbaanvragen en meer bekendheid te geven aan de carrièremogelijkheden in de chemische industrie en de procesindustrie. Door werknemers, studenten en andere geïnteresseerden duidelijk zicht te geven op de mogelijkheden, trachten de initiatiefnemers de instroom in deze beroepen te vergroten en de uitstroom te verminderen. De site komt voort uit het actieprogramma Human Capital Chemie die met verschillende projecten werkt aan het promoten van de chemie. Op deze wijze trachten we het dreigend tekort aan goed opgeleid personeel het hoofd te bieden.

Ga naar www.vapro.nl/korting en vul de code in. De code zullen we toesturen via de digitale nieuwsbrief. Zorg er wel voor dat je je kaarten bestelt voor 15 juni! ■

Tweede editie

VAPRO Karttoernooi Versla de winnaar van vorig jaar! Als lid van het VAPRO Platform voor Operators kun je inschrijven voor de tweede editie van het VAPRO Karttoernooi. Het karttoernooi vindt plaats op donderdag 27 mei van 16.00-20.00 uur, net zoals de eerste keer op de Race Planet kartbaan in Delft. We beginnen de dag met een uitleg van de karts, bochten- en rijtechnieken. Daarna rijden we een trainingsronde, drie races en een finale. Na de prijsuitreiking kunnen we onder het genot van een hapje

en een drankje gezellig bijkletsen over het Platform, je werk of het bedrijf. Let op: voor het toernooi zijn beperkt plaatsen beschikbaar. We zullen de tien startplaatsen verloten onder leden die de korte vragenlijst hebben ingevuld. Inschrijven kan op www.vapro.nl/ kart. ■

vapro nummer 2 mei 2010

Platform

Beter en sneller leren Snap je hersens en zet ze aan het werk

Drie tips voor slim Bewaren Spreid het leren en slaap er een nachtje over. Je kunt beter 10 keer 10 minuten met nachten ertussen leren, dan in één keer 100 minuten. Als je het niet herhaalt binnen 40 dagen, kun je weer van voren af aan beginnen. ■■ Verras je brein. Het brein is lui als het gaat om onthouden, want hij slaat het liefst nieuwe informatie op. Je moet je brein als het ware met informatie die je wilt onthouden, blijven verrassen. Stampen om het allemaal in je hoofd te krijgen werkt beter als je bij het leren gaat variëren. Als je een ‘rijtje’ te stampen hebt, gooi de volgorde dan eens om, leer iets van voor tot achter in de juiste volgorde en draai het eens om. Bedenk rare ezelsbruggetjes, want ‘raar’ onthoudt ook beter! ■■ Plaatjes onthouden beter dan woorden. Van alle informatie die de zintuigen krijgen is 83% visueel. Het brein wil dus graag een beeld krijgen. Probeer zoveel mogelijk plaatjes te maken in je hoofd of op papier. ■■

Als operator zit je regelmatig in trainingen en opleidingen. Het succes van het leren hangt van vele factoren af. Maar wat blijkt: als je weet hoe het in je koppie in zijn werk gaat, kun je sneller en efficiënter leren! Je zit als het ware achter de knoppen van die prachtige fabriek in je bovenkamer. We leggen je in dit artikel uit hoe je die bedient.

Hoe werkt leren? In ons hoofd zitten 100 miljard hersencellen. Ze leggen vast wat we weten. Maar ze zijn niet in beton gegoten, je kunt ze laten groeien. Dat gaat je hele leven lang door! Terwijl je leert maken de hersencellen nieuwe onderlinge contacten zodat ze sneller met elkaar kunnen communiceren. De kunst is om die onderlinge contacten zo snel mogelijk te versterken. Het moeten als het ware snelwegen door je hoofd worden. Als je die hebt gemaakt, kun je de kennis het snelst in je werk toepassen. Leren en de controlekamer Al doende leert men. Je brein leert een hoop zonder dat je het merkt. Maar als het ingewikkelder wordt, kost leren meer energie. Je kent vast wel het vermoeide

vapro nummer 2 mei 2010

gevoel nadat je een dag lang hebt geleerd. In die controlekamer ben je voorturend bezig om vijf processen met elkaar af te wisselen, namelijk Bedenken, Bewaren, Begrijpen, Besluiten en Bedwingen. Het zijn de vijf B’s van je brein. Bedenk: je kunt maar één proces tegelijk bewust monitoren. Laten we ze eens langslopen. Bewaren Als je iets wil bewaren, moet je het herhalen. Wist je ook dat het 40 dagen duurt voordat iets in de bovenkamer bewaard blijft? Als je het niet herhaalt binnen die tijd, dan ben je het dus echt kwijt. Bedenken Bij Bedenken haal je de dingen die je al weet, weer naar voren in je gedachten. Je maakt de hersencellen als het ware wakker.

Drie tips voor slimmer Bedenken Bereid je voor op leren. Voordat je naar een opleiding gaat is het handig om datgene wat je al weet voor in je gedachten te brengen. Dat kan door het boek of de materialen door te bladeren om te zien wat je al bekend voorkomt. Ook als het allemaal helemaal nieuw is, helpt dat. Want als je brein weet welke onderwerpen hij kan verwachten, heeft het brein al een structuur om alle nieuwe informatie in op te bergen. ■■ Neem de tijd voor leren. Om al die hersencellen af te gaan en te komen tot bijvoorbeeld een goed antwoord op een vraag is tijd nodig. Daarbij is het belangrijk om je niet te laten storen. Als een docent een vraag stelt en direct het antwoord wil weten, kan hij je soms storen in je denkproces. Vraag om bedenktijd. ■■ Zorg voor de rust om te leren. Als je gespannen bent, is je brein niet goed in staat om nieuwe dingen te leren. Zorg dus voor een plek waar je ontspannen kunt leren. Soms zijn oordopjes ook bij leren handig. ■■

Begrijpen Begrijpen is het verbinden van dingen die je al weet met dingen die je net voor het eerst hebt gehoord of gelezen. Het verbindt dus Bewaren en Bedenken. Je hersencellen maken letterlijk nieuwe verbindingen aan en het gevoel van ‘aha’ geeft zelfs een kick in ons brein. Er komen chemische

stoffen vrij die je helpen om ook andere nieuwe dingen te begrijpen. Besluiten Besluiten helpt je om je naar je doel te gaan. Besluiten helpt je om af te wegen wat belangrijk is en wat niet en te bepalen of je de goede weg aan het bewandelen

Twee tips voor slimmer Begrijpen Leer puzzelend. Begrijpen doe je het meest als je zelf aan het puzzelen bent geweest met datgene wat er te leren valt. ‘Eens begrepen, altijd begrepen’ zegt het al, je hebt dan zelf het kwartje laten vallen en dat kan niet meer terug. ■■ Doe het zelf. Afkijken werkt, maar zelf doen werkt beter! Ga de uitdaging dus aan om bij het leren zelf aan de slag te gaan en niet achterover te leunen. ■■

Twee tips voor slimmer Besluiten Leer doelgericht. Het helpt enorm om vooraf te besluiten wat je precies wilt leren. Daardoor ben je in staat veel beter te luisteren, te lezen en te kijken naar die informatie. Dat helpt ook bij Bewaren, Bedenken en Begrijpen. Besluit dus vooraf waarvoor je het voor wilt gaan gebruiken. ■■ Leer nee zeggen. Om die doelgerichtheid te behouden, besluit dan ook vooral wat je links laat liggen en je je energie niet in gaat stoppen.

■■

vapro nummer 2 mei 2010

Platform De tips op een rij Twee tips voor slimmer Bedwingen Leer wat je wel moet weten. Als iemand tegen je zegt ‘Denk niet aan de roze olifant’, dan is de kans groot dat je het wel doet. Je brein bewandelt de wegen ‘olifant’ en ‘roze’ voor je het door hebt. Bij leren is het van groot belang om vooral aandacht te besteden aan wat je wel moet weten. Dan activeer je het juiste pad in je hersens, dat je vervolgens tot snelweg gaat maken. ■■ Plan het leren. Je brein heeft regelmatig pauze nodig. Na 20 minuten wordt het al minder scherp als je ingespannen zit te lezen. Probeer af te wisselen of iets te herhalen. Plan leren in hapklare brokken. ■■

bent. Besluiten nemen doet ons brein veel onbewust. Bedwingen Bedwingen helpt je om de bovenstaande processen goed te kunnen doen. Om iets goed te kunnen leren, zul je een heleboel andere gedachten een halt toe moeten roepen, die zich zo maar uit het ‘niets’ in je brein aandienen.

Als je bovenstaande tips gebruikt, laat je je brein slim leren. Veel succes! ■

Begrijpen Leer puzzelend ■■ Kijk niet, maar doe iets zelf ■■

Besluiten Leer doelgericht ■■ Leer nee zeggen Dat artikel is geschreven door Jacquelien Willemse, directeur van Maatwerkt Leerarchitecten (info@maatwerkt.nl, tel. 06 – 5342 4177). Op 8 juni geeft ze samen met VAPRO een workshop Breinlaboratorium. Zie www.vapro.nl/breinleren.

Wij willen graag weten waar leden van het Platform hun vakantie doorbrengen en of ze nog ‘iets leuks’ gezien hebben. Met dat leuks bedoelen we niet je vriendin in bikini of een enorme kathedraal, maar een bijzondere, spectaculaire of spannende foto van een proces of procesbedrijf dat je op reis hebt gezien. Dat mag best een skyline met raffinaderijen zijn, maar we vinden het ambachtelijk olie persen in een zonovergoten zuidelijk stadje ook heel mooi. Verbaas ons met je procesfoto’s! We plaatsen ze deze zomer in dit magazine. De mooiste ontvangt een bol.com-bon. Opsturen kan naar operator@vapro.nl. ■

vapro nummer 2 mei 2010

Bedenken Bereid je voor op leren ■■ Neem de tijd voor leren ■■ Zorg voor de rust om te leren ■■

■■

Stuur je procesvakantiefoto’s op

Bewaren ■■ Spreid het leren en slaap er een nachtje over ■■ Verras je brein ■■ Plaatjes onthouden beter dan woorden

Bedwingen Leer wat je wel moet weten ■■ Plan het leren ■■

‘Operator zoekt vrouw’ “Operator zoekt vrouw” lijkt verdacht veel op de titel van het bekende dating programma, waarin bevallige blonde presentratrices het hoofd van menig agrariër op hol doet slaan. Helaas gaan geen van de vergelijkingen met dating programma’s op. De vergelijking die wel opgaat is het hebben van een uitzonderlijk beroep en het onderhouden van relaties. We willen graag aandacht schenken aan de gevolgen van het operatorschap voor persoonlijke relaties, hobby’s en sport. Kortom, voor je sociaal leven. Welke voor- en nadelen heeft je beroep voor je privéleven? Hoe is het je gelukt om een relatie of een gezinsleven te combineren met je ploegendienst? We horen graag welke problemen je hebt ondervonden en hoe je deze hebt opgelost! Je kunt je ervaringen mailen naar operator@vapro.nl of reageren op de blog in de vapro-platform.hyves.nl.

Procesoperators m/v gezocht! PCS iS een werving- & SeleCtiebureau. we zijn gespecialiseerd in bemiddeling van procesoperators, commissioning/start-up engineers, maintenance en projectondersteunend personeel. voor diverse opdrachtgevers in de botlek, europoort, Moerdijk en Maasvlakte zijn wij op zoek naar procesoperators. JiJ • hebt opleidingsniveau 2, 3 of 4 (Vapro) • bent bekend met werken in de (petro-)chemische industrie (pré) • hebt relevante trainingen/opleidingen gevolgd (pré) • hebt affiniteit met techniek en veiligheid • bent een teamplayer met ambitie wiJ • zoeken een baan die bij jou past • plaatsen je bij gerenommeerde bedrijven • ondersteunen je waar nodig • helpen je snel carrière te maken • bieden je een uitstekend loon

Hoe werkt Het? Als procesoperator met een afgeronde Vapro B of C opleiding draag je bij onze opdrachtgevers na een gedegen inwerkperiode, binnen een team, op zelfstandige wijze zorg voor een zo optimaal mogelijk verloop van de productieprocessen of delen hiervan. Deze werkzaamheden worden uitgevoerd met in acht name van de per productieproces vastgestelde veiligheids-, milieu- en gezondheidseisen en vinden plaats in volcontinudienst. Onze opdrachtgevers zijn vooral geïnteresseerd in procesoperators met een sterk gevoel voor techniek, kwaliteit, veiligheid en samenwerken. Voor bijna alle functies is de mogelijkheid aanwezig om bij de opdrachtgever in dienst te treden. intereSSe? Mail je sollicitatiebrief met CV naar PCS t.a.v. Ferry Boshart naar ferry@proop.nl PCS Karel Doormanweg 9E, 3115 JD Schiedam T: (010) 42 777 17, www.proop.nl

De ploeg Een generatieconflict ligt op de loer

Houd de kennis in de We hebben via nieuwsbrief en hyves aan je gevraagd je ervaringen te delen over hoe kennis in een ploeg wordt geborgd en gedeeld als er mensen vertrekken. Geen onbelangrijke vraag nu er in de komende jaren vrij veel ouderen met pensioen zullen gaan. Deze vraag blijkt midden in de crisis ook zeer actueel, want ploegbezettingen worden kleiner. En dan is de juiste kennis op de juiste plek nog belangrijker. Maar wat over een discussie over kennis zou moeten gaan, blijkt vooral om mentaliteit en solidariteit te draaien. Uit de reacties blijkt namelijk dat er een generatieconflict sluimert! In bedrijven waar de werkdruk toeneemt en het economisch wat minder gaat, lijkt de solidariteit tussen de oude garde en de jonge honden aan het afnemen. Hoe komt dat? Jullie hebben diverse oorzaken aangereikt. Twee generaties Ronald maakt meteen korte metten met het idee dat vooral de ouderen de fabriek draaiende houden. “Dit wordt door henzelf in stand gehouden! Zijn ze bang om voorbijgelopen te worden? Ik heb al menig oudere operator met pensioen zien gaan. Iedere keer weer was er de voorspelling dat het nu anders zou gaan, zonder zijn kennis. Ik heb het niet gemerkt, de fabriek draait nog net zo als voorheen.” Mick stoort zich aan de mentaliteit van jongeren. “Zolang een proces goed loopt, kunnen ze het nog wel aan. Maar zodra er storingen of kwaliteitsveranderingen komen, weten ze het niet meer. Ook de 10

vapro nummer 2 mei 2010

Mentaliteit + solidariteit = kennis

ploeg! bedrijven nemen te weinig tijd om de jongeren in te laten werken door de ervaren operators, dus uiteindelijk betalen ze de rekening toch zelf.” Ex-mentor Luc beaamt dat. “Nieuwe operators hebben het idee: eerst het salaris, dan ga ik iets doen. Nu met de crisis menen ze ook eisen te kunnen stellen en sterker nog, het lukt ze ook nog! Ik word niet vrolijk van die nieuwe generatie. Wel grote mond, maar iets repareren of oplossen, ho maar. Dat is niet goed voor de motivatie van de oudere generatie operators.” Maar het draait niet altijd om de generaties. Soms lijkt het alsof je het met iedereen aan de stok hebt. De ervaren Willem is cynisch geworden door jaren van reorganisaties. “We werken met uitgedunde ploegen die met een minimum bezetting steeds meer werk moeten doen. Bij de reorganisaties zijn vaak de goede mensen op straat gezet. Daardoor is er minder kennis en ervaring. Gevolg is dat er irritatie en wrevel ontstaat en de kwaliteit en kwantiteit er onder lijden. Daardoor kom je in een negatieve spiraal! De goede en ervaren operators hebben er dan ook geen zin meer in.” Kennis vasthouden Productiekennis is essentieel. Ronald geeft aan dat een ploeg meestal maar door twee of drie operators draaiende wordt gehouden en de rest leunt op deze mensen. “Het gaat hier dan niet alleen om oudere operators, maar om operators die het vak helemaal in

Het is interessant om te zien dat er vanuit verschillende invalshoeken naar het behouden van kennis wordt gekeken. En wat opvalt is dat het woord kennis niet alleen maar om iets kennen gaat. Juist niet, zou ik zeggen. Uit de reacties lijkt het vooral te gaan om het omgaan met storingen, iets repareren, het vertrouwd raken met het proces, ofwel de kneepjes van het vak. Onderdelen die niet van de ene op de andere dag zijn aan te leren. Daar is tijd en aandacht voor nodig en een goede manier om ervaring te delen en over te dragen. Anders zouden we de kennis gewoon ‘downloaden’ van de ervaren operators en zou het proces zonder onderbreking gewoon doorgaan. Daar is nog geen digitale techniek voor en een usb-aansluiting is nu nog niet beschikbaar voor mensen. De oplossing zit in de mentaliteit en de solidariteit van de verschillende generaties: de jonge generatie staat open voor de ervaring van ouderen en de oude generatie staat open voor de leergierige houding en digitale ervaring van de jongeren. De kneepjes van het vak, het vakmanschap, samen ontdekken is nodig voor het behouden en uitbouwen van ‘kennis’ in de ploeg. En uiteindelijk voor het voortbestaan van het bedrijf. En daarom zullen bedrijven moeten investeren in tijd en aandacht om kennis in de ploeg op peil te houden. Een generatieconflict sluimert dan niet meer, maar wordt omgezet in een positieve spiraal van ervaringen delen en als ploeg steeds beter worden! Wiljo Florijn consultant VAPRO

hun vingers hebben. Helaas zijn er daar maar weinig van te vinden.” Jos geeft weer hoe het volgens hem zou móeten gaan: “De jongere operator moet meer betrokken worden bij het proces. Vooral bij een storing moet hem de tijd worden gegund om deze te verhelpen en de oudere operator moet dan voor ruggespraak naast hem staan. Na het oplossen van een storing, deze samen gaan analyseren en leren van de handlings die misschien verkeerd zijn gegaan.” Mentaliteit Mick ziet een deel van de oorzaak bij automatisering. “Vroeger leerden we alles op de hand te

besturen. We kenden de installatie door en door en wisten precies wat we moesten doen bij storingen. Door de automatisering is er onder jonge operators veel minder kennis. Ze hebben te maken met automatische cyclussen en besturen nauwelijks meer op de hand. Hierdoor leren ze alleen iets als de cyclus uitvalt en deze op de hand afgemaakt moet worden. Maar dit kost tijd, omdat nu alle stappen apart gelopen moeten worden.” Hij vindt het erg jammer dat het werk van een procesoperator steeds minder intensief wordt en dreigt overgenomen te worden door computers. Het kost banen, zeker nu met de economische crisis, denkt Mick. vapro nummer 2 mei 2010

De ploeg Johnny neemt het echter voor de nieuwelingen op. “Jongeren zijn over het algemeen snel van begrip. Ze nemen de stof en proceskennis snel tot zich. Maar die snelheid heeft een keerzijde. Ouderen denken, door hun ervaring, twee keer na voordat ze een actie doen. Jongeren reageren vrijwel direct en zijn bovendien sneller geneigd tot opgeven. Juist op dit punt hebben ouderen een grote invloed op jongeren. Langer doorwerken is niet nodig. Als een bedrijf maar sneller begint met opleiden en jongeren een periode laat meelopen, zodat ze vertrouwd raken met het proces en leren omgaan met storingen. En accepteer dan maar dat verstoringen misschien wat langer duren.

Mensen zullen vertrouwd moeten raken met de installatie!” Werklust John is geen voorstander van langer doorwerken van oudere operators. “Helaas constateer ik dat de werklust van die mensen die er voor het geld nog een jaar aan vastplakken, met de helft daalt. De werkbelasting op de jongere operators wordt hierdoor hoger. Ze moeten dit opvangen. En waarom zouden oudere operators langer doorwerken? Geef jongeren ook een kans en leer hen de kneepjes van het vak. Dus alleen langer doorwerken als de werkgever dit opvangt met jonge mensen die door de oudere, langer doorwerkende operator, worden opgeleid.”

Rooskleurig Johnny ziet het uiteindelijk wel rooskleurig in. “Door met een jong team te werken zul je op langere termijn eventuele vertragingen door opleiden weer inhalen. Nieuwelingen zijn steeds slimmer en ondernemender. Zeker de jongeren, die vertrouwd zijn met computers, smartphones en games. Dit soort ontwikkelingen draagt juist weer bij aan het proces.” Deel je ervaringen Wil je ook je ervaringen over kennis in de ploeg kwijt? Of heb je tips hoe je bedrijf hier succesvol mee omgaat? Stuur je reactie naar operator@vapro.nl of geef een reactie in de vapro-platform. hyves.nl. ■

Op een dag ga je geld verdienen Waar kun je werken en leren? Wij bieden je een job waar je werkt én leert. SWA organiseert leer/werk-trajecten die een half jaar tot twee jaar kunnen duren. Dat doen we voor analisten, procesoperators, metaalbewerkers, havenmedewerkers en electrotechnici. Dat betekent dus: geld verdienen en toch verder leren! Kijk op onze website naar de mogelijkheden in jouw regio. SWA Personeelsdiensten Amsterdam • Beverwijk • Breda • Utrecht • Zaandam

weetvanwerken.nl

vapro nummer 2 mei 2010

Neste Oil Corporation is an oil refining and marketing company, with a focus on advanced, clean traffic fuels and a strategy aimed at growing the companyâ&#x20AC;&#x2122;s oil refining operations and production of premium-quality renewable diesel. Neste Oilâ&#x20AC;&#x2122;s modern refineries are located in Porvoo and Naantali in Finland. Most of our products are based on our own technology, including fuels produced from renewable raw materials. The company also has an extensive retail network in Finland and around the Baltic Rim, and a modern crude and product tanker fleet. Neste Oil currently employs around 5,200 people. Neste Oil is establishing a new business in the Netherlands by building a renewable diesel plant at the Maasvlakte, Europoort Rotterdam. The Dutch entity is part of Renewable Fuels Business Area within Neste Oil. The operations are in their start-up phase.

Neste Oil bouwt op dit moment een raffinaderij die de volgende generatie hoogwaardige diesel gaat produceren uit niet-fossiele grondstoffen. Deze diesel wordt niet alleen milieuvriendelijker geproduceerd maar is ook schoner en hoogwaardiger in verbranding. Nieuwe medewerkers krijgen de unieke kans om in een zeer vooruitstrevende en gloednieuwe raffinaderij te gaan werken en worden al tijdens de bouw betrokken bij de verschillende fases. Vanaf het begin wordt je wegwijs gemaakt en volg je de nodige opleidingen en trainingen. Wij hebben meerdere vacatures. Heb je interesse en pas jij in het profiel, aarzel dan niet om je cv en motivatie naar ons te mailen. Ook voor meer informatie kun je natuurlijk contact met ons opnemen. Een medische test of assessment kan onderdeel van de procedure uitmaken. Standplaats voor alle functies is de Maasvlakte, Antarcticaweg 185 te Rotterdam, havennummer 8220.

Wij zoeken op dit moment:

Process Operators Werkzaamheden: Je bedient de diverse procesapparatuur volgens de geldende voorschriften. Je loopt controleronden, neemt monsters en rapporteert over benodigde onderhoudswerkzaamheden en reparaties. Jij bent verantwoordelijk voor het goed laten verlopen van het produktieproces volgens de standaard operating procedures. Daarnaast onderzoek je de oorzaken van produktiestoringen en voer je kleine onderhoudswerkzaamheden zelf uit. Op dit moment wordt de raffinaderij nog gebouwd. Dat betekent dat je tijdens deze start-up volop bezig bent met training, pre-commissioning, commissioning en het schrijven van manuals en procedures in de dagdienst. Zo krijg je van A tot Z alles mee. Daarna ga je in een volledige 5-ploegendienst meedraaien (2.2.2). Opleiding & Ervaring: Je hebt minimaal een afgeronde MBO AOT/VAPRO-B met 3 jaar relevante ervaring binnen de petrochemische procesindustrie (dus niet de voedingsmiddelenindustrie). Een goede beheersing van de Engelse taal is belangrijk. Ben je een teamplayer, leergierig en pro-actief, heb je interesse en herken jij jezelf in het gevraagde profiel, stuur dan je motivatiebrief met cv naar Netherlands@nesteoil.com of neem contact op met de recruitmentafdeling op 06-22494849. De vacatures zijn ook op onze site te vinden onder Careers Rotterdam. www.nesteoil.com Aquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

vapro nummer 2 mei 2010

Stelvio

Huilen Operator, verwoed hobbyfietser en schrijver, dat is Erik van der Veen. Voor VAPRO Magazine beleeft hij zijn ‘dag van de eeuwige roem’ op de Passo dello Stelvio opnieuw. Hoe deze nuchtere Groninger, denkend aan zijn zieke vader, alles de vrije loop laat.

Mijn dag, de dag waar ik een jaar naar heb toegeleefd, vandaag ontvang ik eeuwige roem. Ik kijk uit het hotelraam, shit, de zon schijnt. Op deze dag moet het slecht weer zijn, hagel, koude wind, stortregens, sneeuw op de weg, spekgladde afdaling. Het moet een heroïsche dag worden, waar nog jaren over gepraat en gebluft gaat worden. Maar niks van dit alles, stralend weer, lekkere temperatuur, geen zuchtje wind. Alles zit tegen! Elke fietsdag hetzelfde ritueel, eerst mijn zweethemd aan, uierzalf op de bruine ster, tanden poetsen, neusharencontrole, wielerbroek aantrekken, treuzelen met het uitzoeken van het fietsshirt, bidons vullen, badslippers zoeken, ontbijten. Tijdens het ontbijt merk 14

vapro nummer 2 mei 2010

ik dat ik ontzettend zenuwachtig ben, vandaag is het menens, heb het gevoel dat ik naar een schavot loop. De Passo dello Stelvio maakt mij bang, teveel over gelezen denk ik, mijn vader zal tegen mij gezegd hebben: “Bist naait wies”. Deze keer heeft hij gelijk. Zeven fietsen De officiële klim start in Prato allo Stelvio, in Trafoi gaat de bochtenteller lopen, van achtenveertig naar nul. Fiets elf kilometer per uur, trap kleine blad voor, achter nog twee tandjes over, wat zou het fijn zijn als het zo bleef. Denk aan Peter, miljonair, 52 jaar, heeft zijn bedrijf verkocht, zit het hele jaar op zijn fiets in de bergen, bofkont. Begin te fantaseren over het winnen van de staatsloterij, zou zeven fietsen kopen, voor

iedere dag een aparte fiets. Een rotte zure kaaslucht doet mij uit deze zoete droom ontwaken, mijn handschoenen ruiken naar kaas. Mijn grote vrienden, de vliegen, zijn ook weer aanwezig, ze komen zeker op de lucht af. Bocht eenentwintig, weinig groen, alleen sneeuw, puin en rotsen. Zie de top in de verte liggen, mijn fietsbril loopt vol met tranen. De emoties knallen uit mijn lichaam, krijg dorst, kijk naar mijn bidons, ze zijn leeg. Mijn maag begint te rommelen en te knorren, heb energierepen in de auto laten liggen. Hongerklop, geestelijk effect is direct merkbaar, begin aan mijn vader te denken. ‘Meneer kanker’ heeft zijn fysiek gestel in een houdgreep. Visueel niet aanwezig, maar traag, trefzeker, zijn vitale organen slopend. Boeten Word melancholiek, wil ruilen van lichaam, heb zin om af te stappen. Erik, tot zijn vijfenveertigste een puber, altijd op zoek naar

Erik van der Veen een schouderklopje, een beschermende arm, waardering, bevestiging. Vraag mij vaak af, waarom ik op sportief gebied, de lat altijd, soms, vaak, te hoog leg. Boeten, pijn lijden voor verkeerd gedrag in het verleden? Bocht tien, kapot, stoppen, stoppen, stoppen, schreeuwt in mijn hoofd. Niet opgeven, doorbeuken! In gedachten nog steeds bij mijn vader, ben bang voor zijn naderende dood. Vreemd, je zit op je fiets, met de dood als aanjager. Nederland-Bulgarije, NederlandLuxemburg, samen met je vader en zoons op stap, genieten in de puurste vorm. Waarom zeg ik nooit tegen mijn vader, dat ik van hem houd? Begin keihard te huilen, tranen, kwijl en snot druipen op mijn stuur. Is mijn fietscomputer wel waterdicht? Passerende fietsers kijken mij vragend aan, “Groningse nuchterheid” spoelt weg op de Passo dello Stelvio. Herpakken De laatste bocht, herpakken Erik, je moet mooi op de foto. Heb het

De auteur, Erik van der Veen is procesoperator bij Avebe. In zijn vrije tijd trekt hij op zijn fiets het hooggebergte in om ‘zichzelf geestelijk te ontspannen en lichamelijk te slopen’. Afzien, passie en emotie zijn voor hem de redenen waarom hij fietst, altijd op zoek naar korte en onverwachte momenten van geluk. Hij zet zijn fietservaringen op papier en stuurde VAPRO deze bijdrage. Het is een ruggensteun voor de deelnemers aan de Stelvio-challenge. Mensen die mogelijk zelf, net als hij, een familielid met een slopende ziekte in de familie hebben. Hij heeft zich voorgenomen op 26 juni mee te fietsen en morele steun te bieden aan de deelnemers. Overigens is het VAPRO-team voor de Stelvio challenge compleet. Uiteraard is het mogelijk om geld te doneren aan de Tristan Hoffman Challenge-doelen. Meer informatie op www.vapro.nl/ledenevenement.

gehaald, een geur van benzine, uitlaatgassen en verkoold vlees dringt mijn onthaarde neusgaten binnen. De keel begint peristaltische bewegingen te maken. Terugslikken, recycling van nog niet gebruikte koolhydraten en vetten. Vertwijfeling, paniek, geen officieel bord te bekennen met de naam en de hoogte van de Passo dello Stelvio. Zoekend naar een tastbare bevestiging, baan ik mij een weg, door kraampjes met ondefinieerbare hompen vlees,

“vette bek” toeristen en luidruchtige motorrijders. Bij het monument ter ere van Fausto Coppi, sta ik te dromen. Een oude, tot zijn dood doorfietsende Italiaan, tikt mij op de schouders en zegt zachtjes: “Sentimentalista”. Sentimentalista, prachtig woord. Voor mij een vraag, een dubbele betekenis: hang naar het verleden, of hangen blijven in het verleden? ■

Fietsclinic bij DSM De VAPRO-deelnemers voor de Tristan Hoffman Challenge in juni moeten natuurlijk wel topfit aan de startlijn verschijnen. Daarom was er begin april bij DSM Emmen een clinic, waar ook andere fietsende DSM’ers aan meededen. Het bedrijf zorgde voor een volgwagen met reservemateriaal en lunchpakketten. Onder deskundige begeleiding van ex-profwielrenner Bart Voskamp en zijn toenmalige wielerknecht en trainingsmaat Jan van Velzen, werd een prima trainingsrit van 110

km door het mooie Drentse land verreden. Onderweg werden de deelnemers uitgedaagd door twee oefeningen te doen: waaierrijden en sprinten naar voorgangers. Onder een dapper zonnetje die net 10 graden maakte en bij een stevige zuidoosterwind haalde iedereen moe en voldaan de eindstreep. Na het zweet afgespoeld te hebben en onder genot van een DSM-bamischotel, vermaakte Bart Voskamp de groep met een verhaal over zijn wielercarrière,

zijn leven er naartoe en erna. Een zeer geslaagde trainingsdag! Begin juni is er weer een fietsclinic. Dan is Rockwool te Roermond onze gastheer. ■ vapro nummer 2 mei 2010

Proces in het zonnetje

Energie uit afv Deze keer zijn we op bezoek bij het Afval Energie Bedrijf in Amsterdam in het westelijk havengebied. Daar staat een zeer moderne hoog rendement installatie die uit afval stroom opwekt door het te verbranden. Maar dat is nog niet alles. Uit

de as wordt van alles teruggewonnen. En het bedrijf voldoet ook nog eens aan de hoogste milieu- en veiligheidsnormen. Het heeft enige tijd geduurd, maar nu is de installatie goed ingeregeld en draait probleemloos. We laten ons rondleiden door Sietse Agema, hoofd opleidingen, trainingen en kennismanagement.

1  Kraandrijver Patrick Olieberg grijpt elke keer een volledige vuilniswagenlading in de afvalbunker en stort deze in een trechter naar de ovens.

 Iedere dag storten ongeveer 600 vuilnisauto’s en 1 goederentrein, opgeteld jaarlijks 1.400.000 kilo afval bij AEB!

vapro nummer 2 mei 2010

 24 uur per dag houden werktuigkundigen de monitoren met procesgegevens in de gaten. In de plant zijn de modernste verbrandingsovens en stoomturbines in bedrijf. Deze turbines produceren 1 miljoen MWh elektriciteit per jaar, genoeg om driekwart van de Amsterdamse huishoudens van stroom te voorzien.

De hoogrendementketel wordt geïnspecteerd door werktuigkundige Ron Mooij. De ketel heeft drie lege trekken en een horizontale trek met pijpenbundels voor oververhitters en economisers. 

al 6 5  Plaatsvervangend teamleider wacht, Bram Mustamu, poseert voor de reserverotor van de turbine, die klaar ligt om gewisseld te worden.

8 Alles wordt verwerkt. Uit de zwavel die vrijkomt bij het reinigen van de rookgassen wordt bijvoorbeeld gips voor de bouw gemaakt en uit de bodemassen worden ferro- en nonferrometalen gehaald. Ronnie Metz leidde ons rond door de bodemasverwerking. 

 De stoomturbine is voorzien van een herververhitter tussen het hoog- en lagedrukdeel. Zo wordt het maximale vermogen uit de stoom gehaald. Deze toepassing van herverhitting is uniek en gepatenteerd.

Een van de restproducten: een bak met metalen, die weer de grondstof vormen voor tal van nieuwe producten. 

 Een kijkje vanaf het hoogste punt in de fabriek (ruim 48 meter) op de ketelsecties.

Training in spotlight

Vernieuwde website voor VAPRO College Vind de juiste training die bij jouw toekomst past nu nog sneller. Dankzij de nieuwe trainingskalender en de verbeterde zoekmachine op www.vapro-college.nl kies je makkelijker uit een van de 100 trainingen voor operators en technici.

Je kunt kiezen uit trainingen voor: ■■ Beroepsopleidingen ■■ Productie- en procesoptimalisatie ■■ Procestechnologie ■■ Onderhoud ■■ Communicatie en leidinggeven ■■ Verf- en drukinkt (VVVF) ■■ Veiligheid (VVI) ■■ Elektriciteitsproductie (REWIC) ■■ Kunststof en rubber (SORK) Ontdek het zelf en kijk snel op www.vapro-college.nl! We lichten er een paar trainingen voor je uit. Training Introductie Total Productive Manufacturing (TPM) Met TPM is het mogelijk bedrijfsprocessen beter te beheersen en kosten aanzienlijk te verlagen. Bedrijven beginnen vol enthousiasme aan TPM, maar vaak wordt niet het gewenste resultaat bereikt. Deze training geeft u een goed beeld van de mogelijkheden die TPM biedt waardoor u kennis heeft om de juiste beslissingen te nemen en trajecten te vlot te trekken. Training Professioneel communiceren in de praktijk Iedereen weet dat het belangrijk is, maar in de praktijk blijkt het nog erg lastig: goed communiceren. In de praktijk blijkt dat slechte communicatie een van de oorzaken is 18

vapro nummer 2 mei 2010

van verstoringen in het proces. In deze training gaan we eerst dieper in op een aantal onderwerpen rondom communicatie. Daarna wordt aan de hand van echte praktijksituaties de theorie toegepast. Training Competentiegericht Opleiden: zo zet je het in Competentiegericht opleiden is bedoeld om toekomstige werknemers beter voor te bereiden op het bedrijfsleven. Het beroepsonderwijs gaat de komende jaren drastisch veranderen. Deze training geeft u de juiste tools in handen waarmee u competentiegerichte opleidingen in uw bedrijf kunt organiseren en faciliteren. Training Didactische Vaardigheden voor Praktijkopleiders Een opleiding tot vakbekwaam operator vereist een didactische aanpak. Voor de voortgang is een regelmatige beoordeling van belang met evaluaties en feedback. De opleider moet goede communicatieve vaardigheden en motivatie-skills hebben, die tot uiting komen tijdens begeleidingsgesprekken. Tijdens deze training komen al deze zaken aan bod. Indien uw bedrijf een erkend leerbedrijf is, kan aanspraak gemaakt worden op 80% subsidie vanuit kenniscentrum PMLF in het kader van de stageboxregeling.

Masterclasses en workshops GHS/ CLP Het Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) is een internationale afspraak over wereldwijde harmonisatie van de indeling- en etiketteringpraktijk van chemische producten. De Masterclass en Workshops bieden inzicht in het systeem en geven u handvatten waarmee u het systeem GHS op een succesvolle wijze binnen uw bedrijf kunt implementeren. De masterclasses zijn bedoeld voor stafmedewerkers, de workshops zijn bedoeld voor iedereen werkzaam in de procesindustrie. Groter aanbod trainingen voor kunststof en rubber VAPRO College heeft haar trainingsaanbod uitgebreid met maar liefst 30 trainingen voor de rubberen kunststofbranche, de SORKtrainingen. Met deze trainingen willen we er aan bijdragen dat alle medewerkers in de kunststofindustrie vanuit dezelfde basiskennis te werk gaan. Het waarborgen en verbeteren van de productiviteit, efficiency en proceszekerheid zijn de sleutelwoorden bij deze trainingen. ■ Alle trainingen zijn te vinden op de vernieuwde website www.vapro-college.nl.

Service

Trainingskalender VAPRO College biedt het komende voorjaar een keur aan interessante trainingen voor operators, technici en iedereen die betrokken is bij opleiden en begeleiden. Kijk voor precieze data, locaties en prijzen op www.vapro-college.nl. Meld je aan via de website.

Training

Data

Locatie

Bedrijfsbeoordelaar VAPRO sectormodel BO/A/B, competentiegericht

7, 21 en 28 mei

Bunnik

Bedrijfsbegeleider VAPRO sectormodel BO/A/B, competentiegericht

11, 18 en 25 mei

Nieuwegein

Bedrijfsexaminator VAPRO sectormodel BO/A/B, competentiegericht

12, 20 en 27 mei

Vlaardingen

Praktijkwerkplannen en praktijkopdrachten

20 mei

Rotterdam

Masterclass GHS/CLP

26 mei en 2 juni

Bunnik

Examinatorentraining EGO

27 mei, 10 en 24 juni

Den Bosch

Workshop GHS/CLP

28 mei

Den Haag

CGO, hoe zit je het in?

28 mei

Rotterdam

Bedrijfsbeoordelaar VAPRO sectormodel BO/A/B, competentiegericht

1, 8, 15 juni

Rotterdam

Warmtewisselen

2, 3,9, 10, 16 en 17 juni

Rotterdam

Workshop GHS/CLP

9 juni

Den Haag

Professioneel communiceren in de praktijk

10 juni

Den Bosch

Instrueren op de werkplek

10 juni

Den Bosch

Levensfasebewust leidinggeven

17 juni

Rotterdam

Beoordelingscyclus voor leidinggevenden

17 juni

Den Bosch

Instrueren op de werkplek

7 september

Den Bosch

Didactische vaardigheden voor praktijkbegeleiders

16, 17 sept. en 7, 8 okt.

Nieuwegein

Functioneringsgesprekken voeren voor medewerkers

21 september

Nieuwegein

Leergang opleidingsmanagement

start 28 september

Amersfoort

Leergang opleidingsmanagement

start 1 oktober

Vlaardingen

Masterclass GHS/CLP

5, 12 oktober

Den Haag

vapro nummer 2 mei 2010

Woordzoeker Als alle woorden in het diagram zijn weggestreept, blijft er een aantal letters over. Lees deze letters regel voor regel van boven naar beneden, zo vind je de oplossingszin. Stuur deze naar operator@vapro.nl. Veel plezier!

april bloem boerenzwaluw bollen dauw duif eieren geel groen juni kikkerdril klaver koelen kwaken lammetje leef leg lente lenteavond

lentegeur lentegevoel lentemaand lenteweer lentezang lentezon liedje mei narcis nestelen sap schoonmaak slak sloot tak tenger tulp tulpen vijver

vogel voorjaar voorjaarsbloem voorjaarsbui voorjaarsmode voorjaarsmoeheid

zonlicht zonnen zwaluw zwerk zwoel

Oplossing sudoku VAPRO 1 De winnaar van de sudoku in VAPRO nr. 1 is Martin Timmer uit Assen. Het winnende nummer was 58671. Martin, gefeliciteerd, je bol.com-bon is onderweg! ■

Raadplaat Wat is hier afgebeeld? We zoeken de officiële naam en een beschrijving van de werking. Stuur je oplossing, voorzien van je postadres, naar operator@vapro.nl en maak kans op een bol.com bon.

Oplossing raadplaat 1 Bijna alle oplossingen waren correct. Wat ons betreft is Marco Vuijk uit Hellevoetsluis de winnaar. Hij geeft een duidelijk omschrijving. 20

vapro nummer 2 mei 2010

Het afgebeelde apparaat is een flowmeter van Kytola. Deze meters worden gebruikt voor metingen in smeeroliesystemen. Het is een verdringerpompmeter (positive displacement), die onafhankelijk van olietemperatuur of viscositeitverandering de juiste hoeveelheid meet. Bij dit

type flowmeter worden de ovale tandwielen door het te meten medium verdrongen. Op een van de tandwielen zit een permanente magneet die pulsen overgeeft aan een sensor op de kamer. Marco, gefeliciteerd met je bol.com-bon! ■

Puzzelen