De toekomst van de Fairtrade banaan

Hans-Willem van der Waal

Dit jaar bestaat AgroFair, een Fairtrade bedrijf dat zich wereldwijd inzet voor een rechtvaardige bananenhandel, 25 jaar. Op 13 oktober werd hier aan de hand van een webinar met als onderwerp: ‘De toekomst van bananen en Fairtrade’ bij stilgestaan. Acht prominente namen uit de wereld van Fairtrade bananen en duurzame voedselsystemen spraken in dit webinar over de ontwikkeling van Fairtrade, wat er op dat gebied is gepresteerd en over de huidige uitdagingen, kansen en bedreigingen waar de bananenteelt en haar transitie naar Fairtrade momenteel mee geconfronteerd worden.

AgroFair importeerde in 1996 de eerste Fairtrade bananen onder het merk Oké. “Sindsdien is er veel gebeurd,” zegt Hans-Willem van der Waal, CEO van AgroFair. Inmiddels is tien procent van de bananen die Europa importeert een eerlijke banaan, jaarlijks ruim 600.000 ton. “Een enorme prestatie, maar er moet nog veel gebeuren,” benadrukt de CEO. “Allereerst is de groep arbeiders die te weinig loon ontvangt om er betamelijk van te kunnen leven nog enorm groot, daarnaast is er veel te bereiken op het gebied van biodiversiteit in de bananenteelt en vervolgens zijn er nog de uitdagingen op het gebied van klimaatverandering en hoe de sector daarmee moet omgaan.”

“FAIRTRADE WERELDWIJD OP DE POLITIEKE AGENDA”

“Er is een begin, maar we zijn er nog lang niet,” zegt Marike de Peña, voorzitter van het CLAC Banana

Network, over Fairtrade. “Wereldwijd worden nog steeds op structurele basis mensenrechten geschonden, onrechtvaardige handel en ziekten en epidemieën in teelten teisteren op velerlei plaatsen op aarde de voedselproductie. Om dit effec-

tief aan te kunnen pakken is er een overkoepelend voedingsplatform nodig, die deze problematiek op de internationale en nationale agenda’s van de politiek kan zetten.” Marike benadrukt de groeiende prijsdruk op de markt, die het lastiger maakt om ecologisch verantwoord bananen te kunnen telen. “Bovendien is het van groot belang dat een omschakeling naar Fairtrade op doordachte wijze wordt doorgevoerd, omdat het anders meer schade berokkent dan goed doet.”

FUSARIUM TROPICAL RACE 4 EN BLACK SIGATOKA

Tijdens het webinar sprak Fernando García Bastidas over wat momenteel de grootste bedreiging vormt voor de bananenteeltsector, namelijk de bodemschimmel Fusarium Tropical Race 4 (TR4), een variant van de Panamaziekte die in de jaren ‘50 wereldwijd het commercieel telen van Gros Michel bananen op grote plantages onmogelijk maakte. “Ook deze ziekte gaat erg agressief te werk en met name de Cavendish is gevoelig voor besmetting,” zegt Fernando. “Uitroeien is bovendien erg lastig, Fusarium TR4 kan tot dertig jaar in de grond overleven. Momenteel is het tempo waarin de ziekte zich verspreidt, gerust zorgwekkend te noemen. In de jaren 90 werd TR4 voor het eerst vastgesteld in Taiwan. In 2015 heeft het zich al in vijf landen kunnen verspreiden en inmiddels woedt de Panamaziekte al in twintig landen en leidt het tot verwoesting van grote oppervlaktes bananenplantage. Om verspreiding van de ziekte effectief te kunnen tegenhouden is het essentieel om een hele reeks bio-veiligheidsmaatregelen te nemen zodat de schimmel buiten de bananenplantages blijft. Daarnaast is het zaak besmetting in een vroeg stadium te kunnen herkennen. Dit alles maakt dat deze ziekte lastig is in te dammen en een serieuze bedreiging is voor de teelt in bananen wereldwijd,” legt Fernando uit.

Daarnaast is er nog een bedreigende ziekte die bezig is aan een opmars. De Black Sigatoka is moeilijk te bestrijden en dwingt telers om steeds meer gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken. Dit leidt op zijn beurt dan weer tot een toename van resistente varianten van deze bladschimmel, waardoor bestrijding nog moeilijker wordt.

Na graan en maïs is de banaan het meest geconsumeerde voedselproduct op aarde en is het de belangrijkste voedselbron voor meer dan 400 miljoen mensen. Dat maakt dat dit een enorm probleem is.

Fernando werkt met een team van onderzoekers aan het ontwikkelen van nieuwe sterkere bananenvariëteiten, die bestand zijn tegen deze ziekten, maar er is tot op heden nog geen variëteit ontwikkeld die de Cavendish zou kunnen vervangen. “Maar er is goede hoop,” zegt Fernando. “We hebben veel meer tools en kennis dan vroeger. Een weerbare variant is er dan nu nog niet, maar ik ben ervan overtuigd dat die binnenkort gaat komen.”

BIODIVERSITEIT

Fairtrade richt zich naast het verbeteren van de positie van de telers in de handelsketen ook op het stimuleren en verbeteren van de biodiversiteit in de bananenteelt. Commerciële bananenplantages zijn over het algemeen permanente monoculturen van alleen maar bananenplanten. Daardoor moet er steeds meer kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt om de bananen te laten groeien en te beschermen tegen plagen en ziekten. “We willen gaan experimenteren met alternatieve teeltvormen zoals het combineren van verschillende gewassen door elkaar, om zo de biodiversiteit te stimuleren. Een hogere biodiversiteit geeft sterkere gewassen die op hun beurt weerbaarder zijn voor ziektes. Daardoor zijn er minder bestrijdingsmiddelen nodig in de teelt en dat betekent ook minder kans op het ontstaan van resistente ziekten,” zegt de CEO van AgroFair.

WREDE CIRKEL DOORBREKEN

“Het moment dat leidde tot een doorbraak van AgroFair met zijn Oké banaan was toen COOP Zwitserland de keuze maakte om enkel Fairtrade bananen te verkopen in zijn filialen. COOP maakte deze keuze in plaats van dat de retailer de keuze aan de consument liet,” zegt Hans-Willem. “We hebben dappere retailers nodig die deze wrede cirkel van uitbuiting willen doorbreken,” zegt Nicolas Lambert van Fairtrade België. Nicolas legt uit dat supermarkten nagenoeg geen marge hebben op de goedkope bananen. De enige reden dat deze in het assortiment zitten is dat andere supermarkten deze ook verkopen voor een bodemprijs. Supermarkten vrezen het verlies van klanten zodra ze de goedkope banaan uit het assortiment halen. “Uiteindelijk wordt hier niemand gelukkig van,” zegt Nicolas. “De producent niet, want die verdient te weinig om een fatsoenlijk bestaan op te bouwen, de

handelaren niet, want die verdienen ook nagenoeg niets aan de verkoop en de consument is ook niet gelukkig, als hij weet dat deze banaan allesbehalve duurzaam is en daarnaast een product van uitbuiting.”

TRANSITIE

Fairtrade gaat dus niet alleen over het verbeteren van de positie van de teler, maar het is daarnaast ook een poging tot een ecologische verantwoordelijke teelt. De afgelopen jaren is daar steeds meer aandacht voor gekomen en zijn er ook verschillende initiatieven opgezet, zoals bijvoorbeeld het opzetten van een plantage op een berghelling, tussen verschillende andere planten en gewassen. “Nu kunnen niet alle bananenplantages op een soortgelijke manier geplant worden natuurlijk, maar we willen hiervan leren zodat er uiteindelijk minder gewasbeschermingsmiddelen nodig zijn in de bananenteelt,” legt Hans-Willem uit. “Alleen op deze manier is de teelt op lange termijn duurzaam. Als er op deze voet verder wordt gegaan met het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, zullen steeds weer resistente ziekten opduiken. Eerlijke, klimaatvriendelijke teelt is uiteindelijk de enige oplossing.” (MP) 

Cornelie.den.Otter@agrofair.nl

THE Complete End of Line Portf olio

Clever design based on all the latest technologies

Seamless project management & install

50 years of experience

Looking for advice on how to Automate? Get in touch with us!