“Aardappeltelers bundelen om marktpositie te verkrijgen”

Jasper Roubos, POC: “Aardappeltelers bundelen om marktpositie te verkrijgen”

“Er is iets structureel mis,” vat Jasper Roubos, voorzitter van de Producenten Organisatie Consumptieaardappelen (POC), de prijsvorming op de consumptieaardappelmarkt, die de verwerkende industrie, tafelaardappelen en export omvat, samen. “In zijn algemeenheid heeft de consumptieaardappelteelt geen marktpositie.” Hij wijt het vooral aan de versnippering van het aanbod door de vele individuele telers tegenover een beperkt aantal inkopende partijen, die bovendien weten hoe het spel te spelen.

“Zelfs met een areaal van 500 hectare aardappelen ben je tegenover de industrie nog maar een kleine speler en nog steeds één van de vele.” Jammer vindt

Jasper, die zelf ook aardappels teelt in de

Haarlemmermeer, dat de telers de coöperaties – met uitzondering van enkele in de tafelaardappelsector – vaarwel hebben gezegd. “Toen de teler ging samenwerken met de inkooporganisaties, had hij geen idee wat het verlies van de coöperaties voor de lange termijn zou betekenen.”

Jasper noemt de prijsvorming in de aardappelsector niet meer van deze tijd en stelt dat de teler per definitie te weinig betaald krijgt. Overigens rekent hij het de verwerkende industrie niet aan. “Zij gebruiken de middelen en de ruimte die ze hebben.“De voorzitter van POC stelt daar tegenover dat een bundeling van het aanbod aan de telerskant, zoals een producentenorganisatie, tegenwicht kan bieden. “POC is opgericht om telers te versterken zodat we een gelijkwaardige partner worden en samen met onze afnemers de teelt toekomstbestendig kunnen maken voor alle schakels in de keten.” Jasper geeft aan dat waar bundeling decennialang – anders dan in een coöperatie - niet was toegestaan vanuit de mededingingswet, dit nu, door aangepaste EU-regelgeving, in de agrarische sector wel kan.

LAAGDREMPELIG INITIATIEF

De aardappelteler legt uit dat de wens tot vergroening aan de basis lag van de Brusselse beslissing om bundeling tot 80 procent van alle telers in de agrarische sector toe te staan. “De kostprijsverhoging die het gevolg is van het realiseren van maatregelen voor maatschappelijke wensen op het gebied van duurzaamheid en gewasbescherming, komt altijd eerst bij de teler terecht. Maar die krijgt daar niet voor betaald. Dat heeft de doorslag gegeven om de primaire producenten buiten de mededingingswetgeving te houden.”

Het is de reden dat begin 2020 POC werd opgericht. Jasper noemt het een laagdrempelig initiatief, waarvan de bestuurders nu nog vrijwilligers zijn. “Voor een lage investering kan iedere teler lid – vrije teler of op contract, voor industrie of tafelsegment - worden en zo kunnen we POC verder uitbouwen. Hij geeft aan dat de regelgeving erin voorziet dat de POC de afzet voor de leden kan doen, maar dat dit absoluut niet de bedoeling is. “Telers willen juist die afzetvrijheid behouden, dat is wel gebleken uit het verleden.” De voorzitter laat weten dat het opbouwen van een professionele organisatie prioriteit heeft waarbij het aanbod op de vraag kan worden afgestemd door gezamenlijk inzicht te geven in teelt en bewaring waarmee de telers op een gelijk informatieniveau met de afnemers moeten komen.

EVENWICHTIGER MARKTBALANS

“Maar ook commerciële adviezen en kostprijsberekening zijn aspecten waar we ons op richten. Inzicht geven en tot nadenken zetten, daarmee kunnen we de eerste periode van POC mee vullen en dat zal al veel effect gaan krijgen. Dat is ook de informatie die we missen. We worden doodgegooid met teelttechnische informatie ten behoeve van de perfecte aardappel en het creëren van een overaanbod waartoe individuele telers constant worden verleid. POC streeft naar een evenwichtiger marktbalans waardoor het prijsniveau omhooggaat.

Daarnaast werd POC opgericht om een tegenwicht te bieden aan de oprukkende schaalvergroting die volgens Jasper grenzen heeft. “Voor de grotere bedrijven zijn steeds zwaardere machines nodig, die impact hebben op de bodem. Er wordt steeds minder geoogst, we komen maar niet op een hoger niveau qua opbrengst. Dat heeft te maken met de intensivering van de teelt. Uiteindelijk is het inleveren op het natuurlijk kapitaal van de bodem. Je moet alles eruit halen, want anders verdien je niets.” Waar de aardappelteler

aangeeft dat de verwerkende industrie de verwachting heeft uitgesproken dat er in de toekomst maar een 200-tal aardappeltelers zullen overblijven in Nederland, ondersteunt POC nadrukkelijk het familiebedrijf en het behoud ervan.

ONAFHANKELIJKE MARKTTOOL

Daarbij ziet Jasper informatie als een cruciaal aspect. “We pleiten voor een onafhankelijke markttool.” Dat kan volgens de voorzitter zijn in de vorm van de huidige beurs, die dan wel zou moeten worden gemoderniseerd. “De beurs zou moeten beschikken over een onafhankelijke marketeer die alle transacties in beeld brengt.” Want Jasper ziet dat de verwerkende industrie wel over gedetailleerde informatie beschikt. “Als er een klein beetje overaanbod is, wordt dat door de afnemers enorm uitvergroot. Ze weten dat ze geen extra inspanning hoeven leveren om hun grondstof vast te leggen. Is er een klein tekort, dan is dat heel anders. En als wij als telers weten dat er een tekort is, kunnen wij die kennis benutten. Nu weten we dat vaak niet eens. Hoe meer informatie we als telers delen, hoe beter.”

Tot nu heeft 15 procent van de Nederlandse consumptieaardappeltelers zich aangesloten bij POC. Jasper legt uit dat tijd nodig is om kapitaal op te bouwen en een organisatie op te tuigen. Daarbij hebben de coronarestricties, die het POC onmogelijk maakten om de telers op te zoeken, hen parten gespeeld. Deze winter gaat dat wel gebeuren en uit ervaring weet de voorzitter al dat de uitleg zal zorgen voor veel interesse van telers om zich aan te sluiten. De eerste resultaten kan POC ook al op zijn conto schrijven. Jasper geeft aan dat mede door de oproep van POC dit voorjaar om niet direct contracten te tekenen, voor het eerst de contractprijs tussentijds is verhoogd. Daarnaast heeft POC een contracttool ontwikkeld met daarin alle voorwaarden van alle afnemers, waardoor gemakkelijk zichtbaar wordt voor welke omstandigheden welke afnemer de beste voorwaarden biedt.

AREAAL BEHEERSING

En dat kan soms ook inhouden dat een andere keuze wordt gemaakt. “Als je voor 32 cent op dit moment tarwe kan telen, ben je gek als je een aardappelcontract tekent. Want een contract is het afgelopen jaar schijnveiligheid gebleken. Je weet als teler zeker dat je niks verdient, maar dat je ook niet kapot gaat. Wij roepen op om nu de keuze te maken of je als teler wel aardappelen wil telen tegen contractprijzen die mogelijk de kosten niet dekken.” Jasper ziet areaalbeheersing als één van de tools van POC om de prijs te beïnvloeden, al erkent hij dat dit nog wel discussie kan opleveren met telers. “Ga eens 10 procent minder telen en meer verdienen. Daar kun je weinig tegenin brengen.”

Hij ziet de Amerikaanse situatie, waar uiteindelijk een krimp in teelt werd gerealiseerd, als voorbeeld. “De Amerikaanse telers zagen dat als je structureel een overaanbod hebt, je nooit prijszetter kunt zijn. Als telers kunnen wij op een eenvoudige manier prijszetter zijn door areaal beheersing.” De opmerking dat dit de vrijheid van telers beperkt, pareert Jasper met de vraag: “Wat is dan nu de vrijheid van de teler? Je kunt nu alleen maar ja of nee zeggen tegen een contract of ja en nee tegen de beursprijs die altijd aan de lage kant is, omdat de beurs niet optimaal werkt.” En daarbij zijn de verwachtingen niet onrealistisch hoog gespannen, Jasper ziet dat al bij een verhoging van de prijs van een bakje patat van zo’n drie cent – op voorwaarde dat die drie cent dan ook bij de teler terecht komt – veel problemen de wereld uit zijn. (MW) 

Flexibel verpakken

Weeg en verpak eenvoudig in zakken, dozen of kratten tot 50 kg. Van jute en karton tot polypropyleen. Met opdruk, label en plantenpaspoort. Decennia onderhoudsarm en betrouwbaar.

Weger + Krattenvuller + Baxmatic®

Eqraft ontwerpt, bouwt en onderhoudt slimme agri fabrieken. Met onze expertise, machines en software helpen wij u om een effi ciënte en betrouwbare onderneming te ontwikkelen.

poconsumptieaardappelen@gmail. com

eqraft.nl