Espainiako gida turistikoa

AURKIBIDEA Andaluzia o Cadiz 1-9 o Granada, Jaen eta Almeria 10-17 o Malaga 18-22 o Kordobac 23-26 o Sevilla 27-31

Balear uharteak o Mallorka 32-38 o Menorka eta Ibiza 39-47 Kanariar uharteak o Lanzarote 48-61 o Kanaria handia 62-71 o Tenerife 72-82 Katalunia 83-90 Nafarroa 91-96 Euskadi 97-105 Extremadura 106-119 Galizia 120-127 Asturias 128-138 Cantabria 139-148 Madril 149-156 Errioxa 157-175 Murtzia 176-182 Valentzia 183-190 Zeuta eta Melilla 191-198 Gaztela eta Leon 198-206 Leo neta Salamanca 207-210

GIDA TURISKOA CADIZ

Cadiz Andaluzian dagoen probintzia bat da, 1.243.519 biztanle dituena.

Iberiar penintsulako hegoaldean dago eta ozeano atlantikoko isurialdean nahiz mediterraneo isurialdean dagoen probintzia da.

Malagak, Huelva eta Sevillarekin muga egiten du.

Turismoa egiteko leku aproposa da, bertako hondartzak eta mendiak oso politak direlako.

Klima mediterraneoa da, hau da, tenperatura goxoa egiten du urte osoan zehar eta prezipitazioak urriak izaten dira.

Cadiz

Mendiak eta ibaiak asko daude, hala nola: -Bahia de Cadiz: hor ibai asko bukatzen dira (Guadalete, Iro eta Salado de rota)

Hau Bahia de Cadizko parke naturala da.

Jerez de la fronterako mendiak: Jerez de la Fronteran daude eta mendi horiek parke natural bateko zati dira.(Alkornokales Parke naturala). Geroz eta animali gutxiago daudela diote.

Alkornokales.

Jerez de la froterako mendiak

“Sierra de Cadiz� mendikatea nahiko handia da eta herrialde askok osatzen dute, hala nola: 2

-Alcala del Valle -Sierra Sur de Sevilla -Bajo Guadalquivir -Villamartin Mendikate honetako mendirik altuenak 1648mko altuera du.

Sierra Grazalema parke naturala bertan dagoenez, hango langileak bai parkea eta bai mendikatea ondo mantentzeaz arduratzen dira.

Hona hemen mendikatearen irudi bat, osatzen duten herrietako batekin.

Azpian, parke naturalean bizi den animali bat.

Cadiz sei eskualdez osatuta dago: Bahia de Cadiz, La Campi単a de Jerez, La Costa Noroeste, La Sierra, La Janda, El campo de Gibraltar.

Eta bertan 44 herri daude. Garrantzitsuenak eta jendeak gehien bisitatzen dituenak ondorengo hauek dira:Jerez de la Frontera,Algeciras eta Puerto de Santa Maria.

3

Ekonomian sektore garrantzitsuenak lehenengoa eta hirugarrena dira.Lehen arrantza asko egiten zen, baina urteekin, asko gutxitu da. Azken urteetan garrantzia handiena hartu duen sektorea hirugarrena da, turismoa gehienbat, hondartza asko daudelako eta oso politak direlako.Area fin-fina da eta hondartza luzeak dira.

Cadizek monumentu kopuru handia du. Gehienak erlijiosoak eta militarrak dira. Leku oso politak daude eta bat berezia da, jendea esaten duelako Espainiako leku politena dela. Hau Cadizko katedralada da. Baina honetaz gain, monumentu eta leku polita gehiago daude: -San Antonio eliza: San Antonio eliza Kanpo de la Jaran dago. Estilo barrokoa dauka eta igande eta larunbat arratsaldetan meza egiten da.

Hau San Antonioko eliza da -Puerta de la tierra: monumentu berezia da, Cadizko alde zaharra eta zati berria bereizten dituelako.

4

Hau Puerta de la Tierra da

-Torre telegrafica del Gobierno Militar de Cadiz: Sofia Erreginaren zentro kultura zen eta hor monumentu militar asko daude.

-Gran teatro falla: Gran teatro Falla, izenak esaten duen bezala teatro bat da eta 200 urte baino gehiago dauzka.

-Teatro Romano: 400 urte dauzka gutxi gora behera.

5

Jai garrantzitsuak daude:

Inauteriak: Chirigotas izena ematen diote jai honi. Chirigotas musikako banda bat bezalakoa da. Mozorratuta joaten dira abesten eta dantzatzen; Gran teatro Fallan ere koroak eta teatroak egiten dituzte. Bere xedea jendeak barre egitea eta disfrutatzea da. Andaluzian eta Espainian jai oso garrantzitsua da; horregatik Espainiako jende asko joaten da ikustera.

Chirigotak Gran teatro Fallan.

Aste Santuak: Oso garrantzitsuak dira Andaluzian eta Espainia osoan.

Hau Aste Santuetako irudi bat.

6

Cadizek probintziako jaia ere badu. Maiatzaren 19an ospatzen da.

Cadizek janaria tradizional asko ditu:

Frito a la gaditana.

Pan de Cadiz.

Hortiguillas fritas.

Ganbas cocidas.

Arroz con ri単ones aljerez.

7

Hondartza de la Victoria:

Paseo oso polita da eta gauza oso bereziak ditu. Adibidez, leku guztietan jatetxeak daude. Oso onak dira eta hobeto da joatea astelehenetik ostiralera eta asteburuan ez dago lekurik jendeak erreserbatzen duelako.

Irudiko hotela, elegantea baina oso garestia da.

Cadizen jende famatu asko jaio da: -Lola Flores -Rafael Alberti -Rocio Jurado -Paquirrin Cadiz turismoa egiteko leku aproposa da. Bere hondartzak eta paisaiak oso politak direlako eta tenperatura goxoa egiten duelako.

8

GRANADA ,JAEN ETA ALMERIA.

Espainiako hegoaldeko hiriak dira eta Andaluziako autonomi erkidegoan daude. Granadak 230.160 biztanle ditu, Jaenek 670.242 eta Almeriak berriz 704.210 biztanle ditu.

Granadan Sierra Nevada mendikatea famatua da Andaluziako toki bakarra delako eskiatu daitekeena . Mendikate honek hiria inguratzen du.

Granadak klima mediterraneoa du.

8 barruti ditu: 路Ronda, Norte, Zaidin, Genil, Chana, ,Albaycin

Centro, Beiro

Jaenen Sierra Magina menikatea eta Guadalbullon ibaia famatuenak dira.

9

Almerian Gata lurmuturra famatua da.

Andaluzian klima mediterranearra da nagusi, beraz, tenperatura epelak izaten dira neguan eta udan bero dexente egiten du. Prezipitazioak aldiz, oso urriak izaten dira, nahiz eta udazkenean uholdeak egon daitezkeen.

Nekazaritza eta merkataritza dira hiri hauetako ekonomia jarduera nagusiak.

Hala ere, Granadan eta Jaenen kimika industriak ere garrantzia du, nahiz eta orokorrean sektore honek behera egin duen.

Kulturari dagokionez, Granada oso inportantea da, eraikin asko daudelako eta horrexegatik turistengatik oso bisitatua da.

Granadan bisitatzeko lekuak

ALHAMBRA: Alhambra Espainiako eraikin famatuenetarikoa da. Bere izenak gorria esan nahi du. Zatirik garrantzitsuenetarikoak lorategiak dira, kanpoaldearekin komunikatzen zirelako.

Alhambrak : Korana deskribatu nahi du; gizakiak inguratzen duen guztia ederra izan behar da.

Hauek dira sarreren prezioak: egunez joaten bazara 13 â‚Ź balio du, gauez berriz 8â‚Ź.

26 urte baino gutxiago edo 65 urte baino gehiago izanez gero, 9â‚Ź.

Eta 12 urtetik beherakoentzat dohainik.

10

GENERALIFE: Granadako errege musulmanek atseden leku bezala erabiltzen zuten, horregatik dekorazio musulmana dauka.

Lorategidun eraikina da.

ALCAZABA: Alhambrako alde zaharra da, zati politenetariko bat da .

Sarrera :6€

ZIENTZIA PARKEA EDO PARQUE DE LAS CIENCIAS: Granadako erdialdetik hamabost minututara dago. Famatua da, Andaluziako lehenengo museoa izan zelako.

KATEDRALA ETA KAPILA ERREALA EDO LA CAPILLA REAL:bertan daude errege katolikoen hautsak. Katedrala mezkita nagusia zegoen lekuan kokatzen da.

EL BAÑUELO EDO BAÑUELOA (arabiar komunak): Bañueloa arabiar komuna da . Bisita honek lehenengo arabiar komunak nolakoak ziren jakiteko balio du. Bañueloa Katedraletik 5 minutura dago.

CARRERA DEL DARRO ETA PLAZA BERRIA : Granadako leku politenetarikoak dira, oso zaharrak dira eta .

TRISTEEN BIDEA EDO PASEO DE LOS TRISTES: Ikuspegi oso politak ditu eta harrizko bi zubi nola gurutzatzen diren ikusten da .

LAS ALPUJARAS EDO ALPUJARAK : Andaluziako txoko berezia da.

Atzerritarrei asko gustatzen zaie gastronomiaz gozatzen delako.

11

LA HUERTA DE SAN VICENTE EDO SAN VICENTE BARATZA Jendeak esaten du literatura gustuko duen guztiarentzat derrigorrezko bisita dela, GarcĂ­a Lorcaren etxea izan zelako.

LA PUERTA REAL: Granadako atea Granadako leku modernoena da eta hor gauzak eros daitezke.

ALBAYCIN AUZOA EDO EL BARRIO DE ALBAYCIN: Granadako leku historikoena da.

PLAZA VAZQUEZ DE MOLINA: plaza hau ezaguna da bere tamainarengatik

Jaenen bisitatzeko lekuak

JAENEN KATEDRALA EDO CATEDRAL DE JAEN(Santo rostro):oso famatua da bere tamaina handiarengatik.

Pertsona batzuek hona bidaiatzen dute katedrala bakarrik ikusteko.

SANTA KATALINA GAZTELUA EDO CASTILLO DE SANTA KATALINA: Jaengo ikuspegiak ikusteko leku ikaragarria da . Jabalcuz mendikatean kokatzen da .

LA CRUZ DE JAEN EDO GURUTZEA: Santa Katalina gaztelutik 150 metrotara dagoen begiratoki polit bat da .

12

SAN JUANEN ELIZA EDO IGLESIA DE SAN JUAN :famatua da oso zaharra delako .

SAN LORENTZO ARKUA EDO ARKO DE SAN LORENZO: Jaengo alde zaharrean dago, Jaenera joaten bazara San Lorenzo arkua ikusi behar da derrigorrez.

Almerian bisitatzeko lekuak

ALMERIAREN ALCAZABA: eraikina leku altu batean jarri zuten horizontea ikusteko asmoz .

LA CATEDRAL DE LA FORTALEZA NUESTRA SEﾃ前RA DE LA ENCARNACION: gotorleku bat bezalakoa da , oso kolore politak ditu kanpotik baina barrutik gotikoa da .

CASA DE LAS MARIPOSAS EDO TXIMELETEN ETXEA: Oso famatua da Almerian, bere altuerarengatik eta bere itxurarengatik. Etxe bat da eta balkoian tximeleta ugari daude, beraz barrura ezin da sartu.

CASINO CULTURAL EDO KASINO KULTURALA: Bere dekorazioa esklusiboenetarikoa da. Horrexegatik famatua da.

CASA DE LA MUSIKA EDO MUSIKAREN ETXEA: turismoa egiteko eta musika gustatzen zaion pertsona batentzat leku aproposa da.

13

TEATRO CERVANTES: antzoki bat da, Almeriako kondaira kontatzen dizutena. Haurrak ,gazteak eta adin guztietako pertsonak joan daitezke.

GASTRONOMIA.

GRANADAREN GASTRONOMIA: babarrunak urdaiazpikoarekin edo (habas con jamon)

San anton ontzia :egosi bat da , babarrunak eta Lekak ditu , odolkia ,txerria , arroza eta aragi geio ditu

gazpatxoa

Axahal andaluza: hauek dira osagaiak: axahal bat, 2 tipula, 2 tomate, 3 baratxuri buru, 2 piper, olio litro bat, arbendolak, ogia fruitua, ardoa, garagardoa, gatza eta piperminak.

Sacramonte tortilla (Granadako tortilla patata): Tortilla hau oso famatua da Granadan, garunak dituelako beti.

Batzutan intxaurrak edo urdaiazpikoa jartzen dira.

JAENEN GASTRONOMIA:

14

Jaenen oliba olioa oso ona da, horregatik turistek asko erosten dute.

Pipirrama: entsalada bat da, sasoiko barazkiak eta atunaz osaturik dagoena. Saltsa ozpina eta olioarekin egiten da.

Babarrunak tomatearekin, bakailoarekin, errefauarekin eta olibekin egiten dira.

ALMERIAKO GASTRONOMIA

Almeria, janari aldetik hiruetan okerrena da Itsaskiak :

Azufaifa: fruta bat da gereziaren antzekoa

JAIAK 15

Secci贸n 1.01

GRANADAKO

JAIAK : Corpus Christia da Granadako jairik famatuena.

JAENGO JAIAK: Feria de San Lucas da inportateena .

ALMERIAKO JAIAK: abuztuan izaten dira. Feria de la virgen del mar du izena.

16

17

KOKAPEN GEOGRAFIKOA KOKAPEN ZABALA: Mรกlaga Andaluzian dago, mediterraneoko hego-mendebaldean.

Sevillarekin, Kadizekin, Kordobarekin eta Granadarekin muga egiten du.

Kosta del Solen dago.

ERLIEBEA: Erliebea oso menditsua da. La Maroma eta La Torrecilla mendiak daude bertan.

Mรกlaga sistema betikoan dago eta mendi-sistemak inguratzen dute.

Guadalmedina eta Guadalhorce ibaiak Mediterraneora isurtzen dira.

Gibralfaro mendia.

KLIMA: Klima mediterranearra du, beraz, udan bero handia egiten du eta negua ez da oso hotza izaten. Prezipitazioak urriak izaten dira.

HIRI INPORTANTEENAK: Malaga, Marbella, Mijas, Fuengirola, Torremolinos, Benalmadena, Antequera, Ronda eta Nerja hiri inportanteenak dira.

18

Marbella.

Ronda.

EKONOMIA: Malagak 1.700.000 biztanlea baino gehiado du.

1ª Sektorea: Nekazaritza eta arrantza asko dira jarduera ekonomiko garrantzitsuenak.

2ª Sektorea: industriak ez du indar handirik; hala ere elikagaigintza, oinetakogintza, kimika etab lantzen dira.

3ª Sektorea: Gaur egun, hau da sektore inportanteena. Batez ere turismo eta eraikuntzan.

KULTURA: ERAIKIN FORMATUAK:

Alcazaba.

Malagako gelak.

19

Malagako antzoki Erromatarra.

GASTRONOMIA: ARRAINAK: Arrain frijitua eta mariskoak.

HARAGIA:

Rabo de toro a la ronde単a.

POSTREAK: Antequerako roskoak, bienmesabea, batatako kroketak , torrijak eta pestinoak.

20

JAIAK:San Antonio azoka Frigilianan, Aste Santua, Malagako feria eta San Juaneko sua.

21

KORDOBA Kordoba Andaluziaren iparraldean kokatzen da. Sevilla, Málaga, Granada eta Jaénerekin muga egiten du.

Kordobaren herrietako bat, Priego de Kordoba da, eta han ezagunak dira: La fuente del rey eta La fuente plaza de la constitución.

Kordoba bi ibai zeharkatzen dituzte: Guadalquivir eta Zújar.

EKONOMIA 1-Lehenengo sektorea indar gehien daukana da, nekazaritzak konkreturik. Produktu garrantzitsuenak olibak (olioa egiteko)eta zerealak dira.

2-Bigarren sektorean industri hauek, nabarmentzen dira: Kimika, automobilgintza, Elikagaigintza, aeronautika eta oinetakogintza.

3-Hirugarren sektorea, azkenik Kordobak duen aberastasun historikoari esker, turismoa ere nabarmendu behar da.

Aireportuak Komunikazio-bide inportante bat da garraiatzeko.

22

Zer ikusi kordoban Kordobako Mezquita eraikin garrantzitsuenetako bat da, 23.000m2 neurtzen ditu, eta calle del Cardenal Herreroan dago.

Aurrealdean harrizko paretak mezquita isten dute, eta barrutik zutabe asko daude eta haien goian zubi moduko arku batzuk daude.

Kordobako patioak bisitatu ditzakezu, beti apainduak daudelako, batez ere patioen egunean, maiatzak 8-tik maiatzak 19-ra irauten duena, egun horretan jende guztia patioak apaintzen ditu eta oso politak geratzen dira.

Julio Romero de Torres museoa, plaza del protoan dago, 1.931an sortu zen. Julio Romeroren kuadro batzuk hauek dira: La chiquita peconera, Naranjas y limones, cantĂŠ hondo eta poema a cordoba.

la chiquita piconera

naranjas y limones

l

23

CantĂŠ hondo

poema a cordoba

El puente romano, Guadalquivir ibaiaren gainean dago, eta campo de la verdad eta catedral auzoak juntatzen ditu.

Gauza tipikoak Kordobako janari tipiko batzuk hauek dira: -El salmorejo cordobes berenjena enpanatu batzuekin.

-El rabo de toro estofado.

-Pescado en adobo.

Kordobako postre tipiko batzuk hauek dira: -AjonjolĂ­.

-Dulce de membrillo.

24

Kordobesak arropa finarekin jansten dira, or klima beroa dagoelako eta oso pipirinak direnez asko makilatzen dira. Kordoban baita sevillanak eta flamenkoak dantzatzen dira.

KORDOBAKO JAIAK CRUCS DE MAYO, Kordobako jai bat da, eta jaia maiatzak 1tetik maiatzek 5teraino irauntzen du. Jai onetan gurutzeak garrantzitsuak dira, orregatik jendea, plazetan, patioetan, eta balkoietan jartzen ditu gurutzeak. Jai horretan, Kordobako edari tipikoak edaten dira barretan, eta gauetan dantza sevillanak egoten dira ia leku giztitik.

LA NOCHE BLANCA DEL FLAMENCO, Kordobako jai garrantzitsuena da, ekainaren gau guztietan ospatzen da, eta Kordoba guztia jendez betetzen da. Jai egun horretan musika eta dantaza flamenkarrak izaten dira, eta jendeak oso ondo pasatzen du.

25

Andaluzia Huelva, Cádiz, Sevilla, Kordoba, Málaga, Jaén, Granada eta Almería probintziek osatzen dute.

Sevilla, probintzi bat izateaz gain, Andaluziako hiriburua ere da.

Itsas mailatik 20 metrotara dago eta bere mugak Huelva, Cadiz, Malaga, Cordoba eta Badajoz dira.

Sevillak, 707.414 biztanle ditu.

Ohiko klima mediterraneoa da bertakoa; beraz, neguan tenperatura epelak dira eta udan nahiko altuak. Prezipitazio urriak izaten dira udan, eta udazkenean berriz, euri asko egiten du.

Guadalquivir ibai ezagunak zeharkatzen du probintzi hau.

Ekonomian, hiru sektore daude: • Lehenengo sektorean asko lantzen da: garia, arroza, artoa eta garbantzuak gehien bat.

• Bigarren sektorean industria kimikoa, automobilgintza, elikagaigintza, aeronautikoa, oinetakogintza eta ehungintza lantzen dira.

26

• Hirugarren sektorea: Sevillan aireportua dago. Andaluzia Espainian gehien bisitatzen den erkidegoetako bat da, beraz turismoak indar asko dauka sektore honetan.

Sevillan monumentu asko daude hauek dira famatuenak: • La giralda: Kanpandorre bat da.

• Katedrala: Bisitatzera sartu daitekeena.

• Trianako zubia: Han maiteminduek giltzarrapoak jartzen dituzte beraien izenekin.

• Zezen plaza “La Maestranza”: Barruan bisitatzeko museo bat dago.

• Torre del oro:

36 metroko

27

altuera duen monumentua da.

• San Telmo jauregia: 1682.urtean eraiki zen lehen unibertsitate bat zen, orain bisitatu dezakegu.

• Plaza de España: plazaren erdian aintzira bat dago, txalupa txiki batzuek daude, tartetxo batez erabili daitezkeenak.

• “Antigua estación de tabacos”: Lehen tabako fabrika bat zen, orain monumentu zahar bat da, kanpotik bakarrik ikusi daitekeena.

28

Sevillatik paseotxo bat eman eta hiria ezagutzeko zaldiez bultzatutako gurdiak badira, gizon batek gidatzen duena.

50€rengatik ordu erdiko buelta ematen dute.

Itsasontziz ere, Guadalquivir ibaian zehar hiria ikusteko aukera dago.

GASTRONOMIA

Sevillako janari tipikoenak gazpacho andalúz, pescaito frito, eta pestiñoak dira.

Zenbait tabernetan, jaten zauden bitartean zuzeneko musikaz gozatzeko aukera paregabea dago. “La Anselma” taberna, Triana auzoan dagoena, oso famatua da eta abesten duena Anselma deitzen da. 20etatik 1etara irekita egoten da.

Gazpacho andalúz:Modu asko daude egiteko, hau da bat: piperrekin, tomateekin, baratxuriarekin eta pepinoz eginda dago.

29

Pestiñoak: postre bat da. Aste santuan eta gabonetan jaten dira.

FESTAK

• Aste santua: Sevillan biziki sentitzen duten festa da, eta kofradia mordo bat kaleetan zehar prozesioan ibiltzen da.

• El Rocio: Pentecostés igandean ospatzen da (20 egun pasata aste santua eta gero).Erlijioen greba da.

• Feria de abril: Sevillako bistanleak zaldietan eta oinez joaten dira sevillatik sevillanoz jantzita.

30

Mallorca Balearretako uharte handiena da, 790.763 biztanle dituena. Menorca eta Eivissa daude ondoan eta hauek bezala, oso helmuga turistiko garrantzitsua da.

Mallorcak hainbat probintzia ditu: Calvía, Manacor, Inca, Llucmajor, Marratxí, Felanitx, Pollença eta Alcudia. Uharteko hiriburua eta Balear Uharteko erkidegoko hiriburua Palma Mallorca da.

Tramuntanako Mendizerrak irlaren ipar-mendebaldean daude. Era berean, irlaren erdialdean lautada bat nabarmentzen da, “Pla” izenekoa. Llucmajor-en inguruan Randako mendigunea aurki dezakegu, Tramuntana baino askoz baxuagoa dena.

Balearretan katalana eta gaztelania dira hizkuntza ofizialak. Baina Mallorcak bere hizkuntza du, Mallorkera.

Klima mediterraneoa dauka , udan tenperaturak nahiko altuak izaten dira eta baxuagoak neguan.

• Ekonomia: Mallorcako ekonomia jarduera garrantzitsuenak turismoa eta eraikuntza dira. Hala-ere, artisautza-modu inportanteak existitu dira historikoki(larru, zapatak, altzariak, abeltzaintza, zeramika, arrantza eta meatzaritza) Era berean, ostalaritzako industria balearrak Espainiako lehengotariak dira.

Mallorcako ardoak ere oso onarpen handia dute bai Espainian bai Europako leku askotan, azkeneko urteetan batez ere.

• Kultura: • Eraikin famatuak: Mallorcako Katedrala: 31

Gela garrantzitsuenak: Sakristia, kapitulu gela gotikoa eta kapitulu gela barrokoa dira.

Ikustea merezi du: bereziki otsailaren 2an eta azaroaren 11an, goizeko 9 etan, eguzki-argia leihotik sartzen da eta fatxadan proiektatzen den argia eta oso polita baita.

Kobazuloak: Mallorcan 800 bat kobazulo daude. 800 kobazulotik 5 bakarrik izan dira prestatuak bisitak edukitzeko.

Inportanteenak hauek dira:

Artako kobazuloa: Europako altuena da.

Kobazuloan 20 metroko estalaktita bat dago.

Campanetko kobazuloa: Barrunbe ugari dauzka.

3.200m² azalerarekin.

Bisitaren iraupena 45 minutukoa da.

Drac kobazuloa: Oso ezaguna da. Kobazuloaren barruan kontzertu txiki bat eskaintzen dute. Bisitak ordu bat gutxi gora-behera irauten du.

32

GĂŠnovako kobazuloa: 36 metroko sakonera dauka. Ur-filtrazio asko daude eta horregatik estalaktita eta estalagmita asko daude. Bisitaren iraupena: 35 minutu ingurukoa izaten da.

Hansestako kobazuloa: 40 minutuko bisita da.

Ibilaldi gidatuak eskaintzen ditu. Eta gainera kontzertu txiki bat.

Bellverko gaztelua: Orain dela asko kartzela bat ; gaur egun presoek egin zituzten margolanak ikus daitezke.

Gaztelua 140 metroko altuera duen muino batean dago, Espainan dagoen gaztelu biribila bakarra da.

Gaztelura ailegatzeko 2 autobus hartu behar dira eta gero 20 minutu ibiltzen egon behar zara.

33

•

Gastronomia:

Mallorcako janari ospetsuenak hauek dira:

Eta hauek dira edari tipikoak: Hierbas, Palo eta Mesclat dira.

Jai gastronomikoak: San Juan festa urriaren lehen larunbatean ospatzen da. Jai honetan txorizoa eta saltxitxak jaten dituzte.

Uharteko herri askotan, txerri-hilketak herri osoa inplikatuz jai ekitaldi batean bihurtzen dira.

34

โ ข

Jaiak:

Mallorcako jai nagusiak santuekin edo erlijioarekin zerikusia dute.

Festa askotan erraldoiak eta xeremiers-ak egoten dira.

Xeremiers-a xeriamia, Mallorcako instrumentua ezaguna, jotzen duen pertsona da.

San Antonia Abadko jaia: bertan animalien bedeinkazioa ospatzen da.

Nabarmentzen diren herriko festak Artรกko eta Sa Poblako jaiak dira. Egun honetan jendeak espinakak eta aingiraz osatutako plater bat prestatzen du, espingada deitzen dena.

San Sebastiรกn jaia: Urtarrilean ospatzen den festa da.

Jai hau ospatzen da, San Sebastiรกnek garai batean irla izurritetik askatu zuelako.

Suak, kontzertuak, erraldoi ugarik eta irudian ikusten diren zezen suzkoek parte hartzen dute.

35

Inauteriak: Mallorcan Sa Rua deitzen diote. Mallorcako herri guztietan ospatzen da. Karrozak, jendea mozorratuta, desfileak‌egiten dira.

Egun hauetan ensaimada jaten dute.

Aste Santua: Jai hau oso ospetsua da. Artåko eta Pollença prozesioak oso famatuak dira. Egun hauetan enpanada, panades, eta paskuako frijituak jaten dira.

Mairu eta kristauen jaia: Maiatzako bigarren astelehenean ospatzen da.

Beste gauza batzuk: Hauek dira Mallorcan jaio diren pertsona famatuak: Ramon Llul

36

Frai Junipero Serra

Miquel Barcel贸:

Maria de la Pau Janer:

Rafael Nadal:

Mallorca leku turistiko garrantzitsua denez, fama asko dauka.

Gainera oso polita da eta pena merezi du ikusteak.

37

Menorca eta Ibiza Espainian daude Mediterraneo itsasoan eta mediterranear kilma dute hau da, tenperaturak epelak izaten dira neguan eta altuak udan.

Menorcako hiriburua Mahon da eta Ibizakoa Ibiza.

Menorcako leku bisitatuena eta biztanle gehien disuena Ciudadela da eta Ibizan Santa Eulalia eta San Antonio dira .

Ibiza

Menorca

Menorca 8 udalerritan banatuta dago: Ciudadela,Ferrerias,Mercadal,Es Migjorn, Gran Alayor, Mahon, Villa Carlos eta San Luis.

38

Ibiza 5 udalerritan: San Jose, San Antonio abad, San Juan Bautista, Santa Eulalia del rĂ­o eta Ibiza (hiriburua).

Balear uharteetan, Menorcan konkretuki, duela urte asko industria zen gehien nabarmentzen zen ekonomi sektorea baina orain turismoa da inportanteena. Menorcan, turismoa egitera britaniar asko joaten dira haren senaiak, hondartzak eta paisai naturalengatik.

Ibizan, 60-70. hamarkadetatik aurrera oso inportantea da turismoa, diskoteka famatu asko daudelako eta gazteak batez ere joaten dira. Senaia eta hondartza asko ditu, Balear uharteetako beste irlek bezala. Baina Ibizan tradizionalki nekazaritza ere lantzen da.

Zein produktu batez Ere???

Ibizan, 134.460 biztanle daude. Santa Eulalia Ibizako udalerririk populatuena da, 26.000 biztanlerekin.

39

Menorcan, 94.875 biztanle daude. Mahon, Menorcan biztanle gehien dituen herria da, 27.669erekin.

Zer ikusi ? Zer egin ?

Menorca : Menorca ikusteko lehenengo, Monte Toro mendia igotzea aproposa da, bertatik ia ia guztia ikusten baita. Eguraldi ona egiten badu, Menorca guztia ikusteaz gain, Mallorcako alde bat ere ikus dezakezu bertatik. Mendi txiki hori Menorcako mendirik altuenda da 358 metroekin eta Balear uharteetako seigarren mendirik altuena da. Ez du ezer kostatzen, hau da, dohainik da eta irlaren zentroan dago.

Menorcako lekurik bisitatuena Cova d´en Xoroi da, hau kobazulo bat da eta han behatoki bat dago, non ikuspegia zoragarria da. Kafetegi bat ere badago, musikalarekin egunez eta gauez berriz, diskoteka bat antolatzen dute. Ostegunero Menorcako iparraldeko festarik famatuenak antolatzen dituzte.

40

S’albuFera des Grau: Menorcako natura-parkerik famatuena da. 5.000 hektarearekin, animali asko aurki ditzakezu, gehienak ur-hegaztiak. Ibilbideak ordu bete irauten du eta dohainik da.

Fortaleza de la Mola: Mahonko portua babesteko jarri zuten eta Espainiako Isabel II. erreginak agindu zuen bere eraikuntza. Portuaren beste aldean San Felipe gaztelua dago.

Hau bisitatzeko helduak 8 euro ordaindu behar dute eta 12 urtetik beherakoentzat sarrera dohainik da.

Gauan Ciudadelaren portua ikustea oso polita da eta hango kaleak oso estuak dira. Handik gertu, Plaza del Born-en, udaletxea dago baita Castillo de San Nicolas ere, oso polita dena. Hau,dorre guztietatik arkitektura dotoreena duena da, barrura sartu daiteke eta sarrera dohainik da.

41

Hondartzak eta senaiak: Galdana senaia: Menorcako famatuenetariko bat da, Menorcako hirigunetik gertu dago. Ur ekintza batzuk proba ditzakezu. Adib: pedaloak, kayakak,txalupak eta gauzarik garestiena, motordun txaluparen alokairua (2 ordu nahi badituzu 65 euro dira eta 4 ordu nahi badituzu 100 euro dira).

Turqueta senaia: Menorcako senaiarik famatuena da bere ur garden eta are finagatik. Menorcako senaiak eta hondartza gehienak pinuz inguratuta daude hau da, ez dago hiririk bertan.

Macarella senaia: Menorcan senai hau famatu da, postal gehienetan agertzen delako eta kafetegi bat dago, nahi izanez gero han bazkaltzeko. Honen ondoan Macarelleta senai txikia dago eta bertatik paseotxo bat ematea gomendagarria da.

42

Macarelleta senaian ez dira inoiz medusak edo algak agertu.

Ibiza: Ibizako lekurik politena alde zaharra da, horrexegatik turistak gehien bisitatzen dutena da. Hango etxe gehienak zuri kolorekoak dira.

Bertan egonik, baluarteak bisitatzea ideia bikaina da.

Handik hiria ikus dezakezu eta ezkerrean hiriko plazarik famatuena dago: Vara De Rey. Plazaren erdian estatua bat ikusten da, Cubako gerratean ibilitako gizon bat omentzen duena, Ibizako gizon bat hain zuzen.

Ibiza ia ia guztia ikusteko trena turistikoa hartzea ideia ona da. Tren horretan Ibizako udalerri bat aukeratu eta hori ikustea joaten zara (San Jose, San Antonio abad, San Juan Bautista, Santa Eulalia del Rio eta Ibiza hiriburua).

C’an Marca kobazuloa: Kobazulo honek 100.000 urte ditu, oso zaharra da. Gaur egun fosil batzuk aurkitzen dira eta estalagtitak eta estalagmitak sortzen dira oraindik.

Formentera iralara joateko itsasontzia hartzea ere ondo dago: 19â‚Ź dira gazteentzat eta helduentzat.

43

Itsasontziaren izena "Aquabus” da; honek “Figueretas” hondartzara ere eramaten zaitu.

Diskotekak: Ibizan gaueko turismoa oso famatua da batez ere gazteentzat.

Ibizako diskoteka famatuenak hauek dira: Pacha eta Amnesia.

Pacha: Jende gehiena joaten denez Ibizako diskotekarik famatuena da. Igandetan 45€ balio du sarrerak eta astelehenetan 60€. Pachako dendak daude hirian.

Amnesia: Diskoteka hau Pcharen atzetik famatuen da eta prezio hauek igandeetan desberdinak dira: neskentzat 25€ eta mutilentzat 30€; baina astelehenetan 50€ bientzat.

Pachan bezala, Amnesia dendak ere badira.

Hondartza eta senaiak: Vadella senaia: Ibizako ospetsuenetako bat da eta haundia da. Senai honetan pedalo egiteko aukera duzu, txirristrarekin edo gabe. Gainera pedaloarekin pixkat urruntzen bazera ur-animaliak aurki ditzakezu eta bainatu.

44

Tarida senaia: Senai hau oso turistika da eta honen ondoan kafetegiak,hotelak‌daude. Senai honetan ere ur-kirola ahal dira egin. Urpekaritza ikastaro bat ere egin daiteke.

Figueretas senaia: Ibizako hiriburuaren senairik famatuena da. Senai hau nahiz eta hiriburuan egon oso lasaia da eta bainatu zaitezke arriskurik gabe. Sakonera oso gutxi du, ez da metrora iristen eta.

Gastronomia: Menorca: Mahongo gazta: Oso tipikoa da Menorcan gazta hau, behiaren esnearekin egina dago eta bakarrik Menorcan, bereziki Mahonen egiten da. Honen aldeak biribilduak dira eta goiko azala hori edo naranja kolorekoa izaten da.

Caldereteta de langosta: Manhonko gazta bezela hau Menorcako beste janari tipikoa da eta tipularekin, tomatearekin, baratxuriarekin eta perrexilarekin egiten da.

Janaria banatzean tipikoa da ogi lehorra ere ematea; eta ogi lehorra Menorcan tipikoa da sopetan jartzea ere.

45

Ibiza: Borrida de rajada: Janari hau oso tipikoa da Ibizan baina baita Formenteran ere. Patata, arrautza, perrexila, tipula, ogi frijitua, almendra, azafrana eta oliba olioarekin egiten da.

Jaiak: Menorca: Es Mercadal: uztaileko hirugarren asteburuan ospatzen da eta jai honetan zaldiak dantzan eta saltoka joaten dira kale guztietan zehar.

Menorcan zaldien jaia oso famatua da eta “jaleo” izena du.

Menorcako eguna: Irailaren 6tik irailaren 9ra ospatzen da Mahonen. Hasteko, 6 gauan meza bat egiten da “pregon” izenekoa eta 7an eta 8an “jaleo” egiten da (zaldiekin).

Ibiza: Ibizako eguna: Santa Eulalia del Rion ospatzen da maiatzaren lehenengo igandean. Jai hau ospatzen da garai batean gizon batzuk mezatik atera zirenean ondoan zegoen tenplu bat hodoratzen ari zela, jende guztia salbatu zutelako.

Horregatik desfile bat egiten da karrozekin eta dantzak izaten dira.

46

Sara.Acha

KOKAPENA GEOGRAFIKOA

Lanzarote Espainiako uharte bat da, Atlantiar Ozeanoan kokatzen dena. Klima subtropikala du. 846m² dauzka, Afrikako kostatik 140 kilometrotara dago eta iberiar penintsulatik 1000kilometrotara.

Afrikako kostaldearekin muga egiten du.

47

Lanzaroteko hiriburua Arrecife da eta udalerri nagusiak hauek dira: Haria, San bartolomĂŠ, Yaiza, Teguise, Tinajo eta TĂ­as dira.

Lanzaroteko erliebea: Mendi famatuena: PeĂąas del Chacheen dira eta 671m dauka.

Sumendi famatuena: La Corona da, 250m ditu.

48

EKONOMIA 1ยบ Sektorea: Lanzaroten nekazaritza oso eskasa da, arrantza nekazaritza baino garrantzitsuagoa da. Lanzaroten aurkitu dezakegu Kanariesetako portu handiena (Arrecifen).

Gutxi gora behera 400 itsasontziekin.

2.Sektorea: fabrikazio industrian egiten dute lan gehienek eta gutxienek meatze industrian.

49

3. Sektorea: Hostalaritzan gehienek egiten dute lan, eta gutxienak Finantza eta aseguru jardueran egiten dute lan.

Gutxi gora behera 139.000 biztanle daude

50

KULTURA Arrecife Eraikin famatu batzuk: Castillo De San Gabriel: Arrecifen dago, eraiki zuten 1574an eta 1590an berreraiki zuten.

Castillo De San Gabriel

Castillo de San José: Gaur egun “Museo Internacional de Arte Contemporáneo”a bertan dago. 1779an eraiki zuten, lehen “Fortaleza del hambre” izenez ezagutzen zen.

Castillo de San José

Iglesia de San Ginés

La Iglesia de San Ginés: Hiriaren zaindariaren izena dauka. XVIII mendean eraiki zuten.

51

HarĂ­a Los Jameos del Agua: Natural sumendi-hodi bat da, hasieran jatetxe bat aurkitu dezakegu, hor bertan lurpeko aintzira bat dago eta karramarro txuri eta itsu bat bizi da, munduko bakarra.

Los Jameoseko karramarroa

Cueva de los Verdes: Sei kilometroko kobazulo bat da, eta bisitatzeko hainbat galeria daude. Galeria handiena erabili zuten auditorio bat egiteko, gaur egun kasu batzuetan kontzertuak egiten dira.

Kobazuloa Auditorioa

52

TEGUISE Fortaleza de Guanapay o Castillo de Santa Bárbara: Espainiako konkistaren lehen urteetan eraiki zuten.

Gaur egun Museo de la Piratería deitzen da.

Fortaleza de Guanapay o Castillo de Santa Bárbara

Iglesia de Santa María:

XV

mendebaldean eraiki zuten

estilo gotikoarekin. Barrualdean Guadalupeko Ama Birjinaren irudia dauka.

Iglesia de Santa María

53

Palacio de los SpĂ­nolas:

XVI

mendebaldean eraikita.

Palacio de los SpĂ­nolas

Convento de San Francisco o Convento de Miraflores:

XVI

mendebaldean eraiki zuten.

Covento de San Francisco

54

TĂ?AS Iglesia de Nuestra SeĂąora de la Candelaria:

mendean

XVII.

eraiki zuten.

Iglesia de Nuestra SeĂąora de la Candelaria

Masdache: Labaren gainean dagoen herri bat da, laba hori 1736an atera eta lehortu zen. Bertan mahatsak lantzen dira eta kanarietan ardo oso famatu bat egiten da.

Masdache

55

YAIZA El Golfo: Arrantzale herri bat da, oso ederra, krater erdi aintzira berde esmeralda bat nabarmentzen da.

Sumendietan eta harrietan haizearekin eskultura bat osatu da, anfiteatro erraldoi bat osatzen duelarik.

El Golfo

Los Hervideros Los Hervideros: Golfotik oso gertu dago.

Las salinas del Janubio Las salinas del Janubio: Crรกter zahar batean kokatuta daude, itsasoaren sarguneei esker, posible da kalitate handiko gatza ekoiztu.

56

El Parque Nacional de Timanfaya: Yaizako ipar aldean kokatuta, kanarietan sumendi gehien dauden lekua da.

El Parque Nacional de Timanfaya

Monta単as de Fuego: Krater segida bat da, parke nazionalaren barruan kokatzen da.

Monta単as de Fuego

57

Tacita de Chocolate: Krater ilun txiki-txiki bat labaz estalita.

Tacita de Chocolate

58

GASTRONOMIA Lanzaroteko gastronomiaren bihotza arraina da.

Batez ere, desberdintzen da, kostaldean arrain ugaritasuna handiagoa dute.

Plater tipiko batzuk: Churros de pescado

Papas arrugadas

AtĂşn en adobo

59

JAIAK ETA OHITURAK Festa handiena irailaren 15ean, Tinajon ospatzen da.

Virgen de los Dolores o de los Volcanes deitzen diote.

Bere ospakizunean irla osotik etortzen den jendeak parte hartzen du.

Virgen de los Dolores o de los Volcanes

Beste festa handia inauteria da, normalean otsailean egiten da, baina data Pazko araberakoa da.

Arrecifeko inauteriak, marinel jatorrikoa, Lanzaroteko maskara festa nagusia da.

Inauteriak Arrecifen

60

Kanariar uhartedia, Ozeano Atlantikoan kokatuta dagoen artxipielagoa da. Espainiako bigarren artxipielagoa. Bertan, zazpi irla daude eta horietako bat Kanaria Handia da.

Lanzaroterekin eta Fuerteventurarekin batera ``Las Palmas´´probintzia osatzen du. Hiri zabala da eta Kanariar Uharteetako irlarik merkeena da. Irlak, 1.623 km2 ditu eta Espainiako hego-mendebaldean dago. Bere ikurrina horia eta urdina da argazkian agertzen den bezala eta erdian marrazki bitxi bat dauka.

Kokapen geografikoa: Kanaria Handia, irla bat denez ez ditu mugarik, baina irla batetik bestera itsasontzian 10 minututan joan zaitezke, ozeano atlantikoaz disfrutatzera.

Kanaria Handian ez dago probintziarik.

Erliebeari dagokionez, kanariar irlak jatorri bolkanikoa dute eta tontorrik altuela ``Pico de las Nieves´´da 1.949 metroekin. Hortik, itsaslabar asko ateratzen dira. Zenbait amildegi daude baina, irla gehienaren lurra laua da. Hala ere gora beherak daude, hau da, mendi ugari.

Kanaria

Handian, 61

ez daude ibai nagusirik baina euri-bide asko daude. Hauek, isurialde atlantikokoak dira. Taburiente sakanak, ``La Palma´´n, ia urte osoan darama ura.

Klima; urte osoan tenperaturak gozoak izaten dira eta prezipitazioak oso urriak. Hala ere, mendi gailurretan eta irlaren iparraldean prezipitazioak ugariagoak dira.

Normala den bezala, hondartza asko daude baina nik batzuk izendatuko ditut.

-Magan eko hondartza: irlako arrantza-portu bat da eta turismo leku garrantzitsua da -San Agustin hondartza: 640 m luze eta 70 zabal ditu.

-Playa del Ingles hondartza: turista gehien dauzkan hondartza da, 2.700 metrorekin.

-Maspalomas hondartza: hiru ekosistema ditu; dunak, palmondoak eta aintzira bat.

-Meloneras hondartza -Puerto Rico hondartza: hondartza artifizial bat da eta 1.960 urtean egin zuten.

EkonomĂ­a: Irlari diru gehiena ematen diona turismoa da eta nekazaritza oso garrantzitsua da.

62

1-Lehen sektorea: Kanaria Handian, ehun pertsonatik hiruk nekazaritzan lan egiten dute.

Bertako nekazaritzan, platanoek protagonismoa dute iparraldean eta mendebaldean eta tomateek ekialdean eta hegoaldean. Irlaren barrualdean mahatsak, zerealak eta barazkiak nagusitzen dira. *Arraina irla honen parte da, gehien bat, ``Agaete´´n.

Arrantzaleen emazteek arraina, azokan saltzen dute otarreetan.

2-Bigarren sektorea: Industria asko dago bertan, hala nola; kimikoa, ontzigintza, ohinetakogintza eta ehungintza. Energiari dagokionez, bi mota daude; eolikoa eta termikoa.

3-Hirugarren sektorea:

63

Irlaren kostaldea autobideek eta autobiek inguratzen dute. Irlaren erdialdean turismo asko dago, ipar-ekialdean aireportu bat dago eta ipar-mendebaldean portua.

Itsasontzi asko daude irla osotik, gehien bat, ``Las Palmas de Gran Canaria´´n. Hala ere, irlako hegomendebaldea, ez dago oso ondo komunikatuta.

850.391ko biztanleria dauka.

Gainera, kanariar uharteetatik biztanle gehien dituen irla da.

Kanaria Handia, gehien bat ``Las Palmas de Gran Canaria´´, Kanariar uharteetatik turista gehien dauzkan irletako bat da eta Espainiako turismo leku garrantzitsuenetako bat ere, 3,3 milioi turistekin. Hain ezaguna da bere hondartzengatik.

Kultura: Kanaria Handiko monumento famatu batzuk hauek dira:

64

-``La catedral de canarias´´: -``La basílica de nuestra pino´´

señora del

-``La basilica de San Juan bautista´´ -``La iglesia de San Juan bautista´´:

-``La casa de Colón´´ -``El museo Canario´´:

- ``Teror´´: irlako arkitektura mota nolakoa den erabat argitzen du.

Gastronomia; Gaztak: Gazta, artxipielagoan gehien jaten den jakietako bat da. Kanaria Handian gazta pila daude; -``Queso de flor´´: Esnea mamitzeko, sistema arraro bat du,

gardu 65

lorea erabiltzen delako. Oso goxoa da eta zapore desberdinak daude: frutu lehorrak…

-``Queso de media flor´´: gaztaren %50a barazki gatzagiarekin egina dago eta beste %50a animali gatzagiarekin. Honek ere, zapore desberdinak izan ditzake: gurina…

Zaporea ez da ``queso de flor´´gaztarena bezalakoa, hau, xuabegoa da.

-``Queso de Guía´´: Hau, animali gatzagiarekin egina dago. Honek esne zapore asko dauka, jaten duzunean segituan nabaritzen da.

Bere zaporea mingotsa eta gazia ere bada, batzuetan pikantea.

66

Behan, ``queso de flor, queso de media flor eta queso de guia´´

Gazta alde batera utzita, janari gehiago badaude Kanaria Handian. Horrelako zerbait da hango janaria: kolore eta zapore guztietako fruta eta barazkiak. Han plater on bat hau izango litzateke: -Lehenik aperitibo bat, adibidez: ``ropa vieja´´ -Lehenengo platera; arrain zopa on bat edo berro zopa.

-Bigarren platera; urraburua patata ximurrekin edo Kanariar haragia ardoarekin batera.

-Azkenik; ``Bienmesabe´´. Horrela, almendra errezeta bati deitzen zaio.

Jatetxe interesgarri batzuen izenak: -``Wapa Tapa´´. ``Playa del Ingles´´en /Pintxoak.

-``Amici Miei´´/Italianoa

67

-``Calima´´/Italianoa -``Grill Costa Mar´´.``Puerto Rico´´n / Denetarikoa

Jaiak: Jai da,

garrantzitsuena Irailaren 8an ``Virgen del Pino´ ren omenez.

Argazkian agertzen den bezala, neskak, gona batekin, alkandora batekin eta txano batekin doaz egun honetan.

Gizonak berriz, galtza luze batzuk alkandora bat eta txano bat ere daramatzate jantzita.

Uztailaren azken egunean, uraren jaia ospatzen da. Egun honetan orain dela urte asko, gosea bukatzea eta gaixotasunak bukatzea eskatzen zen. Eskaintza eta prosezioa dira egun honetan egiten diren ekintzetako batzuk.

San Jose ren jaia ere, maiatzaren lehen igandean ospatzen da eta bertan herri guztia bere tradizioetan eta artisautzetan erabat sartzen da. ``Basílica de nuestra señora del Pino´´´:

68

Kanaria Handiko hotel batzuk: -Riosol Hotela: Arratz bakoitza 40 € balio du. ``Puerto Rico´´ n.

-``Apartamentos Dolores´´: Arratz bakoitza 20 € balio du gauak. ``Playa del Inglés´´ en.

-``Apartamentos palmera mar´´: Gauak 27 € balio du. ``Puerto Rico´´n.

-``ApartameKntos Koka´´: gau bakoitzak 22 € balio du. ``Playa del Inglés´´en.

Kanaria Handiko mapa:

69

Kanaria egunetan:

Handira hiru

-Lehen

eguna:

Goizean, ``La Catedral de Canarias´´eta ``La Basílica de Nuestra Señora del Pino´´bisitatzera joan. Gero, Calima jatetxera bazkaltzera joan eta arratsaldean hondartzara (Maspalomas).

Gauean, ``Apartamentos Koka´´ko apartamento batean lo egin.

-Bigarren eguna: Goizean, ``Roque Nublo´´ko paisai zoragarriak ikustera joan eta han bokadilo batekin eta patata batzuekin bazkaldu. Gero arratsaldean, ``Colon´´en etxea ikustera joan. Gauean ``Wapa Tapa´´ra joan pintxo batzuk jatera eta azkenik apartamentura.

-Azken eguna: Goizean ``Puerto Rico´´hondartzara joan goiz guztia pasatzera eta ``Grill Costa Mar´´era bazkaltzera joan. Arratsaldean ``El museo Canario´´a ikusi eta azkenik bidaiatik etxera bueltatu.

70

Tenerife, Kanariar artxipelagotik eta 7 irletatik handiena da, eta Ozeano Atlantikoan kokatuta dago. Gutxi gora behera, irla hau Afrikatik 300km-etara dago eta Penintsulatik 1300km-etara.

2034km² ditu eta hiruki forma du. Bertan Teide sumendia dago, 3718 metrorekin, Tenerifeko eta Espainiako puntu altuena.

Bertako batez-besteko tenperatura 18ÂşC/25ÂşC-etakoa da.

Tenerife hiriko hiriburua, Santa Cruz Tenerifekoa da. 1833 eta 1927 artean, Tenerife, Canariar Artxipielagoko hiriburu bakarra izan zen, 1927 urtea arte.

Hau da Tenerifeko ikurrina:

71

Hauek dira Tenerifeko hiri garrantzitsuenetako batzuek: · Adeje:

Hiri hau, Tenerifeko hego-mendebaldean dago kokatuta. Bertako kostak, Kosta Adeje du izena. Tenperatura 23ºtakoa da. Hiri honek paisai eder bat du, eta itsas-fauna du, horregatik bertan baleak, izurdeak eta abar daude. Parke naturalak, erreserba

naturalak, monumentu naturalak, paisai babestuak eta interes turistikoa dago. ·Arona: Arona, irlako leku turistiko garrantzitsuenetako bat da. Hiru kostalde eremu ditu eta bertan Playa de las Americanas, Los Cristianos, Costa del Silencio, La Galleta eta Arona hiri ederrak osatzen dute. Aronara joaten direnek esaten dutenez, ezin da Aronatik joan, “Iglesia del Cristo de Arona” bisitatu gabe, interes turistiko asko du.

·Buenavista del norte: 72

Buenavista del norten, kaleek, arkitektura andaluza ezkutatzen dute. Gainera, Buenavistan, nahasketa bat dago; herritar portuguesak eta herritar guantxeak. Bertan, tradizio ugari daude: artesania egurran, lastoan eta hezurran.

Tenerifeko erliebeak, hiru egitura bolkaniko ditu: Los macizos antiguos (Anaga, Teno eta Adeje), Las dorsales (Pedro Gil, abeque eta dorsal Sur edo Adeje) eta el edificio central de Teide-Pico Viejo.

Tenerifen, itsaslabar ugari daude, altura haundia duelako. Bertan itsaslabar batzuk nabarmentzen dira: Barrancos de Ruiz, Fasnia eta G端imar, infernuko itsaslabarra eta Erques.

73

Kosta asko ere daude Tenerifen, baina kosta gehienak iparraldean daude, hegoaldean ez hainbeste.

Tenerifen 898.680 pertsona bizi dira.

Bertan, Espainian bezela, 3 sektore daude: 1.go sektorean, arrantza, fruitu tropikalak eta mahastiak lantzen dira gehien.

2. sektorean, industria kimikoa dago. Baita energia termikoa eta energia eolikoa ere.

3. sektorean, Tenerifeko iparraldean aireportu bat dago, baita hegoaldean ere. Bertan (hegoaldean) portu bat dago, eta erdialdean, kultura-turismoa, hondartzen erakarria.

Zer ikusi daiteke Tenerifen?

74

Tenerifen, Teide sumendia dago eta bisitatzera joatea ondo egongo litzateke. Bertara, autobus batean joan zaitezke eta nolakoa den ikus dezakezu. Hondartzak, mendiak, monumentuak, eraikinak, museoak eta gauza asko daude ikusteko. Kosta Adejen Aqualand izugarri bat dago, eta umeentzako nahiz helduentzako oso dibertigarria da.

Hau, Teide sumendia da.

Hau Kosta Adejeko Aqualand da.

Hauek dira Tenerifeko monumentu eta hondartza batzuek:

路 Monumentuak: 路 Catedral de la Laguna: Katedrala hau, eliza baten gainean sortu zen 1515. urtean, eta 1819. urtean Katedral bihurtu zen eliza hori. Katedrala, ondare interesgarri bat du: Kapera handia.

Bertan, kabernakulu bat dago eta 1795. urtean egin zuen eskultore famatu batek: Jos茅 Luj谩n. Bertan koadro interesgarri asko daude ere.

75

· Palacio de Nava: Eraikin hau, 1585. urtean eraikitzen hasi zen, Tomás Grimónengatik. Eraikin honek, Kanariar arkitektura du eta 1776. urtean eraikitzeaz bukatu zen. (Tomás de Nava eta Grimón eta Porlier). Harrizko gorputza du, “Palacio Episcopal”ak bezela.

· Teatro Guimera: 1849. urtean eraiki zuen Manuel Oraák estilo erromantiko batekin. Santo Domingo komentuaren gainean dago altxatuta. Teatro hau 1851ean ireki zuten eta 1925. urtean oraingo izena jaso zuen.

Natura eta uretako kirolak gustatzen zaizkionarentzat leku aproposak dira Tenerifeko hondartzak; hauek dira Tenerifeko hondartza nagusienak: El Camisón, La Pinta, Las Teresitas…

76

Tenerifen Teide sumendia ere dago, eta bisitatzeko leku eder bat da.

El Camison hondartza.

La Pinta hondartza.

Irla honetako gastronomia, bere zaporeagatik da famatua.

Bertako gastronomian, ardoa, gazta, patatak eta mojoa dira nagusi.

Tenerifen ere jai eta ohitura asko daude. Hauek dira horietako batzuk. · Arico: Fiesta de San Juan Bautista. Jai hau, Ekainaren 24ean ospatzen da. · El sauzal: Fiesta de San Pedro. Jai hau, Ekainaren 29an ospatzen da. · Adeje: Fiesta Nuestra Señora de la Encarnación. Jai hau, Urrian ospatzen da.

77

· Arafo: Romeria de San Agustin. Jai hau, Abuztuko azken larunbatean ospatzen da. · Arona: Carnaval de Tenerife. Jai hau, Otsaila eta Martxoaren artean ospatzen da. · Buena vista del Norte: Fiesta de San Antonio. Jai hau, Urtarrilaren 17an ospatzen da. · Candelaria: Nuestra Señora de Candelaria. Jai hau, Otsailak 2an ospatzen da. · El Rosario: Nuestra Señora del Rosario. Jai hau, Urriak 7an ospatzen da. · El Tanque: Fiestas del Cristo del Calvario. Jai hauek, Urriak 15etik 20ra ospatzen dira.

Orain 3 eguneko ibilbide bat egingo dugu, Tenerifeko gauza garrantzitsuenak eta interesgarrienak ikusteko.

3 eguneko ibilbidea Tenerifen:

78

1.go eguna: Goizean, Santa Cruz de Tenerifera joango gara (hiriburura), ondoren Teideko parke nazionalera joango gara (iparraldean dagoela), La Laguna eta bertako Loro Parkera.

Txoriak gustatzen zaizkion pertsonari, Loro Park-a asko gustatuko zaio.

Ondoren Puerto de la Cruz-era joango gara. Gero, bazkaltzera joango gara jatetxe batera: El Patio del Puerto de la Cruz,

Puerto de la Cruz ondoan dagoela. Arratsaldean bazkaldu ondoren, El Drago Milenario de los Vinos ikusiko dugu (zuhaitz

zoragarri bat, 1000 urtekin gutxi gora behera). Gauean ondoko jatetxe batean afalduko dugu: La casa del Drago. Ondoren hotel San Agustinen lo egingo dugu.

Hau El Drago Milenario de los Vinos da.

2.garren eguna: Goizean, Tenerifeko hegoaldera joango gara, bertan gauza asko ikusiko ditugu. Adibidez, bertako hondartza famatuenak; Playa de las Americas, Los Cristianos, Playa de la Tejita‌

79

Ondoren, Adejera joango gara. Gero, bazkaltzera joango gara, eta gero museo batera; Museo de arte Sacro, bertan, orain dela urte askoko objektuak daude (XIV-XIX). Museo zoragarri hori ikusi eta gero, La Iglesia de Santa Úrsula bisitatuko dugu.

Gose izango garenez, eta nekatuta egongo garenez, jatetxe edo taberna batean afalduko dugu, eta bertako pintxoak dastatuko ditugu, adibidez patatak, mojoa, ardoa… Ondoren, eta eguna bukatzeko, hotel H10 Costa Adeje Palacen lo egingo dugu, bertan daukagulako.

Hau, Iglésia de Santa Úrsula da.

3.garren eguna: Goizean, goiz altxatuko gara eta autobus bat hartuta, Tenerifeko iparraldera joan gara. Bertan, Jardin Botanikoa ikusiko dugu, gauza eder bat. Jardina ikusi eta gero, asko iraungo dugunez, bazkaltzera joango gara ondoko jatetxe batera.

80

Arratsaldean, berriro hegoaldera bueltatuko gara eta bertan gauza gehiago ikusiko ditugu, adibidez El Acantilado de los Gigantes. Bisita hori, gidatua egin dezakegu, horrela gauza gehiago ikasi eta ikusiko ditugu. Berandu egin da, eta azken eguna denez jatetxe on batera joango gara afaltzera.

Hau El acantilado de los Gigantes da.

Bueno, nik uste dut ibilbide honekin gauza asko ikasi eta ikusten direla, baina oraindik gauza gehiago gelditzen dira ikustear.

Hurrengoan gehiago eta hobeto!!!!

81

Deskribapen geografikoa Katalunia Iberiar penintsulako ipar-ekialdean dago. 32.000km²ko lur eremua hartzen du.

Mugak: Iparraldean Frantzia dago,mendebaldean Aragoi eta ekialdean Mediterraneo itsasoa

82

dago; itsaso horrek 1800km neurtzen du.

Kataluniako klima mediterranear zonaldean sartuta dago.

Probintziak eta hiri nagusiak: Katalunian lau hiri garrantzitsu daude: Girona LĂŠrida Bartzelona eta Tarragona.

Guztira 947 herri daude.

Erliebea: Ibaiak Ebro, Kantabrian jaio ezik, Mediterraneo itsasoan itsasoratzen da. Ter Kataluniako ibairik handiena da.

Noguera Pallaresa, 154 km Noguera Ribagorzana, 133 km Segre, 265 km

Mendiak: La pica d´estats: Kataluniako handiena da.

Bartzelonakoa: Puigsacalm Tarragonakoa:Caro 83

Leridakoa:La pica d´estats Eta Gironakoa:Puig PÊdros

Ekonomia: Lehen sektorea Katalunian nekazaritza da jarduera ekonomiko nagusiena.

Arrantza portu asko daude,fruta arbolak erebai,olibadia rta mahasti asko ere,

Bigarren sektorearen barruan fruitu edo jakirik garrantzitsuenak hauek dira: FRUTAS DE LERIDA:

EMBUTIDOS VIC

ESCALA ANTXOAK

Bigarren sektorea-Industria: Katalunian produkzio enpresa handi asko daude baina automobilgintzak du garrantzi gehien.

84

Hirugarren sektorea- Zerbitzuak : Hirugarren sektorea zerbitzatuetan, merkataritzan, ostalaritzan, finantzan eta administrazio publikoan datza.

Turismoa-:Turismoa oso handia da Katalunian bai klimarengatik eta baita bere monumentuengatik ere.

Turismoaren %40a atzerrikoak dira %15a Espainiakoak dira %45a Katalunia berbereko turistak dira.

Turista gehienek Bartzelona bisitatzen dute hiririk garrantzitsuena delako eta monumentu gehiago daudelako.

Zona turistiko zaharrak: Kataluniara joaten diren turistek gauza berriak ikusteaz gain Kataluniako kale museo eraikin zaharrak ere ikusten eta bisitatzen dituzte.

Biztanleria Katalunia osoan 7,571 miloi biztanle daude.

Bartzelona:1.621 miloi biztanle.

Tarragona:133,954 mila biztanle Girona:97,198 mila biztanle Lerida:139,834 mila biztanle

Eraikin Famatuak: Katalunia osoan gauza desberdin daude bisitatzeko, bisitatuenak hauek dira:

85

LA SAGRADA FAMILIA

Bartzelonan dago, Gaudik egindako eskultura bat da.

Katedral bat da, Ordutegia:goizeko 9tatik arratsaldeko 20ak arte eta neguan goizeko 9tatik arratsaldeko 18ak arte.

LA PEDRERA DE BARCELONA (BARTZELONAKO HARROBIA) Urritik otsaila arte: Goizeko 9:00tatik arratsaldeko 18:30ak arte.

Sarreraren prezioa: 16,50 â‚Ź Martxotik azaroak arte goizeko 9:00 arratsaldeko 20:00ak arte.

PARQUE GĂœELL Neguan: 10:00etatik 18:00ak arte Udan: 10:00etatik 21:00ak arte. Sarrera dohainik.

Parke natural bat da eta Gaudiren eskultura desberdinak daude.

TORRE AGBAR 86

AGBAR DORREA Bulegoak daude dorrean baina bisitatu daiteke goizeko 8:00tatik 22:00ak arte.

PICASSO MUSEOA:Bartzelonan dago. Ordutegia: 10:00etatik 20:00tara.

10:00etatik 15:00tara igandetan.

Musikaren museoa: 10etatik 18etara.

Asteartetan eta Igandetan itxita.

Bartzelonako akuarioa: Umeentzat aproposa da, Ordutegia:

87

Goizeko 9.30etatik gaueko 21:00ak arte, 13â‚Ź sarrera.

Gastronomia: Kataluniako gastronomia mediterranear dietan sartzen da.

Mendiko nahiz itsasoko jakiak jan daitezke.

Kataluniako plater desberdinak mundu osoan ezagutzen dira.

Adib:

CALSOTS:

BACALAO A LA LLANURA

JUDIAS CON BUTIFARRA

88

Apirilak 23: San Jorge Egun honetan gizon maiteminduek loreak oparitzen dizkiete emakumeei eta hauek liburuak.

Postuak kaleetan jartzen dira; gehien saltzen dutenak liburu eta lore salmentako postuak dira.

Ekainak 24: San Juan: Egun honetan uda jasotzeko suteak pizten dira eta petardoak botatzen dira.Afaria egiten da lagunen artean eta tradizionala da afaria “coca de San Juan�ekin bukatzea.

Irailak 11: Kataluniako eguna.

Egun honetan manifestazio ugari daude independentziarengatik.

14 egun jai egun dituzte Aste Santua eta inauteriak kenduta.

Gabonetan egun bakar bat dut jai.

Kataluniak fama asko du bere hondartza zabal eta beroengatik.

89

GEOGRAFIA Nafarroak 644.566 biztanle ditu, eta IruĂąea du hiriburu ( 197.604 biztanle).

Nafarroa penintsularen iparraldean dago, horregatik klima ozeanikoa eta barrualdekoa dauka (gehiena barrualdekoa).

Bere mugakideak hauek dira: Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoa iparraldean, Aragoi ekialdean, Errioxa hegoaldean, eta Gipuzkoa eta Araba mendebaldean.

Alderdi fisiko- geografikoen arabera, Nafarroa hiru eremu geografikoetan banatuta dago: Mendialdea, Erdialdea eta Erribera.

Mendialdean Ipar-mendebaldeko Nafarroa Hezea eta Pirinietako haranak bereizten dira. Erribera bi zatitan banatua dago: Ekialdeko Erribera edo Tuterakoa eta Mendebaldeko Erribera edo Lizarrakoa.

Nafarroan kontraste asko daude, horregatik ikus daiteke Iratiko oihaneko pagadi, Pirinioetako mendiak edo “Bardenas Reales�

90

basamortua.

Nafarroak 10.391 km²-ko azalera du, eta Pirinio mendien, Euskal Herriko mendien eta Ebro ibaiaren artean dago.

NAFARROAKO IBAI NAGUSIAK Ebro Ega Arga Araquil Irati Salazar Esca Alhama Queiles Bidasoa Urumea

MENDI NAGUSIAK Mesa de los tres reyes (2.444mts) Arlás (2.044mts) Orhi (2.019mts) Urkulu, Adi, Saioa, Mendaur,…

NATURAL PARKEAK Parque Natural Señorio de Bertiz Parque Natural de Urbasa Parque Natural de Bardenas Reales

91

92

TRADIZIOAK Nafarroan tradizioak oso handiak dira.

Musika, dantza eta gastronomia festetako protagonistak dira.

Martxoan, Xabierraldiak egiten dira. Milaka pertsona Xabierko gaztelura joaten dira erromes. Gaztelu horretan San Franzizko Xabierkoa, Nafarroako zaindaria jaio zen (1506 urtean).

Maiatzaren hasieran, Almadiaren eguna ospatzen da.

Enborrak ibaitik, Pirinioetako ibarretatik, jaisten dituzte.

Udan festa nagusiak daude Nafarroan.

Zugarramurdin, sorginen akelarreak ospatzen dira.

Iru帽an Uztailaren 6ko txupinazoarekin, San Ferminak hasten dira. Festak Nafarroako patroi San Ferminen omenez egiten dira eta kaleak bete egiten dira.

Oso ospetsuak dira entzierroak. Zezenak hiriko Alde Zaharreko zenbait karrikatan zehar korrika egiten dute.

Eta ospetsuak dira umeen artean ere erraldoiak.

Bost buruhaundi (alkatea, kontzejala, amona eta japones parea) ,sei kiliki (barbas, patata, Verrug贸n, Coleta, Caravinagre eta Napole贸n) eta sei zaldiko (erdi gizaki erdi zaldi) dantza egiten dute kalean.

Mendialdean, dantzak (Otsagabiako makil-dantza,..) eta herri kirolak (pilota, haizkolariak,..) dira protagonistak.

Erriberan, jotak eta behi suharrak.

Udazkenean, Etxalarren usoa ehizatzeko garaia iristen da. Abenduaren 3an, San Frantzisko Xabier eguna da ( Nafarroako eguna) Neguan, Nafarroako inauteriak egiten dira: Lantz, Lesaka, Goizueta, Ituren edo Zubietan.

93

ARTEA ETA KULTURA

Nafarroan zenbait monumentu daude: Hiri erromatarrak, eliza erromaniko bakartiak, monasterioak eta katedral gotikoak, Erdi Aroko dorre eta harresiak, edo alde historikoak.

Nafarroako pirinioak: -Orreagako kolegiata -------------------------Sorginen museoa, Zugarramurdi -Aralarko San Migel santutegia, Lekunberri -Donamariako Dorrea Iru単erria: -Iru単eko udala ----------------------------San Fermin kapera, Iru単a -Iru単eko Erdi Aroko Hiria

Erribera: -Tuterako Alde Zaharra -Tuterako katedrala -Olivako monasterioa

Erdialdea: -Lizarrako Erdi Aroko Hiria -Vianako Erdi Aroko Hiria - Erriberriko gaztelua (Olite)----------------- Garesko zubi erromanikoa(Puente La Reina) -Uxueko Erdi Aroko Hiria -Xabierko gaztelua -Eunateko Andre Mari erromaniko eliza-----Iratxeko monasterioa -Leireko monasterioa

94

GASTRONOMIA Nafarroan iparraldeko zaporeak (eskuz egindako ardi gazta eta artzainapurrak) eta Ebroko baratze produktuak (kardoa edo zainzuriak, ardo nafarrak,..) dasta ditzakezu

Nafarroako produktu tipikoak hauek dira: -Nafarroako Zainzuriak -Tudelako Alkatxofak -Nafarroako Patxarana -Lodosako piper pikilloak (Pimientos del piquillo de Lodosa) -Nafarroako Moskatela (moscatel navarro) -Ronkaleko gazta (Queso del Roncal) -Idiazabaleko gazta (Queso de idiazabal) -Nafarroako txekorra (Ternera de Navarra) -Nafarroako Ardoa (Vino de Navarra) -Nafarroako olioa (Aceite de Navarra) -Navarrako mamia (Cuajada o mamia de Navarra)

95

IBILBIDEAK

Komunitate hau ezagutzeko 10 ibilbide proposatzen dizkizut

Iru単erria: Historia, lasaitasuna.. eta festak 1. Ibilbidea: Iru単eko Alde zaharra

Pirinioak: oihanak, mendiak eta ibarrak 2. Ibilbidea: Orreaga (Roncesvalles) 3. Ibilbidea: Iratiko oihana 4. Ibilbidea: Baztan 5. Ibilbidea: Bertizko jaurerria eta Bidasoa aldea 6. Ibilbidea: Aralar, Leitzaran eta Ulzama 7. Ibilbidea: Erronkari (Olite), Zangoza(Sang端esa), Xabier eta Irunberri(Lumbier)

Erdialdea: Herriak, gazteluak eta monasterioak 8. Ibilbidea: Erriberri(Olite), La Olivako monasterioa 9. Ibilbidea: Gares(Puente La Reina), Eunate eta Lizarra(Estella)

Erribera: Ebroko paisaiak eta baratzeak 10. Ibilbidea: Errege bardea (Bardenas Reales),Tutera (Tudela)

96

-Hizkuntza: -Euskadin, gazteleraz gain euskaraz hitz egiten da, baita ondoko herri askotan.

-Kokapena: -Euskadi, Euskal Herriaren parte da, probintzia hauek barne hartzen ditu: Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa.

-Espainiaren iparraldean kokatzen da eta haren inguruetan Kantabria, Burgos (Gaztela eta leรณn), Errioxa, Nafarroa eta Lapurdi (Frantzia) aurkitzen dira. Euskadin prezipitazioak ugariak dira eta modu erregularrean gertatzen dira urte osoan. Urteko bataz besteko tenperatura 13ยบ-14ยบ ingurukoa izaten da.

-Hiriburua Gasteiz da, Arabaren hiriburua. Bilbo Bizkaiko hiriburua da eta Donostia Gipuzkoakoa.

(Garraioak) -Bilboko Metroa -Euskotren Trena: Eusko Trenbideak - Ferrocarriles Vascos S.A. enpresa publikoaren marka komertzial bat da, eta Euskal Autonomia Erkidegoko trenbide sare batzuetan tren zerbitzuak eskaintzen ditu.

-Erliebea: Kosta: -Bizkaia: 100 hondartza inguru aurki daitezke. Bizkaia kostalde luzeena, malkartsua da, baina orokorrean hondartza handiak dauzka.

-Gipuzkoa: kostak gorabehera handiagoak ditu hondartza txikiagoak eta harritsuagoak daude.

Mendiak: *Mendilerro gehienak mendebalde-ekialde ardatzean kokatzen dira.

-Aralar: Gipuzkoa aldetik eta Nafarroa aldetik dagoen mendikatea da, natura parkea da.

Mendirik ezagunena Larrunarri/Txindoki.

-Anbotoko mendilerroa: Bizkaian dago kokatuta.

-Gorobel: Arabako ipar-mendebaldean .

-Ordunteko mendilerroa: Bizkaian.

-Aizkorriko mendilerroa: Gipuzkoako mendilerroa da, Arabako mugatik hurbil

97

kokaturik. Euskal mitologiaren sinesmen eta elezahar askoren kokalekua da.

Mendi batzuk: -Aizkorri: 1.528 metro garai dena.

-Atxuri: mendilerroko garaiena da, 1.551 metrorekin.

Ibaiak: -Nerbioi -Bidasoa: Amuarrainek eta, batez ere, izokinek ospe handia eman diote. Frantziarekin egiten du muga.

-Oria: Gipuzkoako ibai garrantzitsuena da, bai luzeragatik, bai emariagatik. 75 kilometro luze da.

-Deba: Gipuzkoako ibaia da. Euskal Herriko bosgarren ibaia da luzeraz, 58 kilometro dituelarik. Tamalez, Euskal Herriko ibairik kutsatuenetako bat da gaur egun.

-Urola

-Ekonomia: 7.000 industria- enpresatik gora, zerbitzu aurreratuetako enpresa eta enpresa esportatzaile biltzen ditu.

Oso lurralde txikia izan arren, Euskadik industria-bolumen handia du, eta Espainiako eskualderik aberatsenetarikoa da. Euskal Autonomia Erkidegoko aginte gobernua, Eusko Jaurlaritza da. Euskadiko enpresa asko txikiak dira eta haietako asko turismoan jarduten dute, adibidez eginkizun kulturalak antolatzen dituzte: Donostiako zinemaldia edo “La quincena musical�.

Euskadin ere nekazaritza eta arrantza ugaria dago eta mundu osoan famatuak diren jatetxeak. Haietatik askok michelin izarrak dituzte.

-Biztanleria: Euskadik, 2.200.000 pertsona ditu (Espainiaren %4,6).

-Eremua: Euskadik, 7.233 km² ditu.

-Lehen sektorea: Euskadin nekazaritza eta batez ere arrantza asko lantzen dira. Horregatik portu asko daude: Bermeo, Getaria, Pasaia, Hondarribia‌ -Bigarren sektorea: Euskadik industria handia dauka erdialdean, hiriburuetan batez ere. Zentral termiko ugari eta ontzigintza edo makinagintza badago.

-Kultura: -Gastronomia: -Elkarte gastronomikoak: Gipuzkoan soziedade eta Bizkaian txoko izenez ere ezagutzen direnak, bereziki Euskal Herrian hedaturik dauden elkarteak dira, helburu nagusitzat bertako bazkide diren lagunei aisiarako eta otorduetarako tokia eskaintzea dutenak.

98

-Basque Culinary Center: Mondragon Unibertsitatearen gastronomia fakultatea da. 2011-12 ikasturtean, Donostian ireki zuten.

-Pintxoak: Pintxoak tabernetako jaki zati txikiak dira, edariarekin batera bizpahiru mokadutan hartzekoak. Ohikoenak ogi zatien gainean jartzen dira, txotxez eutsita. Euskadiko ia taberna guztietan ditugu eskuragai, hainbat mota, itxura eta prestaketa mailekin. Baina aukera handiena Bilboko eta, batez ere, Donostiako Alde Zaharrean daude. Mota asko daude; adib. tortilla pintxoak, mota askotako kroketak‌ -Jatetxeak: Bilbon: -Colavidas: Euskal gastronomian antzararen gibel freskoa barruratu zuen.

-Etxebarri erretegia: Bere plater guztiek, baita azkenburuek ere, ketu zaporea dute.

Gipuzkoan: -Aiala jauregia: Gaur egun, bertan Karlos ArguiĂąano beasaindar sukaldari ezagunaren jatetxe-hotela kokatzen da.

-Martin Berasategi: Lasarte-Orian dagoen jatetxea da, 3 Michelin izardituena.

Bertako sukaldari burua Martin Berasategi, mundu osoan ezaguna dena.

-Mugaritz: Errenteriako Perurena mendian dagoen jatetxea da, 2 Michelin izardituena.

-Zuberoa: Jabea eta arduraduna Hilario Arbelaitz da. 600 urte inguru dituen baserri batean kokatzen da.

-Akelarre: Donostiako Igeldo auzoan dagoen jatetxea da, 3 Michelin izardituena. Bere itsaskiak eta baratzeko barazkiak ospetsuak dira.

-Arzak: Donostiako Altza auzoan dagoen jatetxea da, 3 Michelin izar dituena.

Bertoko sukaldari-burua Juan Mari Arzak da.

-Edariak: -Ardoak: txakolina. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan egiten den txakolina sormarka batek babestua dago.

Bi txakolin mota nagusi daude, zuria eta gorria. Lehenengoa da hedatuena.

Bigarrena batez ere Bizkaian ekoizten dute: Bakion, Balmasedan eta Txorierri eskualdean.

-Garagardoak: -Bertoko -Etxeandia Garardauak -Keler: Juan eta Teodoro Kutz alemaniar anaiek Donostian sortutako enpresa garagardogilea da. Madrilen eta Katalunian egiten dute orain Keler. Hala ere, bere burua Euskal Herriko garagardo gisa agertzen du, eta Euskal Herriko hainbat futbol talderen babesle da, bereziki Errealarena.

-Pagoa -Sagardoak:

99

-Gurutzeta: Bere egoitza Gipuzkoako Astigarraga udalerrian du.

-Rezola: Egoitza Astigarragan du.

-Saizar: Bere egoitza Gipuzkoako Usurbil udalerrian du. Berez, Euskal Herriko enpresa sagardogile handienetako bat da.

-Zapiain: Bere Euskal Herriko enpresa sagardogile handienetako bat da.

-Fruitu eta barazkiak: -Arabako babarrun nabarra edo babarrun pikarta: Araban -Gernikako babarruna: Tolosako babarrunen oso antzekoak dira: beltzak, azal leunekoak eta oso mamitsuak.

-Gernikako piperra -Ibarrako piperminak: Euskal Herrian ekoiztutako pipermin ekotipoa da.

-Tolosako babarruna: Tolosako babarrunak kolore more iluna du, ia beltza, itxura obalatua du, taktuz leuna. Baina guzti honen gainetik bere zapore goxoa nabarmentzen da.

-Azken-burukoak edo postreak: -Arroz-tarta: gehienbat arroz gabe egiten den tartari deritzogu.

-Bilboko kanutiloak kremarekin -Esne-torrada -Goxua: euskal sukaldaritzaren azken-buruko ezagunenetariko bat da, Gasteizen famatua da oso.

-Intxaursaltsa: Gabonetako azken-buruko nagusienetako bat izanik. Arrautza-esnearen itxura du.

-Pantxineta: Euskal Herriko azken-buruko tipikoa da.

Epel hartzen da.

-Tolosako teilak eta zigarretak: Erretegin eta sagardotegietan zerbitzatzen da kafea laguntzeko.

-Gaztak: -Idiazabal gazta: mundu osoan ezagunenetarikoa.

-Kixkurre -Beste platerak: -Bakailaoa bizkaitar erara: euskal sukaldaritzaren errezeta nagusienetariko bat da.

-Saltsa bizkaitarra: Saltsa honen erabilera tradizionaletako bat bakailaoaren lagungarri gisa da.

-Txintxorta: Enkarterriko azken-buruko tipikoa da.

-Marmitakoa: Bizkaiko golkoaren arrantzaleek asmatutako platera da. Hegalabur edo hegaluze, piperrak, tomateak, baratxuriak eta patatak osatutako jakia da.

-Mondejua: odolkiaren antzeko hestebete bat da. Urtero Idiazabalgo gazta eta mondejo lehiaketa egiten da Goierri ekialdeko herri honetan. Bi mondejo mota daude: Bata, zuria, arrautzaz eginikoa. Bestea, berriz, beltza, ardi odolaz eginikoa.

100

-Euskadiko jaiak: -Aste Santua edo Aste Saindua: kristau-erlijioan, Erramu-igandean hasten eta Larunbat Santuan bukatzen den astea da, Jesukristoren nekaldia eta piztuera ospatzen dena.

-Inauteriak: Bereziki Europan eta Amerikako hiri eta herrietan neguaren bukaera aldera jendeak mozorroturik ospatzen dituen jaiak dira, desfileak eginez edota besterik gabe jai-giroan murgilduz, kantuz, dantzan eta zarata eginez.

-Joalduna: Ituren eta Zubieta nafar herrietan sorturiko euskal kulturako pertsonaia tradizionala da, joareak astinduz urtarrileko azken asteburuan inauterien heldueraren berri ematen zuena. Batzuetan, euskal kulturako beste pertsonaia batekin nahasita, zanpantzar esaten diote joaldunari.

-Bilboko Aste Nagusia: Bilboko festa nagusiak dira. Bilboko konpartsak dira jaietako bultzatzaile historiko nagusiak, Bilboko Udalarekin batera, txosnen inguruan festa-gune zabala antolatzen dute. Jaietan, beste eragile batzuek ere parte hartzen dute. Jaien hasiera markatzen du Andra Mari egunak,(abuztuaren 15a), horren hurrengo ostiralean hasten dira urtero.

-Donostiako jai eta jaialdiak: -Donostiako Danborrada: San Sebastian egunean, urtarrilaren 20an,Donostian ospatzen den jaiak eta desfileak dira. Urtarrilaren 19ko gauerdian, Konstituzio plazan hasten da, hiriko banderaren altxaerarekin.

Gaztelubide elkarteak eta beste elkartetako kideek, Raimundo Sarriegiren San Sebastian Martxa jotzen dute bitartean. Honen ondoren, Erretreta, Tatiago, Diana, Iriyarena eta abar jotzen dituzte elkarte ezberdinetako danborjoleek.

-Donostiako Zinemaldia: urtero irailaren bigarren hamabostaldian hirian antolatzen den zinemaldia da. Nazioarteko Zinema Ekoizleen Federazioak A maila goreneko zinemalditzat izendatua du. Bere lehen ekitaldia 1953ko irailaren 21ean izan zen. Europan garrantzitsu, entzutetsu eta zaharrenetarikoa da, Espainian garrantzitsuena eta baita gaztelania hiztunen estatu eremu geografikoan ere. Egoitza nagusia Kursaal elkargunean du, halere zinemaldi honetako zenbait ekitaldi Victoria Eugenia antzokian ere egin ohi dira. Sari nagusiak Urrezko

101

Maskorra film onenari eta ohorezko Donostia Saria dira.

-Donostiako musika hamabostaldia: 1939an sortutako kultura ekimena da, musika klasikoaren arlokoa.

-Euskadiko eraikinak: Bizkaian: -Antzokiak: -Arriaga antzokia: Bilboko zaharrena da eta gaur egungo erreferentzia nagusiaantzerkiari dagokionez hirian, Juan Crisostomo Arriagaren omenez izendatuta.

-Elizak: -Jesusen Bihotza eliza -San Nikolas eliza -Santa Eufemia: Bermeoko portuan dagoen eliza da. 1995eko azaroaren 14an,Eusko Jaurlaritzak kultura ondasun izendatu zuen, monumentu sailkapenarekin.

(Beste eraikin eta leku batzuk:) -Gernika-Lumo: erdialdean dagoen herria da. Mende askotan Bizkaiko batzarlekua izan da eta han daude Bizkaiko Batzar Nagusiak.

Han dago ere Gernikako arbola (haritza), hauek kondairen ikur biziak dira.

Espainiako Gerra Zibilean, hegazkinek Gernika osoa suntsitu zuten (1937an), eta geroztik, Gernika ospetsua da mundu osoan. Pablo Picasso margolariak, bere Gernika izeneko margolanarekin, sarraskiaren lazgarria mundu osoan zabaldu zuen.

-Guggenheim Bilbao Museoa: arte moderno eta garaikideko museoa da, Bilbon kokatua. Ibaizabal ibaiaren parean eraiki zuten, Salveko zubiaren ondoan.

(Jatetxe hurbilak) *BISTRO Guggenheim Bilbao jatetxa: Museoan dagoen jatetxea.

Astelehenetan itxita dago eta taberna-kafetegia dauka.

102

-Gaztelugatxe: Bizkaiko kostaldeko arrokazko uhartetxo bat da, eta hara zubi bat pasatuz iritsi daiteke. Bermeoko lurretan dago, herri horren iparmendebaldean; hala ere, hurbilago du Bakioko herria, uhartetik lau kilometro hegomendebaldera. Uhartetxoaren gorenean dagoen baselizari Gaztelugatxeko Doniene edo San Juan Gaztelugatxekoa deritzo, eta Euskal Herriko interesgune turistiko garrantzitsua da. 231 maila ditu santutegira daraman harrizko eskailerak.

(Jatetxe hurbilak) *Eneperi: Gaztelugatxera joateko bide baten ondoan dago. Komenigarria da erreserba egitea zeure gustuko jangela aukeratzeko, asko dauzka eta.

Astelehenetan eta asteartetan itxita dago, Abuztuan izan ezik, Astelehenetan bakarrik ixten dutelako.

-Bizkaiko Zubia: Getxoko Areeta auzoa eta Portugalete batzen dituen zubi esekia da, Bilboko portuaren itsas trafikoa eten gabe eta bi alboetan aldapa luzeak eraiki gabe.

-IberdrolaDorrea: Bilbon 2007 eta 2011 urteen artean eraiki zen bulego dorrea da. Guztira 41 solairu eta 165 metroko altuera ditu, eta Euskadi Plazan kokaturik dago.

Araban: -Elizak: -Jasokundeko Andre Mariaren eliza -San Migel eliza edo Done Mikel goiaingeruaren eliza -San Pedro eliza edo Done Petri apostoluaren eliza

Gipuzkoan: -Antzokiak: -Kursaal jauregia: Donostiako musika gune eta biltzar jauregia da. 1999 urtean inauguratu zen. Bertan du egoitza nagusia Donostiako Nazioarteko Zinemaldiak, eta Musika Hamabostaldiak ere hemen du kokalekuetariko bat.

(Jatetxe hurbilak) *Tsi-tao: ekialdeko sukaldaritzan espezializatutako jatetxe berri eta ezberdina da. Japonia, Txina, Thailandia eta Vietnamgo sukaldaritzako platerik bikainenak dasta daitezke bertan.

-Elizak: -Junkaleko (edo Ihidiko) Andre Mariaren eliza: Irungo eliza nagusia da.

-San Bizente: Donostiako Parte Zaharrean dagoen eliza gotikoa da. Erlijio kultuaz aparte, Musika Hamabostaldiak bertan dauka egoitza nagusietarikoa.

103

-San Ignazioa Loiolakoaren eliza -San Pedro Apostuluaren kapera -Santa Maria basilika

(Beste eraikin eta leku batzuk:) *Gipuzkoako kostan herri arrantzale txikiak aurki daitezke eta hauek kultura eta gastronomia harrigarria izan dezakete. Adib.: Hondarribia, Pasaia‌ Herri hauetan arraia adibidez oso ona izan ohi da.

-Kontxa pasealekua: Donostiako Kontxa hondartzaren gainetik dagoen pasealekua da, Kontxako badiaren hego ekialdean, Mirakontxa eta Erdialdea auzoetan, Miramarreko tunelean hasi eta Alderdi Eder lorategiraino. Leku zoragarria da eguraldi onarekin ibilaldi bat egiteko.

-Donostiako Aquariuma: Donostian dagoen Aquarium edo Itsas Museoa da. Marrazoak, dortokak, arrain txiki eta handiak eta marmokak ikus daitezke bertan.

-Haizearen orrazia (peine del viento): Donostiako Antigua auzoan eta Ondarretako hondartzaren ipar-mendebaldearen muturrean dagoen eskultura multzoa da, Eduardo Txillidaren burdinazko hiru atalek osatua.

Eskulturak ikusteko leku paregabea da, hainbat plataforma, egonleku eta mailadiz osatua. Hiriaren ikur nagusietakoa da.

-Iesu eliza: Donostian dagoen eliza katolikoa da, Oroitzapenaren lorategian, Urumea ibaiaren ezkerraldean. Itxura minimalistakoa du.

-Zurriolako zubia edo Kursaaleko zubia: Donostiako Erdialdeko Boulevard hiribidea eta Gros auzoko Zurriola pasealekua lotzen dituen zubia da.

-Kirolak, dantzak eta abestiak: Herri kirolak, Euskadin antzinatik jokatu izan diren kirolak dira. Hauetako asko hemen sortutakoak eta bereziak dira. Hauetako batzuk: aizkora proba, sega jokoa, harri jasotzea, sokatira, idi proba etab.

104

-Arraunketa: Itsas, ibai edo lakuen uretan ontzi gainean burutzen den kirola da. Euskal kiroltzat hartzen da askotan, hala ere, Kantauri itsaso osoan egiten da.

Arraunlari kopuruaren arabera 3 txalupa moten estropada (txapelketa) dira nagusi: traineruenak 13 arraunlarirekin, trainerillenak 6 arraunlarirekin eta batelenak 4 arraunlarirenak. Gehienetan ur lasaietan; hau da, portu barruan, itsasadarrean edo lakuren batean.

Gehienak negu amaieran eta udaberriaren hasieran izaten dira.

Txapelketa garrantzitsuenak San Migel Liga eta Kontxako Bandera (Donostian) dira.

-Esku pilota: pilota jokoaren aldaera bat da, esku hutsez jokatzen dena. Bi jokalari edo bi bikote elkarren kontra arituz jokatzen da.

Euskal Herrian ez ezik, Errioxan, Aragoin eta Gaztela eta Leonen ere jokatzen da. Nazioartean ere, Irlandan antzerako kirola jokatzen da: Irlandar pilota.

-Euskal dantza: Euskal Dantzak euskal kultura eta folklorearen osagai garrantzitsuak dira.

Herri, eskualde edo lurralde batetik bestera dantzak aldatu egiten dira, baita esanahia eta dantza egiteko modua ere (jantziak, partaideak...). Dantza batzuk oso zaharrak dira, ia betidanik egin dira Euskal Herrian, baina badaude antzinako dantzen bertsio eraberrituak ere.

-Bertsolaritza: Abestuz, errimatuz eta neurtuz egiten den berbaldi bat da. Ahozko euskal literaturaren adarretako bat da. *Neurriz eta errimaz kantatzea hitza horra hor zer kirol mota den bertsolaritza.

Xabier Amuriza Bertso-jaialdiak, bertsolehiaketak etab. ospatzen dira.

Bertsoak herrietako jaietan eta ospakizunetan entzun ohi dira.

105

KOKAPEN GEOGRAFIKOA: Extremadura Espainiako autonomi erkidego bat da, mendebaldean kokatuta dago eta Portugalekin muga egiten du. Beste mugak hauek dira: Iparraldean Gaztela eta Leon, Hegoaldean Andaluzia eta ekialdean Gaztela-Mantxa.

Hiriburua Merida da. Caceres eta Badajoz probintziak hartzen ditu.

Biztanleri gehiago duen hiria Badajoz da. Extremadura 1.108.130 biztanle ditu.

Guadiana ibaia Badajoz-etik pasatzen da eta Tajo Caceres-etik pasatzen da (ibai garrantzitsuena da). Tajo eta Guadiana ibaiak eta beraien ibaiadarrek ureztatzen dute Extremadura. Extremadura inguratzen duten mendiak Toledoko mendiak eta Erdiko mendikateak dira, baina Extremaduran bertan Gata mendilerroa eta Gredos mendilerroak aurki ditzakegu.

106

EKONOMIA EXTREMADURAN Extremaduran, Lehen sektorea oso garrantzitsua da. Gehien nagusitzen diren lanbideak nekazaritza eta abeltzaintza dira. Extremaduran olibadi, barazki, zereal eta mahasti landaketak daude, baita fruta arbolak ere. Abeltzaintzan nagusitzen diren animaliak behiak, ardiak eta txerriak dira.

Bigarren sektorean, industria sektorean, elikagai, oinetako eta ehungintza industriak dira aipagarrienak.

Extremaduran zentral nuklear bat dago Almarraz-en baina beste energi mota batzuk ere badaude adibidez energi hidraulikoa eta energi eolikoa.

Hirugarren sektorea, merkataritza eta turismo sektorea da. Extremaduran toki kultural asko daudenez turismo asko dago beraz hotelak eta jatetxeak lan asko izaten dute gehien bat udaberrian eta udan. Bestalde, landa turismoak ere garrantzi handia izaten du eta landetxeak ere garrantzitsuak dira.

Extremaduran ardoak asko saltzen dira, eta animaliak urdaiazpikoa egiteko eta saltzeko erabiltzen dituzte. Hango gazta oso famatua da,

107

KULTURA GASTRONOMIA Extremadura ehiza handiko toki bat denez oso gastronomia erraza eta tradizionala dauka.

Extremaduran gosari tipikoak: migak, ezti torrijak edo ogi txigortua olioztatua dira.

Bazkaltzeko eta afaltzeko eskualdeko ohiko plater asko Extremaduran iberikoak eta gaztak oso tipikoak dira. Gaztarik aipagarrienak Torta de Casar eta Los Ibores-eko ahuntza gaztak, biek jatorrizko deitura dute.

daude.

Extremaduran asko jaten dira gazpatxoak, tomate zopak eta gari-zainzuriak. Txerria, arkumea eta antxumea asko erabiltzen dituzte Extremadurako gastronomian, oso aipagarria da antzumeko kaldereta. Esan dugun bezala ehiza oso garrantzitsua denez janari oso gozoak prestatzen dira hari esker.

Bestalde, arrantza ere aipagarria da, bertako erreketan amuarrain asko daude eta era askotan presta daitezke.

Extremaduran ere oso ardo onak daude, aipagarrienak pitarrako ardoak eta Guadianako ardoak dira, biek jatorrizko deitura duten ardoak dira.

Postre bezala Extremaduran esnea, gazta, eztia, basa-fruituak (masustak, ahabiak eta mugurdiak), esne frijitua, gazta tarta edo goxoki tipikoak ( perrunillak, bollak‌).

108

PRODUKTU TIPIKOAK. Bestalde, oso tipikoak dira eskulangintza lanak, egurrez eginak eta orein adarrez eginek. Zeramika eta buztingintzaz egindako lanak ere aipagarriak dira.

MONFRAGUE-KO PARKE NAZIONALA.

Monfrague-ko parke nazionala, parke naturaltzat hartu zuten 1979ean eta parke nazionaltzat 2007. urtean. Bere azalera 18.396 hektareakoa da.

Baso mediterraneoaren eta mediterranear faunaren adibiderik adierazgarriena da. Monfrague artadiz eta artelatzez osatuta dago.

Monfraguen Tietar ibaia, Tajo ibaian isurtzen da .

Monfraguen hegazti handiak daude, gehienak hegazti harrapariak dira.

Aipagarrienak hauek dira: sai arreak (buitre leonado), sai beltzak (buitre negro),arrano beltzak, zikoina beltzak, hontz handiak, arrano txikiak‌

109

Ugaztunen taldetik basurdeak, oreinak, orkatzak(corzo), erbiak, untxiak eta katamotz iberikoa. Bestalde narrasti, anfibio eta arrain mota ezberdinak ikusi daitezke.

Monfraguen ere gizakien antzinako aztarnak daude adibidez: Labar-pinturak.

110

MERIDA-ko ERROMATAR ANTZOKIA

Meridan dagoen antzoki bat da. Antzokian agertzen den idazkerak dioenez K.a 16 eta 15. urteetan eraiki zen.

Erromatarrek Meridatik alde egin zutenean, antzokia galdu zen eta lurrez bete zen, bakarrik goiko harmailak gelditu ziren ikusgai.

Gaur egun Merida-ko antze-tokia, turistek gehien bisitatzen duten eraikuntza da. Bestalde, 1933. urtetik Meridako Antzerki Klasikoaren Jaialdia hartzen du. Honekin antze-tokiak bere jatorrizko funtzioa berreskuratzen du.

111

MERIDAKO ERROMATAR ZIRKUA

Meridan hirian zegoen eraikin handiena zen . Oso handia zenez harresitik kanpo zegoen. Bertako harmailetan 30.000 ikusle sartzen ziren.

Eraikin hau I mendean eraiki zen. Eraikinaren erdian area dago, bertan, lehiaketak egiten zituzten.

Gogoko zituzten lehiaketan artean “bigas” lasterketak (2 zaldi) eta “cuadriga” lasterketak (4 zaldi) zeunden. Gaur egun erromatar zirkuan interpretazio zentru bat dago monumentuaren egitura hobeto ulertzeko eraikinara sartu aurretik.

Cuadriga bat :

112

YUSTEKO MONASTERIOA

Yusteko monasterioa La Vera eskualdean dago, Caceresko probintziaren iparrekialdean. Ondoren bizi eta hil zen monasterio eta etxe jauregia da.

Gaur egungo komentua, enperadoreen bizilekua izan zen hondakinen gainean berreraikita dago. La Verako zenbait biztanleen ekimenez eraiki zen baina berandugo San Jeronimoren Ordena hartu zuen.

Espainiako komentu batera erretiratzea erabaki zuen, bizitza monastikoa egiteko eta Yuste monasterioa aukeratu zuen horretarako.

113

JERTEKO HARANA Caceres-eko probintzian hiru haran daude: Ambroz-eko harana, Jerteko harana eta La Vera-ko harana. Hiruen artean ezagunena Jerteko harana da.

Jerteko harana Extremadurako eskualdean dago. Hegoaldean dagoen Plasenciako hiriak ere fisikoki haranaren zati bat da.

Harana honen herrialde garrantzitsu bat Jerte herria da. Herri hau, Jerte izena hartzen du Jerte ibaiagatik. Jertek 1300 biztanle ditu eta oso ezaguna da bere gereziengatik. Biztanle gehienek maiatza inguruan gereziak biltzen dituzte. Oso toki ezaguna da eta turismo handia izaten du bai gereziondoak lorez betetzen direnean bai gereziekin daudenean. Eskualde honetako beste herri batzuk ere gereziak biltzen dituzte.

114

Baina Jerte ez dute bakarrik bisitatzen bere gereziengatik. Badaude ere natura maite dutenentzako leku zoragarriak.

Adibidez “La Garganta de los Infiernos� bezala ezagutzen den toki ederra.Toki honetan paisaia ederra ikusteaz gain urak egindako putzuetan bainatu zaitezke.

115

EXTREMADURAKO JAIAK Extremadurako jai aipagarrienak hurrengo hauek dira: *

Extremadura eguna: Irailaren zortzian ospatzen da eta Extremadura erkidegoko jai ofiziala da. Egun hau, Guadalupeko eguna da eta Guadalupeko Ama Birjinaren ohorez ospatzen da bera delako Extremaduraren zaindaria.

*

Coriako San Juanak: Urtero ospatzen dira Ekainaren 23tik 29ra.

1070. urtean festa hau interes nazionalako jai bezala izendatu zuten.

Jai hauen protagonita nagusia zezena da. Zezenak askatzen dira eta entzierro bat antolatzen da.

116

*

Plasenciako Puertoko Ama Birjinaren erromeria: Pazko igandearen ondorengo igandean ospatzen da.

Puertoko Ama Birjina Plasenciako zaindaria da. Mendia jendez betetzen da bertan bazkaldu egiten dute. Arratsaldean Ama Birjinaren irudia santutegitik ateratzen dute.

Jende asko biltzen denez Ama Birjina haien gainetik pasatzen dute eta Ama Birjina bakarrik mugitzen dela dirudi.

*

Piornaleko Jarramplas: Urtarrilaren 19 eta 20an ospatzen da. Jai hau Extremadurako Interes Turistikoa da. Jarramplas pertsonai bat da. Alkadora eta praka batzuk jantzita eramaten ditu, praketatik koloreetako zintak eramaten ditu zintzilik. Buruan maskara bat dauka sudur luze batekin eta adar batzuekin. Jarramplas Piornaletik paseatzen da horrela jantzita eta bertako biztanleek begetalak botatzen dizkiote zigor modura, lehen animali lapur bat bezala ikusten zelako.

117

*

Valverde de la Vera-ko Empalaoak: jai hau aste santuan ospatzen da, hain zuzen ere, ostegun santuan. Gizonek bizkarrean gaztainondo baten enbor zati bat jartzen dute, besoak soka batekin enborrera lotzen dituzte. Gorputzenborra ere soka batez lotzen dute. Buruan arantzez egindako koroa jartzen dute. Herritik oinutsik joaten dira eta gurutze batera iristen direnean edo beste empalao batekin gurutzatzen direnean belaunikatzen dira.

118

IBILBIDEA Aste santuan Extremadurako jaietara joatea gomendatzen dut oso politak dira eta.

1.EGUNA: Caceresera joango gara, han goizean 10:30,12:30 Monfrague bisitatuko dugu. Geroago Arratsaldean Meridara abiatuko gara. Han landa etxe batera joango gara lo egitera, eta hurrengo egunean kultura ikusiko dugu.

2.EGUNA: Antzerkia bat ikusiko dugu Meridan 4:30,5:30 eta geroago eguzkia egiten badu “garganta de los infiernosera� joango gara. Han putzutan egongo gara gerezi batzuk jango ditugu eta landa etxera lo egitera joango gara.

3.EGUNA: Ostegun Aste santua denez han Valverdeko jaiak ikusiko ditugu arratsaldean, lagunekin handik ibiliko gara.Afaltzeko eta azken eguna denez leku eder batera afaltzera joango gara. Han gazta hoberena jango dugu.

Gero kotxea hartu eta etxera joango gara.

119

Kokapen geografikoa: Galizia, Iberiar Penintsulako iparmendebaldean dago. A coruña eta Pontevedra Galiziako bi probintzia dira, beste biak Lugo eta Ourense dira. A coruñan 1.129.141 biztanle daude, biztanle gehien dituen probintzia da.

Pontevedran berriz 81.576 biztanle daude.

Mugak: A coruña eta Pontevedra klima ozeanikoko lurraldeetan daude kokatuta, iparraldeko zonaldean daudelako.

A coruñako mugak hauek dira: ipar-mendebaldean ozeano atlantikoa, Lugo ekialdean eta Pontevedra hegoaldean.

Pontevedrako mugak hauek dira: iparraldean A coruña, iparekialdean Lugo, ekialdean Ourense eta hegoaldean Portugal.

Probintziak eta hiri nagusiak: Galiziako hiriburua Santiago De Compostela da eta Galiziako hiri garrantsitsuena da.

A coruñako hiri nagusiak Coruña eta Santiago y Ferrol dira.

120

Pontevedrako hiri nagusiak Pontevedra eta Vigo dira.

Erliebea: Galizia “La tierra de los mil ríos”deitzen da ibai asko daudelako.

A coruñako ibai nagusiak: Tambre, Eume eta Sar dira.

Pontevedrako ibai nagusiak: Miño eta bere ibaiadarrak Sil, Ulla eta Umia dira.

Galizian oso ezagunak dira itsasadarrak,A Coruñakoak altuak dira, Pontevedrakoak aldiz baxuak.

A Coruñako mendi nagusienak Montemayor eta Cova de Serpa dira.

Pontevedrako mendi nagusienak Sierra de Faro eta Montes de Testeiro dira.

Ekonomia: Garrantzi gehien duen sektorea lehenengoa da, bereziki arrantza. Eta honen barruan, Galizian gehien arrantzatzen dena itsaskiak dira; hala nola lanpernak, olagarroa, langostinoak…

Bigarren sektorean, ontzigintza, kimika eta industri hidraulikoa dira enpresa nabarmenenak.

Hirugarren sektorearen barruan, kostaldean dagoenez, garraiorako puntu egokian kokatuta dago. Portuez gain, aireportuak ere badaude.

121

Turismoa ere jarduera ekonomiko garrantzitsua da Galizian.

Kultura: Oso gomendagarria da Costa de la Muertetik txango bat egitea.

Galizian galegoa eta Gaztelania hitz egiten da.

Pontevedrako museo garrantzitsuena Museo de Pontevedra da. Egunero irekitzen du astelehenetan ezik; sarrera dohainik da.

·Eliza garrantsitsuenak Basilica de Santa María la Mayor, La peregrina eliza, San Salvador de Lérez monasterioa, Ruinas del convento de Santo Domingo eta San Francisco eliza dira. Guztietan sarrera dohainik da eta egunero zabalik dago.

·Eraikin famatuak: Gehienak Eskultura uhartean daude, sarrera dohainik da eta eskultura eta monumento asko daude ikusteko. Eskultura uhartea Lérez ibaian eta a Illa do Cobon dago.

Laberinto de Pontevedra: Labirinto bat da, eta hau ere Eskultura uhartean dago.

Truismos eta piramides s/t.: Banku batzuk dira, bankuetan zenbait esaldi idatzita daude eta Eskultura uhartean dago.

122

·Eliza garrantzitsuena Santiago de Compostela da, Galiziako garrantzitsuena dela esan daiteke, Santiago bidea egiten dutenek Santiago de Compostelan bukatzen baitute bidea.

Sartzeko 5€ ordaindu behar da, baina ikasle eta jubilatuek 3€.

Eraikin famatuenak:

Torre de Hércules: Dorre bat da eta Navarra etorbidean dago.

Sarrerak 2€ balio du.

El Obelisco: Rúa Nueva, 4 15003 Coruña (A) A Coruñan dago. Eraikin bat da eta ez da sarrerarik behar, kalean dago eta.

123

Maria Pita:Eraikin bat da, Maria Pita plazan dago eta ikustea dohainik da.

A Coruñako museo garrantzitsuenak:

Museo de Bellas artes: Rua Zalaetan dago, egunero irekitzen da, astelehenetan ezik eta sarrerak 2,40€ kostatzen du. Bertan aurki daitezkeen gauzak historikoak dira.

Museo arkeologiko eta historikoa: Paseo Marítimo Alcalde Francisco Vázquez kalean dago. Egunero irekita dago, astelehenetan ezik eta sarrerak 2€ kostatzen du.

Denborarekin joateko gomendatzen da, gauza asko daudelako ikusgai.

124

Gastronomia: A Coru単an eta Pontevedran jaten diren gauza tipikoak: arraina, itsaskiak, enpanada, Cachelos con grelos, Padron piperrak, Santiago tarta, gazta tetila,patatak eta Ribeiro eta Albarino ardoak.

Itsaskien artean tiipikoenak: Olagarroak,percebea eta nekora dira.

Jai garrantsitsuenak: A coru単an San Juan:Ekainaren 23 ospatzen da. A Coru単ako festa garrantzitsuena da. Sua egiten da etxe bakoitzean eta jendeak esaten duenez sorginak uxatzeko egiten dute. Egun honetan patatak eta sardinak jaten dituzte.

Santiago Apostol festa: Uztailan ospatzen da, 15 egun irauten du baina egun hoberenak 24a eta 25a dira. Santiago de Compostela katedralan ospatzen da.

24ean su artifizialak botatzen dira Apostoluaren omenez. 25ean erregea edo errege-familiaren ordezkariek Santiago Apostoluari eskaintza batzuek egiten dizkiote.

Jai garrantzitsuenak: Pontevedran Gure andrea Carmen:Uztailaren 16an ospatzen da. Bi egun irauten du.

Igandea 22: Lehenengo meza egongo da,ondoren Pontevedrako orkestrak joko du eta bukatzeko diskoteka egongo da.

Astelehena 23:

125

Egun honetan kalejira egingo dute gaita batzuek jotzen, ondoren meza egongo da eta bukatzeko telebistan eta “el gran show� deituriko lana antzeztuko dute.

Peregrina festa: Abuztuaren 11tik 19raino irauten du.

Larunbata 11: Lehenengo pregoi irakurketa egongo da eta ondoren eta bukatzeko kalejira egongo da orkestrarekin.

Igande 12: meza batekin hasiko da, ondoren talde batek antzeztuko du eta jarraitzeko Charanga Apeles ibiliko da hiriko kale guztietatik.

Gauean prozesio batzuek egingo dira, ondoren kontzertu bat egongo da eta bukatzeko orkestra batzuek desfilatuko dute.

Astelehena 13: jaialdi batekin hasi, ondoren kontzertu bat eta bukatzeko orkestrak joko du egunsentira arte.

Asteartea 14: kalejira egongo da, ondoren umeek egindako antzerki batzuek aurkeztuko dira eta bukatzeko kontzertu bat eta orkestra bat.

Asteazkena 15: xake partidak egongo dira, ondoren meza egongo da eta bukatzeko banda batek joko du.

Arratsaldean joko batzuek egingo dira, ondoren umeek egindako antzerkia aurkeztuko dute eta bukatzeko ikuskizun bat egongo da.

Osteguna 16: kalejiraren ondoren meza eta bukatzeko prozesio batzuek eta kontzertu bat.

Ostirala 17: hasteko kalejira egongo da,ondoren kontzertu bat eta bukatzeko umeek egindako antzerki batzuek.

Gauean kontzertu batzuek egongo dira eta ondoren orkestra bat joko du.

Larunbata 18: lehenengo kalejira egongo da.

Arratsaldean umeen festibala eta bukatzeko orkestrak joko du.

126

Igandea 19: egun hau azken eguna da. Lehenengo kalejira egongo da, ondoren antzerkiak, jarraitzeko orkestra batek joko du eta eguna eta festa hau bukatzeko ikuskizun bat egongo da.

Galiziak turismoa erakartzen du, ez bakarrik Santiago bidea burutu nahi dutenak, baizik eta bere aberastasun ugariengatik ere.

127

Espainako iparraldean dagoen probintzia bakarreko autonomi Erkidegoa da, Kantauri itsasoko kostaldean kokatuta dagoena.

Muga egiten du Gaztela Leon, Kantabria eta Galiziarekin.

1.081.487ko biztanleria dauka , hizkuntza ofiziala gaztelania da baina Asturiera ere hitz egiten da.

Oviedo da erkidegoaren hiriburua, baina Gij贸n da hiririk populatuena. Asturias Espainia iparraldeko lurralde menditsuena eta berdeena da . Baina Asturias ez da mendia bakarrik, baditu hondartzak, monumentuak, Kultura, Gastronomia eta jaiak ere .

Klima ozeanikoa du, prezipitazioak ugariak izaten dira normalean eta neguan elurra egiten du .

IKURRINA

MAPA

128

- KULTURA: *Europako mendietan “ National Park Picos de Europan” izeneko parke babestua dago. Bertan ibilbide famatu bat dago oso ezaguna dena : “ Ruta del Cares”. Caín eta Pocebos artean kokatzen da eta 11 kmko luzera dauka. Bertan ibaia zeharkatu eta haitzetatik paseo politak daude .

Ibilbide ikusgarria benetan.

* SELLA IBAIAREN JEITSIERA : Asturiasen piraguismoa oso kirol famatua da, urtero abuztuko hilabetean Sella ibaiko jeitsiera ospatzen da. Mundu guztiko kirolariak elkartzen dira eta 20 kilometroko regatan parte hartzen dute. Arriondasen hasi eta Ribalesellan bukatzen da .

Parte hartu nahi baduzu, telefono honetara deitu : 678 728 718 Giro ederra izaten da .

129

*LOS PICOS DE EUROPA: Espainako lehengo parke nazionalari izena ematen dioten gailurrak dira. Bertako biosfera erreserba izendatu zuten 2.002an, bere balio naturalak direla eta.

Asturias , Kantabria eta Leon probintzien arteko lotura ikusgarri gisa altxatzen dira Picos de Europa harroak. Kantabrian mendilerroan iparraldeko gune hau zerbaitengatik da poenintsulako mendi inguru ikusgarrienateko bat . Mendigune granitiko izugarria da itsas mailatik hasi eta 2.500 metrotik gorako gailurretaraino katen artean dgoena.

(RUTAK ) : • Arenes de Cabralesetik • Bulnes y Peña Maineko zona • Ibai Duje , valle de las Moñetas , Alivietako zona • Urrielluko zona ( naranjo de bulnes ) “Joteko Naranjo de Bulnesera” Funicular de bulnes Prezioak= Billete normala : ibilbide bat 15,80€ Bi ibilbideak (joan etorria) 19,90€ Umeen billetea : ibilbide bat 3,90€ Bi ibilbideak (joan etorria) 6€

Ordutegia = 10: 00etatik 20:00etara zabalik dago.

PICOS DE EUROPA argazki ibilbidea :

130

Picu Urriellu (Naranjo de Bulnes )

Fraión (picu urriellu gertu)

Tielve-Sotres caminora “Mirador de Camarmeña”

“Arenas de Cabrales”

artzain etxeak

131

Covadonga – Cangas de Onís

Covadongako santutegia

Enol lakua (covadonga) Zubi Romanikoa – Cangas de Onís

Cangas de Onís

132

“La Jocica-Río Dobra(Amieva)” “Cabroneru (Amieva)”

“Cañón del Dobea(Amieva)”

“Pierzu ( Beleño-Ponga)” -ASTURIASEKO 3 SEKTOREAK:

“Cireñu ( Amieva )”

“Los Bedules-Ponga”

1/ NEKAZARITZA: Abeltzain partetik, behi eta txerri hazkuntza dago gehienbat.

133

Lurzoruaren erabileratik, baso-ustiapena, baso asko eta gehien dagoen beste erabilerak batzuk dira.

Nekazaritzan, fruta arbolak asko daude.

2/ INDUSTRIA : Industria aldetik, kimika, metala eta ontzigintza asko daude Asturias kostan dagoelako.

Energia aldetik, termikoa da garrantzi handiena duena.

Industria Oviedo aldetik gehien dago.

3/ LANBIDEA : Gij贸n portu bat dago , Asturias kanpoko aldean hiru aireportu daude.

Eta Oviedon turismo kultural asko dago.

- ERAIKINAK :

路

Oviedoko katedrala eraikin

oso famatua da.

134

Katedral hau gotikoa da, oso polita dena.

XIII. Mendean eraiki zen.

·

San Pedro de Mestas de con,

XII. mendean eraiki zen, erromanikoa da, egurrez egina.

·

Santo Adriano de Tuñón:

Oviedotik gertu dago, eliza erromanikoa da.

Eraikin zen XVII.ean.

·

perronamicoa da.

Santamaria de Naranko:

Arkitektura perromanikoa da , Naranko mendian aurki dezakeguna, Oviedotik gertu.

842 urtean eraikin zen.

135

·

Erlojuaren torre :

Erlojuaren dorrea Gijónen kokatua dago. XVI eta XIX mende artean ereiki zen.

-ASTURIASEKO MUSEO GARRANTZITSUENETARIKO BATZUK:

·

Museo del Ferrocarril:

Gijonen kokatua dago.

Lehen “estacion del Norte “ zen.

136

路

Casa museo del Marques

de Sargadelas: Ferreiruelan del Baxo Kokatezen da . Hor bizi ziren Marques batzuk.

(Antonio Riumundo)

- GASTRONOMIA: Asturiasko janari tipikoa, gazta urdina ogiarekin eta ardo pixka bat da. Han behi eta ardi asko daudenez gazta mota asko daude.

Fabada ere Asturiasen oso famatua da , babarrun txuriekin , txorizoarekin eta odolkiarekin egiten da.

137

- JAIAK: Piraguen festa “descenso internacional del Sella� deitzen dena (Abuztuan), Sagardo jaialdia (Navian), Uztaileko bigarren larunbatean eta Amerikako eguna (Irailaren hemeretzian, Oviedon) nagusienak dira.

BUKAERA: Gida turistiko honekin espero dut Asturias ezagutzea eta disfrutatzea.

Leire Aguirre

138

KOKAPEN GEOGRAFIKOA: Kantabria penintsularen iparraldean dagoen probintzia bakarreko lurraldea da. Bere mugak hauek dira: iparraldean Kantauri itsasoarekin, mendebaldean Asturiasekin, hegoaldean Gaztela Leonekin eta ekialdean Bizkaiarekin. Kostaldean dago eta 592.250 biztanle dauzka.

Kantabriako hiriburua Santander da eta bertan 262.595 biztanle daude.

Kantabrian, klima ozeanikoa dago.

Tenperatura gozoak dira baina neguan baxuagoak. Prezipitazio ugari daude.Kantabriako hiri nagusiak hauek dira: Torrelabega, Camargo, Castro Urdiales, Laredo, Reinosa eta Santoña dira.

Kantabriako hizkuntza ofiziala gaztelania da. Kantabriak 10 komarka dauzka: Asón-Agüera, Campoo-Los Valles, Costa Oriental, Saja-Nasa, Trasminera, Besaya, Costa Occidental, Liébana, Santander eta Valles Pasiegos.

139

ERLIEBEA: Lurralde menditsua da. Kantauriar mendikatea dago 480kilometroko luzera daukana. Mendizalea baldin bazara Cabarga mendira joan zaitezke paseo polit bat ematera.

Kantabrian eski estazio asko daude baina guztietan garrantzitsuena Alto Campo da. Eski estazio hau Bra単avieja izeneko herri batean dago Santanderretik 100 kilometrotara.

140

Ebro ibaia Kantabrian jaiotzen da Fontibren izeneko herri batean.

Ebro garrantzitsuena da baina beste hainbat ibai daude, adibidez Cares ibaia, HĂ­jar ibaia, Miera ibaia eta Pas ibaia.

EKONOMIA: 1.Sektorea: Langileen %5,8ak lehenengo sektorean egiten du lan.

Lantzen dituzten laboreak: behi abeltzantza, nekazaritza (bertan barazki asko landatzen dira), arrantza, meatzaritza eta baso ustiapena ematen da. Kostan dagoenez arrantza asko lantzen dute.

141

2.Sektorea: Langileen %30,4ak bigarren sektorean egiten du lan batez ere elikagai industrian, kimikoan eta garraio industrian.

Krisialdia dela eta, eraikuntza gelditzen ari da.

3.Sektorea: Kantabrian 3. sektorea garrantzitsuena da. Bertako ekonomia azken urte hauetan asko hazi egin da jende askok (Bizkaiakoa batez ere) bere bigarren etxea bertan erosi duelako.

Kultura eta beste zenbait kirol ekintza erakargarri Kantabria osoan zabaltzen ari dira. Munduko bankurik garrantzitsuenetarikoa Santanderren dago Banco Santander izenekoa.

Talde handientzat Cobreces izeneko herri batean Las Ma単anitas izeneko nekazal turismoa dago; oso polita da eta prezioz ere oso ondo dago. Gainera nekazal turismoaren ondoan frontoi bat dago bertan jolasteko.

142

KULTURA: Comillas Kantabriako herririk ospetsu eta bisitatuenetarikoa da, bere arkitektura politarengatik eta paisai zoragarriarengatik. Bertan unibertsitate katoliko bat dago Universidad pontificia de Comillas izenekoa. Comillasen ere El Capricho De Gaudi izeneko museoa dago jauregi baten antza daukala.

El Capricho De Gaudi

MAGDALENAKO JAUREGIA: Santanderren Magdalenako jauregia dago. Bertan margolanak erakusten dira. Udan oso interesgarriak diren kurtso musikalak daude musika ikasteko.

143

Magdalenako jauregia

ALTAMIRAKO LEIZEA: Santillana del Mar-en Altamirako leizea izeneko leizea dago.

Bertan, Historiaurreko labar-margo multzorik garrantzitsuenetakoak daude; duela 15.000 urte inguru margotuak izan ziren. Leizeetako paretetan bisonteak, zaldiak, oreinak, giza-eskuak eta ikur ezezagunak margotuak daude. Altamirako margoak 1879an aurkitu zituen Marcelino izeneko gizon batek. Ezgeroztik Marcelino ospetsua egin zen.

CABARCENO: Animaliak gustatzen baldin bazaizkizu Penagosen (Kantabriako herri txiki batean) Cabarceno izeneko natura parkea dago. Bertan mota guztietako animaliak daude adin guztietako jendeak bisitatu ahal izateko. Autoan mugitu daiteke parketik eta gainera 0-5 urte arte sarrera dohainik da.

144

GASTRONOMIA: Itsasoko produktuak dira Kantabriako gastronomiako garrantzitsuenak. Kostan dagonez arraina asko jaten dute bertan, nahiz eta haragia ere asko gustatu. Plater oso onak prestatzen dituzte arrainarekin.

Marmitakoa Kantabrian sortu zen eta horregatik bertako plater tipikoa da. Edozein jatetxean eskatu dezakezu. Marmitakoa mota askotakoa izan daiteke: atunezkoa, izokinezkoa‌

145

“Quesada pasiega� Kantabriako postre herrikoia da. Bertako jendeari quesada pasiega asko gustatzen zaio eta horregatik asko jaten dute. Kantabriako dendetan ere saltzen dute jaki hau.

Sobaoak ere garrantzia dute Kantabrian, batez ere, Vega de Pas izeneko herri batean. Gosari oso tipikoa da eta bai kafetegietan edo bai dendetan hartu ditzakezu. Oso gozoak dira eta pena merezi du bertara joaterakoan sobao batzuk erostea zure etxera eramateko.

146

JAIAK: Karmengo Ama Birjina arrantzaleen babeslea da, eta Kantabrian arrantza asko egiten denez bertan egun hori ospatzen dute (Uztailak-16).

Santillana del Mar Kantabriako herri ospetsu bat da eta bertan Santa Julianako jaiak ospatzen dira Ekainaren 28an. Adin guztientzako jendearentat ekitaldiak prestatzen dituzte. Haurrentzat, adibidez herri kirolak prestatzen dituzte. Denak oso ondo pasatzen dute jai hauetan, batez ere, haurrek.

147

IBILBIDEA: 1.Eguna: Goizean iristen bazara goizean maletak desegin eta deskantsatzea hoberena da.

Arratsaldean Comillasera joan bertan paseo bat emateko eta gainera El Capricho de Gaudi eta bertako unibertsitatea bisitatzeko. Comilaseko jatetxe batean afaldu eta Hotel Comillas izeneko hotelera joan lo egitera.

2.Eguna: Goizean Cabarga mendira joan paseo polit bat ematera, bokadiloak eraman bertan bazkaltzeko. Mendian arratsaldea pasa eta afaltzeko Hotel Comillasera joan.

3.Eguna: Goizean Cabarcenora joan animaliak ikustera.

Bazkaltzera hotelera joan.

Arratsaldean Magdalenako jauregira joan. Santanderren afaldu eta Jardin Secreto izeneko hotelera joan lo egitera.

4.Eguna: Goizean Altamirako leizea ikustera joan. Etxera joan bazkaltzera. Arratsaldean Santillana del Mar era joan paseo polit bat ematera sobao eta quesda pasiega erostera. Santillana del Mar-en afaldu eta gero La casa G端ela hotelera joan.

5.Eguna: Pena askorekin Kantabriatik irten eta zure etxera joan.

148

Madril Espainiako hiriburua da.

Espainiaren erdialdean dago Kokatuta.

3.233.633 3.233.633 biztanle ditu.

Madril ondoan, Gaztela eta Le贸n Eta Gaztela Mancha daude.

Barrualdeko klima dauka, hau da, tenperaturak altuak dira udan eta baxuak neguan. Normalean euri gutxi egiten du.

Madrilen, senderismoa ez da egokiena, baina egiteko aukera daukazu. Gainera naturagune asko daude.

Ekonomiari dagokionez, bigarren eta hirugarren sektoreak nagusitzen dira.

Turismo handia ere badago, Espainiako hiriburua delako. Eta horrexegatik, horrexegatik, garai batean industria asko egin zen, eta orain ere asko egiten da.

149

Gehien bat, kimika kimika industria, metala, automobilgintza, elikagai industria, aeronautika eta oinetakogintza nagusienetakoak dira.

Madrid oso famatua da denda asko daudelako, mota guztietakoak guztietakoak.

Serrano kalean adibidez denda garestiak daude, eta hor jende jende famatua ikus daiteke.

Ere merkataritza merkataritza gune handiak daude, dendaz dendaz beteta. Adibidez Adibidez Plenilunio merkatalmerkatal-gunea, Madrilgo handiena da.

Zer ikusi? Zer egin dezakezu?

Madrilen gauza asko daude ikusteko, baina gauza hoietatik, politenak eta dibertigarrienak honako hauek dira: *Errege jauregia (palacio real): Leku polita da ikusteko. Gainera, batzuetan, `Cambio `Cambio de guardia´ ikus dezakezu; hau da, da, kambio de guardia musika banda batekin eta jendea arropa bereziarekin joaten da. da. Batzuk zaldien gainean joaten dira. dira.

Hilabete bakoitzeko lehenengo asteazkenet asteazkenetan egiten da. * Retiro: parke handia da.

Han txalupan txalupan ibiltzeko 150

aukera dago. 4,30 4,30€ 30€ balio du 45minko alokairuak. alokairuak. Gainera, plaza polit bat dauka, eta jende asko bere arazo eta gauzetaz ahazteko joaten da bertara. bertara.

*Gran Vía: Madrilgo kale nagusienetariko bat da. 1,5 kmkm-etan zinemak, antzokiak eta dendak aurkituko aurkituko dituzu. Honera etortzen etortzen da jendea jendea musikalak musikalak ikustera. ikustera.

*Prado museoa: 14€ 14€ balio du sarrerak sarrerak, eta oso polita eta interesgarria interesgarria da koadroak gustatzen zaizkion jendearentzat.

Sarrera doh dohainik da astearteti asteartetik tik larunbateraino 18retatik 20ak bitarte. Egia esanda pena merezi merezi du ordu ho horietan joatea, doh dohainik delako.

151

Zoo aquarium Madrid: Oso zoo handia eta dibertigarria da. 6000 animali baino gehiago daude, 500 espezietik

22.90€ gora. gora Han bertan erosten baduzu sarrera, 22.90€ balio du, baina baina online erosten baduzu, 19.90€.

19.90€.

Gainera Gainera akuarium akuarium handia dago dago parkea barruan; marrazoekin, arrainekin…

*Plaza mayor: Plaza handi bat da. Plaza hau kafetegiz inguratuta dago eta erdian estatua bat dago: gizon bat zaldiaren gainean, gainean, eta zaldun hori Felipe III.a da. *Puerta del Sol: hemen hemen egiten egiten dituzte hamabi kanpaikadak urte zahar gauean. gauean.

Toki polita da, eta bertan “El oso y el madroño”( estatua famatua) famatua) eta “Kilometro cero” aurki ditzakegu. ditzakegu. * Warner parkea: AtrakzioAtrakzio-parkea da. Atrakzio asko daude, eta oso dibertigarria dibertigarria da joatea.

Egia esan, esan, ume txiki txikiekin joan joan nahi baduzu, ez du pena merezi, ez dagoelako gauza gehiegirik gehiegirik haur txikientzat. Baina bestela, bestela, oso ondo dago parkea.

152

*Argizari museoa `Museo de cera`: cera`: Museo interesgarria da. Izar famatuak, kirolari famatuak eta abar abar agert agertzen ertzen dira. 17â‚Ź 17â‚Ź balio du sarrerak sarrerak.

*El Rastro: kalekale-merkatu bat da. Igandero egiten da. Duela 400 urte egin zen lehen aldiz, aldiz, eta orain ere egiten jarraitzen da. da.

*El palacio de cristal: Retiro parkean dago. Jauregi hau metala eta kristalezko egitura da. da.

*Museo naval: Museo honetan objetu hauek aurkituko aurkituko dituzu: pinturak, armak, txapo txapon ponnak eta dominak, eta nola ez, nabigazio tresnak. Museo hau 1843. urteko azaroaren 19an zabaldu zen Isabel || aren eskutik.

153

*Almudena katedrala katedrala : Katedral handia da. Katedral Katedral hau oso famatua da Felipe de Borbón eta Letizia Ortiz hemen ezkondu zirelako. zirelako. Katedralaren teilatuak eta lei leihoek estilo klasikoa alde batera uzten uzten dute eta koloreak sartzen dituz dituzte. ituzte.

Gastronomía Sobrino de Botin jatetxea jatetxea: munduko munduko jatetxerik zaharrena zaharrena da, 1725.

1725. urtean egina. egina. Pena Pena merezi du joatea: Bere berezitasun berezitasuna una txerrikume errea da. 4040-50€ 50€ balio du menuak menuak. Cuchilleros kalean dago, 17.

17. zenbakian.

Restaurante taurino: taurino: jatetxe honek paretetan zezenak ditu eskegita eskegita. ta.

154

Arrautz nahasiak urdaiazpikoarekin oso onak egiten dituzte.

Astelehenetik ostiralerako ostiralerako menuak 11€ 11€ balio du, eta larunbat eta igandetan berriz 18€ 18€. Carrera de San Geronimo kalean dago.

Madrileko janari tipikoa

Egosi madrileñoa oso janari tipikoa da Madrilen.

Txurroak eta kalamar bokata ere oso tipikoak dir dira. ira.

Jaiak Abuztuan bero itzela dela eta, Madrilen bizi den jende asko Madriletik joaten da, baina gelditzen direnak, festa batzuetaz gozatzen dute:

*San Lorenzo, San Cayetano eta La Paloma: Lehenengo San Lorenzo eta San Cayetano etortzen dira (abuztuan), jai honetan Madrileko jendeak kontzertuak, koloretako dekorazioa, jolasak eta kale-janari eta edari postuak jartzen ditu.

155

Gero, La Paloma jaia iristen da; jai honetan Ama Birjinaren jasokundea ospatzen da. Abuztuak 15-ean, San Cayetano eta La Paloma gauza berdinekin.

*San Ant贸n eguna: urtero, jendeak bere animaliak San Anton elizara eramaten ditu, animaliek bendeinkazio santua jaso dezaten.

Urtarrilaren 17an ospatzen da jai hau.

Madrileko altxorra Eta bukatzeko, Madrileko altxorrarik garrantzitsuena aurkeztuko dizuegu, baina hau sekretu bat da:

*Debod templua: Debod templua Madrilek daukan altxor garrantzitsuena da. Tenplu hau Egiptok oparitu zion Espainiari.

Tenplu hau oso polita eta interesgarria da eta 2.200 urte ditu.

Paseo del Pintor Rosales plazan dago.

156

157

KOKAPEN GEOGRAFIKOA Errioxa Espainiako iparraldean dago, muga egiten du Burgos, Araba, Nafarroa, Zaragoza eta

Soriarekin.

Errioxak probintzia bakarra du eta bere hiri nagusiak dira: Logroùo, Lardero, Arnedo, Najera, Santo Domingo, Villamediana, eta Haro. 5.000 biztanle baino gutxiago ditu: Fuenmayor, Navarrete, Alberite, Cenicero, Ezkarai ‌

158

Baina bere hiriburua Logro単o

da.

Errioxatik Ebro ibaia pasatzen da. Errioxako hegoaldea menditsua da, mediterraneoko isurialdean dago baina ez du hondartzarik. Barneko klima du horregatik neguan joaten bazara txamarrak hartu. Udan joaten bazara beroko arropa eraman beroa egingo du eta.

159

Umeekin etortzen bazara parke natural asko daude. Mendi bat dago deitzen diotena “El leon dormidoâ€? ,1.239m dauzka. Horrela deitzen diote LogroĂąotik begiratzen baduzu benetan dirudielako.

Kantabriako mendilerroan dago baina Errioxan dago.

EKONOMIA 1. sektorea: Belar eta baso asko daude, mahasti asko daude horregatik enoturismoa du Errioxak. Baratzak daude fruituarbolekin eta Errioxako gehienen lanbidea mahastiak eta baratzak zaintzea da.

160

2. sektorea: Errioxako iparraldea nuklearra da eta oliobide asko daude. Hegoaldean metal asko dago eta elikagaiak.

Probintzia osotik errota eoliko asko daude.

3.sektorea: Errioxara joan zaitezke kotxez, autobusez edo hegazkinez. Autobus estazio bat dago aireportua bezala. Eskiatu nahi baduzu hegoaldean eski estazioak daude.

161

Errioxan 321.702 biztanle daude, horietatik 159.529 emakumeak eta 162.173 gizonak dira, beraz, Errioxan gizon gehiago daude emakumeak baino.

162

KULTURA ERAIKIN FAMATUAK .Museoak gustatzen bazaizkizue: Calahorran “El museo de la verdura” dago. Logroñon jende asko joaten da “La casa de las ciencias” bisitatzera, bertan animalien argazkiak ikus daitezke.

Dinosauroen aztarnak eta gauza zientifiko gehiago.

Ze ordutan irekitzen eta ixten duten jakiteko hemen jarriko

163

dut.

Asteartetik igandera 11:00etatik 14:00tara eta 17:00etatik 20:30ak arte.

Astelehenak itxita.

Lasai egon nahi baduzu parke naturalera umeekin joan zaitezke, eku polit bat Ebroren parkea da eta oso handia, zuhaitzez beteta; erdian bidetxo bat dago Ebro ibaiaren ondoan ibiltzeko.

Festak direnean bertatik su artifizialak ikusten dira.

Iturri bat dago deitzen diotena “La fuente del peregrino� erromesak bertatik pasatzen zirelako horrela deitzen diote eta jendea gaur egun hara joaten da liburu bat irakurtzera oinak uran sartuta.

164

daukaten bitartean..Baina hara joaten bazara dirua uzteko ba ahal zara joan hotel

onera “El marquĂŠs de riscalâ€? famoso asko joan dira hara. Esaten da egun batean Brad Pitt hotel horretara zihoala baina ez zekien non zegoen eta zakarra botatzen ari zen pertsona bati galdetu zion. Forma oso arraroa dauka metalez egindako bodega famatu honek.

Bilboko Guggenheim museoa egin zuen arkitekto berberak egin zuen bodega-hotel hau.

165

Gau bat pasatzeak 1.555€ balio du.

Logroñoko katedralera jende asko joaten da. Katedralaren ondoan plaza bat dago tabernen terrazez josita. Katedrala alde zaharran dago.

Beste puntan dago “La estatua ecuestre del general Espartero” plaza handi batean. Estatua iturri batean dago, plazatik txirrindarekin ibili daiteke.

Bertan anfiteatro bat dago udan Logroñoko festak bertan hasten dira mahatsak zapaltzeko. Antzerkiak eta kontzertuak egiten dira bertan.

166

Chile kalean, errotonda handi bat dago. Bere barruan iturri bat dago, inguruan zortzi estatua daude. Bakoitza Errioxako famatu bat da: hala nola, Gonzalo de Berceo, El rey Garcia……

Iturri hau egin zen 1999.urtean. Bere izena “La fuente de los ilustres” da baina “Las espaldas mojadas” izenez ere ezagutzen da, estatuak urak bustitzen dituelako.

167

Santo Domingoko katedrala bisitatu daiteke eta eguna pasatzera joan, bertan Espainiako plazatik Santiagoko bidea pasatzen da.

Eta ondoan ermita bat dago deitzen diotena “La ermita del puente� bere izena esaten duen bezala ermitaren erdian zubi bat dago eta jendea bertatik pasatzen da eta argazkiak ateratzen ditu.

Umeekin etortzen bazara ahal zera joan leku askotara: hala nola, Ortigosako kobazuloetara, .giak daude 11:30, 12:30, 16:30, 17:30, 18:30.

Astelehenetan itxita.

Santiagoko ibilbidea marraztuta dago, plaza bertatik pasatzen delako. Ondoan dado erraldoi batzuk daude.

168

Beste leku politak umeekin joateko : Betro antzokia, bertan antzerkiak egiten dituzte. Bi gela daude handia eta txikia, handiaren erdian zutabe batzuk daude.

Goizean:11:00etatik 14:00ak bitarte egunero zabalik.

Arratsaldean bi ordu lehenago antzerkia baino lehen.

169

Logro単on tabacalera bat dago lehen fabrikatzen zuten bertan baina orain museo bat da. Kanpoan tximenea handi bat dago.

Errioxako bodega famatuenak hauek dira: Dinastia Vivanco da horietako bat. Rafael Vivancok egin zuen eta bodega bat izan arren museo bat ere bada eta jatetxe bat dago.

170

2004.urtean eraiki zen eta Espainiako erregeak inauguratu zuen.

Brionesen dago(Errioxako herri bat).

Beste bat hau da: LAN bodega, Fuenmayorren dago. 1.972.urtean egin zen. Bere izena (LAN) hiru probintziak inguratzen dutelako sortu zen: La Rioja, Alava eta Navarra.

171

Eta famatuena Muga da. Haron dago, 1932.urtean egin zen. 2009.urtean sari bat irabazi zuen: ordo hoberenarena.

172

GASTRONOMIA Errioxan menu hoberena hauxe da: .Lehenengo platera: Patatak errioxerara. .Bigarren platera:Txuleta piperrekin. .Postrea:Almendrazko krema edo Sotoko mazapanak. .Edateko:Ardo on bat.

Horiek janari tipikoenak dira baina ez ahaztu joaten bazara, LogroĂąoko Laurel kalera joateaz edo San Juan kalera pintxo batzuk hartzera. Pintxo hauek gomendatzen dizkizut: txanpinoiak, zapatilak eta tortilla patata.

JAIAK .San Bernabe festa nagusiena da. Logroùon egiten da ekainaren 7tik 12 arte. Kaletik merkatu asko daude:janaritakoak, arropakoak, eskuz egindako gauzak ‌ Antzerkiak ere daude, gehienak antzinakoak dira festaren historiari buruz. Alde zaharran banderak zintzilikatuak daude eta jendea aitzinean bezala janzten da.

173

Gainera ekainak 9a Errioxako eguna da eta jai eguna izaten da bertan.

.Ardoaren borroka Haron da, ekainiako 29ko goizean. Goizeko 7tan hasten da zuriz jantzita eta zapi gorri batekin eta ardoarekin bestei bustitzen da. 10:30etan jendea joaten da barraskilo batzuk jatera eta 12:30etan bueltatzen dira txarangaren atzetik joateko.

174

San Mateo festa Logro単on egiten da irailaren 20tik 25 arte. Normal janzten zera baina zapi batekin joaten da. Egunero konpartsak, erraldoiak, buruhandiak eta su artifizialak daude. Plaza batean mahatsen lehiaketa egiten da:Jendea mahatsak ekartzen ditu eta binaka zapaltzen hasten dira lehen bukatzen duenak ardoa egiten irabazten du.

Bertan, geroago antzerki bat dago,

Gorgoritoren antzerkia, Gorgorito Errioxako pertsonaia da. Bere estatua dago eta sorginarena ere.

175

KOKAPEN GEOGRAFIKOA: Non dago?: Erkidego autonomo hau penintsularen hego ekialdean dago.

Bere hiriburua Murtzia da.

Valentzia eta Andaluziaren ondoan dago.

Espainian dagoenez gaztelania da hizkuntza nagusia.

Klima: Murtziako klima mediterraneo lehorrekoa da beraz, udan joaten bazara ez da beharrezkoa arropa asko eramatea, neguan joaten bazara berriz, arropa eramatea komeni zaizu.

Biztanleria: 441.354 biztanle daude Murtzia osoan.

Murtziako erliebea: Murtzian mendikate Betikoa sartzen da, hau bi zatitan banatzen da: Subbetikoa eta Penibetikoa.

Murtziako ibaiak: Murtziatik Segura ibaia pasaltzen da. Jaenen jaiotzen da eta Subbetikoan bukatzen da.

Murtzia:

“Bolnuevo� hondartza Murtziako inportanteena

176

“Valle del ricote” natural parkea:

EKONOMIA MURTZIAN: 1.sektorea: Murtzian labore nagusietan fruta-arbolak,barazkiak eta mahastiak nagusitsen dira .Abeltzaintzari begira ardiak eta txerriak eta lurzoruaren erabiletan baso-ustiapena eta arrantza-portua.

Nahiko “aberaztua” dago lehenengo sektore honetan.

2.sektorea: Industria aldetik elikagaigintza ,metala eta ohinetakogintza nabarmendua dago.

3.sektorea: Airoportua daukate murtzian garraio nagusi bezala.

KULTURA: Eraikin interesgarrienak: Murtzian, txikia izan arren, eraikin interesgarri asko daude.

-Katedrala,”Kardenal Belluga” plazan dago.

Barrualdean “Capilla de los Velez” dago.

Katedral gotiko bat da. Kanpoan “La famosa cadena de piedra” dago, esaten da eskultorearen eskuak moztuak izan zirela ez egiteko horrelako beste bat (bakarra izateko).

Eta baita mingaina ere, ez esateko nola egin zuen.

177

“Santa maria” katedrala:

-”Santuario de la Fuensanta”:Murtziatik kilometro gutxira dago.

-Murtziako elizak: Barrualdekoak batez ere.

-“Teatro romea”:XIX. mendekoa da.

Bertako plazak berezitasun bitxia dauka.

178

Gastronomia: Murtzian horrelakoa da:

Plater tipikoena “Morcilla”(odolkia) da baina beste plater asko ere daude. Adibidez, -“Zarangollo”: arrautzez, kalabazaz eta piñoiez osaturiko plater goxo bat.

-“Murtziar entsalada”: tomatea, arrautza, tipula eta zenbait osagai gehiagok osatzen dutena.

-“Paparajotes”: murtziar postre famatuenetariko bat, irina eta limoi hostoez osaturiko postrea.

Murtziara joaten bazarete ez ahaztu plater honetatik barruko hostoak ez direla jaten!

Edariak: Murtzian famatuena “mantenilla”da, edari hau likore bat da, “anis paloma”, ura, limoia eta eztiz osaturikoa.

EKINTZAK:

179

Eraikinak,elizak eta abar ikusteaz nekatzen bazara parke naturaletara edota atrakzio parketara joateko aukera ere badago.

Honako hauek dira aukera onenak.

Natural parkeak:

Hauek dira zazpiak: -Sierra del carche -Sierra de la pila: -Sierra Espuña -El valle y carrascoy -Salinas y arenales de san pedro -Calblanque, Monte de las ceniza y peña del águila -Cabo Cope y puntas del calnegre

El Valle y Carrascoy da bisitariek nahiago dutena baina azkenaldian esaten da zaborra gehiegi dagoela, dena den langileak zabor guztia kentzen saiatzen dira.

Parke tematikoak:

Zure familiarekin ongi pasa nahi baduzu parke tematikoak ere badira.

Hauek dira interesgarrienak: “Tentegorra Aventura” eta “Terra Natura“. Prezioak hauexek dira: “Terra natura”: 0-3 urte bitartekoentzat sarrera dohainik da.

Tarifak horrelakoak dira: *Helduentzat: (13-59 urte) sarrera 25€ da. *Txikientzat (4-12 urte) sarrera 20€ da. * Aiton amonentzat (60 urte baino zaharragoak) 20€.

Zologikoa 10:00etan irekitzen dute eta Akuariuma 11:00tan.

“Tentegorra abentura”: Tentegorra, abentura parke bat da.

Paintball, laser, eta horrelako aktibitateak egin ditzakezue

180

Honako hauek dira prezioak eta ordutegiak: ORDUTEGIA: *Ostiraletan: 16:00-21:00 *Asteburua edo jai egunetan: 11:00-21:00 TARIFAK: *Abentura parkeko sarrera: 10€ bakoitzak. *Paintball laserra: 10€ bakoitzak . *« pack » oso baterako.

Hau da abentura parkea , paintball laserra eta labirintontzako, 18€ bakoitzak.

MURTZIAKO HERRI JOLASAK Bat konkretuki oso herrikoia da “Bolos huertanos “ izena du.

Normalean “boloak” plastikozkoak dira baina hauek egurrezkoak dira eta zertxobait haundiagoak. Baita pilota ere; bere ezaugarria du “bolos huertanos” honetan pilota txikiagoa dela.

Jolas arauak: Boloetan normalean pilotarekin bolo guztiak botatzen saiatu behar da baina bolo guztiak pilatuta daude. ”Bolos huertanos”en boloak jarraian ipinita daude beraz “domino efektuan” erortzen dira.

JAI GARRANTZITSUENA:

181

Murtzian garrantzi gehien daukan jaia “La feria de septiembre” da.

Lehen komerziala zen, baino orain pixkanaka-pixkanaka festako “magia” nabarmendatzen joan da.”La feria de septiembren” kontzertuak,zezenarekin erlazioa daukaten jarduerak etb. egiten dira.

Jai honek normalean irailaren 1etik 11a arte irauten du..

Beraz irailan joatekotan baldin bazarete ez ahaztu jaietan daudela.

Murtzian musika jaialdiak ere ospatzen dira, honako hauek ospetsuenak dira: Maiatzak 3 eta 4 etan SOS 4.8 festibal denboraldia hasten da. Egun hauetan musika estilo desberdinak entzuten dira.

Eta biziki hara joatera animatzen zaituztet, uste duzuena baino askoz gehiago baitago ondo pasatzeko.

182

Valentziako Erkidegoa iberiar penintsularen ekialdean dago, Mediterraneo Itsasoaren ertzean konkretuki, eta Valentzia da bertako hiriburua.

Espainiako zortzigarren autonomia handiena da, eta probintzia hauek osatzen dute: Castell贸, Valentzia eta Alacant.

Iparraldean Katalunia eta Aragoi ditu mugakide, mendebaldean Gaztela-Mantxa, eta hego-mendebaldean eta hegoaldea Murtziako Erkidegoa.

Nekazaritza, industria eta turismoa dira ekonomia jarduera nagusiak. Valentziako nekazaritza eremua, Baratzea deitua, Mediterraneoko kostaldeko alderdi emankorrenetakoa da; batez ere laranjondoak, limoiondoak, arroza eta barazkiak aldatzen dira.

Industriak ere garrantzi handia du: janari industria, ontziolak, altzairugintza, automobilgintza, jostailuak, kimika industria, zapatagintza, ehungintza, zurgintza etab.

Bertan dagoen klima gozoak, turismoa asko bultzatu du; beraz, hirugarren sektoreak ere badu indarra.

183

Mendiek Valentziako erkidogo gehiena okupatzen dute. Adibidez: Serra Grossa, Sierra de Benicade, Pico de la Nevera‌ Baina mendiez gain, Valentziako golkoa, Ebroren delta eta Nao lurmuturra ere baditu.

Valentziako erkidegoan 5.094.675 biztanle bizi dira. Azken bi urtetan biztanleriaren %2,5a galdu du krisiaren bitartez.

Bertan hainbat kirol (adibidez golfa, urpean igeri egitea edo urpekaritza) eta uretako beste hainbat jarduera egin ditzakezu. Gainera, bertako turismoaz, enoturismoaz eta gastronomiaz gozatu ahal izango duzu; eta ezin ditugu bertako hondartza luze eta ikusgarriak ahaztu.

Hiriko leku garrantzitsuenak: Valentzia 48 ordutan Gaur egun Valentzia aldaketaren sinboloa da. Modernitaterako jauzia erroei traiziorik egin gabe lortu da eta helmuga turistiko erakargarrienetako bat izatera iritsi da. Lehen mailako diseinua eta ekipamendu kulturalak eguzkiarekin,

184

itsasoarekin eta betiko sukaldaritza onarekin uztartzen dira. Orain 48 ordutan ezagutu dezakezu!

Txango bat Penyagolosatik Mediterraneora, Mijares ibaiari jarraituzCastell贸 probintzian dagoen Penyagolosa menditik abiatuta Mediterraneo itsasora iristea, Mijares ibaiari jarraituta, helmuga Costa del Azaharren duen aparteko abentura

da. Valentziako Erkidegoko bigarren mendi altuenetik, eta itsasora iritsi arte, ekosistema natural oso anitzak ikus ditzakegu, oinez edo bizikletan egin daitezkeen ibilbideek zeharkatuta. Zuk zeuk ezagutu nahi duzu?

Sant Josep haitzuloetako lurpeko ibaia, isiltasunean nabigatzea Sant Josep haitzuloek Europako lurpeko ibai nabigagarririk luzeena dute barruan.

Hura ikustera joatean, txalupaz, ez dago zertan beldurtu; gozatu besterik ez da egin behar eta arretaz begiratu, irtenguneren batek buruan ez jotzeko. Haitzulo

bat bisitatzeko modu berri bat da. Ezin duzu abentura hau galdu!

185

Erosketak atsegin badituzu, Valentziako Dos Aguas herrira eramango zaitugu Garai berrietara egokitu behar dugu. Hori pentsatzen dute Dos Aguas Luxury

Shopping elkartean bildu diren Valentziako denda esklusiboenetako batzuek.

Zentro honetan Poeta Querol eta MarquĂŠs de Dos Aguas guneetako dendak daude, Turiaren hiriburuko alde zaharrean. Goza ezazu “shoppingâ€? esklusiboenaz!

Erlaxatzeko modu onena, La Alameda bainuetxean Valentzia Mediterraneoko metropoli zaratatsuen arketipoa izan liteke. Hala ere,

inor gutxik esperoko luke bakearekin eta lasaitasunarekin topo egitea. Hauxe gertatzen da La Alameda bainuetxean. Hiriko erosotasunak eta landako lasaitasuna dituen lekua.

Valentziako Erkidegoko gastronomia bikaina eta ezezaguna

186

Valentziak lotura zuzena du eta izango du paellarekin; hain zuzen ere, arrozak, edozein eratakoak, dira bertako plater nazioartekoenak. Alabaina, Valentziako Erkidegoak eskaintza gastronomiko oso anitza du, mota askotako arrainez, haragiz eta berduraz osatua; eta, nola ez, 100 modu baino gehiagotara presta daitekeen arroza.

Alikanteko zapore mediterraneoa.

201,27 km²-ko azalera, ia 300.000 biztanle eta arroz errezeta bilduma zabala,

arroza prestatzeko 100 modu baino gehiagorekin. Alacantez ari gara, eta hiri honek hauxe esaten digu: “Zatoz nahi duzunean�. Oraintxe duzu etortzeko eta bertako jaki gozoak dastatzeko aukera!

Valentziako gastronomia, paella baino askoz ere gehiago da.

Mundu osoan ezaguna da hainbat ikurrengatik (fallak, Arteen eta Zientzien Hiria eta paellaren topiko saihestezina), baina Valentziak beste hainbat erakargarritasun ere baditu, esaterako, Mediterraneoaren benetako

187

espirituarearen erakusgarri den izaera bizia. Ez zaitez itxurekin konformatu: ezagut ezazu Valentzia barru-barrutik!

Iraganera bidaiatzeko, Alikante historikora joango gara jolasten dute

Erromatar, iberiar, musulman eta feniziarren sorterri txikia izan da Alacant. Haiek

izan ziren eskualdeko ondare nagusienetako bat sortu zutenak: Dama de Elche ezaguna. Askok eta askok bertako hondartzengatik ezagutzen badute ere, hiru mila urteko historia duen hiria da. Lehen hirigunea k.a. IV. mendean eraiki zen.

Tossal de Manisesen aurkitutako sandaliak tokiko industriarik nagusienetakoaren jatorria izan zitezkeela pentsatu zen: oinetakoen industria.

Paisaia mordoa Valentziako erkidegoa, pinudi, olibondo eta almendrondo artean, enoturismorako leku apartak dira. Ibilbide honetan barrena gidatuko zaitugu, Alikanteko ardoen jatorria eta fabrikazioa ezagutu ditzazun. Gogoan har ezazu, txundituta utziko zaitu!

188

Kirola gustuko baduzu: Mestallara joango gara.

Valentzia futboleko equipo bat dauka Valencia C.F izenekoa. Valentziak Espainiako ligan jolasten du. Horrek futboleko zelai bat dauka Mestalla izenekoa. Futbola gustukoa baduzu goazen Valentziara animatzera!

Valentziak ere saskibaloiko talde bat dauka: Valentziaren saskibaloiko taldea Power Electronics Valencia da. ACB ligan jolastu dute. Pabellon Fuente de San Luisen jolasten dute.

Fallak : Valentzian festa oso garrantzitsua dago Falla izenekoa. San Joseren omenez ospatzen da festa hau. Orokorrean material erregarriz eginiko eraikuntza artistikoen ondorioz jasotzen du, ninot bezala ezagutzen diren irudiak eta elementu konposaketak irudikatzen dituztenak. Historian zehar, materialak eboluzionatzen joan dira, baina, tradizionalki, ninot hauek argizarizkoak ziren. Gaur

189

egun, tamaina handieneko irudiak, kortxo zuri bezala ere ezagutzen den poliestireno hedatuz egiten dira, arinagoak eta tamaina handiagokoak diren irudiak egitea ahalbidetzen baitu. Nazioarteko interes turistikoko jai bezala katalogatua dago.

190

Ceuta eta Melilla Espainako hiri autonomoak dira.

Afrikako iparraldean kokatuta daude Marruekos erkidegoan. Haien muga bat Mediterraneo itasasoa da.

Mediterraneo itsasoaren kostaldean kokatuta dago Gibraltarreko itxigunean.

Ceutako herritarrak ceutarrak dira. Ceutak 19,3km dauzka eta gaztelaniaz hitz egiten da.

Klima irregularra du; hau da, prezipitazio sarriak nahiz lehorte handiak egon daitezke. Ceutako kostaldea baxua eta muxarratua da. Ceutan Hacho mendia dago.M´diq Ceuta hiritik hurbil dago.

Lehen sektorea jarduera ekonomiko garrantzitsuena da, arrantza egiten da. Komunikabide ona du, itsasoaz gain, aireportua baitu. Hau turismorako oso garrantzitsua da jendea joan ahal izateko.

Ceutan 78.320 biztanle daude eta haien artean musulmanak, kristauak, judutarrak eta beste erlijiooko pertsonak daude.

X. mendean borroka bat izaterakoan musulman populazio gehiena Ceutara joan zen eta horren geroztik musulman asko daude. Beraz, Ceuta festa eta gastronomia desberdinen nahasketa bat da.

-Ramadan: musulman festa ospetsuena da. Festa honetan baraua (ez dela jaten ez egun osoan). Eta denbora hori otoitz egiteko erabiltzen dute.

191

Musulmanek (neskak gehienbat) burua inguratzen edo estaltzen duen zapi bat daramate.

-Islam: Islama Mahoma profetak VII. mendean sortutako erlijioa da. Erlijio abrahamikoetan hirugarrena da, judaismoaren eta kristautasunaren ondotik. Islamaren liburu sakratua Korana da; bertan Mahomak Jainkoarengandik jasotako errebelazioa azaltzen da.

Hasieran, Profeta hil eta gero, errebelazioa ahoz aho igortzen zen idatzi gabe, eta hortik liburuaren izena.

Islama praktikatzen duen pertsonari musulman esaten zaio eta euren tenpluak meskitak dira.

Museoak: Legion museoa Espainiar militar museoa da; antzinako militar gauzak erakusten dituzte. Astelehenetik larunbatera 10:30tatik 13:30tara irekita dago, sarrera dohainik da. Igandean eta jai egunetan itxita dago.

-Harresiak: 11:00tik 19:00tara irekita dago aste osoan zehar.

Mediterranoko parkea: Astelehenetik larunbateraino 11:00tatik 20:00tara irekita dago. Sarrerak 2â‚Ź balio du.

192

Gastronomia: Ceutan lehen sektorea ekonomi jarduera garrantzitsuena da. Itsasoa daukatenez beraien gastronomian arraina bereziki ospetsua da. Olio bihotzak ere aurki daitezke. Gastronomian ere oso ospetsuak dira “bonitoa” edo “volao”.

Jaiak: Ceutan “la mejillonera” festa oso ezaguna da. Festa horretan mejiloia modu desberdinetan proba dezakezu. Beraien beste festa ospetsu bat gure Afrikako andrea da eta abuztuaren 5an egiten da.

193

Ceutako hiria egun batean edo bi egunetan ikus daiteke. Egun batean ikustekotan, lehenengo egunean Mediterraneo parkera joan zaitezke; han bainu bat hartu eta geroago bazkaltzeko El Lucas jatetxera joan. Han itsaskiak jatea da hoberena.

Gero arratsaldean La Legion museoa ikus dezakezu; han antzinako Espainiar militarren gauzak daude eta gero harresiak ikustera joan. Azkenik afaltzeko La Barraca Maritima jatetxera afaltzera joan zaitezke.

Bigarren egun bat izanez gero, Ceutako hondartzetara joatea izango litzateke plani konena; Ribera hoietako bat da eta 270 metroko luzaera du.

Espainiako bigarren hiri autonomoa da. 12,5km ditu, eta Ceutan bezala erlijio desberdineko pertsona asko, %37,5a hain zuzen, beste erlijiokoa da. Ez daude musulman asko eta daudenak merkatariak dira baina biztanle gehienak Espainiakoak dira, militarrak gehienbat.

Melillako klima ez da irregularra, hau da, ez dagoela aldaketa asko negua eta udaren artean. GurugĂş mendia Melillan dago .Seganga eta Nador Melillatik hurbil dauden hiriak dira.

194

Melillan 81.188 biztanle daude eta hemen ere gastronomi eta festa nahasketa handia dago. Itsasoa daukatenez lehen sektorea garrantzitsuena eta gehien lantzen dena da, arrantza bereziki. Portua daukatenez merkataritza ere oso garrantzitsua da.

-Estatuak: Melillan Francisco Francoren azken estatua dago (Espainiako azkena). Miguel de Cervantes eta Don Quijote famatuaren estatua dago.

-Arkua: Melillan Palma Santako arkua dago, Jesus Fernandez arkitektoak egindako arkua da.

195

-Gobernadorearen etxea: Melillan gobernadorearen etxea bisita dezakezu. Antzina arkeologi proiektu batean gobernadorearen etxea aurkitu zen eta aurkikuntza arkeologiko gero eta gehiago aurkitzen dira.

-Gastronomia: Cuscus izeneko plater bat beraien gastronomian sartzen da baina berez arabiako plater tipikoa da. Beraien egiazko plater tipiko bat arroza labean egina da.

Jaiak: Melillako jaia irailak 17an izaten dira eta Melillako jai garrantzitsuena da.

Irailaren 8an Victoria Birjinaren jai eguna ospatzen da eta Irailaren 17an Pedro de Estopi単a (hiriaren fundatzailea) festa ospatzen da.

196

Ruta Melilla hiria denez egun batean ikus dezakezu. Goizean bi estatu famatuenak ikusi: Francisco Francorena eta Miguel de Cervantes Quijotearekin. Gero Santa Palma arkua ikustera joan zaitezke eta bazkaltzeko Casa Marta jatetxera joan.

Arratsaldean Gobernadorearen etxea ikustera joan daiteke eta Melillatik bueltatxo bat eman edo Melillako hondartza batera joan: La playa de la Hipica haietako bat da 600 metro ditu. Gero afaltzeko El Caracol Moderno jatetxean jan dezakezu.

197

Gaztela eta Leon, Espainako autonomi erkidego bat da, mendebaldean kokatuta dagoena, hiri nagusiak hauek dira: 1.KOKAPEN GEOGRAFIKOA: Leon, Burgos, Palentzia, Soria, Segovia, Avila, Zamora, Salamanca eta Valladolid, kapitala.

Gaztela eta Leonek, hiri hauekin egiten du muga: Galizia, Asturias, Kantabria, Euskadi, Errioxa, Gaztela-Mantxa, Madril, Aragoi eta Portugal.

2.558.463 biztanle ditu.

Gaztela-Leongo hizkuntza gaztelania da.

Barrualdeko klima mediterraneoa du, beraz uda oso beroa izaten da eta negua berriz, hotza. Prezipitazioak ez dira ugariak izaten.

Ibai nagusienetakoa Duero da eta mendikate nagusiena erdialdeko mendikatea da, oso aproposa irteera polit bat egiteko.

2.EKONOMIA: 1.SEKTOREA: Gaztela Leonen 1.sektorean aritzen diren langile ia guztiak nekazaritzan egiten dute lan, garia eta mahatsa izanik gehien ekoizten direnak.

Abeltzaintza, garrantzitsuena da, hor bertan, txerria da gehien lantzen dena.

2.SEKTOREA:Elikagai-industria , kimikoa eta energia-industria lantzen dira batez ere. Hala ere, hiru sektoreetan garrantzi gutxien duena da.

3.SEKTOREA:Komunikazio-bideak eta turismoa.Santiagoko bidea hortik pasatzen da.

198

3.Kultura: Eraikin famatuak: “Museo de la evoluciĂłn humanaâ€?, Burgosen aurki dezakegu, eraikin honetan gizakiaren garapen nolakoa izan den ikus daiteke.

Salmancako katedrala oso garrantzitsua da. Hor bertan, figurita batzuk daude,astronauta bat,lehoiaren antzeko animali bat, izozkia jaten‌

Hau katedrala da:

199

Salmanca: La casa de las conchas, El palacio de Manterrey, La catedral, La universidad, El puente Romano gurutzatzen duena Tormes ibaia.

Museo Casa de Cervantes bisitatu behar duzu oso polita delako Valladoliden aurki ditzakegu:

200

Arcos de San Juan de Duro, Sorian dagoela: erromaniko arkitektura multzo bat da.

Los cuatro postes, Avilan dagoela: bost metroko lau zutabez osaturiko erlijio monumentu bat da.

201

Columbus monument,Valladoliden dagoela:

Cristo del otero, Palentzian: Eskultura erraldoi bat da:

Ace単as de olivares,Zamoran:

202

Cuevas de Valporquero, Le贸n:

Gastronomia: Gaztela eta Leonen odolkiak oso famatuak dira.

El chuleton de Avila:

203

El cochinillo asado de Avila:

Patatas a la importancia de Palencia:

La panceta (hirugiharra), erkidegoko edozein ospakizunetan jaten dute.

204

Salamancan oso garrantzitsuak dira txorizoak, urdaiazpikoa‌

Gaztela-Leongo festak: Gaztela eta Leongo herri gehienetan gertatzen den bezala, bertako ereduen omenezko jaiak izaten dira.

Boceguillas, San Padua Antonio jaia, herriko zaindaria, ekainaren 13an ospatzen da. Jaialdi hau dela eta, besteak beste, prozesioa, Meza Santua eta ekintza ludikoak egiten dira. Beste hainbat ekitalditan, semealabak dira, eskualdeko dantzak eta musika tradizionalak jotzen dituztenak.

Ospakizun erlijiosoa urriaren lehen asteburuan egiten da, herriko zaindariaren omenez.

205

IBILBIDEA: Orain ibilbide interesgarri bat azalduko dizuet, 4 egunetarako aproposa dena: 1.Eguna: Bidaia luze bat egin ondoren, hobe da atseden hartzea da horregatik zuk hartutako hotelean lo-kuluxka bat egin.

Arratsaldean Salamancako Katedrala bisitatzea ideia ona da.

Afaldu ondoren Zubi erromatarrean zehar paseotxo bat eman daiteke, oso polita da.

2.Eguna: Avilara joaten bazarete,eta han La muralla de Avila ikusi behar duzute,oso ospe ona duelako.

Cochinillo edo El chuleton famatuak jan behar dira, benetan ona!

Arratsaldean Valladolidera joan eta hor lo egin, beste egunera arte.

3. Eguna: Goizean, Columnus monumentua ikustera joan eta La casa deCervantes.

Arratsaldean,Valladolidetik paseo bat eman, kapitala oso polita delako.

4.Eguna: Valladolidetik Burgosera joan eta han pintxo-pote egin eta odolkiak probatzea gomendatzen dizut eta arratsaldean ikustea.

Gaztela eta Leon oso polita da, turistentzako aproposena.

206

SALAMANCA: Artículo II.

Salamancako deskribapen geografikoa:

Salamanca Espainiako hiri bat da. Bere autonomi erkidegoa Gaztela eta Leon da.

Salamancak 152.048 biztanle ditu eta Espainiako unibertsitate zaharrena bertan dago.

Bere izena ”Salamancako Unibertsitatea” da. Leongo Alfonso Xl.ak eraiki zuen.

Artículo III.

Kokapena:

Iparraldean Zamora, ipar-ekialdean Valladolid, ekialdean Ávila, hegoaldean Cáceres eta mendebaldean Douro eta Beira Interior Norte eskualdeak (Portugal) ditu mugakideak.

Probintziaren hegoaldean mendi batzuk daude aipatzeko, adibidez: Béjarko mendialdea (Trampal, 2.443m; Calvitero, 2.395m) Peña de Franciatik (1.723m) Peña Guadinaraino (1.189m) luzatzen den mendialdea eta Gatakoa (1.364m Jañona mendian).

Artículo IV.

Erliebea:

Salamancan Tormes, Agueda eta Yeltes dira ibai nagusiak.

Santa Teresa, Saucelle, Aldealavila eta Agueda urtegi garrantzitsuenak dira.

Artículo V.

Klima:

Klima kontinentala du, beraz uda bero eta lehorra izaten da eta neguan hotza egiten du. 400-500mm euri –ur biltzen da urtean zehar.

Artículo VI.

Ekonomia:

Lehenengo sektorean abeltzantzak garrantzi handia du, batez ere txerriaren heziketak. Bertatik produktu asko ateratzen dira eta Salamancan oso tipikoa da txerri-jakia orokorrean.

Bigarren sektorean, tresneria mekanikoa, metalurgia, kimika-industria, janariindustria eta ehungintza dira garrantzitsuenak.

Hirugarren sektorean, turismoa eta nekazaritza-produktuen merkataritza dira ekonomia-jarduera nagusiak.

207

Artículo VII.

Kultura eraikin famatuak:

Sección 7.01

Casa de las Conchas:

Don Garcia Maldonado zaldun ezaguna bizi izan zen jauregi honetan.

Horregatik kanpokoaldean txirla mordoa dauzka eta horixe da pertsonak eta turistak gehien erakartzen dituena.

Sarrera dohainik da.

Sección 7.02

Plaza Mayor:

Plaza karratu honek hiru pisutako eraikinak dauzka bere alde guztietan.

Iparraldera ematen duen aldean udaletxea dago, hiru kanpai dituena eta nekazaritzako lau eskulturaz osatuta dago.

Sección 7.03

Puente Romano:

Zubia Tormes ibaiaren gainean dago eta hogeita zazpi arku dauzka. Sarreran zezen baten eskultura bat ikus dezakegu, “El Lazarillo de Tormes” narrazio ezagunarengatik jarri zutena. Horrexegatik, Salamancako armarrian zubia eta zezena agertzen dira.

Artículo VIII.

Grastronomia:

Salamancako plater tipikoak hauek dira: chafaina (arroz menestra,arkume hankaz eta txerriz egina), tostón izenez ezagutzen dena (txerria) eta maimónko bolloak (bizkotxo bat bezalakoa dena).

Artículo IX.

Ohiturak eta festak:

Ciudad Rodrigoko inauteriak oso ospetsuak dira, turistikoki garrantzi handikoak direnak. Garai honetan, probintziako gazte asko bertara hurbiltzen da toreatzaile (torero) izaten ikasteko asmoz.

Otsailean, almendrak loratzen direnean, Fregeneda izeneko festa famatua ospatzen da eta Duero ibaia ontzietan zeharkatzen dute.

Aste Santuko jaietan, astelehen pazko egunean, beste tokietan egiten ez den “Lunes de Aguas” festa ospatzen da; Urre garaiko festa tradizionala da hau, eta ikasleek ibaia ontzi batzuetan zeharkatzean datza.

“Corpus Cristi” famatuan, Katedral barruan, toki paregabea dena, egiten da prozesioa.

Ekainaren 12an San Juan de Sahagun ospatzen da.

Abuztuaren 15ean, Ofertorio festa ospatzen da, Asunción birjinaren omenez egiten dena. Bertan kolore biziko jantzi tradizionalak janzten dituzte eta oso ikusgarria izaten da.

208

LEON: Artículo X.

Leongo deskribapen geografikoa:

Leon Gaztela Leongo autonomi erkidegoa da.

Leon 494.451 pertsonez osatzen da.

Pertsonai famatu batzuk hor jaio dira adibidez; Buenaventura Durruti (1896-1936), politikari anarkista.

Luis del Olmo (1937-), kazetaria.

Amancio Prada (1949-), musikari eta abeslaria.

Julio Llamazares (1955-), idazlea.

Hizkuntzak: Gaztelania da hizkuntza hedatuena, baina beren hizkuntza propioa ere badaukate: Leoiera.

Klima Leonek klima kontinentala dauka.Tenperaturak freskoak egoten dira eta neguan oso hotzak.Udan beroa izaten da.

Artículo XI.

Kokapena:

Leónek honako udalerriekin egiten du muga: Ipar-mendebaldean Sariegos, iparralde eta ipar-ekialdean Villaquilambre, mendebaldean San Andrés del Rabanedo eta Valverde de la Virgen, ekialdean Valdefresno, hegomendebaldean Santovenia de la Valdoncina, hegoaldean Onzonilla eta hegoekialdean Villaturiel.

Artículo XII.

Erliebea:

Sección 12.01

Inguru naturala

Ipar-mendebaldean, Galizia-Leongo mendigunea dago, Kantauriar mendilerroaren mendebaldeko zatia dena.

Ibaiei dagokienez, Sil probintziako iparraldean jaio da eta Bierzoko eskualdea zeharkatzen du Galiziarako bidean.

Artículo XIII.

Ekonomia:

Lehenengo sektorean mahatsondoa da gehien lantzen dena; bigarren postua lantzen dena gehiago.

Nahiz eta industriguneak dauden eta garrantzia duten, ez da Leonen pisu gehien duen ekonomia jarduera. Hirugarren sektoreak aldiz, indar gehiago dauka, zerbitzuek batez ere.

209

Artículo XIV. Artículo XV.

Kultura-museo garrantzitsuak:

MUSAC, Leongo arte garaikideko museoa : Leongo arte garaikideko museoa, MUSAoC hizkiz ezagutzen dena herri honetako puntu erakargarrienetariko bat da.

Leongo Katedraleko museoa: Katedralak dituen hamazazpi aretoetan banatzen dira museo honetan ikusgarri dauden arte-lan ezberdinak.

Sarrera ez da dohainik baina bisitak pena merezi du.

Artículo XVI.

Gastronomia Leoneko plater tipikoak:

Artículo XVII. Carne seca y machaca (haragi lehorra) Oso tipikoa den platera da. Haragia lehenik egosi egiten da eta ondoren lehortzen uzten da. Normalean, haragia arrautzarekin nahasten da; hutsik edo limoiarekin ere jan daiteke.

Cabrito (arkumea) Modu askotan prestatu daiteke baina ezagunena bere odolaz egosi eta egur berezi batekin erretzea da. Tripakiak ere jan ohi dira, “machitos” deitzen zaiena.

Txahalaren antzera, arkumea ere animali gaztea behar du izan (40 egunetakoa) eta amaren esneaz bakarrik elikatua izan dena.

Carne asada (Haragi gisatua) Asteburuko arratsaldetan haragi gisatu usaina sentitzen hasten da. Normalean gizonezkoek prestatzen dute.

“Las agujas a las brasas”, “asado de puerco con chile colorado” eta “puchero” plater tipikoenak dira.

210

Sección 17.01

Jai garrantzitsuak:

Abuztuak 14: Gritería Chiquita ospakizuna, urtero abuztuaren 14ean ospatzen da. Ama Birjinari eskaera bat eginez herritik 30 kilometrora dagoen sumendiaren leherketaz babesteko.

Virgen de Guadalupe: Festa hau abenduaren 12an ospatzen da; orokorrean umeak antzinako indigenen janzkerekin janzten dira jai hau ospatzeko. Prozesio bat antolatzen da Guadalupeko birjinaren ohorean .

Celebración a San Jerónimo: Festa hau irailaren 29 eta 30ean ospatzen da dantza folklorikoak eginez.

Bi prozesio daude San Jerónimoren irudia 29 arratsaldean elizatik katedralera eramanez lehenengoa eta biharamunean bueltatzerakoan bigarrena. Danborren soinuak entzuten eta jendetza dantzatzen ikus daiteke.

Virgen de la Merced, Patrona de León: Jai hau irailan ospatzen da eta hilabete osoan mezak ospatzen dira. Goizeko 4tan emakumeentzat izaten da eta gizonentzat berriz 5etan.

Irailaren 24ean birjinaren jainkozale prozesio bat antolatzen dute Birjinaren estatua kale nagusi guztietatik eramanez.

Salamanca eta Leon oso hiri politak iruditu zitzaizkidan eta biziki gomendatzen diot jende guztiari.

211

212