Oskar Kolberg (1839 – 1890)
Dorosłość. Działalność naukowa.
Portret Oskara Kolberga Fotografia, J. Ma偶ek, Krak贸w Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze.
Oskar Kolberg komponował utwory muzyczne inspirowane motywami ludowymi: polonezy, mazury i mazurki, walce, polki, obertasy, kujawiaki, kontredanse. Najbardziej znaną jego kompozycją jest opera w wersji fortepianowej z głosami wokalnymi „Król pasterzy. Obrazek z życia ludu wiejskiego na Kujawach” do libretta Teofila Lenartowicza. Tematem libretta jest kujawski zwyczaj ludowy wybierania króla pasterzy w dzień Zielonych Świąt. „Króla Pasterzy” wystawiano siedmiokrotnie w Operze Warszawskiej w 1859 roku.
Opera sielska „Król pasterzy” Jednoaktowa opera z muzyką Oskara Kolberga do słów Teofila Lenartowicza. Druk, Warszawa 1859- 1860 Zbiory Biblioteki Narodowej w Warszawie.
Mniej znane kompozycje sceniczne Kolberga, zachowane w rękopisach, to nie ukończone: „Scena w karczmie, czyli Powrót Janka” według tekstu Jana Gregorowicza i libretto „Pielgrzymka do Częstochowy” na podstawie utworu Seweryny Pruszakowskiej pod tym samym tytułem. Spuścizna kompozytorska Kolberga obejmuje pieśni (26), kompozycje fortepianowe (82) i sceniczne (3). W latach 1840 – 1860 wiele jego utworów ukazało się drukiem.
Oskar Kolberg – Mazur C-dur Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie
Oskar Kolberg – Kujawiak A – dur Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie
Oskar Kolberg – Mazur Es – dur Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie
Oskar Kolberg – Nasze sioła Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie
Oskar Kolberg – Mazur G-dur Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie
Oskar Kolberg – Trois etudes Op. 14 Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie
Oskar Kolberg planował napisanie biografii Fryderyka Chopina. Przez kilkanaście lat gromadził informacje o tym kompozytorze. Do Biblioteki Jagiellońskiej przekazał rękopis Walca h – moll Chopina.
Fryderyk Chopin – Walc h – moll [op. 69 nr 21], 1829 r. Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie
Posiadał autografy i listy Chopina, a także dedykowane mu młodzieńcze kompozycje. Dzielił się swoją wiedzą o kompozytorze, wspomnieniami z lat dziecięcych z autorami biografii Chopina. Niestety, jego plan wydania własnej, obszernej publikacji o Chopinie nigdy nie został zrealizowany. Na wieść o śmierci kompozytora, napisał „Wspomnienie o Fryderyku Chopinie”, zaczynające się od słów: „Szopen umarł! Wieść ta jak hasło smutku obiegła dziś z ust do ust nasze miasto, znajomy czy obcy, każdy je powtarza, każdy współboleje nad stratą ukochanego piewcy, (…)”
Oskar Kolberg – Wspomnienie o fryderyku Chopinie Szopen umarł! „Biblioteka Warszawska” 1849 r. t. 4, s. 436 Zbiory Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu
Zajmując się komponowaniem muzyki, Oskar Kolberg od 1839 roku jednocześnie stawiał swoje pierwsze kroki etnografa. Z czasem przeznaczał na działalność etnograficzną coraz więcej czasu za cenę rezygnacji z komponowania. W gronie malarzy i literatów wybierał się na wycieczki na wieś, gdzie notował melodie ludowe.
Zapisy terenowe melodii i pieśni ze wsi Głuchy Fragment rękopisu O. Kolberga Zbiory Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego we Wrocławiu
Oskar Kolberg – Zapis pieśni z Radomskiego z notami: „Od Prysuchy”, „Jakubów” Rękopis Zbiory Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie.
Oskar Kolberg – Zapis pieśni z radomskiego z notą „Czarnolas” Rękopis Zbiory Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie.
Gościł w dworach zaprzyjaźnionych rodzin ziemiańskich. Wydał drukiem ponad pięćset pieśni polskich, a także po kilkanaście litewskich, czeskich i słowackich. Pierwszy zbiór pieśni Kolberga wydany w opracowaniu fortepianowym miał popularyzować muzykę ludową. Wielotomowa seria monografii regionalnych, zbiór polskich ballad i zapisów melodii tanecznych z przyśpiewkami, wzbogaconych uwagami o muzyce ludowej i rycinami strojów ludowych pt. „Pieśni ludu polskiego” drukowana była w Poznaniu w latach 1842 – 1845, jak i publikowana w „Bibliotece Warszawskiej”.
Oskar Kolberg – Pieśni ludu polskiego Druk nakładem Księgarni J. K. Żupańskiego w Poznaniu, 1842 – 1845 Zbiory Biblioteki Narodowej w Warszawie
Oskar Kolberg - Pieśni ludu polskiego Warszawa, 1857 Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze.
Zbiór pieśni pt. „Pieśni ludu polskiego” w części pierwszej zawierał 41 ballad („Dumy i pieśni”) przedstawionych w 444 wariantach z różnych regionów Polski, a w części drugiej 466 melodii tanecznych z przyśpiewkami („Tańce”).
O tej publikacji, Oskar Kolberg napisał:
„Oddaję nutę w nieskażonej prostocie […], tak jak wygląda z ust ludu, bez żadnego przystroju harmonijnego, bo mam przekonanie, że najdzielniejszą jest w samorodnej, niczem nie zmąconej czystości, jak ją natura natchnęła”.
Oskar Kolberg – Pieśń z Modlnicy Rkps., Zbiory Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego we Wrocławiu
Inne zbiory pieśni ludowych opublikowanych przez O. Kolberga z akompaniamentem fortepianu to: „Pieśni czeskie i słowackie” (1847 r.), „Pieśni ludu obrzędowe” (1848 r.) „Pieśni ludu weselne” (1847 i 1849) i „Pieśni ludu do śpiewu” (1862 r.) W kolejnych publikacjach przedstawiał różne wariacje tej samej pieśni w zależności od czasu i miejsca. Wskazywał również związek muzyki ludowej ze zwyczajami panującymi na wsi, które także opisywał.
Oskar Kolberg – Pieśni ludowe do śpiewu z towarzyszeniem fortepianu zebrał i ułożył Oskar Kolberg, zeszyt 2 Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze.
Z powodów finansowych w 1845 roku rozpoczął pracę księgowego, którą kontynuował przez kolejnych szesnaście lat. W 1861 roku zrezygnował z pracy urzędniczej i postanowił utrzymywać się z honorariów za artykuły w prasie i w „Encyklopedii powszechnej”, której edycję zorganizował księgarz i wydawca Samuel Orgelbrand. W sumie napisał 1000 haseł dotyczących muzyki w „Encyklopedii” Orgelbranda. W czasie badań etnograficznych Kolberg szkicował stroje ludowe, narzędzia, sprzęty i zabudowania na wsi.
Oskar Kolberg – Szkice terenowe z Wielkopolski, Targoszyce Rys., oł., rkps. Zbiory Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie
Zamawiał u malarzy akwarele, przedstawiające grupy wieśniaków w odświętnych strojach regionalnych. Kolekcję zebranych obrazów (rysunków, akwareli, drzeworytów, fotografii) przedstawił na Światowej Wystawie w Paryżu w 1878 roku i otrzymał za nią złoty medal.
Od Warszawy (Ołtarzew) Antoni Kolberg, Karol Marconi, rysunek, tusz, akwarela. Zbiory Instytutu im. Oskara Kolberga w Poznaniu.
Spod Szydłowca i Iłży Wojciech Gerson, rys. piórem, kol. AK. Zbiory Muzeum Etnograficznego im. Odział Muzeum Okręgowego w Rzeszowie.
F.
Kotuli
Spod Dzikowa Wojciech Gerson, rys., tusz, akw. Zbiory Muzeum Etnograficznego im. F. Kotuli Oddział Muzeum Okręgowego w Rzeszowie.
Szkic stroju kobiecego ze wsi Baszowice (Kieleckie) Rysunek nieznanego autora z notatkami Oskara Kolberga. Zbiory Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie.
Ĺťarna, Loda do sieczki Drzeworyty Antoniny Konopczanki, w : Oskar Kolberg, Krakowskie, cz. I DWOK t. 5.
Portret Łukasza Kłysa i Heleny Gilówny Fotografia Walerego Rzewuskiego, Kraków. Zbiór Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.
Modlnica Wielka (Przede dworem) Drzeworyt, K. Olszewski, „Kłosy” 1871 r., t. XIII, nr 318, s. 73. Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze
Od Przegoni, Czernichowa (Krakowscy włóczkowie) Drzeworyt, sygn. D.P., „Kłosy”, 1871 r., t. XIII nr 316, s. 40. Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze.
Mogilany. Okrężne Drzeworyt, K. Olszewski, wg rys. T. Konopki „Kłosy”, 1871 r., t. XIII, nr 318, s. 77. Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze
Czepce kobiece z okolic Śremu Bogumił Hoff, rys., oł. Zbiory Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie
Wielkopolanie Litografia kolorowana, Walery Eliasz [Radzikowski], 2 poł. XIX w. Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze
Wieś Jeżyce pod Poznaniem (Bambry) Reprod. Ryciny w: Oskar Kolberg Wielkie Księstwo Poznańskie, cz. I.
Od Skulska i Ślesina Litografia, wg rys., W. Gersona, Kaliskie, Kraków, 1890 r. Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze
Od Lublina Emil Rau, akw., Drezno, 1882 r. Zbiory Biblioteki Narodowej PAU i PAN w Krakowie
Panna młoda ze Szczawnicy Szkic nieznanego autora z notatkami Oskara Kolberga, rys., oł., rkps. Zbiory Biblioteki Narodowej PAU i PAN w Krakowie
Ubiory kobiet z Myszyna i Zahajpola w pow. Kołomyja Tadeusz Rybkowski, akw., oł, atr., 1880 r. Zbiory Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie.
Taniec „Kołomyjka” ( z Czortowca pod Obertynem) Cynkografia, Pokucie t. III, Kraków 1888 r. Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze
Od Łowicza Litografia wg rys. Wojciecha Gersona, Mazowsze, t. II, Kraków 1886 r. Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze
Szkic ubioru męskiego z Mazowsza Rysunek nieznanego autora z notatkami O. Kolberga Zbiory Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie.
Od Warszawy (Powsin) Litografia wg rys. Wojciecha Gersona, Mazowsze, t. II Krak贸w 1886 r. Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze
Oskar Kolberg opisywał obrzędy rodzinne i doroczne, zwłaszcza wesel, dożynek, cyklu Bożego Narodzenia i wiosennego z Wielkanocą, sobótek, wierzenia i przesądy dotyczące lecznictwa, gospodarstwa i losów człowieka, stroje, narzędzia. Spisywał i zbierał baśnie ludowe, przekazywanych ustnie z pokolenia na pokolenie.
Antonina Konopczanka – Bajka O 4. głupich babach Rkps, Zbiory Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego we Wrocławiu
Zapis terenowej bajki z Modlnicy Rkps O. Kolberga Zbiory Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego we Wrocławiu.
Zebrane materiały opublikował w serii wydawniczej zatytułowanej „Lud, jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce”. Pierwsza monografia regionalna przedstawiała badania terenowe Oskara Kolberga w latach 1854 – 1855 w Sandomierskim.
Oskar Kolberg – Sandomierskie Warszawa, 1865 r. Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze
Oskar Kolberg – Kujawy Warszawa, 1867 r. Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze
Ziemianin i działacz społeczny, autor zbioru „Pieśni ludu krakowskiego”, Józef Konopka ofiarował Oskarowi Kolbergowi gościnę w swym dworze w podkrakowskiej Modlnicy. Kolberg uczył córki Konopków gry na fortepianie.
Modlnica – widok dworu Rodziny Konopków Tadeusz Rybkowski, akwarela, 1874 r., sygn.: „TRyb. 74”. Zbiory prywatne
Portret Józefa Konopki (1818 – 1880) Fotografia Walerego Rzewuskiego, Kraków. Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze.
W 1868 roku Oskar Kolberg został powołany na członka Krakowskiego Towarzystwa Naukowego. W 1872 roku Towarzystwo przekształcono w Akademię Umiejętności, której członkiem – korespondentem został Kolberg w 1873 roku. Instytucja ta wspierała jego podróże badawcze i działalność wydawniczą. W 1874 roku został wybrany przewodniczącym Sekcji Etnograficznej Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności. W tym okresie wyruszał na częste podróże naukowe na tereny zaboru austriackiego, aż po Podole na wschodzie oraz znaczną część zaboru pruskiego, przede wszystkim Wielkopolskę, Pomorze Gdańskie, Powiśle, Mazury. Kolejne tomy „Ludu” Oskara Kolberga ukazywały się systematycznie: „Krakowskie” (1871 – 1875) „Wielkie Księstwo Poznańskie” (1875- 1882), dwa tomy „Lubelskiego” (1883 – 1884), dwa „Kieleckiego” ( 1885 – 1886), dwa „Radomskiego” (1887 – 1888), „Łęczyckie” (1889), „Kaliskie” (1890). W latach 1839 - 1871 O. Kolberg badał region Mazowsza. Poświęcił mu pięć tomów monografii pt. „Mazowsze”, reszta pozostała w rękopisach. W latach 1979 – 1880 Oskar Kolberg badał kulturę wsi na Pokuciu. Z zebranych materiałów, takich jak: rękodzieła, ubiory, instrumenty muzyczne, narzędzia gospodarskie, rysunki i fotografie, zorganizował w 1880 roku pierwszą polską wystawę etnograficzną prawie tysiąca przedmiotów w Kołomyi. Z inicjatywy warszawskich przyjaciół Kolberga w 1881 roku odbył się koncert, z którego zebrane środki przeznaczono na wydanie monografii regionalnej pt. „Pokucie”.
Wystawa etnograficzna w Kołomyi Drzeworyt, S. Antosiewicz, „Kłosy”, nr 831, 1881 r., s. 341. Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze.
Widok na wieś Czortowiec Władysława Przybyszewskiego Fotografia Juliusz Dutkiewicz, Kołomyja 1881 r. Zbiory Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie.
Program koncertu historycznego w Resursie Obywatelskiej w Warszawie Druk, J. Sikorski, Warszawa 1881 r. Zbiory Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie.
Jesienią 1884 roku Oskar Kolberg musiał opuścić gościnną Modlnicę i przenieść się do Krakowa. Nie żył już właściciel dworu, Józef Konopka. Ostatnie lata życia poświęcił obowiązkom członka Komisji Antropologicznej i redaktora jej wydawnictw. Z inicjatywy krakowskich przyjaciół w 1889 roku zorganizowany został jubileusz pięćdziesięciolecia pracy badawczej Kolberga. Zgromadził delegacje i przedstawicieli instytucji i towarzystw naukowych i artystycznych, profesorów, artystów, dziennikarzy z Krakowa, Lwowa i Warszawy.
Program koncertu jubileuszowego na cześć Oskara Kolberga w Sali Towarzystwa Strzeleckiego w Krakowie, dnia 31 maja 1889 r. Druk, Krukowski, Kraków. Zbiór Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie.
Oskar Kolberg w sumie wydał 33 tomy monografii regionalnych, tom ostatni – pierwszą część „Chełmskiego” oglądał już tylko w korektach. Ostatnie miesiące życia spędził w domu przyjaciela i lekarza, Izydora Kopernickiego, którego uczynił wykonawcą swojego testamentu.
Portret Izydora Kopernickiego (1825 – 1891) Repr. fotografii Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze.
Oskar Kolberg zmarł 3 czerwca 1890 roku.
Portret Oskara Kolberga Drzeworyt, A. Regulski, wg rys. F. Tegazzo, „Kłosy” 1867 r., nr 129. Zbiory Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze.
Nagrobek Oskara Kolberga na cmentarzu Rakowickim w Krakowie
W przygotowaniu biografii Oskara Kolberga wykorzystywane były informacje i ilustracje z albumu pt. „Oskar Kolberg (1814 – 1890)”, wydanego w 2014 roku przez Muzeum Wsi Radomskiej, Instytut Muzyki i Tańca” w Radomiu.