ROBERTO BOLAÑO
ΤΑ Σ ΚΟ ΤΑ Δ Ι Α ΜΟΥ ΤΟΥ
J A M E S E L L R OY ΜΕΤΑΦΡΑ ΣΗ : Α ΝΔ ΡΕ Α Σ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ
Ε Κ ΔΟΣ Ε Ι Σ Α Γ ΡΑ
Θ
τὶς αὐτοβιογραφίες ἐξαιρετικὰ ἀπεχθεῖς. τί σπατάλη χρόνου νὰ προσπαθεῖς νὰ περάσεις μιὰ γάτα γιὰ κουνέλι, ἐνῶ ὁ πραγματικὸς συγγραφέας πρέπει νὰ τσακώνει δράκους καὶ νὰ τοὺς ντύνει σὰν κουνέλια. τὸ θεωρῶ δεδομένο ὅτι στὴ λογοτεχνία μιὰ γάτα δὲν εἶναι ποτὲ μιὰ γάτα, ὅπως τὸ ἔκανε σαφὲς μιὰ γιὰ πάντα ὁ Lewis Carroll. Ὑπάρχουν λίγες πραγματικὰ ἀξιόλογες αὐτοβιογραφίες. στὴ Λατινικὴ Ἀμερικὴ δὲν ὑπάρχει πιθανῶς καμία. Ὁ πρῶτος τόμος τῆς αὐτοβιογραφίας τοῦ García Márquez μόλις ἐκδόθηκε. Δὲν τὸν ἔχω διαβάσει, ἀλλὰ μόνο ποὺ σκέφτομαι τί μπορεῖ νὰ ἔχει γράψει ὁ δαφνοστεφὴς νομπελίστας μας σηκώνονται οἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς μου. Καὶ τὸ πράγμα χειροτερεύει, ὅταν τὸν σκέφτομαι νὰ παλεύει, μὲ ἄσχημη τὴν ὑγεία του, γιὰ νὰ ἐξασφαλίσει τὶς λίγες δυνάμεις ποὺ τοῦ ἔχουν ἀπομείνει καὶ νὰ ἀσχοληθεῖ μελαγχολικὰ μὲ τὴν ὀμφαλοσκόπηση. πρὶν ἀπὸ λίγο καιρὸ διάβασα τὶς αὐτοβιογραφίες δύο ἀγγλόφωνων συγγραφέων ἀπὸ τοὺς καλύτερους σήμερα στὸν κόσμο. Experience τοῦ Martin Amis καὶ My Dark Places τοῦ James Ellroy (Τὰ σκοτάδια μου, Ἐκδόσεις Ἄγρα, 2015). τὸ κοινὸ στοιχεῖο τους εἶναι ὅτι οἱ συγγραφεῖς τους εἶναι νέοι σὲ ἡλικία – μὲ τὴν ἔννοια πὼς δὲν ἀποτελοῦν συγγραφεῖς ποὺ περιμένεις εωρουσα παντα
νὰ κάνουν τὸν ἀπολογισμὸ τῆς ζωῆς τους, καθὼς ὑπὸ φυσιολογικὲς συνθῆκες δὲν βρίσκονται κοντὰ στὸ τέλος της. αὐτὴ εἶναι ἡ ὁμοιότητα, μετὰ τὰ δύο βιβλία τραβᾶνε ἐντελῶς διαφορετικοὺς δρόμους. Ὁ Ἔιμις γράφει μιὰ θαυμάσια, σχολαστική, ἤπια αὐτοβιογραφία, τὴ ζωὴ ἑνὸς συγγραφέα ποὺ εἶναι γιὸς συγγραφέα. Ὁ Ἐλλρόυ, τὸν ὁποῖο πολλοὶ περιφρονοῦν γιὰ ἀνόητους λόγους, ὅπως ἐπειδὴ εἶναι συγγραφέας ἑνὸς συγκεκριμένου ἀφηγηματικοῦ εἴδους, γράφει μιὰ ἀνεστραμμένη αὐτοβιογραφία, ἕνα βιβλίο ποὺ ξεπηδάει κατευθεῖαν ἀπὸ τὶς παρυφὲς τῆς κόλασης. αὐτὸ ποὺ κάνει στὴν οὐσία εἶναι νὰ ἐρευνᾶ καὶ ν’ ἀναπαράγει καταλεπτῶς τὴ ζωὴ τῆς μητέρας του, ἰδιαίτερα τῶν τελευταίων ἡμερῶν της, ἡ ὁποία εἶχε βιαστεῖ καὶ δολοφονηθεῖ τὸ 1958 χωρὶς νὰ βρεθεῖ ποτὲ ὁ ἔνοχος. Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ τὸ ἔγκλημα μοιάζει νὰ εἶναι τὸ σῆμα κατατεθὲν τοῦ 20οῦ αἰώνα, στὴν αὐτοβιογραφία τοῦ Ἔιμις ὑπάρχει κι ἕνας κατὰ συρροὴν δολοφόνος, ὁ διαβόητος Φρὲντ οὐέστ, στὴν αὐλὴ τοῦ ὁποίου βρέθηκαν οἱ σοροὶ ὀκτὼ γυναικῶν καὶ μεταξύ τους μιᾶς ἐξαδέλφης τοῦ Ἔιμις ποὺ εἶχε ἐξαφανιστεῖ πρὶν ἀπὸ πολλὰ χρόνια. Ἀλλὰ ὅταν ὁ Ἔιμις πλησιάζει τὴν ἄβυσσο, κλείνει τὰ μάτια του, διότι γνωρίζει, σὰν καλὸ κολεγιόπαιδο ποὺ ἔχει διαβάσει τὸν νίτσε του, ὅτι καὶ ἡ ἄβυσσος μπορεῖ νὰ τὸν κοιτάξει. Κι ὁ Ἐλλρόυ τὸ ξέρει,
εἴτε ἔχει διαβάσει τὸν νίτσε του εἴτε ὄχι. Καὶ ἐκεῖ βρίσκεται ἡ μεγάλη διαφορά τους: ὁ Ἐλλρόυ ἔχει τὰ μάτια του ἀνοιχτά. Κι ὄχι μόνο τὰ ἔχει ἀνοιχτά, ἀλλὰ χορεύει κόνγκα μὲ τὴν ἄβυσσο, καθὼς ἐκείνη τὸν κοιτάζει κατάματα. τὸ βιβλίο τοῦ Ἔιμις δὲν εἶναι κακό, ἀλλὰ σχεδὸν ὅλα του τὰ προηγούμενα εἶναι καλύτερα. […] τὸ βιβλίο τοῦ Ἐλλρόυ ἀντίθετα εἶναι ἕνα βιβλίο μοντέλο. Τὸ δεύτερο καὶ τὸ τρίτο μέρος του, ὅπου περιγράφεται ἡ παιδικὴ ζωή του καὶ ἡ ἐνήλικη, μετὰ τὸ θάνατο τῆς μητέρας του, εἶναι ὅ,τι καλύτερο ἔχει γραφεῖ στὴ λογοτεχνία ὁποιασδήποτε γλώσσας τὰ τελευταῖα τριάντα χρόνια. τὸ βιβλίο τοῦ Ἔιμις τελειώνει μὲ παιδιά. τελειώνει εἰρηνικὰ μέσα σὲ ἀγάπη. τὸ βιβλίο τοῦ Ἐλλρόυ τελειώνει μὲ δάκρυα καὶ σκατά. τελειώνει μὲ ἕναν ἄντρα μόνο του, ποὺ στέκεται στὰ πόδια του. τελειώνει μὲ αἷμα. Μὲ ἄλλα λόγια δὲν τελειώνει ποτέ. – ἐφημ. Las Últimas Noticias Χιλῆς, 21/10 /2002 τώρα στὸν τόμο Entre Paréntesis μὲ βιβλιοκριτικὲς τοῦ Μπολάνιο σὲ ἐφημερίδες καὶ περιοδικὰ ἀπὸ τὴν περίοδο 1998-2003.