Β ΑΣΙΛΗΣ Β ΑΣΙΛΙΚΟΣ
ΔΕΚΑ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΣTO ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΗ
EK ΔOΣ EI Σ AΓPA
Τὸ παρὸν φυλλάδιο προσφέρεται δωρεὰν μὲ τὰ βιβλία τοῦ ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΗ ποὺ κυκλοφοροῦν στὶς Ἐκδόσεις Ἄγρα.
᾽ Αναζητῆστε τὶς Ἐκδόσεις Ἄγρα στὴν ἱστοσελίδα www.agra.gr Blog: agrapublications.blogspot.gr Facebook: Agra.Publications Twitter: AgraPubli Τ`ὸ σκίτσο τοῦ Γ. Μαρῆ στὴν α´ σελίδα εἶναι τοῦ Φ. Δελλῆ, ἀπὸ τὴν τελευταία συνέχεια τῆς δημοσίευσης τοῦ Ἐγκλήματος στὸ Κολωνάκι, στὴν ἐφ. Ἀπογευματινή, τὸ 1959. Μιὰ ἐκδοχὴ τοῦ κειμένου τοῦ Β. Βασιλικοῦ «Δέκα συνιστῶσες στὸ ἔργο τοῦ Γιάννη Μαρῆ» πρωτοκυκλοφόρησε στὴν Ἐφημερίδα τῶν Συντακτῶν, στὶς 2.1.2013. Γʹ ΕΚΤΥΠΩΣΗ
ISBN 978- 960 -505 - 064 - 1 ©
2013, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΡΑ Α.Ε.
Ζωοδόχου Πηγῆς 99, 114 73 Ἀθήνα Τηλ. 210.7011.461 - FAX 210.7018.649
http : // www.agra.gr, e-mail: info @ agra.gr facebook: Agra Publications
καὶ Βασίλης Βασιλικὸς
στὸν Κώστα Καλφόπουλο
Δέκα συνιστῶσες στὸ ἔργο τοῦ Γιάννη Μαρῆ
Τ
Ο ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΗ (σαρανταπέν-
τε, περίπου, αὐτοτελῆ βιβλία) ἀπαρτίζεται ἀπὸ πολλὲς συνιστῶσες. Καὶ σὰν τὸν ΣΥΡΙΖΑ, αὔξησε ἀπότομα τὸ ἔτος 2012 τὰ ἀναγνωστικὰ ποσοστά του. Ἔγινε ἡ ἀντιπολίτευση στὴν τριαδικὴ κυβέρνηση λογοτεχνῶν-συγγραφέων καὶ γραφομανῶν. Ἀνέκτησε τοὺς πολυάριθμους ἀναγνῶστες ποὺ εἶχε ὅταν δημοσίευε τὰ ἴδια αὐτὰ βιβλία σὲ συνέχειες σ’ ἐφημερίδες καὶ περιοδικά. Καὶ φέρει τὴ γοητεία τοῦ παρελθόντος ποὺ προσκομίζει στοὺς τηλεθεατὲς ὁ παλιὸς καλὸς ἑλληνικὸς κινηματογράφος. 1η Σ Υ Ν ΙΣ Τ Ω Σ Α : Τὸ ἀναγκαῖο πτῶμα. Ὁ ἀπαραίτητος φόνος. [
5
]
2η Σ Υ Ν ΙΣ Τ Ω Σ Α : Ἡ ἐμπλοκὴ τοῦ πρωταγωνιστῆ ἀπὸ ἄσχετη μὲ αὐτὸν αἰτία. (Ντεραπάρισμα αὐτοκινήτου, λάστιχο, τυχαία συνάντηση, ἄσχετη διαδρομή, νευροφυτικὲς διαταραχὲς κλπ.) Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ὁ ἀναγνώστης, ποὺ ἔχει τὴν ἴδια ἄγνοια γιὰ τὶς συνθῆκες τοῦ φόνου καὶ γιὰ τὰ πρόσωπα ποὺ ἐμπλέκονται σὲ αὐτόν, ταυτίζεται μὲ τὸν πρωταγωνιστὴ καὶ συμπάσχοντας μὲ τὶς ἀπορίες ποὺ γίνονται σταδιακὰ ἀγωνιώδη ἐρωτήματα, ἔχοντας τὸν ἴδιο βαθμὸ πληροφόρησης μὲ ἐκεῖνον, δαγκάνει τὸ δόλωμα καὶ πλέον ὁ ἐπιδέξιος ψαρὰς ποὺ εἶναι ὁ Μαρὴς δὲν τὸν ξαγκιστρώνει, παρὰ στὶς ἐντελῶς τελευταῖες σελίδες τοῦ κάθε βιβλίου του. 3η Σ Υ Ν ΙΣ Τ Ω Σ Α : Ὁ ἔρωτας. Εἶναι βαθύτατα ἐρωτικὸς συγγραφέας ὁ Μαρής, γιατὶ ἡ συνιστώσα τοῦ κεραυνοβόλου ἔρωτα ποὺ δὲν ἐπιδέχεται λογικὲς ἢ ψυχαναλυτικὲς ἐξηγήσεις δίνει στὸν συγγραφέα τὴν ἀπαραίτητη δικαιολογία στὴν ἐγγενὴ ἀδυναμία σοβαρῶν καὶ εὐκατάστατων ἀνδρῶν, μέσης κατὰ προτίμηση ἡλικίας, νὰ μὴν μποροῦν ν’ ἀντιδράσουν σ’ αὐτὸ τὸ ξαφνικὸ αἴσθημα ποὺ γεννήθηκε μέσα τους, ὡς κεραυνὸς ἐν αἰθρίᾳ. [
6
]
4η Σ Υ Ν ΙΣ Τ Ω Σ Α : Ἡ ἰσοτιμία τῶν φύλων. Ἄνδρες καὶ γυναῖκες στὸ ἔργο του εἶναι μοιρασμένοι σὲ ἴσα ποσοστά. Fifty-fifty. Μὲ τοὺς καλοὺς-καλές, τοὺς ὀμορφάντρες καὶ τὶς καλλονές, τοὺς φτωχοὺς καὶ τὶς φτωχές, τοὺς σατανικοὺς καὶ τὶς σατανικές, τοὺς ἀθώους καὶ τὶς ἀθῶες. Κι ὅπως ὑπάρχει μόνο ἡ femme fatale καὶ ὄχι ὁ homme fatal, ὁ Μαρὴς ὑποτάσσεται στὸν κανόνα. 5η Σ Υ Ν ΙΣ Τ Ω Σ Α : Νομοὶ προτίμησης: Ἀττικῆς, οἱ τῆς Θεσσαλίας, Θεσσαλονίκης καὶ περιχώρων, συμπεριλαμβανομένου τοῦ ἀνεξάρτητου κρατιδίου τοῦ Ἁγίου Ὄρους. 6η Σ Υ Ν ΙΣ Τ Ω Σ Α : Ἁμαρτίες γονέων ἐπὶ γερμανοιταλικῆς Κατοχῆς παιδεύουσι τέκνα τὶς ἑπόμενες δεκαετίες. Δωσίλογοι, γερμανοτσολιάδες ποὺ συνεργάστηκαν μὲ τὸν κατακτητή, ἐξακολουθοῦν νὰ συνεργάζονται μὲ μεταλλαγμένους «ναζιστὲς» ἀπὸ ἄλλες χῶρες καὶ ἠπείρους, ψάχνοντας ἀκόμα γιὰ «κρυμμένους θησαυροὺς» ἐξοντωθέντων ἀπὸ τοὺς ἴδιους Ἑλληνοεβραίων. Στὴ συνιστώσα αὐτὴ θὰ σταθῶ λίγο περισσότερο γιὰ νὰ ἐξηγήσω πῶς αὐτὸ τὸν «βολεύει» σὰν [
7
]
συγγραφέα μὲ ἀριστερὴ προέλευση, ποὺ δὲν ἀσχολεῖται μὲ τὸ τραγικὸ παρὸν τῆς ἐποχῆς του (Ἐμφύλιος, κυνήγι ἀνελέητο ἀριστερῶν, ἐξορίες, ἀποστασίες, χούντα), ἀλλὰ βρίσκει στὴν περίοδο τῆς Κατοχῆς τὴ δεξαμενὴ ἀπ’ ὅπου ἀντλεῖ τὸ ἀπαραίτητο βάθος πεδίου ποὺ πρέπει νὰ ἔχει ἕνα καλὸ μυθιστόρημα. Ὅλοι οἱ «κακοὶ» στὰ βιβλία του ὑπῆρξαν κάποτε δωσίλογοι, μεταμφιεσμένοι σὲ «ἔντιμους» μετακατοχικοὺς πολίτες. Τέτοιο κόλαφο κατὰ τοῦ δωσιλογισμοῦ στὴν Ἑλλάδα δὲν συνάντησα σὲ ἄλλον Ἕλληνα συγγραφέα, οὔτε στοὺς ἀκραίους τῆς Ἀριστερᾶς. 7η Σ Υ Ν ΙΣ Τ Ω Σ Α : Ἡ οἰκονομία τοῦ λόγου. Στὰ σαρανταπέντε μυθιστορήματά του (μὲ τὶς νουβέλες καὶ τὰ λιγοστὰ διηγήματα συμπεριλαμβανομένων σ’ αὐτά), δὲν βρῆκα οὔτε μία (τὸ τονίζω: οὔτε μία) περιττὴ περιγραφή, οὔτε μία ἀτάκα ἀπὸ τοὺς κρυστάλλινους σὲ διαύγεια διαλόγους ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ λείψει. Ὅπως οἱ μεγάλοι τραγουδιστὲς τῆς ὄπερας διαθέτουν ἕνα σπάνιο διάφραγμα ποὺ τοὺς ἐπιτρέπει νὰ βγάλουν καὶ τὰ πιανίσιμα καὶ τὶς κορόνες ἀβίαστα, ὁ Μαρὴς διαθέτει τὸ ἴδιο διάφραγμα γιὰ τὴ [
8
]
συγγραφικὴ ἀναπνοή. Ἀπὸ τὴν πρώτη ὣς τὴν τελευταία σελίδα κάθε βιβλίου του ὁ ἀναγνώστης περπατᾶ πάνω σὲ τεντωμένο σκοινί, κινδυνεύοντας κάθε στιγμή, ἀπὸ τὶς ἀτυχεῖς ἀνατροπές, νὰ γκρεμοτσακιστεῖ, ἀλλὰ ὁ μάγος-συγγραφέας ἐπιδέξια τὸν προστατεύει. Μόνο φτάνοντας στὴν ἄλλη ἄκρη τοῦ γκρεμοῦ (δηλαδὴ κλείνοντας τὸ βιβλίο), κοιτάζει τὸ βάραθρο ποὺ μόλις πέρασε καὶ γλυκαμένος ἀναζητᾶ ἕνα ἄλλο μυθιστόρημά του νὰ διαβάσει. 8η ΣΥΝΙΣ ΤΩΣΑ: «Καλῶς τον». Ἡ συνιστώσα αὐτὴ ἀφορᾶ τὴν ἐμφάνιση τοῦ ἀστυνόμου Μπέκα. Μὲ τὴν ἴδια πάντα περιγραφὴ τοῦ μειλίχιου χαρακτήρα του καὶ τοῦ φθαρμένου κοστουμιοῦ του, εἴτε εἶναι ἐν ἐνεργείᾳ εἴτε ὡς συνταξιοῦχος, τὸν καλωσόριζα μέσα μου, γιατὶ ἤξερα πὼς θὰ τὰ καταφέρει, μέσα ἀπὸ τὶς συμπληγάδες τῆς περίπλοκης ἱστορίας, νὰ βγάλει τὸ φίδι ἀπὸ τὴν τρύπα. Ἐκτὸς ἀπὸ ἕνα μυθιστόρημα ὅπου στὴν τελευταία ἀράδα φαίνεται νὰ ἀμφιβάλλει γιὰ τὸ ἂν εἶναι Αὐτὸς ἢ Ἐκείνη πραγματικὸς δολοφόνος. Κι ἐκεῖ ἔνιωσα ἐλαφρῶς «σὰν νὰ μὲ πρόδωσε». 9η Σ ΥΝ ΙΣ Τ Ω Σ Α : Ἡ συνιστώσα αὐτὴ τῆς πλοκῆς [
9
]
εἶναι πολὺ ἁπλή: ἡ κληρονομιά, οἱ κληρονόμοι, ἡ μεταβίβαση τῆς κληρονομιᾶς στὴ χήρα ἢ στὸν χῆρο, ὁ ἀριβίστας-ζιγκολό, οἱ ὄμορφες ὥριμες κυρίες, τὰ μοντέλα, ὅπως θὰ λέγαμε σήμερα τὶς νεαρὲς καλλονὲς τῶν βιβλίων του, οἱ γυμνασμένοι ἄντρες, οἱ ἀρσιβαρίστες, οἱ ἐκκεντρικοὶ ζωγράφοι καὶ ἡ καθησυχαστικὴ γιὰ τὸν ἀναγνώστη φράση «λάιτ-μοτὶφ» ὅτι «αὐτὰ συμβαίνουν μόνο στὰ μυθιστορήματα». Ἄρα τὸ μυθιστόρημα ποὺ διαβάζεις, ἀναγνώστη, δὲν εἶναι μυθιστόρημα. Εἶναι πραγματικὴ ἱστορία. 10η Σ Υ Ν ΙΣ Τ Ω Σ Α : Τελευταία συνιστώσα: ἡ Ἀθήνα μας. Ἡ «λιοπερίχυτη καὶ λιόκαλη [...] ἡ ζαφειρόπετρα στῆς γῆς τὸ δαχτυλίδι». Ποτὲ δὲν λάτρεψα τόσο πολὺ αὐτὴ τὴν πόλη ὅσο μέσα στὰ μυθιστορήματα τοῦ Γιάννη Μαρῆ. Ἀκόμα κι ὅταν βρέχει, εἶναι «ἀγαπησιάρικη». Κλείνοντας, ἀναρωτιέμαι πῶς ὁ Μαρὴς θὰ ἔγραφε σήμερα τὰ μυθιστορήματά του μὲ τὴν τηλεόραση, τὰ κινητά, τὸ DNA, τὸ διαδίκτυο, τὰ SMS, τὸ twitter, πῶς δηλαδὴ θὰ μετέτρεπε τὴν τεχνολογία σὲ [
10
]
λογοτεχνία. Ἄραγε θὰ ὑπάρξει στὸ μέλλον «ὁ νέος Μαρής», ὅπως ἀναρωτήθηκα πολλὲς φορὲς ἂν θὰ ὑπάρξει στὸν τόπο μας ἕνας νέος Καζαντζάκης; Ἐπιτρέψτε μου νὰ ἀμφιβάλλω. –
Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΗΣ ΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΡΑ Ο
13ΟΣ ΕΠΙΒΑΤΗΣ – 2012
Η ΚΥΡΙΑ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ – 2012 ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ – 2013 ΙΛΙΓΓΟΣ – 2013 Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΥΧΤΑ – 2014 ΤΟ ΤΡΕΝΟ ΤΩΝ 9.45ʹ – 2015 ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ – 2016 Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΩΡΑ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ
καὶ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ Χ. ΔΥΟ ΔΙΚΑΣΤΙΚΑ ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ – 2017
ΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΡΕΙΣ ΝΟΥΒΕΛΕΣ ΚΑΙ ΕΝΑ ΔΙΗΓΗΜΑ – 2019
ΣΟΝΑΤΑ ΥΠΟ ΤΟ ΣΕΛΗΝΟΦΩΣ – 2020
•
Γ ΙΩΡΓΟΣ Α. Λ ΕΟ Ν ΤΑ ΡΙΤΗ Σ Ο Γ. ΜΑΡΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΟΛΚ
Γ ΙΑΝ Ν Η Σ Μ Α ΡΗ Σ ΠΟΙΟΣ ΣΚΟΤΩΣΕ ΤΟΝ ΠΟΛΚ – 2016
Γ Ι ΩΡΓΟΣ Λ ΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Σ
–
Γ ΙΑ Ν Ν Η Σ Μ Α ΡΗ Σ
ΣΦΑΙΡΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟ – 2018
•
Α ΝΔΡΕΑΣ Α ΠΟ Σ ΤΟ Λ ΙΔΗ Σ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΗ – 2012
Γ ΙΩΡΓΟΣ Α. Λ ΕΟ Ν ΤΑ ΡΙΤΗ Σ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΗΣ ΚΑΙ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ – 2015
ΤΟ KEIMENΟ ΤOY ΒΑΣΙΛΗ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ « ΔΕ ΚΑ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΜΑ ΡΗ » ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘHΚΕ KAI ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗ ΘΗΚΕ ΣΤΟ « ΦΑΣΜΑ » ΤΟΥ ΠANAΓIΩTH ΚΑ ΠΕΝΗ. ΟΙ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΜΠΟΥΜΠΟΥΡΑ. TO HΛEKTPO NIKO MONΤΑΖ, H EΚΤΥΠΩΣΗ KAI H BΙBΛIO ΔEΣIA EΓINAN ΣΤΟ ΛΙΘΟΓΡΑΦΕΙΟ « ΑΦΟΙ ΠΙ
ΝΙΑΡΗ Π. & Δ. Ο.Ε. » ΣE XAPTI ΓPAΦHΣ 90 ΓP. EYPΩΠAΪKO. ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΤΟΝ ΜΑΪO ΤΟΥ 2013 ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΑΓΡΑ . TΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΕ KAI ΕΠΙΜΕΛΗΘΗΚΕ Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΕΤΣΟΠΟΥΛΟΣ
Ἀριθμὸς ἔκδοσης 1.115 γʹ
T O Π A P ON Φ YΛ Λ A Δ I O Δ Ε Ν Π Ω Λ Ε Ι ΤΑ Ι . Π P OΣ Φ E P E TA I M E TA B I B Λ I A T OY Γ Ι Α Ν Ν Η Μ Α Ρ Η T Ω N E K ΔOΣ E Ω N A Γ PA .