SCHAKEL IN SUCCES MAGAZINE VOOR AGRARISCH ONDERNEMERS, NR 3, SEPT 2016
BIOLOGISCH BOEREN: EEN VAK APART PAGINA 16
RISICOMANAGEMENT VAAK VERGETEN PAGINA 21
ZEUGENHOUDER GERT ALTENA
“IK BEN GRAAG HAANTJE DE VOORSTE” PAGINA 6
2
VOORAF VERANTWOORDELIJKHEID NEMEN Afgelopen week nam Ton Loman afscheid. Als voorzitter van de hoofddirectie was hij het ‘gezicht’ van Agrifirm. Samen met bestuur, mede-directieleden en medewerkers vormde hij het bedrijf. En ze hebben een goed stuk werk geleverd. Tijdens de diverse bijeen komsten ontving Ton daarvoor terecht veel lof en vanaf deze plaats wil ik dat bevestigen. Aan mij, samen met de anderen, de taak om dit mooie bedrijf, deze coöperatie verder uit te bouwen. Uitbouwen voor een beter resultaat op uw bedrijf. Afgelopen maanden heb ik gebruikt om kennis te maken, zowel met de mensen in het bedrijf als met ondernemers in de, voor mij nieuwe, land- en tuinbouw. De eruit springende onder nemerslust is in die kennismaking een rode draad. U wilt vooruit! Uw ondernemen wordt getemperd door een gemis aan waardering uit de omgeving. Dat is jammer, want een moderne land- en tuinbouwsector hoort bij Nederland. De veilige voedselvoorziening mag wat waard zijn. Daaraan bouwen we verder, maar wel vanuit het nemen van de eigen verantwoordelijkheid. Voor Agrifirm zie ik als taak om de juiste coördinerende rol op te pakken, waarbij individueel- en sectorbelang in lijn blijven met elkaar. Een verantwoordelijkheid die we op moeten pakken, samen met de politiek en andere (grote) partijen.
MOOI WERK PAGINA 4
Dat betekent helder beschrijven waar we voor staan en waar we naar toe willen, met de daarbij geldende consequenties. Niet verbloemen dat dit soms wat kost. Die helderheid kan en moet leiden tot rust in de verantwoording voor uw ondernemerszin. Bij bezoeken op uw bedrijf en/of tijdens de Ledenbijeenkomsten komend voorjaar praat ik graag met u verder. Over uw bedrijf, uw coöperatie en uw plaats in de maatschappij.
Dick Hordijk VOORZITTER HOOFDDIRECTIE AGRIFIRM
3
App geeft telers Phytophthora-advies PAGINA 12
“De veiling vind ik prachtig” PAGINA 22
Directe band met de consument PAGINA 9
Verder in dit nummer 6 Interview Gert Altena | 10 Innovatie: ZERO-stal | 13 VOLLUK! Dominicus van der Wal | 14 360° | 16 Ondernemen: biologisch boeren | 20 Vijf vragen aan Frans Keurentjes | 25 Over Agrifirm | 28 De grote stap van Andre Arfman
WIE? Han Durenkamp van loonwerkbedrijf Breure op de combine. WAT? Oogst van het baktarweras ‘Reform’, in opdracht van akkerbouwer Harry Schreuder.
MOOI WERK
WAAR? Oostelijk Flevoland, vlakbij Swifterbant. Op de achtergrond de windmolens van Windpark SVDW. Schreuder is één van de zes eigenaren van dit park. WANNEER? 7 augustus 2016 WAAROM? Schreuder teelt dit jaar voor het eerst baktarwe voor Koopmans Meelfabrieken. Agrifirm Plant werkt samen met Koopmans om baktarwe van Veldleeuwerik-telers met meerwaarde op de markt te brengen. Baktarwe moet op het juiste moment worden geoogst om te voorkomen dat er kwaliteitsverlies optreedt. Rijpheid en vochtgehalte zijn daarbij belangrijk. Ondanks de dreigende lucht is besloten om te oogsten. Een goede keuze, want er is die dag geen noemenswaardige regen gevallen.
6
ONDERNEMER Gert Altena uit Hoogenweg (OV) BEDRIJF 600 zeugen, één fulltime medewerker
7
INTERVIEW
Zeugenhouder Gert Altena
“ IK BEN GRAAG HAANTJE DE VOORSTE” Boven de kantinedeur van zeugenhouder Gert Altena hangt een bordje ‘Praothuus’, op tafel liggen de printjes van de technische resultaten en uitkomsten van recente proeven. HOE BELANGRIJK ZIJN DIE
de keuzes kan maken. Er is altijd iets dat
TECHNISCHE CIJFERS?
beter kan. Sinds kort weeg ik bijvoorbeeld
“Ontzettend belangrijk. Ik vind het leuk
de gelten, de eersteworpszeugen, voordat
om wat dat betreft haantje de voorste
ik ze insemineer, om te kijken of ze al een
te zijn, maar het is ook noodzaak. Met de
minimumgewicht hebben bereikt. Laatst
technische resultaten moet je het verdie-
hebben we ook een tijdje alle biggen
nen. Een tiende kan het verschil maken,
bij de geboorte gewogen, omdat ik het
tegenwoordig zelfs een honderdste. Het
idee had dat er teveel spreiding in het
is niet gemakkelijk om wat te verdienen
geboortegewicht zat. De uitkomsten
in de varkens en zo probeer ik er toch
heb ik net binnen, aan de hand daarvan
nog wat aan over te houden. Technisch
ga ik kijken of ik bij moet sturen. Ik voer
maximaal draaien, financieel zo weinig
regelmatig zulke proefjes uit, of ik maak
mogelijk kosten maken.”
met fabrikanten afspraken om nieuwe producten te testen.”
DAT ZEGT NATUURLIJK IEDEREEN. HOE MAAK JE HET WAAR IN DE
WAT LEVERT DAT JE OP?
PRAKTIJK?
“Zo kan ik onderzoeken of het dé oplos-
“Daar ben ik elke dag mee bezig. Ik mag
sing is waar ik naar op zoek was, zonder
graag zaken meten, zodat ik onderbouw-
er direct in te moeten investeren. Ik test
8
INTERVIEW
voor op de stap van een paar jaar later, om definitief de kippen en koeien weg te doen. De varkens pasten me het beste, dus zijn we in 1997 uitgebreid naar 300 zeugen. In 2009 heb ik dat aantal weer verdubbeld en een fulltime medewerker aangenomen. Hij doet het grovere werk, ik het meer precieze werk en de weekenden en vakanties. Zelf ga ik nooit op vakantie.” STAAT ER NOG EEN VOLGENDE UITBREIDING OP DE PLANNING? “De vergunning ligt er, maar ik weet niet of ik het wel doe. Eigenlijk zou de bouw twee jaar geleden al beginnen, maar de markt gooide roet in het eten. Nu ben ik 44, het is nog maar de vraag of één van de kinderen met het bedrijf verder wil en nu bijvoorbeeld een zeugenenting om
DERTIG JAAR GELEDEN WAS JE
eigenlijk zie ik de meerwaarde van nog
de E.coli bij de gespeende biggen onder
VEERTIEN. WAAROM KWAM JE ZO
zo’n stap niet meer zo. De markt was echt
controle te krijgen. Vorig jaar heb ik al
JONG IN HET BEDRIJF?
heel slecht de afgelopen jaren, is het dan
een nieuwe biggenenting getest, die te
“Mijn vader werd ziek. Hij heeft een huid-
wel verantwoord om zo’n investering te
arbeidsintensief was, en nu las ik over
ziekte en kan niet meer tegen stof. Werken
doen? Het gaat toch steeds meer om
deze enting. Die is in Nederland nog
bij de varkens, en bij de kippen en koeien
kwaliteit en gezondheid van de biggen,
niet leverbaar, maar in overleg met de
die we toen nog hadden, was geen optie
niet om de aantallen. Wat dat betreft
producent en mijn dierenarts kan ik het
meer. Ik stond toen voor de keuze of ik
hebben we al een optimale omvang,
nu toch testen. Zo heb ik vorig jaar ook
met het bedrijf verder wilde. Daar was
we kunnen volle vrachten leveren en
€ 20.000,- geïnvesteerd in een ontsmet-
ik snel uit. Twee jaar lang hebben we het
ontvangen. Daar komt bij dat ik het
tingssysteem voor de waterleidingen.
met hangen en wurgen rond gezet, met
werk niet graag uit handen geef, en daar
Een heel bedrag, dat leg je niet zomaar
hulp van mijn moeder en de bedrijfs
ontkom je bij verdere groei niet aan.
neer, maar ik had het een jaar op proef
verzorging. Toen ik zestien was, en niet
Ik voel er steeds meer voor om zo door
gehad en de gezondheid verbeterde
meer leerplichtig, ben ik gestopt met
te boeren, dan kun je er veel meer
duidelijk. Dan is het de investering ook
school en helemaal thuis gaan werken.”
rendement uit halen dan wanneer ik me
waard. Als je iets kunt uitsluiten, moet
nu weer opnieuw in de schulden steek.
je dat doen. Mijn streven is dat het
HOE HEB JE HET BEDRIJF SINDSDIEN
Uiteindelijk kunnen we dan stoppen,
gemakkelijk loopt, zonder verrassingen.
ONTWIKKELD?
leegdraaien en in het huis blijven wonen.
Natuurlijk lukt dat niet altijd, daar ben
“Begin jaren ‘90 bouwden we een nieuwe
Dat hebben we drie jaar geleden
ik na dertig jaar wel achter.”
kraamopfokstal. Daarmee sorteerde ik al
gebouwd en daar wil ik oud worden.” <
&CO
9 ONDERNEMERS OVER HUN SAMENWERKING
“ DIRECTE BAND MET DE CONSUMENT” Johan en Alida Laarman runden al jaren een eigen winkel
De winkel loopt boven verwachting goed. “We merken dat de
op hun pluimveebedrijf in Ruinen. Toen zij melkveehouders
mensen ons assortiment van lokale producten waarderen.
en plaatsgenoten Geuchien en Geke Schoonvelde tegen-
We werken ook samen met andere ondernemers in de buurt om
kwamen, die bezig waren een eigen kaasmakerij op te
nog meer streekproducten aan te bieden, zoals honing en eieren”,
starten, ontstond het idee voor gezamenlijke verkoop.
vertelt Edwin van Rijn. De gezamenlijke winkel is bovendien goed
Ook Edwin van Rijn en Joyce Lamers, fruittelers met een
voor de omzet. “We verkopen nu meer fruit dan in onze eigen
eigen winkel in Marknesse, sloten zich aan en op 29 april
winkel”, vertelt van Rijn. “Een breder assortiment en een centraal
2016 opende ’t Vershuus’ haar deuren.
gelegen winkel trekken gewoon meer mensen.”
Door producten van verschillende lokale bedrijven in één winkel
De dagelijkse verkoop regelen de ondernemers zo veel mogelijk
aan te bieden, verwachtten de ondernemers meer klanten te
zelf. “De mensen willen graag meer weten over de bedrijven”, aldus
trekken. Bovendien scheelt het tijd en kosten. Johan Laarman:
Geuchien Schoonvelde. “De meer directe band met de consument
“Als je met meer bent, kun je de lasten delen.”
V.l.n.r. Johan Laarman, Edwin van Rijn en Geuchien Schoonvelde
zorgt er ook voor dat we meer door hun ogen naar ons bedrijf gaan kijken. Mijn koeien lopen sinds dit jaar bijvoorbeeld weer in de wei.” <
INNOVATIE
ZERO-STAL: TOEKOMST VOOR DE VEEHOUDERIJ Ingenieursbureau Sweco en Agrifirm Exlan hebben de ZERO-stal ontwikkeld: een stal zonder emissies, die energieneutraal is, reststromen hergebruikt en zorgt voor een optimaal stalklimaat. De ZERO-stal biedt een verantwoord toekomstperspectief voor veehouderij en omgeving.
De stal is te herkennen aan een bijzonder zeshoekig ontwerp met een centrale technische kern. De installaties in deze kern regelen het stalklimaat en beheersen alle emissies. ENERGIENEUTRAAL De stal zuivert onder andere alle in- en uitgaande lucht en zet de aanwezige componenten om in nuttige producten. “De stal is voorzien van een intelligent vacuüm mest-afvoersysteem, waarbij de
INNOVATIE Hoger speengewicht, hogere groei afvoerfrequentie met sensoren is af-
staat, zoals het tegengaan van overlast
gestemd op de mestproductie”, vertelt
van geur, fijnstof, ammoniak en risico’s
Welk effect heeft het speen-
senior projectmanager Installatie-
voor de volksgezondheid. De hogere
gewicht op de technische
techniek Jaap Drost van Sweco,
investering kan worden terugverdiend
resultaten van vleesvarkens?
voorheen Grontmij. “De methaan en
door betere technische resultaten en
Het Agrifirm Innovation Center
ammoniak die bij het hygiëniseren van
mogelijke extra opbrengsten door afzet
analyseerde bijna 5.000 varkens
de mest ontstaan, worden omgezet in
in een ketenconcept.
op onderzoeksbedrijf Laverdonk om deze vraag te beantwoorden.
warmte en elektriciteit. Ook komt water vrij. De installaties in de stal gebruiken
EERSTE STAL VOOR ERVARINGEN
De studie bevestigt wat werd
deze warmte, elektriciteit en water.
Het ontwerp voor de stal kwam mede
verwacht: een hoger speen-
Samen met thermische zonnepanelen
tot stand dankzij de ondersteuning
gewicht geeft een hogere groei
en een warmte-koude-opslag maakt
van de netwerkorganisatie Innovatie
als vleesvarken.
dit de stal energieneutraal.”
Agro & Natuur van het ministerie van Economische Zaken. Sweco en Agrifirm
Biggen die zwaarder zijn bij het
DIERENWELZIJN
Exlan hebben het afgelopen half
spenen, groeien dus harder als
In het stalontwerp is tevens volop
jaar de technische en economische
vleesvarken. Ze bereiken dan ook
aandacht besteed aan het dieren-
haalbaarheid van de ZERO-stal verkend.
eerder het juiste slachtgewicht.
welzijn. Peter Schepers, senior adviseur
Inmiddels hebben zich een aantal serieus
Dit is onafhankelijk van de
Milieutechniek van Agrifirm Exlan:
geïnteresseerde varkenshouders en
genetische berenlijnen, in dit
“Er zijn mogelijkheden voor de dieren
andere partijen gemeld, met wie nu
geval Tempo x Topigs 20 en
om natuurlijke gedrag te vertonen en
wordt gesproken over de realisatie
Pietrain x Topigs 20. Het aantal
een slim dakontwerp regelt het daglicht
van een eerste stal. De ervaringen
gespeende biggen speelt wel
in de stal om het biologisch ritme van de
met deze stal kunnen dan helpen bij
een belangrijke rol, biggen met
dieren te bevorderen.” Daarnaast zorgt een
het verder praktijkgeschikt maken van
een hoog speengewicht zijn
intelligent klimaatsysteem voor gezonde
dit concept. <
afkomstig uit kleinere tomen.
lucht voor dier en mens. De initiatiefnemers staan open voor De ZERO-stal kan een oplossing zijn voor
nieuwe samenwerkingspartners die hier
de uitdagingen waar de veehouderij voor
een bijdrage aan willen leveren.
INNOVATIE INNOVATIES VAN BUITEN DE AGRARISCHE SECTOR
IN
SPIRATIE
Plantenresten hergebruiken als bouwproduct Waarom plantenresten composteren als de vezels ook kunnen worden omgezet tot bouwproducten? Nova Lignum maakt gevelbekleding van reststromen uit de tuinbouw. Wilfried Martens, Patrick Franke en de broers Johan, Frank en Ben Groenewegen zijn de vijf ondernemers achter Nova Lignum, finalist van de Herman Wijffels Innovation award in 2013. Geïnspireerd door de auberginekwekerij van de broers Groenewegen in Zevenbergen, bedachten de ondernemers
App geeft telers Phytophthora-advies
een manier om van reststromen uit de tuinbouw grondstoffen
Tachtig aardappeltelers testen op dit moment een nieuwe
voor de bouw te maken. “De technologie, genaamd Moxy,
Phytophthora app. De applicatie is ontwikkeld door Agrifirm
werkt als volgt. We voegen een vloeistof en een poeder van
Plant en Wageningen University & Research. De Phytophthora
mineraal product toe aan de plantenresten. Dit versteent tot
app geeft preventief spuitadvies, waarbij bij voorkeur wordt
een volledig brandwerend, waterstabiel en recyclebaar bouw-
gespoten kort voor voorspelde kritieke perioden. Als het
product”, legt Martens uit. De technologie bevindt zich op dit
preventieve advies niet wordt opgevolgd adviseert de app
moment in de ontwikkelingsfase.
een curatieve- of een stopbespuiting. “De app werkt met een heel eenvoudig waarschuwingssysteem”, vertelt R&D specialist
Auberginevezels, bermgras of snoeiafval zijn enkele voorbeel-
Harry Roerink van Agrifirm Plant. “De teler ziet de verschillende
den van reststromen die worden hergebruikt voor de productie
percelen op het scherm van zijn mobiele telefoon of pc.
van 100% ecologische gevelbekleding, genaamd Ceranex.
Kleurt een perceel groen, dan is een bespuiting niet nodig.
“We kunnen heel veel plantensoorten gebruiken, of restafval,
Kleurt een perceel oranje, dan is een preventieve bespuiting
mits er plantaardige vezels in zitten. Deze materialen worden
aan te raden en als het perceel rood kleurt zijn er bijzondere
nu nog gecomposteerd, waar veel CO2 bij vrijkomt.”
omstandigheden en is extra aandacht nodig.” Het advies systeem houdt rekening met de weersomstandigheden en
De 11,5 hectare grote auberginekwekerij van de broers Groene-
met de (soms snelle) groei van het gewas. Ook houdt het,
wegen is al goed voor 300 ton aan reststromen. “Kun je nagaan
indien nodig, de knolbescherming in de gaten en geeft het
wat voor mogelijkheden Nova Lignum biedt als we kijken naar
in Noordoost-Nederland specifiek advies om het infectie-
de hele glastuinbouwsector. We zien het als een nieuwe norm in
risico vanuit oösporen te verkleinen. Op basis van deze
duurzaam bouwen”, aldus Martens. “Onze ambitie is om 80% van
grootschalige praktijkproef op 600 hectare komt een
de ruwbouw van een gebouw van plantaardige reststromen te
definitieve versie van de Phytophthora app in het voorjaar
maken. In 2030 moet dat mogelijk zijn.” <
van 2017 beschikbaar. <
13
VOLLUK!
ERFBETREDERS OVER HUN ROL OP HET BOERENERF
Bedrijfsverzorger bij AB Vakwerk Dominicus van der Wal is zeven à acht weken per jaar NAK-keurmeester in Noordwest-Friesland. Hij keurt de aardappelen op raszuiverheid, gezondheid en kwaliteit. “Ik werk al 36 jaar als bedrijfsverzorger. Mijn werk bestaat vooral uit het vervangen van veehouders wegens ziekte. In de zomer echter, kun je me vinden in de aardappelvelden. Ik ben begonnen als selecteur, maar werk intussen alweer 13 jaar als keurmeester voor de NAK. Als keurmeester draag ik bij aan de kwaliteit van het Nederlandse pootgoed. Ik heb ongeveer 500 hectare gewas onder mijn hoede. Het mooie aan dit werk is de vrijheid en het werken in de natuur. Het is niks voor mij om de hele dag tussen vier muren te zitten. Met de handjes aan het werk en het hoofd erbij, niet andersom. In het begin van dit seizoen is in mijn werkgebied veel regen
“ FOLK, ROEP JE HIER”
gevallen. Ik stond af en toe met mijn laarzen vast in de klei en kon bijna niet voor- of achteruit. Sindsdien werk ik met twee soorten laarzen, afhankelijk van het weer en de grondsoort. Mijn werkgebied is Noordwest-Friesland. Een mooi gebied met bijzondere mensen. Voordat ik percelen ga keuren meld ik mij altijd eerst op het erf van de boer. ‘Folk’, roep je hier dan.” <
GEITENHOUDERIJ KRAMER MARRUM (FRIESLAND) Frank en Baukje Kramer met hun zoon Andries (6) en dochter Rixt (2) 550 melkgeiten en 400 jonge geiten
360
O
BEDRIJFSONTWIKKELING: VERLEDEN, HEDEN, TOEKOMST
De oude silo zal binnenkort worden gesloopt. Op deze plek verrijst dan een opslagloods. In de zomer parkeren de ouders van Baukje de caravan in een hoek van het bedrijf. Vader Arie Okkema helpt graag een handje mee op het bedrijf tijdens zijn vakantie.
Frank en Baukje verbouwden het woonhuis voordat ze er in trokken. Achter het woonhuis ligt de schuur met een werkplaats en opslag voor machines. Een zwembadje en een glijbaan maken de voortuin tot een heerlijke speelplek voor de kinderen.
Als het mooi weer is gaan de melkgeiten naar buiten. “Zodra er een druppel regen valt, gaan ze meteen weer naar binnen”, vertelt Kramer. “Je ziet dat ze direct naar de slootkant lopen omdat daar veel riet staat. Dat vinden geiten erg lekker.”
De kleine stal is in twee delen gesplitst. De linkerhelft heeft Kramer verbouwd en extra geïsoleerd voor lammeren. De rechterhelft van de stal heeft een frisser klimaat en is geschikt voor de jonge geiten. In de grote stal, met een oppervlak van 1.400 m2, staan de volwassen geiten. Kramer: “De vloer is dicht, zonder roosters. Deze stal is daarom erg geschikt voor geiten, die op stro staan.”
De mestsilo is gebouwd door de vorige eigenaar en wordt nu verhuurd aan de buurman. De vaste mest die naast de silo ligt levert Kramer, in ruil voor stro, aan een akkerbouwer in de buurt.
Op de plek waar nu de geiten lopen heeft Kramer nog een schuur gepland. “We hebben een vergunning voor 1.500 melkgeiten en tweemaal 400 jonge geiten. Wanneer deze uit breiding er komt, is nog niet bekend.”
In 2008 begon Frank Kramer als geitenhouder met 350 lammeren. Op 1 mei 2016 verhuisde hij met zijn bedrijf naar deze locatie aan de andere kant van het dorp. Frank kocht het woonhuis, de stallen en 2 hectare grond van een melkveehouder.
16
BIOLOGISCH BOEREN: EEN VAK APART
17
ONDERNEMEN
Het geitenwollensokkenimago dat ooit aan de biologische sector kleefde is al lang verleden tijd. Biologisch boeren is een volwaardige tak van sport, die door de gunstige marktontwikkeling voor steeds meer ondernemers een aan trekkelijk alternatief lijkt. Toch is de omschakeling niet iets om te onderschatten. De biologische markt is goed en heeft
daarvan betreft aardappelen, groenten
toekomst. Zowel voor bedrijven die
en fruit (AGF), zuivel en vlees zijn goed
overwegen geheel over te stappen als
voor respectievelijk 20 en 16 procent
voor grote ondernemers die gedeeltelijk
van de uitgaven (cijfers van Bionext).
omschakelen om risico te spreiden.
“De vraag naar biologische producten
Biologisch boeren biedt mogelijkheden.
blijft groeien”, schetst Miriam van Bree
Dat wil echter niet zeggen dat het voor
van Bionext de marktontwikkeling.
iedere ondernemer de juiste strategie is.
“In Nederland, maar ook daarbuiten. Zelfs tijdens de economische crisis van
GROEIENDE VRAAG
enkele jaren geleden bleven mensen
De vraag naar biologische producten
biologisch eten.” Bionext verwacht dat
groeit in Nederland met gemiddeld
de groei in de komende jaren doorzet.
10 procent per jaar, zo blijkt uit cijfers van
Wilbert Leermakers, sectormanager
de International Foundation for Organic
Biologisch bij Agrifirm Feed, deelt die
Agriculture (IFOAM) over de afgelopen
verwachting. “Slachterijen die zich
10 jaar. In 2015 werd voor het eerst meer
richten op biologisch vlees hebben
dan een miljard euro aan biologische
een groeiambitie van 25 procent of
producten uitgegeven. Bijna een kwart
meer. Aan de andere kant hebben de
18 16
ONDERNEMEN
zuivelcoöperaties op dit moment een
OMSCHAKELEN
wachtlijst. In 2015 moest 30 miljoen liter
De omschakeling zelf is bovendien niet
biologische melk worden geïmporteerd
iets om te onderschatten. Staatssecretaris
en mede daarom zijn veel melkvee
Martijn van Dam van Economische Zaken
houders omgeschakeld.” Bionext voorziet
introduceert met ingang van 2017 een
dat er weer ruimte komt voor biologische
borgstelling voor financiering van het
melkveehouders, vooral door een toe
werkkapitaal, om zo de drempel voor
nemende vraag naar houdbare biolo
de omschakeling voor agrarisch onder
gische melkproducten. De verwachting
nemers te verlagen. Dat is niet voor niets.
is dat er in 2020 ongeveer 1 miljard liter
“In de omschakelperiode, die twee jaar
biologische melk nodig is, 8 procent van
duurt, mag je geen gebruik maken van
de totale melkproductie.
onder andere gewasbeschermings middelen en kunstmest terwijl de
DOORTIMMERD BUSINESSPLAN
producten nog niet de biologische
Ondanks deze positieve ontwikkelingen in
meerwaarde opleveren. Dat is een
de markt luidt het advies van Leermakers
zware periode, die veel van zowel de
of bijvoorbeeld weidegang of uitloop
om niet alleen op basis van de huidige
ondernemer als het gewas vraagt,”
mogelijkheid voor de dieren. Leermakers
hoge opbrengstprijzen voor biologisch
legt Van Dongen uit. Dit geldt voor zowel
legt uit dat de veehouder die wil
te kiezen. “Het is niet alleen maar hosanna,
akkerbouwers als veehouders. Aangezien
overstappen niet alleen moet denken
er zullen ook tijden komen dat de prijzen
de bodem en, in het geval van vee,
vanuit de kringloop, hij moet ook zijn
van gangbaar beter, en die van biologisch
ook het gras moeten ‘wennen’ aan de
management op een hoog niveau
minder positief zijn.” Marijn van Dongen,
nieuwe manier van produceren, zal de
hebben. “Er valt minder te maskeren
accountmanager biologische akkerbouw
opbrengst de eerste jaren vaak tegen
door bijvoorbeeld antibiotica. Het voer,
bij Agrifirm Plant, wijst bovendien op de
vallen. Voor veehouders is het eerste jaar
zowel eigen ruwvoer als aangekocht
terughoudendheid van marktpartijen.
vooral gericht op het omschakelen van
voer, hoort onberispelijk te zijn. De markt
“We zien soms dat afnemers wel meer
de grond, in het tweede jaar moeten ze
vraagt gezondheid én smaak.” Ook in de
biologische producten in het assortiment
ook biologisch voer inzetten.
biologische akkerbouw is vakmanschap cruciaal. “De moderne biologische boer
willen, maar uiteindelijk toch kiezen voor de veilige weg: een groter aandeel
VAKMANSCHAP
is professioneel en een echte manager.
gangbaar in het assortiment. De markt
De uitgangssituatie, de begeleiding en
De biologische boer moet daarnaast nog
ontwikkelt zich, maar er is nooit de
de ondernemer zelf zijn doorslaggevend
scherper inspelen op wat zich voordoet”,
garantie op hogere prijzen. Bovendien
voor het succes en het gemak waarmee
vertelt Van Dongen. “Iedere biologische
is ook de kostprijs een stuk hoger.
wordt omgeschakeld. Wie nu al weinig
akkerbouwer heeft zijn eigen bouwplan,
Biologisch boeren moet je in het bloed
gewasbeschermingsmiddelen gebruikt,
waarin vaak een grotere variatie aan
zitten. Maak de stap niet alleen om de
hoeft een minder grote stap te maken.
gewassen is opgenomen, om onder
financiële prikkel.”
Hetzelfde geldt voor antibioticagebruik,
meer ziektedruk te beperken en om in
19
ONDERNEMEN
te spelen op de marktvraag. Biologisch
overwegen: vraag je af of je echt vanuit je
snappen hoe biologisch werken
boeren vergt daarom veel kennis, en
hart biologisch wilt gaan werken. “Er zijn
in elkaar steekt, maken er een groot
fingerspitzengefühl. Welke rassen kies ik,
meer regels, dat is even wennen”, weet
succes van. Veel boeren willen nooit
wanneer doe ik wat qua onkruidonder-
Miriam van Bree van Bionext. “Biologisch
drukking? Vooral de timing is belangrijk.
werken houdt ook in dat je niet kunt
Teeltadviseurs krijgen hierover dan ook
spuiten als er iets in het gewas gebeurt,
de meeste vragen.”
of dat de productie soms tegenvalt. De echte bioboer accepteert dat. Aan de
“ Biologisch boeren moet je in het bloed zitten.”
AFZETMARKTEN
andere kant is de opbrengst bij slechte
Wie wil omschakelen naar biologisch,
weersomstandigheden vaak hoger dan
begint - na het bezoeken van biologische
bij gangbaar boeren, omdat er gekozen
meer terug naar regulier, omdat ze
bedrijven en gesprekken met adviseurs -
wordt voor robuustere rassen.” Uiteindelijk
meer aangesproken worden op de
met een doortimmerd businessplan. Het
moet het biologisch boeren bij je passen.
vaardigheden van hun ondernemer-
is belangrijk om de afzet vooraf geregeld
Van Dongen: “De biologische boer is een
schap.” En wie de overstap heeft
te hebben. Met bestaande partijen, of
pionier. Een ondernemer die vrij is in zijn
gemaakt ervaart vaak meer rust,
door nieuwe afzetmarkten te zoeken.
hoofd en graag nieuwe dingen probeert.
besluit Leermakers. “Omgeschakelde
Leermakers: “Het grootste deel van de
En een creatieve ondernemer die van
boeren vinden biologisch werken
omschakelaars gaat werken voor de bulk,
handelen houdt. Ondernemers die
relaxter. Ze ervaren meer vrijheid.” <
anderen gaan zich meer richten op nichemarkten. Steeds meer boeren richten zich op directe verkoop, wat ook gemakkelijker wordt omdat er, bijvoorbeeld via social
Omschakelinformatie
media, meer mogelijkheden komen om in contact te komen met de consument.”
Voor ondernemers die omschakeling overwegen organiseert Agrifirm studiedagen
Dit vraagt ook nieuwe vaardigheden van
en omschakeldagen. Ook is er een team van fulltime biologisch specialisten. De
de ondernemer. De klant wil het verhaal
ondernemerscoaches van Agrifirm Exlan helpen met de financiële onderbouwing
achter het product horen. Graag en ge-
van het omschakeltraject.
makkelijk met mensen omgaan is dan
Op de website van Bionext staat behalve de pdf ‘EHBO doos Eerste hulp bij
ook een belangrijke vaardigheid voor
omschakelen’ een totaaloverzicht van alle beurzen, workshops, studie- en om
deze biologisch ondernemers. Daar komt
schakeldagen die verschillende partijen organiseren.
bij dat biologische akkerbouwers vaak
Ieder bedrijf dat biologische producten wil produceren, verwerken, verpakken,
meer personeel in dienst hebben.
importeren, verhandelen of opslaan moet hiervoor gecertificeerd zijn. De certificering is in handen van Skal Biocontrole. Een informatiepakket, de kosten voor
VANUIT HET HART
certificering, de jaarlijkse abonnementsbijdrage en controles zijn terug te vinden
Het belangrijkste advies dat alle deskundi-
op de website Skal.nl.
gen geven aan boeren die omschakeling
20
OPINIE
VIJF VRAGEN, VIJF ANTWOORDEN
5
“ DE MELKVEEHOUDERIJ MOET NIET V&D ACHTERNA” Frans Keurentjes, melkveehouder en aankomend voorzitter
biodiversiteit en klimaat, betekent dat eigenlijk dat je iets hebt
van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina, is voorzitter van de
laten liggen. Ik maak wel eens de vergelijking met V&D: je moet
Versnellingsagenda melkveehouderij Noord-Nederland, een project van
tijdig de bakens verzetten om in te spelen op de veranderende omgeving. Als je wacht tot je gedwongen wordt, ben je te laat.”
de zuivelketen, LTO en natuuren milieufederaties.
3. HOE PAKKEN JULLIE DIT AAN? “We gaan het wiel niet opnieuw uitvinden. We zetten geen
1. WAT IS HET DOEL VAN DE VERSNELLINGS
eigen projecten op, maar ondersteunen en stimuleren wel bestaande en nieuwe projecten. We richten ons dan ook vooral
AGENDA?
op de initiatiefnemers van die projecten, bijvoorbeeld de
“Ons uiteindelijke doel
lokale bestuurders. Samen met hen werken we aan creatieve,
is een duurzame,
praktische oplossingen om sneller resultaat te boeken, om de
grondgebonden en
projecten nog meer op elkaar af te stemmen en om melkvee-
toekomstbestendige
houders te enthousiasmeren.”
melkveehouderij. Daar wordt natuurlijk al binnen
4. WAAROM JUIST NOORD-NEDERLAND?
verschillende projecten
“De Versnellingsagenda is ontstaan vanuit de Agro-agenda:
hard aan gewerkt, maar wij
een overleg van onder andere LTO, milieuorganisaties en de
willen dit aanjagen en versnel-
provincies Groningen, Drenthe en Friesland. Wij richten ons
len. We hebben doelstellingen op
daarom op Noord-Nederland, maar zowel de problematiek
het gebied van bodem, lucht en water,
als de aanpak zijn niet exclusief voor deze regio.”
biodiversiteit, weidegang, klimaat en energie, diergezondheid en -welzijn en werkgelegenheid.”
5. HOE KUNNEN VEEHOUDERS MEEDOEN? “Er zijn veel projecten die zich richten op verduurzaaming
2. WAAROM IS DAT NODIG?
van de veehouderij: van biodiversiteit en weidegang tot
“Duurzaamheid wordt nog vaak als een verplichting gezien, als
energieverbruik. Sluit je daar vooral bij aan, kijk of er projecten
een opgave. We willen dat melkveehouders het in plaats daarvan
zijn die bij jouw bedrijf en doelstellingen passen. Uiteindelijk
gaan omarmen, het zien als een kans. Er moet iets veranderen,
moeten we het als veehouders zelf doen. Ik ben boer omdat
om de sector te versterken én te behouden. Als de NGO’s en de
het een leuk vak is en ik wil de ruimte behouden om dat te
maatschappij je vragen om aan de gang te gaan met zaken als
blijven doen, en er een boterham mee te verdienen.” <
21
OPINIE
BIOLOGISCH BOEREN
“Wel een vak, niet meer apart”
A rie Furm
RISICOMANAGEMENT VAAK VERGETEN Het noodweer dat eind juni vooral het Zuidoosten van Nederland
waren gevoerd, maar wel minder.
trof, heeft heel wat veroorzaakt. In de eerste plaats schade, wat
Ga in gesprek over risicomanagement
natuurlijk heel vervelend is voor de getroffen ondernemers.
en doe het nu. Achteraf sta je met
Ik hoop dat zij voldoende buffer hebben om hier weer bovenop
lege handen. We weten dat weers-
te komen. Daarnaast heeft het veel discussie teweeggebracht.
extremen meer voor gaan komen.
Is noodweer van deze omvang een ramp, waar een schade
Is er voor jouw bedrijf geen geschikt
vergoeding tegenover zou moeten staan? Is de brede weers
verzekeringsproduct om die risico’s
verzekering wel haalbaar voor ondernemers?
af te dekken? Breng dat dan ter
Het is goed dat deze discussies worden gevoerd, maar ik wil er
sprake voordat er schade is.
nog een vraagstuk aan toevoegen. Geven ondernemers wel
Er zijn allerlei scenario’s
voldoende prioriteit aan risicomanagement? Of het nou gaat om
denkbaar waar schade uit
hagel of waterschade, brand of een stroomstoring: ondernemen
voort kan komen. Breng
brengt risico’s met zich mee. Breng die risico’s in beeld en maak de
ze in kaart, weeg ze af en
afweging: kan ik deze schade opvangen, of moet ik maatregelen
neem maatregelen. Ook
nemen? Verzekeren is daarbij het sluitstuk, het begint met preven-
dat is ondernemen.
tie. Gehard glas bijvoorbeeld, als bescherming tegen hagelbuien, of risicospreiding door het spreiden van gewassen over de regio of over het seizoen. En soms is verzekeren het antwoord. Dat kost
Reinder Kruyt
geld, en dat is onderdeel van de afweging. Iedere euro die je kunt
Beleidsadviseur bij
besparen is natuurlijk mooi meegenomen, maar denk er over na
het Verbond van
of je daarmee een verantwoord risico neemt.
Verzekeraars
Ondernemers zijn elke dag met hart en ziel bezig met hun bedrijf, maar vergeten het risicomanagement te vaak. Ik wil niet zeggen dat de discussies over vergoedingen en verzekeringen anders niet
22
Paul Schouten (l) en Dirk Veer
23
SPIEGEL
MELKVEEHOUDER ONTMOET BOLLENTELER
“ DE VEILING VIND IK PRACHTIG” De één levert al zijn melk aan FrieslandCampina, de ander is in het seizoen dagelijks bezig om de juiste afnemer voor zijn bollen en bloemen te vinden. Melkveehouder Dirk Veer en bollenteler Paul Schouten in gesprek over de afzetmarkt en over zekerheid versus vrijheid. “Onze relatie met FrieslandCampina is
Even verderop zijn scholieren volop bezig
een vertrouwensrelatie. We zijn lid van
de bollen te sorteren. “We zitten nu, begin
de coöperatie, hebben aandelen in het
augustus, middenin de oogstperiode”,
bedrijf en we leveren al onze melk aan
vertelt Schouten. “In deze periode ben
de coöperatie. Zij kunnen op onze melk
ik dagelijks bezig met de handel in de
rekenen, wij kunnen erop rekenen dat
bollen. De export regelen we allemaal zelf,
we een goede prijs krijgen. Zo geef je
rechtstreeks. De binnenlandse verkoop
elkaar zekerheid”, vindt Dirk Veer, melk-
ook voor een deel, en een deel loopt via
veehouder in Oostwoud. Hij zit in de
commissionairs. Maar die willen er ook
kantine van A&P Flowers in Andijk, het
allemaal wat aan verdienen. Het liefst heb
bedrijf van Paul Schouten.
ik het in eigen hand.”
24
SPIEGEL
Veer: “Maak gebruik van je zeggenschap, je bent toch niet voor niets lid van een coöperatie? Je kunt wel overal tegenaan schoppen, maar daar bereik je ook niks mee.” “Soms is het wel eens lekker om te schoppen”, lacht Schouten. “Maar misschien heb je wel gelijk, misschien zou het wel werken om onder een merk af te zetten. Hoe ze het doen weet ik niet, maar Mona toetje is toch lekkerder dan het huismerk.” LINKE SOEP Voorlopig blijft het echter de handel waar EIGEN BAAS
aan de supermarkt te leveren. Na een paar
de bollenteler het verschil mee moet
In de winter handelt Schouten in
weken stopte de bestelling opeens en
maken. Waar melkveehouder Veer eens
bloemen: tulpen en pioenen. Driekwart
daar zit je dan. Daar kun je niet op varen
per maand melkgeld ontvangt, moet
verkoopt hij via de veiling, de rest recht-
als ondernemer.”
Schouten in een paar maanden de kosten
streeks en alles op dagprijzen. “Ik ben mis-
voor het hele jaar terug verdienen. “Bij ons
schien ouderwets voor een jonge vent,
ONDERSCHEIDEN
is het veel stabieler”, merkt Veer op. “De
maar de veiling vind ik prachtig. Eeuwig
“Moet je niet onder een merk gaan leve-
vaste afzet is voor mij een must, ik heb
zonde dat dat om zeep wordt geholpen
ren, net zoals we in de zuivel doen?”, stelt
immers ook vaste kosten. De paar pieken
omdat alles steeds meer digitaal gaat.”
Veer voor. “Dan kun je je onderscheiden in
die er zijn, zoals loonwerk, mestafzet
Toch houdt deze manier van afzet de
de supermarkt. Melk is ook uitwisselbaar,
en grondverhuur, probeer ik al zoveel
voorkeur van Schouten. “Ik werk bewust
maar als FrieslandCampina proberen we
mogelijk te spreiden. Die enorme pieken
niet met contracten. Ik ben liever eigen
ons toch te onderscheiden.” Schouten
zoals bij jullie lijkt me niks.” Schouten lacht.
baas. We zijn ook te klein om op contract
is sceptisch. “Alleen red ik dat natuurlijk
“De eerste keer dat ik van mijn vader een
te leveren, onze bloemen zijn uitwis-
nooit. Dat moet je dan samen aanpakken.
begroting moest maken werd ik er ook
selbaar voor ieder ander. Dan worden
Eigenlijk zou dat de rol moeten zijn van de
naar van. Het lijkt soms linke soep, maar
we een speelbal van de supermarkt en
bloemenveiling, dat is ook een coöperatie,
het komt altijd goed. Bij een ander lijkt
kunnen we maken wat zij vragen, daar
maar dat zie ik niet zo snel gebeuren.”
het spannend, maar zelf weet je waar je
pas ik voor. We hebben wel eens een
Toch liggen daar kansen, volgens zijn
mee bezig bent. En als je alles van tevoren
contract gehad om gemengde bossen
collega-ondernemer.
weet, valt het ook nooit eens mee.” <
25
OVER AGRIFIRM
Streven naar minimaal 10.000 hectare soja
OVERHEID EN AGRIFIRM TEKENEN GREEN DEAL NEDERSOJA De overheid en Agrifirm willen binnen enkele jaren in Nederland op minimaal
die geschikt zijn voor de Nederlandse
10.000 hectare soja telen. Op 6 september tekenden staatssecretaris Van Dam
bodem. “Er is duidelijk behoefte aan meer
(Ministerie van Economische Zaken), staatsecretaris Dijksma (Infrastructuur en
lokaal geproduceerde grondstoffen.
Milieu), Agrifirm en de provincies Groningen, Friesland en Drenthe hiervoor
Marktpartijen willen graag producten
een ‘Green Deal Nedersoja’.
met gesloten kringlopen op relatief kleine schaal. Nedersoja voorziet daar in”, stelt
Hierin is afgesproken dat betrokken
van 5% Ecologisch Aandachtsgebied te
Ton Loman, die als scheidend voorzitter
partijen zich inzetten voor verdere kennis
voldoen. Ook wordt onderzocht of fiscale
van de Agrifirm Group hoofddirectie de
ontwikkeling en professionalisering van
voordelen de aanschaf van de benodigde
Green Deal ondertekende. “Nedersoja
de sojateelt, gericht op het verbeteren
teeltapparatuur financieel aantrekkelijker
biedt goede kansen voor onze akker-
van de teelt en het ontwikkelen van markt
kunnen maken. De drie noordelijke
bouwers én veehouders.” De ministeries
ketens. De ministeries gaan zich inzetten
provincies hebben subsidie beschikbaar
van EZ en I&M onderschrijven deze extra
om de productie van Nedersoja maximaal
gesteld om praktijkervaring uit te wis
kansen voor ondernemers. De Green Deal
te bevorderen door knellende wet- en
selen tussen telers onderling en tussen
sluit bovendien aan bij een motie uit de
regelgeving aan te passen. Zo wordt
telers en adviseurs, om daarmee de teelt
Tweede Kamer van vorig jaar. Daarin werd
onderzocht of soja kan worden toe-
versneld te optimaliseren. Wageningen
opgeroepen om actief in te zetten op
gevoegd aan de Algemene lijst met toe
UR ontwikkelt in samenwerking met
kennisontwikkeling voor de veredeling en
gestane opties om aan de vergroeningseis
Agrifirm eiwitrijke en vroegrijpe sojarassen
teeltoptimalisatie van eiwitgewassen. <
CommerCieel talent met passie voor de agrarisChe seCtor gezoCht!
> Adviseur Akkerbouw Groningen > Adviseur Akkerbouw Haarlemmermeer > Adviseur Bloembollen Noord-Holland
een prachtige baan binnen een innovatief bedrijf
www.agrifirm.com/vacatures *zowel starters als ervaren professionals mogen reageren
*zowel starters als ervaren professionals mogen reageren
AFG ADV COMMERCIEEL TALENT 210x99 08-16 V2.indd 1
schakel in succes 24-08-16 09:36
26
OVER AGRIFIRM
RONALD VAN DE VEN DIRECTEUR AGRIFIRM FEED DIVISIE NOORDWEST EUROPA
Fosfaatefficiëntie steeds belangrijker Melkveehouders kunnen veel voordeel
Ronald van de Ven (55) is per 1 september door de Hoofddirectie van Agrifirm Group
behalen door het verbeteren van hun
benoemd tot Divisiedirecteur Agrifirm Feed Noordwest Europa (NWE). Hij wordt
fosfaatefficiëntie. Dat concludeert Agrifirm
verantwoordelijk voor de verdere uitbouw van de Feed activiteiten in Nederland,
Exlan op basis van de 1.500 Kringloop
België en Duitsland. Ronald was eerder werkzaam als COO ForFarmers Duitsland en
wijzers die de onderneming in 2015
België.
opstelde in opdracht van melkveehouders.
Daarvoor is hij gedurende een lange periode werkzaam geweest bij Hendrix UTD in
De Kringloopwijzer levert veel waardevolle
diverse management- en directiefuncties. Bij Agrifirm Feed NWE volgt hij Joost Helsen
managementinformatie op, aan de hand
op, die per 1 oktober afscheid neemt van Agrifirm. <
waarvan veehouders hun bedrijfsvoering kunnen verbeteren. Agrifirm Exlan benadrukt dan ook dat het verplichte karakter van het instrument de meerwaarde niet
Agrifirm Jongerendag 11 januari 2017
mag overschaduwen. Het nieuwe ken getal ‘kg melk per kg fosfaat’ wordt steeds belangrijker. Bedrijven die mest moeten
De jaarlijkse Jongerendag van Coöperatie
persoonlijk leiderschap. Oftewel,
verwerken en waarvan grondgebonden-
Agrifirm vindt plaats op 11 januari 2017,
wie bepaalt uiteindelijk wat jij doet of
heid de groeimogelijkheden beperkt, moe-
van circa 10.00 uur tot 16.00 uur.
kunt doen. De Jongerenraad heeft al
ten sturen op dit kengetal. Een positieve
De jonge ondernemers uit de Agrifirm
een keur aan sprekers weten te strikken,
verbetering levert veel geld op. Het verschil
Jongerenraad verwelkomen jullie graag
waarnaast meer dan ooit de discussie
tussen het gemiddelde en de 25-procent
bij Theater en Congrescentrum Orpheus
wordt gezocht. Natuurlijk kent de dag
beste bedrijven bedraagt 34 kilo melk per
in Apeldoorn.
weer een verrassende afsluiting.
kilo fosfaat. Bij een fosfaatruimte van 4.500
De dag kent als thema: Leiderschap.
De uitnodiging volgt, maar zet de
kilo kunnen de 25-procent beste bedrijven
Wereldleiderschap, marktleiderschap en
datum nu al vast in je agenda! <
dan 153.000 kilo melk extra produceren. <
27
OVER AGRIFIRM
Veris-bodemadvies voor alle percelen keuze uit verschillende pakketten, waar
bestaat uit drie pakketten: Veris Basic,
onder een betaalbare oplossing voor
Pro en Expert. Veris Basic is een be-
huurgronden. Bovendien is de capaciteit
taalbare oplossing voor bijvoorbeeld
flink uitgebreid. De Veris-bodemadvies-
huurgrond, Pro is vergelijkbaar met
dienst had tot nu toe vooral meerwaarde
de bestaande dienst en Expert biedt
op zand- en dalgronden. Speciaal voor
extra rapportage en inzichten. Binnen
klei- en zavelgronden wordt de bodemscan
ieder pakket is het mogelijk om de
nu geleverd met een CEC- en een lutum-
scan op maat samen te stellen. Het
kaart. Ook zijn taakkaarten beschikbaar
aantal Veris-bodemscanners is dit jaar
Plaatsspecifiek werken met behulp
voor onder meer plaatsspecifieke dosering
verdrievoudigd. Door deze toename in
van de Veris-bodemadviesdienst van
van gips, variabele dosering van bodem-
capaciteit en landelijke dekking is de
Agrifirm Plant en Agrometius is vanaf
herbiciden, variabele plant-/zaaiafstand,
dienst flexibeler. Zo kan er in de oogst-
nu beschikbaar voor alle percelen.
variabele toediening van organische mest/
tijd snel gescand worden, nog voordat
De dienst is uitgebreid met adviezen
compost en bestrijding van nematoden.
een perceel opnieuw wordt bewerkt
voor klei- en zavelgronden en biedt de
De nieuwe Veris-bodemadviesdienst
of ingezaaid. <
RELATIEDAGEN AKKERBOUW Dit jaar verzorgde Agrifirm Plant elf relatiedagen voor akker
Agrifirm kalender 2017 BESTEL ONLINE OP WWW.AGRIFIRM.COM
bouwers door heel Nederland. Centraal stond het delen van kennis, het bespreken van proefresultaten en het ontmoeten van collega akkerbouwers. In totaal kwamen ruim 1.200 telers op de relatiedagen af. Tijdens de bijeenkomsten was er onder andere aandacht voor verschillende graangewassen, bodembiologie, recente rassenproeven met groenbemesters en aaltjesproblematiek. Ook werd er ingegaan op de mogelijk heden van precisielandbouw met drones, bijvoorbeeld met topFLY eBee. Een groot aantal deelnemers maakte gebruik van de mogelijkheid om de spuitlicentie voor het onderdeel ‘veiligheid en techniek’ te verlengen. <
ces schakel in suc
Meer informatie over onze komende events, leest u op www.agrifirm.com/telersbijeenkomst.
SCHAKEL IN SUCCES is het relatiemagazine van Agrifirm en verschijnt 4 keer per jaar. Contact communicatie@agrifirm.com Fotografie Ivo Hutten, Wouter Borre, Agrifirm, Henk Riswick, iStock Concept en realisatie JEEN Drukwerk Bek, Veghel
DE GROTE STAP VAN...
LEF
ANDRE ARFMAN Werd gekozen als voorzitter van het NAJK “Afgelopen voorjaar kwam ik de vacature tegen: het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) zocht een nieuwe voorzitter. Het zette me aan het denken. Zou dit iets voor mij zijn? Ik was al langer lid van NAJK, bezocht regelmatig bijeenkomsten, en had al ervaring met bestuurswerk als voorzitter van de FrieslandCampina Jongerenraad. Het leuke van bestuurswerk is dat het je de kans biedt om verder te kijken dan je bedrijf en om jezelf te ontwikkelen buiten je dagelijkse werk. Voordat ik me kandidaat stelde heb ik het overlegd met mijn ouders. Het voorzitterschap kost natuurlijk een hoop tijd, daar moet je wel samen achter staan. We waren het er al snel over eens: als ik zoiets wil, moet ik het nu doen, nu is het nog te combineren met het bedrijf. Ik ben ervoor gegaan en 30 juni werd ik unaniem gekozen als voorzitter. Er komt dan best veel op je af. Felicitaties, ook uit onverwachte hoek, interviewverzoeken en er is een hele nieuwe wereld om te leren kennen. De eerste maanden heb ik vooral daaraan besteed. Kennismaken met de NAJK-partners en relaties, bezoekjes aan Brussel en Den Haag. Heel dynamisch en het is mooi om hier deel van uit te maken.” <
WIE? Andre Arfman STAP? Sinds 30 juni voorzitter van het NAJK EN VERDER? Heeft samen met zijn ouders een melkveebedrijf in Vorden, met 180 melkkoeien en bijbehorend jongvee. Daarnaast werkt hij 24 uur per week als Agrarisch Bedrijfsadviseur bij Alfa Accountants en Adviseurs.