Bronislaw Zygfryd Nowicki. Motyw przemijania. Grafika, rysunek by Aldus Oficyna Wydawnicza

B R O N I S Ł AW ZYGFRYD

NOWICKI

Bronisław Zygfryd

Nowicki grafika

MOTYW PRZEMIJANIA rysunek

Galeria Autorska Jan Kaja, Jacek Soliński Bydgoszcz 2006

Prawda i wyraz, oto pierwsze prawa sztuki, a podobnie jak sama natura poświęca piękno celom wyższym, tak i artysta powinien podporządkować je ogólnemu przeznaczeniu, nie dążyć za pięknem dalej niż na to pozwala prawda i wyraz. Gotthold Ephraim Lessing

 1. Powiązania, Aurelii, linoryt barwny, 45 x 31 cm, 1972

2. Niby ja, drzeworyt, 15 x 15 cm, 1943

3. Teatrzyk kukiełek – Śliczna Krakowianka, drzeworyt, 6,5 x 16,5 cm, 1944 4. Teatrzyk kukiełek – Duch z Kenterwillu, drzeworyt, 6,2 x 16,5 cm, 1944 5. Teatrzyk kukiełek – Chochlik, drzeworyt, 6,5 x 17 cm, 1944

6. Pierwiosnki, drzeworyt, 13 x 8,7 cm, 1943 7. Clowni, drzeworyt, 16,5 x 11 cm, 1947 ï&#x20AC;´

8. Tatrzańskim szlakiem, drzeworyt, 13 x 17 cm, 1953 9. Nad Bałtykiem, drzeworyt, 12,5 x 17 cm, 1953

10. Przełom Dunajca, drzeworyt, 17,5 x 12 cm, 1954 11. Ósemka, drzeworyt barwny, 22,5 x 20 cm, 1948 12. Białe szaleństwo, drzeworyt, 17,5 x 13 cm, 1954 13. Raj dla wędkarzy, drzeworyt, 17 x 12,5 cm, 1954

14. Szermierze, drzeworyt, 16 x 22 cm, 1953 15. Portret Wiktora Hugo, drzeworyt, 14 x 11 cm, 1953 16. Portret Leona WyczĂłĹ&#x201A;kowskiego, drzeworyt, 16 x 13 cm, 1952

17. Port w Świnoujściu, Aurelii, drzeworyt, 11 x 35 cm, 1950 18. Ciechocinek, drzeworyt, 47 x 60 cm, 1967

19. Consummatum est, drzeworyt, 12 x 10 cm, 1955

ŚWIAT LINIĄ ZACZAROWANY Twórczość graficzna Bronisława Zygfryda Nowickiego kreuje rzeczywistość wspaniale różnorodną, bogatą, a jednocześnie poddaną rygorom porządkującego zmysłu. Zwraca tu uwagę zarówno wielość tematyczna, której skala rozpina się pomiędzy wczesnymi realistycznymi i niejako ilustracyjnymi studiami z natury a pracami, gdzie natura jest już tylko punktem wyjścia do oryginalnych przetworzeń, jak też różnorodność formalna, od analitycznych, drobiazgowych studiów, charakteryzujących się szacunkiem dla szczegółu, rejestracją detalu, zgęstnieniem linii, sugerujących kształt, wolumen, substancjalność obiektów, aż po ujęcia niezwykle oszczędne, ascetyczne, zbudowane z paru zaledwie kresek i perfekcyjnie wykorzystanego kontrastu bieli i czerni. Wyłania się z dorobku Nowickiego pochwała, fascynacja i uwielbienie świata, uwielbienie natury, sztuki, uwielbienie życia i człowieka, a przy tym pewna radość twórcy, któremu wyobraźnia, inwencja i doskonały warsztat pozwalały każde wizualne doświadczenie przetransponować w fakt artystyczny i nadać mu niepowtarzalną pieczęć własnej osobowości. Ruch narciarzy zjeżdżających ze stoku, wioślarze uchwyceni z góry, rybackie kutry, krajobrazy urbanistyczne i pejzaże natury, fantastyczne kształty muszli, a nawet proste domowe instalacje nabierają w tym artystycznym uformowaniu nadzwyczajnego uroku, ujawniają wewnętrzny ład, niedostępny zwyczajowemu oglądowi. Bronek darzył sentymentem stare miasta, stare dzielnice, ulice, place, zaułki, a pozostawiony przezeń zbiór studiów pejzażowych i architektonicznych układa się w swoisty dziennik podróży. Stara Grecja, Włochy, Niemcy, bałkańskie miasta i wioski, obrazy utrwalane w szerokich panoramicznych ujęciach albo w zbliżeniach, impresje kreślone na gorąco w szybkim rysunku, albo spokojną cierpliwą, a przy tym subtelną kreską przechowują refleksje o kulturze i przemijaniu. Artysta, który całe twórcze życie spędził w Bydgoszczy nie pozostał też obojętny na uroki grodu nad Brdą. Okolice Starówki, bydgoskiej Wenecji, spichrze, narożniki wiekowych kamienic, wąskie

uliczki i kościoły - miasto we wszystkich swych najbardziej charakterystycznych i rozpoznawalnych składnikach - ujawnia w tych nastrojowych obrazach jakiś inny, mityczny, a zarazem intymny wymiar. Jakkolwiek dominują w dorobku Nowickiego bezpośrednie studia z natury, czuje się w nich potrzebę stylizacji, estetyzacji i sublimacji świata. W pewnym okresie artysta wyraźnie zmienia swój stosunek do natury, korzysta jeszcze ciągle z jej inspirującej siły, jednak interpretacja, jakiej teraz dokonuje różni się zdecydowanie od ujęć wcześniejszych. Jest to teraz przede wszystkim próba wyprowadzenia z natury formy, która miałaby znaczenie dekoracyjne a zarazem symboliczne. Nowicki zwraca się ku obiektom botanicznym, poddaje je analizie, poszukując w nich nowego porządku. Powstaje m. in. seria studiów drzew. Widzimy rośliny o rozłożystych koronach, splątanych konarach, bujnych korzeniach, których solidna, wyraziście zarysowana czarna sylweta kontrastuje z umownym tłem, figury o niespokojnej energii żywego organizmu, stonowanej ekspresji a jednocześnie dekoracyjności przywodzącej na myśl grafikę japońską. Ich tematyczną i formalną pochodną są cykle przedstawiające gałęzie, konary, korzenie, sągi drewna, kształty organiczne o bogatej tkance; przeradzają się one pod rylcem sztycharza w fantastyczne, monstrualne twory o urozmaiconym ornamentalnym nasyceniu i abstrakcyjnej już prawie umowności. Tak jest też w studiach skamielin czy w pięknej, już całkowicie symbolicznej grafice pt. „Labirynt”, gdzie gęsty splot linii organizującej wewnętrzne korytarze układa się w kształt ludzkiego serca, z wyraźnie wyodrębnionym czerwonym czworokątem w centralnym miejscu. Jest też ona niejako kwintesencją sztuki Bronka, zwieńczeniem jego poszukiwań, streszczeniem jego dojrzałej artystycznej koncepcji, w której forma jest nośnikiem myśli, idei, naoczną konkretyzacją sensu. Piotr Siemaszko

20. Z cyklu Bułgaria: Neseber – zaułek I, drzeworyt, 26 x 19 cm, 1956

21. Z cyklu Bułgaria: Neseber – uliczka, drzeworyt, 26 x 19 cm, 1956

22. Z cyklu Bułgaria: Neseber – ruiny świątyni chrześcijańskiej, drzeworyt, 19 x 26 cm, 1957 23. Z cyklu Bułgaria: Neseber – zaułek II, Aurelii, drzeworyt, 19 x 25,5 cm, 1957

24. Kamienica Celejowska w Kazimierzu, linoryt, 43,5 x 57 cm, 1966 25. Kamienica PrzybyĹ&#x201A;y w Kazimierzu, linoryt, 43,5 x 57 cm, 1966

26. Przystań rybacka nad Morzem Czarnym, Aurelii, drzeworyt, 11,5 x 42 cm, 1962 27. Łodzie i sieci, Aurelii, linoryt, 20 x 46 cm, 1967 28. Sprzęt rybacki, linoryt, 30 x 43 cm, 1964

29. Muszelki czarnomorskie, Aurelii, drzeworyt, 25,5 x 19 cm, 1962

30. Algi, Aurelii, drzeworyt barwny, 30 x 20,5 cm, 1969

31. Algi II, Aurelii, drzeworyt barwny, 30 x 20,5 cm, 1969

32. Drzewa bananowe, linoryt, 43,5 x 58 cm, 1962/64 33. Palmy chiĹ&#x201E;skie w Soczi, linoryt, 55 x 42 cm,1962 34. Aloesy, linoryt barwny, 47 x 32 cm, 1973

fot. Zbigniew Lubaczewski

 35. Pejzaż z Niedzicy, tusz, 54,5 x 42 cm, 1961 36. Pejzaż, tusz, 43 x 56 cm, 1962 37. Pejzaż z polami, tusz, 30 x 43 cm, 1962

38. Wydmy morskie I, tusz, 23 x 47 cm, 1964 39. Wydmy morskie II, tusz, 23 x 47 cm, 1964 40. Lisi Jar, flamaster, 25 x 43 cm, 1963 41. Nauplia – wysepka Burzi, flamaster, 23 x 48 cm, 1963 42. Giecz, flamaster, 32 x 47 cm, 1965 43. Pejzaż z Dubrownika, tusz, 29 x 47 cm, 1961

44. Sprzęt rybacki, tusz, 22 x 47 cm, 1960 45. Nad Morzem Czarnym, tusz, 23 x 47 cm, 1960 46. Warowny zamek w Dubrowniku, tusz, 29,5 x 40 cm, 1961 47. Motyw z portu w Dubrowniku, tusz, 30,5 x 46 cm, 1961 48. Port w Konstancy, tusz, 25 x 48 cm, 1960 49. Motyw z Konstancy, tusz lawowany, 22,5 x 47 cm, 1960

*** Pośród nielicznych artystów, których działalność w środowisku sięga samych początków, a raczej swoistej prehistorii bydgoskiej plastyki, wymienić należy (…) Bronisława Zygfryda Nowickiego, który uprawia rysunek, a także grafikę artystyczną i użytkowo-wystawienniczą. Artysta posługuje się chętnie techniką drzeworytniczą, lecz sięga także często po linoryt i techniki mieszane. To, co charakteryzuje jednak twórczość Bronisława Zygfryda Nowickiego, niezależnie od techniki, to przede wszystkim niewymuszona spontaniczność. Pomimo żmudnej techniki graficznej uchwycona została w tych pracach cała świeżość i ulotność pierwszego wrażenia czy przeżycia, wyglądu ludzi, rzeczy, krajobrazów. (…) Adam Radajewski, Andrzej Turawski

Życie i Myśl 5/167/1968

*** (...) Rysunki te i grafiki, jakkolwiek całkowicie wyrosłe z relacji, nie mają w sobie nic z ducha reporterskiego. Są natomiast spojrzeniem oczarowanego urodą greckiej natury – artysty. Są spojrzeniem artysty, który naturę tę widzi w największym zespoleniu ze szczątkami starożytnego świata, tak nas wciąż jeszcze frapującego i inspirującego. Z tego to powodu rysunki Nowickiego w swej emocjonalnej tkance są tak czytelne i klarowne w intencji, zachowując znamiona na poły dokumentu i impresji. Ich dodatkowym walorem jest skromność i bezpretensjonalność, prostota zarówno widzenia jak i posługiwania się tworzywem, kreską bądź ostro zarysowaną, bądź też przechodzącą w plamę. Ignacy Witz

Życie Warszawy, nr 196, 17.VIII.1965

*** (...) W linorytach „negatywowych” Bronisława Z. Nowickiego absolutnie współgrają własne możliwości warsztatowe z walorami artystycznymi przedstawianych obiektów. Nowicki daje bowiem piękną lekcję paradoksalnego na pozór procesu tworzenia dzieł sztuki o dziełach sztuki. I to nie byle jakiego formatu, bo i Akropol, i renesansowe kamieniczki w Kazimierzu. Bogusław Mansfeld Pomorze, nr 17, 1/15.IX.1966

 50. Herakleion – uliczka w starej dzielnicy, tusz, 43 x 33 cm, 1963 51. Mykeny – Brama Lwów, tusz, 40 x 33 cm, 1963 52. Mistra – pozostałość bizantyjskiego miasta, tusz, 44 x 33 cm, 1963

53. Korynt – widok na Akropol, tusz, 29 x 48 cm, 1963 54. Ateny – Akropol, długopis, 30 x 45 cm, 1963 55. Ateny – Erechteion na Akropolu, tusz, 28 x 42 cm, 1963 56. Epidauros – Theatron, długopis, 32,5 x 48 cm, 1963 57. Kreta – Phaistos, kredka, 32 x 48 cm, 1963 58. Ateny – domy pod Akropolem, długopis, 32 x 48 cm, 1963

59. Kreta, Knossos – fragment magazynów królewskich, długopis, 32 x 48 cm, 1963 60. Kreta, Knossos – fragment pałacu Minosa I, flamaster, 30 x 48 cm, 1963 61. Olimpia – pracownia Fidiasza, flamaster, 32 x 48 cm, 1963 62. Sounion – świątynia Posejdona, flamaster, 32 x 47 cm, 1963 63. Kreta, Knossos – fragment pałacu Minosa II, flamaster, 32 x 48 cm, 1963 64. Nauplia – góra zamkowa, flamaster, 31 x 48 cm, 1963

68 71

65. Ateny, flamaster, 43 x 30 cm, 1963 66. Ulica w Delfach, flamaster, 44 x 30 cm, 1963 67. Ateny – kościół bizantyjski, flamaster, 32 x 47 cm, 1963 68. Ateny – kawiarnia, flamaster, 32 x 48 cm, 1963 69. Ateny – domy pod Akropolem (fragment), flamaster, 32 x 32 cm, 1963 70. Ateny – motyw śródmieścia, flamaster, 32,5 x 48 cm, 1963 71. Tripolis – fragment miasta, flamaster, 32 x 48 cm, 1963

72. Motyw z Konstancy, tusz, sangwina, 45 x 32 cm, 1960 73. Uliczka w Dubrowniku, tusz, sangwina, 47 x 30 cm, 1961 74. Uliczka w Dubrowniku, tusz, 46 x 27 cm, 1961 75. Śródmieście Dubrownika, tusz, sangwina, 47 x 29 cm, 1961

*** (...) Mamy do czynienia z twórczością żywą. Także w znaczeniu niezależności do przemijających konwencji. Warto zatem przybliżyć sylwetkę człowieka i artysty znanego nie tylko w środowisku artystycznym Bydgoszczy – miasta, z którym związany był serdecznymi więzami i wieloletnią działalności. Ale czy naprawdę znanego tak jak na to zasłużył? Był bardzo dyskretny, nie mówił o sobie. Słowa „Ja” nie słyszało się nigdy. Natomiast rodzaj twórczości, jaką najchętniej uprawiał powoduje, że jest ona w dosłownym tego słowa znaczeniu – grafologicznym zapisem cech osobowości. Te delikatne rysunki były bowiem bezpośrednią notacją spontanicznych reakcji. Mamy zatem do czynienia z przypadkiem wyjątkowo autentycznego i ścisłego związku między rezultatami pracy a osobowością autora, z zapisem wyjątkowo dokładnym i szczerym. Autor był tego świadom, toteż praca sprawiała mu wiele radości i pochłaniała bez reszty. (...) Pamiętamy jego zawsze rzeczowy i niezmiennie taktowny sposób, w jaki zabierał głos w sprawach istotnych. Jego bezwzględną uczciwością i troskliwą pamięć o kolegach, które złożyły się na szczególną „rodzinną” atmosferę wyróżniającą Bydgoski Okręg ZPAP. Sylwetka artysty byłaby niepełna, gdyby nie wspomnieć o jego postawie życiowej, o niepoślednich przymiotach charakteru, o tym wszystkim, co zjednało Mu tak licznych przyjaciół, a dziś urzeka w Jego pracach. Przyjaciele i znajomi są wyjątkowo jednomyślni wyrażając opinie o Nim. O Jego pogodnym usposobieniu, o życiu godnym i szczęśliwym, o celnych i lapidarnych jak jego kreska żartach i anegdotach, którymi zwykł był puentować towarzyskie spotkania. Wszystkich bez reszty zadziwia fakt, że Bronek był całe pokolenie starszy niż sądzono, tak dalece nie stwarzał dystansu, zawsze żywo zainteresowany wszystkim, co aktualne w codzienności i sztuce. Uznawał starszych mistrzów, lecz interesował się sztuką współczesną. Zawsze świetnie zorientowany nie ulegał zmieniającym się koniunkturom i kierunkom. Umiał zachować jasne spojrzenie swych zawsze uśmiechniętych oczu, którymi nie chciał widzieć tego, co brudne (tak dalece, że każdej nieprawości wynajdywał usprawiedliwienie). Wszystkie te cechy utrwalone są oszczędną do granic możliwości kreską Jego rysunków. Tak pełnych światła, że cieni zdawał się nie widzieć. Doszukiwanie się formalnej genezy twórczości B. Z. Nowickiego wydaje się być zajęciem jałowym i z góry skazanym na niepowodzenie, tak niepowtarzalna jest w swym indywidualnym stylu. Pracował w plenerze, żywo reagował na kolor

i światło, nie szukał doniosłych tematów, może więc przypisać Go do pokolenia postimpresjonistów? I to nie, bo konstruował swoje rysunki nie poprzestając na impresji. Wiedziony nieomylnym instynktem, a może umiejętnością logicznego myślenia wybrał drogę własną, samo-swoją i niepozwalającą dokonywać porównań. Podobnie rzecz się ma z grafiką, aczkolwiek w przeciwieństwie do rysunku – bardzo różnorodną. To także swoisty fenomen, niejako odwrócenie zwyczajnych proporcji, bo na tym polu artysta dokonywał eksperymentów, a nie jak zazwyczaj bywa w rysunku. Tu znalazły wyraz niepokoje twórcze i zmiany stylu zapewne inspirowane gwałtownością przemian w sztuce współczesnej. Ale i tu niepodobna określić wpływów. Znakomity warsztatowo, stylowy cykl linorytów z Neseberu porównywalny poziomem z Cieślewskim – synem czy Pawłem Stellerem już w następnym cyklu nie znajduje kontynuacji, mimo mistrzowskiej wirtuozerii w operowaniu fakturą, światłem i cieniem. Pojawiają się linoryty traktowane płaszczyznowo, by w następnym cyklu przejść do linearyzmu i … znowu mamy do czynienia ze znakomitymi, w pełni dojrzałymi, dynamicznymi planszami, zdawałoby się, wreszcie zbieżnymi z problematyką warsztatową rysunków. A jednak dokonują się dalsze zmiany, zawsze jednak mamy do czynienia z pracami nienoszącymi śladu wahań czy nawrotów. Zawsze są efektem pracy dojrzałej i świadomej celu. Do serii „Dramatów” należy ostatni linoryt (setna grafika) odbity z czerwonym kolorem w górnym rogu, wykonany już niesprawną ręką, z ogromnym trudem, nienoszący śladów owego trudu, lecz piętno bólu długo powściąganego. Jest to akcent w twórczości odosobniony. Niezwykła była to przygoda z grafiką, ponawiana przez lata, ciągle inne wydająca owoce, lecz zawsze dojrzała. Tak nietypowym dla autora zakończona dramatycznym akcentem. Trudno osądzić, który nurt, graficzny czy rysunkowy był dla autora źródłem silniejszych doznań, który uznawał za ważniejszy? Pozostaje bezspornym, że w rysunku wypowiadał się najpełniej i ta część spuścizny pozostała najobfitsza. Nieporównywalna odrębność stylu, sprawność warsztatu zaświadczają, że autor nie zdradził inklinacji do formalistycznego nowatorstwa, tak powszechnego po 1956 roku w sztuce polskiej. Nie wydaje się też by szukał środków wyrazu. Znajdował je bezbłędnie. Rysując detal od wyrazu określał kompozycję, syntetyzował i wyznaczał zasadnicze linie podziału płaszczyzny. Nie popadał w stylizacje. Ograniczył środki do najprostszych i umiał wyrazić nimi niezwykle wiele. Rysunki w większości wykonane bez wstępnego szkicu zachowują niepowtarzalną świeżość i żywość. W panoramicznych,

pełnych słońca, przestrzeni i koloru widokach Tokaju czy Golubia graniczą wręcz z ekwilibrystyką. Jeżeli nie zauważamy tego, to dzięki powściągliwości użytych środków. Zda się niezmiennych, a tak różny zdolne przekazać nastrój, co łatwo stwierdzić, jeżeli porównamy cykle pochodzące z różnych miejsc. Kipiące energią rysunki z Grecji i nostalgiczne pejzaże z Wąbrzeźna. Pełne światła i radości z Jugosławii i owiane mgiełką zadumy z Berlina. Urzekające architektonicznym detalem z NRD i sumaryczne z Węgier. Są to niezależnie od motywu „zapisane” nastroje samego autora. Wszystkie jednak zaświadczają o niesłychanie wnikliwej obserwacji, ogromnie czułym reagowaniu na cały zespół bodźców płynących od natury. Dowodem (…) świadomego ograniczenia podjętego dla pogłębienia wyrazu jest chyba fakt zawężenia tematyki prac do pejzażu ze śladami konstruktywnej działalności człowieka. Sądzę, że ostatecznie nie temat był tu ważny, ale impuls do wypowiedzi odautorskiej, ale dyskretna autoekspresja. Pogląd ten zdają się potwierdzać rysunki z obszernego cyklu zatytułowanego „Dramaty” (…). Bowiem podejmując problematykę egzystencjalną – prze-

mijania, autor szuka inspiracji w naturze. Pozostaje po swojemu dyskretny, a dzięki temu poszerza perspektywę filozoficzną. Obszerny ten cykl nurtował artystę przez lat bez mała dziesięć, znamienne w nim, dostrzegamy zmiany. Obsesyjne drążenie tematu i zawęźlanie, komplikowanie kreski przy jednoczesnym wyabstrahowaniu „obiektu” z naturalnego otoczenia i „sprawa” ta (a nie przedmiot) jest wnikliwie studiowana w jakimś upartym pragnieniu jakby zrozumienia, a może oswojenia? Także i tu unika wartościujących komentarzy. Cykl ten znalazł jakby logiczną kontynuację, zarazem zaś pełną filozoficznego spokoju puentę we wspomnianym już ostatnim linorycie, ciętym tak pewnie niesprawną ręką w opornym materiale. (...) Pozostaje zasługą niebagatelną Bronisława Zygfryda Nowickiego, że potrafił w swoich pracach w sposób tak sugestywny i czytelny utrwalić ślady tych wartości humanistycznych, które tak w pełni reprezentował jako człowiek, a dzięki którym zaskarbił sobie serdeczną pamięć o artyście i Przyjacielu. Krzysztof Cander Katalog wystawy, BWA Bydgoszcz 1982

 76. Moje miasto, drzeworyt, 18 x 27 cm, 1956  77. Wenecja Bydgoska, tusz, 38 x 28 cm, 1957 78. Wenecja Bydgoska V, drzeworyt, 11 x 14,5 cm, 1972 79. Dachy nocą, linoryt barwny, 9,5 x 19 cm, 1968

80. Żegluga na Brdzie, tusz, 31 x 43 cm, 1957 81. Bydgoszcz – Jatki, tusz, sangwina, 30 x 42,5 cm, 1957

82. Wenecja Bydgoska IV, tusz, 31 x 43 cm, 1957 83. Å»egluga na Brdzie, Aurelii, drzeworyt, 26,5 x 40 cm, 1961

84. Bydgoskie mosty, drzeworyt, 28 x 50 cm, 1964 85. Motyw starej Bydgoszczy, linoryt, 13,5 x 24 cm, 1980

86. Motyw z Wenecji Bydgoskiej, Aurelii, linoryt, 20 x 32 cm, 1980 87. Bydgoskie Jatki, Aurelii, drzeworyt, 26 x 40 cm, 1961

88. Motyw bydgoski, tusz, 42 x 29,5 cm, 1956 89. Wenecja Bydgoska III, drzeworyt, 17 x 12 cm, 1963 90. Bydgoszcz – Terasy, ołówek, 43 x 24,5 cm, 1956 91. Bydgoszcz ul. Jezuicka, Aurelii, drzeworyt, 15 x 8 cm, 1959 92. Wenecja Bydgoska I, drzeworyt, 38 x 27,5 cm, 1957 

93. Widok z mojego okna, tusz, 50 x 40 cm, 1969 94. W mojej pracowni, tusz, 48 x 33 cm, 1959

BRONISŁAW ZYGFRYD NOWICKI (...) Przeważnie jego pobyt u nas i rozmowa z nim kończyła się opowiedzeniem nam przez niego jakiegoś dowcipu. Miał naturalne poczucie humoru, które chyba nie opuszczało go nigdy, nawet w warunkach życiowo bardzo trudnych. Może ta cecha, a może inne jego cechy decydowały o tym, że posiadał umiejętność szybkiego przystosowania się do nowego towarzystwa, do nowej sytuacji. Obserwowałem to na plenerach malarskich, w których bardzo chętnie brał udział. Był też człowiekiem o wielkim poczuciu sprawiedliwości, czego wyraz dawał w swej długoletniej społecznej działalności związkowej. Każdą kwestię niejasną musiał wyjaśnić i właściwie zinterpretować. Był też człowiekiem, jak to się mówiło „akuratnym” i w pewnym sensie pedantycznym. Byliśmy w bydgoskim BWA przekonani, że każda jego grafika, każdy rysunek, każdy obraz złożony na wystawę czy też na konkurs, jest dokładnie z tyłu opisany. (...) Traktował swój zawód artysty plastyka bardzo poważnie, przede wszystkim w konkretnym działaniu. Chyba jakieś wewnętrzne poczucie obowiązku decydowało o tym, że pracował bardzo intensywnie. Wykonywał wiele grafik, chyba setki, a może tysiące rysunków. (...) Pracował głównie dla własnego wewnętrznego upewniania się o tym, że żyje na tym świecie po to, żeby zajmować się twórczością plastyczną. O ilościowym jego dorobku w tym zakresie może świadczyć fakt, że tylko w samej Bydgoszczy miało miejsce, jeżeli dobrze obliczyłem, aż szesnaście wystaw indywidualnych jego prac graficznych, rysunków i prac z zakresu grafiki użytkowej. Przez kilkanaście lat, co roku robił w tym mieście wystawę nowych prac. Jest to chyba osiągnięcie bez precedensu w tym środowisku artystycznym. Jeżeli się jeszcze doda do tego, że brał udział w bardzo wielu wystawach ogólnopolskich, środowiskowych oraz w wystawach sztuki polskiej za granicą, a także w bardzo wielu konkursach plastycznych, to będzie się miało obraz wielkiej pracy całego jego życia, tego życia, które jest już odtąd zamkniętą całością. (...) Myślę, że Bronisław Zygfryd Nowicki dążył zawsze do perfekcji warsztatowej i to mu się zazwyczaj udawało. (...) Powstało wiele jego prac, prac, u których genezy widać było swobodę twórczego myślenia i nieskrępowaną niczym wyobraźnię.(...) Taki w mojej pamięci pozostał jeden z najlepszych ludzi, jakich znałem – Bronisław Zygfryd Nowicki.(...) Jego twórczość pozostanie na zawsze trwałym ogniwem w naszym dorobku kulturalnym.(…) Kazimierz Jułga Biuletyn Rady Artystycznej 2/143/1981

95. Martwa natura, flamaster, 30 x 40 cm, 1975 96. WnÄ&#x2122;trze, flamaster, 40 x 46 cm, 1978

100

97. Portret pieca, Aurelii, linoryt barwny, 50 x 34 cm, 1971 98. Portret piecyka, Aurelii, linoryt barwny, 49,5 x 32 cm, 1971 99. Codzienność, Aurelii, linoryt barwny, 50 x 34 cm, 1971 100. Portret piecyka, Aurelii, (fragment), linoryt barwny

101

101. Rysuję panoramę, kredka, 42 x 30 cm, 1969

102

104

103

105

102. Uliczka w Guedlinburgu, długopis, 45 x 31 cm, 1967 103. Kościół w Brodnicy, długopis, 46 x 24cm, 1968 104. Kościół w Szubinie, flamaster, 61 x 48 cm, 1977 105. Motyw z Golubia, flamaster, 54 x 43 cm, 1970

106

107

108

109

110

111

106. Motyw z Berlina, długopis, 32 x 48,5 cm, 1967 107. Domy w Trzebiatowie, długopis, 32 x 45 cm, 1967 108. Motyw z Florencji, flamaster, 30 x 46 cm, 1974 109. Motyw z Wenecji, flamaster, 23 x 32 cm, 1974 110. Domy w Trzebiatowie II, długopis, 32 x 45 cm, 1967 111. Domy w Guedlinburgu, długopis, 40 x 54 cm, 1967

112

113

114

112. Brama miejska w Gryficach, długopis, 44 x 30 cm, 1967 113. Kościół w Łabiszynie, flamaster, 60 x 48 cm, 1976 114. Chełmno – mury miejskie, flamaster, 34 x 53 cm, 1971

115

116

117

115. Uliczka w Tokaju, flamaster, 50 x 37 cm, 1971 116. Uliczka w Erfurcie, długopis, 48 x 32,5 cm, 1967 117. Uliczka w Weimarze, długopis, 33 x 48 cm, 1967

118

119

118. Motyw z WÄ&#x2026;brzeĹşna, flamaster, 45 x 61 cm, 1969 119. Motyw ze Swornegaci, flamaster, 44 x 63 cm, 1963

120

121

120. Motyw z Erfurtu, długopis, 31 x 48 cm, 1967 121. Pejzaż z Chełmna, flamaster, 40,5 x 54 cm, 1967

122

123

124

125

126

127

122. Chełmno – widok na wzgórze, flamaster, 30 x 53 cm, 1971 123. Dachy Attenburga, długopis, 32,5 x 48 cm, 1967 124. Zabudowania przy lesie, flamaster, 40 x 58 cm, 1975 125. Uliczka w Tokaju, flamaster, 43 x 58 cm, 1971 126. Motyw z Nakła, flamaster, 40 x 57 cm, 1977 127. Mur miejski w Chełmnie, flamaster, 42 x 53 cm, 1971

128

129

130

131

132

133

128. Motyw z Górzna, długopis, 30 x 47 cm, 1968 129. Pejzaż z Górzna, długopis, 30 x 47 cm, 1968 130. Pejzaż podmiejski, flamaster, 45 x 57 cm, 1975 131. Kościół w Tokaju, flamaster, 43 x 56 cm, 1971 132. Widok z okna w Tokaju, flamaster, 46 x 56 cm, 1971 133. Ulica w Tucholi, flamaster, 43 x 56 cm, 1977

134

135

134. Panorama Dobrzynia, flamaster, 40,5 x 54 cm, 1970 135. Golub â&#x20AC;&#x201C; uliczka, flamaster, 40 x 56 cm, 1970

136

137

136. Nowe nad Wisłą, flamaster, 35 x 48 cm, 1979 137. Motyw z Golubia-Dobrzynia, flamaster, 32 x 48 cm, 1970

138

139

138. Ulica w Tucholi, flamaster, 45 x 59 cm, 1977 139. Domy przy ul. Ratuszowej, flamaster, 40 x 57 cm, 1975

140

141

140. StodoĹ&#x201A;y, flamaster, 40 x 60 cm, 1975 141. Zabudowania w Tokaju, flamaster, 40 x 55 cm, 1971

142

143

144

145

146

 142. Fragment Fary, długopis, 42 x 30 cm, 1967 143. Wieża prochowa w Kołobrzegu, długopis, 43 x 30 cm, 1966 144. Gotycka kamienica mieszczańska w Kołobrzegu, długopis, 38 x 31 cm, 1966 145. Korona Schlieffena, katedra w Kołobrzegu, długopis, 44,5 x 27 cm, 1966 146. Wnętrze katedry Kołobrzeskiej, długopis, 41 x 29 cm, 1966

147

148

147. Sprzęt rybacki, długopis, 27 x 44 cm, 1969 148. Sieci, długopis, 33 x 44 cm, 1965

149

150

149. Łodzie rybackie II, długopis, 30 x 46 cm, 1976 150. Łodzie rybackie I, długopis, 30 x 41 cm, 1966

151

152

151. Port w Łebie, długopis, 30 x 49 cm, 1964 152. Motyw z Erfurtu, długopis, 32 x 48 cm, 1967

153

154

155

153. Fragment statku, długopis, 46 x 31 cm, 1966 154. Kutry rybackie, flamaster, 31 x 46 cm, 1964 155. Żaglówki, długopis, 37 x 51 cm, 1966

156

157

158

156. Łodzie rybackie III, długopis, 28 x 36 cm, 1967 157. Zabytkowa kotwica, długopis, 39 x 27 cm, 1966 158. Kutry rybackie w Mrzeżynie, długopis, 29 x 42 cm, 1966 159. Łodzie rybackie IV, długopis, 34 x 27 cm, 1967 

160

160. Zraniony ptak, Aurelii, drzeworyt barwny, 64 x 45 cm, 1970

161

161. Amonity, Aurelii, linoryt, 50 x 43 cm, 1970

162

162. Labirynt, linoryt, 44 x 35 cm, 1971

163

164

165

163. Buk II, Aurelii, linoryt, 35 x 37,5 cm, 1978â&#x20AC;&#x192; 164. Buk I, Aurelii, linoryt, 35 x 37 cm, 1978 165. Stara koronowska grusza, linoryt, 41 x 55 cm, 1979

166

167

168

169

166. Koronowski dąb, linoryt, 60 x 46 cm, 1979 167. Obumarłe drzewo, Aurelii, linoryt barwny, 45 x 34,5 cm, 1980 168. Z cyklu Dramaty, srebrny ołówek, 66 x 48 cm, 1980 169. Z cyklu Dramaty II, linoryt, 60 x 43 cm, 1975

170

171

173 172

174

175

170. Drzewo, flamaster, 45 x 60 cm, 1975 171. Z cyklu Dramaty, flamaster, 31 x 47 cm, 1980 172. Z cyklu Dramaty, flamaster, 30 x 46 cm, 1980 173. Z cyklu Dramaty, flamaster, 45 x 60 cm, 1973 174. Z cyklu Dramaty, flamaster, 48 x 63 cm, 1973 175. Z cyklu Dramaty, flamaster, 45 x 60 cm, 1979

176

176. Z cyklu Dramaty I, linoryt, 63 x 46 cm, 1975

177

178

179

180

177. Z cyklu Dramaty, flamaster, 50 x 42 cm, 1974 178. Z cyklu Dramaty III, flamaster, 49 x 33 cm, 1980 179. Z cyklu Dramaty, flamaster, 60 x 46 cm, 1973 180. Z cyklu Dramaty VIII, flamaster, 60 x 46 cm, 1974

181

182

183

184

181. Z cyklu Dramaty, flamaster, 60 x 44 cm, 1976 182. Z cyklu Dramaty, flamaster, 60 x 44 cm, 1975 183. Z cyklu Dramaty, flamaster, 47 x 32 cm, 1974 184. Z cyklu Dramaty, flamaster, 61 x 46 cm, 1973

186

 185. Z cyklu Dramaty XI, srebrny ołówek, 65 x 48 cm, 1975 186. Z cyklu Dramaty V, linoryt barwny, 61 x 42 cm, 1977

187

188

187. Z cyklu Dramaty, flamaster, 47 x 64 cm, 1973 188. Z cyklu Dramaty, flamaster, 47 x 64 cm, 1972

189

190

189. Z cyklu Dramaty, flamaster, 31 x 47 cm, 1980 190. Z cyklu Dramaty, flamaster, 48 x 63 cm, 1975

191

191. Z cyklu Dramaty, linoryt barwny, 61x45 cm, 1997 192. Z cyklu Dramaty VII, linoryt barwny, 43 x 62 cm, 1977  193. Z cyklu Dramaty VI, linoryt barwny, 42 x 60 cm, 1977 

ZNALEŹĆ PIĘKNO W PROSTOCIE Kto posiadając kulturę, patrzy na rzeczy piękne, nie poprzestanie na tym, by samym wzrokiem przeżywać przyjemność, nie będzie milczącym widzem piękna . . . Lukian z Samosat

Czy twórczość może stanowić formę ocalenia? Przeżyte w dziele sztuki piękno zbliża do autora, pozwala „zobaczyć” jego idee i myśli. Barwny życiorys i bogaty dorobek twórczy intryguje, by przywołać osobę zmarłego artysty z całym jego uczuciowym i intelektualnym wnętrzem. Bronisław Zygfryd Nowicki był człowiekiem, dla którego kryterium etyczne współtworzyło artystyczną postawę. Marcelowski prymat być nad mieć stanowił fundament jego życiowych i twórczych rozstrzygnięć. Kierowanie się niezłomnymi zasadami, stawianie sobie wysokich wymagań, a jednocześnie powściągliwość i skromność określały charakter tego prawego człowieka. Trudne doświadczenia lat okupacji, wyniesione z pięcioletniego pobytu w oflagu, okazały się ważną szkołą życia. Organizowanie w warunkach obozowych działalności kulturalnej trudno porównywać z czymkolwiek. Zdecydowane przeciwstawienie się wyniszczającej obozowej apatii stanowi wiarygodny dowód, jak ważne dla ludzkiego istnienia są prawdziwe wartości. Dane w tym czasie świadectwo zaangażowania określiło charakter tego twórcy. Świadomość, że ocalenie kultury jest równie ważne jak ocalanie życia, znacząco wniknęła w jego osobowość. Wymagający wobec siebie i wyrozumiały dla innych, pozostawał w kontaktach towarzyskich wyważonym konfratrem. Znajdował radość i spełnienie w aktywnym życiu środowiska artystycznego. Promieniował optymizmem i przyjaznymi intencjami. Znakomicie zdawał sobie sprawę, iż stwarzanie przyjaznej atmosfery wyzwala pozytywne emocje, rozwija ważkie inicjatywy kształtujące artystyczny wizerunek miasta. Wyznawał zasadę dobra wspólnego, gdzie zgodne współdziałanie może być konstruktywne dla każdego. Reprezentowany przez niego system wartości stanowił stałe zaplecze, gdzie można było zawsze znaleźć pomoc i oparcie. Po-

goda ducha z jaką przeżywał rzeczywistość, przenosiła się również na jego twórczość. Sztukę pojmował jako wartość nadrzędną, dzięki której istnieje ciągłość rozumienia i przeżywania tego, co piękne i wzniosłe. Powołanie artystyczne widział jako sukcesję przekazywania wartości niezbywalnych, w których każde pokolenie ma swój udział; teraźniejszość rozumiał jako kolejne ogniwo w ciągłości rozwoju kultury. Szacunek, jaki żywił wobec tradycji, nie ograniczał jego wnikliwego obserwowania sztuki współczesnej. W jakimś sensie wciąż rozwijał się twórczo zawieszony między tymi dwoma obszarami. Humanistyczne wykształcenie, jakie otrzymał w okresie międzywojennym, wpłynęło na ukształtowanie się jego osobowości przygotowując go pośrednio do podjęcia przełomowej decyzji. Grafiką artystyczną zajął się będąc już człowiekiem dojrzałym. Determinacja, z jaką wcielał się w nową życiową rolę, trwała wiele lat doprowadzając do stopniowego odkrywania w sobie rozległych pokładów możliwości. Duża wrażliwość estetyczna i wieloletnie doświadczenia plastyczne wyniesione z pracy w zakresie sztuki użytkowej pozwoliły mu samodzielnie osiągnąć imponującą twórczą dojrzałość. Drzeworyt i linoryt są technikami wymagającymi dużego skupienia i wytrwałości w mozolnym żłobieniu powierzchni. Myślenie podporządkowane kanonowi rozwiązań graficzno-rytowniczych jest formą ascezy – wymusza ustawiczne zmierzanie ku syntezie, nie tylko z uwagi na potrzebę zaakceptowania ograniczeń wynikających z używania koloru i dyscyplinę rytowniczą, ale również z uwagi na skrupulatnie opracowywanie struktur oddających iluzję materii i przestrzeni. Ten rodzaj dyscypliny należy w sobie wypracować – dojście do biegłości wymaga czasu, by ręka i dłutko stały się pewne w działaniu. Tu nie można się pomylić – efekty pracy rytownika są nieodwracalne – trzeba ciąć niezawodnie i bezbłędnie. Wolność grafika zawarta jest w ograniczeniach formalnych, które pozwalają mu zdefiniować własny język. Wypracowane środki wyrazu są jego alfabetem w obszarze twórczych poszukiwań. Bronisław Nowicki, od początku świadom tej zasady, konsekwentnie kształtował swój artystyczny przekaz

Osobne i ważne miejsce w twórczości tego artysty zajmują rysunki. Wydaje się czymś naturalnym, że grafik – rytownik musiał odreagowywać często kilkumiesięczny czas spędzony nad jedną pracą. W plenerze odnalazł pełną odmianę: „swobodny oddech” i spontaniczność działania. Tu powstawały pejzaże o szczególnym charakterze, jakże różne od drzeworytów i linorytów. W tym zestawieniu działające nad wyraz lekko, przejrzyście i zwiewnie. Rysowane szybko i pewnie, podczas jednego seansu, jakby bez wysiłku, niosą w sobie wiele łagodnego światła. Charakterystyczna konturowa stylizacja pozwala od razu rozpoznać autora. Tchnący z nich delikatny blask działa kojąco. Oszczędna kreska przykuwa uwagę. Skróty myślowe stosowane w plenerowych realizacjach doprowadziły do stworzenia specyficznej

192

narracji. Lakoniczność stała się w tym procesie zasadą działania. Linearna delikatność niesie jakąś siłę skupienia. Wypracowywane środki wyrazu z biegiem lat zredukowane zostały do minimum. Wysublimowana kreska stała się opisem istoty rzeczy – streszczeniem formy. Związek kształtujący się między osobą twórcy i jego pracami można różnie interpretować. Nowicki był człowiekiem towarzysko zaangażowanym, nie stronił od ludzi i spotkań, a jednak z biegiem lat wyludnił swoje pejzaże, jakby szukał w nich ukojenia, wyciszenia – samotności. Również w portretach natury, gdzie drapieżność form – fragmentów konarów drzew – sugeruje rozgrywający się dramat, brak wizerunku człowieka. Podobnie w martwych naturach układanych z muszli czy w portretach przedmiotów i wnętrz, ludzkie ślady

są tylko sygnałem po kimś, kogo już nie ma. Czy tematy prac miały stanowić przeciwwagę żywotnej obecności w towarzyskim i środowiskowym zgiełku? Można odnieść wrażenie ukrytej alienacji, dzięki której autor żyje krańcowo inaczej w swojej twórczości – kontemplując wewnętrzne oddalenie. A jednak należy domniemywać, że było zupełnie inaczej. Dwukolorowy linoryt Labirynt z 1971 roku kryje w sobie ważną sugestię – wskazanie, które warto rozwinąć. Obłą formę, przedstawioną na czarnym gładkim tle, wypełnia jakby nić Ariadny budująca strukturę zawiłych korytarzy. Przyglądając się tej pracy – w pierwszej chwili zasugerowany tytułem – widz obserwuje misternie snującą się linię tworzącą labirynt. Na tle czarno-białego pola falujących ścieżek pojawia się kolejny kolor. Wzrok skupia centralna części

grafiki – wyselekcjonowany czerwienią kwadrat wijących się przejść. Śledząc uważnie bieg linii, pulsującej w obrębie całej formy, uwagę przykuwa wreszcie koniec – czy może początek ? – tej nici. Wypada swobodnie poza wyznaczony prostokąt linorytu jak wskazanie drogi wiodącej do celu. Rodzi się pytanie: co ma być tutaj celem? Po chwili wpatrywania się w całą pracę widać już dokładnie: forma labiryntu tworzy serce. Symbol – centrum ludzkich uczuć ma tu wymowę szczególną, promieniującą na całą twórczość autora. Metaforyczne przesłanie tej grafiki pozwala zobaczyć osobowość artysty i jego spuściznę w innym kontekście. Nie zamknięcie się na otoczenie czy alienacja , ale wręcz przeciwnie – pełne pozytywnych intencji otwarcie się na zewnątrz zdaje się być motywem przewodnim. Nade wszystko

193

ten twórca odkrywa się jako ciekawy świata podróżnik, ustawicznie szukający harmonii w relacji człowieka z naturą. Architektura i przyroda w jego pracach są raczej zaproszeniem do poszukiwania śladów ludzkiej obecności. Człowiek, choć niewidoczny, zdaje się być ukryty w myślach i przesłaniu. Przedstawione miejsca są obrazem życia – świadectwem twórczej aktywności człowieka stającej się synonimem kultury. Szacunek grafika dla tradycji przejawiał się w wielu podróżach artystycznych, podczas których skrupulatnie rysował to, co ważne i piękne. Delikatnie i jakże oszczędnie przedstawiony nastrój pejzaży i zabytkowych wnętrz streszcza ważne przemyślenia. Powściągliwość rysownika działa intrygująco. Nienarzucająca się, swobodnie biegnąca linia kształtuje bryłę i przestrzeń. Zaznaczając tylko wybrane fragmenty czy obrysy detali artysta uczy widza koncentracji, skłania do uważnego patrzenia. Dzięki dokonanej syntezie obrazu jesteśmy świadkami analizy przekazywanej myśli. Rysunkowe kroniki podróży stanowią ekstrakt sentymentalnej wędrówki w czasie i przestrzeni. Odwiedzanie miejsc będących źródłami naszej kultury ma w tej biografii znaczenie szczególne, bo oddaje charakter konsekwentnie wyznawanych poglądów. Rysunkowe dzienniki podróży świadczą o spójności procesu obserwacji i myślenia, dzięki czemu „spisywanie” tego, co najistotniejsze w widzeniu świata, było twórczym spełnieniem. Często powracające w tej twórczości motywy bydgoskie są wyrazem przywiązania artysty do swojego miasta. Drzeworyty i linoryty: Wenecja Bydgoska I-V, Bydgoszcz – Jatki, Bydgoszcz – Terasy, Żegluga na Brdzie, Bydgoszcz – Zaułek, Bydgoszcz – Ul. Jezuicka, Bydgoszcz – Ku Młynom i Stara Bydgoszcz dowodzą jakie znaczenie dla grafika miały przechadzki wśród tych okolic. Co tam znajdował? Siła sentymentu ożywia to, co drogie i bliskie. Sportretowane ulice, kościoły i domy są szczególnym wizerunkiem czasu, stają się motywem przemijania. Zaklęte w grafikach tchnienie ocaliło nastrój przeszłości. Specyficzny klimat kojarzy się ze wspomnieniami z dzieciństwa. Wiernie przedstawione, pełne uroku zakątki miasta uświadamiają, czym jest magia miejsc. Zgoła odmienny, bardziej osobisty obszar artystycznej wypowiedzi stanowią grafiki o liryczno-poetyckim

rodowodzie. Symboliczne tematy otwierają tu wieloznaczną perspektywę treściową. Prace: Zraniony ptak, Pęknięcia, Amonity, Muszelki czarnomorskie, Codzienność, Portret piecyka, Powiązania czy wspomniany wcześniej Labirynt dowodzą kreatywności wyobraźni i są wyrazem jeszcze innego rodzaju wrażliwości. Grafiki z tego nurtu zdają się być cennym dopełnieniem duchowego wizerunku autora. Przywiązanie do natury, jej systematyczna i wnikliwa obserwacja była równie ważna dla artysty, jak i cała spuścizna kultury europejskiej. Każda z tych przestrzeni w rysunkach i grafikach wypełniona jest żywym uczuciem twórcy czującego emocjonalną więź z otoczeniem. Łagodna i subtelna aura charakteryzująca prawie cały dorobek artysty w jednym z rozważań tematycznych ustąpiła miejsca żywiołowej ekspresji. Poszukiwania formalne, rozwijane w ekspresyjnych wizerunkach konarów drzew – zebranych w wielkim cyklu Dramaty – zbliżyły autora do rozwiązań o charakterze niemal abstrakcyjnym. Z całej tej galerii różnorodnych splotów wyłania się egzystencjalny niepokój ujęty w postaci prostych, czytelnych znaków. Wyselekcjonowane z otoczenia fragmenty rozdartych pni i gałęzi przywodzą na myśl wewnętrzny konflikt. Stan rozdzielenia – zawieszenia między duchem, a materią. Surowość formy podkreśla gładkie tło. Siła działania tych kompozycji polega na prostocie i bezpretensjonalności. Mocne w wyrazie prace pozostają wolne od bezpośrednich obciążeń literackich; preferują fizyczność: złamania, pęknięcia, splątania... Każdy oglądający może wypełnić je własną treścią. Niszczejące, skotłowane, pełne dramatyzmu formy mogą być znakiem przemijania, metaforą ludzkiego losu. Twórczy dorobek Bronisława Zygfryda Nowickiego jawi się w swoich wielonurtowych poszukiwaniach jako jedna droga, na której człowiek-artysta znalazł cel i sens. Umiał odnajdywać te wartości etyczne i estetyczne, dzięki którym pamięć o nim zachowa szlachetny odcień. Jednorodność w całym tym bogactwie działań dowodzi, jak dobrze rozumiał i wykorzystał czas, który dane mu było przeżyć.

Jacek Soliński BIK, IV 2006

194

194. Bambusowe gล รณwki, linoryt barwny, 57 x 36,5 cm, 1973

Bronisław Zygfryd Nowicki urodził się 20 lutego 1907 r. w BadenBaden jako syn Jana zajmującego się grafiką reklamową i Marii Braun. Zmarł w Bydgoszczy 15 kwietnia 1981 roku. Do szkoły uczęszczał w Dreźnie. Po uzyskaniu niepodległości Polski wrócił wraz z rodziną w 1920 r. do ojczyzny i osiedlił się w Bydgoszczy, gdzie ukończył Państwowe Gimnazjum Humanistyczne. Następnie podjął studia medyczne (1926–1928) i prawnicze (1929–1934) na Uniwersytecie Poznańskim; filister akademickiej korporacji „Baltia”. Po studiach odbył służbą wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy w Zambrowie. Od 1934 do 1938 zajął się grafiką reklamową w Zakładach Philipsa w Warszawie i w Agencji Reklamy Prasowej w Bydgoszczy prowadzonej przez jego ojca Jana Nowickiego 24 sierpnia 1939 r. został zmobilizowany do 30 pułku piechoty w Warszawie. Jako dowódca kompanii walczył w obronie Warszawy, odznaczony Krzyżem Walecznych. Po kapitulacji 28 września dostał się do niewoli niemieckiej. Przebywał w obozach jenieckich: w Nienburgu, Spittalu w Austrii, a od 1940 r. w Woldenbergu w oflagu II c, gdzie jako współpracownik Kierownictwa Imprez Artystycznych działał jako drzeworytnik, grafik użytkowy, plakacista i nauczyciel liternictwa i grafiki w stalagu. Przełom w metier artystycznym B.Z. Nowickiego nastąpił w Woldenbergu – tam zaczął uprawiać drzeworyt. W tym czasie stworzył ich kilkadziesiąt. Ponadto wykonał ponad 150 plakatów do wszystkich imprez sportowych i artystycznych, przedstawień teatralnych, teatru kukiełek, koncertów, odczytów i wystaw odbywających się w Woldenbergu. Wykonywał tam również winiety okolicznościowe i exlibrisy. Część z tych prac zachowała się. Z niewoli wrócił 9 lutego 1945 r. do Bydgoszczy i rozpoczął pracę w Polskim Radiu (do 1955 r.). Jednocześnie poświęcił się pracy artystycznej. W 1945 r. został członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków, od samego początku aktywnie uczestnicząc w jego działalności. Pełnił wiele różnych funkcji: członka Zarządu, skarbnika, członka i przewodniczącego Komisji Rewizyjnej, rzecznika dyscyplinarnego, przewodniczącego Sekcji Grafiki, członka Rady Artystycznej Okręgu i Rady Artystycznej Sekcji Grafiki Zarządu Głównego ZPAP w Warszawie. Za swoją działalność związkową został uhonorowany Złotą 1913

1916

odznaką ZPAP. W 1960 r. poślubił Aurelię Borucką, historyka sztuki, zawodowo związaną z bydgoskim Muzeum Okręgowym. Był aktywnym członkiem wielu organizacji, mi.in. Towarzystwa Miłośników m. Bydgoszczy, Towarzystwa Przyjaciół Sztuki w Bydgoszczy, a także należał do współzałożycieli Klubu Woldenbergczyków. W 1975 r. otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. W latach 1945–1979 wykonywał projekty i realizacje z zakresu grafiki użytkowej w większości dla firm, przedsiębiorstw i instytucji bydgoskich, m.in. kilkaset plakatów (z okazji „śród literackich” i wystaw w Pomorskim Domu Sztuki w Bydgoszczy), a także katalogi, okładki i ilustracje książkowe, projekty tablic pamiątkowych (m.in. Emila Warmińskiego, Leona Wyczółkowskiego, Henryka Sienkiewicza, Józefa Weyssenhoffa), projekty odznak i medali (z okazji 600-lecia Koronowai Łobżenicy,700-lecia Szubina i 20-lecia Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego), prospekty, dyplomy, cenniki, etykietki, opakowania, winiety, listowniki, znaki firmowe, kalendarze, pocztówki, zaproszenia, exlibrisy, drzeworyty okolicznościowe oraz aranżacje plastyczne (kilkanaście wystaw w Muzeum Okręgowym w Bydgoszczy). Po okresie obozowym od 1946 r. nastąpił dalszy rozwój grafiki artystycznej. Zajmował się drzeworytem sztorcowym i wzdłużnym oraz linorytem, powstało ich przeszło 100. Najbogatszą spuściznę artystyczną, bo aż kilkaset prac, stanowią rysunki. Wykonywane były tuszem, długopisem, flamastrem, ołówkiem i sangwiną. Są to dzieła studyjne, szkice, notatki stanowiące specyficzny wyraz osobistego widzenia świata zapisywanego podczas rozlicznych podróży artystycznych odbywanych w kraju i zagranicą (Bułgaria, Rumunia, Jugosławia, Kaukaz, Grecja, Węgry, ZSSR – Leningrad i Wilno, Włochy, Czechosłowacja, NRD, Hiszpania) Ważną część w jego dorobku artystycznym stanowią prace z motywami bydgoskimi. Od 1972 r. zajmował się również malarstwem. Od 1946 r. czynnie uczestniczył w wystawach krajowych i zagranicznych. Brał udział we wszystkich ekspozycjach okręgu bydgoskiego ZPAP, w 55 wystawach ogólnopolskich i międzynarodowych oraz 16 prezentacjach sztuki polskiej zagranicą. Zorganizowano 47 jego wystaw indywidualnych. Uczestniczył w ok. 20 plenerach ogólnopolskich z rodzicami i bratem Karolem, 1918

1929

i międzynarodowych. Artysta został uhonorowany wieloma nagrodami. Jego prace znajdują się w zbiorach: Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy i Toruniu, Muzeum w Grudziądzu i Chojnicach, Muzeum Medalierstwa we Wrocławiu, Muzeum Plakatu w Wilanowie, Gabinetu Rycin Uniwersytetu Warszawskiego, Gabinetu Rycin w Dreźnie, Muzeum w Bradford, Muzeum we Frankfurcie, Muzeum Państwowym w Schwerinie, Muzeum w Nyiregyhaza (Węgry), „Galerie Paletta”w Atenach, a także w kolekcjach prywatnych w kraju i zagranicą.* *Opracowana na podstawie: Słownika grafików Poznania i Wielkopolski Jarosława Mulczyńskiego, Poznań 1996 i konsultacji z Aurelią Borucką-Nowicką.

Bronisław Zygfryd Nowicki was born on February 20, 1907 in BadenBaden. He died on April 15, 1981 in Bydgoszcz. He attended the school in Dresden. After regaining independence by Poland he returned with his family to the country in 1920 and settled down in Bydgoszcz, where he finished State Grammar School of Humanities Next, he took up medical studies (1926-1928) and law studies (1929-1934) at the University of Poznań; non-student of “BALTIA” academic corporation. After the studies he completed the military service at Reserve Officer Cadet School in Zambrów. Since 1932 until 1938 he was engaged in advert graphics in Philips Factory in Warsaw and in Press Advertisement Agency in Bydgoszcz that was run by his father Jan Nowicki. On August 24, 1939 r. he was called up for 30th Infantry Regiment in Warsaw. As a company leader he fought in defense of Warsaw, and was decorated with the Cross of the Valorous. After the capitulation of Warsaw, on September 28, he was taken a prisoner of war by Germans. He was in POW camps in Nienburg, Spittal in Austria, and since 1940 in Woldenberg, in oflag II c, where as Artistic Events Management’s assistant, he acted as a wood engraver, applicable graphic artist, poster designer, and a teacher of lettering and graphics in the stalag. He made a few dozens of wood engravings there. He returned from imprisonment to Bydgoszcz on February 9, 1945 and started work in the Polish Radio (until 1955). At the same time he devoted himself to artistic work. In 1945 he became a member of the Union of Polish Artists and Designers (ZPAP), and from the very begin1931

ning he took an active part in its activities, acting on many various positions. In recognition of his union activity, he was honored in 1980 with Golden ZAPA Badge. In 1960 he got married with Aurelia Borucka, art historian, who was professionally linked with District Museum in Bydgoszcz. He was an active member of many organizations, among the others: The Friends of Bydgoszcz Association, The Friends of Art Association in Bydgoszcz, and also he was one of the founders of Woldenberg Residents’ Club. In 1975 he received Bachelor’s Cross of the Order of the Revival of Poland (Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski). He practiced drawing, artistic and applied graphics, medal making, and since 1972 also painting. In artistic graphics he took interest in upright and longitudinal wood engravings as well as linoleum printing, after 1948 there were over 100 pieces made. The richest artistic legacy, a few hundreds of works, consists of the drawings. They were made with ink, ball-pen, felt-tip pen, pencil and sanguine. These are study pieces, drafts, notes that present a specific way of perceiving the world, made during a number of artistic journeys in the country and abroad. (Bulgaria, Romania, Yugoslavia, Caucasus, Greece, Hungary, USSR – Leningrad, Vilnus, Italy, Czechoslovakia, East Germany, Spain). The works with Bydgoszcz motives are a significant part of his artistic legacy. Since 1946 he took an active part in national and international exhibitions. He was present at all Exhibitions of Bydgoszcz District ZPAP, at 55 national and international exhibitions and 16 presentations of Polish art abroad. 47 individual, dedicated to his works, exhibitions were organized. He took part in about 20 national and international open air events. He was honoured with many prizes and decorations. His works are the part of the collections in: District Museums in Bydgoszcz and Toruń, Museums in Grudziądz and Chojnice, Museum of Medal Making in Wrocław, Museum of Poster in Wilanów, Print Gallery at Warsaw University, Print Gallery in Dresden, Museum in Bradford, Museum in Frankfurt, State Museum in Schwerin, Museum in Nyiregyhaza (Hungary), „Paletta Gallery” in Athens, and also of the private collection in Poland and abroad.

1943

1952

WYSTAWY INDYWIDUALNE 1960 – Bydgoszcz, Pomorski Dom Sztuki – Plakat i grafika użytkowa 1961 – Bydgoszcz, Mały Salon Sztuki – Rysunki z Jugosławii 1963 – Bydgoszcz, Mały Salon Sztuki – Rysunki z Wybrzeża 1964 – Bydgoszcz, Muzeum im. Leona Wyczółkowskiego – Rysunki z Grecji Bydgoszcz, Klub „Jupiter” – Rysunki z Łeby Toruń, Klub MPiK – Rysunki z Grecji 1965 – Bydgoszcz, Klub MPiK – Rysunki z Kazimierza Bydgoszcz, Mały Salon Sztuki – Rysunki ze Świnoujścia Warszawa, Pałac Tow. Przyjaciół Sztuki – Rysunki z Grecji 1966 – Bydgoszcz, Mały Salon Sztuki – Rysunki z Kołobrzegu Olsztyn, Biuro Wystaw Artystycznych – Rysunki z Grecji Bartoszyce, Dom Kultury – Rysunki z Grecji 1967 – Bydgoszcz, Mały Salon Sztuki – Rysunki z Pomorza Zachodniego Bydgoszcz, Klub MPiK – Wystawa rysunków Koszalin, Sala ratuszowa – Rysunki z Kołobrzegu 1968 – Kołobrzeg, Muzeum – Rysunki z Grecji 1968/69 – Bydgoszcz, Klub 5 zakładów pracy – Rysunki z podróży zagranicznych – Bydgoszcz, Klub Oficerski – Rysunki z podróży – Bydgoszcz, Pałac Młodzieży – Wybrane prace graficzne i rysunkowe – Wągrowiec, Dom Kultury – Grafika i rysunek 1970 – Bydgoszcz, Klub „Jupiter” – Rysunki z podróży do Leningradu 1971 – Rzeszów, Klub MPiK – Ziemia bydgoska w grafice i rysunku – Lublin, Klub MPiK – Ziemia bydgoska w grafice i rysunku – Kielce, Klub MPiK – Ziemia bydgoska w grafice i rysunku – Kraków, Klub MPiK – Ziemia bydgoska w grafice i rysunku 1972 – Bydgoszcz, KPTK – Wystawa objazdowa – grafika i rysunek 1973 – Wąbrzeźno, Dom Kultury – Rysunki z podróży 1974 – Białystok, Biuro Wystaw Artystycznych – Grafika i rysunek 1974/75 – Bydgoszcz, Teatr Polski – Rysunki z Białowieży – Grudziądz, Muzeum – Grafika i rysunek 1975 – Bydgoszcz, Mały Salon Sztuki – Grafika użytkowa – Bydgoszcz, Klub „Medyk” – Wystawa rysunków – Bydgoszcz, Klub „Czołówka” – Wystawa rysunków 1976 – Sępólno, Dom Kultury – Wystawa rysunków 1977 – Bydgoszcz, Galeria Sztuki PSP – Bydgoszcz w grafice i rysunku 1978 – Bydgoszcz, Galeria Sztuki PSP – Bydgoszcz w grafice i rysunku – Szczecin, Biuro Wystaw Artystycznych – Grafika i malarstwo 1979 – Bydgoszcz, Biuro Wystaw Artystycznych – Ziemia bydgoska w rysunku 1957

– Kłodzko, Biuro Wystaw Artystycznych – Grafika – Kudowa, Biuro Wystaw Artystycznych – Grafika 1980 – Bydgoszcz, Mały Salon Sztuki – Drzewa w grafice i rysunku WYSTAWY INDYWIDUALNE POŚMIERTNE 1982 – Bydgoszcz, BWA (wystawa retrospektywna) 2000 – Bydgoszcz, Galeria Non Fere – Rysunek i grafika 2006 – Bydgoszcz, Galeria Autorska J.Kaji i J.Solińskiego – Motyw przemijania UDZIAŁ W WYSTAWACH OGÓLNOPOLSKICH I MIĘDZYNARODOWYCH W POLSCE 1947 – Poznań, Muzeum Narodowe – III Ogólnopolski Salon malarstwa, rzeźby i grafiki 1950 – Warszawa, Muzeum Narodowe – I Ogólnopolska wystawa plastyki 1951 – Warszawa, „Zachęta” – II Ogólnopolska wystawa plastyki 1953 – Warszawa „Zachęta” – 10 lat Ludowego Wojska Polskiego w plastyce 1954 – Warszawa „Zachęta” – IV Ogólnopolska wystawa plastyki – Zakopane, CBWA – Sport i turystyka w plastyce 1958 – Radom, Muzeum Miejskie – Ogólnopolska wystawa plastyki 1959 – Warszawa „Zachęta” – II Ogólnopolska wystawa grafiki artystycznej i rysunku 1960 – Kraków, Pałac Sztuki – I Biennale Grafiki 1961 – Warszawa „Zachęta” – III Ogólnopolska wystawa grafiki artystycznej i rysunku – Polskie dzieło plastyczne w XV-lecie PRL 1962 – Warszawa „Zachęta” – Wystawa grafiki reklamowej – Polskie dzieło plastyczne w XV-lecie PRL – Warszawa – Klub Oficera – Plastyka za drutami – Kraków, Muzeum Narodowe – II Biennale Grafiki 1964 – Kraków, BWA – III Biennale grafiki 1965 – Warszawa „Zachęta” – Wystawa grafiki i rzeźby – 20 lat PRL w twórczości plastycznej – Bydgoszcz, Muzeum im. Leona Wyczółkowskiego – współczesna grafika polska – Wrocław, Muzeum Miasta – I Ogólnopolska wystawa rysunku 1966 – Bydgoszcz, BWA – Temat muzyczny w polskiej plastyce współczesnej 1967 – Bydgoszcz, BWA – Wystawa prac z ogólnopolskiego pleneru malarskiego w Chełmie 1968 – Bydgoszcz, BWA – Wystawa prac z międzynarodowego pleneru malarskiego w Brodnicy – Wrocław, Muzeum Miasta – II Triennale rysunku 1969 – Bydgoszcz, BWA – Temat muzyczny we współczesnym malarstwie i grafice – Toruń, BWA – Temat muzyczny we współczesnym malarstwie i grafice – Grudziądz, Muzeum – Temat muzyczny we współczesnym malarstwie i grafice – Siedlce, Muzeum Ziemi Podlaskiej – Współczesna grafika polska – Opole, Muzeum Śląska Opolskiego – Twórczość plastyczna w obozach jenieckich z żoną Aurelią, 1960

z Ignacym Witzem, 1965

1969 – Warszawa, Pałac Sztuki – III Ogólnopolska subskrypcja grafiki artystycznej – Bydgoszcz, BWA – Wystawa prac z międzynarodowego pleneru malarskiego w Charzykowach – Chojnice, Dom Kultury – Wystawa prac z międzynarodowego pleneru malarskiego w Charzykowach 1970 – Wąbrzeźno, Dom Kultury – Wystawa prac z pleneru malarskiego w Wąbrzeźnie – Bydgoszcz, BWA – Muzyka w grafice użytkowej – Toruń, BWA – Muzyka w grafice użytkowej – Bydgoszcz, BWA – Wystawa prac z międzynarodowego pleneru malarskiego w Gołubiu-Dobrzyniu 1971 – Golub-Dobrzyń, Zamek – Wystawa prac z międzynarodowgo pleneru malarskiego w Gołubiu-Dobrzyniu – Poznań, BWA – Wystawa opakowań – Bydgoszcz, BWA – Wystawa prac z międzynarodowego pleneru malarskiego w Chełmie 1972 – Opole, BWA – Wystawa poplenerowa „Paczków 1971” – Zabrze, Muzeum – Okres cierpień i walki 1939-1945 – Bydgoszcz, BWA – Związek Radziecki w malarstwie, grafice i fotografice artystów polskich 1973 – Rzeszów, Dom Sztuki – wystawa prac z międzynarodowego pleneru malarskiego „Bieszczady 72” 1974 – Bydgoszcz, BWA – Wystawa prac międzynarodowego pleneru Malarskiego w Żninie 1975 – Bydgoszcz, Muzeum Okręgowe – Współczesne malarstwo polskie – Bydgoszcz, BWA – Sztuka Faktu 1975 1976 – Włocławek, Muzeum – Wystawa prac z międzynarodowego malarskiego pleneru przemysłowego „Włocławek 76” – Bydgoszcz, BWA – Wystawa prac z pleneru „Włocławek 76” 1977 – Wrocław, BWA – Temat muzyczny w plastyce 1978 – Bydgoszcz, BWA – Wystawa prac z międzynarodowego pleneru malarskiego „Inowrocław 77” – Wałbrzych, Klub MPiK – Wystawa poplenerowa „Szczawno 78” – Bydgoszcz, Mały Salon Sztuki – Polska grafika za drutami 1979 – Bydgoszcz, BWA – Wystawa prac z międzynarodowego pleneru malarskiego pn. „Interpretacje Wiejskie II – Mała Komorza 78” – Bydgoszcz, Muzeum Okręgowe – Malarstwo polskie 1944-1979 1980 – Bydgoszcz, BWA – Wystawa prac z międzynarodowego pleneru malarskiego pn. „Interpretacje wiejskie III”, „Komierowo 79” 1981 – Warszawa, „Zachęta” – Malarstwo polskie 1944-1979

z żoną Aurelią, 1965

UDZIAŁ W WYSTAWACH SZTUKI ZA GRANICĄ 1955 – Czechosłowacja – Sztuka polska – ZSRR – Sztuka polska 1962 – Praga – Plastyka za drutami 1963 – Berlin – Plastyka za drutami 1964 – ZSRR – Współczesna sztuka polska 1966 – Reggio Emilia – Włochy – Współczesna grafika polska 1968 – Berlin – Grafika i rysunek plastyków bydgoskich – Bradford – Anglia – Współczesna grafika polska 1969 – Wilno – Twórczość plastyków Okręgu Bydgoskiego ZPAP 1970 – Berlin – Plakat 1972 – Schwerin – NRD – Twórczość graficzna i plakatowa artystów województwa bydgoskiego 1973 – Szwecja – Współczesna sztuka polska – Montreal – Kanada – Współczesna grafika polska 1975 – Węgry – wystawa prac z pleneru międzynarodowego 1978 – Wilno – Twórczość plastyków Okręgu Bydgoskiego ZPAP ODZNACZENIA 1939 – Krzyż Walecznych 1948 – Medal za Warszawę 1939-1945 1955 – Medal 10-lecia PRL 1962 – Odznaka „Bydgoszcz zasłużonemu Obywatelowi” 1965 – Odznaka 1000-lecia 1966 – Odznaka „Rok bydgoski” 1967 – Złota odznaka I stopnia za pracę społeczną 1968 – Odznaka pracowni Sztuk Plastycznych 1975 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – Medal Zwycięstwa i Wolności za 1939 r. – Zasłużony Działacz Kultury – Honorowy Obywatel m. Dobiegniewa 1976 – Medal Komisji Edukacji Narodowej – Medal za szczególne zasługi dla rozwoju woj. Bydgoskiego 1979 – Medal XX-lecia Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego 1980 – Medal honorowy KPTK za twórczość i upowszechnianie kultury – Złota Odznaka Związku Polskich Artystów Plastyków 1981 – Medal pamiątkowy XXXV-lecia miasta Bydgoszczy – Honorowy Członek Towarzystwa Miłośników m. Bydgoszczy

z J. Pankiem, H. Schultzem i O. Gałdyńskim, 1971

SPIS TREŚCI TEKSTY Piotr Siemaszko Świat linią zaczarowany. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Adam Radajewski, Andrzej Turawski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ignacy Witz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bogusław Mansfeld. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krzysztof Cander . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kazimierz Jułga Bronisław Zygfryd Nowicki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jacek Soliński Znaleźć piękno w prostocie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15 31 31 31 36 46 85

SPIS RYSUNKÓW I GRAFIK 1. Powiązania, Aurelii, linoryt barwny, 45 x 31 cm, 1972. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 2. Niby ja, drzeworyt, 15 x 15 cm, 1943. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 3. Teatrzyk kukiełek – Śliczna Krakowianka, drzeworyt, 6,5 x 16,5 cm, 1944. . . . . . . . . . . . 7 4. Teatrzyk kukiełek – Duch z Kenterwillu, drzeworyt, 6,2 x 16,5 cm, 1944. . . . . . . . . . . . . . 7 5. Teatrzyk kukiełek – Chochlik, drzeworyt, 6,5 x 17 cm, 1944 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 6. Pierwiosnki, drzeworyt, 13 x 8,7 cm, 1943. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 7. Clowni, drzeworyt, 16,5 x 11 cm, 1947. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 8. Tatrzańskim szlakiem, drzeworyt, 13 x 17 cm, 1953. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 9. Nad Bałtykiem, drzeworyt, 12,5 x 17 cm, 1953. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 10. Przełom Dunajca, drzeworyt, 17,5 x 12 cm, 1954. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 11. Ósemka, drzeworyt barwny, 22,5 x 20 cm, 1948. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 12. Białe szaleństwo, drzeworyt, 17,5 x 13 cm, 1954. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 13. Raj dla wędkarzy, drzeworyt, 17 x 12,5 cm, 1954. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 14. Szermierze, drzeworyt, 16 x 22 cm, 1953. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 15. Portret Wiktora Hugo, drzeworyt, 14 x 11 cm, 1953. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 16. Portret Leona Wyczółkowskiego, drzeworyt, 16 x 13 cm, 1952 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 17. Port w Świnoujściu, Aurelii, drzeworyt, 11 x 35 cm, 1950. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 18. Ciechocinek, drzeworyt, 47 x 60 cm, 1967 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 19. Consummatum est, drzeworyt, 12 x 10 cm, 1955. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 20. Z cyklu Bułgaria: Neseber – zaułek I, drzeworyt, 26 x 19 cm, 1956. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 21. Z cyklu Bułgaria: Neseber – uliczka, drzeworyt, 26 x 19 cm, 1956. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 22. Z cyklu Bułgaria: Neseber – ruiny świątyni chrześcijańskiej, drzeworyt, 19 x 26 cm, 1957. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 23. Z cyklu Bułgaria: Neseber – zaułek II, Aurelii, drzeworyt, 19 x 25,5 cm, 1957. . . . . . . . . . 18 24. Kamienica Celejowska w Kazimierzu, linoryt, 43,5 x 57 cm, 1966. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 25. Kamienica Przybyły w Kazimierzu, linoryt, 43,5 x 57 cm, 1966. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 26. Przystań rybacka nad Morzem Czarnym, Aurelii, drzeworyt, 11,5 x 42 cm, 1962. . . . . 20 27. Łodzie i sieci, Aurelii, linoryt, 20 x 46 cm, 1967. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 28. Sprzęt rybacki, linoryt, 30 x 43 cm, 1964. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 29. Muszelki czarnomorskie, Aurelii, drzeworyt, 25,5 x 19 cm, 1962. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 30. Algi, Aurelii, drzeworyt barwny, 30 x 20,5 cm, 1969 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 31. Algi II, Aurelii, drzeworyt barwny, 30 x 20,5 cm, 1969. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 32. Drzewa bananowe, linoryt, 43,5 x 58 cm, 1962/64 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 33. Palmy chińskie w Soczi, linoryt, 55 x 42 cm,1962. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 34. Aloesy, linoryt barwny, 47 x 32 cm, 1973. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 35. Pejzaż z Niedzicy, tusz, 54,5 x 42 cm, 1961. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 36. Pejzaż, tusz, 43 x 56 cm, 1962. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 37. Pejzaż z polami, tusz, 30 x 43 cm, 1962. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 38. Wydmy morskie I, tusz, 23 x 47 cm, 1964. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 39. Wydmy morskie II, tusz, 23 x 47 cm, 1964. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

z Zdzisławem Polsakiewiczem1974

40. Lisi Jar, flamaster, 25 x 43 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41. Nauplia – wysepka Burzi, flamaster, 23 x 48 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42. Giecz, flamaster, 32 x 47 cm, 1965. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43. Pejzaż z Dubrownika, tusz, 29 x 47 cm, 1961. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44. Sprzęt rybacki, tusz, 22 x 47 cm, 1960. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45. Nad Morzem Czarnym, tusz, 23 x 47 cm, 1960. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46. Warowny zamek w Dubrowniku, tusz, 29,5 x 40 cm, 1961. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47. Motyw z portu w Dubrowniku, tusz, 30,5 x 46 cm, 1961. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48. Port w Konstancy, tusz, 25 x 48 cm, 1960. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49. Motyw z Konstancy, tusz lawowany, 22,5 x 47 cm, 1960 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50. Herakleion – uliczka w starej dzielnicy, tusz, 43 x 33 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51. Mykeny – Brama Lwów, tusz, 40 x 33 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52. Mistra – pozostałość bizantyjskiego miasta, tusz, 44 x 33 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . 53. Korynt – widok na Akropol, tusz, 29 x 48 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54. Ateny, Akropol, długopis, 30 x 45 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55. Ateny – Erechteion na Akropolu, tusz, 28 x 42 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56. Epidauros – Theatron, długopis, 32,5 x 48 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57. Kreta – Phaistos, kredka, 32 x 48 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58. Ateny – domy pod Akropolem, długopis, 32 x 48 cm, 1963 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59. Kreta, Knossos – fragment magazynów królewskich, długopis, 32 x 48 cm, 1963. . . 60. Kreta, Knossos – fragment pałacu Minosa I, flamaster, 30 x 48 cm, 1963. . . . . . . . . . . . 61. Olimpia – pracownia Fidiasza, flamaster, 32 x 48 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62. Sounion – świątynia Posejdona, flamaster, 32 x 47 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63. Kreta, Knossos – fragment pałacu Minosa II, flamaster, 32 x 48 cm, 1963. . . . . . . . . . . 64. Nauplia – góra zamkowa, flamaster, 31 x 48 cm, 1963 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65. Ateny, flamaster, 43 x 30 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66. Ulica w Delfach, flamaster, 44 x 30 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67. Ateny – kościół bizantyjski, flamaster, 32 x 47 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68. Ateny – kawiarnia, flamaster, 32 x 48 cm, 1963 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69. Ateny – domy pod Akropolem (fragment), flamaster, 32 x 32 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . 70. Ateny – motyw śródmieścia, flamaster, 32,5 x 48 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71. Tripolis – fragment miasta, flamaster, 32 x 48 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72. Motyw z Konstancy, tusz, sangwina, 45 x 32 cm, 1960. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73. Uliczka w Dubrowniku, tusz, sangwina, 47 x 30 cm, 1961. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74. Uliczka w Dubrowniku, tusz, 46 x 27 cm, 1961. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75. Śródmieście Dubrownika, tusz, sangwina, 47 x 29 cm, 1961. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MOTYWY BYDGOSKIE 76. Moje miasto, drzeworyt, 18 x 27 cm, 1956. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77. Wenecja Bydgoska, tusz, 38 x 28 cm, 1957. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78. Wenecja Bydgoska V, drzeworyt, 11 x 14,5 cm, 1972 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79. Dachy nocą, linoryt barwny, 9,5 x 19 cm, 1968. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80. Żegluga na Brdzie, tusz, 31 x 43 cm, 1957 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81. Bydgoszcz – Jatki, tusz, sangwina, 30 x 42,5 cm, 1957. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82. Wenecja Bydgoska IV, tusz, 31 x 43 cm, 1957. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83. Żegluga na Brdzie, Aurelii, drzeworyt, 26,5 x 40 cm, 1961. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84. Bydgoskie mosty, drzeworyt, 28 x 50 cm, 1964. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85. Motyw starej Bydgoszczy, linoryt, 13,5 x 24 cm, 1980. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86. Motyw z Wenecji Bydgoskiej, Aurelii, linoryt, 20 x 32 cm, 1980. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87. Bydgoskie Jatki, Aurelii, drzeworyt, 26 x 40 cm, 1961. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88. Motyw bydgoski, tusz, 42 x 29,5 cm, 1956. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89. Wenecja Bydgoska III, drzeworyt, 17 x 12 cm, 1963 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90. Bydgoszcz – Terasy, ołówek, 43 x 24,5 cm, 1956. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1974

28 28 28 28 29 29 29 29 29 29 30 31 31 32 32 32 32 32 32 33 33 33 33 33 33 34 34 34 34 34 34 34 35 35 35 35 37 38 39 39 40 40 41 41 42 42 43 43 44 44 44

1975

91. Bydgoszcz ul. Jezuicka, Aurelii, drzeworyt, 15 x 8 cm, 1959. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 92. Wenecja Bydgoska I, drzeworyt, 38 x 27,5 cm, 1957. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 93. Widok z mojego okna, tusz, 50 x 40 cm, 1969. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 94. W mojej pracowni, tusz, 48 x 33 cm, 1959 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95. Martwa natura, flamaster, 30 x 40 cm, 1975. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96. Wnętrze, flamaster, 40 x 46 cm, 1978. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97. Portret pieca, Aurelii, linoryt barwny, 50 x 34 cm, 1971 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98. Portret piecyka, Aurelii, linoryt barwny, 49,5 x 32 cm, 1971 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99. Codzienność, Aurelii, linoryt barwny, 50 x 34 cm, 1971. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100. Portret pieca, Aurelii, fragment, linoryt barwny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101. Rysuję panoramę, kredka, 42 x 30 cm, 1969. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102. Uliczka w Guedlinburgu, długopis, 45 x 31 cm, 1967. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103. Kościół w Brodnicy, długopis, 46 x 24cm, 1968. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104. Kościół w Szubinie, flamaster, 61 x 48 cm, 1977. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105. Motyw z Golubia, flamaster, 54 x 43 cm, 1970. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106. Motyw z Berlina, długopis, 32 x 48,5 cm, 1967. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107. Domy w Trzebiatowie, długopis, 32 x 45 cm, 1967 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108. Motyw z Florencji, flamaster, 30 x 46 cm, 1974. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109. Motyw z Wenecji, flamaster, 23 x 32 cm, 1974. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110. Domy w Trzebiatowie II, długopis, 32 x 45 cm, 1967. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111. Domy w Guedlinburgu, długopis, 40 x 54 cm, 1967 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112. Brama miejska w Gryficach, długopis, 44 x 30 cm, 1967. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113. Kościół w Łabiszynie, flamaster, 60 x 48 cm, 1976. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114. Chełmno – mury miejskie, flamaster, 34 x 53 cm, 1971. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115. Uliczka w Tokaju, flamaster, 50 x 37 cm, 1971. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116. Uliczka w Erfurcie, długopis, 48 x 32,5 cm, 1967 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117. Uliczka w Weimarze, długopis, 33 x 48 cm, 1967. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118. Motyw z Wąbrzeźna, flamaster, 45 x 61 cm, 1969 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119. Motyw ze Swornegaci, flamaster, 44 x 63 cm, 1963. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120. Motyw z Erfurtu, długopis, 31 x 48 cm, 1967. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121. Pejzaż z Chełmna, flamaster, 40,5 x 54 cm, 1967 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122. Chełmno – widok na wzgórze, flamaster, 30 x 53 cm, 1971. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123. Dachy Attenburga, długopis, 32,5 x 48 cm, 1967. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124. Zabudowania przy lesie, flamaster, 40 x 58 cm, 1975. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125. Uliczka w Tokaju, flamaster, 43 x 58 cm, 1971. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126. Motyw z Nakła, flamaster, 40 x 57 cm, 1977. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127. Mur miejski w Chełmnie, flamaster, 42 x 53 cm, 1971. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128. Motyw z Górzna, długopis, 30 x 47 cm, 1968. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129. Pejzaż z Górzna, długopis, 30 x 47 cm, 1968. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130. Pejzaż podmiejski, flamaster, 45 x 57 cm, 1975 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131. Kościół w Tokaju, flamaster, 43 x 56 cm, 1971. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132. Widok z okna w Tokaju, flamaster, 46 x 56 cm, 1971. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133. Ulica w Tucholi, flamaster, 43 x 56 cm, 1977. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134. Panorama Dobrzynia, flamaster, 40,5 x 54 cm, 1970. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135. Golub – uliczka, flamaster, 40 x 56 cm, 1970. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136. Nowe nad Wisłą, flamaster, 35 x 48 cm, 1979 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137. Motyw z Golubia-Dobrzynia, flamaster, 32 x 48 cm, 1970 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138. Ulica w Tucholi, flamaster, 45 x 59 cm, 1977. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139. Domy przy ul. Ratuszowej, flamaster, 40 x 57 cm, 1975. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140. Stodoły, flamaster, 40 x 60 cm, 1975. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141. Zabudowania w Tokaju, flamaster, 40 x 55 cm, 1971. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142. Fragment Fary, długopis, 42 x 30 cm, 1967 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

z dr. Janem Piechockim 1975

46 47 47 48 48 48 48 49 50 50 50 50 51 51 51 51 51 51 52 52 52 53 53 53 54 54 55 55 56 56 56 56 56 56 57 57 57 57 57 57 58 58 59 59 60 60 61 61 62

143. Wieża prochowa w Kołobrzegu, długopis, 43 x 30 cm, 1966. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144. Gotycka kamienica mieszczańska w Kołobrzegu, długopis, 38 x 31 cm, 1966 . . . . . . . 145. Korona Schlieffena, katedra w Kołobrzegu, długopis, 44,5 x 27 cm, 1966. . . . . . . . . . . 146. Wnętrze katedry Kołobrzeskiej, długopis, 41 x 29 cm, 1966 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147. Sprzęt rybacki, długopis, 27 x 44 cm, 1969. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148. Sieci, długopis, 33 x 44 cm, 1965 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149. Łodzie rybackie II, długopis, 30 x 46 cm, 1976. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150. Łodzie rybackie I, długopis, 30 x 41 cm, 1966. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151. Port w Łebie, długopis, 30 x 49 cm, 1964. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152. Motyw z Erfurtu, długopis, 32 x 48 cm, 1967 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153. Fragment statku, długopis, 46 x 31 cm, 1966. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154. Kutry rybackie, flamaster, 31 x 46 cm, 1964. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155. Żaglówki, długopis, 37 x 51 cm, 1966. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156. Łodzie rybackie III, długopis, 28 x 36 cm, 1967. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157. Zabytkowa kotwica, długopis, 39 x 27 cm, 1966 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158. Kutry rybackie w Mrzeżynie, długopis, 29 x 42 cm, 1966 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159. Łodzie rybackie IV, długopis, 34 x 27 cm, 1967 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160. Zraniony ptak, Aurelii, drzeworyt barwny, 64 x 45 cm, 1970. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161. Amonity, Aurelii, linoryt, 50 x 43 cm, 1970. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162. Labirynt, linoryt, 44 x 35 cm, 1971 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163. Buk II, Aurelii, linoryt, 35 x 37,5 cm, 1978. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164. Buk I, Aurelii, linoryt, 35 x 37 cm, 1978. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165. Stara koronowska grusza, linoryt, 41 x 55 cm, 1979. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166. Koronowski dąb, linoryt, 60 x 46 cm, 1979. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167. Obumarłe drzewo, Aurelii, linoryt barwny, 45 x 34,5 cm, 1980. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168. Z cyklu Dramaty, srebrny ołówek, 66 x 48 cm, 1980. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169. Z cyklu Dramaty II, linoryt, 60 x 43 cm, 1975 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170. Drzewo, flamaster, 45 x 60 cm, 1975. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171. Z cyklu Dramaty, flamaster, 31 x 47 cm, 1980. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172. Z cyklu Dramaty, flamaster, 30 x 46 cm, 1980. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173. Z cyklu Dramaty, flamaster, 45 x 60 cm, 1973. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174. Z cyklu Dramaty, flamaster, 48 x 63 cm, 1973. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175. Z cyklu Dramaty, flamaster, 45 x 60 cm, 1979. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176. Z cyklu Dramaty I, linoryt, 63 x 46 cm, 1975. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177. Z cyklu Dramaty, flamaster, 50 x 42 cm, 1974. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178. Z cyklu Dramaty III, flamaster, 49 x 33 cm, 1980. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179. Z cyklu Dramaty, flamaster, 60 x 46 cm, 1973. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180. Z cyklu Dramaty VIII, flamaster, 60 x 46 cm, 1974. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181. Z cyklu Dramaty, flamaster, 60 x 44 cm, 1976. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182. Z cyklu Dramaty, flamaster, 60 x 44 cm, 1975. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183. Z cyklu Dramaty, flamaster, 47 x 32 cm, 1974. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184. Z cyklu Dramaty, flamaster, 61 x 46 cm, 1973. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185. Z cyklu Dramaty XI, srebrny ołówek, 65 x 48 cm, 1975 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186. Z cyklu Dramaty V, linoryt barwny, 61 x 42 cm, 1977. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187. Z cyklu Dramaty, flamaster, 47 x 64 cm, 1973. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188. Z cyklu Dramaty, flamaster, 47 x 64 cm, 1972. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189. Z cyklu Dramaty, flamaster, 31 x 47 cm, 1980. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190. Z cyklu Dramaty, flamaster, 48 x 63 cm, 1975. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191. Z cyklu Dramaty IV, linoryt barwny, 61 x 45 cm, 1977. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192. Z cyklu Dramaty VII, linoryt barwny, 43 x 62 cm, 1977 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193. Z cyklu Dramaty VI, linoryt barwny, 42 x 60 cm, 1977. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194. Bambusowe główki, linoryt barwny, 57 x 36,5 cm, 1973. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1977

63 63 63 63 64 64 65 65 66 66 67 67 67 68 68 68 69 71 72 73 74 74 74 75 75 75 75 76 76 76 76 76 76 77 78 78 78 78 79 79 79 79 80 81 82 82 83 83 84 86 87 89

1979

BRONISŁAW ZYGFRYD NOWICKI Motyw przemijania wystawa grafiki 21 IX – 20 X 2006, Galeria Autorska, Bydgoszcz, ul. Chocimska 5 Nakładem Galerii Autorskiej J. Kaji i J. Solińskiego z tej serii ukazały się: Kazimierz Jułga, Tędy chodzą chmury – wiersze, obrazy, fotografie, rysunki, 2002 Leon Romanow, Światło i równowaga – malarstwo, rysunki, 2003 Irena Kużdowicz, Pora życia – malarstwo, rysunki, 2004 Kazimierz Drejas, Dwoistość i jedność – malarstwo, rysunek, 2005

WYBÓR GRAFIK, RYSUNKÓW I TEKSTÓW, REDAKCJA I OPRACOWANIE GRAFICZNE

Jan Kaja, Jacek Soliński

WYBÓR GRAFIK, RYSUNKÓW I KONSULTACJA PRZY OPRACOWANIU MATERIAŁÓW

Aurelia Borucka-Nowicka ZDJĘCIA GRAFIK I RYSUNKÓW

Jan Kaja

ZDJĘCIA NA STRONACH 90-95 Z ARCHIWUM RODZINNEGO ARTYSTY ZDJĘCIE NA STRONIE 2 ZBIGNIEW LUBACZEWSKI PRZYGOTOWANIE DO DRUKU KOREKTA DRUK

Jacek Czekała

Ewa Szymborska

ABEDIK Bydgoszcz

OPRAWA

INTREX Bydgoszcz

Na okładce: Zraniony ptak, drzeworyt barwny, 64×45 cm, 1970 na wklejkach rękopisy Bronisława Zygfryda Nowickiego WYDAWCA

Galeria Autorska Jan Kaja, Jacek Soliński

www.autorska.pl e-mail: galeria@autorska.pl

ZREALIZOWANO DZIĘKI POMOCY FINANSOWEJ

Urzędu Miasta Bydgoszczy S

Urząd Miasta Bydgoszczy

ISBN – 10 ISBN – 13

83-923716-2-3 978-83-923716-2-5