Polityka Przestrzenna by Aleksandra Przesmycka

POLI TYKA PRZ

ESTRZENNA ALEKSANDRA PRZESMYCKA

UWARUNKOWANIA I KIERUNKI ROZWOJU MIASTA NA PRZYKŁADZIE DUŃSKIEGO MIASTA

AALBORG

SEMESTR 2 MGR / CZERWIEC 2019

PROJEKT URBANISTYCZNY /

POLITYKA PRZESTRZENNA UWARUNKOWANIA I KIERUNKI ROZWOJU MIASTA NA PRZYKŁADZIE DUŃSKIEGO MIASTA AALBORG

TRYB Nostryfikacja dyplomu zagranicznego

AUTOR MSc. inż. arch. Aleksandra Przesmycka

OPIEKUN dr inż. arch. Artur Jerzy Filip

Wprowadzenie do tematu

Uwarunkowania rozwoju przestrzennego miasta

Wprowadzenie / Aalborg miasto szczęśliwych

Aalborg w liczbach / Krótko o mieście

Aalborg na mapie / Położenie i zasięg

Rozdział 1 / Tło historyczne

Rozdział 2 / Dziedzictwo kulturowe

Rozdział 3 / Struktura funkcjonalna

Rozdział 4 / Środowisko przyrodnicze

Rozdział 5 / System komunikacji

Podsumowanie uwarunkowań rozwoju przestrzennego miasta / lokalizacja uwarunkowań

Koncepcje kierunków rozwoju miasta

Rozdział 1 / Obecnie proponowane i opracowywane dokumenty

Rozdział 2 / Dziedzictwo kulturowe a nowe inwestycje

Rozdział 3 / Nasycanie funkcji oraz nowa struktura społeczna

Rozdział 4 / Udział zieleni i ciągów wodnych oraz potrzeba rekreacji

Rozdział 5 / Nowe zapotrzebowania i sprawna komunikacja

Podsumowanie kierunków rozwoju miasta / wyznaczenie i lokalizacja głównych obszaów i osi rozwoju

Bibliografia Spis ilustracji

06 06

00 Aalborg

Polityka Przestrzenna

Aalborg

MIASTO SZCZĘŚLIWYCH

Wprowadzenie

WPROWADZENIE

Aalborg, jako jedno z większych miast Danii może pochwalić się prężnym rozwojem struktury urbanistycznej, nowymi inwestycjami czy też według niektórych sondaży spokojnym i szczęśliwym życiem mieszkańców. Pomimo swojego znaczenia na terytorium Danii, jest to miasto stosunkowo małe na skalę europejska, dzięki czemu pomimo wielu zmianom zarówno w strukturze miejskiej jak i społecznej, nadal zachowuje spokojny małomiejski charakter, który przyciąga zarówno turystów, mieszkańców okolicznych wsi czy studentów. Trudno się dziwić, bo choć daleko mu do wielkich europejskich metropolii, miasto Aalborg ze swoją bogatą ofertą usług, postawionymi wysoko w rankingach wyższymi uczeniami, festiwalami, wysokim poziomem życia, stosunkowo niskim kosztem utrzymania, bliskością natury, spokojem, a także postępowym myśleniem i zrównoważonym planowaniem jest niemalże idealnym miejscem do życia, jeśli nie na stałe to przynajmniej na kilka lat. Potwierdzają to mieszkańcy Aalborga, którzy swoją bezgraniczną satysfakcją z warunków życia w mieście pomogli w 2016 roku znaleźć się miastu na pierwszym miejscu rankingu najszczęśliwszych miast europejskich, zrealizowanego przez The European Comission. Ocena jakości życia, która dotyczyła wielu praktycznych elementów takich jak sprawności komunikacji miejskiej, dostępności sportu, kultury czy możliwości rozwoju wypadła w

Aalborgu znakomicie. Aż 72% respondentów było “bardzo zadowolonych”, a 24% “dość zadowolonych”. Aalborg to także miejsce gdzie az 96% mieszkańców czuje się zupełnie bezpiecznie, co też bez wątpienia dokłada się do ogólnego rozrachunku ankietowanej szczęśliwości wśród mieszkańców. 1 Co zatem sprawiło, że z głęboko uprzemysłowionego, zanieczyszczonego, słynnego z przestępstw i narkomanii miasta, Aalborg stał się najszczęśliwszym i jednym z najbezpieczniejszych miast w Europie? Zadowolenie mieszkańców Aalborga odzwierciedlone w sondażach jest z pewnością jednym z ważniejszych wyznaczników dobrze funkcjonującego miasta i świadectwem sprawnej polityki przestrzennej. Niniejsza praca ma na celu analizę historycznych, geograficznych i społecznych uwarunkowań rozwoju miasta, teraźniejszych tendencji, jak również postara się wyznaczyć możliwe przyszłe kierunki rozwoju miasta. Kierunki te oparte są na 4 ważnych zagadnieniach: w procesie planowania miast, dziedzictwie kulturowym, strukturze funkcjonalnej, środowisku przyrodniczym i systemie komunikacji. Tym samym analizy i wyznaczone kierunki wskażą sposób, w jaki miasto powinno rozwijać się w przyszłości tak aby nie zaburzyć stworzonej równowagi i wartości, wykorzystać potencjał miejsca, oraz rozwijać i udoskonalać słabsze strony obecnej urbanistyki i charakteru miasta.

1. Najszczęśliwsze miasta w Europie, https://www.thelocal. dk/20160208/aalborg-is-europes-happiest-city [data dostępu 01.04.2019]

Polityka Przestrzenna

POŁOŻENIE I ZASIĘG

Aalborg to duńskie miasto w północnej części półwyspu Jutlandzkiego i stolica regionu Nordjylland. Jest czwartym miastem pod względem powierzchni w kraju i trzecim pod względem liczby ludności. Dzięki dwóm zwodzonym mostom jednym kołowym i drugim

kolejowym, jak również podwodnym tunelem Aalborg i sąsiednie miasto Nørresundby tworzą jedną spójną współpracującą aglomerację a wraz z pobliskimi miasteczkami gminę o nazwie: Aalborg kommune, rozciągającą się na powiedzchni 1.137 km1 2

Ill.0.01 Mapa Aalborg kommune pokazująca umiejscowienie Aalborga i miasteczek satelitarnych

Wprowadzenie

Aalborg NA MAPIE Kolej

Lotnisko

00 E45

Lindholm

Nørresundby

Egholm

Aalborg Vest

Østre Havn Aalborg Centrum

Hasseris

Vejgaard Kærby

Aalborg Øst Frydendal

Aalborg SV Skalborg

Gug Aalborg SØ

Sønder Tranders

City Syd Ill.0.02 Mapa z umiejscowieniem ważniejszych dzielnic Aalborga

Kolej E45

Miasto Aalborg składa się z 16 dzielnic, jakimi są: 5A Hasseris, 5B Skalborg, 6A Kærby, 6B Hobrovej, 7 Gug, 8A Aalborg Øst, 8B AAU-kvt., 9A Reberbansgade/Ryesgade-kvt., 9B Søheltekvt., 9C Klosterm/Vesterbro., 10A Aalborg City, 10B Ø-gade kvt., 11A Vejgaard, 11B Vejgaard Vest,

12A Nørresundby og 12B Sundby/Hvorup. Do Aalborg Kommune należą miasteczka takie jak: Gandrup, Gistrup, Hals, Hou, Klarup, Kongerslev, Langholt, Nibe, Nørresundby, Stovorde, Sulsted, Svenstrup, Ulsted, Vadum, Vestbjerg, Vester Hassing, Vodskov oraz oczywiście Aalborg.1

1. Informacje o Aalborg Kommune, http://denstoredanske.dk/ Danmarks_geografi_og_historie/Danmarks_geografi/Danmarks_ kommuner/Aalborg_Kommune [data dostępu: 01.04.2019]

2. Statystyki, https://www.statistikbanken.dk [data dostępu: 01.04.2019]

Polityka Przestrzenna

Aalborg 2,8%

2,9% WSCHÓD

MIGRACJE WEWNĄTRZ GMINY (2011-2017)

85%

PÓŁNOC

zamieszkałych mieszkań ogrzewane jest miejskim systemem grzewczym

PŁD.-ZACH.

-0,5%

45,6% - budynki piętrowe 33,7% - domy jednorodzinne 13,1% - domy bliźniaki lub inne dwupoziomowe 7,7% - inne

ZACHÓD

SPOSÓB ZAMIESZKANIA

4,6%

W LICZBACH

POCHODZENIE 89,1% duńskie

10,9% zagraniczne

LICZBA MIESZKAŃCÓW (W 2018 ROKU) 114.194 miasto Aalborg 137.053 miasto Aalborg + Nørresundby 213.558 Aalborg Kommune (cała gmina)

1.137 km

dy ho

z Pr

41%

pi ka

mieszkańców jest poniżej 30 roku życia zki

, od

DOCHODY MIASTA

Podatki 60,7%

4000

e oty Zwr stwow ń pa % 5,8

set k 2% i

6000 5000

e w ło % ta 12,3

Po życ

POPULACJA WEDŁUG WIEKU

Do 19 tac ,3 % je

powierzchni (Aalborg Kommune)

3000 2000

104

100

1000

Ill.0.03 Aalborg dane statystyczne

Wprowadzenie

KRÓTKO O MIEŚCIE Dziś gmina Aalborg Kommune liczy ponad 213 tysięcy mieszkańców oraz zajmuje powierzchnię 1.137km2. Wśród mieszkańców znacząco przeważają ludzie w wieku 20-25 lat. Do takiej przewagi przyczynia się bez wątpienia dobra oferta wysokiej rangi uniwersytetów, szeroka oferta mieszkań studenckich i względnie niskie koszty utrzymania, które przyciągają młodych ludzi zarówno z kraju jak i spoza terrytorium Danii. Pochodzenie mieszkańców miasta jest w większości duńskie. Mieszkańcy z obywatelstwem zagranicznym pochodzą z 148 różnych krajów i stanowią prawie 11 % społeczeństwa. W mieście wzrosła średnia ludzi wykształconych jak również oferta miejsc pracy. Prawie połowa mieszkańców miasta mieszka w kamienicach oraz prawie połowa w domach jednorodzinnych, bliźniakach czy mieszkaniach

dwupiętrowych. Ci, którzy decydują się na wyprowadzkę z centralnych dzielnic Aalborga wybierają południowo-zachodnie tereny gminy. Coraz mniejszym zainteresowaniem cieszą się tereny na północ od Aalborga. Ponad 56% społeczeństwa to osoby samotne, 30%, małżeństwa, 14% mieszkające razem pary. 1, 2

STAN CYWILNY MIESZKAŃCÓW 5%

z dziećmi bez dzieci

51%

13% 17% małżeństwa

Ed 14 uka ,5% cja

samotni

Opi eka niep nad s ełn tars osp rawzymi i ny 20,7 mi %

ne odzin Cele rudnienie r t i za 41,8%

WYDATKI MIASTA

5% 9% pary mieszkające razem

ie w ro % d Z 0,1 1

tu ul ik

POZIOM WYKSZTAŁCENIA (SIŁA ROBOCZA W WIEKU 20-64 LAT)

gia i ener wisko o d o r Ś 3,1% VAT, spłaty, odsetki 2,3% Depa 3,4% rtamen t bur Pla mist rza i pr now a z n e 4,1 i s e t % rze urb nn e anist ycz ne

1. Danmarks Statistik, strona oficjalna statystyk państwowych [w: https://dst.dk/da/ [data dostępu: 31.03.2019]]

2. Aalborg Kommune, Bedre overblik https://www.aalborg.dk/ media/6739384/bedreoverblik_2017_nr2.pdf

Polityka Przestrzenna

KRÓTKO O HISTORII

Ill.0.04 Mapa pokazująca położenie Aalborga w dolinie strumieni

POCZĄTKI I ROZWÓJ MIASTA

Pierwsze wzmianki o Aalborgu pojawiają się na monetach i sięgają roku około 1040, kiedy to miasto nazywało się Alabur lub Aleburgh. Nazwa pochodziła od słowa áll, co oznaczało osadę położoną nad wąskim strumień lub żeglugę. Ale historia tego miejsca sięga o wiele dalej niż pierwsze monety. Pierwsze oznaki życia nad Limfjordem sięgają młodszej epoki kamienia, jednak o założeniu struktury miasta mówić można dopiero pod koniec czasów Wikingów, około roku tysięcznego, kiedy to monarchia, wzmożony handel, łowiectwo i rzemieśnictwo nabierały większego znaczenia i były podstawą do zakładania nowych miast. Miasto założone zostało nad Limfjordem w najwęższej jego części, w dolinie dwóch strumieni: Østerå i Vesterå, pomiędzy trzema wzgórzami kredowymi: Lerbjerg, Sorthøj i Skansebakken. Takie położenie miało znaczenie strategiczne 1. Historisk Samfund for Himmerland og Kjær Herred 1912-2012, Fra Aalborg, Aalborg 2012 12

z punktu widzenia obronnego i handlowego a później także przemysłowego. Struktura miejska ulic oparta była na dwóch głównych ulicach w osi wschód-zachód, w okolicach dzisiejsiej ulicy Algade. Nazwy ulic Algade lub Adelgade pierwotnie znaczy: główna arteria prowadząca przez miasto. Dlatego też wiele centralnych części miast na terenie Danii posiada ulice o takich nazwach. W okresie zakładania miasta znaczenia nabierało także chrześcijaństwo stąd jedne z najstarszych budynków w mieście to kościoły i klasztory Gråbrødrekloster i Helligåndskloster. W średniowieczu, w 1342 roku Aalborg zdobył prawa miejskie, rozwinął się handel i nawiązano relacje pomiędzy Norwegią i Anglią. Lata renesansu przyniosły rozbudowę kupieckich kamienic, reformację kościoła i wielką wojnę północną, która przez konflikt z Norwegią zatrzymała rozwój handlu i miasto zubożało. Pod koniec XVIII wieku wzrosło zainteresowanie polityką i zaczęto budować pierwsze fabryki, które zaczęły przekszałcać strukturę miasta i nadawać charakter robotniczny. Wraz ze wzrostem znaczenia przemysłu w latach 1900 liczba mieszkańców, głównie niewykształconych eksplodowała. 1

Ill.0.05 Trzy wzgórza kredowe otaczające Aalborg

Uwarunkowania Przestrzenne

Aalborg MIASTO HANDLU I PRZEMYSŁU

LICZBA MIESZKAŃCÓW W LATACH 1670-2004

CHARAKTER MIASTA W 1890, 1984 I 2002 ROKU

Ill.0.06 Aalborg dane statystyczne

01 UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO MIASTA TŁO HISTORYCZNE

Rozdział 1 opisuje historię i podstawy istotnych przekształceń struktury miejskiej oraz ideologię poszczególnych okresów przemian od 1950 roku do czasów obecnych. Tło historyczne pozwala zrozumieć decyzje polityczne i kierunki rozwoju,

jakie władze miasta wyznaczyły w celech poprawy ówczesnych warunków ekonomicznych i urbanistycznych, co ma swoje odzwierciedlenie w obecnej strukturze miasta i co wpływa na dalsze planowanie.

ROZDZIAŁ 1

Polityka Przestrzenna

Okres modernizacji 1950-1973 Aalborg przez długi czas był miastem przemysłowym, gdzie bardzo dużo zakładów mieściło się w centralnych częściach miasta i zajmowało większą część nabrzeża. Przestrzenie w mieście, które obecnie przeznaczone są pod nowe inwestycje, w latach 40’ zdominowane były przez przemysł różnego rodzaju. Wzdłuż Limfjordu zlokalizowane były: Spritfabrikken, port rybacki, port cargo, rynek bydła, elektrownia Nordkraft, stocznia (Aalborg Værft, przedsiębiorstwa paszowe i chłodnie. Z tego względu nabrzeże Limfjordu nie było ogólnodostępne dla mieszkańców. Przemysł był jednak tym, z czego miasto żyło i stanowił całkowicie naturalną i część miasta i ich mieszkańców.2

Ill.1.01 Mapa przedstawiająca radykalny plan poszerzeń ulic w centralnej części miasta, 1948

z Ameryki kultury konsumpcjonizmu. Wiele budynków, zlokalizowanych przy wąskich ulicach w centralnych dzielnicach było niezdatne do użytkowania ze względu na złe warunki techniczne, niedostępność światła dziennego, bez dostępu do systemów sanitarnych. Potrzebna była też likwidacja swego rodzaju slamsów w centralnych dzielnicach miasta, które powstały ze względu na pro socjalną politykę miasta, która oferowała mieszkania i pomoc najbiedniejszym parti społeczeństwa. Ówczesna sytuacja miasta stanowiła podłoże do rozwoju dzielnic, które rozwiązywały problemy mieszkaniowe i propagowały rozwój miasta. Takimi nowymi dzielnicami, powstałymi w latach 50’ i 60’ były np. Øgadekvateret, Søheltekvateret. Rozwój miasta Nørresundby nabrał podobnego tempa, lecz rozwijał się równolegle, niezależnie od Aalborga. 1 Inspiracja europejskimi i amerykańskimi miastami, a także wzrost znaczenia handlu sprawił, że głównymi celami planowania miasta było przekształcenie Aalborga w centrum handlowe i biznesowe dla całego regionu Nordjylland. Wyznaczono ulice przeznaczone jedynie dla ruchu pieszego i butików, rozpoczęto budowę wielu dużych sródmiejskich domów towarowych, t.j. Salling, Anva czy samoobsługowych supermarketów t.j. pierwszy supermarket Kvickly na placu Budolfi. Całe śródmieście miało spełniać głównie funkcje handlowe, a pod budowę dużych obiektów handlowych konieczne były liczne wyburzenia. Głównie były to biedne dzielnice najniższych warst społecznych, np. pomiędzy Nytorv i Algade, w których miejscu powstał dom towarowy Salling. Ważne obiekty kulturalne zaś, t.j. Aalborghallen (1953) czy Kunstmuseum (1972) czy też uniwersytet lokalizowane były w większości poza centrum miasta, gdzie dostęp samochodowy był jeszcze sprawniejszy.

W okresie powojennym władze Aalborga zauważyli potrzebę rozwoju, modernizacji i dostosowania miasta do nowych warunków. Wiele ulic była za wąska, aby pomieścić zwiększający się ruch samochodowy i potrzeby napływającej

W zasadzie cała polityka urbanistyczna miasta w tamtym okresie skoncentrowana była głównie na tym środku transportu. Ważny był szybki i dogodny dostęp do domów towarowych, butików i sklepów w centrum miasta. Powstała zatem swego rodzaju obwodnica centrum miasta oraz podłączonych do niej wielu miejskich parkingów, tak, aby niezależnie od miejsca, bliskość parkingu umożliwiała sprawny dostęp do usług. Rozwój na rzecz ruchu samochodowego sprawił,

1. Historisk Samfund for Himmerland og Kjær Herred 1912-2012, Fra Aalborg, Aalborg 2012

2. Andersen A. J., Byplanlægning i Aalborg Midtby - fra gadegennembrud til tæt byudvikling, Aalborg 2016

Przebudowa centralnych dzielnic i zmiana funkcji

Uwarunkowania Przestrzenne

Ill.1.02 Dom towarowy Salling. W ramach tak zwanego planu naprawczego miasta (Saneringsplan) wyburzano niezdrowe dzielnice slamsów, które następnie przeznaczano pod budowę budowę parkinków, czy domów towarowych, tj. np Salling, który powstał w miejscu dzielnicy St. Nygade, 1966r. (zdjęcie V. Kragmann) Poniżej zdjęcie dzielnicy Skolegade przed kościołem Budolfi, którą wyburzono już w latach 30’. Na jej miejscu w okresie wojennym pojawił się bunkier, później parking, następnie dzielnica bankowa, a obecnie przywrócona zostaje funkcja mieszkalna.

Ill.1.03 Dzielnica Skolegade, 1936r.

Polityka Przestrzenna Ill.1.xx Gabels Torv i elektrownia Nordkraft w tle, przestrzeń placu zajmuje parking, rok 1981

Ill.1.xx Illustracja przedstawiająca glówne ulice dojazdowe i lokalizację parkingów w śródmieściu, W latach 60’ istotny był sprawny dostęp samochodem do handlu

Uwarunkowania Przestrzenne

że koniecznie było wyburzenie niektórych fasad budynków, zwężenie chodników, czy likwidacja ścieżek rowerowych. Już w 1948 roku powstały kontrowersyjne szkice nowych arterii komunikacyjnych, pociągających za sobą konieczność wyburzeń na dużą skalę i dominację ruchu samochodowego na niekorzyść tego, nad czym obecnie skupiają się urbaniści: życia miasta, ludzkiej skali, lokalnych kultur i zmieszanych rozmaitych funcji. Niektóre z tych planów budowania szerokich arterii zostało zrealizowanych, jak np. ulica Nyhavnsgade wiodącej na wschód, która poszerzona została do 4 pasów drogowych. Jednak najbardziej centralny odcinek planu budowy szerokiej arterii Dag Hammarskjölds Gade, został odwołany w 1975 roku z powodu organiczeń finansowania z budżetu państwa.2

Plany rozwoju i nowa struktura miasta Zgodnie z wprowadzonym w 1938 roku planem, wszytskie gminy (kommuner) musiały opracować zarys spójnych planów rozwoju gmin. Plany gminy rejonu Aalborga z 1951 roku przewidywały znaczący wzrost liczny mieszkańców gminy aż do 200.000 mieszkańców. Plan zawierał rozległe struktury miejskie, a także nowe struktury, t.j. miasta-ogrody w kierunkach południowym i wschodnim, przeniesienie portu i zakładów przemysłowych 10km na wschód. Plan zakładał rozwój sieci drogowej, budowę mostu pomiedzy brzegami Limfjordu, jak również kolej podmiejską, która miała zapewnić dobre połączenie starego miasta z nowym oraz teranami zielonymi. Podobnie, plany rozwoju miasta z 1968 i 1973 bazowały na chęci znacznego poszerzenia zasięgu i wielkości miasta i zakładały, że urbanizacja terenów podmiejskich powinna rozwijać się w pobliżu głównych arterii komunikacyjnych. Effektywna siatka drogowa poszerzona została o nowe połączenie z drugą stroną Limfjordu w postaci podwodnego tunelu. Oddalony od centrum miasta został także uniwersytet w Aalborgu, który pierwotnie zająć miał poprzemysłowe budynki w centrum, jednak pomysł został odwołany ze względu na nierealistyczne i niepraktyczne dostosowanie tych budynków do potrzeb uniwesytetu. Wzrost dobrobytu w Aalborgu pociągnął za sobą rozwój handlu, ale także wzrost zainteresowania zagranicznymi przekształceniami miast. 1. Historisk Samfund for Himmerland og Kjær Herred 1912-2012, Fra Aalborg, Aalborg 2012

Gmina Aalborg Kommune była zorientowana w stronę międzynarodową, brała udział w wielu miedzynarodowych spotkaniach urbanistycznych i inspirowała się zagranicznym sposobem planowania miast. 1 2

Okres konserwacji 1973-1990 Kryzys ropy naftowej w 1973 roku wybuchł kiedy Aalborg był w pełni zaangażowany w modernizacje miasta. Wiele własności zostało wykupionych przez miasto, wiele też fragmentów miasta lub nawet dzielnic było w trakcie wyburzania w celach podporządkowania struktury miejskiej komunikacji samochodowej. W latach 70 zaczęto jednak zauważać, że kult samochodu uniemożliwia rozwój życia w mieście, a fragmentaryzację miasta, kotntrowersyjne wyburzenia, czy też inne skutki działań z początków drugiej połowy XX wieku uznano wręcz za brutalne i niedopuszczalne. 2

Kryzys i nowe kierunki rozwoju Podstawowymi założeniami tego okresu było zapewnienie opowiedniego planowania miasta, które miało regulować i wyznaczać odpowiednie kierunki rozwoju. Miasto nadal potrzebowało uporządkowania i oczyszczenia czy też likwidacji dzielnic slamsów, jednak podejście było już zupełnie inne. W miejsce radykalnych wyburzeń zaczęto zauważać i doceniać dziedzictwo kulturowe i tradycje, co skutkowało licznymi renowacjami i modernizacjami, na które miasto miało dość duży wływ dzięki wcześniejszym wykupieniom znacznych ilości prywatnych gruntów. Ze szczególną uwagą i troską podchodzono do budynków z okresu średniowiecza. Wzrosło też znaczenie komunikacji miejskiej i rowerowej w zamian za samochodową. Zorganizowano miejsce dla wielu przystanków autobusowych czy ścieżek rowerowych. Peryferyjne części miasta kontynuowały zaś rozwój wedle starych zasad i założeń. w 1974 powstała w ten sposób ogromnych rozmiarów dzielnica handlowa City Syd czy też Centrum Uniwersyckie. Była to też częściowo odpowiedż na ograniczenie dostępu samochodom w śródmieściu. Niestety 2. Andersen A. J., Byplanlægning i Aalborg Midtby - fra gadegennembrud til tæt byudvikling, Aalborg 2016

Polityka Przestrzenna

ówczesny kryzys ekonomiczny negatywnie wpłynął na przemysł, który był podstawą rozwoju i dobrobytu miasta. Wiele zakładów przemysłowych na terenie od Fabryki Akvavitu: Spritten do mostu Limfjordsbroen zostało zmuszonych do zawieszenia działalności i w 1990 roku już nikt nie miał wątpliwości, że Aalborg czeka nowy rozdział w historii. 2 Miasto spragnione rozwoju, nowych inwestycji i pomysłów podatne było na wiele wpływów zzewnątrz. Prywatni inwestorzy spoza miasta zaiteresowani byli już nie tak jak dotychczas przemysłem, lecz różnego rodzaju budynkami wysokościowymi i innymi projektami na wielką skalę, które niezupełnie wpisywały się w krajobraz śródmieścia (Midtbyen). Na realizacje ich pomysłów wpływ mieli już nie urbaniści, których plan z 1986 roku wyraźnie określał odpowiednie dla śródmieścia kierunki rozwoju, lecz politycy, spragnieni ekonomicznej odnowy po długich latach kryzysu. Wiele z tych najbardziej kontrowersyjnych inwestycji nie zostało zrealizowanych. Jednak działania te i pomysły były podstawą do przełomowego odwrócenia kierunku polityki miasta od przemysłu w stronę prywatnych inwestycji w mieście.1

Ill.1.xx Aksonometria służąca jako podstawa do dyskusji odstąpoenia od drastycznego założenia arterii Dag Hammarskjölds Gade. Po prawej stronie powstał dom opieki dla starszych a po lewej biblioteka i ośrodek kultury.

Świadomość dorobku kulturowego a planowanie miasta Kontrowersyjny projekt planu budowy szerokiej arterii Dag Hammarskjölds Gade z 1963 roku w centralnym odcinku miasta zostaje odrzucony w 1975 roku na radzie miasta. Poza proponowanymi zniszczeniami dorobku architektonicznourbanistycznego, negatywnymi skutkami dominacji ruchu samochodowego, tj: hałas, wypadki, zanieczyszczenie powietrza i uniemożliwienie rozwoju miejskich przestrzeni publicznych, po kryzysie ropy naftowej w grę zaczęła wchodzić także problematyka zasobów i złóż energii, których niedobór jednoznacznie zahamował rozwój miasta. Aby skutecznie uniemożliwić powrót do idei przebicia ulicy Dag Hammarskjölds Gade, w miejsce wyburzonych części miasta zaczęły pojawiać się ważne budynki użyteczności publicznej. Od strony północno-wschodniej powstał Medborgerhuset, ośrodek kultury i publiczna biblioteka (1980r.) z wewnetrzną ulicą nawiązującą do kontrowersyjnego założenia; stronę południowozachodnią zaś zamknął dom opieki dla starszych Ågården wybudowany w 1979 roku. Położenie obu budynków jest wyraźnym znakiem odejścia od polityki przestrzennej z poprzednich lat.

1. Historisk Samfund for Himmerland og Kjær Herred 1912-2012, Fra Aalborg, Aalborg 2012 2. Andersen A. J., Byplanlægning i Aalborg Midtby - fra gadegennembrud til tæt byudvikling, Aalborg 2016

Uwarunkowania Przestrzenne

Ill.1.xx Szkic pomysłu transformacji parkingów w zielone przestrzenie przyjazne dla mieszkańców z elementami małej architektury, 1979r. Poniżej:Zasadzenie lipy przed Medborgerhuset (ośrodkiem kultury i biblioteką), 1980r.

Polityka Przestrzenna

Ill.1.01 Powyżej Østerågade, posadzka. Wcześniej płynął tedy kanał, stąd upamiętniające ten fakt elementy w posadzce oraz fontanna. Po prawej, Det blå hus. Istniejąca kamienica, która w ramach regeneracji miasta została kompletnie przebudowana. Miała demonstrować nowoczesne rozwiązania wykorzystywania wody. Posiada wbudowane systemy oczyszczania wody szarej oraz zbiorniki na wodę deszczową, wykorzystywaną np do wspólnej pralni.

Uwarunkowania Przestrzenne

W ramach naprawiania wpływów poprzedniej epoki opracowany został ilustrowany katalog nowych inicjatyw i interwencji w obrębie centrum, tak zwany: Aalborgs bykerne. Głównym celem katalogu była próba scalenia 3 centralnych dzielnic, poprawa i powiększenie dostępnych przestrzeni publicznych, ulic, placów, rekreacji, poprawa standartu mieszkań, które w większości były małe, z niewystarczającą izolacją termiczną, bez łazienek i z nieuporządkowanymi dziedzińcami.2

Pierwszy kommuneplan dla Aalborga Aalborg i Nørresundby połączone zostały we wspólnie zarządzaną jednostkę miejską w 1970 roku, jednak dopiero w latach 80’ przystąpiono do jakichkolwiek działań na terenie Nørresundby. Opracowany dla Aalborga i Nørresundby w 1986 roku pierwszy kommuneplan podzielony został na kilka stref i obejmował między innymi sposób dostawy artykułów spożywczych oraz zapewniał odnowę istniejących dzielnic mieszkaniowych.1

Okres regeneracji 1990-2008 Śródmieście Aalborga (Midtby) naznaczone było w latach 90’ piętnem poprzedniej epoki zastoju. Odnowa obszarów miejskich następowała głównie na małą skalę, a większe założenia przywrócenia do życia podupadłłych dzielnic mieszkalnych: Vestbyen, Danmarksgadekvarteret, Øgadekvarteret, Nørresundby, widoczne były jedynie w planach i pomysłach urbanistów. Ideologia tego okresu była na swój sposób kontynuacją idei z lat 70-90’, odnowa i podkreślanie klimatu i historii miasta, dostosowanie funkcji. Podejście do zmian było jednak bardziej gruntowne i świadome, a perspektywy szersze i odważniejsze. Dążono do rozwoju poindustrialnych terenów, mieszania funkcji, podnoszenia jakości przestrzeni, angażowaniu lokalnej społeczności w przemiany miasta. Opracowano dla śródmieścia tak zwany “Bykatalog” czy “arkitektonisk kommuneplan” (zagospodarowanie terenu pod względem architektonicznym) w celu ostatecznej naprawy wpływów funkcjonalizmu i industrializmu.

1. Historisk Samfund for Himmerland og Kjær Herred 1912-2012, Fra Aalborg, Aalborg 2012

Wraz z ulepszeniami przestrzeni miejskich i poprawą standardów mieszkań życie w mieście nabrało nowego znaczenia, co wraz z rozwojem uniwersytetu zaczęło przyciągać młodych ludzi do Aalborga. Sprzyjało to polityce miasta, której celem było przyciągnięcie jak największej liczby wykształconych ludzi do Aalborga, który już nie był miastem robotników, pracujących w pobliskich fabrykach. Szeroka i dobra gama mieszkań nie była jednak wystarczająca. Miasto potrzebowało wielu nowych obiektów kulturalnych oraz ciekawych przestrzeni dostosowanych do jego nowych użytkowników. Takimi obiektami były między innymi: Musikkens Hus (dom muzyki), Utzon Center (kulturalny obiekt, ostatnie dzieło Jørna Utzona), Nordkraft (wielofunkcyjny obiekt w budynku dawnej elektrowni). Nowe projekty oprócz zappewniecia miastu ciekawej i szerokiej oferty kulturowej były także swego rodzaju marką i znakiem szczgólnym dla miasta, który przyciągać miał kreatywnych i pełnych pomysłów mieszkańców w dziedzinach technologi, muzyki czy sztuki, i tym samym kreować ekonomiczny rozwój miasta.2

Ill.1.01 Projekt nowego rozdysponowania i posadzki Østerågade.

2. Andersen A. J., Byplanlægning i Aalborg Midtby - fra gadegennembrud til tæt byudvikling, Aalborg 2016

Polityka Przestrzenna

Działania na arenie międzynarodowej Nowy program odnowy potrzebował nabrać miedzynarodowego znaczenia i dążyć do zrównoważonego rozwoju. W 1994 roku miasto Aalborg zaangażowało się w międzynarodową konferencję, gdzie ponad 3000 europejskich miast podpisało tak zwany “Aalborg Charter”. Był to dokument, który zobowiązywał do działań w kierunku lokalnego zrównoważonego rozwoju i stał się podstawą do europejskich debat na ten temat. W ten sposób Aalborg zasłynął na arenie międzynarodowej jako inicjator nowych pomysłów a także dobry partner do współpracy. Wraz z zainteresowaniem współpracą europejską przyszło także wiele wpływów i inspiracji odnośnie zachowywania i aranżowania budynków poindustrialnych, czy też wyznaczania terenów pod budowę budynków wysokościowych. 1

się po obu stronach Limfjordu równomiernie. Fjord i wybrzeże miały w tych pomysłach łączyć dwa miasta, a nie jak do tej pory je skutecznie rozdzielać. Obie strony zaczęły w ten sposób równocześnie koncentrować się na dawnych terenach fabryk, cementowni czy rzeźni i przekształcać je w pełne nowych wartości dzielnice przystosowane do ruchu pieszych i rowerzystów. Tożsamość miasta została odnowiona i zamiast odwracać się do wody plecami, miasto zaczęło skupiać się na intensywnej aktywacji w stronę nabrzeża. Rozwój trwał znowu do czasu kryzysu finansowego w 2008 roku, kiedy to po raz kolejny miasto zmuszone zostało do szukania nowych alternatywnych kierunków rozwoju.2

Aktywacja nabrzeża

Okres strategii 2008 - obecnie

W latach 90 było już jasne, że czas przemysłu wzdłuż wybrzeża Limfjordu w jego centralnym odcinku przeminął bezpowrotnie. Przestrzeń wybrzeża była trudno dostępna dla mieszkańców ze względu na infrastrukturę dróg i kolei, umiemożliwiających wolny dostęp do fjordu ale także w wielu miejscach poważnie zanieczyszczona. Zaczęto również myśleć o aktywnym włączeniu terenów Nørresundby do planowania miasta, tak aby miasto rozwijało

Kryzys finansowy dopadł miasto z zaskoczenia. Wiele projektów było w trakcie realizacji, przebudów czy rearanżacji. Większość inwestycji nad fjorden zatrzymała się po rezygnacji wielu prywatnych inwestorów. Sytuacja ta zmieniła charakter inwestycji, przez co zaczęto kłaść nacisk na bliższą współpracę pomiedzy władzami miasta i prywatnymi inwestorami. Miasto chciało mieć więszy wpływ na charakter i lokalizację przyszłych inwestycji, tak aby miasto

Ill.1.xx Plan Østre Havn. Dzielnica znajduje się na terenach postindustrialnych, w niedalekiem odległości od centrum.

1. Historisk Samfund for Himmerland og Kjær Herred 1912-2012, Fra Aalborg, Aalborg 2012 2. Andersen A. J., Byplanlægning i Aalborg Midtby - fra gadegennembrud til tæt byudvikling, Aalborg 2016

Uwarunkowania Przestrzenne Ill.1.xx Godsbaneareal. Powierzchnia dawnej zajezdni pociągów towarowych, zlokalizowana po zachodniej stronie zrealizowanej części arterii Dag Hammarskjölds Gade, przekształcona została w park ze zbiornikiem na wodę deszczową w razie nadmiernych opadów deszczu.

Ill.1.xx Widok z lotu ptaka na dzielnicę bydynków wysokościowych Østre Havn, zwaną tutejszym Manhattanem.

Polityka Przestrzenna

Ill.1.xx Realizowany projekt dzielnicy mieszkaniowej na placu Budolfi przywraca po wielu latach funkcje mieszkalne. Powyżej Widok z lotu ptaka przed inwestycją. Plac zajmował obszerny parking, pozostałość po latach 60’.

Uwarunkowania Przestrzenne

rozwijało się w odpowiednich, kontrolowanych kierunkach. Jako pierwszy produkt tej współpracy powstała polityka mieszkaniowa ukierunkowana głównie na mieszkania dla studentów. Była to także odpowiedź na niesamowity rozwój uniwersytetu, kiedy to w latach 2011-2015 liczba studentów wzrosła o 50% a 75% wszytskich mieszkań uniweryteckich w całym kraju budowana była w Aalborgu. Lepsza oferta mieszkań dostosowanych do potrzeb studentów przyciągała coraz to szerszy wachlarz studentów, co miało kontynuować promowanie Aalborga jako miasta wiedzy, nauki i kultury. Po kryzysie finansowym dokończono zatrzymane inwestycje i budowy wielu ważnych obiektów: Nordkraft, Musikkens Hus czy Utzon Center, odrestaurowano muzeum sztuki Kunsten czy zaczęto myśleć o nowych inwestycjach, jak np. kompleks mieszkalno kulturalny w dawnej fabryce Akvavitu Spritfabrikken, czy realizować pomysły zagęszczania miasta przez wznoszenie wysokich budynków w poprzemysłowej dzielnicy Østre Havn. Aalborg miał być w ten sposób motorem rozwoju dla całego regionu Północnej Jutlandii (Nordjylland). 2

Oś rozwoju W przeciwieństwie do poprzednich lat, kiedy rozwój odbywał się intensywnie, lecz na większą skalę niekontrolowanie, po kryzysie finansowym zaczęto myśleć bardziej globalnie i koncentrować działania. Wyznaczono tak zwaną oś rozwoju (vækstaksen), która miała proponować priorytety działań i densyfrikować rozwój miasta w kierunkach, które już ówczśnie odgrywały duże znaczenie. Były to: lotnisko w Nørresundby, śródmieście (Midtbyen), południowe części miasta, nowy szpital uniwersytecki oraz port. Oś zapewnić miała sprawne i logiczne połączenia, a także zapewnić bezpieczeństwo inwestycji dla prywatnych inwestorów. Zwócono także uwagę na fakt, że dobra komunikacja i połączenia w mieście stwarza odpowiednią dynamikę w mieście i jest motorem rozwoju. Zaistniała zatem potrzeba zmian i ulepszeń w zakresie transportu publicznego. Zaproponowano między innymi budowę lini tramwajowej, która później przekształcona została w ekologiczną i nowoczesną trasę autobusową +Bus wokół której ma się skoncentrować dalszy rozwój miasta i zagęszczenie aktywności.

1. Historisk Samfund for Himmerland og Kjær Herred 1912-2012, Fra Aalborg, Aalborg 2012

Dostosowanie struktury miejskiej do potrzeb i bezpieczeństwa rowerzysów i promowanie. Aalborga jako rowerowego miasta odgrywało także duże znaczenie. W ramach tej inicjatywy powstała pieszo-rowerowa kładka zawieszona na moście kolejowym, zapewniająca szybkie i dogodne połączenie między Nørresundby i Vestbyen (zachodnią dzielnicą Aalborga). Zmiany w komunikacji dotyczą także coraz intensywniejszego ograniczania ruchu samochodowego i eliminacji ulic przejazdowych w centralnych częściach miasta. Ulice takie jak Nyhavnsgade, Prinsensgade czy Jyllandsgade planowane są jako ulice dojazdowe. 2

Jakość rozwoju Nowa strategia planowania z 2016 roku zakłada sposób zintegrowanego rozwoju, odrzucający rozwiązywanie pojedynczych problemów, za to proponujący myślenie całościowe, biorące pod uwagę, gospodarkę, dobrobyt i zielony rozwój miasta. Rozwój nie jest już celem samym w sobie, lecz sposobem do zapewnienia wysokiej jakości życia w mieście. Ważna w tym temacie jest też problematyka zrównoważonego rozwoju, skupiająca się teraz bardziej na apektach socjalnych, stosunku do natury, adaptacji do klimatu, ograniczeniu emisji dwutlenku węgla i ekonomi. Wykorzystuje się też tymczasowo wiele budynków, które przeznaczone są już pod wieksze inwestycje (Spritfabrikken), powstaje wiele tymczasowych instalacji informujących mieszkańców o przyszłych zmianach i kierunkach rozwoju, zagęszczana jest tkanka śródmieścia (Budolfi plads), a planowanie koncentruje się na jakości przestrzeni i architektury. 1 2

2. Andersen A. J., Byplanlægning i Aalborg Midtby - fra gadegennembrud til tæt byudvikling, Aalborg 2016

01 UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO MIASTA DZIEDZICTWO KULTUROWE

Rozdział 2 opisuje tereny i ważne obiekty w mieście biorące czynny udział w historycznych przekszałceniach miasta lub też będących rezultatem istotnych politycznych decyzji. Dziedzictwo kulturowe Aalborga to miejsa i elementy tkanki urbanistyczno-

architektonicznej świadczące o tożsamości i wartościach tego miasta ukształtowanych w czasie, będących nieoderwalną jego częścią i z tego względu podlegających ochronie i wymagających odpowiedniego podejścia w przyszłym planowaniu.

ROZDZIAŁ 2

Polityka Przestrzenna

GŁÓWNE OBSZARY DZIEDZICTWA Aalborg przez długi czas był miastem przemysłowym, gdzie bardzo dużo zakładów mieściło się w centralnych częściach miasta i zajmowało większą część nabrzeża. Przestrzenie w mieście, które obecnie przeznaczone są pod nowe inwestycje, w latach 40’ zdominowane były przez przemysł różnego rodzaju. Wzdłuż Limfjordu zlokalizowane były: Spritfabrikken, port rybacki, port cargo, rynek bydła, elektrownia Nordkraft, stocznia (Aalborg Værft, przedsiębiorstwa paszowe i chłodnie. Z tego względu nabrzeże Limfjordu nie było ogólnodostępne dla mieszkańców. Przemysł był jednak tym, z czego miasto żyło i stanowił całkowicie naturalną i część miasta i ich mieszkańców. 1 Obecnie przestrzenie te, obok innych znaczących obszarów śródmieścia, czy obszarów z epoki żelaza, uznane są za ważne dla miasta środowiska kulturowe. Wartości kulturowohistoryczne podlegają ochonie w sposób, który zapewnia zachowanie jakości i szczególnego charakteru tych miejsc. Tego typu ochrona nie wyklucza zmiany funkcji obszarów dziedzictwa kulturowego przy zachowaniu pierwotnego charakteru miejsca oraz przy podejsciu z poszanowaniem rangi miejsca. Oprócz wskazanych obszarów chronionych jest także wiele obszarów parkowych, lasów, ukształtowań terenu, kurhanów, młynów i innych. Opracowana została także lista budynków z określoną w skali 1-10 wartością, przy czym watości 1-6 odnoczą się do budynków wpisanych do rejestru zabytków, i których ochrona i konserwacja jest ściśle określona. 2

STRATEGIE OCHRONY Prace zapewniające ochronę środowisk dziedzictwa kulturowego powinny podejmować działania w zależności od tego co jest szczególnie cenne w danych obszarze i mogą być opracowane na podstawie jednej lub kilku z niżej wymienionych strategii:

1. Historisk Samfund for Himmerland og Kjær Herred 1912-2012, Fra Aalborg, Aalborg 2012

• Muzealna ochrona konserwatorska (zarówno zewnętrze, wnętrze jak i funkcja podlega ochronie) • Ponowne wykorzystanie cennej architektury -podejście konserwatorskie (przeznaczenie watościowych budynków, przestrzeni pod nowe funkcje, przy czym ważne jest żeby nowa funcja zachowywała w jak największym stopniu oryginalny układ) • Ponowne wykorzytanie budynków przemysłowych - podejście addytywne (budynki przemysłowe mogą posiadać wartość kulturową bez architektonicznego znaczenia, dozwolone są zatem wszelkie przebudowy, dobudowy dostosowujące miejsca do funkcji) • Ponowne wykorzystanie struktur tj, kolejowych, zieleni, zabudowy • Ponowne wykorzystanie części budynków, np. ruin, dźwigów, kominów, instalacji, klatek schodowych, itp. • Wykorzystanie wartosci symbolicznych, atmosfera miasta, ukształtowanie form zabudowy, zestawienie materiałów, charakterystycznych elementów, kolorów, kształtowania zieleni • Czasowe wykorzystanie przestrzeni miejskich czy budynków, które może przyczynić się do późniejszych inwestycji, zakładających permanentne wykorzystanie2

Obiekty i obszary dziedzictwa są świadectwem historii i definiują charakter miasta. Dbałość o odpowiednią konserwację i wykorzystanie obszarów w przyszłym planowaniu, może przyczyniać się do czynnego rozwoju w mieście, dla którego historia jest ważnym elementem w planowaniu. Obszary dziedzictwa powinny być zintegrowaną częścią miasta oraz informować i uświadamiać mieszkańców o wartościach kulturowych. Obszary i obiekty postindustrialne mogą być terenami pod nowe inwestycje oraz stanowią potencjał dla miasta, które chce zbudować efektywną i gęstą tkankę urbanistyczną. Należy jednak pamiętać, że przemysł zbudował dość silną tożsamość miasta, do czego w jakichś sposób należy się odnieść. 2. Aalborg kommuneplan [w: http://www.aalborgkommuneplan. dk [data dostępu: 31.03.2019]]

Uwarunkowania Przestrzenne

Ill.1.xx Zabytki w śródmieściu (Midtbyen)

2 4 3

Lindholm Høje / Starożytne zabytki - epoka żelaza i epoka wikingów

Aalborg Portland / Zakład przemysłowy - fabryka cementu

Aalborg Midtby - Śródmieście / Helligåndskloster, Aalborghus Slot

De Danske Spritfabrikker / Zakład przemysłowy - fabryka wódki Akvavit

Nowoczesny Aalborg / Wystawy rekreacja, infrastruktura

Dansk Eternit Fabrik / Zakład przemysłowy - fabryka azbestu

Ill.1.xx Mapa przedstawiająca rozmieszczenie obszarów dziedzictwa w Aalborgu.

Polityka Przestrzenna Ill.1.xx Zdjęcie terenu z lotu ptaka.

Ill.1.xx Archiwalne zdjęcie z lat 50’ podczas odkopywania terenu spod miejscami ponad 4-metrowej warstwy piasku.

Uwarunkowania Przestrzenne

- PRZYKŁAD OCHRONY DZIEDZICTWALindholm Høje Pradawne kamienne pozostałości na wzgórzu Lindholm Høje są najpiękniejszym i najokazalszym z duńskich świadectw z młodszej germańskiej epoki żelaza oraz czasów Wikingów, zlokalizowanym w północnej stronie Limfjordu w miejscu, gdzie jego szerokość jest najwęższa. Kamienne kręgi na wzgórzu Lindholm to dawne miejsca kremacji zwłok Wikingów, które używane były od 400 roku naszej ery przez około 600 lat. Na początku swojej ery Wikingowie nie plądrowali sąsiednich państw, lecz zajmowali się uprawą roli i handlem z miasteczkiem po drugiej stronie fjordu Alabu (później Aalborgiem). Głównym powodem opuszczenia obszaru przez Wikingów była zmiana klimatu, która spowodowała potężne wiatry i burze piaskowe, które zasypały teren piaskiem, ale dzięki którym obszar zachował się w dobrym stanie do dni dzisiejszych. U północnego podnórza pagórka znajdowało się miasteczko plemienia Wikingów, które ze względu na drewniane konstrukcje nie zachowało się w pierwotnej postaci do dni dzisiejszych.

1. Lindholm Høje Muzeum [w: https://nordmus.dk/u/lindholmhoeje-museet/ [data dostępu: 05.04.2019]] 2. Ochrona zabytków, Fredningen [w: https://www.fredninger.dk/ fredning/lindholm-hoeje/ [data dostępu: 05.04.2019]]

Obszar odkryty został przez archeolożkę amatora pod koniec XIX wieku, lecz ostatecznie odkopany spod piasku w latach 50’ i wpisany do rejestru zabytków w 1960 roku. W 1975 roku obszerniejszy teren został uwzględniony w rejestrze ze względu na plany budowy zabudowy mieszkalnej na zachód oraz północny zachód przez Aalborg Kommune. Działania te uznane zostały za nieposzanowanie rangi miejsca i odwołane. Dzięki wpisaniu całego obszaru do rejestru zabytków, pomimo bliskości do miasta, nie ma w pobliżu zabudowań i można podziwiać zachowaną naturę oraz widok na miasto. O dawnych czasach Wikingów, ich życiu i pochówku opowiada znajdujące się w pobliżu Muzeum. Obszar jest także miejscem aktywnego przypominania o historii Północnej części półwyspu Jutlandzkiego w postaci występów teatralnych w okresie letnim. 1, 2

Ill.1.xx Rekonstrukcja rytuału kremacji, Lindholm Høje Muzeum

01 UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO MIASTA STRUKTURA FUNKCJONALNA

Rozdział 3 porusza tematykę rozłożenia funkcji w mieście. Temat ten jest bezpośrednio związany z opisaną wcześniej historią i jej wpływami na miasto Aalborg. Wiele drastycznych założeń na zawsze pozostawiło już ślad w mieście w postaci podziału funkcjonalnego lub

przynajmniej pozostałych budynków, które po adaptacji do nowej funkcji nadal przypominają o przeszłości. Logiczne podejście do podziału funkcjonalnego ma duży wpływ na jakość i sprawne funkcjonowanie miasta, a także może wyznaczać rozwój w określonych kierunkach.

ROZDZIAŁ 3

Polityka Przestrzenna

Ill.1.xx Boulevarden. W słoneczne dni ulica tętni życiem.

Rozwój na przestrzeni ostatnich kilku dekad miał duże znaczenie dla miasta i zmienił miasto nie tylko fizycznie i strukturalnie, ale także funkcjonalnie i społecznie. Z przemysłowego miasta Aalborg stał się nowoczesnym miastem kultury i wiedzy. Intustrialna przeszłość wciąż jest w mieście widoczna, stare elektrownie i postindustrialne budynki pzekształcone na potrzeby nowych funkcji dodają miastu charakteru, a zdominowane przez przemysl nabrzeże Limfjordu z nowo powstałymi budynkami kultury, parkiem, pływalnią i promenadą jest ośrodkiem życia miasta i miejscem spotkań dla wielu mieszkańców.

odległości od centrum, głównie w stronę południowego zachodu, lub południowego wschodu. Obszary te podobne w typologii różnią się od siebie znacząco charakterem i statusem. Obecnie szacuje się, że długość życia mieszkańców dzielnic wschodnich (Aalborg Øst) żyją średnio o 13 lat krócej niż miejszkańcy bogatszych dzielnic takich jak Hasseris (południowo-zachodnia część miasta). Różnice w zdrowiu poszczególnych dzielnic wynikają z różnic wykształcenia, dochodów i statusu socjalnego ich mieszkańców.1 Inną typologią są nowo powstałe i powstające osiedla z mieszkaniami dla studentów. Są to głównie bydynki wysokie, osiągające wysokość nawet do 50m (14 pięter), powstające w różnych, głównie poprzemysłowych częściach miasta (Havnefront, Østre Havn, Eternitten, Nørresundby). Wiele z nich wykorzystuje pomysł zewnętrznego korytarza/galerii (altangang), co nadaje budynkom i dzielnicom charakterystyczy wygląd. Poza tradycyjnymi funkcjami mieszkalnymi w Aalborgu znajdują się także kompeksy ogródków działkowych, używanych jedynie do celów uprawy roślin i odpoczynku, czy też ciekawy kompleks letnich ale także całorocznych domków w alternatywnej dzielnicy Fjordbyen, założonej na podobieństwo wolnej dzielnicy Christiania w Kopenhadze.

TYPOLOGIE MIESZKALNE

USŁUGI

1. Aalborg kommuneplan [w:https://www.dr.dk/nyheder/indland/ grafik-i-aalborg-oest-doer-de-lige-saa-tidligt-som-i-pakistan [data dostępu: 05.04.2019]]

2. Aalborg kommuneplan [w: http://www.aalborgkommuneplan. dk [data dostępu: 31.03.2019]]

W obecnej strukturze funkcjonalnej miasta wyznaczyć można kilka charakterystycznych typologii mieszkalnych. jak np. śródmiejskie średnio 4-piętrowe kamienice mieszkalne, tak zwane bykerne, rozciągające się w pasie wschód zachód. Ich główną funkcją jest funkcja mieszkalna, jednak ze względu na atrakcyjność położenia w przyziemiach większości z nich znajdują się uslugi, w postaci handlu detalicznego, butików. restauracji, kawiarni, itp. Jeśli kamienice nie oferują żadnych usług, ich przyziemia poniesione są o pół piętra, tak, aby odłączyć się od przestrzeni ulicy i zapewnić mieszkańcom na parterze prywatność. Inną typologią są domki jednorodzinne, lub bliźniaki, których większość umiejscowiona jest w pewnej

Oprócz wymienionych wcześniej usług handlu w przyziemiach budynków śródmiejskich, czy też śródmiejskich domów towarowych, tj. Salling czy Friis/ Magasin, w Aalborgu znaleźć można niemalże całą dzielnicę poświęconą usługom handlu: City Syd. Jak sama nazwa wskazuje dzielnica położona jest na południu, przy głównej ulicy wyjazdowej z miasta. Oprócz handlu, wyodrębnić można także usługi kultury, kóre oprócz Muzeum sztuki Kunsten i Centrum Kongresowego, zlokalizowane są wzdłuż Limfjordu i stanowią świadectwo przekształcenia charakteru nabrzeża Limfjordu z przemysłowego w kulturowe. Obok kultury wzdłuż fjordu znaleźć można ośrodki oświaty, choć największą częścią miasta spełniającą funkcje nauki jest kampus uniwersytetu Aalborg Universitet zlokalizowany w dość dużej

Uwarunkowania Przestrzenne

FUNKCJA mieszkalna śródmiejska

Nørre Uttrup

mieszkalna niska jednorodzinna mieszkalna wysoka

Lindholm

usług nauki usług kultury usług zdrowia

Nørresundby

usług handlu i produkcji Rørdal

Vestbyen

Hasseris

Østre Havn

Aalborg Midtby

Øster Sundby Vejgård

Nørre Tranders

Aalborg SV

Skalborg

Aalborg SØ

Gug

Gistrup

Visse Dall Villaby

Ill.1.xx Mapa przedstawiająca dystrybucję głównych funkcji w mieście.

Polityka Przestrzenna

FUNKCJA mieszkalna śródmiejska mieszkalna niska jednorodzinna mieszkalna wysoka usług nauki usług kultury usług zdrowia usług handlu i produkcji

NØRRESUNDBY

KULTURBRO SPRITFABRIK

HARALDSLUND

HAVNEFRONTEN UTZON SLOTTET CENTER MUSIKKENS HUS

NYTORV

ØSTRE HAVN

BUDOLFI BIBLIOTEKA GŁÓWNA NORDKRAFT

KUNSTEN

AALBORG KONGRES & KULTUR CENTER

STACJA KOLEJOWA

Ill.1.xx Mapa przedstawiająca dystrybucję głównych funkcji w mieście z zaznaczonymi ważniejszymi obiekatami kultury.

Uwarunkowania Przestrzenne

odległości od centrum miasta, na południowym wschodzie. Usługi zdrowia, w postaci obszernych szpitali zlokalizowane są również na południu.2

PRZEMYSŁ

Pomimo znaczej redukcji zakładów przemysłowych z poprzedniej epoki, przemysł jest 2-gą zaraz po handlu najważniejszą gałęzią w prywatnym sektorze. W Aalborgu znaleźć można jeszcze kilka sprawnie działających zakładów, największe z nich to: Siemens Wind Power A/S, Arla Foods, Tulip Food Company A/S, Spæcom A/S, Blandt Industries A/S, Alfa Laval Aalborg A/S, Aalborg Portland A/S, Skagen Sandblæseri i inne. Większość z zakładów przemysłowych to małe i średnie przedsiębiorstwa. Zdecydowaną większość, 55% stanowią przedsiębiorstwa zatrudniające poniżej 5 pracowników, a tylko 5% przedsiębiorstw zatrudnia powyżej 100 pracowników. Z uwagi na historyczne położenie i zbudowaną do tych celów infrastrukturę, większość zakładów znajduje się na wschodzie, oraz w mniejszym stopniu (głównie przemysł spożywczy) na południu miasta.

Rozdysponowanie funkcji w Aalborgu jest częściowo uwarunkowane historycznie (umiejscowienie starych kamiec z usługami, czy głównych terenów przemysłu), a częściowo planowaniem urbanistycznym miasta (umiejscowienie obiektów kultury wzdłuż Limfjordu). Dla każdej z funkcji niezbędne jest zapewnienie odpowiednich warunków do prawidłowego funkcjonowania. Dla przemysłu, usług i funkcji mieszkalnej - zapewnienie infrastruktury, w postaci sieci komunikacyjnej. W przypadku funkcji mieszkalnej zapewnienie dostępu do usług handlu, nauki czy kultury. A dla funcji mających niekorzystny wpływ na otoczenie, ze względu na hałas czy zanieczyszczenie, zapewnienie odpowiedniej przestrzeni. Tak jak miało już to miejsce w historii, miasto wykazuje zdolności responsywne, ułatwiające adaptacje i reorganizacje funcji w zależności do potrzeb, co może nastąpić również w przyszłości.

Ill.1.xx Aalborg Portland, fabryka cementu. W tle obszerne sztuczne jezioro wykorzystywane do produkcji.

Ill.1.xx Østre Havn, wysokie budynki na terenach postindustrialnych. Pośrodku: Budynek DLG Tårn rekonstruuje dawnego silosa. Oryginalna betonowa konstrukcja była zbyt słaba aby utrzymać tyle pięter mieszkań.

Ill.1.xx Musikkens Hus to potężna budowla zawierająca 20.000m2 sal koncertowych, scen oraz restaurację. 1. Statystyki [w: https://www.aalborg.dk/media/7235077/ bedreoverblik_2017_nr3_industri_aalborg.pdf [data dostępu: 05.04.2019]]

Polityka Przestrzenna

- PRZYKŁAD POSTINDUSTRIALNEJ TRANSFORMACJIAalborg Havnefront Pierwsza część rewitalizacji postindustrialnych terenów nabrzeża Limfjordu, znajdująca się pomiędzy dwoma mostami uznana została za niezbyt nieatrakcyjną, zacienioną, pozbawioną życia miejskiego przestrzeń. Z tego tytułu priorytetem planowania czentralnej części Havnefront (nabrzeża) było przede wszystkim zapewnienie przyjaznej użytkownikom otwartej przestrzeni do spotkań, która połączyłaby średniowieczną część miasta z Limfjordem. Ważne było zapewnienie jak najwyższej jakości przestrzeni i materiałów, ze względu na wyjątkowe umiejscowienie. Jednym z ważniejszych i najbardziej kontrowersyjnych pomysłów było zwężenie ruchliwej ulicy Nyhavnsgade, która ze względu na swoje istotne znaczenie w przeszłości była szeroka na 4 pasy. Obecne funkcje kultury nie wymagały od ulicy aż takiej przepustowości, dlatego w 2005 roku podjęta została ostatecznie decyzja o zmianie organizacji ruchu, a w 2006 rozpoczęły się prace nad obecnym Havnefront.

Ill.1.xx Jomfru Ane Park dzięki obniżeniu terenu oraz zieleni zapewniającej schronienie przed wiatrem i hałasem ulicy tworzy wyjątkową przestrzeń do odpoczynku w mieście.

To co kiedyś było tylną stroną miasta przekształciło się w tętniącą życiem promenadę z wieloma atrakcjami takimi jak Jomfru Ane Park, który pomimo bliskości ruchliwej ulicy przyciąga tysiace użytkowików, centrum kultury Utzon Center, poświęcone twórczości urodzonemu w Aalborgu autorowi opery w Sydney,. Wzdłuż długiej na około kilometr promenady Havnefront znajduje się także Uniwersytet, Musikkens Hus, czy też różne place zabaw , boiska i kąpielisko. Uregulowane schodkowo nabrzeże oraz wiele miejsc do odpoczynku zapewnia łatwy dostęp do wody. 1, 2 Transformacja Havnefront była jedną z najbardziej udanych inwestycji miasta i przyniosła drastyczną, lecz bardzo pozytywną w skutkach zmianę funkcji. Havnefront jest dziś jednym z najbardziej reprezentatywnych miejsc w Aalborgu, przyciągającym zarówno mieszkańców jak i turystów przypływających do miasta np. promami. Ill.1.xx Rozplanowanie centralnej części nabrzeża Limfjordu.

1. Andersen A. J., Byplanlægning i Aalborg Midtby - fra gadegennembrud til tæt byudvikling, Aalborg 2016

2. C.F. Møller, Havnefront [w: https://www.cfmoller.com/p/-da/ Aalborg-Havnefront-i2005.html [data dostępu: 11.04.2019]]

Uwarunkowania Przestrzenne Ill.1.xx Widok na szeroką ulicę Nyhavnsgade i nabrzeże z postindustrialnymi budynkami, silosami czy parkingami, które dominowały przestrzeń nabrzeża Limfjordu.

Ill.1.xx Widok na Havnefront obecnie. Na pierwszym planie bolisko i Jomfru Ane Park a także publiczny kompleks kąpieliska, które otwarte jest przez cały rok.

01 UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO MIASTA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

Rozdział 4 wprowadza do tematu dystrybucji zieleni oraz podejścia do publicznych terenów zielonych w mieście. Zielona tkanka parków, skwerów, mniejszych zgrupowań zieleni jest nieodłączną częścią miasta przyjaznego dla swoich mieszkańców. Wiele terenów zielonych,

podobnie jak dziedzictwo kulturowe ma wartości historyczne oraz jest świadectwem dawnych przemian. Planowanie zieleni to planowanie jakości przestrzeni pomiędzy budynkami, która przyczynia się do atraktyjności życia w mieście, co zaś może przyciągać nowych mieszkańców.

ROZDZIAŁ 4

Polityka Przestrzenna

Zieleń w mieście jest jednym z elementów bezpośrednio wpływającym na jakość przestrzeni miejskich i zadowolenia ich użytkowników. Wiele przestrzeni i założeń zieleni jest nieodłączną częścią miasta od wielu lat i stanowi dziedzictwo kulturalne oraz objęte jest ochroną w podobny sposób jak architektura. Takim parkiem jest np. najstarszy park w mieście, Kildeparken, założony na powierzchni 6,5 hektarów w 1802 roku. Bliskość zieleni przyczynia się także to ilości i jakości aktywności w mieście. Parki, nabrzeża rzek, promenady są miejscami, gdzie wielu mieszkańców spędza swój czas wolny, a także stwarzają ramy do nieformalnych spotkań i wydarzeń w mieście. Takimi wydarzeniami mogą być festiwale na świeżym powietrzu, zawody sportowe, koncerty, zgromadzenia, lub też bardzo codzienne, niezobowiązujące czynności jak grillowanie, odpoczynek, rozmowa, spacer. Im bliżej i lepiej zlokalizowana jest funkcja zieleni, tym lepiej jest ona wykorzystywana i tym bardziej przyczynia się do jakości życia w mieście. 1, 2

Jomfru Ane, który każego roku odwiedzany jest przez ponad 800.0000 mieszkańców i turystów. Stosunkowo dużą powierzchnię w centralnej części miasta zajmuje cmentarz, który dzięki swojemu zagospodarowaniu może być użytkowany w podobny sposób jak park, jednak funkcja wymaga odpowiedniego szacunku, a otaczający cmetarz mur nie ułatwia dostępu do zieleni. Dzięki odpowiedniemu planowaniu miasta powstały też dodatkowe tereny zielone na nieużytkowanych terenach zajezdni pociągów towarowych, Godsbanearealet, czy też niedawno otwarty park Vestre Fjordpark z szeroką ofertą przestrzeni do rekreacji. Znajdują się tam boiska do koszykówki, siatkówki, basen na świeżym powietrzu, ścianka wspinaczkowa, sauna oraz inne atrakcje.

ZIELEŃ W AALBORGU

Ill.1.xx Zieleń urządzona na cmentarzu Almen Kirkegård.

W Aalborgu główne obszary zieleni rozprzestrzenione są w zasadzie równomiernie, brakuje jednak mniejszych skwerów zieleni zarówno w dzielnicach mieszkaniowych na wschód oraz na zachód. Przestrzeń śródmieścia, z wyjątkiem niezagospodarowanego zielonego obszaru wokół zamku (Aalborghus Slot), jest w zasadzie pozbawiona zielonych miejsc do odpoczynku. Ogromną zmianą i wartością dodaną była budowa promenady nad Limfjordem, która pomimo braku obecności dużych powierzchni zielonych czy gęstych zadrzewień w pewnej mierze spełnia tę samą funkcję w mieście co park. Wzdłuż promenady w centralnej jej części zlokalizowany został bardzo popularny wśród mieszkańców park

Niewątpliwie oprócz terenów zielonych i zgrupowań drzew w skład natury w mieście wchodzą też kompleksy wodne. Ze względu na historyczne położenie miasta w dolinach kilku strumieni / kanałów Aalborg na dostęp do wody nie może narzekać. Większość pierwotnych kanałów w centrum miasta została zamknięta z powodów szerzących się chorób, jednak w krajobrazie całej aglometracji Aalborga kanały, jeziora oraz tereny podmokłe nadal biorą czynny udział. Niektóre z nich są sztucznymi zbiornikami wodnymi, pozostałością po dawnych zakładach przemysłowych. Takim zbiornikiem jest np. Kridtgraven na zachodzie miasta. Jezioro oddane jest w użytkowanie mieszkańcom i w okresie letnim służy jako kąpielisko. 3

1. Ghel J., Życie między budynkami, Kraków 2009 2. Ghel J., Byer for mennesker (Miasta dla ludzi), 2016

3. Aalborg Kommune [w: https://www.aalborg.dk/oplevelser/ natur-og-parker/byens-rum/parker-og-groenne-omraader [data dostępu: 10.04.2019]]

Uwarunkowania Przestrzenne

Nørresundby

Vestbyen Aalborg Midtby Hasseris Vejgård

ZIELEŃ parki lasy cmentarze pola i łąki zbiorniki wodne drzewa zgrupowania drzew

Ill.1.xx Mapa przedstawiająca dystrybucję głównych obszarów zieleni w mieście.

Polityka Przestrzenna LINDHOLM KRIDTGRAV SOLSIDEPARKEN

STRANDPARK

ZIELEŃ parki lasy cmentarze pola i łąki zbiorniki wodne drzewa zgrupowania drzew

JOMFRU ANE PARKEN

AALBORGHUS SLOT

ALMEN KIRKEGÅRD

KAROLINELUND

KILDEPARKEN

ØSTRE ANLÆG

GODSBANEAREALET

ZOO

Ill.1.xx Mapa przedstawiająca dystrybucję głównych obszarów zieleni w mieście z zaznaczonymi ważniejszymi elementami.

Uwarunkowania Przestrzenne

TYPY ZIELENI W MIEŚCIE Analizując obszary zieleni w mieście wyróżnić można kilka jej typów, które definiują po części sposób jej użytkowania oraz określają jej funkcję w mieście. Do takich typów zaliczyć można zieleń przyuliczną, skwery, parki, lasy, cmentarze czy ogródki działkowe. Każda z nich charakteryzuje się inną skalą, klimatem oraz czasem użytkowania.

Ill.1.xx Zieleń i efekty świetlne wzdłuż promenady nad Limfjordem.

Zieleń przyuliczna uprzyjemnia przestrzeń ulicy maskując miejsca parkingowe, aranżując postój na przystankach autobusowych. Z zieleni tej korzysta się krótko, biernie, zazwyczaj przy okazji innych czynności. W przypadku swerów, parków czy lasów użytkowanie przestrzeni zielonych ukierunkowane jest na jakiś cel lub aktywność, spacer z psem, wycieczka rowerowa, grill ze znajomymi, siatkówka plażowa, itp. Cmentarze odwiedzane są ze względu na zmarłych lub przy okazji dluższego spaceru, zaś ogródki działkowe to prywatne przestrzenie zielone nastawione na wspólne uprawianie roślin i odpoczyek.

Ill.1.xx Park Østre Anlæg, widok na obszerne jezioro.

Rozdysponowanie większych obszarów zieleni w Aalborgu jest w stosunku do skali miasta wystarczające w skali i jakości przestrzeni. Znacznych ulepszeń potrzebuje jednak zieleń przyuliczna w peryferyjnych częściach śródmieścia. Przestrzenie zielone bezpośrednio przeznaczone dla mieszkańców, w tym podwórka wymagają ponownej renowacji i unowocześnień. Dłuższe odcinki terenów zielonych lub rekreacyjnych, t.j. np. promenada Havnefront zachęcają do dłuższych spacerów, przejażdżek oraz są watościową przestrzenią do spotkań i odpoczynku. Ill.1.xx Vestre Fjordpark - widok na kąpielisko i kompleks zawierający przebieralnie i sklepik.

Polityka Przestrzenna

- PRZYKŁAD REAKTYWACJI I AKTYWIZACJI ZIELENI Karolinelund Karolinelund to park miejski, będący publicznym założeniem od 1847 roku. Od tamtego czasu przez 100 lat używany był do aranżacji koncertów, spotkań, itp. W 1947 roku park przejęty został przez braci Lind, którzy zamienili Karolinelund w park rozrywki, na podobieństwo parku Tivoli w Kopenhadze. Po przejęciu parku przez władze miasta i nieudanym próbom przywrócenia czasów świetności ówczesnemu Tivoliland, podjęta została decyzja likwidacji parku rozrywki i powrotu to oryginalnej funkcji parku miejskiego. Bliskość do kulturalnego obszaru nabrzeża Limfjordu sprawiła, że zainteresowanie parkiem w dalszym planowaniu znacząco wzrosło. W pierwszym etapie ustalono kierunki przemiany obszaru z uwzględnieniem tymczasowych aktywności w parku oraz ewentualnym nowym budownictwem od strony ulicy. Park otoczony był solidnym murem, który ułatwiać miał system regulowania płatności za dostęp do parku rozrywki. Obecnie nie ma takiej potrzeby, mur otwarto w kilku miejscach, tak aby możliwe było swobodne połączenie parku z różnymi częściami miasta. Ograniczenie dostępności do kilku wejść wykorzystywane jest przy aranżacji płatnych koncertów czy festiwali na świeżym powietrzu oraz jako miejsce do swobodnego malarstwa grafitti. Z czasów parku rozrywki zachowały się elementy wejściowe oraz restauracja, w której miejscu znajduje się alternatywny bar, klub i centrum młodych muzycznych talentów, Platform 4. Poza muzyką i koncertami w parku znaleźć można skatepark, boisko do siatkówki, pawilon tańca czy też ogródki, w których można realizować idee modnego urban gardening.

W 2015 roku, kiedy to rynek nasycił się nowymi mieszkaniami zaczęło brakować szkół i przedszkoli, na co odpowiedzią była budowa przedszkola w południowej części parku. Zaprojektowane wraz z terenem przedszkola pagórki są miejscem zabawy, a także ograniczają dostępność ulicznego hałasu do parku. Karolinelund jest także częścią większego przyszłego założenia otwarcia kanału Østerå i połączenia przestrzeni zielonych w jedną ciągłą oś, która przyczynić się ma do rozwoju terenów zielonych w mieście. 1 2

1. Aalborg Kommune plan, https://www.aalborg.dk/omkommunen/byplanlaegning/byudvikling/karolinelund [data dostępu: 10.04.2019] 2. Andersen A. J., Byplanlægning i Aalborg Midtby - fra gadegennembrud til tæt byudvikling, Aalborg 2016

Ill.1.xx Plan zagospodarowania parku Karolinelund.

Uwarunkowania Przestrzenne

Ill.1.xx Mur otaczający Karolinelund wykorzystywany jest do miejskiego malarsta ściennego

Ill.1.xx Karolinelund z czasów, kiedy był parkiem rozrywki

01 UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO MIASTA SYSTEM KOMUNIKACJI

Rozdział 5 porusza tematykę sprawnych połączeń w mieście. System komunikacji obejmujący komunikację kołową i transport publiczny zarówno wewnątrz miasta jak i z resztą kraju czy świata jest niezwykle istotny w epoce globalizacji. Jednocześnie w nowoczesnych

mastach coraz większy nacisk kładziony jest ograniczanie dostępu samochodom do centralnych ich części. Takie działania mają na względzie nie tylko środowisko, ale też jakość przestrzeni, która może być zapewniona przez odpowiednią politykę miasta.

ROZDZIAŁ 5

Polityka Przestrzenna

SPOSOBY KOMUNIKACJI W MIEŚCIE Zapewnienie dobrych połączeń w mieście jak i zachowanie odpowiedniej równowagi pomiędzy różnymi typami transportu jest niezbędne do prawidłowego rozwoju miast. Obecność ruchu samochodowego jest w Aalborgu coraz mniej chętnie widziana. Miasto prezentuje się jako przyjazne rowerzystom, organizuje wiele motywujących kampanii zachęcających do przemieszczania sie rowerem do pracy oraz oferuje wiele samoobsługowych, darmowych punktów naprawy rowerów w mieście jak i dogodnie umiejscowionych parkingów rowerowych czy też ścieżek rowerowych wyznaczanych po obu stronach ulicy. Centralne części miasta wyłączone są z ruchu samochodowego - ulicami mogą jeździć jedynie rowerzyści, autobusy i taksówki. Wszystko to sprawia, że przy skali miasta rower jest najsprawniejszym i najprzyjemniejszym środkiem transportu. Obecność rowerów na każdym rogu ulicy jest nierozerwalnie związania z miastem, a zarówno mieszkańcy jak i kierowcy wykazują się wyrozumiałością dla rowerzystów. Wraz z popularyzacją roweru jako środka transportu rośnie jakość a także ilość wartościowych przestrzeni w mieście, które wpływa na ogólny charakter miasta. 1, 2

odległość od centrum miasta. Inaczej jest w przypadku ulicy Vesterbro przebiegającej w zasadzie centralnie przez miasto i kończącej się mostem przez Limfjord. Zarówno ulica jak i most są mocno obciążone ruchem samochodowym, bardzo często zakorkowane, a przestrzenie wokół nich nie należą do najciekawszych. Ze względu na dominację samochodów wiele butików i sklepów zamyka się, pozostawiając martwe, opuszczone lokale, podkreślające jeszcze bardziej źle funkcjonującą przestrzeń.

główna ścieżka rowerowa planowane ścieżki rekreacyjne połącznia rowerowe

W mieście istnieją jednak też miejsca zdominowane przez ruch samochodowy i są całkowicie mu podporządkowane. Przykładem takiego miejsca są niewątpliwie tereny położone wokół drogi krajowej Ø. Uttrup Vej na wschodzie. Ruchliwa ulica nie zakłóca jednak porządku miasta ze względu na bliskość terenów przemysłowych oraz stosunkowo dużą

trasy podmiejskie planowane trasy podmiejskie krajowe/ regionalne trasy

centra naprawy rowerów punkty ładowania rowerów el. trasy dla rowerów górskich miejsca campingowe informacja turystyczna toalety

Ill.1.xx Legenda do ilustracji ścieżek rowerowych 1. Aalborg cykleby, http://www.aalborgcykelby.dk [data dostępu: 18.05.2019] 2. System ścieżek rowerowych, http://www.aalborgcykelby.dk/ media/8918992/cykelstikort2018.pdf, [data dostępu: 18.05.2019]

Uwarunkowania Przestrzenne

droga krajowa droga powiatowa prywatna droga wspólna droga prywatna

Ill.1.xx Diagram przedstawiający rodzaje dróg w Aalborgu

Ill.1.xx Diagram przedstawiający system ścieżek rowerowych

Polityka Przestrzenna

Ill.1.xx Most Kulturbro był w części realizacją pomysłu, w którym Limfjord zamiast dzielić powinien łączyć dwa swoje brzegi. Nowo powstające mieszkania po stronie Nørresundby sprzedały się dzięki Kulturbro w błyskawicznym tempie. Poniżej Widok na południową stronę, w tle główny most Limfjordsbroen

Uwarunkowania Przestrzenne

- PRZYKŁAD DOBREGO WYKORZYSTANIA ISTNIEJĄCEJ INFRASTRUKTURYKulturbro Nowe połączenie dwóch brzegów Limfjordu zostało stworzone dla pieszych i rowerzystów w marcu 2017 roku w celu umożliwienia szybszej i sprawniejszej komunikacji pomiędzy dzielnicą Vestbyen i Nørresundby. Zwodzona kładka, zwana Kulturbro podwieszona jest na istniejącym moście kolejowym i jest jedyną tego typu kładką w Danii. Połączenie jest też atrakcyjną alternatywą dla tych, którzy wolą unikać intensywnego ruchu samochodowego, co ma miejsce na głównym moście Limfjordsbroen.

Podświetlona na czerwono w ciągu nocy, 400-metrowa kładka jest widoczna z dużej odległości oraz zapewnia bezpieczny transport z jednego brzegu na drugi. Pomimo dużego poparcia mieszkańców projekt kładki, zrealizowany przez biuro architektoniczne C.F. Møller oraz inżynierów firmy COWI, czekał na realizację ponad 10 lat ze względu na nieuregulowane pozwolenia ze strony państwowych kolei. Nie ma wątpliwości, że nowe połączenie jest motorem do rozwoju miasta po obu częściach mostu. Po południowej stronie mostu powstaje dużej skali kompleks kulturowo-mieszkalny w dawnej fabryce wódki Akwawit, a po północnej stronie rozwijane są pod cele mieszkalne tereny dawnej rzeźni Most Kulturbro jest również przykładem wykorzystania istniejącej już infrastruktury miejskiej oraz podporządkownaia się do jej wymogów w celach stworzenia nowych wartości i przyczynienia się do prężnego rozwoju miasta.

02 PODSUMOWANIE UWARUNKOWAŃ ROZWOJU PRZESTRZENNEGO LOKALIZACJA UWARUNKOWAŃ

PODSUMOWANIE

Polityka Przestrzenna

Rozwój miasta uwarunkowuje wiele czynników zarówno wewnętrznych przemian, jak i zewnętrznych bodźców na skalę kraju i świata. Na większość z uwarunkowań miasto nie ma aktywnego i natychmiastowego wpływu, gdyż większość uwarunkowań kształtowana była na przestrzeni lat przez pokolenia. Analizowane zagadnienia dziedzictwa kulturowego, struktury funkcjonalnej, charakteru środowiska przyrodniczego czy systemu komunikacji w mieście jest nierozerwalnie związane z historią danego miejsca, prowadzoną polityką, jego strukturą społeczną i mentalnością mieszkańców. Miasto ze swoimi charakterystycznymi uwarunkowaniami jest jednocześnie nieustannie zmieniającą się żywą strukturą, przez co dokładna analiza i dokładne rozpoznanie uwarunkowań może niekiedy stwarzać problemy. Struktura i charakter Aalborga jest głęboko zakorzeniona w jego historycznym charakterze przemysłowym, co tym samym stanowi dziedzictwo kulturowe tego miejsca. Wiele terenów upadłych zakładów przemysłowych zostało już zagospodarowanych lub jest w trakcie zagospodarowania. Wiele centralnych biednych dzielnic robotniczych zostało przekształconych w atrakcyjne miejsca do mieszkania (t.j: Eternitten, Budolfi Plads czy Østre havn). Istnieją jednak nadal dzielnice wyraźnie biedniejsze niż reszta. Dla przykładu obszar Aalborg Øst, gdzie

wiele rodzin żyje w nieciekawych dzielnicach robotniczych, gdzie szerzy się przestępczość. Struktura funkcjonalna miasta to w większości zabudowa mieszkaniowa z usługami w przyziemiu, głównie w dzielnicy centrum, Midtbyen. Obszerna oferta mieszkaniowa, głównie ukierunkowana na małe, 1-2 pokojowe mieszkania powiązana jest ściśle z dynamicznym rozwojem uniwersytetu i jego popularyzacji. Oprócz funkcji usług nauki w Aalborgu cały czas rozwija się przemysł, z fabryką cementu Aalborg Portland na czele. Środowisko przyrodnicze jest obecne w mieście na stosunkowo wystarczającą skalę w postaci parków i otwarcia się miasta w stronę wody. Brakuje jednak mniejszych zielonych przestrzeni przyulicznych, kanałów wodnych miejsc rekreacji dostępnych dla mieszkańców przez cały rok czy wykorzystania potencjału zielonej wyspy Egholm. System komunikacji w mieście Aalborg po wielu historycznych transformacjach ukierunkowuje się na komunikację rowerową. Centrum miasta poza niektórymi wyjątkami jest niedostępne dla komunikacji samochodowej. Pomimo to w niektórych miejscach miasto zmaga się z nieprzepustowymi ulicami, t.j. Vesterbro. System komunikacji zbiorowej w postaci tras autobusowych jest wystarczający, lecz często czasowo nieefektywny.

Kolej

Lotnisko

E45 Lindholm Høje

ośrodki potencjalnego rozwoju

Lindholm

rozwijające się aktualnie ośrodki

Nørresundby

Egholm

aktualne tereny rozwoju Aalborg Vest

Limfjordsbroen Østre Havn Aalborg Centrum

Hasseris

Aalborg Portland Vejgaard

Kærby

tereny i osie wymagające dalszego rozwoju tereny zielone

Aalborg Øst Frydendal

tereny usług kultury tereny dziedzictwa kulturowego

Gug Aalborg SØ

Aalborg SV Skalborg City Syd Kolej E45

Sønder Tranders

Uwarunkowania Przestrzenne

100

500m

03 KIERUNKI ROZWOJU MIASTA OBECNIE PROPONOWANE KIERUNKI ROZWOJU I OPRACOWYWANE DOKUMENTY

ROZDZIAŁ 1

Polityka Przestrzenna

WPROWADZENIE

PLANSTRATEGI 2011

Dotychczasowe zmiany i przekształcenia struktury miejskiej były bardzo pozytywne w skutkach. Lecz aby zapewnić dalszy pozytywny rozwój miastu niezbędne jest rozpoznanie potencjalnych problemów i wyzwań oraz podjęcie odpowiednich działań w przyszłości, opartych na przemyślanych strategiach i dobrze wyznaczonych kierunkach rozwoju. Takie działania wyznaczone są przez gminę Aalborg Kommune w następijących aktualnych dokumentach: • Kommuneplan (Plan Gminy) • Norddanmarks Vækstdynamo Planstrategi (Północnoduński motor wzrostu) z 2011 roku, • Hovedstruktur 2013 - En Fysisk Vision 2025 for Aalborg Kommune (Podstawowa struktura 2013 - fizyczna wizja 2025 dla gminy Aalborg Kommune), • Planstrategi 2016 - Integrerede løsninger for Vækst, Trivsel og Det Grønne (Strategia planowania 2016 - Zintegrowane rozwiązania dla wzrostu, dobrej atmosfery i zieleni) 1

Uchwalony ostatecznie w 2012 roku opisuje 4 główne punkty w celach rozwoju miasta: 1. Vækstaksen (Oś rozwoju) Oś rozwoju jest krgosłupem dla przyszłego rozwoju Aalborga. Oś wyznacza goegraficzny pas rozciągający się od lotniska w północnozachodniej części, aż do portu w południowowschodniej części miasta. Połowa oferowanych przez gminę Aalborg miejsc pracy jest połączona z osią rozwoju. To też na tej osi planowanych jest wiele nowych inwestycji dotyczących infrastruktury, usług, kultury i nowej urbanizacji miasta. 2. Nødvendige forbindelser (Niezbędne połączenia) W obecnym coraz bardziej zglobalizowanym świecie znaczenie Aalborga jako europejskiego miasta zależne jest bezpośrednio od sprawnej infrastruktury. Dotyczy to zarówno transportu wewnątrz granic miasta, jak i na skalę krajową i międzynarodową. Prace mające na celu poprawę sprawności infrastruktury mają z tego tytułu wysoki priorytet. 3. Den attraktive storby (Atrakcyjne duże miasto) Aalborg dąży do bycia atrakcyjnym miastem z własnym charakterem, gdzie ma miejsce zróżnicowane życie miejskie z szeroką ofertą aktywności i usług. Ważne dla miasta są też działania mające na celu zrównoważony rozwój, który oznacza zagęszczony rozwój miasta, co jednak nie oznacza zabudowywania każdej możliwej przestrzeni, natura w postaci zielonych i wodnych szlaków też powinna znaleźć miejsce w sercu miasta. 4. Et godt sted at bo - hele livet (Dobre miejsce do mieszkania przez całe życie) Zapewnienie dobrego życia codziennego w mieście jest podstawą do stworzenia miasta dobrego do mieszkania przez całe życie. Różnorodność obszarów mieszkalnych i typów mieszkań przyczynia się z pewnością do takiego rozwoju. Same bunynki jednak nie zapewnią takiego rozwoju. Ważne jest także stworzenie odpowiednich miejsc, gdzie mieszkańcy mogą się spotykać, przebywać razem i tworzyć więzi. Wykorzystanie istniejących zasobów i przestrzeni do zapewnienia miejsc do wspólnych zgromadzeń jest również mile widziane. 1

KOMMUNEPLAN Kommuneplan to nadrzędny plan gminy, który ustala zasady rozwoju na okres 12 lat. Plan ten jest centralnym narzędziem do zarządzania polityką i administracją miasta i gminy, ustala cele rozwoju, np w postaci określonej przyszłej liczby mieszkańców czy poziomu usług. W planie opisany są także fizyczne ramy dla zabudowań mieszkalnych, usług, parkingów, obsługi transportu, ochrony zabytków, przyrody i wielu innych aspektów. Główne założenia: Planowanie miasta ma zapewnić współzależne obszary miast z wyraźnymi granicami pomiedzy miastem a terenem pozamiejskim. Powierzchnia przeznaczona na rozwój miasta powinna być ograniczana, tak aby tworzyć bardziej zwarte kompleksy urbanistyczne. Rozwój w miasteczkach i wsiach nalezy dostosować do skali, struktury i tożsamości miasta. Ważne też jest aby usługi handlu, edukacji, kluby sportowe itp. nie były opatre jedynie na ruchu samochodowym, ale były dostępne dla wszystkich, młodych, dzieci, osób starszych.2 1. Aalborg Kommune, Strategie miasta [w: https://www.aalborg. dk/om-kommunen/byplanlaegning/bystrategi [data dostępu: 12.04.2019]]

2. Aalborg Kommuneplan [w: http://www.aalborgkommuneplan. dk [data dostępu: 12.04.2019]]

Kierunki rozwoju

Vestbjerg Vadum

Vodskov Vester Hassing

Frejlev

Hals Klarup Svenstrup

Nibe

Storvorde

Ill.1.xx Zielone osie-źródła. Miasto ma być częścią zielonych szlaków w regionie.

Godthåb

VÆKSTAKSEN - OŚ ROZWOJU Ill.1.xx Wyznaczona oś rozwoju (Vækstaksen) rozciąga się od lotniska, przez centrum miasta, uniwertytet aż do nowego szpitala uniwersyteckiego. Na mapie zaznaczone są też najważniejsze miasteczka satelitarne odgrywające również dużą rolę w rozwoju regionu.

Ill.1.xx Zaznaczone obszary są potencjalnymi węzłami do rozwoju w postaci nowej oferty mieszkaniowej, miejsc pracy i zieleni.

Ill.1.xx Główne osrodki rozwoju zawierające się w granicy wyznaczonej osi rozwoju lub nierozłącznie z nią związanych.

Polityka Przestrzenna

HOVEDSTRUKTUR 2013 - EN FYSISK VISION 2025 Plan Fysisk Vision skupia się na następujących tematach: 1. Miasto o znaczeniu regionalnym Miasto Aalborg jest częścią większej struktury regionu oraz centrum rozwoju dla całego regionu Norddanmark. Na globalną skalę obserwuje się tendencje wprowadzaniu się coraz większej liczby mieszkańców do miast, przez co miasta nabierają większego znaczenia w rozwoju regionów. Rozwój powinna zapewniać całościowa, zrównoważona polityka. Ważne jest stworzenie nowych miejsc pracy, a wykwalifikowana siła robocza powinna pokrywać się z zapotrzebowaniami rozwoju miasta. 2. Atrakcyjne duże miasto Miasto ukierunkowane na wzrost wzdłuż Osi wzrostu ma ambicje rozwoju do skali dużego miasta. Charakterystyczną cechą dużych miast jest połączenie dostępu do kultury, edukacji, rekreacji, różnych działalności gospodarczych i natury w jedną dobrze funkcjonującą całość. Mieszanie funkcji, w przeciwieństwie do wcześniejszego podejścia, jest bardzo wskazane. Rozwój różnych zestawień funkcji ma przebiegać wzdłuż Osi wzrostu. 3. Miasta dobre miejsce do mieszkania przez całe życie Większe miasteczka satelitarne są dobrze skomunikowane z Aalborgiem oraz posiadają duży potencjał do rozwoju, co powinno zostać wykorzystane w realizacji programu Aalborg Norddanmarks Vækstdynamo. Rozwój tych miasteczek może uzupełnić i wzbogacić Aalborg o nowe wartości i szerszą ofertę mieszkaniową dla rodzin, usług czy atrakcyjnych miejsc pracy i w ten sposób zachęcać do pozostania w obszarze Aalborg przez całe życie. 4. Niezbędne połączenia - Mobilność Jest potrzeba nowoczesnego oraz przyjaznego podejścia do rozwoju transportu, który sprawi, że bardziej atrakcyjne będzie przemieszczanie się autobusem, pociągiem czy rowerem. Celem są także usprawnienia połączeń samochodowych 1. Aalborg Kommune, Strategie miasta [w: https://www.aalborg. dk/om-kommunen/byplanlaegning/bystrategi [data dostępu: 12.04.2019]]

i ulepszenia sposobu transportów towarowych. Istnieje potrzeba stworzenia tak zwanego 3. forbindelse (trzeciego połączenia), które przebiegać ma przez wyspę Egholm, które zapewnić ma przejazd przez miasto bez wjazdu do centralnych części miasta 5. Otwarta przestrzeń wokół miasta Wykorzystanie i ochrona otwartej przestrzeni wokół miasta zakłada zrównoważone podejście do rozwoju tych terenów oparte na wykorzystaniu natury, odnawialnych źródeł energii, rekreacji oraz małych biznesów. Miasto połączone ma być z resztą krajobrazu przez zielone osie-źródła. Zwiększona ma zostać powierzchnia lasów o ok.10%. Do 2050 roku Aalborg Kommune ma korzystać tylko z odnawialnych źródeł energii, a 80% elektryczności pochodzić z elektrowni wiatrowych. 1

Ill.1.xx Aalborg - motor rozwoju dla całego regionu Norddanmark.

PLANSTRATEGI 2016 Zarówno Planstrategi 2011 jak i Fysisk Vision 2025” są bardzo ukierunkowane na planowanie z długoterminową strategią dla miasta i gminy. Nowe Planstrategi 2016” utrzymuje cele i wizje obu planów i buduje założenia na ich podstawie dodając nowe wymiary i kierunki. 1. Miasto regionalne Aalborg Kontynuacja wcześniejszego pomysłu. Centrum miasta i peryferia mają się wzajemnie uzupełniać swoimi największymi zaletami. 2. Zintegrowane rozwiązania Miasto nie powinno koncentrować się jedynie za wzroście, ale także na ludziach i zieleni. Gmina Aalborg zmienia filozofię z ilości na jakość, która nie dotyczy jedynie miasta, ale głównie ich mieszkańców, którzy powinni mieć zapewnione dobre warunki do życia i rozwoju w mieście. Bardzo ważne jest też poczucie bezpieczeństwa i dobre relacje społeczne.1

Kierunki rozwoju Ill.1.xx Mapa przedstawiająca obszary rozwoju w mieście Aalborg.

zatrzymanie produkcji początki planów zagospodarowywania terenu postindustrialne obszary rozwoju (zrealizowane) postindustrialne obszary rozwoju (w trakcie realizacji) pozostałe tereny rozwoju (w trakcie realizacji) pozostałe tereny rozwoju (zrealizowane) aktywacja przestrzeni ulicy

03 KIERUNKI ROZWOJU MIASTA DZIEDZICTWO KULTUROWE A NOWE INWESTYCJE

ROZDZIAŁ 2

Polityka Przestrzenna

-PLANOWANY PRZYKŁAD ZAPEWNIENIA OCHRONY ZABYTKOM Spritten - Cloud City Aalborg Akvavit Spritfabrikken to dawna fabryka wódki Akvavit, która jest budynkiem świadczącym o industrialnej tożsamości miasta. Fabryka założona została w 1881 roku między innymi przez polskiego Żyda z Torunia, Isidora Heniusa, który był prekursorem nowoczesnej produkcji spirytusu w Danii. Po wielu latach sprawnego funkcjonowania fabryka zamknięta została ostatecznie dopiero w 2015 roku, z powodu całkowitego wpisania do rejestru zabytków. Obecnie planuje się przekształcić przestrzeń fabryki w miejsce, w którym szczególne znaczenie będzie miało dziedzictwo kulturowe oraz sztuka. Na większą skalę planuje się także budowę wysokiej dzielnicy mieszkaniowej w bezpośrednim połączeniu z centrum kultury. Reaktywacja całego obszaru Spritfabrikken, obejmującego w sumie 80.000m2, dobrze wpisuje się zarówno w plany zacieśniania miasta jak i jest kontynuacją rozwoju lini brzegowej Limfjordu. Kontrowersyjnym może być zaś skala i wysokość założenia mieszkaniowego.

Przystosowanie obszaru i budynków do celów kulturalnych wymaga zmiany funkcji oraz organizacji. Wszystkie zmiany dozwolone są jedynie przy zachowaniu szacunku do istniejącej ceglanej architektury i historii kultury, jaką ta architektura stworzyła. Budynki wpisane do rejestru zabytków w przyszłości zajmować będą funkcje takie jak: hotel, produkcja czekolady, mikro destylarnia, galeria sztuki połączona z zewnętrzną rzeźbą na dziedzińcu. W planach jest też nowy teatr, czy butik z designerskimi meblami. Stary kompleks ma być sercem całego obszaru oraz atrakcyjną destynacją kulturową dla całego miasta. Dzięki nowej funkcji kompleks zyska nowe życie, a wartościowa architektura fabryki nie będzie podupadać. 1, 2

Ill.1.xx Widok z lotu ptaka na całe założenie.

Kierunki rozwoju

Ill.1.xx Widok na plac z rzeźbą.

Ill.1.xx Plan zagospodarowania terenu, zbliżenie. Ill.1.xx Widok w kierunku wejścia od ulicy Strandvejen.

Polityka Przestrzenna

AKTYWNE WYKORZYSTYWANIE DZIEDZICTWA

PROPOZYCJE DALSZYCH KIERUNKÓW ROZWOJU W ostatnich dziesięcioleciach miasto pokazało swoje umiejętności wykorzystywania zasobów dziedzictwa kulturowego. Przyszłymi kierunkami rozwoju w tym temacie mogłaby być kontynuacja tych działań w sposób bardziej zindywidualizowany, tak aby każdemu z kompleksów nadać odpowiednią tożsamość i jeszcze bardziej podkreślić charakter miejsca i jego historię.

Kierunki rozwoju

NABRZEŻE NØRRESUNDBY Dziedzictwo kulturowe w postaci terenów poprzemysłowych znajdujących się w centralnych częściach miasta zostało już w mniejszym lub większym stopniu wzięte pod uwagę w obecnym planowaniu. Zagospodarowywane poprzemysłowe nabrzeże po stronie Nørresundby zaczyna nabierać charakteru, ale pomimo to jest nadal odcięte od miasta Aalborg i rzadko uznawane za część miasta tętniącą życiem. Doskonałe położenie w kierunku południa, oraz dostęp do terenów zielonych jest niewątpliwie znaczną zaletą miejsca i stanowi potencjał do rozwoju. Na spowolniony i nie w pełni kontrolowany rozwój wpływa także główne istniejące połączenie w postaci mostu Limfjordsbroen, który nie oferuje ani sprawnego, ani przyjemnego połączenia z drugim brzegiem. Nabrzeże po stronie Nørresundby powinno rozwijać się w aktywnym dialogu z istniejącym nabrzeżem Aalborga i podobnie jak ono oferować szeroką ofertę kulturalną oraz rekreację.

AALBORG PORTLAND Funkcjonujące do tej pory tereny fabryki cementu Aalborg Portland znajdują się stosunkowo blisko centrum miasta i stanowią o jego przemysłowym charakterze. Fabryka do tej pory stanowi część dochodu miasta i nie wydaje się podupadać. Jednakże nacisk na zrównoważony rozwój, wprowadzanie nowych technologi w budownictwie jak i nowe alternatywne materiały mogą spowodować w przyszłości zmniejszenie zapotrzebowania na cement, a tym samym ograniczenie lub też zatrzymanie produkcji fabryki. Taki scenariusz może doprowadzić do przekształcenia funkcji obszaru z przemysłowego w naukowy, mieszkaniowy, usługowy, lub będący kontynuacją kulturowej osi nabrzeża Limfjordu.

03 KIERUNKI ROZWOJU MIASTA NASYCANIE FUNKCJI ORAZ NOWA STRUKTURA SPOŁECZNA

ROZDZIAŁ 3

Polityka Przestrzenna

-PLANOWANY PRZYKŁAD ODNOWY I OCZYSZCZENIA TERENÓW Stigsborg Havnefront Stigsborg Havnefront to jeden z największych projektów rozwoju wybrzeża w Danii i zupełnie nowa dzielnica w Aalborgu. Obszar ma powierzchnię 54 hektarów i rozciąga się od mostu Limfjord na wschód. Obszar obejmuje dużą część poważnie zanieczyszczonego terenu, który po odpowiednim zakapsułowaniu i nasypaniu nowej ziemi przekształcony zostanie w ogromny park. Oczekuje się, że rozwój Stigsborg Havnefront w Stigsborg potrwa 25-30 lat, w wyniku czego powstanie 4.000 mieszkań dla około 7500 mieszkańców. Stigsborg jest planowany w sposób gęsty i zróżnicowany oraz ma ambicje zyskać miano dzielnicy innowacyjnej, która strwarza nowe możliwości mieszkańcom. Kładziony jest również wyjątkowy nacisk na bliskie relacje międzysąsiedzkie i tak zwany co-living, gdzie oprócz mieszkania w jednej dzielnicy

mieszkańcy spędzają ze sobą czas na zabawie, spożywaniu posiłków, rekreacji czy releksie. Z tego względu oprócz przestrzeni wspólnego parku planowanych jest dużo wewnętrznych przestrzeni wspólnych. W 2017 r. Miasto Aalborg przyjęło kompleksową strategię rozwoju dla Stigsborg. Ambicja ta ma przebiegać w trzech etapach i jest skonkretyzowana w czterech następujących podstrategiach: 1. Stigspord nad Limfjordem : wartościowe połączenia: miasto - woda 2. “Zielone i niebieskie” rozwiązania zrównoważony rozwój, przestrzeń dla natury 3. Miejsce pełne życia i unikatowości lokalne sklepy, usługi, szkoła oraz park miejski 4. Zróżnicowana oferta mieszkań różne formy mieszkalne z naciskiem na społeczność i dobre relacje sąsiedzkie 1, 2 Rozwój Stigsborg jest nowoczesnym, innowacyjnym projektem choćby ze względu na zagospodarowanie terenu, który od lat jest i pewnie byłby niezdatny do użytku ze względu na silne zanieczyszczenie. Projekty proponujące atlernatywne sposoby mieszkania, np w colivingach są być może odpowiedzią na rodzaj struktury społecznej, w której przeważają ludzie samotni.

Ill.1.xx Plan zagospodarowania terenu Stigsborg.

1. Stigsborg Havnefront, [w: https://stigsborghavnefront.dk [data dostępu: 10.04.2019]]

2. Aalborg Kommune, Stigsborg , [w: http://apps.aalborgkommune. dk/teknisk/Tee/StigsborgHavnefront/SH_Team_EFFEKT_web.pdf [data dostępu: 12.04.2019]]

Kierunki rozwoju

Ill.1.xx Widok na główny plac, który ma być głównym miejscem spotkań dla mieszkańców Stigsborg ale także Aalborga. PLac połączony będzie promem z południowym brzegiem Limfjordu. Poniżej Widok na promenadę po słonecznej stronie miasta, jak to mówią mieszkańcy Nørresundby.

Polityka Przestrzenna

NASYCANIE I ZMIANA FUNKCJI TERENÓW

PROPOZYCJE DALSZYCH KIERUNKÓW ROZWOJU W wyniku przekształceń ostatnich dziesięcioleci, struktura społeczna miasta zmieniła się drastycznie zarówno pod względem wieku mieszkańców jak i wykształcenia. Zdecydowaną większość stanowi młoda warstwa społeczna, a dokładniej studenci. Pomimo pomysłów polityki transformacji miasta w miasto dogodne do mieszkania przez całe życie, miasto Aalborg nie posiada wystarczającej oferty pracy dla wszystkich tych, którzy zdobyli wyższe wykształcenie w mieście. Wielu absolwentów po skończeniu studiów wyjeżdża do większych miast, ale jest także wielu, którzy po nieskutecznych próbach pogoni za pracą długo pozostaje na bezrobociu, co negatywnie wpływa na zdobyte wcześniej umiejętności oraz stan psychiczny. Nadmiar mieszkańców z wyższym wykształceniem powoduje także niedobór pracowników z wykształceniem zawodowym i jest przyczyną niezrównoważonej tkanki społecznej miasta. Według nowych prognoz rozwoju wiekowego mieszkańców, obok młodych osób z wyższym wykształceniem zacznie przybywać osób w wieku podeszłym.

Kierunki rozwoju

kontynuować politykę Miasta kultury i wiedzy, w którym oprócz zdobywania i przyswajania wiedzy możliwe było by zastosowanie jej w praktyce. W ten sposób miasto zasłynąć by mogło z niekonwencjonalnych pomysłów i innowacyjnych działalności gospodarczych przyczyniających się do rozwoju dobrobytu nie tylko na skalę miasta Aalborg, ale i na skalę krajową.

DZIELNICE BIZNESOWE Obecna sytuacja struktury społecznej może w przyszłości stanowić przeszkodę w drodze do rozwoju. Koszty zapewnienia niezbędnych sandardów i infrastruktury mieszkańcom mogą okazać się niewspółmierne do zysków, jeśli rodzaj i ilość miejsc pracy dla wykształconych mieszkańców nie ulegnie zmianie. Jednym z pomysłów może być np. rozwój swego rodzaju ośrodków biznesowych w Aalborgu zapewniających lepszą współpracę oraz dystrybuję siły roboczej pomiędzy największymi miastami w kraju. Tego typu ośrodki mogłyby być tworzone w pobliżu instniejących lub planowanych dzielnic mieszkaniowych lub kompleksu uniwersyteckiego. Studenci zachęcani powinni być do tworzenia startupów, mobilizujących do odkrywania nowych pomysłów i tym samym tworzenia potencjalnych nowych miejsc pracy. Taka polityka mogłaby

Takim miejscem na mapie miasta mogły by być np. tereny mieszkalne dzielnicy Aalborg Øst, które obecnie są zaniedbane, chaotyczne i nieprzyjemne. Wprowadzenie nowej funkcji i aktywnośći mogło by przyczynić się pozytywnie do rozwoju tego obszaru i zapewnić miastu dzielnicę z nową charakterystyczną i potrzebną w mieście funkcją. Ponadto położenie dzielnicy Aalborg Øst stanowiło by idealny węzeł pomiędzy centrum miasta Midtby ze wszystkimi niezbędnymi usługami a kampusem uniweryteckim, będącym ośrodkiem nowoczesnnych myśli pomysłów i być może nowych działalności, które mogły by aktywować dzielnicę Aalborg Øst, a także resztę miasta.

03 KIERUNKI ROZWOJU MIASTA UDZIAŁ ZIELENI I CIĄGÓW WODNYCH ORAZ POTRZEBA REKREACJI

ROZDZIAŁ 4

Polityka Przestrzenna

-PLANOWANY PRZYKŁAD ZAPEWNIENIA CIĄGŁOŚCI TERENOM ZIELONYM Otwarcie Østerå

Ill.1.xx Mapa przedstawiająca planowane otwarcie kanału Østerå

Kierunki rozwoju

Dostępność do wody w postaci Limfjordu czy kanałów od zawsze kształtowało charakter miasta. Najdłuższym i najważniejszym kanałem w mieście w 1600 roku było Østerå. Kanał zaopatrywał mieszkańców w wodę, ale służył także do odprowadzania ścieków oraz jako pralnia. Dodatkowo siłę płynącej wody można było zamieniać w energię budując w pobliżu młyny. Østerå był także na tyle szeroki i głęboki, że mogły do niego wpływać drewniane statki kupieckie. Nic więc dziwnego, że ówcześni kupcy chętnie budowali swoje domy wzdłuż tego kanału. Jednym z najbardziej okazałych jest kamienica kupiecka Jens Bangs stenhus. Kanał Østerå był źródłem życia w Aalborgu aż do czasu pierwszych epidemii, np. cholery w 1853r., kiedy to zamiast życia stał się źródłem zarazków i jednym z powodów rozprzestrzeniania się choroby i pod koniec XIX wieku zdecydowano się zamknąć kanał i poprowadzić wodę dookoła miasta podziemnymi rurociągami. Do dziś zachowały się nazwy ulic, które przypominają o pierwotnym przebiegu kanału i związanej z nim infrastruktury: Østerågade, Aagade, czy Mølleplads.

Ill.1.xx Isniejące założenia parkowe nie są ciągłe. W przyszłości planuje się połączenie tych obszarów przez otwarcie kanału Østerå i wzmożenie urozmaiconych aktywności miejskich.

Ill.1.xx Otwarty kanał Østerå niedługo przed jego zamknięciem, rok 1870 i kamienica Jens Bangs stenhus, fot. H. Tønnies

Bliskość wody w mieście była, jest i będzie atrakcyjna. Ponowne otwarcie kanału Østerå, przy częściowej zmianie jego pierwotnego przebiegu, jest jednym z głównych planów rozwoju miasta mających na celu zintegrowanie zieleni, wody i obszarów rekreacyjnych z istniejącą strukturą miasta. Planowanie otwarcia kanału rozpoczęło się już w 2008r. w ramach tzw. zielono-niebieskiej polityki miasta i ma przebiegać etapowo. Pierwsza część powstała już w ramach inwestycji Østre Havn, kierowanej przez duńskiego dewelopera A.Enggaard, i ma łączyć kulturalny obszar nabrzeża Limfjordu i powstające dzielnice mieszkaniowe. Dalsze etapy zakładają poprowadzenie kanału przez park Karolinelund, stworzenie ok.40m szerokiego Åparku, który ma być motorem do rozwoju pobliskich obszarów, aż do Kjærs Mølle Sø. Poza przywróceniem wody i życia wokół niej miastu oraz ukierunkowania miasta na zielony rozwój, otwarcie kanału Østerå zwiększa powierzchnię biologicznie czynną i tworzy miejsca zbiorcze dla wody deszczowej, której jest przewidywanej coraz więcej.

Ill.1.xx Åpark, przekrój koncepcyjny. Stały poziom wody waha się w granicach 20-40cm. Kiedy wody deszczowej przybywa, zalewany jest cały obszar parku.

Polityka Przestrzenna

UDZIAŁ ZIELENI W MIEŚCIE

PROPOZYCJE DALSZYCH KIERUNKÓW ROZWOJU Polityka przestrzenna Aalborga już obecnie zakłada dość aktywny rozwój miasta, w którym powinno znaleźć się miejsce dla zieleni i ciągów wodnych, także w centralnych częściach miasta. Dodatkowo kładziony jest nacisk na zrównoważony rozwój ze wszystkimi jego aspektami, ograniczeniu ruchu samochodowego na rzecz rowerzystów i pieszych, polepszeniu relacji społecznnych poprzez tworzenie przestrzeni przyjaznych dla ludzi z udziałem zieleni i ciągów wodnych, lepsza gospodarka budżetem miasta i inne. Z tego tytułu, w dalszym rozwoju miasta wskazaja jest aktywizacja istniejących przestrzeni zielonych zarówno dużych w skali, typu parki, jak i niewielkiem przyulicznej rozganizowanej zieleni. Wyznaczone osie zielonej aktywacji miasta jak i nowa oś lini autobusowej +BUS powinny być traktowane w sposób całościowy i ciągły, nie zaś punktowy.

Kierunki rozwoju

DZIKI POTENCJAŁ WYSPY EGHOLM Intensywny rozwój zieleni i rekreacji w mieście nie uwzględnia całkowicie potencjału wyspy leżącej niedalego od centrum Aalborga, w zachodniej części Limfjordu. Tereny wyspy Egholm to głównie pola i lasy, w których zaaranżowane są przestrzenie niewielkich schronisk leśnych z miejscami do rozpalenia ogniska. Potencjał wyspy wydaje się być o wiele większy, tematycznie wpisuje się w klimat zachodniego wybrzeża Limfjordu, które już teraz ma charakter rekreacyjny i mógłby być uwzględniony w dalszym planowaniu rozwoju miasta oraz gminy. Obecnie planowane tzw. 3 połączenie przez LImfjord (3. Limfjordforbindelseiegające przez wyspę Egholm może w negatywny sposób wpłynąć na sposób i jakość użytkowania wyspy oraz zakłócić panujący tam spokój, będący obecnie odskocznią od zgiełku miasta. Połączenie mogłoby przykładowo przebiegać w tunelu lub jego przebieg powieniem ominąć wyspę. Unikając zgiełku samochodowego na wyspie można by przewidzieć przestrzenie do sportowych atrakcji na świeżym powietrzu, wymagających większych przestrzeni niż te dostępne w mieście, a także wyznaczyć centrum rozrywki, np. muzycznej, które ze względu na niosący ze sobą hałas nie są mile widziane w

pobliżu dzielnic mieszkaniowych. Egholm może być uwzględniony w planach jako swego rodzaju wyspa-odskocznia od zgiełku miasta, będąca w bezpośredniej, współzależnej relacji z miastem oraz wpisująca się jednocześnie w istniejący rekreacyjny charakter części zachodniej.

TERENY POZAMIEJSKIE Dalszy rozwój gminy powiniem też zapenić lepsze połaczenia do peryferyjnych obszarów zieleni (np. Lille Vildmose), kontynuując politykę miasta będącego motorem rozwoju dla regionu. Istniejące pasy zieleni pozamiejskiej powinny w ostaci zdensyfikowanej znajdować swoją kontynuację w mieście.

03 KIERUNKI ROZWOJU MIASTA NOWE ZAPOTRZEBOWANIA I SPRAWNA KOMUNIKACJA

ROZDZIAŁ 5

Polityka Przestrzenna

-PLANOWANY PRZYKŁAD DENSYFIKACJI MIASTA PRZEZ KOMUNIKACJE Linia +BUS Linia autobusów +BUS jest ambitnym projektem, który ma za zadanie rozwiązanie istniejących problemów komunikacji w mieście zapewniając komfortowy przejazd na trasie przez niemalże całe miasto: Vestbyen, Midtbyen oraz Aalborg Øst. Powodów inwestycji jest kilka. Aalborg jest miastem intensywnie rozwijającym się, buduje się wiele nowych budynków, a wraz z nimi przybywa nowych mieszkańców w tempie, które jest najszybsze w całej Danii. Coraz więcej sprowadzających się ludzi do miast sprawia, że istniejące ulice są niewydolne i tym samym zwiększa się zapotrzebowanie na szybszą i sprawniejszą komunikację miejską,

Ill.1.xx Ilustracja przedstawiająca przebieg nowej linii +BUS z zaznaczonymi głównymi stacjami, wokół których zorganizowane mają być nowe atrakcyjne przestrzenie i inwestycje. Kontynuacja na następnej stronie. 1. +BUS Aalborg Kommune [w: https://brt.aalborg.dk/om-brt [data dostępu: 10.04.2019]]

która może przekonać także tych, którzy codziennie poruszają się samochodem. Istnieje także potrzeba jak najszybszego przedostania się z miasta do oddalonego od centrum uniwersytetu czy też nowo budowanego szpitala uniwersyteckiego. Pomysł lini autobusów +BUS powstał w zamian za planowaną wcześniej linię tramwajową, która okazała się za droga w kosztach wykonania. Nowe autobusy na trasie mają być komfortowe, stabilne dzięki nowej nawierzchni, dostępne dla niepełnosprawnych, pojemne oraz ekologiczne. Wokół stacji +BUS, w szczególności tych o większym znaczeniu, planowany jest rozwój urbanistyczny w postaci dodawania nowych wartości, aktywności do przestrzeni ulicy, nowych obszarów zieleni, czy też nowego budownictwa. Nowa trasa podzielona jest na odcinki i odpowiednio dla każdej dzielnicy opracowany został plan rozwoju w zależności od możliwości obszaru. Szybkie i atrakcyjne połączenie autobusowe zwiększa atrakcyjność obszarów i jest przykładem jak w aktywny sposób rozwój komunikacji może rozwiązać istniejące problemy oraz wpłynąć na rozwój i densyfikację miasta. 1

Kierunki rozwoju

Ill.1.xx Widook na przestrzeń i nowe budownictwo przed stacją lini +BUS Vestby Station.

Polityka Przestrzenna

SPRAWNA I WYDAJNA KOMUNIKACJA

PROPOZYCJE DALSZYCH KIERUNKÓW ROZWOJU System komunikacji w Aalborgu wymaga udoskonaleń. Komunikacja zbiorowa jest nie w pełni efektywna, a mocno obciążone ruchem samochodowym ulice przebiegają przez centrum miasta. Kierunkami rozwoju w przyszłosci mogło by być odciążenie ulicy Vesterbro poprzez budowę nowego mostu oraz zapewnienie podrzędnych rekreacyjnych połączeń promowych pomiędzy brzegami Limfjordu.

Kierunki rozwoju

ALTERNATYWA DLA 3. LIMFJORDFORBINDELSE Wspomniane wcześniej planowane nowe połączenie przez Limfjord w zachodniej jego części, poprowadzone przez wyspę Egholm, może być poważnym zagrożeniem dla potencjału tejże wyspy. Przebieg połączenia powinien zostać poddany dalszym dyskusjom lub podjęte powinny zostać działania mające na celu minimalizację negatywnego wpływu na otoczające przestrzenie. Nowe połączenie odciążające ruch w centralnych częściach miasta (ul. Vesterbro) mogło by podobnie jak to na wschodzie przebiegać w tunelu podwodnym lub bezpośrednio przez Limfjord, nie zakłócając wyjątkowego charakteru wyspy.

NOWE OBLICZE ULICY VESTERBRO Obecnie ulica Vesterbro spełnia głównie funkcję tranzytową. Przebiega centralnie przez miasto i kończy się mostem wiodącym na drugi brzeg fjordu do Nørresundby. Ze względu na praktyczny charakter, ulica pozbawiona jest życia i zieleni. Wiele sklepów nie przyciąga uwagi lub jest zamykanych, przez co poza

celami czysto praktycznymi ulica nie jest atrakcyjna dla przechodniów. W dalszym planowaniu wskazana byłaby transformacja ulicy i nadanie jej rangi boulevardu, który poza spełnianiem praktycznej funkcji tranzytowej, jest też przyjaznym, zielonym miejscem dla mieszkańców. Planowane dodatkowe połączenia przez Limfjord zapewnić mają mniejszy odsetek przejazdów samochodów jedynie o charakterze tranzytowym i umożliwić lepszy i sprawniejszy dostęp do miasta tym, którym główym celem podróży jest Aalborg. Jako główna ulica wjazdowa do miasta, ulica Vesterbro powinna pełnić funkcje reprezentacyjne oraz zachęcać przyjezdnych do pozostania w mieście na dłużej, a także jako jedna z centralnych ulic, będąca granicą dzielnicy Midtbyen i Vestbyen, powinna być miejscem tętniącym życiem. Poza aktywacją samej przestrzeni ulicy istotnym jest też unowocześnienie samego mostu Limfjordsbroen i nadanie mu rangi głównego, ważnego dla miasta połączenia z drugim brzegiem Limfjordu. Połączenie to podobnie jak sama ulica Vesterbro powinno oferować atrakcyjne przestrzenie dla pieszych i rowerzystów, a nie tak jak obecnie być przede wszystkich ukierunkowane na ruch samochodowy. Atrakcyjne połączenie z drugim brzegiem Limfjordu przyczynić się może także do bardziej intensywnego rozwoju nabrzeża po stronie Nørresundby.

04 PODSUMOWANIE KIERUNKÓW ROZWOJU MIASTA WYZNACZENIE I LOKALIZACJA GŁÓWNYCH OBSZARÓW I OSI ROZWOJU

PODSUMOWANIE

Polityka Przestrzenna

Kierunki rozwoju miasta Aalborg, opisane w poszczególnych podrozdziałach dotyczą analizowanych 4 głównych tematów: 1. Dziedzictwa kulturowego, 2. Funkcji, 3. Komunikacji, 4. Zieleni. Na rozwój miasta wpływa niewątpliwie wiele innych czynników, które w pracy nie zostały wzięte pod uwagę. Wszystkie wymienione tematy są od siebie współzależne i wspólnie wpływają na rozwój miasta i jego jakość w przyszłości. Z tego powodu zmiana jednego z elementów pociąga za sobą zmiany w innych obszarach. I tak np. budowa obwodnicy Aalborga mająca na celu odciążenie ruchu samochodowego i polepszeniu jakości przestrzeni może zagrażać wyspie Egholm, ale jednocześnie ulepsza jakość przestrzeni ulicy Vesterbro i mostu. Poza obwodnicą jednym z ważniejszych kierunków rozwoju miasta i jego struktury jest zmiana funkcji terenów Aalborg Øst z funkcji mieszkalnej o wątpliwej jakości w dzielnicę biznesową, łączącą kampus uniwersytecki z centrum miasta. Oś łącząca te obszary powinna zostać Kolej

Lotnisko

wzmocniona terenami zielonymi, obiektami kultury i bardziej skoncentrowaną zabudową. Wyspa Egholm i nabrzeże Nørresundby mogą w przyszłości zyskać charakter jeszcze bardziej rekreacyjny, a przez odpowiednie połączenia zbliżyć do siebie dwa oddalone nadal od siebie brzegi aglomeracji Aalborg-Nørresundby. Mniejsze zapotrzebowanie na cement w przyszłości może zmienić charakter obszaru Aalborg Portland z czysto przemysłowego w mieszkalny lub rekreacyjny. Zielone obszary otaczające miasto Aalborg mogą w aktywny sposób przenikać do miasta w postaci zielonych ciągów.

SPRAWNA I WYDAJNA KOMUNIKACJA str. 88

NASYCANIE I ZMIANA FUNKCJI TERENÓW str. 76

KIERUNKI ROZWOJU AKTYWNE WYKORZYSTYWANIE DZIEDZICTWA str. 70

E45 Lindholm

Kolej

Densyfikacja zabudowy

E45

Lindholm

Aalborg Vest Hasseris

Zielone ciągi łączące miasto i otaczające je tereny Zabudowa mieszkalna

Østre Havn Aalborg Centrum

Centrum biznesowe

Vejgaard

Obszary ze znaczącą zmianą funkcji

Nørresundby Kærby

Połączenia pomiędzy dwoma brzegami Limfjordu i wyspą np. promowe

Frydendal

Aalborg Vest

Østre Havn Aalborg Centrum

Aalborg SV Skalborg

Hasseris

Vejgaard

Gug Aalborg SØ

Kolej

Frydendal

Gug Aalborg SØ

Lepsze połączenie dwóch brzegów i nowy charakter mostu

Oś kulturowa łącząca kampus uniwersytecki, dzielnicę biznesową i centrum miasta

E45

Aalborg SV Skalborg

Sønder Tranders

Obwodnica miasta i nowy most lub tunel

City Syd

Kærby

str. 82

Aktywacja nabrzeża, wzmocnienie funkcji rekreacji

Nørresundby

Egholm

UDZIAŁ ZIELENI W MIEŚCIE

Sønder Tranders

Kierunki rozwoju

Centrum biznesowe Rekreacja Zielone ciągi łączące miasto i otaczające je tereny Zwarta zabudowa miejska Główne osie centralnych części miasta Główne osie rekreacji Główne osie rozwoju biznesu Główne osie zielone Punkty węzłowe

100

500m

BIBLIOGRAFIA Literatura: 1. Andersen A. J., Byplanlægning i Aalborg Midtby - fra gadegennembrud til tæt byudvikling, Aalborg 2016 2. Historisk Samfund for Himmerland og Kjær Herred 1912-2012, Fra Aalborg, Aalborg 2012 3. Olsen J. E., Forandringer i vor tids Aalborg, 2015 4. Olsen J. E., Sådan så der ud, 2013 Zasoby internetowe: 1. Aalborg in figures [w: http://www.e-pages.dk/aalborgkommune/2598/html5/ [data dostępu: 31.03.2019]] 2. Benning H., Aalborgs bydele, forstæder og industri. [w: https://henningbender.dk/ uf/80000_89999/85186/779fe3449fef18911f3221ddc91a5826.pdf [data dostępu: 31.03.2019]] 3. Aalborg Kommune, Befolkningsprognose 2019-2029 [w: http://apps.aalborgkommune. dk/statistik/webaarbog/prognose2018/Struktur/Befolkningsanalyser/indexlevel1/ BefolkningsanalyserForudsaetningeroganalyse.html [data dostępu: 31.03.2019]] 4. Aalborg kommuneplan [w: http://www.aalborgkommuneplan.dk [data dostępu: 31.03.2019]] 5. Dziedzictwo kultury, strona ministerstwa kultury [w: https://www.kulturarv.dk/fbb/index.htm [data dostępu: 31.03.2019]] 6. Danmarks Statistik, strona oficjalna statystyk państwowych [w: https://dst.dk/da/ [data dostępu: 31.03.2019]] Informacje o Aalborg Kommune [w: http://denstoredanske.dk/Danmarks_geografi_og_historie/Danmarks_ geografi/Danmarks_kommuner/Aalborg_Kommune [data dostępu: 01.04.2019] 1. Najszczęśliwsze miasta w Europie [w: https://www.thelocal.dk/20160208/aalborg-is-europes-happiest-city [data dostępu: 01.04.2019] 7. Ukośne zdjęcia Danii [w: https://skraafoto.kortforsyningen.dk/ [data dostępu: 31.03.2019]] 2. Statystyki [w: https://www.statistikbanken.dk [data dostępu: 01.04.2019]] 1. Informacje o Aalborg Kommune [w: http://denstoredanske.dk/Danmarks_geografi_og_historie/ Danmarks_geografi/Danmarks_kommuner/Aalborg_Kommune [data dostępu: 01.04.2019]]

ILUSTRACJE Ill.0.01 Ilustracja autorska na podstawie: [http://denstoredanske.dk/Danmarks_geografi_og_historie/ Danmarks_geografi/Danmarks_kommuner/Aalborg_Kommune [data dostępu: 31.03.2019]] Ill.0.02 Ilustracja autorska na podstawie: [http://www.google.dk/maps [data dostępu: 31.03.2019]] Ill.0.03 Ilustracja autorska na podstawie Danmark Statistik: [https://dst.dk/da/ [data dostępu: 31.03.2019]] Ill.0.04 Mapa pokazująca położenie Aalborga w dolinie strumieni [w: http://ddb.byhistorie.dk/koebstaeder/ prospekter.aspx?koebstadID=73 [data dostępu: 31.03.2019]] Ill.0.05 Trzy wzgórza kredowe otaczające Aalborg [w: Andersen A. J., Byplanlægning i Aalborg Midtby - fra gadegennembrud til tæt byudvikling, Aalborg 2016] Ill. 0.06 Ilustracja autorska na podstawie: [http://ddb.byhistorie.dk/koebstaeder/befolkning. aspx?koebstadID=73 [data dostępu: 31.03.2019], Do roku 1970 na podstawie: Christian Wichmann Matthiessen, Danske byers folketal, 1985, od 1970: Danmarks Statistik]