EPILOGI 10-11 2012

Γ Ν Ω Σ Η • Ε Π Ε Ν ∆Υ Σ Η • Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η • Α Ξ Ι Α

K N O W L E D G E • I N V E S T M E N T • D E V E L O P M E N T • VA L U E w w w. e p i l o g i m a g. g r



ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2012



TIMH 5.00 €

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2012

γΕΡΜΑΝΙΑ

No 491

9 771105 250003

ISSN 1105 2503

11

ΕΠΙΛΟΓΗ

Πώς αναδιάρθρωσε το χρέος της αφήνοντας την Ελλάδα εκτός. Πώς σήμερα ωφελείται από την ελληνική κρίση.

Value&Values Bankers' Business Csr Health Tech Living values

Ένα χρόνο µετά το PSI. Ενέργεια τον 21ο αιώνα: Ανατροπές και αλλαγές στο πετρέλαιο,

το φυσικό αέριο και τις ανανεώσιμες πηγές . Ανορθολογική η οργάνωση της αγοράς ηλεκτρισμού στην Ελλάδα.

ΠΡΟ Δια χ ΣΩ ειρίζεσ Π ΕΥΑ ΙΚΑ τε ΔΕΔ ΙΣΘΗ Ή ΟΜ ΤΑ ΕΝΑ ;

Προστατεύστε την επιχείρησή σας από τις συνέπειες των ηλεκτρονικών και διαδικτυακών κινδύνων με το CyberEdge.

Η παραβίαση και διαρροή δεδομένων μπορούν να έχουν σοβαρό αντίκτυπο στην επιχείρησή σας, από απώλεια κερδών, μέχρι διακινδύνευση της εταιρικής φήμης. Γι’ αυτό τον λόγο δημιουργήσαμε το CyberEdge, παρέχοντας ασφάλιση και παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών από εμπειρογνώμονες. Μάθετε περισσότερα στο www.chartisisnurance.gr/cyberedge

H παρούσα ασφαλιστική κάλυψη παρέχεται από την ασφαλιστική εταιρία Chartis Europe Limited με νόμιμο αντιπρόσωπο στην Ελλάδα την Chartis ΕΛΛΑΣ Α.Ε. Το παρόν έντυπο διατίθεται αποκλειστικώς και μόνο για ενημερωτικούς σκοπούς και δεν παρέχει καμία απολύτως ασφαλιστική κάλυψη. Η Ασφαλιστική κάλυψη και το σχετικό εύρος αυτής παρέχονται σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις της εκάστοτε Ασφαλιστικής Σύμβασης.

Alpha Επιχειρώ Ο επαγγελματικός λογαριασμός Alpha Έξυπνη Διαχείριση κάνει την καθημερινότητά σας πιο εύκολη, προσφέροντάς σας μια σειρά από πλεονεκτήματα για την καλύτερη διαχείριση της επιχειρήσεώς σας: • Ευελιξία μέσω ορίου υπεραναλήψεως για να καλύπτετε άμεσα με μετρητά τις έκτακτες υποχρεώσεις σας • Πλήθος δωρεάν τραπεζικών συναλλαγών και εκπτώσεων για μείωση του λειτουργικού σας κόστους • Δωρεάν έκδοση χρεωστικής κάρτας Alpha Bank Enter Visa Business • 24ωρη πρόσβαση στο λογαριασμό σας μέσω ATM, Alphaphone και Alpha Web Banking.

O έξυπνος επαγγελματικός λογαριασμός που κάνει την καθημερινότητά σας πιο εύκολη.

Σκανάρετε εδώ και μάθετε περισσότερα!

π ε ρ ι ε χο μ ε ν α

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ O Τ Η ΤΑ | Σ Ε Λ . 1 0

10|11.2012

Κ ΕΝ Τ Ρ ΙΚΟ Θ ΕΜ Α | Σ Ε Λ . 3 4

ΓΕΡΜΑΝΙΑ // ΧΡΕΟΣ | ΣΕΛ. 26

OPINIOΝ LEADER | ΣΕΛ. 52

CSR

{

Κοινωνική υπευθυνότητα επί τω έργω

CSR

Κ οινωνία TΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚO ΑΠΟΤYΠΩΜΑ

και εταιρική στρατηγική ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ «E»

ΓΕΡΜΑΝΙΑ / / Κ Ε Ρ Δ Η | Σ Ε Λ . 3 0

Τ Ρ ΕΙ Σ Τ ΡΑ ΠΕ ΖΕ Σ | ΣΕΛ. 62

ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ | ΣΕΛ. 48

C SR VA LU E S | Σ Ε Λ . 7 3

86 ΕΠΙΛΟΓΗ

8 | EDITORIAL 10 | ΟΙΚΟΝΟΜIΑ ΚOΣΜΟΣ & ΕΛΛAΔΑ Ελληνική Οικονομία – Δανειστές και δανειζόμενοι // Τρόικα – Στόχοι και αστοχίες // Ελληνική Οικονομία – Υποθέσεις εργασίας και εμπειρική επιβεβαίωση // Φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή – Καλές πρακτικές και ελληνικές υπεκφυγές // Ευρωγραφειοκρατία – Δάσκαλε που δίδασκες! // Το οικονομικό βαρόμετρο της επικαιρότητας στην Ελλάδα και τον κόσμο Από το Επιτελείο της «Ε»

24 | ΑΝΙχΝΕYΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙχΕΙΡΗΣΕΙΣ Καν’ το όπως η Βουλγαρία. Από τον Παναγιώτη Μαυρίδη

26 | ΕΙΔΙΚΟ ΘΕΜΑ // ΓΕΡΜΑΝΙΑ-χΡΕΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟ χΡΕΟΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΘΗΚΕ Από τον Αντώνη Λιβιεράτο

30 | ΓΕΡΜΑΝΙΑ-ΚΕΡΔΗ ΤΙ ΚΕΡΔΙΖΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ Από τον Κωστή Πλάντζο

34 | ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΘΕΜΑ Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΟΝ 21Ο ΑΙΩΝΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ Ανατροπές & αλλαγές Από τις 7 αδελφές στις κρατικές εταιρείες πετρελαίου, από τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής στα κοιτάσματα της Αμερικής, από τις παραδοσιακές μεθόδους άντλησης στις νέες και ρυπογόνες, το ενερ4 ΕΠΙΛΟΓΗ

γειακό τοπίο και οι ισορροπίες αλλάζουν. Από τον Αντώνη Λιβιεράτο

39 | ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ο χρόνος κάνει τη διαφορά 41 | ΠΡΟΒΟΛΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ 44 | ΕΛΛΑΔΑ: ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Άλλη μια χαμένη ευκαιρία; Από τον Κωστή Πλάντζο

48 | ΣΤΡΕΒΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Από τον Αρθούρο Ζερβό, της ΔΕΗ

50 | ΑΝΕΦΙΚΤΗ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ χΩΡΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΠΙχΕΙΡΗΣΕΙΣ Από τον Στέλιο Λιουμάκη, του ΣΠΕΦ

52 | OPINION LEADER ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΤΕχΝΟΠΟΛΙΤΙΚΗ Πώς θα σας φαινόταν αν αντιμετωπίζαμε τον Πλάτωνα ή τον Αριστοτέλη ως ένα ελληνικό brand name; Για την αλλαγή νοοτροπίας και πρακτικών που χρειάζεται η Ελλάδα όπως και για τη σημασία της αισιοδοξίας στην οικονομία, μιλά στην «Ε» ο Βαγγέλης Αποστολάκης, της KPMG. Από την Ευαγγελία Παπαϊωάννου

57 | BANKERS’ vALUE

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΕ Σ Γερμανία & Βρετανία, bras de fer για την εποπτεία /Πρόστιμο στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης /Γαλλογερμανικές τράπεζες, addio & adiόs

π ε ρ ι ε χο μ ε ν α /Κεντρικές τράπεζες & αγορές /Ιδιωτικό χρέος& κρίση, περισσότερα τα βραχυχρόνια δάνεια στην Ελλάδα /Δείκτες μόχλευσης /Επιτόκια και αγορές.

90| ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Συνέντευξη με τον Αντώνη Τζωρτζακάκη της WΙΝD, για τις εξελίξεις στην αγορά τηλεπικοινωνιών.

Από το Επιτελείο της «Ε»

62 | Ε ΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Πώς φτάσαμε σε μόνο τρεις μεγάλες τράπεζες στην Ελλάδα

92 | ΟΔΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ

Συνέντευξη με τον Βασίλη Χαλκιά των Αττικών Διαδρομών, για τη σημασία της οδικής υποδομής, των σωστών ορίων ταχύτητας και της αστυνόμευσης.

Από τον Χρήστο Κώνστα

67 | BANKERS’ CLUB

Ο Κώστας Βούλγαρης της CHARTIS, γράφει για ένα νέο ασφαλιστικό προϊόν, την κάλυψη διαδικτυακών και ηλεκτρονικών απειλών.

Από το Επιτελείο της «Ε»

94 | Η επιχειρηματικοτητα αιχμΗς . Από το Επιτελείο της «Ε»

Από το Επιτελείο της «Ε»

101 | HEALTH VALUES

70 | BANKING NEWS

Φαρμακευτικές εταιρείες - Αγώνας επιβίωσης

Δράσεις, νέα και πρωτοβουλίες του χρηματοπιστωτικού τομέα ιδιαίτερης σημασίας. Από το Επιτελείο της «Ε»

Από τον Κωνσταντίνο Ευριπίδη, της Genesis Pharma

104 | HEALTH NEWS

73 | csr values ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ

Ματιές στην επικαιρότητα Από το Επιτελείο της «Ε»

Κοινωνία και εταιρική ηθική Από το Επιτελείο της «Ε»

78 | Εταιρική υπευθυνότητα «επί τω έργω»

107 | P RECIOUS LIFE & LIVING VALUES 112 | Πολιτισμοσ

Συνέντευξη με τον Μάριο Σπηλιόπουλο

Από το Επιτελείο της «Ε»

Από τον Γιώργο Παπαχατζή

87 | B usiness Values

114 | ΕΠΕΑ ΠΤΕΡΟΕΝΤΑ

BUSINESS NEWS Η βιομηχανική πολιτική επιστρέφει

Ο Ανδρέας Ριζόπουλος ψάχνει και σχολιάζει την εκτροχιασμένη καθημερινότητα.

Από το Επιτελείο της «Ε»

Γ Ν Ω Σ Η • Ε Π Ε Ν ∆Υ Σ Η • Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η • Α Ξ Ι Α

K N O W L E D G E • I N V E S T M E N T • D E V E L O P M E N T • VA L U E

ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΟΥ 2 & ΛΕΩΦ. ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 83, 154 51 Ν. ΨΥΧΙΚΟ Τηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850 email: a@allmedia.gr web: www.epilogimag.gr EΚΔΟΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΩΝ ΕΛΛ. ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΞΕΝΟΥ ΤΥΠΟΥ

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΛΤΑ 1260

ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ, ΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ

ΙΔΡΥΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΣΥΝΤΑΞΗ Tηλ. 210 64 01 852 email: press@allmedia.gr

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Tηλ. 210 64 23 688 email: marketing@allmedia.gr

ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Tηλ. 210 64 01 850 email: sindromes@allmedia.gr

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΔΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗΣ, ΑΝΔΡΕΑΣ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΣ.

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Tηλ. 210 64 01 850 email: logist@allmedia.gr

6 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΤΑΧΥΔΙΑΝΟΜΗ MASS COURIER

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχομένου του εντύπου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

από τον εκδότη

EΝΑ ΧΡOΝΟ ΜΕΤA Λίγες µέρες πριν αναλάβει τα ηνία της κυβέρνησης, τον Νοέµβριο του 2011, ο Λουκάς Παπαδήµος προειδοποιούσε για τους κινδύνους του PSI, του υποχρεωτικού κουρέµατος των ελληνικών κρατικών οµολόγων. Σε άρθρο του υποστήριζε ότι καθαρό οικονοµικό όφελος για την Ελλάδα θα προέκυπτε µόνο εφόσον αυτό αφορούσε τους ξένους ιδιώτες πιστωτές, που τότε είχαν στα χέρια τους το 40% του κρατικού χρέους. Αν περιλάµβανε το χρέος στα χέρια Ελλήνων (τραπεζών, ασφαλιστικών ταµείων και ιδιωτών), που διακρατούσαν περίπου το 30% (το υπόλοιπο 30% ήταν στα χέρια του επίσηµου τοµέα), τότε θα είχε σηµαντικό κόστος για την Ελλάδα: στήριξη των τραπεζών µε κρατικά κεφάλαια (που θα επιβάρυναν το δηµόσιο χρέος), ενώ οι απώλειες των υπολοίπων θα συνεπάγονταν πλήγµα στην οικονοµική δραστηριότητα και τα φορολογικά έσοδα. Επιπλέον αν ήταν υποχρεωτικό, η ΕΚΤ δεν θα δεχόταν πλέον κρατικά οµόλογα ως εγγύηση, µε συνέπεια την ανάγκη «πιστωτικής ενίσχυσής» τους µε κόστος για την Ελλάδα (αυτό τελικά έγινε για τα οµόλογα των ξένων πιστωτών µε το «εθελοντικό» PSI). Σήµερα, ένα χρόνο µετά, οι κίνδυνοι επιβεβαιώθηκαν πλήρως. Οι τράπεζες δεν µπορούν να χρηµατοδοτήσουν την οικονοµία λόγω έλλειψης ρευστότητας αλλά πλέον και κεφαλαίων, αφού το PSI οδήγησε σε δείκτη κύριων βασικών ιδίων κεφαλαίων 1,5% (στοιχεία ∆ΝΤ) και βρίσκεται σε αναµονή της ανακεφαλαιοποίησής του. Πώς έχουν οι αριθµοί σήµερα; Το δηµόσιο χρέος επιβαρύνθηκε από τους παράγοντες που αναφέρθηκαν (αλλά και από τα ελλείµµατα του προϋπολογισµού), το 2013 θα αναλογεί σε 180% του ΑΕΠ, από 165% το 2011 και σε απόλυτα µεγέθη θα έχει µειωθεί µόνο κατά 10 δισ. ευρώ, µε την αύξηση του ποσοστού να οφείλεται στη µείωση του ΑΕΠ. Το τελευταίο θα έχει υποχωρήσει στα 193 δισ. ευρώ, στο επίπεδο του 2005. Ότι έγινε, έγινε... Σηµασία πλέον έχει τι θα γίνει στο µέλλον. Η Ελλάδα πρέπει να ολοκληρώσει τις µεταρρυθµίσεις ώστε να σταµατήσει να παράγει ελλείµµατα. Και να

προχωρήσει σε διευκόλυνση της επιχειρηµατικότητας. Η Παγκόσµια Τράπεζα διαπιστώνει µεν πρόοδο συνολικά, αλλά στασιµότητα σε πολύ χαµηλή κατάταξη στην αδειοδότηση εγκαταστάσεων και το ξεκίνηµα επιχείρησης. Σήµερα πλησιάζουµε το σηµείο όπου οι δηµόσιες δαπάνες (χωρίς τόκους) θα καλύπτονται από τα έσοδα. Σηµαντική πρόοδος. Ωστόσο, παραµένει ένα µεγαλύτερο πρόβληµα, η έλλειψη ρευστότητας, που οδηγεί σε ασφυξία την οικονοµία. Οι επιχειρήσεις δεν έχουν πρόσβαση σε χρηµατοδότηση, εγγυητικές επιστολές δεν γίνονται αποδεκτές στο εξωτερικό. Όλοι οι παράγοντες αναφέρονται στον κίνδυνο χώρας και συντηρούν την ύφεση. Το χειρότερο ενδεχόµενο είναι να συντηρηθεί ο κίνδυνος χώρας: πχ αν οι Ευρωπαίοι επιµείνουν στην ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών µε ελληνικά δηµόσια κεφάλαια και όχι από τον ΕΜΣ, αν η πολιτική της ΕΚΤ συνεχίζει να µην αφορά τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου ή, ακόµα, αν η προσπάθεια για επιτάχυνση του ΕΣΠΑ δεν συµπληρωθεί γρήγορα από εγγυήσεις της ΕΤΕπ για δάνεια για την εθνική/ιδιωτική συµµετοχή στα έργα. Η Ελλάδα µέσα στο ευρώ, χωρίς ρευστότητα, θα αδυνατεί να παρακολουθήσει την ανάκαµψη όταν αυτή έλθει στην Ευρώπη, µε µια κοινωνία σε κόπωση από τη µακρόχρονη ύφεση και µε τάση αποσταθεροποίησης. Εκτός ευρώ, θα ίσχυαν τα ίδια, µε µετάδοση του κινδύνου µετατρεψιµότητας, δηλαδή εξόδου από το ευρώ, και σε άλλες χώρες. Ένα χρόνο µετά το ελληνικό PSI, η Ελλάδα παραµένει η λυδία λίθος για την ευρωπαϊκή στρατηγική για την αντιµετώπιση της κρίσης. Στην Αµερική, η δηµοσιονοµική λιτότητα συνοδεύεται από δηµιουργία, από την κεντρική τράπεζα, νέου χρήµατος και τη σιωπηρή υπόθεση ότι αυτή στηρίζει τα κρατικά οµόλογα, κάτι που από µόνο του σταθεροποιεί την αγορά. Στην Ευρώπη αυτό δεν ισχύει, µε συνέπεια την κατάρρευση της ρευστότητας σε ορισµένες περιοχές της. Όµως, το τόνισε ήδη ο Μάριο Ντράγκι, έτσι η νοµισµατική ένωση δεν µπορεί να λειτουργήσει.

Χρήστος Παπαϊωάννου

Παραλογισµός! Πολίτες µε οφειλή προς το ∆ηµόσιο, λόγω αδυναµίας εξόφλησης, καταφεύγουν στην πώληση ακινήτων. Ζητούν λοιπόν, από την εφορία και στη συνέχεια από τη ∆ιεύθυνση ∆ηµοσίων Εσόδων του υπουργείου Οικονοµικών, φορολογική ενηµερότητα µόνο για τη συγκεκριµένη συναλλαγή, µε εκχώρηση ολόκληρου του τιµήµατος από την πώληση στο ∆ηµόσιο. Ποια είναι η απάντηση; Αν η αξία του ακινήτου είναι µικρότερη από την οφειλή, τότε το ∆ηµόσιο δεν δίνει ενηµερότητα. Προτιµά να διατηρείται η οφειλή! Όταν οι φορολογούµενοι µε αυτόν τον τρόπο τακτοποιούν µέρος της οφειλής τους, το ∆ηµόσιο πώς νοµιµοποιείται να το αρνείται, ιδίως στις τωρινές συνθήκες; Πόσο µάλλον όταν οι φορολογούµενοι δεν ζητούν κάποια ελάφρυνση. Υπάρχει λογική; ∆εν χρειάζεται έσοδα το ∆ηµόσιο; 8 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ε λ λ η ν ι κ η ο ι κο νο μ ι α

Δ α ν Ε ι Σ τ Ε Σ & Δ α ν Ε ι Ζ ο μ Ε νο ι

πολιτών θα πρέπει να αναφερθεί ότι είναι διαπιστωμένο από τη διεθνή εμπειρία, ότι αποτελεί κίνητρο για φοροδιαφυγή. Συνεπώς απαιτείται ρεαλισμός στη φορολογική επιδρομή. Από την πλευρά της τρόικας, όμως, επίσης πρέπει να υπάρχει ρεαλισμός, με την έννοια της επιμονής στο εφικτό και όχι στο ανέφικτο. Η αρχική απροθυμία στην επιμήκυνση του χρονοδιαγράμματος μείωσης του ελληνικού δημόσιου ελλείμματος στο 3% του αεπ κατά δύο χρόνια ως το 2016, ισοδυναμούσε με εμμονή στην επίτευξη του δεύτερου. Το ιδιο ισχύει όταν στο πρόγραμμα της δεν υπάρχει καμμία αναφορά σε μέτρα στήριξης της οικονομίας. Όταν το αεπ το 2013 θα υποχωρήσει στο επίπεδο του 2005, ο κίνδυνος εγκλωβισμού της χώρας στην ύφεση είναι μεγάλος, με συνέπειες οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές που δεν θα έπρεπε να αγνοηθούν. Γιάννης Στουρνάρας

απαΙΤΗσεΙσ καΙ ΡεαλΙσΜοσ η ελλαδα γνωριζει πλεον πως δεν υπαρχει δυνατοτητα χρηματοδοτηςης των ελλειμματων της. πρεπει ομως να υπαρχει αντιςτοιχος ρεαλιςμος και ςτις απαιτηςεις της τροικας. ΕπιτΕλΕιο «E» Οι διαπραγματεύσεις του υπουργού Οικονομικών, Γιάννη Στουρνάρα, με την τρόικα των δανειστών μας για το πακέτο μέτρων των 13,5 δισ. ευρώ –περικοπές δαπανών 10,5 δισ. ευρώ από τα οποία 7,8 δισ. αφορούν συντάξεις, μισθούς και επιδόματα και 3 δισ. αύξηση φορολογικών εσόδων- ήταν σκληρές. Από τα μέτρα, τα 9 δισ. αφορούν το 2013 και τα υπόλοιπα το 2014. Τα μέτρα θα συντη10 ΕΠΙΛΟΓΗ

ρήσουν -αν όχι θα εντείνουν- την ύφεση, με κίνδυνο να μην επιτευχθούν οι στόχοι για το έλλειμμα. Από την πλευρά της Ελλάδας πρέπει να υπάρχει δέσμευση για συνεχή προώθηση των αλλαγών στην οικονομία και την πάταξη της φοροδιαφυγής. Η κατάργηση του αφορολόγητου για τους ελεύθερους επαγγελματίες είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, αναφορικά με την υπερφορολόγηση των

Τα κενά στην ευρωπαϊκή στρατηγική για την Ελλάδα επισημαίνει το Institute of International Finance, των κλαμπ των μεγάλων τραπεζιτών. Τονίζει ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα για την ενίσχυση των δημοσίων επενδύσεων στην Ελλάδα (θα μειωθούν 6% το 2013) που έχουν πολλαπλασιαστική επίδραση στην οικονομία. Όσον αφορά την επιμήκυνση αναφέρει ότι δεν θα απαιτηθούν νέα κεφάλαια από τους δανειστές μας -που προκαλούσαν την αρνητική στάση τους- αν αυτοί δεχτούν να μειώσουν το επιτόκιο των δανείων τους προς την Ελλάδα σε αναλογία με τη σημαντική μείωση του κόστους άντλησης κεφαλαίων από αυτούς (π.χ. της Γερμανίας στο 1,5%). Επίσης, αναφέρει ότι η απόφαση να δοθεί ένας ακόμα χρόνος στην Ισπανία και την Πορτογαλία για να μειώσουν το έλλειμμα (στο 3% του αεπ το 2014 και όχι το 2013) είναι θετική. Θα βοηθούσε όμως περισσότερο αν ήταν στη βάση του ex ante και όχι του ex post, δηλαδή αφού διαπιστώθηκε ότι, παρά τα δραστικά μέτρα λιτότητας, οι στόχοι, λόγω της ύφεσης, δεν θα επιτυγχάνονταν και αφού η κινδυνολογία εντεινόταν. Αυτό, πολύ περισσότερο ισχύει για την Ελλάδα.

Σύστημα Παρακολούθησης Γλυκόζης Αίματος Ταινίες Μέτρησης Γλυκόζης Αίματος

Ε λ λ η ν ι κ η ο ι κο νο μ Ι α

Σ τ οχο ι κ α ι α σ τ οχ ι ες

αεπ που προέβλεπε, δεν θα έχει επαρκή κεφάλαια για να εξυπηρετεί το δημόσιο χρέος εκτός και αν το επιτόκιο των δανείων της τρόικας μειωθεί δραστικά. Πρώτον, τέτοια πρωτογενή πλεονάσματα επί σειρά ετών είναι ανέφικτα, πόσο μάλλον σε περιβάλλον βαθιάς ύφεσης. Δεύτερον, δεν εκτίμησε σωστά έναν παράγοντα όταν τον περιέλαβε στο πρόγραμμα ως υπόθεση εργασίας. Υπάρχει επενδυτής που θα επενδύσει σε ελληνικά ομόλογα (εκτός των βραχυχρόνιων) όταν γνωρίζει ότι με τη συμφωνία αναδιάρθρωσης και τα δάνεια της τρόικας, το παλαιό χρέος έχει seniority -δηλαδή κατά προτεραιότητα εξόφληση έναντι του νέου- και με βιώσιμα για την Ελλάδα επιτόκια; Μάλλον όχι. Τις αδυναμίες του seniority αναγνώρισαν αργότερα και δεν το συζητούν για την Ισπανία.

Learning by doing Και η τροικα των δανειστων μας εχει κανει λαθη.

παραδειγμα το seniority του ελληνικου χρεους. Αν επιμεινει στο προγραμμα ως εχει, θα εχει διαπραξει ενα ακομη. Επιτελειο «E» Η Ελλάδα αποτέλεσε το πειραματόζωο για την ευρωπαϊκή πολιτική. Υπήρξε μια ιδιαίτερη περίπτωση προβλήματος, με υπερδανεισμό και ανορθολογική χρησιμοποίηση του δημόσιου χρήματος. Έτσι, η τρόικα των δανειστών μας έχει δίκιο, από τη μια πλευρά, όταν είναι αμετακίνητη στον στόχο μείωσης των ελλειμ12 ΕΠΙΛΟΓΗ

μάτων. Ωστόσο, έχει κάνει και αυτή τα λάθη της στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Π.χ. προέβλεπε ότι η Ελλάδα μετά το τέλος του Μνημονίου, δηλαδή -με την παράταση- το 2016, θα μπορεί να προσφύγει στις αγορές για να δανειστεί. Αυτό θα είναι αναγκαίο, αφού και με τα πρωτογενή πλεονάσματα 4,5% του

Τρίτον, δεν εκτίμησε το βάθος της ύφεσης που προκαλεί το πρόγραμμα, καθιστώντας το ανεφάρμοστο. Γι αυτό και δεν θα έπρεπε να επιμένει σε τόσο μεγάλες περικοπές μισθών (στον ιδιωτικό τομέα) και συντάξεων αλλά να επιμείνει σε μέτρα για την πάταξη της φοροδιαφυγής και έγκαιρης μείωσης των λειτουργικών δαπανών του δημοσίου. Όχι για λόγους κοινωνικής πολιτικής αλλά απλά γιατί θα είναι αναποτελεσματικές. Π.χ. ενας από τους λόγους υστέρησης των φορολογικών εσόδων είναι η μειωμένη κερδοφορία των εταιρειών λόγω της μεγάλης μείωσης της ζήτησης που συνεπάγεται μείωση και των εισπράξεων ΦΠΑ. Τώρα που μειώνονται οι παραγγελίες και από το εξωτερικό λόγω της επιβράδυνσης στην Ευρώπη αλλά και αλλού, πώς θα αυξήσουν τις πωλήσεις τους οι επιχειρήσεις ώστε να αυξηθούν τα φορολογικά έσοδα; Αυτό ισχύει και για τα μειωμένα εισοδήματα των πολιτών. Οι κίνδυνοι για τη διασφάλιση των χρημάτων των Ευρωπαίων φορολογούμενων που εγγυώνται τα δάνεια προς την Ελλάδα είναι υπαρκτοί. Όμως θα είναι σίγουρα πολύ μεγαλύτεροι αν η τρόικα δεν δει ρεαλιστικά την κατάσταση και επιτρέψει την αποδιοργάνωση της κοινωνίας και της οικονομίας από την εντεινόμενη ύφεση.

Ε λ λ η ν ι κ η ο ι κο νο μ ι α

DE BAT E

υποΘεσεΙσ εΡΓασΙασ & εΜπεΙΡΙκΗ επΙΒεΒαΙΩσΗ το δντ εχει διδαχθει αΠΌ την (ΚαΚη) εμΠειρια τοΥ.

η κριςτιν λαγκαρντ τονιζει οτι πρεπει να αφεθουν οι δημοςιονομικοι πολλαπλαςιαςτες να λειτουργηςουν. ΕπιτΕλΕιο «E» Το ΔΝΤ, στο πρόσφατο World Economic Outlook, μετά από έρευνα για τις προβλέψεις του, αλλά και εκείνες της ΕΕ και του ΟΟΣΑ για την εξέλιξη του αεπ, διαπιστώνει ότι υπήρξε συστηματική υποεκτίμηση των δημοσιονομικών πολλαπλασιαστών, δηλαδή της επίπτωσης της δημοσιονομικής λιτότητας στην οικονομία. Το μέγεθός τους ήταν ως και διπλάσιο από τις υποθέσεις εργασίας. Η συνέπεια ήταν σε όλες σχεδόν τις χώρες μεγαλύτερη ύφεση από τις προβλέψεις και 14 ΕΠΙΛΟΓΗ

αποτυχία στην επίτευξη των στόχων που είχαν τεθεί για το δημόσιο έλλειμμα. Αυτό δεν είναι κάτι νέο για την Ελλάδα, η ύφεση για κάθε χρόνο από το 2009 αποδείχθηκε βαθύτερη από τις προβλέψεις. Για το 2013, ένα χρόνο πριν προβλεπόταν μηδενική ανάπτυξη, τώρα προβλέπεται μείωση του αεπ 4%, που ανεβάζει τις απώλειες σχεδόν στο 1/4 του προϊόντος της χώρας σε μια πενταετία. Το ΔΝΤ σήμερα, έχοντας και την εμπειρία των αστοχιών του στη διάρκεια της

ασιατικής κρίσης στα τέλη της δεκαετίας του 1990, αλλά και της πρόσφατης επιδείνωσης στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, επανέρχεται έχοντας διδαχθεί από την εμπειρία. Η επικεφαλής του, Κριστίν Λαγκάρντ, τονίζει ότι πρέπει να αφεθούν οι δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές να λειτουργήσουν, δηλαδή η επίπτωση των δημόσιων περικοπών να μην ενταθεί με τη λήψη πρόσθετων μέτρων εφόσον οι στόχοι δεν επιτυγχάνονται. Αντίθετα, να γίνει ανεκτή για ένα διάστημα η μείωση των φορολογικών εσόδων και η άνοδος των δαπανών που συνεπάγεται η ύφεση. Φυσικά με προσήλωση στον μεσοπρόθεσμο στόχο μείωσης των ελλειμμάτων, με επιμήκυνση όμως του σφικτού χρονοδιαγράμματος. Βλέπει άλλωστε ότι τα σενάρια του περασμένου Μαρτίου, σύμφωνα με τα οποία θα απαιτηθούν μέτρα 20 δισ. ευρώ για τη διετία 2015-2016 ώστε να επιτευχθούν πρωτογενή πλεονάσματα 4,5% του αεπ, αναγκαία για την εξυπηρέτηση (ίσως και μείωση) του δημοσίου χρέους, είναι πλέον «στον αέρα» αφού οι υποθέσεις εργασίας δεν ισχύουν. Οι Ευρωπαίοι πιστωτές μας, όμως, φαίνεται ότι δεν ενστερνίζονται τη στροφή του ΔΝΤ. Συνδέουν την επιμήκυνση του χρονοδιαγράμματος μείωσης του ελληνικού δημόσιου ελλείμματος ως το 2016, με τη λήψη επιπλέον μέτρων, πέραν των ήδη 13,5 δισ. που έχουν ήδη αποφασιστεί. Ωστόσο, αυτά, χωρίς να αναμένουμε την εξέλιξη της οικονομίας, αντιστρατεύονται τον στόχο της ανάκαμψης που θα επιτρέψει και τη μείωση του δημοσίου χρέους. Η καγκελάριος Μέρκελ, υποδεικνύει τον τρόπο ανάταξης της ελληνικής οικονομίας, με το παράδειγμα της Γερμανίας των αρχών της δεκαετίας του 2000 – λιτότητα και εσωτερική υποτίμηση. Ωστόσο, τότε υπήρχε ένας παράγοντας που δεν ισχύει σήμερα για την Ελλάδα: το ευνοϊκό εξωτερικό περιβάλλον που ενίσχυσε τις εξαγωγές και την οικονομία της.

φ ορ οΔ ι αφυ γ η κ α ι φ ορ οα πο φυ γ η

α Δ ρα ν Ε ι Ε Σ & α ν Ε π α ρ κ Ε ι Ε Σ

δα-, της Γαλλίας και της Ισπανίας. Με μεθοδικότητα, ταχύτητα και φυσικά χωρίς να αποκαλύπτονται τα ονόματα των ελεγχόμενων.

καλεσ πΡακΤΙκεσ καΙ ελλΗΝΙκεσ υπεκΦυΓεσ οι ελληνικοι χειριςμοi της λιςτας με τα ονοματα ελληνων καταθετων αποτελεςε τον καλυτερο «ςυνηγορο» του απορρητου των καταθεςεων των ελβετικων τραπεζων. ΕπιτΕλΕιο «E»

Στην περίφημη λίστα που διέρρευσε με τα ονόματα ατόμων που ελέγχονται από το ΣΔΟΕ υπήρξαν αντιδράσεις πολιτικών, των οποίων τα ονόματα περιλαμβάνονταν, και των οποίων η υπόληψη θίγεται με τη διασπορά αρνητικών γι αυτούς εντυπώσεων. Από ορισμένους υποστηρίχθηκε ότι η ανώνυμη καταγγελία αποτελεί αθέμιτη ενέργεια. Επίσης, σχετικά με τη λίστα των περίπου 2.000 Ελλήνων με καταθέσεις σε τράπεζα της Ελβετίας, οι τότε υπουργοί Οικονομικών και οι επικεφαλής του ΣΔΟΕ (2010-2011) προφανώς έκριναν ότι δεν συνιστούσε αντικείμενο έρευνας για την αναζήτηση πιθανών φορολογικών εσόδων. Μάλι16 ΕΠΙΛΟΓΗ

στα αναφέρθηκε ότι δεν συνιστούσε αρχείο που περιήλθε με νόμιμο τρόπο στο ΣΔΟΕ (σημ: παραδόθηκε από τo υπουργείο Οικονομικών της Γαλλίας, στον τότε υπουργό Οικονομικών Γιώργο Παπακωνσταντίνου) και άρα δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από αυτό. Καλύτερο συνήγορο του απορρήτου των καταθέσεων δεν θα μπορούσαν να βρουν οι ελβετικές τράπεζες! Τι θα συνέβαινε σε μια ευνομούμενη πολιτεία; Υπάρχει το παράδειγμα της Γερμανίας –που πλήρωσε για ανάλογη λίστα και από τον ταχύτατο έλεγχό της εισέπραξε σημαντικά φορολογικά έσο-

Στην Αμερική, η πανίσχυρη επιτροπή κεφαλαιαγοράς, SEC, στον ιστότοπο της και σε προβεβλημένη θέση έχει το παράθυρο Whistleblower Information. Εκεί παρέχονται οδηγίες σε όποιον έχει πληροφορίες για παράβαση των κανόνων της. Υπάρχει μάλιστα η δυνατότητα ανώνυμης καταγγελίας με αντιπρόσωπο δικηγόρο ώστε να αποφεύγονται οι ατεκμηρίωτες καταγγελίες, και προβλέπεται αμοιβή από 10% ως 30% του ποσού της ποινής που θα επιβληθεί στον παραβάτη. Επίσης, ο επικεφαλής του Γραφείου του Πληροφοριοδότη –υπάρχει η φωτογραφία του ώστε το μήνυμα να είναι άμεσο- αναφέρει: «Η βοήθεια και οι πληροφορίες από πληροφοριοδότες μπορούν να αποτελέσουν ένα από τα πιο ισχυρά όπλα για την επιβολή του νόμου». Κάθε τόσο, ανακοινώνει πρόστιμα που έχει επιβάλλει, αναφέροντας και πώς οδηγήθηκε σε αυτά, πχ με απόκτηση ηλεκτρονικών μηνυμάτων των εμπλεκομένων κλπ. Άλλο παράδειγμα: Στη βρετανική τηλεόραση προβάλλονταν κατά καιρούς μηνύματα για την πρόληψη της παράνομης είσπραξης προνοιακών επιδομάτων. Μηνύματα όπως το «We are watching you» και τον ελεγκτή να επισκέπτεται τα σπίτια εκείνων που τα ελάμβαναν, λειτουργούσαν αποτρεπτικά. Φυσικά, προϋπόθεση είναι να υπάρχει ελεγκτικός μηχανισμός. Φαντάζεστε στην Ελλάδα να υπήρχε Γραφείο Πληροφοριοδότη, με προβεβλημένο τον επικεφαλής, ή να προβάλλονταν τέτοιου είδους μηνύματα στην τηλεόραση; Το πιθανότερο είναι να καταδικάζονταν από όλους ως προσβλητικά. Συμβαίνουν όμως σε χώρες όπου οι νόμοι εφαρμόζονται, οι παραβάτες τιμωρούνται και φόροι εισπράττονται από όλους.

Ο ι κο νο μ i α

Ευρωπη

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚ∆ΟΣΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕI ΚΑΘΕ MAΡΤΙΟ Ετήσια έκδοση 30 ο έτος το 2013

∆Ι ΕΞ Ο∆Ο Ι & Α Ν ΑΠΤΥΞΗ

ΟΙ ΤΑΣΕΙΣ που διαµορφώνουν τις εξελίξεις στην οικονοµία, την επιχειρηµατικότητα και την πολιτική, µε πληρότητα, αντικειµενικότητα και τεκµηρίωση. ΑΡΘΡΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ∆ΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥΣ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ, ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΚΑ∆ΗΜΑΪΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ. ΟΙ ΠΡΟΒΛEΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ.

ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ

30 χ

όνια κυκλορ φορίας

π ρ ο νο μ ι α

αφ ορ ολo γ η τ ο ε υ ρ ω γ ραφε ιο κ ρα τ i α ς

Δaσκαλε που δiδασκες! Λoγοι ισoτητας υποτiθεται οτι επιβαλλουν το αφορολογητο των αμοιβων σε υπερεθνικους οργανισμους. με μια περιεργη λογικη, υποστηριζουν προνομια που δεν ισχυουν για τουσ πολιτεσ των χωρων που τους χρηματοδοτουν. Επιτελειο «E» Σύμφωνα με το άρθρο 13 του Πρωτοκόλλου της ΕΚΤ, τα μέλη των συμβουλίων της και οι εργαζόμενοί της, δηλαδή όσοι έχουν ένα συμβόλαιο εργασίας με αυτή, εξαιρούνται της φορολογίας (εθνικής ή του τόπου εγκατάστασης) για το εισόδημα που αντλούν από αυτή. Όπως αναφέρεται σε επίσημο έγγραφο της ΕΚΤ, αυτό δικαιολογείται από δυο παράγοντες: 18 ΕΠΙΛΟΓΗ

1. Αν οι εργαζόμενοι της ΕΚΤ φορολογηθούν με το γερμανικό φορολογικό σύστημα η Γερμανία θα ωφελείτο σε φορολογικά έσοδα από το γεγονός ότι η έδρα της ΕΚΤ είναι στη Φρανκφούρτη.

2. Αν οι αμοιβές φορολογούνταν με το φορολογικό σύστημα της χώρας προέλευσης λόγω των διαφορετικών φορολογικών συντελεστών, θα συνεπαγόταν άνιση μεταχείριση των εργαζομένων της.

Πώς αντιμετωπίζεται το πρόβλημα; Απαλλάσσουμε όλους από τον φόρο! Θα ήταν άραγε δύσκολο να φορολογούνται όλοι με το γερμανικό σύστημα, και ο φόρος που αναλογεί σε κάθε εργαζόμενο να επιστρέφεται στη χώρα του; Όσον αφορά το όφελος της Γερμανίας, ο φορολογούμενος πολίτης των άλλων χωρών καλύτερα θα το αποδεχόταν παρά την κραυγαλέα ευνοϊκή μεταχείριση της ευρωγραφειοκρατίας. Επίσης, όπως αναφέρει η ΕΚΤ, έχει υιοθετήσει την οδηγία 260 /68 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ως ένα βαθμό διορθώνει τα της ευνοϊκής μεταχείρισης, επιβάλλοντας έναν εσωτερικό φόρο προς όφελος της ΕΕ. Ωστόσο από μια ανάγνωση της οδηγίας δεν προκύπτει κάποιος φόρος, άλλωστε το αποδεικνύουν και τα εκκαθαριστικά που ήρθαν πρόσφατα στη δημοσιότητα μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ. Όπως μάλιστα αναφέρει σε υποσημείωση, στην ΕΕ ο φόρος πληρώνεται από τον κοινοτικό προϋπολογισμό (δηλαδή επιστρέφεται σε αυτόν), χωρίς να αφαιρείται από τον μισθό του εργαζόμενου. Ευρωπαϊκή λογική! Αυτά ισχύουν για όλους τους υπερεθνικούς οργανισμούς, ΕΕ, ΔΝΤ, κλπ. Η χρηματοοικονομική κρίση, η ευρωπαϊκή κρίση χρέους και η ύφεση έχουν οδηγήσει σε μεγάλη υποχώρηση της εμπιστοσύνης των πολιτών σε κυβερνήσεις και θεσμούς. Κάτι τέτοιες ρυθμίσεις ενισχύουν την εντύπωση ότι πάντα κάποιοι είναι πιο ίσοι απέναντι στον νόμο από τους άλλους. Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία αναθέτει τη λήψη αποφάσεων στους εκλεγμένους αντιπροσώπους. Ωστόσο αυτοί δεν θα έπρεπε να εγκρίνουν κάτι που δεν ισχύει για τους πολλούς, και όχι μόνο της ευρωγραφειοκρατίας, εκλογείς τους. Και ένα ελληνικό παράδειγμα: Όπως ανέφερε η πρόεδρος των δικαστών και εισαγγελέων, Βασιλική Θάνου, ο αεροπαγίτης καταβάλλει για φόρο μηνιαίως 1.500 ευρώ και ο βουλευτής μόνο 345, αφού απολαμβάνει φορολογικών απαλλαγών. Κάτι σάπιο υπάρχει στο Βασίλειο της Δανιμαρκίας.

Σ τατ ι Σ τ ι κ α Σ τ οι χ Ε ι α

Βα ρομ Ε τ ρο

Όταν όλα αναθεωρούνται προς τα κάτω Η Ε Λ Π Ι ∆ Α Σ Τ Ι Σ Ε Π Ε Ν∆Υ Σ Ε Ι Σ Τον περασµένο Μάρτιο το ∆ΝΤ προέβλεπε µείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης στην Ελλάδα 5,7% το 2012 και 1,1% το 2013. Σήµερα το Υπουργείο Οικονοµικών εκτιµά ότι η µείωση φέτος θα φτάσει το 7,7% και µε µεγάλη ένταση θα συνεχιστεί και το 2013, µε µείωση 5,9%. Πολύ µεγαλύτερη είναι η απόσταση µεταξύ προβλέψεων και πραγµατοποιήσεων στις επενδύσεις. Ενώ 6 µόλις µήνες πριν προβλεπόταν µείωση 6,6% το 2012, οι πρόσφατες εκτιµήσεις ανεβάζουν τη µείωση στο 18,5%. Για το 2013 προβλεπόταν άνοδος 6%, σήµερα το υπουργείο Οικονοµικών προβλέπει µείωση 4% περίπου. Με την εξέλιξη αυτή οι επενδύσεις θα έχουν υποχωρήσει σχεδόν στο µισό του έτους 2008. Άλλο παράδειγµα προβλέψεων που διαψεύστηκαν από τις εξελίξεις είναι οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών. Προβλεπόταν άνοδος 3,2% φέτος, τελικά περιορίζεται σε 0,4% µε χαµηλότερη πρόβλεψη 2,5% για το 2013, καθώς οι αγορές για τα



Τα έσοδα των 23,5 δισ. ευρώ από άμεσους φόρους που αναμένονταν με τον συμπληρωματικό προϋπολογισμό του 2012 τελικά έγιναν 20,8 δισ., αποτέλεσμα της ύφεσης και της μείωσης των εισοδημάτων. Για το 2013 αναμένονται μειωμένα έσοδα από φόρους εισοδήματος και περιουσίας κατά 1,5 δισ. ευρώ.

 Ωστόσο πρόοδος συντελείται, το δημόσιο έλλειμμα από 36 δισ.

20 ΕΠΙΛΟΓΗ

ελληνικά προϊόντα και υπηρεσίες επιβραδύνουν, π.χ. οι τουριστικές εισπράξεις φέτος είναι µειωµένες κατά 9%. Έτσι, η ύφεση αποδεικνύεται βαθύτερη. Το αεπ µειώνεται 6,5% το 2012 (6 µήνες πριν προβλεπόταν µείωση 4,5%) και για το 2013 το υπουργείο Οικονοµικών και το ∆ΝΤ προβλέπουν νέα µείωση 3,8-4% (προβλεπόταν στασιµότητα). Πλέον η ύφεση προβλέπεται να συνεχιστεί ως το 2014, µε µείωση του αεπ µεταξύ 0-1%. Για το µέλλον, και την επαναφορά της οικονοµίας σε ανάπτυξη, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι εκτιµήσεις του ΙΟΒΕ. Σύµφωνα µε αυτές, µια σταδιακή ενίσχυση των επιχειρηµατικών επενδύσεων, ώστε ο µέσος όρος την περίοδο 2013-2020 να διαµορφωθεί στο 13%,αεπ (όσο την περίοδο 20022008), οδηγεί σε υψηλότερο ρυθµό ανόδου του αεπ κατά 0,5 µονάδα, που θα επιτρέψει την αναπλήρωση των απωλειών της κρίσης ως τις αρχές της επόµενης δεκαετίας.

ευρώ το 2009 υποχωρεί φέτος, με τις αιματηρές περικοπές δαπανών και τη μεγάλη αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης, σε 13,7 δισ., ή από 15% του αεπ σε 6,6%. Και χωρίς τους τόκους σε 1,4% του αεπ από 10,4%.

 Ενδιαφέρον στοιχείο του προϋπολογισμού. Το 2012 πληρώσαμε 565 εκατ. ευρώ στον EFSF, ως προμήθεια εκταμίευσης δανείων.

 Κατά 53% µειώθηκε φέτος το επτάμηνο το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών, στα 6,4 δισ. ευρώδολ, αποτέλεσμα κυρίως των μειωμένων εισαγωγών λόγω της ύφεσης και της ανόδου κατά 6% των εισπράξεων από εξαγωγές. Οι ναυτιλιακές εισπράξεις κινούνται πτωτικά. Για ολόκληρο το έτος εκτιμάται έλλειμμα ίσο με 7,5% του αεπ, δηλαδή από την αρχή της κρίσης, το 2008, θα έχει μειωθεί στο μισό.  Oικοδοµική δραστηριότητα. Μετά από μείωση 23% το 2010 και 38% το 2011, η οικοδομική δραστηριότητα υποχωρεί με ρυθμό 20% φέτος. Στην Αττική υποχωρεί 33%.  Τιµές ακινήτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος η υποχώρηση των τιμών εντείνεται. Το 1ο εξάμηνο φέτος ήταν 10% χαμηλότερες από πέρυσι, οπότε και μειώθηκαν 5%. Οι τιμές υποχωρούν για 4ο συνεχόμενο έτος.  Η παραγωγή της ελληνικής µεταποίησης τον Αύγουστο αυξήθηκε 2%, καταγράφοντας θετική μεταβολή, σε ετήσια βάση, για πρώτη φορά από τον Απρίλιο 2008. Παραμένει σε πολύ χαμηλό επίπεδο, 30% κάτω από το επίπεδο του 2005. Η πορεία θα εξαρτηθεί από την εξέλιξη των νέων παραγγελιών. Οι τελευταίες υποχωρούν αφού οι παραγγελίες από το εξωτερικό που αντιστάθμιζαν τη μείωση των παραγγελιών από την εσωτερική αγορά, φέτος υποχωρούν, καθώς οι αγορές προορισμού επιβραδύνουν. Ο μόνος κλάδος που ανέκαμπτε ήταν των διαρκών καταναλωτικών αγαθών για την ευρωπαϊκή αγορά, ώστόσο και εκεί πλέον υποχωρούν.  Σε ύψη ρεκόρ η ανεργία. Στο 25% του εργατικού δυναμικού έφτασε η ανεργία, με το ποσοστό στους νέους στο 55%. Οι προβλέψεις μιλούν για διατήρηση της ανεργίας στο επίπεδο αυτό και το 2013. Το 12μηνο ως τον Ιούλιο 2012 χάθηκαν 329 χιλ. θέσεις εργασίας και οι άνερ-

Σ τατ ι Σ τ ι κ α Σ τ οι χ Ε ι α

ΜΟΝΟ Ο ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΚΙΝΕΙΤΑΙ ΑΝΟ∆ΙΚΑ Ο τοµέας των υπηρεσιών που πλήττεται περισσότερο από την ύφεση είναι των δικηγόρων, αρχιτεκτόνων, µηχανικών, συµβούλων επιχειρήσεων κλπ. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ η προστιθέµενη αξία του τοµέα συνολικά υποχώρησε κατά 25% το 2011, µετά από µείωση 17% το 2010. Το 2012 ωστόσο, οι κλάδοι νοµικών και συµβουλευτικών υπηρεσιών ανακάµπτουν, ο τζίρος αυξάνεται 12% το 1ο εξάµηνο, καθώς η κρίση πιθανώς αυξάνει την ανάγκη τέτοιων υπηρεσιών ή /και η πίεση της εφορίας οδηγεί σε µικρότερη απόκρυψη εισοδηµάτων. Στους αρχιτέκτονες µηχανικούς η µείωση συνεχίζεται, 13% το 1ο εξάµηνο, άλλωστε η πορεία των κατασκευών είναι πτωτική. Το 2011 η παραγωγή τους µειώθηκε 28% και το 1ο εξάµηνο φέτος 18%. Η

παραγωγή της µεταποίησης µειώθηκε 13% το 2011, και συνολικά της βιοµηχαν ίας (µαζί µε τα ορυχεία και την ενέργεια) κατά 7,4% αφού ενισχύθηκε από την άνοδο του ενεργειακού τοµέα. Το 2012, µέχρι στιγµής η υποχώρηση συνεχίζεται µε τον ίδιο ρυθµό, 7,5%. Συνολικά η παραγωγή των υπηρεσιών υποχωρεί µε ρυθµό 6,5% (5,6% το 2011). Ο µόνος τοµέας που ανακάµπτει φέτος είναι ο αγροτικός τοµέας, εξέλιξη που αντανακλά τη στροφή ατόµων –καθώς οι ευκαιρίες απασχόλησης στους υπόλοιπους κλάδους αλλά και τα εισοδήµατα µειώνονται- στην αξιοποίηση των ευκαιριών που υπάρχουν στην εξειδικευµένη και ποιοτική παραγωγή.

22 ΕΠΙΛΟΓΗ

Βα ρομ Ε τ ρο

γοι αυξήθηκαν κατά 378 χιλ. στο 1,3 εκατ. Σήμερα ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός έφθασε τα 3,4 εκατ. και μαζί με τους άνεργους τα 4,6 εκατ., δηλαδή κατά 800 χιλ μεγαλύτερος από τους απασ χολούμενους (3,8 εκατ.). Το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ εκτιμά ότι το πραγματικό ποσοστό ανεργίας φθάνει το 30%.

 Το 25% της Ελλάδας και της Ισπανίας είναι τα υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην ΕΕ, με απέσως επόμενο το 16% της Πορτογαλίας. Η ανεργία υποχωρεί στη Γερμανία, σήμερα το ποσοστό στο 5,5% και αυξάνεται στην Ιταλία και τη Γαλλία, σήμερα στο 10,7%. Συνολικά από τις 27 χώρες της, στις 20 αυξάνεται, με τον αριθμό των ανέργων στα 25 ελατ.  Οριακό πρωτογενές έλλειµµα προβλέπεται για την ευρωζώνη φέτος, δηλαδή τα τρέχοντα δημόσια έσοδα θα καλύπτουν σχεδόν τις δαπάνες των κρατών χωρίς τους τόκους. Αυτό συγκρίνεται με έλλειμμα 6% του αεπ στην Ιαπωνία, 5,5% στις ΗΠΑ και 3,3% στη Βρετανία. Ο Μάριο Ντράγκι, παρά τα μεγάλα προβλήματα στις χρηματαγορές της ευρωζώνης, τονίζει ότι «Αυτές είναι οι χώρες που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη προσαρμογής».  Προβλήµατα στα συνταξιοδοτικά ταµεία. Τα κεφάλαιά τους, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, έφθασαν στο ύψος ρεκόρ των 20 τρισεκ. δολαρίων στις χώρες του. Όμως η αποδόσή τους ήταν αρνητική, κατά μέσο όρο -1,7%. Αυτό οφείλεται στα χαμηλά επιτόκια των ομολόγων αλλά και στην ασθενική απόδοση των χρηματιστηρίων.  Το ισπανικό δηµόσιο χρέος θα αυξηθεί στο 90% του αεπ το 2013, από 85% το 2012 και 40% το 2008 πριν «σκάσει» η

φούσκα ακινήτων, δηλαδή διπλασιάστηκε σε μια 5ετία.

 Τι ανησυχεί τον Αµερικανό κεντρικό τραπεζίτη Μπερνάνκε; Το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των Αμερικανών – προσωπικό εισόδημα μετά τους φόρους και τις μεταβολές των τιμών– μειώθηκε 0,3% σε μηνιαία βάση τον Αύγουστο μετά μικρές αυξήσεις τους προηγούμενους μήνες. Η βιομηχανική παραγωγή επιβραδύνει, η άνοδος στο 2,8%, και οι αμοιβές σ τον κλάδο μειώθηκαν κατά 5 δισ. δολ  Στα θετικά, η ανεργία υποχώρησε κάτω από το 8% του εργατικού δυναμικού ωστόσο η Fed εκτιμά ότι παραμένει υψηλή όπως και υπαρκτοί είναι οι κίνδυνοι αποπληθωρισμού, παρότι ο πληθωρισμός διατηρείται στο 2%. Έτσι, παρεμβαίνει με νέα μεγάλης κλίμακας ποσοτική χαλάρωση, για να «διορθώσει» μια κατάσταση, κατά πολύ ευνοϊκότερη εκείνης που επικρατεί στην ευρωζώνη.  Κατόρθωσε το ακατόρθωτο. Η Γερμανία είναι η μόνη χώρα της ευρωζώνης που έχει πλεόνασμα με την Κίνα, 4,3 δισ. ευρώ το 6μηνο του 2012. Οι εξαγωγές έφθασαν τα 34 δισ. ευρώ με επόμενη τη Γαλλία με 8 δισ. και τη Βρετανία με 6 δισ. Το εμπορικό έλλειμμα της Αμερικής με την Κίνα το τελευταίο 12μηνο φθάνει τα 203 δισ. δολ. και κινείται ανοδικά, ενώ και της Ιαπωνίας με την Κίνα είναι αρνητικό.  Η παραγωγή ασφαλίστρων στον ελληνικό κλάδο Ζωής αυξάνεται ελαφρά μετά από μείωση πέρυσι. Η αύξηση οφείλεται σε ασφαλίσεις ζωής συνδεδεμένες με επενδύσεις, +68% και μείωση σε όλες τις άλλες κατηγορίες μεταξύ των οποίων και οι ασφαλίσεις υγείας, ενώ οι τελευταίες πέρυσι αυξάνονταν.

Ε π ι χ Ε ι ρ η μ α τ ι κο τ η τ α

Βα ρομ Ε τ ρο

OI «ΤRUE LEADERS» ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ



Χωρίς «υποψηφιότητες» και «ψηφοφορίες», αλλά βασιζόμενη σε τέσσερα μετρήσιμα κριτήρια η ICAP Group, αναγνωρισμένη ως Rating Agency από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και την European Securities and Markets Authority, βράβευσε τις επιχειρήσεις και τους ομίλους ηγέτες. Στην εκδήλωση, με την παρουσία 330 ανωτάτων στελεχών της ελληνικής αγοράς, βραβεύτηκαν 23 εταιρείες και 19 όμιλοι που κατάφεραν να διακριθούν, ανάμεσα σε 24 χιλ. επιχειρήσεις, ικανοποιώντας ταυτόχρονα 4 κριτήρια: 1. Συμπεριλαμβάνονται στις 500 πιο κερδοφόρες εταιρείες ή στους 200 πιο κερδοφόρους ομίλους το 2011, με βάση τα στοιχεία της έκδοσης Business Leaders in Greece.

2. Συγκαταλέγονται στις 500 εταιρείες ή 200 ομίλους με τον μεγαλύτερο αριθμό προσωπικού και έχουν αυξήσει το προσωπικό τους το 2011, με βάση τα στοιχεία της έκδοσης Leading Employers in Greece.

3. Οι εταιρείες ή οι κύριες εταιρείες του ομίλου έχουν υψηλό ICAP Credit Score (αξιολόγηση Πιστοληπτικής Ικανότητας που κυμαίνονται από Β2 έως Α1).

4. Βρίσκονται στις 10 κορυφαίες θέσεις του κλάδου τους (με βάση τον τζίρο).

LEADING EMPLOYERS και 40 ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ ΚΛΑΔΟΙ, τη μεγαλύτερη βάση δεδομένων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη καθώς και το αναγνωρισμένο ICAP Credit Score. Ο Νικήτας Κωνσ ταντέλλος, διευθύνων σύμβουλος του ομίλου ICAP και πρόεδρος της ΕΑΣΕ ανέφερε: «Η ICAP Group έχει το πλεονέκτημα να αναδείξει τους True Leaders βασισμένη σε έγκυρη επιχειρηματική πληροφόρηση και αντικειμενικά κριτήρια. Αυτές οι επιχειρήσεις αξίζουν θερμών συγχαρητηρίων αφού κάλυψαν πολλαπλά και δύσκολα κριτήρια κόντρα σε μία ιδιαίτερα αρνητική συγκυρία. Εύχομαι τα επόμενα χρόνια αφενός η Ελλάδα και η οικονομία της να μπουν σε τροχιά ανάπτυξης, αφετέρου όλο και περισσότερες εταιρείες να πληρούν το σύνολο των κριτηρίων μας ώστε να τις βραβεύσουμε ως True Leaders.»

Η ICAP Group διοργανώνει τον θεσμό των TRUE LEADERS, με ακρογωνιαίο λίθο τις εκδόσεις της BUSINESS LEADERS,



ΟΙ TRUE LEADERS 2011 ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΪΑ Α.Ε.

INTERSPORT ATHLETICS Α.Ε.Ε.

ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ Α.Ε.

ΙΝΤΡΑΛΟΤ Α.Ε. ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ

ΑΛΦΑ - ΒΗΤΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε.

ΚΑΡΕΛΙΑ ΚΑΠΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Α.Ε.

ΑΝ∆ΡΟΜΕ∆Α Α.Ε.

ΚΑΥΚΑΣ, Β., Α.Ε.

ΑΤΤΙΚΕΣ ∆ΙΑ∆ΡΟΜΕΣ Α.Ε.

ΚΡΑΦΤ ΦΟΥΝΤΣ ΕΛΛΑΣ Α.Ε.

AUTOHELLAS (HERTZ) Α.Τ.Ε.Ε.

ΜΑΣΟΥΤΗΣ, ∆., ΣΟΥΠΕΡΜΑΡΚΕΤ Α.Ε.

BIC ΒΙΟΛΕΞ Α.Ε.

ΜΕΓΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ Α.Ε.

ΒΙΟΧΑΛΚΟ Α.Ε. ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ

ΜΕΤΚΑ ΜΕΤΑΛΛΙΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΙ Α.Ε.

BRINK'S SECURITY SERVICES Α.Ε.

METLIFE ALICO

G4S CASH SOLUTIONS A.E.

ΜΕΤΡΟ Α.Ε.&Β.Ε.

HEWLETT-PACKARD HELLAS Ε.Π.Ε.

ΜΥΘΟΣ ΖΥΘΟΠΟΙΪΑ Α.Ε.

HOUSE MARKET Α.Ε.

NOVARTIS (HELLAS) Α.Ε.Β.Ε.

ΕΛΒΑΛ Α.Ε.

OLYMPIC Α.Ε. (AVIS)

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΛΩ∆ΙΑ Α.Ε.

ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΚΡΗΤΗΣ Α.Β.Ε.Ε.

EURODRIP Α.Β.Ε.Γ.Ε.

S&B ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ Α.Ε.

ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΠΙΣΤΗ Α.Ε.Γ.Α.

ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ, Ι. & Σ., Α.Ε.Ε.

JUMBO Α.Ε. ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ

ΣΥΜΕΤΑΛ Α.Ε.

ΗΛΕΚΤΩΡ Α.Ε. ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ

ΤΕΧΝΙΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ Α.Ε.

ICAP GROUP Α.Ε. ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ

Υ∆ΡΟΓΕΙΟΣ Α.Α.Α.Ε.

ΙΝΤΕΡΑΜΕΡΙΚΑΝ ΒΟΗΘΕΙΑΣ Α.Ε.Γ.Α.

ΦΑΡΜΑΤΕΝ Α.Β.Ε.Ε.

ΙΝΤΕΡΣΑΛΟΝΙΚΑ ΖΩΗΣ Α.Α.Ε.

FOURLIS Α.Ε. ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ

ΣΤΟΥΣ TRUE LEADERS

Η ΒΙΟΧAΛΚΟ Ο Όμιλος Βιοχάλκο και ο θυγατρικές του Ελληνικά Καλώδια και ΕΛΒΑΛ βραβεύτηκαν από την ICAP στην εκδήλωση ανάδειξης των True Leaders της ελληνικής επιχειρηματικότητας. Η ΒΙΟΧΑΛΚΟ είναι η μητρική εταιρία του μεγαλύτερου ελληνικού μεταλλουργικού ομίλου, με 80 περίπου εταιρίες, από τις οποίες οι ΕΛΒΑΛ, ΧΑΛΚΟΡ, ΣΙΔΕΝΟΡ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΛΩΔΙΑ, ΕΤΕΜ και ΣΩΛΗΝΟΥΡΓΕΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ είναι πρωτοπόρες στον τομέα τους. Οι εταιρείες του ομίλου έχουν έντονο εξαγωγικό προσανατολισμό: ο κύκλος εργασιών του εξωτερικού είναι μεγαλύτερος από εκείνον τη εσωτερικής αγοράς. Επίσης, έχει βιομηχανική δραστηριότητα στο εξωτερικό, στην Αγγλία με τη BRIDGNORTH ALUMINIUM LTD, που παράγει φύλλα λιθογραφίας και foilstock, στη Βουλγαρία με τη STOMANA INDUSTRY που παράγει χαλυβουργικά προϊόντα και την εταιρία επεξεργασίας χαλκού και ορειχάλκου SOFIA MED, αλλά και τη ρουμανική εταιρία παραγωγής καλωδίων ICME-ECAB. O όμιλος απασχολεί 8 χιλ. εργαζόμενους. Σημειώνεται ότι η ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΛΩΔΙΑ συμμετείχε στον διαγωνισμό του ΑΔΜΗΕ για την ενεργειακή διασύνδεση των Κυκλάδων. Η εταιρεία προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας και έχει υποβάλει καταγγελία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αφού, όπως ανακοίνωσε, αποκλείστηκε αναιτιολόγητα με μόνο πλέον διαγωνιζόμενο τη σύμπραξη «Siemens – Prysmian Powerlink – Nexans Norway». ΕΠΙΛΟΓΗ 23

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ // ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΚΑΝ’ ΤΟ ΟΠΩΣ Η ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Οδοιπορικό σε µια χώρα που προσελκύει επενδύσεις

Η Βουλγαρία του σήµερα απέχει αρκετά από τη Βουλγαρία του πρόσφατου παρελθόντος, γεγονός που επιτρέπει στους νέους της να ονειρεύονται ένα καλύτερο αύριο. Το ευνοϊκό επιχειρηµατικό περιβάλλον που δηµιούργησε προσελκύει επενδύσεις και νέοι που είχαν µεταναστεύσει στο εξωτερικό επιστρέφουν για να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που παρουσιάζει.

Σ

την Βουλγαρία οι περισσότεροι νέοι έχουν αποφοιτήσει από μια σχολή ή ένα Πανεπιστήμιο. Μιλούν πολύ καλά αγγλικά. Και γερμανικά... Την πρώτη θετική εντύπωση την αποκόμισα στη διαδρομή από το αεροδρόμιο στο ξενοδοχείο ένα καλοκαιρινό βράδυ που προσγει-

24 ΕΠΙΛΟΓΗ

ώθηκα στη Σόφια προσκεκλημένος της βουλγαρικής κυβέρνησης σε ένα “investment tour”, όπου θα παρουσιάζονταν σε δημοσιογράφους από όλο τον κόσμο οι επενδυτικές ευκαιρίες στη Βουλγαρία. (Σημειώνεται ότι οι ξένες επενδύσεις στη Βουλγαρία την περίοδο 2006-2011 έφθασαν τα 37 δισ. δολ. έναντι 17 δισ. της Ελλάδας). Με

Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΙ∆Η

περισσή ευγένεια ο νεαρός οδηγός με ρώτησε πώς ήταν το ταξίδι μου. Θεωρώντας πως ακολουθεί απλά κάποιους “κανόνες καλής συμπεριφοράς” απάντησα μάλλον αδιάφορα. Εξεπλάγην όμως θετικά όταν εκείνος συνέχισε απτόητος τις ερωτήσεις. “Από που έρχεστε;”, “πως ήταν ο καιρός στην Ελλάδα;”, “τι συμβαίνει με την κρίση;”.

Ήταν τόσο φιλικός που σχετικά γρήγορα άρχισα να ξεχνώ τη δυσφορία που μου δημιουργούσε το επαγγελματικό ταξίδι καλοκαιριάτικα. Αν μη τι άλλο ήταν ένα παιδί που εργάζεται ως οδηγός και παράλληλα σπουδάζει οικονομικά και marketing. Δεν ένιωσε κανένα δισταγμό να μου εκμυστηρευτεί πως κερδίζει μόλις 300 ευρώ, ούτε, πολύ περισσότερο, να μου μιλήσει (σε άπταιστα αγγλικά) για τα σχέδια του να συνεχίσει τις σπουδές του στο εξωτερικό «στο καλύτερο πανεπιστήμιο που θα μπορέσω να πάω». Την επομένη το πρωί συνάντησα τον μόλις 33 ετών Μπόρισλαβ Στεφάνοφ, γε ν ικό διευθυν τή του InvestBulgaria Agency, επιφορτισμένο να παρουσιάσει τις επενδυτικές ευκαιρίες στη Βουλγαρία. Με σπουδές στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο στη Βουλγαρία, Master στο διεθνές management στο Regent’s Business School σ το Λονδίνο και MBE σ το Harvard Business School, αποτελούσε την επιβεβαίωση ενός κανόνα που ήθελε τους νεαρούς Βούλγαρους να σπουδάζουν και στη συνέχεια να αναζητούν ένα καλύτερο μέλλον μακριά από τη φτωχή πατρίδα τους. Το καινούργιο στοιχείο ήταν πως τα τελευταία χρόνια με το καλό επενδυτικό κλίμα που δημιούργησαν στη Βουλγαρία διαρθρωτικές αλλαγές που χαμήλωσαν τον φορολογικό συντελεστή για τις επιχειρήσεις στο 10%, που κράτησαν χαμηλά το ενεργειακό κόστος αλλά και άλλες και που απλοποίησαν, αν όχι εξάλειψαν, τις γραφειοκρατικές διαδικασίες ίδρυσης και εγκατάστασης νέων επιχειρήσεων, πολλοί νέοι που είχαν μεταναστεύσει στο εξωτερικό επέστρεψαν στη χώρα τους για να αξιοποιήσουν τις νέες ευκαιρίες που παρουσίαζε. Ο Στεφάνοφ μάλιστα για να αναλάβει τη νευραλγική θέση ενός σημαντικού δημόσιου οργανισμού που “διαφημίζει” στο εξωτερικό το ελκυστικό επενδυτικό κλίμα στη χώρα του, εγκατέλειψε μια σταδιοδρομία σε πολυεθνικές όπως η DaimlerCrysler και η Boston Consulting. Σκέφτηκα πως ο Στεφάνοφ μπορούσε και να μην αποτελεί ένα τυπικό δείγμα νέου Βούλγαρου που σπούδασε και εργάστηκε στο

εξωτερικό και επέστρεψε στη χώρα του. Στη συνέχεια θα είχα την ευκαιρία να άρω τις αρχικές επιφυλάξεις μου. Στην ...επενδυτική περιήγηση που η AII Data Processing – εταιρία στελεχωμένη σε ανώτατο επίπεδο, ως επί το πλείστον, από νεαρές γυναίκες υψηλού μορφωτικού επιπέδου – οργάνωσε με υποδειγματικό τρόπο, είχα την ευκαιρία να δω πίσω από τις ψυχρές διαφάνειες και τους αριθμούς του Στεφάνοφ. Μετά από επισκέψεις σε θυγατρικές πολυεθνικών ή εταιρίες όπως η Lufthansa Technik, η Ixetic, η Melexis, η Hyundai Heavy Industries, η ΑΒΒ, η SIAD Bulgaria, η Johnson Controls και συνομιλώντας με διευθυντικά στελέχη, κατάλαβα πως η νέα κατάσταση στη Βουλγαρία διαμορφώνεται κυρίως από μια νέα γενιά Βουλγάρων που δεν δυσανασχετούν στη σκέψη πως η δουλειά «δεν ταιριάζει στο επίπεδο τους»,

που δεν διακατέχονται από την αντίληψη πως «η ζωή τους χρωστά» και που πασχίζουν με πειθαρχία και επιμονή να διεκδικήσουν ένα καλύτερο επίπεδο ζωής από εκείνο που κληρονόμησαν από τους γονείς τους. Προτίμησα λοιπόν να μην σκέπτομαι ότι το εργατικό κόστος στη Βουλγαρία παραμένει ακόμα χαμηλό (περίπου στα 400 ευρώ τον μήνα) και την απαισιόδοξη πρόβλεψη πως κάτι ανάλογο θα συμβεί και στην Ελλάδα..., και να κρατήσω τη θετική αύρα του νεαρού οδηγού που παρά το προχωρημένο της ώρας παρέμενε ευδιάθετος και πρόθυμος να με εξυπηρετήσει. Αν μη τι άλλο, η Βουλγαρία του σήμερα -παρ’ ότι παραμένει η φτωχότερη χώρα της ΕΕ- απέχει αρκετά από τη Βουλγαρία του (πρόσφατου) παρελθόντος, γεγονός που επιτρέπει στους νέους και τις νέες της να ονειρεύονται ένα καλύτερο αύριο.

Ε π ε νδyον τα ς σ τ η ν Π α ι δ ε i α

Οι νέοι και νέες της Βουλγαρίας έχουν μια φλόγα για δουλειά και δημιουργία που δύσκολα συναντάς πια στα Ελληνόπουλα. Ο διεθνούς φήμης νομπελίσ τας οικονομολόγος, Κρις Πισσαρίδης, προ ημερών, προσκεκλημένος της MDA υπό την αιγίδα του ΣΕΒ και της Κυπριακής Πρεσβείας στην Αθήνα, σε ομιλία του ανέλυσε το πώς φτάσαμε στην κρίση και τι πρέπει να κάνουμε για να βγούμε από αυτή. «Πρέπει να επενδύσουμε στην εκπαίδευση» είπε ο καθηγητής του London School of Economics, εξηγώντας πως σε περιόδους κρίσης θα ήταν προτιμότερο να κρατάς τους νέους μέσα στα πανεπιστήμια παρά να τους αφήνεις να περιπλανώνται σε μια αγορά συρρικνωμένη που αδυνατεί να τους απορροφήσει. Και στατιστικά να το δει κανείς, ένας πτυχιούχος θα κερδίζει για κάθε χρόνο σπουδών 12% επιπλέον χρήματα από κάποιον που θα μείνει ανεκπαίδευτος και ως εκ τούτου μελλοντικά, όταν η κρίση παρέλθει, εκτός του ότι θα κερδίσει ένα καλύτερο επίπεδο ζωής, θα έχει τη δυνατότητα να συνεισφέρει στο κράτος περισσότερα έσοδα, μέσω της φορολογίας. Αναρωτήθηκα αν στη Βουλγαρία εφαρμόζουν στην πράξη τον παραπάνω «κανόνα». Διαπίστωσα πως οι νέοι και νέες της Βουλγαρίας, είτε ως υπάλληλοι και στελέχη πολυεθνικών που έχουν κατακτήσει τη Βουλγαρία, είτε ως μικρομεσαίοι επιχειρηματίες οι ίδιοι, εκτός από υψηλού επιπέδου κατάρτιση, έχουν μια φλόγα για δουλειά και δημιουργία που δύσκολα συναντάς πια στα Ελληνόπουλα. Ίσως στην επένδυση στην Παιδεία να κρύβεται το «μυστικό της επιτυχίας», κάτι που δεν θα πρέπει να αγνοήσει πια η ελληνική πολιτική ηγεσία που είναι υποχρεωμένη να διαχειριστεί, σε συνθήκες κρίσης και ύφεσης, την αναγκαστική διαδικασία μετάβασης της Ελλάδας στη νέα εποχή.

ΕΠΙΛΟΓΗ 25

ΓΕΡΜΑΝΙΑ // ΟΦΕΙΛEΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α

ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΧΡΕΟΣ & ΠΩΣ

ΑΝΑ∆ΙΑΡΘΡΩΘΗΚΕ Το γερµανικό χρέος το 1953 αναδιαρθρώθηκε, επιτρέποντας στη Γερµανία να χρηµατοδοτήσει την ανάπτυξή της, µε κούρεµα 50% και µακροχρόνια εξόφληση. Στις διαπραγµατεύσεις των αρχών της δεκαετίας του 1950 η Ελλάδα, αν και φτωχή τότε χώρα, ήταν απούσα. Αλλά και αργότερα, το 1990 µε την επανένωση, δεν έθεσε θέµα για τις οφειλές της Γερµανίας που προέκυπταν από τον Πόλεµο. ΓΙΑΤΙ ΑΡΑΓΕ; Μπορεί η καλόπιστη διεκδίκηση οφειλών να χαρακτηρισθεί «εχθρική» ενέργεια; Φυσικά όχι. Σήµερα, η τήρηση των δανειακών της υποχρεώσεων για την αποπληρωµή των οφειλών προς τους Γερµανούς φορολογούµενους προβάλλεται εκ των ουκ άνευ για την Ελλάδα. Αυτό όµως πρέπει να ισχύει για όλους, µεταξύ των οποίων και για τους Γερµανούς φίλους µας. Από τoν ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟ 26 ΕΠΙΛΟΓΗ

1951-1953 Στο Λονδίνο, άγνωστο γιατί, η ελληνική κυβέρνηση της εποχής (Πλαστήρας και Παπάγος και υπουργός Συντονισµού -το 1953- ο Σπ. Μαρκεζίνης) δεν υποστηρίζει την ελληνική διεκδίκηση στις διαπραγµατεύσεις για την αναδιάρθρωση του γερµανικού εξωτερικού χρέους. Αργότερα, το 1970, µε γερµανικά κεφάλαια κατασκευάστηκε το εργοστάσιο της ∆ΕΗ στη Μεγαλόπολη (κόστος 170 εκατ. δολ.), αλλά αυτό ήταν αµελητέο σε σχέση µε τις οφειλόµενες αποζηµιώσεις.

1990 Υπογράφεται τον Σεπτέµβριο η Συνθήκη της Μόσχας, µε την οποία ρυθµίζονται τα θέµατα της επανένωσης των Γερµανιών (µεταξύ των 4 δυνάµεων, ΗΠΑ, Γαλλίας, Βρετανίας, Ρωσίας και των δυο Γερµανιών). Και τότε, η Ελλάδα αναγνωρίζει την επανένωση χωρίς όµως να θέσει το θέµα της πληρωµής του ελληνικού χρέους ή έστω µέρους του, και ενώ η ενωµένη Γερµανία πλέον ήταν υπόχρεη για αποζηµιώσεις που προέκυπταν από τον πόλεµο. Επικράτησε ο φόβος να µην δυσαρεστήσουµε τους εταίρους µας, που µας δέχτηκαν στην ΕΕ και ενώ τα ευρωπαϊκά κεφάλαια των πρώτων πακέτων στήριξης έρρεαν, και σπαταλιόνταν, στην Ελλάδα; Το πιθανότερο.

Η

καθηµερινή γαλλόφωνη εφηµερίδα της Γενεύης Le Temps, είναι µια από τις σοβαρές ευρωπαϊκές εφηµερίδες. Σε µια σειρά άρθρων παρουσίασε τις περιπέτειες του ∆ηµοσίου Χρέους, σειρά την οποία άφησε να του διαφύγει ο γράφων, στο σύνολό της. Κράτησε όµως την έκτη συνέχεια η οποία φέρει τον τίτλο: «1953, η Γερµανία διαιρεί το χρέος δια του δύο» (28/7/2012). Το κείµενο συνοδεύεται από τη φωτογραφία µιας µεγάλης συνδιάσκεψης. Ιδού η λεζάντα της: «Η Συνδιάσκεψη του Λονδίνου. Τα κληρονοµηµένα χρέη της ∆ηµοκρατίας της Βαϊµάρης και εκείνα που συνήφθησαν µετά τον πόλεµο στο πλαίσιο της ανοικοδόµησης αναδιαρθρώθηκαν. Η Γερµανία θα τα αποπληρώσει µέχρι το 2010. Παραµένει µια οφειλή απέναντι στην Ελλάδα, που θα µπορούσε να εκτιµηθεί στο ισόποσο 81 δισ. δολαρίων µε τους τόκους σήµερα, την οποία το Βερολίνο ουδέποτε τίµησε». Η καλή εφηµερίδα αρχίζει µε µια εκτός κειµένου διαπίστωση. «{…} Η συµφωνία του Λονδίνου τακτο-

ποιεί την αποπληρωµή των χρεών που κληρονόµησε η Γερµανία µετά τον πόλεµο. Της παραχωρήθηκαν µεγάλες ελαφρύνσεις, κάτι που ευνόησε το Γερµανικό Οικονοµικό Θαύµα». Η αφήγηση είναι µακροσκελής, αλλά αξίζει να αναφερθεί ένα λογοπαίγνιο του κειµένου. Υπεύθυνος των διαπραγµατεύσεων από γερµανικής πλευράς είναι ο Hermann Joseph Abs, οικονοµικός σύµβουλος του καγκελάριου Αντενάουερ. Ο φίλος του, υπουργός των Οικονοµικών, τον ξεπροβοδίζει λέγοντας του: «κ. Abs, αν κάνετε κακή δουλειά θα σας κρεµάσουν σε µια αχλαδιά. Αν κάνετε καλή δουλειά θα σας κρεµάσουν σε µια µηλιά». Ο κ. Abs είναι αποδεκτός ως συνοµιλητής από τους συµµάχους, γιατί κράτησε αποστάσεις από το ναζιστικό καθεστώς. Όµως, όπως σηµειώνει η καλή εφηµερίδα «ξέχασαν» ότι ήταν µέλος 30 διοικητικών συµβουλίων εταιρειών, που ανάµεσά τους µερικές χρησιµοποιούσαν αιχµαλώτους ως δούλους στις επιχειρήσεις τους. (Ο γράφων υπενθυµίζει ότι ο ∆ρ Σαχτ, διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας του Χίτλερ, αθωώθηκε (ο µόνος) στις ∆ίκες της Νυρεµβέργης). Τα χρέη της «Οµοσπονδιακής ∆ηµοκρατίας της Γερµανίας» είναι και πολλά και µεγάλα. Έχει υποχρεώσεις που απορρέουν από τη Συνθήκη των Βερσαλλιών (1919) που καθόρισε τις πολεµικές αποζηµιώσεις, µετά το τέλος του Μεγάλου Πολέµου. Έχει υποχρεώσεις της ∆ηµοκρατίας της Βαϊµάρης (µεσοΕΠΙΛΟΓΗ 27

ΓΕΡΜΑΝΙΑ // ΟΦΕΙΛEΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α

πολέµου), και υποχρεώσεις από µεταπολεµικά δάνεια ανοικοδόµησης. Επί πλέον υπάρχει και το θέµα της διχοτόµησης της χώρας. Στον καγκελάριο Αντενάουερ τότε ετίθετο ένα δίληµµα: «Θα αναγνωρίσει ως χρέος της νέας ∆ηµοκρατίας το σύνολο των χρεών ή θα επικαλεσθεί τη ∆ιχοτόµηση µε ότι αυτό εσήµαινε». Ο Καγκελάριος αποδέχεται την ευθύνη για την αποπληρωµή του συνόλου των χρεών. Έχει ξεκαθαρίσει τους στόχους του. Ο πρώτος πολιτικός στόχος είναι η απαλλαγή της χώρας από τη συµµαχική κατοχή. Ο δεύτερος πολιτικός στόχος είναι η αποκατάσταση της αξιοπιστίας της χώρας ως οφειλέτη. Και έχει υπόψη του ότι από το 1950 οι Σύµµαχοι άφηναν να εννοηθεί (Νέα Υόρκη 1949) ότι αντιµετωπίζουν ευνοϊκά το θέµα απαλλαγής της χώρας από τη συµµαχική κατοχή αν ανελάµβανε την αποπληρωµή και των προπολεµικών δανείων. Όµως το εµπορικό της ισοζύγιο στις αρχές της δεκαετίας του 1950 είναι αρνητικό. Έτσι ήταν αδύνατο να εξυπηρετηθεί και να γίνει βιώσιµο το χρέος της. Και επιπλέον τόσο η Γαλλία όσο και το Ηνωµένο Βασίλειο δεν δείχνουν τη διάθεση να ελαφρύνουν την αποπληρωµή των παλαιών χρεών (αποζηµιώσεις του Πρώτου Παγκόσµιου Πολέµου), τα οποία έχουν και τη δική τους ιστορία. Ως προς τα τελευταία, υπενθυµίζει ο γράφων, σε µια αναδροµή στο παρελθόν, ότι παρ’ όλες τις επισηµάνσεις του Keynes (το 1920, The economic consequences of peace), επιµένουν στην αποπληρωµή των χρεών της Συνθήκης των Βερσαλλιών (1919). Αποτέλεσµα της εµµονής τους, ο στραγγαλισµός της γερµανικής οικονοµίας και από το 1922, ένα moratorium, πρώτη προσπάθεια οµαλοποίησης της κατάστασης. Το 1923 η ∆ηµοκρατία της Βαϊµάρης δεν µπορεί να καταβάλει ούτε ένα µάρκο. (Οι δυσκολίες οδήγησαν στην άνοδο του Χίτλερ). Ενώπιον της αδυναµίας της Γερµανίας αρχίζουν οι «θεραπείες». Ήδη το 1920, ένας Αµερικανός τραπεζίτης, ο Charles Daves προβάλλει ένα πρώτο πλάνο αναδιάρθρωσης του χρέους. Το χρέος αποµειώνεται και εκδίδονται οµόλογα (;) εικοσιπενταετούς ωρίµανσης µε τόκο 7%. Καθώς όµως επέπεσε το κραχ του 1929, το πλάνο αποδεικνύεται ανεφάρµοστο. Το 1930 ο Owen Young, γενικός διευθυντής της General Electric, αναπτύσσει ένα νέο σχέδιο αναδιάρθρωσης, πιο χαλαρό σε χρόνο και µε µειωµένο επιτόκιο (5,5%). Όµως τελικά η τότε δραµατική οικονοµική κατάσταση µετατρέπει σε ανενεργά αµφότερα τα πλάνα. Το 1931 ο Αµερικανός πρόεδρος Χούβερ αναστέλλει τις καταβολές των δόσεων των πολεµικών αποζηµιώσεων από τους Γερµανούς για ένα χρόνο και το 1932, στη Λωζάννη οι Σύµµαχοι κατανοούν πλέον ότι είναι αδύνατη η απο28 ΕΠΙΛΟΓΗ

πληρωµή των αποζηµιώσεων και παραιτούνται των απαιτήσεων τους. Είναι πλέον πραγµατικότητα η πτώχευση της Γερµανίας και, για να επαληθευθεί ακόµη µια φορά το γεγονός ότι οικονοµία και πολιτική δεν διαχωρίζονται, ο Χίτλερ καλπάζει προς την εξουσία. Τα δάνεια όµως στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης των Daves και Young, οι τίτλοι των οποίων ήταν στα χέρια επενδυτών, δεν χάνονται. Και, στη διάρκεια του ∆εύτερου Παγκόσµιου Πολέµου, ορισµένες χώρες, όπως η Σουηδία και η Ελβετία αποπληρώνονται.

Η αξία του γερµανικού χρέους προς την Ελλάδα των 7 δισ. δολ. το 1946, µε επιτόκιο 5% όλη την περίοδο -εύλογο, αφού το επιτόκιο των γερµανικών 10 ετών οµολόγων ήταν πολύ υψηλότερο σε µεγάλα τµήµατα αυτής της περιόδου και ανάλογο των άλλων δανείων της- το 2010 ανερχόταν σε 130 δισ. δολ. Ακόµη και µε ένα κούρεµα 50%, η εξόφλησή του (µε ισοτιµία ευρώ/δολλαρίου του 2010) θα µείωνε το ελληνικό δηµόσιο χρέος στο 139% του αεπ από 169% σήµερα ενώ η ολοσχερής εξόφλησή του στο 115%.

Η ∆ΙΑΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΛΟΝ∆ΙΝΟΥ Όταν ο κ. Abs αναλαµβάνει τα καθήκοντα του, τα προπολεµικά χρέη, εκτιµώνται κατ’ αρχήν στα 13,5 δισ. µάρκα. Προϊούσης της διάσκεψης του Λονδίνου, για διαφόρους λόγους µειώνονται στα 9,6 δισ. µάρκα. Τελικά φτάνουν στα 7,3 δισ. µάρκα µε ένα «κούρεµα» της τάξης του 45%. Όσον αφορά στα µεταπολεµικά χρέη, αρχικά εκτιµώνται στα 15-16 δισ. µάρκα για να καταλήξουν στα 7 δισ. µάρκα. Αποφασίζεται τελικά ότι η ∆υτική Γερµανία θα καταβάλλει ετησίως 340 εκατ. µάρκα για τα προπολεµικά δάνεια και 200 εκατ. για τα µεταπολεµικά. Στο τέλος της δεκαετίας του ΄50 οι γερµανικές εξαγωγές αφήνουν περιθώρια για την εξυπηρέτηση των υποχρεώσεων και από τις ρυθµίσεις Daves και Young. Οι πρώτες αποπληρώνονται το 1969 και οι δεύτερες το 1980. Όµως και πάλι δηµιουργείται θέµα, γιατί η ∆υτική Γερµανία αρνείται, και µετά τη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου, να αναλάβει την ευθύνη για το σύνολο του χρέους που αφορούσε τα χρέη της Γερµα-

νίας πριν τη διχοτόµηση που ακολούθησε τον πόλεµο. Μια ειδική όµως ρύθµιση τακτοποίησε και αυτό το θέµα, προέβλεπε την τακτοποίηση των οφειλών µε την επανένωση των δύο Γερµανιών. Τελικά το 2010, µετά την επανένωση, είχαν αποπληρωθεί όλες οι προπολεµικές και µεταπολεµικές σχετικές υποχρεώσεις. Η αποπληρωµή τελικά εσήµαινε ότι το χρέος που εξοφλήθηκε ήταν κάτι λιγότερο από το ήµισυ του χρέους που υπολογίζονταν στα 30 δισ. µάρκα όπως τα υπολόγισε σε µελέτη της που δηµοσιεύτηκε το 2005 η ειδικός στο θέµα, ιστορικός Ursula Rombeck. Πώς τα κατάφεραν οι Γερµανοί να «κουρέψουν» στο µισό το σύνολο των χρεών τους; Το επιχείρηµα του Αντενάουερ, των Γερµανών, ήταν πάντοτε το ίδιο και απλό: Μην θίγετε το Γερµανικό Θαύµα, γιατί αυτό οικονοµικά και πολιτικά (ψυχρός πόλεµος) µπορεί να αποβεί καταστροφικό. Κουρεύοντας το χρέος, θα συµπλήρωνε ο γράφων, και υποχρεωµένος-η να µην έχει δαπάνες ενόπλων δυνάµεων, µπορούσε ακόµη και η Ελλάδα να παράξει ένα Ελληνικό Θαύµα. Εν πάση περιπτώσει το ευήκοον ους των Αµερικανών αποδέχθηκε το επιχείρηµα µε όλες τις ευνοϊκές συνέπειες για τους Γερµανούς και η καλή ελβετική εφηµερίδα διερωτάται γιατί αυτή η σωστή µεθοδολογία δεν προβάλλεται για τις περιπτώσεις της Ελλάδας και Ισπανίας. Πολλώ µάλλον γιατί ειδικά για την Ελλάδα υπάρχει ανοικτό ένα ζήτηµα.

Η οφειλή προς την Ελλάδα Το 1946 αναγνωρίστηκε ότι η ναζιστική Γερµανία δηµιούργησε µια οφειλή προς την Ελλάδα 7 δισ. δολαρίων για το κατοχικό δάνειο, πολεµικές επανορθώσεις κλπ, µια υποχρέωση που δεν τακτοποιήθηκε στο

Λονδίνο. Παρ’ όλα αυτά η Ελλάδα, 40 σχεδόν χρόνια αργότερα, αποδεχόµενη τη Συνθήκη της Μόσχας για την επανένωση των Γερµανιών, δεν αξιοποίησε τη δυνατότητα αναζήτησης των γερµανικών οφειλών. Κατά υπολογισµούς του Daniel Cohn-Bendit, όπως τις εξέθεσε σ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι υποχρεώσεις των Γερµανών ανέρχονται σήµερα, µε τους τόκους, στα 86 δισ. δολάρια. Σύµφωνα µε υπολογισµούς της «Ε», η αξία του γερµανικού χρέους προς την Ελλάδα των 7 δισ. δολ. το 1946, µε επιτόκιο 5% όλη την περίοδο (εύλογο, αφού το επιτόκιο των γερµανικών 10 ετών οµολόγων ήταν πολύ υψηλότερο σε µεγάλα τµήµατα αυτής της περιόδου), το 2010 ανερχόταν σε 130 δισ. δολ. Ακόµη και µε ένα κούρεµα 50%, η εξόφλησή του (µε ισοτιµία ευρώ/δολλαρίου του 2010) θα µείωνε το ελληνικό δηµόσιο χρέος στο 139% του αεπ από 163% σήµερα ενώ η ολοσχερής εξόφλησή του στο 115%. Και η Le Temps καταλήγει: «Οι πιθανότητες να δικαιωθεί η Ελλάδα είναι µηδαµινές σε αυτό το θέµα, όµως αυτό το τελευταίο επεισόδιο δείχνει ότι η ιστορία από την άποψη του χρέους, αληθινά δεν τελειώνει ποτέ».

Υ.Γ. Το απόγευµα της ∆ευτέρας 10/9 το κείµενο έχει συµπληρωθεί. ∆ύο ώρες αργότερα ανακοινώνεται ότι η κυβέρνηση (ο κ. Σταϊκούρας), δίνει εντολή στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, να συλλέξει στοιχεία και να τεκµηριώσει απαιτήσεις της Ελλάδας που προκύπτουν από την κατοχή της χώρας στον ∆εύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο. Οι απαιτήσεις έχουν αναγνωριστεί αλλά δεν έχουν τιµηθεί. ΕΠΙΛΟΓΗ 29

ΓΕΡΜΑΝΊΑ // ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ

ΤΙ ΚΕΡ∆IΖΕΙ Α ΠO Τ Η Ν

ΕΛΛΗΝΙΚH ΚΡIΣΗ Ο σύγχρονος "µύθος" για την Ελλάδα λέει πως µια µικρή (και έως πρόσφατα "ευηµερούσα") χώρα, απειλεί να βυθίσει στην κρίση την Ευρώπη, την πανίσχυρη Γερµανία, και ολόκληρο τον πλανήτη. Μια χώρα «ηγέτης» στην ευρωπαϊκή και διεθνή σκακιέρα εµφανίζεται απρόθυµη να συµπαρασταθεί στον …«πτωχό συγγενή» της και του επιβάλλει δυσβάστακτες ποινές για το ολισθηρό παρελθόν του, στερώντας του τα οικονοµικά ερείσµατα για να ανακάµψει. Προτεσταντική ηθική; Καρτεσιανή λογική; Στην εποχή των µεγάλων ανακατατάξεων στις αγορές, τα πολιτικά και οικονοµικά think tank συµφωνούν: απλώς … γερµανικά µυθεύµατα και τροµολαγνεία, σε µια χώρα που "κέρδισε" από την ελληνική κρίση. Από τoν ΚΩΣΤΉ ΧΡ. ΠΛΑΝΤΖΟ 30 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η

αλ ήθ ε ι α ήτ α ν δύ σ κολο να κρυφτεί και τα μαντάτα από τη Γερμανία είναι τόσο καλά, που καταντούν σκάνδαλο! Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του έγκυρου οικονομικού ινστιτούτου του Μονάχου Ifo, το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας θα ξεπεράσει και φέτος -υπολογισμένο σε δολάριατο πλεόνασμα κάθε άλλης χώρας στον κόσμο, μηδέ της Κίνας εξαιρουμένης. Ήδη από το 2011 το γερμανικό εμπορικό πλεόνασμα ήταν 217 δισ. δολ. με 155 δισ. της Κίνας. Ακόμη και η επιθετική κινεζική εξαγωγική οικονομία, θα είναι το 2012 πιο... ισορροπημένη από τη γερμανική. Πού ταυτίζονται και πώς συμβαδίζουν η γερμανική «ποιότητα» με την κινεζική «φθήνια»; Στην υπερπαραγωγή προϊόντων τους

(βιομηχανικών, τραπεζικών κλπ) που κατακλύζουν τις αγορές, παρά την οικονομική κρίση και την ύφεση που συγκλονίζει επί μια πενταετία τουλάχιστον τις ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου. Πού υπερτερεί όμως η Γερμανία έναντι της Κίνας την τελευταία τριετία; Στο ότι έχει τον πρώτο λόγο στη διαχείριση της ελληνικής κρίσης καταρχήν και των υπόλοιπων χωρών του ευρωπαϊκού Νότου στη συνέχεια. Οφείλει πολλά σε αυτήν. Από αυτή δημιουργήθηκε ένα τόσο μεγάλο έλλειμμα αξιοπιστίας σε κράτη και στο ίδιο το ευρώ, το οποίο η Γερμανία καρπώθηκε, δημιουργώντας ένα πρωτοφανές πλεόνασμα εμπιστοσύνης (ως επενδυτική «όαση») για την ίδια. ΕΠΙΛΟΓΗ 31

ΓΕΡΜΑΝΊΑ // ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ

«ΖHΣΕ ΚΑΙ AΣΕ ΤΟΥΣ AΛΛΟΥΣ ΝΑ ΠΕΘAΝΟΥΝ» Αυτό κάνει δεκαετίες τώρα η Γερμανία: παράγει πλεονάσματα δημιουργώντας για τους άλλους ελλείμματα. «Το θεμελιώδες πρόβλημα της γερμανικής οικονομίας παραμένει το ίδιο: η εσωτερική ζήτηση στη Γερμανία είναι πολύ αδύναμη», τονίζει ακόμα και σήμερα ο Πέτερ Μπόφιγκερ, εκ των 5 «σοφών» οικονομικών συμβούλων της γερμανικής κυβέρνησης. Η ισχύς της χωρίς να έχουν οι άλλοι ελλείμματα, θα ήταν πολύ μικρότερη. Πώς να κρύψει όμως η Γερμανία το γεγονός πως ευθύνεται εν πολλοίς η ίδια για την οικονομική αστάθεια στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, την οποία τροφοδότησε με παραλείψεις ή εμπρηστικές δηλώσεις και τρομοκρατικά δημοσιεύματα; Το επιχειρεί μέσω της πολιτικής επιβολής της στην ΕΕ και δια του αξιώματος «αρχηγού παρόντος, πάσα αρχή παυσάτω». Πριν μόλις τρία χρόνια (στο ξεκίνημα της ελληνικής κρίσης το καλοκαίρι του 2009), ακόμα και ένας κορυφαίος εκφραστής της δημοσιονομικής πειθαρχίας στην Ευρώπη, όπως θεωρείται ο Φιλανδός Όλι Ρεν, ύψωνε το ανάστημά του και επέκρινε ανοικτά την επιθετική στάση της Γερμανίας κατά της Ελλάδος, θυμίζοντας πως τα ελληνικά ελλείμματα οφείλονται στα γερμανικά πλεονάσματα. Ενώ τα έλεγε όμως αυτά ως

ανώτερος υπάλληλος των Βρυξελλών, όταν χρίστηκε Επίτροπος αρμόδιος για τη δημοσιονομική τάξη στην Ευρώπη, άλλαξε τον τρόπο που πολιτεύεται και σήμερα πιέζει (ως Τρόικα) την Ελλάδα να μηδενίσει τα δημοσιονομικά της ελλείμματα σε τόσο σύντομο διάστημα που καθίσταται ανέφικτο, χωρίς να βάζει πια «πάγο» στις Γερμανικές αξιώσεις. Τον ρόλο αυτό εναπόθεσε πλέον στον κύριο Μπαρόζο (Κομισιόν) και την κυρία Λαγκάρντ (ΔΝΤ) που, μετά τη διάλυση του γαλλογερμανικού «άξονα» στην Ευρώπη –αφότου η Γαλλία έχασε και την αξιολόγηση «ΑΑΑ»- απέμειναν οι μόνοι μαζί με τον πρόεδρο Ομπάμα που παρεμβαίνουν πυροσβεστικά απέναντι στα γερμανικά «φλογοβόλα» που έχουν στο στόχαστρο την Ελλάδα. Πολλοί αναλυτές εκτιμούν, όπως άλλωστε μέχρι πρότινος συνεχώς υποστήριζε το ΔΝΤ, ότι μία από τις βασικές αιτίες της παγκόσμιας κρίσης είναι η τεράστια ανισορροπία στα εμπορικά ισοζύγια - με πιο «ένοχες» τη Γερμανία και την Κίνα. Όταν μια χώρα εξάγει πολύ, αυτό σημαίνει ότι κάποια άλλη εισάγει πολύ - και δανείζεται αντιστοίχως. Γι’ αυτό και δεν αποκλείεται η Γερμανία να τεθεί λόγω των υπερβολικών πλεονασμάτων της και σε κάποιο είδους «επιτήρηση» από την ίδια την Κομισιόν το 2013.

Το εµπορικό πλεόνασµα της Γερµανίας θα ξεπεράσει φέτος ακόµα και της Κίνας. Τους τελευταίους 30 µήνες η Γερµανία έχει εξοικονοµήσει πάνω από 60 δισ. ευρώ µέσω της αναχρηµατοδότησης του χρέους της. Αν προστεθεί στο ποσό η αύξηση των φορολογικών εσόδων και η µείωση των δαπανών πρόνοιας, η εξοικονόµηση φτάνει τα 70 ως 100 δισ. ευρώ.

«ΜΟΧΛOΣ ΠIΕΣΗΣ» Η ΕΛΛA∆Α Αλλά και στο πολιτικό επίπεδο η Γερμανία -για την ακρίβεια κάποιοι Γερμανοί πολιτικοί- εμφανίζονταν ιδιαίτερα επιθετικοί. Χαρακτηριστική ήταν η συνέντευξη του αντικαγκελαρίου και υπουργού Οικονομίας, Φίλιπ Ρέσλερ στο περιοδικό «Focus», με την οποία έσπευσε να εκφράσει την «απογοήτευσή» του για την αδυναμία της Ελλάδας να εφαρμόσει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. «Δεν έχω πλέον ψευδαισθήσεις για την Ελλάδα», είπε, χωρίς ωστόσο να φθάσει τον Βαυαρό ομόλογό του, Χριστιανοκοινωνιστή, Μάρκους Ζέντερ, ο οποίος προ μηνός είχε ζητήσει «να πετάξουν την Ελλάδα έξω από το ευρώ». Δεν 32 ΕΠΙΛΟΓΗ

είναι τυχαίο ίσως ότι τις σκληρότερες επιθέσεις ενάντια σ την Ελλάδα εξαπολύουν σ τελέ χη των Φιλελεύθερων και των Χριστιανοκοινωνιστών, που βλέπουν τα κόμματά τους να υποχωρούν επικίνδυνα στις δημοσκοπήσεις ενόψει των επικείμενων εκλογών στη Γερμανία. Αντίθετα, ο πρόεδρος των Σοσιαλδημοκρατών, Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, επιμένει στην -ελάχιστα δημοφιλή προς το παρόν στη γερμανική κοινή γνώμη- ανάγκη «κοινοτικοποίησης» του δημόσιου χρέους, δηλαδή ουσιαστικά να απαλλαχθεί η χώρα μας από μεγάλο τμήμα του χρέους που έχουν αναλάβει τα κράτη-μέλη ή ο «επίσημος τομέας» (Official Sector Involvement) και δεν βρίσκεται διαπραγματεύσιμο πια στα χέρια ιδιωτών επενδυτών μετά το «haircut» των ελληνικών ομολόγων (PSI+). «Η Γερμανία κερδίζει χρήματα χάρη στην κρίση του ευρώ» υποστηρίζει σε δημοσίευμα της και η ευρείας κυκλοφορίας –και γνωστή για τις ανθελληνικές θέσεις τηςγερμανική εφημερίδα Bild, που σε μακροσκελές άρθρο της τονίζει ότι «ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, συνεχίζει να κερδίζει χρήματα ακόμη και όταν δανείζεται», χάρη στα αρνητικά επιτόκια για τα γερμανικά ομόλογα. Την ίδια στιγμή Γερμανία αναχρηματοδοτεί τη χώρα μας με επιτόκια της τάξεως του 4-5%. «Τους τελευταίους 30 μήνες η Γερμανία έχει εξοικονομήσει πάνω από 60 δισ. ευρώ μέσω της αναχρηματοδότησης του χρέους της», ανέφερε η εφημερίδα επικαλούμενη Γερμανό αναλυτή. Αν προστεθεί στο ποσό αυτό η αύξηση των φορολογικών εσόδων και η μείωση των δαπανών πρόνοιας, λόγω της ανάπτυξης στη Γερμανία, η εξοικονόμηση φτάνει τα 70 ως 100 δισ. ευρώ». Σύμφωνα με την Bild, ο τομέας των ακινήτων επωφελείται επίσης από τα χαμηλά επιτόκια της ΕΚΤ, όπως και οι καταναλωτές οι οποίοι λαμβάνουν πιστώσεις από τις τράπεζες, οι οποίες αντλούν ρευστότητα με χαμηλό κόστος από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ακόμα, οι γερμανικές εξαγωγικές επιχειρήσεις επωφελούνται από την πτώση της ισοτιμίας του ευρώ, που αυξάνει την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων τους, ενώ εύλογα θα μπορούσε να φανταστεί κανείς τι θα έμενε στα αζήτητα αν η ισοτιμία του ευρώ (ή ενός σκληρού μάρκου που κάποιοι όψιμοι νοσταλγοί του ονειρεύονται) άγγιζε ή ξεπερνούσε και τα 2 δολάρια. Αποκαλυπτικό για τη γερμανική «φάμπρικα» απαξίωσης μιας ολόκληρης χώρας, είναι και πρόσφατο ρεπορτάζ του γερμανικού κρατικού τηλεοπτικού καναλιού ARD. Σύμφωνα με έρευνα που διενήργησε το κανάλι, αν και σε όλη την Ευρώπη ακούν κάθε μέρα πως η Γερμανία πληρώνει δισεκατομμύρια για το ελληνικό χρέος, στην πραγματικότητα τα ποσά που το γερμανικό κράτος έχει καταβάλει μέχρι στιγμής είναι 15,2 δισ. ευρώ, ποσό ελάχιστο μπροστά σε αυτά που έχει αποκομίσει και συνεχίζει να

αποκομίζει από την ελληνική κρίση! Στη στήριξη προς τη χώρα μας πρέπει βέβαια να συνυπολογίσει κανείς και ότι μεγάλο μέρος των 130 δισ. ευρώ προς την Ελλάδα από τις χώρες της ΕΕ, είναι εγγυήσεις οι οποίες όμως θα πληρωθούν μόνο σε περίπτωση που η Ελλάδα χρεοκοπήσει. Κάνοντας ένα βήμα παραπέρα, το γερμανικό κανάλι αποκαλύπτει ότι η γερμανική βιομηχανία αλλά και η γερμανική οικονομία στο σύνολο της ωφελήθηκε πολλαπλά από την ελληνική κρίση χρέους και για τον λόγο αυτό είχαν κάθε συμφέρον να την αφήσουν να βαθύνει. Το ρεπορτάζ κλείνει με τη διαπίστωση Γερμανού οικονομικού αναλυτή ότι η λιτότητα δεν οδηγεί πουθενά και ότι χρειάζεται ένα αναπτυξιακό πρόγραμμα για την ανασυγκρότηση της οικονομίας το οποίο θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί από τη Γερμανία καθότι είναι και η κερδισμένη από την κρίση.

Ντράγκι προς βιοµηχάνους: ΩΦΕΛΗΘΗΚΑΤΕ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩ Η τεχνολογικά προηγµένη και πανίσχυρη βιοµηχανία της Γερµανίας ευνοείται από την υποχώρηση του ευρώ, το οποίο από την αρχή της χρηµατοπιστωτικής κρίσης το 2008, έχει χάσει 18% της αξίας του έναντι του δολαρίου, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητά της. Εύλογο συµπέρασµα είναι ότι η άνοδος των εξαγωγών της θα ήταν πολύ χαµηλότερη -ή και θα υποχωρούσαν- αν συνεχιζόταν η ανατίµηση του ευρώ (ή, χωρίς το ευρώ, του µάρκου) και η ισοτιµία εκτοξευόταν, ιδίως σε περίοδο κρίσης, ως καταφύγιο ασφάλειας των επενδυτών. Η µεγάλη άνοδος των εξαγωγών της τροφοδότησε και την έξοδό της από τη σύντοµη ύφεση το 2009. Άλλωστε, ο επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, ανέφερε σε πρόσφατη οµιλία του στην Ένωση Γερµανικών Βιοµηχανιών, επιδιώκοντας να πείσει για την ορθότητα των αγορών κρατικών οµολόγων από την ΕΚΤ: «Όπως έχει από καιρό αναγνωριστεί στη χώρα σας, ο χαµηλός πληθωρισµός και η σταθερή συναλλαγµατική ισοτιµία εξασφαλίζουν το περιβάλλον στο οποίο οι γερµανικές επιχειρήσεις µπορούν να ευηµερήσουν. Μπορούν να ανταγωνιστούν µε βάση την καινοτοµία και την προηγµένη τεχνολογία τους, χωρίς άδικους γι’ αυτές επιβαρυντικούς παράγοντες. Το ότι είναι τµήµα µιας µεγάλης αγοράς µε σταθερό νόµισµα αποτελεί ανάχωµα σε εξωτερικά σοκ. Αυτό γίνεται ακόµα περισσότερο αναγκαίο στην παγκοσµιοποιηµένη οικονοµία».

ΕΠΙΛΟΓΗ 33

ΕΝEΡΓΕΙΑ // 210ς -ΑΙΩΝΑΣ - ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΕΝEΡΓΕΙΑ // 21ος ΑΙΩΝΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ & ΦΥΣΙΚΟ&ΑΕΡΙΟ

34 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣHΜΕΡΑ

ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΕΣ Από τις 7 αδελφές που κυριαρχούσαν στην πετρελαϊκή αγορά στις κρατικές εταιρείες πετρελαίου. Από τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής στα κοιτάσµατα της Αµερικής Από τις παραδοσιακές µεθόδους άντλησης στις νέες και ρυπογόνες, που όµως αυξάνουν τα διαθέσιµα αποθέµατα. Το ενεργειακό τοπίο και οι ισορροπίες αλλάζουν. Η ρύπανση, η µόλυνση, τα αέρια του θερµοκηπίου είναι οι παράπλευρες απώλειες της διαδικασίας απόληψης ενέργειας από τις αποθήκες της φύσης. Και προς τα εκεί θα πρέπει να στραφεί το ενδιαφέρον του γένους των ανθρώπων, εγκαίρως.

Από τoν ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟ

ΕΠΙΛΟΓΗ 35

ΕΝEΡΓΕΙΑ // 210ς ΑΙΩΝΑΣ - ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ & ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ

Μ

Με εµπειρίες ου του 20 αιώνα, πολλές φορές οδυνηρές, αφενός, αλλά και ένα πλήθος «ατακτοποίητων» πληροφοριών κάθε είδους, αφετέρου, ο 21ος αιώνας προµηνύεται ανατρεπτικός. Ας ελπίσουµε, όχι αιµατηρός. Άλλωστε οι αρειµάνιοι κακοστολισµένοι ηγέτες δεν είναι πια της µόδας. Αυτό δεν σηµαίνει ότι πόλεµοι περιορισµένοι σε έκταση, χρόνο και απώλειες θα λείψουν. Πίσω από αυτούς, κατά κανόνα, οι αιτίες έχουν σχέση µε τη διεκδίκηση ή και τον έλεγχο ενεργειακών φυσικών πόρων. Κατά συνέπεια η συνοπτική ανασκόπηση των τεκταινόµενων περί την ενέργεια είναι µια καλή ιδέα.

Η ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Με τα χρόνια, σε όλους µας, όταν η σκέψη ή ο προβληµατισµός για την επάρκεια ενέργειας προβάλλεται στο προσκήνιο της πολιτικής, όλοι στρέφονται νοερώς στις αραβικές-µουσουλµανικές ερήµους. Η πρώτη λοιπόν µεγάλη ανατροπή είναι η διασπορά των ενεργειακών φυσικών πόρων σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η Βόρεια Αµερική µπορεί να έχει εξαντλήσει µεγάλο µέρος των αποθεµάτων της, αλλά αναγεννιέται δραµατικά µε την εκµετάλλευση των αποθεµάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου σε ασφαλτικούς σχιστόλιθους και άµµο. Η Λατινική Αµερική, µετά τη Βενεζουέλα, ανακαλύπτει και αποκαλύπτει τεράστιες «αποθηκεύσεις υδρογονανθράκων» πέρα από τις 36 ΕΠΙΛΟΓΗ

ακτές της Βραζιλίας, στον Ατλαντικό Ωκεανό. Απέναντι, στην ίδια λεκάνη, στις ακτές της ∆υτικής Αφρικής αποκαλύπτονται νέα «Μέγα-Πεδία». Ο Βόρειος Παγωµένος Ωκεανός, όντας πλέον προσπελάσιµος, µπορεί να εξελιχθεί σε µια τεραστίων διαστάσεων αποθήκευση ενεργειακών φυσικών πόρων, κ.ό.κ.

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Οι χώροι που αναφέρθηκαν, αλλά και άλλοι, ήταν οι γνωστοί άγνωστοι µε τα µέσα και την τεχνογνωσία, εντοπισµού και απόληψης παλαιότερων εποχών. Η τεχνογνωσία σήµερα επιτρέπει, π.χ. µε επεξεργασία στοιχείων από δορυφόρους, τον εντοπισµό συγκεντρώσεων ενεργειακών πόρων και ακολούθως την απόληψη, µετατρέποντας άγονους χώρους σε παραγωγικούς. Στο τελευταίο βοηθούν νέες µέθοδοι απόληψης. Παραδείγµατος χάριν ο γράφων θα σηµειώσει ολίγα τινά από την µέθοδο απόληψης υδρογονανθράκων από ασφαλτικούς σχιστόλιθους και άµµους, την αποκαλούµενη fracking. Πνευµατικό τέκνο ενός πεισµατάρη µετανάστη ελληνικής καταγωγής ,του κ.

Michaels, ανέτρεψε την εκµετάλλευση των υδρογονανθράκων όπως τη γνωρίζαµε. Γεώτρηση παραγωγής κατέρχεται µερικές χιλιάδες µέτρα έως ότου εισέλθει σε στρώση ασφαλτικού πετρώµατος. Στην επόµενη φάση κινείται οριζοντίως εντός της στρώσης, ας πούµε για δυο χιλιόµετρα. Στη συνέχεια η γεώτρηση πληρούται µε ένα µίγµα λεπτόκοπης άµµου, χηµικών ουσιών και εκρηκτικών. Ακολούθως, το γέµισµα εκρήγνυται και το περί τη γεώτρηση πέτρωµα θρυµµατίζεται. Με εισαγωγή νερού υπό υψηλή πίεση το φυσικό αέριο ή το αργό πετρέλαιο εξέρχονται στην επιφάνεια, επιτρέποντας την εκµετάλλευση της στρώσης. Η αποµάστευση συνεχίζεται για πολύ καιρό. Έτσι απλά. Το απολήψιµο µέγεθος θα σηµειωθεί λίγο παρακάτω.

Η ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ Η ιδιοκτησία µιας παραγωγικής επένδυσης στον τοµέα των υδρογονανθράκων έχει ιδιαίτερη σηµασία. Στις ΗΠΑ ο ιδιοκτήτης του εδάφους, ο γαιοκτήµων, είναι και ιδιοκτήτης του υπεδάφους, κατά συνέπεια και ιδιοκτήτης της απόδοσης του πετρώµατος, του ορυκτού πλούτου κάτω από το χωράφι του. Αυτό παρέχει µια τεράστια ευελιξία στον χειρισµό της επένδυσης. Όµως µικροί και µεγάλοι γαιοκτήµονες κατέχουν επίσης τεράστιο πλέγµα ιδιωτικών αγωγών φυσικού αερίου,

έτοιµο να υποδεχθεί το νέο αγαθό. Στο µεγαλύτερο µέρος του πλανήτη ο ορυκτός πλούτος ανήκει στο κράτος, παραχωρούµενος στους παραγωγούς µε όρους από την κυβέρνηση. Μέχρι πριν από µερικές δεκαετίες την ιδιοκτησία του ορυκτού πλούτου, των υδρογονανθράκων, κατείχαν µε ιδιότυπες µεθόδους, οι Επτά Αδελφές (BP, Gulf Oil, Standard Oil of California, Texaco (σήµερα Chevron), Royal Dutch Shell, Standard Oil of New Jersey (Esso) and Standard Oil Company of New York (σήµερα ExxonMobil), γιγαντιαίες επιχειρήσεις παραγωγής υδρογονανθράκων και ιστορίας αλλά και ένας αστερισµός µικρότερων. Αυτό τελείωσε πλέον. Σήµερα πάνω από το 90% των εν ενεργεία παραγωγήσιµων υδρογονανθράκων ανήκει σε κράτη. Οι γίγαντες βεβαίως επιζούν ως εταίροι ή πελάτες των ιδιοκτητών γιατί προσφέρουν τεχνογνωσία, γνώση της αγοράς και κεφάλαια, ή γιατί έχουν ισχυρούς προστάτες.

Η ΕΜΠΟΡΙΑ, Η ΣΠΕΚΟΥΛΑ ΚΑΙ Η ΤΙΜΗ ΤΩΝ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ Ο Economist (7/7/2012) επιχειρεί µια περιληπτική προσέγγιση των τιµών του αργού πετρελαίου… «Γενικά δύο παράγοντες κατευθύνουν την τιµή του αργού πετρελαίου… Ο πρώτος είναι ο συσχετισµός προσφοράς και ζήτησης. Ο δεύτερος το αίσθηµα της αγοράς για την κατάσταση του κόσµου…». Tο απόφθεγµα είναι σωστό αλλά όχι αρκετό για να ερµηνεύσει την αστάθεια των τιµών. Η τιµή χειραγωγείται και από τους µεγάλους παραγωγούς ή το καρτέλ του ΟΠΕΚ των οποίων οι αποφάσεις επηρεάζονται από τις ανάγκες της εσωτερικής οικονοµικής πολιτικής. Π.χ. η Σαουδική Αραβία αντλεί όσο πετρέλαιο είναι αναγκαίο ώστε να καλύπτει τις δαπάνες οι οποίες είναι απαραίτητες για την κοινωνική συνοχή, µιας κοινωνίας 26 εκατοµµυρίων, σε µια περιοχή που βράζει. Την τακτική αυτή κράτησε για τριάντα χρόνια µέχρι και πρόσφατα. Φαίνεται πως τελευταία προσανατολίζεται σε πολιτική περιορισµού της άντλησης προκειµένου να αυξηθεί η τιµή του πετρελαίου. Ένα παράπλευρο πρόβληµα φέρνει στο προσκήνιο η τιµολόγηση του φυσικού αερίου. Μέχρι σήµερα η τιµή του είναι κατά κανόνα και σε όλες σχεδόν τις µακροχρόνιες, π.χ. Ευρώπης – Ρωσίας, συµβάσεις συνδεδεµένη µε το αργό πετρέλαιο. Όµως για πολλούς και σωστά, οι θερµικές αντιστοιχίες είναι απατηλές, γιατί τα ενεργειακά, εµπορικά, χαρακτηριστικά του φυσικού αερίου είναι διαφορετικά από εκείνα του πετρελαίου. Πιέσεις προς τον πρόεδρο Πούτιν προκειµένου να αποσυνδεθούν οι τιµές του από εκείνες

του πετρελαίου, ασκήθηκαν και ασκούνται, όµως χωρίς αποτέλεσµα. ∆εν είναι πολύ εύκολο να περπατήσει κανείς στους δαιδάλους της εµπορίας φυσικού αερίου, όταν όµως βλέπει κανείς ότι η τιµή του είναι 2,50 δολ. ανά BTU που αντιστοιχεί στα 100 δολ. το βαρέλι, τα πράγµατα θα αλλάξουν κάποια στιγµή. Πολύ γρήγορα το φυσικό αέριο θα αντικαταστήσει το πετρέλαιο στην κίνηση και όχι µόνο λόγω τιµής αλλά και της µικρότερης ρύπανσης. Οι αυτοκινητοβιοµηχανίες και τα πρατήρια διανοµής έχουν κιόλας εισέλθει στη διαδικασία της νέας πραγµατικότητας.

Η ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Από την ηµέρα που ο «διαβολικός» Αϊνστάιν εξαπέλυσε την περιβόητη εξίσωση Ε=mc2 απαξάπαντες οι εξοχότητες της φυσικής συγκέντρωσαν µυαλό και χρόνο προκειµένου να αξιοποιήσουν τις προβλεπόµενες τεράστιες ποσότητες ενέργειας οι οποίες θα προέκυπταν από τη σχάση του ατόµου. Πρώτη επιτυχία εργαστηριακού χαρακτήρα οι πυρηνικές εκρήξεις στο Λος Αλάµος, τη νησίδα Μπικίνι. ∆εύτερη «επιτυχία» η καταστροφή σε χρόνο µηδέν δύο πόλεων και η εκτέλεση µυριάδων Ιαπώνων. Τρίτη επιτυχία η κατασκευή κινητήρα µε καύσιµο την πυρηνική ενέργεια από την οµάδα του Ναυάρχου Ricover των ΗΠΑ προκειµένου να εξασφαλισθεί η κίνηση των υποβρυχίων, χωρίς την ανάγκη ανατροφοδότησης για µεγάλα χρονικά διαστήµατα. Η τρίτη επιτυχία, αυτή τη φορά ειρηνικών συνεπειών, οδήγησε στη λειτουργία σήµερα πάνω από 480 σταθµών ηλεκτροπαραγωγής. Όµως οι πρόσφατες αλλά και άλλες παλαιότερες αστοχίες στη λειτουργία τους, τοποθετούν την πυρηνική ενέργεια στο σηµείο εκκίνησης. Η πυρηνική ενέργεια πρέπει να επιστρέψει στο εργαστήριο και τη µελέτη. Υπάρχουν πλέον σαφή σηµαντικά ερωτηµατικά που απαιτούν απαντήσεις.

ΤΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΣΥΜΒΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΑΝΘΡΑΚΩΝ ΚΑΙ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ Θα πρέπει να υπενθυµιστεί ότι τα αποθέµατα των υδρογονανθράκων έχουν καταταγεί στον τοµέα των κρατικών µυστικών. Έτσι δεν µπορεί κανείς ποτέ να τα αποδέχεται χωρίς κριτική διάθεση. Η διαµάχη άλλωστε του Αµερικανικού ενεργειακού τραπεζίτη Stimson µε τον Σαουδάραβα υπουργό πετρελαίων, για το ύψος των αποθεµάτων της Σ.Α., είναι γνωστή. Ας είναι, τα εγκυρότερα πάντως είναι τα εκτιθέµενα στην «B.P. Statistical ΕΠΙΛΟΓΗ 37

ΕΝEΡΓΕΙΑ // 210ς ΑΙΩΝΑΣ - ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ & ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ

Review of World Energy» και αυτά θα χρησιµοποιήσει ο γράφων. Στην έκθεση λοιπόν των δεδοµένων στο τέλος του 2011 τα απολήψιµα αποθέµατα αργού πετρελαίου ήταν 234 δισεκ. τόνοι, µε σχέση ανάµεσα στην ετήσια παραγωγή και τα αποθέµατα 46,2 δηλ. αρκετά για να καλύψουν 54 χρόνια παραγωγής του 2011 (από 45 χρόνια το 2010). Αυτή η σχέση, σχεδόν σταθερή για πολλά χρόνια, αυξάνεται. Για το φυσικό αέριο τα αποθέµατα ήταν 208 τρισεκ. κυβικά µέτρα µε σχέση αποθεµάτων ετήσιας παραγωγής 64 χρόνια (από 58 χρόνια το 2010). Στον τοµέα του φυσικού αερίου έχουµε τη µεγάλη ανατροπή. Η αξιοποίηση της µεθόδου fracking αλλάζει τα πάντα. Η εκτίµηση των ποσοτήτων που εµπεριέχονται στα ασφαλτικά πετρώµατα ανεβάζει το µέγεθος στα 850 τρισεκ. Μ3 για το 2012 (Economist 14/7/12). Και το σύστηµα πλέον λειτουργεί παγκοσµίως. Αντί για 64 χρόνια παραγωγής έχουµε αποθέµατα της τάξης των 270 ετών παραγωγής. (Βέβαια µια τέτοια εξόρµηση(!) έχει παράπλευρες συνέπειες, αλλά αυτό είναι διαχειρίσηµο...). Στα αποθέµατα υδρογονανθράκων η Ελλάδα δεν αναφέρεται. Αναφέρεται σ την κατανάλωση αργού πετρελαίου µε 17,2 εκατ. τόνους το 2011, τη µικρότερη στη (!) δεκαετία 2001-2011. Αναφέρεται επίσης µε κατανάλωση 4,5 δισεκ. µ3 φυσικού αερίου, τη µεγαλύτερη ετήσια κατανάλωση στη δεκαετία 2001-2011. Στους άνθρακες η Ελλάδα στη στήλη Sub bituminous and Lignite, αναφέρεται µε 3 δισεκ. τόνους αποθέµατα και κατανάλωση για το 2011, 7,3 εκατ. τόνους ισοδύναµου πετρελαίου. Εκείνο που πρέπει να υπογραµµισ τεί είναι ότι οι µεγάλε ς κουβέν τε ς π.χ. σηµαν τικού πολιτικού στελέχους ότι διατίθενται δισ. τόνοι λιγνίτη είναι υπερβολικές. Και περαιτέρω να υπογραµµισθεί επίσης ότι οι τοπικές αντιδράσεις για εκµετάλλευση/παραγωγή ενέρ38 ΕΠΙΛΟΓΗ

γειας είναι οξύτατες. Όσον αφορά στους υδρογονάνθρακες, αν βρεθούν και είναι και απολήψιµοι η συζήτηση για τη χρήση θα αρχίσει µετά το 2020!! Η αναζήτηση υδρογονανθράκων στην Ελλάδα έχει µακροχρόνια ιστορία…

ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ Η απεικόνιση της κατάστασης στην ανεύρεση και αξιοποίηση ενέργειας είναι µια αισιόδοξη προσέγγιση του µέλλοντος. Όµως οι σχετικές διαδικασίες δεν είναι απλές και ανώδυνες. Κατ’ αρχάς, και είναι περίεργο, οι πολλοί κατά βάθος αγνοούν την επιρροή της ενέργειας. Αυτό φαίνεται καθαρά στην περίπτωση των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, οι οποίες προβάλλονται «υπεροπτικά» στο καθηµερινό τους περιβάλλον. Ο δήµαρχος Σπάρτης π.χ. επί κεφαλής 32 φορέων της Λακωνίας καταδικάζει «απόλυτα» το ενδεχόµενο εγκατάστασης ανεµογεννητριών στους λόφους της Μάνης µε το καταπληκτικό ότι η πράσινη οικονοµία είναι ψέµα γιατί δεν δηµιουργεί θέσεις εργασίας και θεωρεί ότι οι θέσεις που δηµιουργούνται είναι οι θέσεις κάποιου συντηρητή ή κάποιου φύλακα. Αλλά η πράσινη ενέργεια είναι η προσθήκη ηλεκτρικής ενέργειας και η προσφορά της στον Έλληνα µέσα από το ελληνικό ενεργειακό σύστηµα γενικότερα, χωρίς να καταβάλλονται δολάρια αγοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου και ρύπανση. Ο γράφων είναι βέβαιος ότι και ο κ. ∆ήµαρχος απλώς δεν έχει ενηµερωθεί, τι σηµαίνει πράσινη ενέργεια και αγανακτεί για την αλλοίωση του παρθένου τοπίου. Αλλά τότε θα ‘πρεπε να καταργήσουµε τα αυτοκίνητα που και αλλοιώνουν αλλά και καταστρέφουν το τοπίο (και διερωτάται ο γράφων τι θα έχει µείνει αναλλοίωτο, από το τοπίο που τον άφησε ενεό το 1996 σε διαµονή του κάτω στον Γέρακα). Όλες οι διαδικασίες απόληψης ενέργεια από τους κάθε είδους άνθρακες διαταράσσουν ή και απειλούν µε καταστροφή το τοπίο που εξασφαλίζει τη διαβίωση ή και την οµορφιά. Η ρύπανση, η µόλυνση, τα αέρια του θερµοκηπίου είναι οι παράπλευρες απώλειες. Και προς τα εκεί θα πρέπει να στραφεί το ενδιαφέρον του γένους των ανθρώπων. Ελπίζω εγκαίρως.

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙ ΑΣ

Ο ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΝΕΙ

ΤΗ ∆ΙΑΦΟΡΑ Ενώ η αποθηκευµένη ενέργεια –οι άνθρακες και υδρογονάνθρακες- είναι συνυφασµένη µε τον χρόνο, οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας παραλαµβάνουν την ηλιακή ενέργεια απευθείας από τον Ήλιο, χωρίς τον µεσάζοντα χρόνο. Αυτό όµως δηµιουργεί µια σειρά προβληµάτων, όπως φαίνεται από τις αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας και στην Ελλάδα, για την αισθητική υποβάθµιση του τοπίου από ανεµογεννήτριες και φωτοβολταϊκά. Όπως σε όλα σχεδόν στη ζωή και εδώ υπάρχει ένα trade-off.

Γ

ια τις «πηγές» αποθηκευµένης ενέργειας, δηλ. τους άνθρακες και την πυρηνική, αναφέρθηκαν µερικά από τα ουσιώδη χαρακτηριστικά, χρηστικά, εµπορικά κ.λπ. Όµως, πράγµατι, παρελήφθησαν βασικά θέµατα όπως ο φυσικός µηχανισµός παραγωγής και αποθήκευσης αλλά και κάτι µε το οποίο είµαστε όλοι τόσο εξοικειωµένοι ώστε να το θεωρούµε αυτονόητο, δηλ. την απάντηση στο ερώτηµα: «τι είναι η ενέργεια» Ας µιλήσουµε όσο γίνεται πιο απλά. Όταν ένας γεωργός ή ένας σκαφτιάς, µε την αξίνα τους σκάβουν το έδαφος, δηλ. τον φλοιό της Γης, αποσκοπούντες ο µεν πρώτος στην αγροτική καλλιέργεια, ο δε δεύτερος π.χ. µε τη θεµελίωση τελικά µιας οικίας, λέµε ότι παράγουν έργον. Ενέργεια λοιπόν είναι η ικανότητα παραγωγής έργου. Πόθεν προέρχεται; Η αρχέγονη αυτή µορφή παραγωγής έργου είναι προϊόν ή µάλλον υποπροϊόν της λειτουργίας του οργανισµού του ανθρώπου. Ο άνθρωπος τρέφεται από τη χλωρίδα και την πανίδα, δηλ. τα φυτά και τα ζώα, µετατρέποντας την ηλιακή ενέργεια που περικλείουν, σε έργο. Τόσο η χλωρίδα, µε τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης όσον και η πανίδα που τρέφεται από τα φυτά απορροφούν απευθείας ενέργεια από τον Ήλιο. Ότι αποµένει από την κατανάλωση, οι σαπριστές (που καταναλώνουν τους ζωντανούς οργανισµούς όταν αποθνήσκουν, αποσυνθέτοντας την οργανική ύλη στα αρχικά ανόργανα συστατικά) θα αποθέσουν βαθµιαία

σε στρώσεις ή γενικότερα σε χώρους απόθεσης όπου στη διάρκεια γεωλογικών αιώνων και υπό ορισµένες φυσικές συνθήκες θα µετατραπεί σε ενεργειακές ουσίες. Από αυτή τη διάστρωση, δηλ. τον άνθρακα, αναλαµβάνεται από τον άνθρωπο ενέργεια προς όφελός του.

Ο «ΜΕΣΑΖΟΝΤΑΣ» ΧΡΟΝΟΣ, Η ΡΥΠΑΝΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΤΟΠΙΟ Γιατί όλα όσα εξετέθησαν; Γιατί ενώ η αποθηκευµένη ενέργεια είναι συνυφασµένη µε τον χρόνο, αντίθετα οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας παραλαµβάνουν την ηλιακή ενέργεια απευθείας από τον Ήλιο στην ουσία, χωρίς τον µεσάζοντα χρόνο. Αυτό δηµιουργεί µια σειρά προβληµάτων. Αν π.χ. ένας τόνος άνθρακα περικλείει σε ένα µικρό σχετικά χώρο µια ποσότητα Α ενέργειας που έχει αποθηκευθεί στο διάβα χιλιάδων αιώνων, η παραγωγή της ίδιας ποσότητας ενέργειας µε ανεµογεννήτριες ή µε γήπεδα φωτοβολταϊκών χρειάζεται πλήθος ανεµογεννητριών, µεγάλες εκτάσεις, παράγει ενοχλητικούς ήχους, έχει ογκώδη παρουσία και συνοπτικά, αποφέρει την κατάλυση του κάλλους του τοπίου ή και της γαιοκτητικής αξίας του. Συνεπώς παράγει σοβαρές αντιδράσεις από την κοινωνία. Ο χρήστης αποθηκευµένης ενέργειας όταν την παραλαµβάνει µε µεσάζοντα την ηλεκτρική ενέργεια, δεν χάνει χώρο ζωής γιατί αυτές οι µετατροπές ενέργειας καταλαµβάνουν συγκριτικά ελάχιστο χώρο, τον εργοστασιακό. ∆εν λησµονεί ο γράφων την παράµετρο ρύπανση, αλλά ΕΠΙΛΟΓΗ 39

ΕΝEΡΓΕΙΑ // 210ς ΑΙΩΝΑΣ - ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

την αφήνει προς στιγµή. Η «πράσινη ενέργεια», αντίθετα, του παίρνει χώρο από το άµεσο περιβάλλον του, ενώ γενικότερα παρεµβαίνει αισθητικά στην καθηµερινότητά του. … « Όσο πιο ήσυχο είναι το βράδυ, τόσο πιο πολύ τις ακούς λέει ο Wilfried Bokholt δήµαρχος του Niebull στη βόρεια Friesland της Γερµανίας»… (Economist 28/7/12). Ο δήµαρχος είναι µέλος της οµάδας υπέρ της αιολικής ενέργειας… όµως συµπληρώνει µε κάποια νοσταλγία «ένα τοπίο φηµισµένο για τους ανοικτούς ορίζοντες γέµισε από τα φτερά των ανεµογεννητριών»…

Η ΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ, ΟΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Οι Γερµανοί, πρωτοπόροι πλέον των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, έχοντας αποφασίσει να κλείσουν τους πυρηνικούς σταθµούς, προχωρούν στην αλλαγή του ενεργειακού προτύπου της χώρας, αλλά αυτό αποδεικνύεται ένα ηράκλειο έργο, κάθε άλλο από εύκολα υλοποιήσιµο. Κατ’ αρχήν εκτός των άλλων δηµιουργεί προβλήµατα και στις γειτονικές χώρες (όπου εξάγει ενέργεια), εξαρτώντας και αυτές από τον µη προβλέψιµο άνεµο ή την επίσης µη προβλέψιµη ηλιοφάνεια. Παρ’ όλα αυτά οι Γερµανοί εµµένουν στην απόφασή τους, παρά το τεράστιο κόστος της αλλαγής, όπως εκτίθεται περαιτέρω. Πρώτον, η τιµή της κιλοβατώρας το 2025 θα είναι κατά 70% µεγαλύτερη. ∆εύτερον, θα απαιτηθούν νέα δίκτυα µεταφοράς και διανοµής ηλεκτρικής ενέργειας. Τρίτον, θα απαιτηθεί η κατασκευή υποστηρικτικών εγκαταστάσεων, όπου θα «παραµένει» η περίσσια ενέργεια, έτοιµη να χρησιµοποιηθεί όταν η απευθείας απόληψη θα αποκλείεται λόγω σκότους ή νηνεµίας. Κατά Γερµανό αξιωµατούχο απαιτεί και την ακρίβεια «εγχείρησης ανοικτής καρδιάς». Πριν να κλείσει ο γράφων αυτή τη συνοπτικότατη αφήγηση νοµίζει ότι πρέπει να αναφερθεί στα καθ’ ηµάς. Η Ελλάδα επί του προκειµένου έχει ένα ιδιότυπο πρόβληµα. ∆ιαθέτει αφενός µεγάλη ηλιοφάνεια και αφετέρου µεγάλης χρονικής διάρκειας κινητήριους ανέµους. ∆ιαθέτει ακόµη τοπίο µεγίστου κάλλους, πρώτη ύλη της βαριάς βιοµηχανίας της, του τουρισµού. Αυτά τα δύο δύσκολα µπορούν να συνυπάρχουν. Βέβαια διαθέτει και τα ψηλά βουνά όπου η αιολική ενέργεια χωρίς δυσκολία θα αναπτυσσόταν, όµως η µεταφορά της πράσινης ενέργειας εκείθεν σηµαίνει κοστοβόρα δίκτυα.

Η ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Οι σηµερινές µορφές εκµετάλλευσης ανανεώσιµων πηγών σε επιχειρησιακή λειτουργία είναι: 1. Τα υδροηλεκτρικά έργα 2. Οι αιολικές εγκαταστάσεις 3. Τα φωτοβολταϊκά γήπεδα 40 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ο ΠΙΟ ΜΕΓΑ ΛΟΣ ΠΟΡ ΟΣ … Την ενέργεια, αυτό το µυθικό και ανεξήγητο στοιχείο της φύσης, οι αρχαίοι ηµών πρόγονοι θεωρούσαν ότι µπορούσαν να διαχειρισθούν µόνο οι θεοί. Σε κάποια στιγµή τη φωτιά (ενέργεια) έκλεψε ο Προµηθέας και την παρέδωσε στους ανθρώπους. Η πράξη αυτή θεωρήθηκε τόσο ανατρεπτική από τους θεούς ώστε καταδικάστηκε «δεσµώτης» να υφίσταται το βασανιστήριο να του τρώνε τα σωθικά τα αγριοπούλια χωρίς να µπορεί να αντιδράσει και οδύρεται:

…Θνητοί γαρ γέρα πορών ανάγκαις ταίσδε ενέζευγµαι τάλας ναρθηκοπλήρωτον δε θηρώµαι πυρός πηγήν κλοπαίαν, ή διδάσκαλος τέχνης πάσης βροτοίς πέφηνε και µέγας πόρος…

∆ηλαδή:

…έµπλεξα σε τούτες ο δύστυχος τις συµφορές, και το κλεµµένο πληρώνω µεσ’ το νάρθηκα της φωτιάς σπέρµα, που κάθε τέχνης δάσκαλος για τους ανθρώπους έχει φανεί, κι ο πιο µεγάλος πόρος… (µετ. Ι. Γρυπάρη από τον Αισχύλο)

4. Η γεωθερµία ( κακώς γιατί δεν είναι ανανεώσιµη, είναι απλώς η περίσσια θερµική ενέργεια από τα έγκατα της Γης, κατάλοιπο της δηµιουργίας της) Θα µπορούσε κανείς να αναφέρει, χάριν της ενηµέρωσης απλώς, την ενέργεια των κυµάτων, την ενέργεια της αµπώτιδος - πληµµυρίδος, όταν θα βρεθεί οικονοµική µέθοδος απόληψης. Εκείνο που λείπει προς το παρόν είναι ένα τεχνολογικό άλµα, από αυτά που πολύ συχνά έχουν παρουσιασθεί, ανατρέποντας καθιερωµένες απόψεις. Η ύστατη πηγή ενέργειας, η ανθρώπινη διάνοια, επί του προκειµένου δεν έχει καταθέσει την τελευταία άποψη, π.χ. σε φαντασιώσεις όπως εκείνη της συνάθροισης των ηλιαχτίδων και της παροχής έτσι «πυκνότερης» ενέργειας σε ένταση και διάρκεια!

ΕΝEΡΓΕΙΑ // 210ς ΑΙΩΝΑΣ - ΠΡΟΒΟΛΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ πρώτη

πηγή ενέργειας & το 2030

Παρά την έµφαση στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, σε 20 χρόνια από σήµερα η συµµετοχή τους στην παγκόσµια κατανάλωση ενέργειας θα έχει φτάσει µόλις στο 5%. Το πετρέλαιο θα διατηρήσει την πρωτοκαθεδρία του. Μαζί µε το φυσικό αέριο και τον άνθρακα, θα εξακολουθούν να τροφοδοτούν τα 4/5 της ενεργειακής κατανάλωσης του πλανήτη. Έτσι, οι τεχνολογίες για τη µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου θα αποδειχθούν καθοριστικές για το περιβαλλοντικό αποτύπωµα της ανθρώπινης δραστηριότητας.  Η απόφαση της Ιαπωνίας, του τρίτου µεγαλύτερου παραγωγού ηλεκτρισµού από πυρηνικά καύσιµα µετά τις ΗΠΑ και τη Γαλλία, να θέσει εκτός λειτουργίας σταδιακά τα πυρηνικά εργοστάσιά της καθώς θα συµπληρώνουν 40 χρόνια ζωής, δηλαδή ως το 2040, αλλάζει τα δεδοµένα στο ενεργειακό τοπίο µεσοπρόθεσµα. Είχε προηγηθεί η ανάλογη απόφαση της Γερµανίας µε χρονικό ορίζοντα το 2022 και ενώ οι ΗΠΑ και η Βρετανία συνεχίζουν τα πυρηνικά τους προγράµµατα. Η Βρετανία σχεδιάζει την προσθήκη 16 GW ως το 2025.  Οι εξελίξεις στην Ιαπωνία, όπου η συµµετοχή των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στη συνολική παραγωγή ηλεκτρισµού είναι µόλις 2%, θα επηρεάσει µεσοπρόθεσµα ανοδικά τη ζήτηση άλλων πηγών ενέργειας, όπως πετρέλαιο, άνθρακα και υγροποιηµένο φυσικό αέριο. Στο τελευταίο είναι και ο µεγαλύτερος εισαγωγέας στον κόσµο, ενώ είναι ο δεύτερος εισαγωγέας άνθρακα. Ανάλογα αυξητικές πιέσεις θα ασκηθούν στη ζήτηση πετρελαίου, και ενώ η ζήτηση της Κίνας, και άλλων χωρών της περιοχής αυξάνεται µε υψηλούς ρυθµούς.  Η BP στο World Energy Outlook 2030, εκτιµά ότι, παρά την πιο αποτελεσµατική χρήση της ενέργειας παγκοσµίως, η συνολική κατανάλωση ενέργειας θα αυξηθεί κατά 39% ως το 2030. Πώς κατανέµεται η αύξηση; H Κίνα, ο µεγαλύτερος καταναλωτής ενέργειας, µε 20% της παγκόσµιας κατανάλωσης, θα αυξήσει την κατανάλωσή της κατά 22%, ανεβάζοντας το ποσοστό της στο 27% το 2030. Ο δεύτερος µεγαλύτερος καταναλωτής ενέργειας,

οι ΗΠΑ, µε 19% της συνολικής θα τη µειώσει 2% και το ποσοστό της στο 14%. Οι χώρες της Ε.Ε. θα µειώσουν την κατανάλωση κατά 1,5% και το ποσοστό τους στην παγκόσµια από 14% σε 10%.  Ενδιαφέρον έχει και η κατανάλωση ανά καύσιµο. Φυσικά η ταχύτερα αναπτυσσόµενη πηγή ενέργειας είναι οι ανανεώσιµες πηγές, η κατανάλωση ενέργειας από τις πηγές αυτές αναµένεται να τετραπλασιαστεί και από 1% της συνολικής να αυξηθεί σε 5% το 2030. ∆εύτερη ταχύτερα αναπτυσσόµενη πηγή είναι η πυρηνική ενέργεια, µε άνοδο 60% και 6% της συνολικής από 5% σήµερα. Ωστόσο µετά την απόφαση της Ιαπωνίας, η πρόβλεψη θα πρέπει να αναθεωρηθεί προς τα κάτω. Ακολουθεί το φυσικό αέριο, µε άνοδο 50% και 26% της παγκόσµιας κατανάλωσης από 24% σήµερα. Σηµαντική άνοδος αναµένεται και στα υδροηλεκτρικά, 47%, µε χαµηλή ωστόσο συµµετοχή στα συνολικά, στο 7% από 6,5% σήµερα.  Παρά τη χαµηλή αύξηση της κατανάλωσης πετρελαίου, 17% σε ορίζοντα 20ετίας, θα εξακολουθήσει να αποτελεί τη µεγαλύτερη πηγή πρωτογενούς ενέργειας στο µίγµα κατανάλωσης. Σήµερα η συµµετοχή του στην παγκόσµια κατανάλωση είναι 33%, µε 30% για τον άνθρακα και 24% για το φυσικό αέριο. Το 2030 η συµµετοχή του προβλέπεται να υποχωρήσει στο 28% παραµένοντας και τότε η µεγαλύτερη πηγή ενέργειας, µε 27,7% για τον άνθρακα (η κατανάλωση θα αυξηθεί 30%) και 26% για το φυσικό αέριο. Συνεπώς τα ορυκτά καύσιµα θα εξακολουθήσουν να αποτελούν την κύρια πηγή ενέργειας, µε περισσότερο από τα 4/5 της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας (87% σήµερα και 82% το 2030). Οι τεχνολογίες για τη µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου στην ηλεκτροπαραγωγή και τις µεταφορές θα αποδειχθούν καθοριστικές για το περιβαλλοντικό αποτύπωµα της ανθρώπινης δραστηριότητας.  Εκτιµήσεις της American Geological Survey ανεβάζουν τα αποθέµατα εκµεταλλεύσιµου πετρελαίου σε 3,5 τρισεκ. βαρέλια, επίπεδο διπλάσιο από ότι 30 χρόνια πριν. Η σωρευτική παραγωγή µέχρι σήµερα φθάνει µόλις στο 1/3 των αποθεµάτων.  Καθώς οι κάτοικοι του πλανήτη αυξάνουν ραγδαία τις ενεργειακές τους ανάγκες, οι ΑΠΕ δύσκολα µπορούν να τις καλύψουν, µεσοπρόθεσµα τουλάχιστον σε έκταση επαρκή για τη µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου. Η µεγάλη ανάπτυξή τους απαιτεί νέα δίκτυα µεταφοράς –π.χ. στη Γερµανία, µε 20% της ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ σήµερα και στόχο 50% ως το 2030, τα αιολικά πάρκα βρίσκονται στον Βορρά και οι ενεργοβόρες βιοµηχανίες στον Νότο, µε συνέπεια την ανάγκη νέων δικτύων µεταφοράς-, τεχνολογίες αποθήκευσης για την αντιµετώπιση της µεταβλητότητας στην τροφοδοσία του δικτύου και γενικά υποδοµές που δεν έχουν ακόµα εγκατασταθεί. ΕΠΙΛΟΓΗ 41

Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Δ Η Μ Ο Κ ΡΑΤ Ι Α

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΥΠΟΔΟΜΩΝ, ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ & ΔΙΚΤΥΩΝ

η περιφέρεια στο επίκεντρο της ανάπτυξης

Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Δ Η Μ Ο Κ ΡΑΤ Ι Α

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΥΠΟΔΟΜΩΝ, ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ & ΔΙΚΤΥΩΝ

η περιφέρεια στο επίκεντρο της ανάπτυξης

,

Δυνατότητα τμηματικής εκταμίευσης (έως 30%) για την πληρωμή του εγκαταστάτη/προμηθευτή, για την περίπτωση δανειοδότησης με εμπράγματες εξασφαλίσεις.

Ονομαστικό Eπιτόκιο (σήμερα)

6,602% (πλέον εισφοράς του Ν.128/75 0,6%)

ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΑΛΛΗ ΜΙΑ ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ; ΟΙ ΣΤΡΕΒΛΩΣΕΙΣ, ΟΙ ΚΙΝ∆ΥΝΟΙ, Η ΦΟΥΣΚ Α, Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ Από τoν ΚΩΣΤH ΠΛAΝΤΖΟ

Μ

έχρι πριν µια πενταετία η ελληνική αγορά ενέργειας φάνταζε ως η αναδυόµενη δύναµη που θα έδινε νέα µεγάλη ώθηση την ελληνική οικονοµία. Πολλοί έβλεπαν τον χώρο της ενέργειας ως µία ισχυρή εξαγωγική βιοµηχανία του µέλλοντος, ενώ χιλιάδες επιχειρηµατίες θεωρούσαν τα φωτοβολταϊκά την "υπ' αριθµόν ένα" κερδοφόρο επένδυση. Μόνο τα προβλήµατα έµειναν όµως τώρα, για να θυµίζουν όλα αυτά. ∆εν χρειάστηκαν η οικονοµική κρίση και τα "Μνηµόνια" για να αποδείξουν πόσο ένας σαθρός εξ αρχής κρατικός σχεδιασµός οδήγησε την ελληνική αγορά ενέργειας µια ανάσα από το "κραχ". Αυτό δεν σηµαίνει ότι δεν υπήρχαν οι δυνατότητες για κάτι καλύτερο. Ούτε όµως και ότι χάθηκαν όλα. Μπορεί το πρόγραµµα HELIOS να έµεινε σ τα σκα-

44 ΕΠΙΛΟΓΗ

ριά, µπορεί η έλλειψη διασύνδεσης των νησιών να µην αφήνει την αγορά να αναπτυχθεί περαιτέρω, αλλά ακόµα και τώρα –σε εποχές που οι αγορές έχουν ουσιαστικά διαγράψει την Ελλάδα από τον χάρτη των επενδύσεων- µεγάλοι ξένοι παίκτες της ενέργειας από Ανατολή και ∆ύση (Γάλλοι, Ρώσοι κλπ) διαγκωνίζονται για να κάνουν business στη χώρα µας. Προφανώς βλέπουν ευκαιρίες που οι ίδιοι οι Έλληνες δεν αξιοποιήσαµε σωστά, όταν έπρεπε και µπορούσαµε.

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ "Α ΛΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ" Μετά από µια δεκαετή διαδροµή προς την περιβόητη "απελευθέρωση" της Αγοράς Ενέργειας, το στρεβλό µοντέλο ανάπτυξης που εφαρµόστηκε δηµιούργησε πολλαπλά αδιέξοδα. Στο επίκεντρο του προβλήµατος ήταν και είναι ένας ιδιότυπος "πολιτικοσυνδικαλιστικός" εναγκαλισµός, που καλλιεργήθηκε και µε την (εκούσια ή ακούσια) ανοχή των ιδιωτών επενδυτών. Επεβλήθη ουσιαστικά για να µην διαταραχθεί η πρωτοκαθεδρία της ∆EH και η κυριαρχία στην παραγωγή ενέργειας.

λου. Oι «διορθώσεις» γίνονται …δια νόµου, µε εργαλείο την Oριακή Tιµή Συστήµατος (ΟΤΣ) στην οποία πωλούν οι παραγωγοί και αγοράζει η ∆EH. Με σωρεία νόµων, ο τρόπος υπολογισµού της Oριακής Tιµής (ανώτατο όριο) αλλάζει ξανά και ξανά, πότε για να βοηθήσει τη ∆ΕΗ και πότε τους ανεξάρτητους παραγωγούς. Όταν η OTΣ ανεβαίνει, επωφελούνται οι ανεξάρτητοι παραγωγοί, αλλά επιβαρύνεται η ∆EH καθώς τα τιµολόγια λιανικής της είναι ρυθµιζόµενα από την κυβέρνηση και δεν της επιτρέπεται να µετακυλήσει το κόστος στους τελικούς καταναλωτές.

ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ Τον τελευταίο χρόνο η ελληνική αγορά βίωσε την κατάρρευση δύο µεγάλων εταιρειών λιανικής (Energa και Hellas Power) που, εκτός της ∆EH και των ιδιωτών ηλεκτροπαραγωγών θερµικών µονάδων, συµπαρασύρει και την εξίσου «αµαρτωλή» αγορά των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας-ΑΠΕ, ενώ απειλεί µε οικονοµική κατάρρευση και τη ∆EΠA, ως µοναδικό προµηθευτή φυσικού αερίου. Τα διδάγµατα είναι για όλους οδυνηρά, ίσως όµως και χρήσιµα. Οι µεγάλες συζητήσεις για απελευθέρωση της συγκεκριµένης Αγοράς χρονολογούνται από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, αλλά µόλις το 2009 τέθηκε στη χώρα µας το θεσµικό πλαίσιο για το άνοιγµα της αγοράς. Αντί όµως για την πώληση «κοµµατιών» και µονάδων της ∆ΕΗ σε ιδιώτες (το µοντέλο που εφαρµόστηκε στην Ιταλία) ή την πώληση σε ιδιώτες της χαµηλού κόστους λιγνιτικής ισχύος, προκειµένου να αποκτήσουν και νέοι "παίκτες" πρόσβαση σε φθηνό καύσιµο (το µοντέλο της Γαλλίας), στη χώρα µας επελέγη µια µάλλον ιδιότυπη λύση: να επιτραπεί σε χιλιάδες µικρούς επενδυτές (και λίγους µεγάλους) να κάνουν ηλεκτροπαραγωγή και να τους δοθεί σαν κίνητρο ένα «εγγυηµένο έσοδο», που διασφάλιζε θεωρητικά τη βιωσιµότητα των ιδιωτικών µονάδων, άσχετα από τις ώρες που θα ενταχθούν στο σύστηµα µεταφοράς και διανοµής ενέργειας.

Tο «εγγυηµένο έσοδο» αποτέλεσε πράγµατι κίνητρο για επενδύσεις στην ηλεκτροπαραγωγή. Eγχώριοι ενεργειακοί όµιλοι στράφηκαν στον ηλεκτρισµό, επενδύοντας περί το 1,5 δισ. ευρώ σε µονάδες φυσικού αερίου µε µηδενικό ρίσκο. Tο εγγυηµένο αυτό έσοδο (βάσει των Aποδεικτικών ∆ιαθεσιµότητας Iσχύος -A∆I), επιβάρυνε ουσιαστικά τη ∆EH που αποτελεί τον βασικό προµηθευτή στη χώρα µας.

Aπό το 2005 που τέθηκε σε ισχύ η πρώτη ιδιωτική µονάδα, εµφανίζονται και τα πρώτα αδιέξοδα του µοντέ-

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΛΙΑΝΙΚΗ Kαι ενώ τα µεγάλα προβλήµατα είχαν πια φανεί και οι διοικήσεις της ∆EH άρχισαν να θέτουν στις κυβερνήσεις θέµα αλλαγής στο µοντέλο της "Oριακής Tιµής" και σύνδεσης της χονδρικής µε τη λιανική αγορά, το στρεβλό µοντέλο "ανοίγµατος" στην παραγωγή επεκτείνεται και στη λιανική αγορά. Ήδη, από το 2009, ο τότε επικεφαλής της ∆ΕΗ, Τάκης Αθανασόπουλος, προειδοποιούσε ότι χωρίς σύνδεση της χονδρικής αγοράς µε τη λιανική, τα προβλήµατα είναι µπροστά µας, καθώς ο ανταγωνισµός θα είναι ευκαιριακός, θα µεταφέρεται άλλοτε στην παραγωγή και άλλοτε στην εµπορία. Για να διευκολυνθούν και νέες εταιρείες λιανικής να µπουν στην αγορά, το 2009 ορίζεται χαµηλή Oριακή Tιµή. Το πρόβληµα µεταφέρεται στους ανεξάρτητους παραγωγούς αλλά αφήνει υψηλά περιθώρια κέρδους για ΕΠΙΛΟΓΗ 45

ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

τις εταιρίες διανοµής και τη ∆ΕΗ. Από τον Σεπτέµβριο του 2010 η Πολιτεία ανεβάζει ανεβάζει ξανά την Oριακή Tιµή, αλλά οι ιδιωτικές εταιρίες λιανικής πιέζονται ασφυκτικά – και µαζί τους η ∆EH η οποία όµως έχει και δική της παραγωγή ρεύµατος και εξισορροπεί έτσι ως ένα βαθµό τις ζηµιές της. Μετά εµφανίζονται τα προβλήµατα ρευστότητας και δανεισµού για επιχειρήσεις και καταναλωτές. H φορολόγηση του φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή που επιβλήθηκε στο πλαίσιο των µέτρων δηµοσιονοµικής προσαρµογής επέφεραν µεγάλο πλήγµα στις επιχειρήσεις λιανικής και τη ∆EH, ενώ το αδιέξοδο επέτεινε η επιβολή του Eιδικού Tέλους Aκινήτων στους λογαριασµούς ρεύµατος, που συνεπαγόταν καθυστερήσεις στην πληρωµή λογαριασµών από τους καταναλωτές.

Η « Α Μ Α Ρ Τ Ω Λ Η» ΙΣ Τ Ο Ρ Ι Α Τ ΗΣ Α Γ Ο ΡΑ Σ Α ΠΕ Το 20 0 6 ψ η φίσ τ η κε και σ τ ην Ε λ λάδ α νό µ ο ς (ν.

3468/2006) για τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας -ΑΠΕ. Αφού πέρασε όµως "από σαράντα κύµατα", το 2009 η Πολιτεία αναγνώρισε πως είχε κάνει λάθος και άλλαξε σε πολλά και πάλι. Επί υπουργίας Τίνας Μπιρµπίλη, πάρθηκε η απόφαση για τον τρόπο µε τον οποίο η χώρα θα υλοποιήσει τον στόχο που έχει όλη η Ευρώπη για "20-20-20" µέχρι το 2020 (δηλαδή 20% της ενέργειας από ΑΠΕ, 20% µείωση των αερίων του θερµοκηπίου και 20% εξοικονόµηση ενέργειας). Με αυτή την απόφαση έγινε η κατανοµή και µπήκε για κάθε τεχνολογία Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας (δηλ. αιολικά, φωτοβολταϊκά κ.λπ.) και ένας στόχος που έπρεπε να καλυφθεί µε δύο στάδια: ένας µέχρι το 2014 και ένας άλλος µέχρι το 2020. Για παράδειγµα στα φωτοβολταϊκά, ο στόχος είναι το 2014 να παράγουν 2.500 Μεγαβάτ. Και πάλι όµως έγιναν όλα χωρίς να προβλεφθεί η βιωσιµότητα του νέου συστήµατος. Με το νέο θεσµικό πλαίσιο καθορίστηκαν ελκυστικές τιµές για τους παραγωγούς (feed in tarrifs - εγγυηµένες τιµές µε τις οποίες απορροφάται "υποχρεωτικά" το ρεύµα των Φ/Β από το σύστηµα), προφανώς για να επιταχυνθούν οι επενδύσεις και να προσέλθουν επενδυτές ώστε να "πιάσουµε" το στόχο. Τις αυξηµένες τιµές που πληρώνει το σύστηµα µεταφοράς και διανοµής ρεύµατος για τις ΑΠΕ, τις καλύπτει το λεγόµενο "τέλος ΑΠΕ", που µπαίνει πάνω στον λογα46 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η επιδότηση των ΑΠΕ δεν παρακολουθούσε την αγορά και δεν µειωνόταν όσο υποχωρούσαν οι τιµές, λόγω και της εισόδου της Κίνας στην αγορά κατασκευής εξοπλισµού. Έτσι, πριν τη µείωσή της, η εγγυηµένη τιµή ήταν "δώρο", αφού κάλυπτε στο δεκαπλάσιο το κόστος.

ριασµό ρεύµατος. Και ο µηχανισµός όµως µε τον οποίο υπολογίζεται το ποσό που πρέπει να καλύψει το τέλος ΑΠΕ είναι γεµάτος στρεβλώσεις και οι παραγωγοί ΑΠΕ διαµαρτύρονται –δικαίως- ότι µόνον το 40% του τέλους ΑΠΕ πηγαίνει πράγµατι για την ενίσχυση των ΑΠΕ. Το στοιχείο αυτό ανέδειξε το ΙΟΒΕ, σε µελέτη που είχε κάνει όταν γενικός διευθυντής του ήταν ο Γιάννης Στουρνάρας. Αν ολόκληρο το ποσό διοχετευόταν στην ενίσχυση των ΑΠΕ ο ΛΑΓΗΕ (Λειτουργός Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας - ανεξάρτητος µεν, θυγατρική 100% της ∆ΕΗ δε) πιθανόν να µην είχε τόσο υψηλά ελλείµµατα. Στην πορεία και λόγω προβληµάτων που προαναφέρθηκαν (υπερφορολόγηση κλπ) κάποιες ιδιωτικές εταιρίες λιανικής δεν απέδιδαν τα οφειλόµενα στον ΛΑΓΗΕ, που διαδέχτηκε τον ∆ΕΣΜΗΕ (δηλ. τον ∆ιαχειριστή του Εθνικού Συστήµατος Ηλεκτρισµού που υπέγραφε τις συµβάσεις µε τους παραγωγούς και στο µεταξύ έχει καταργηθεί). Οι ελκυστικές τιµές και ο εύκολος –αρχικά τότε- τραπεζικός δανεισµός, προσέλκυσαν πολλούς επίδοξους επενδυτές. Χιλιάδες µικρούς (µε πάρκα των 100 kw) και πολλούς µεγάλους µε τεράστια πάρκα πολλών Μεγαβάτ. ∆εν είναι τυχαίο ότι πολλές εισηγµένες, συµπληρωµατικά µε την κύρια δραστηριότητά τους, στράφηκαν στα φ/β. Όσο πιο πολλοί έπαιρναν άδεια για φ/β ή έφτιαχναν πάρκα, τόσο πιο µεγάλα ποσά έπρεπε να καλύψει το "τέλος ΑΠΕ". Όπως και το 2009 όµως, η Πολιτεία τράβηξε µια µονοκονδυλιά λέγοντας "πάλι κάναµε λάθος". Για να µην επιβαρυνθεί ο τελικός καταναλωτής (κανένας υπουργός δεν θέλει να εµφανίζεται ότι αυξάνει την τιµή του ρεύµατος) βρισκόµαστε τώρα στη φάση που µειώνονται στο µισό (από 0,47 ευρώ/Kwh σε 0,25 ευρώ/Kwh) οι εγγυηµένες

τιµές και το εισόδηµα των επενδυτών. Αυτό έγινε ήδη τον Αύγουστο του 2012, εγκλωβίζοντας όσους ξεκινούν τώρα την επένδυσή τους. Οι υπόλοιποι, έχουν σύµβαση µε "κλειδωµένες" τιµές για 20 χρόνια. ∆εν γλίτωσαν όµως. Γι΄αυτούς το ΥΠΕΚΑ, επειδή δεν µπορεί να εµφανιστεί το δηµόσιο ότι παραβαίνει τη σύµβαση που έχει υπογράψει, σχεδιάζει, σύµφωνα µε ασφαλείς πληροφορίες, την επιβολή εισφοράς 20% επί του τζίρου τους. Αυτά τα νέα µέτρα έχουν παγώσει απολύτως την αγορά και ειδικά µέχρι να οριστικοποιηθούν στο σύνολό τους τα µέτρα, δεν κινείται τίποτα. Κατά συνέπεια κινδυνεύει συνολικά ο κλάδος, κυρίως εταιρείες που πωλούν ή κατασκευάζουν στην Ελλάδα εξοπλισµό και εταιρείες που ασχολούνται µε την εγκατάσταση (πάρκα και στέγες) µε περίπου 25 χιλ. εργαζόµενους. Οι εταιρίες αυτές είναι εντάσεως κεφαλαίου και η κατάσταση γίνεται πιο δρα-

µατική επειδή δεν υπάρχει πια χρηµατοδότηση, αφού οι τράπεζες δεν δίνουν δάνεια. Έτσι διαπιστώνονται προβλήµατα σε δύο επίπεδα: Πρώτον, των επενδυτών που βλέπουν το εισόδηµά τους να µειώνεται. ∆εύτερο, των εταιρειών των οποίων απειλείται η βιωσιµότητα. Υπάρχει και ένα ακόµα επίπεδο, των ελληνικών εταιρειών εξοπλισµού που δέχονται την τεράστια πίεση από τα φθηνά "κινεζικά" προϊόντα. Η πίεση αυτή είναι αντίστοιχη µε εκείνη που ισχύει για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές εταιρείες. Οι κινεζικές εξαγωγές φωτοβολταϊκών πάνελ στην ΕΕ έφτασαν πέρυσι στα 21 δισ. ευρώ. Η Κοµισιόν ετοιµάζεται να λάβει µέτρα (επιβολή δασµών αντιντάµπινγκ). Οι Κινέζοι παραγωγοί απαντούν πως οι Ευρωπαίοι έχουν εγκλωβιστεί σε ακριβά συµβόλαια του παρελθόντος και αγοράζουν ακριβά τις πρώτες ύλες, ενώ οι ίδιοι επωφελούνται από την πτώση των διεθνών τιµών πρώτων υλών.

«ΦΟΥΣΚΑ»

Κ

αι αν στη διεθνή αγορά παίζονται µεγάλα παιχνίδια, το ελληνικό Κράτος που ούτε τα προέβλεψε, ούτε προνόησε, προκάλεσε και άλλες στρεβλώσεις. Η επιδότηση δεν παρακολουθούσε την αγορά και δεν µειωνόταν όσο υποχωρούσαν οι τιµές, λόγω της οικονοµικής κρίσης και της εισόδου της Κίνας στη διεθνή αγορά κατασκευής εξοπλισµού ηλεκτροπαραγωγής. Έτσι πριν τη µείωσή της, η εγγυηµένη τιµή ήταν "δώρο", αφού κάλυπτε στο δεκαπλάσιο το πραγµατικό κόστος. Ενώ αρχικά µια µονάδα 10 kw κόστιζε 45 χιλ. ευρώ, πλέον µπορεί να µην ξεπερνά και τις 25 χιλ. ευρώ! Πολλοί άσχετοι µε τον χώρο της ενέργειας είδαν τότε τον χώρο των ΑΠΕ σαν ευκαιρία εύκολου πλουτισµού µε τις «πλάτες» του Κράτους, µε αποτέλεσµα να όλοι να κάνουν αιτήσεις για άδειες. Τον Σεπτέµβριο του 2010 άλλαξε άλλη µια φορά ο νόµος. Εκτός από την «οριακή τιµή συστήµατος» (ΟΣΤ), άλλαξε και ότι οι υποψήφιοι επενδυτές έπρεπε να έχουν εξασφαλισµένη ιδία συµµετοχή (κεφάλαιο σε τράπεζα κλπ). Αρκούσε πια µια απλή επιστολή από τράπεζα ότι θα τους χρηµατοδοτήσει –απλά πράγµατα δηλαδή. Έτσι κάποιοι «το έκαναν επάγγελµα» και έβγαζαν άκοπα µεγάλες άδειες µόνο και µόνο για να τις …µεταπουλήσουν (πχ µε µια άδεια 150 MW µπορούσαν να µεταπουλήσουν 100 άδειες των 1,5

MW). Με τα δεδοµένα αυτά, ο αριθµός των προς διάθεση αδειών εξαντλήθηκε και «έµειναν εκτός» αυτοί που είχαν κεφάλαιο και ήταν πραγµατικά έτοιµοι να ξεκινήσουν επενδύσεις, αλλά δεν µπορούσαν πια να πάρουν άδεια αφού µε βάση την ποσόστωση «20-20-20» οι ανάγκες είχαν καλυφθεί . Πολλοί συνέχιζαν ακόµα να υποβάλουν αιτήσεις και να µπαίνουν σε έξοδα (φάκελοι, µελέτες κλπ), αλλά ξαφνικά αποκλείστηκαν γιατί οι υπηρεσίες "ανακάλυπταν" πως …προηγούνταν φάκελοι "από το πουθενά" (πχ των 100 MW) που ήταν "ξεχασµένοι" σε συρτάρια και αποθήκες! Στην αγορά αφήνουν υπονοούµενα και για κυκλώµατα µε «ταρίφες» των 100.000 ευρώ προκειµένου να πάρουν «καλή σειρά» οι αιτήσεις τους και να εξασφαλίσουν άδειες για πολλά MW. Παρόλα αυτά όµως, ακόµα και τώρα φαίνεται πως ευκαιρίες υπάρχουν: µελέτη του Τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του ΑΠΘ υπολογίζει πως η υψηλή διείσδυση των φωτοβολταϊκών στη διετία 2013-2014 θα µπορούσε να αποφέρει οφέλη 400 εκατ. ευρώ ετησίως για τη χονδρεµπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, τη ∆ΕΗ και, κατ’ επέκταση, τους καταναλωτές. Εφόσον φυσικά πραγµατοποιηθούν επενδύσεις σε υγιή βάση και χωρίς να επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος. ΕΠΙΛΟΓΗ 47

ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝEΡΓΕΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ // AΠΟΨΗ

Ε ΛΛΗΝΙΚΗ Α ΓΟΡΑ Η ΛΕΚΤΡΙΚΗΣ Ε ΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΣΤΡΕΒΛΩΣΕΙΣ & ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Από τον ΑΡΘΟΥΡΟ ΖΕΡΒΟ, πρόεδρο και διευθύνοντα σύµβουλο της ∆ΕΗ

Η

αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (Η/Ε) είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες ανάπτυξης µιας χώρας. Στην Ελλάδα, και υπό τις δύσκολες παρούσες συνθήκες, ο κλάδος αυτός καλείται να παίξει σηµαντικό ρόλο στην επιδιωκόµενη ανάκαµψη της ελληνικής οικονοµίας. Για την κατανόηση της λειτουργίας της αγοράς Η/Ε θα πρέπει κατ’ αρχήν να ορίσουµε τις βασικές επιµέρους δραστηριότητες και τους συµµετέχοντες σε αυτή: - Στη «χονδρεµπορική αγορά» οι παραγωγοί και οι εισαγωγείς εγχέουν την ενέργειά τους στο Σύστηµα, στην Υψηλή Τάση.

- Οι προµηθευτές και οι εξαγωγείς απορροφούν ενέργεια από το Σύστηµα για να τη διοχετεύσουν στους πελάτες τους στην Ελλάδα ή το εξωτερικό και - Στη «λιανική αγορά» οι προµηθευτές πωλούν την ενέργεια που απορρόφησαν από το Σύστηµα στους πελάτες τους (δηλαδή στους τελικούς καταναλωτές, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι στη Χαµηλή, αρκετοί στη Μέση και λίγοι στην Υψηλή Τάση). Στην Ελλάδα η χονδρεµπορική αγορά Η/Ε λειτουργεί ως υποχρεωτικό «pool»: οι παραγωγοί και εισαγωγείς είναι υποχρεωµένοι να εγχέουν/πωλούν την ενέργειά τους

48 ΕΠΙΛΟΓΗ

στο Σύστηµα και οι προµηθευτές και εξαγωγείς είναι υποχρεωµένοι να απορροφούν/αγοράζουν την ενέργειά τους από το Σύστηµα. Όλες οι αγοραπωλησίες γίνονται υποχρεωτικά µέσω του «Λειτουργού της Αγοράς Η/Ε» (ΛΑΓΗΕ), εφόσον στο σηµερινό καθεστώς δεν επιτρέπονται διµερή συµβόλαια για απευθείας αγοραπωλησίες µεταξύ παραγωγών και προµηθευτών. Η χονδρεµπορική τιµή της Η/Ε είναι η «Οριακή Τιµή Συστήµατος» (ΟΤΣ), η οποία καθορίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση, προσαυξηµένη κατά κάποια ποσά για αποκλίσεις Η/Ε, παροχή επικουρικών υπηρεσιών, µηχανισµό ανάκτησης µεταβλητού κόστους (ΜΑΜΚ) και µηχανισµό διασφάλισης επαρκούς ισχύος (Μ∆ΕΙ).

ΜΙΑ ΑΓΟΡΑ ΠΟΥ «∆ΕΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΊ» Οι δύο προαναφερθέντες µηχανισµοί (ΜΑΜΚ και Μ∆ΕΙ) βρίσκονται πρακτικά εκτός του πλαισίου της «ελεύθερης αγοράς» ηλεκτρικής ενέργειας, γιατί οι τιµές τους δεν διαµορφώνονται από την προσφορά και τη ζήτηση, αλλά είναι «ρυθµιζόµενες»: ο ΜΑΜΚ εξασφαλίζει στις µονάδες ηλεκτροπαραγωγής το µεταβλητό κόστος τους (πρακτικά το κόστος καυσίµου) επαυξηµένο κατά 10%, ενώ ο Μ∆ΕΙ έχει διοικητικά οριζόµενη τιµή (σήµε-

ρα 45.000 €/MW/έτος). Οι δύο παραπάνω µηχανισµοί θεσµοθετήθηκαν για την παροχή πρόσθετων αµοιβών στις µονάδες ηλεκτροπαραγωγής για την ενίσχυση των νέων επενδύσεων. Ενώ όµως ο Μ∆ΕΙ θεωρείται πλέον ευρέως αποδεκτός στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αντιθέτως ο ΜΑΜΚ αποτελεί κατά γενική οµολογία (ακόµα και της Ρυθµιστικής Αρχής Ενέργειας - ΡΑΕ) «στρέβλωση» της χονδρεµπορικής αγοράς. Κι αυτό γιατί οδηγεί σε µηβέλτιστη λειτουργία των µονάδων, άρα και σε αυξηµένο κόστος ηλεκτροπαραγωγής και σε άσκοπη επιβάρυνση του εµπορικού ισοζυγίου της χώρας λόγω άσκοπης κατανάλωσης φυσικού αερίου. Η καθαρή οικονοµική επιβάρυνση του Ηλεκτρικού Συστήµατος από το ΜΑΜΚ εκτιµάται 100 εκατ. ευρώ ανά έτος. Όσο δεν συµπεριλαµβάνεται το κόστος αυτό στα τιµολόγια λιανικής επι-

τα τιµολόγια δεν ανταποκρίνονται ούτε στο πραγµατικό κόστος, ούτε στις τιµές της χονδρεµπορικής. Η λιανική αγορά αποτελείται από τους προµηθευτές, που αγοράζουν Η/Ε στη χονδρική και την πωλούν στους πελάτες τους (τελικούς καταναλωτές). Χαρακτηριστικό της ελληνικής λιανικής αγοράς είναι ότι τα τιµολόγια Χαµηλής Τάσης είναι ρυθµιζόµενα από την Πολιτεία χωρίς αναπροσαρµογή συναρτήσει του κόστους ή των τιµών χονδρεµπορικής, όπως είναι σύνηθες σε άλλες χώρες. Το αποτέλεσµα είναι να εµφανίζεται «φούσκα» στην προµήθεια Η/Ε εις βάρος των καταναλωτών, όταν συµβαίνει το κόστος ηλεκτροπαραγωγής να είναι σχετικά χαµηλό, και οικονοµική ασφυξία των προµηθευτών (ιδιαίτερα της ∆ΕΗ που αποτελεί προµηθευτή τελευταίου καταφυγίου) όταν το κόστος είναι σχετικά υψηλό.

ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ

Μια αγορά όπου ο αποζηµιώνονται οι παραγωγοί από το Σύστηµα για την αύξηση του κόστους καυσίµων, χωρίς να περιλαµβάνεται το κόστος αυτό στα τιµολόγια λιανικής, συνεπάγεται επιβάρυνση της ∆ΕΗ, που λειτουργεί πλέον πρακτικά ως «επί ζηµία µονοπώλιο» αφού τα τιµολόγια δεν ανταποκρίνονται ούτε στο πραγµατικό κόστος, ούτε στις τιµές της χονδρεµπορικής. βαρύνονται οι προµηθευτές Η/Ε (δηλ. η ∆ΕΗ που ασφυκτιά πλέον οικονοµικά). Για τους παραπάνω λόγους η ΡΑΕ σε πρόσφατη διαβούλευση για την αναδιοργάνωση της εγχώριας αγοράς Η/Ε πρότεινε τη σταδιακή κατάργηση του ΜΑΜΚ και την αναθεώρηση του Μ∆ΕΙ. Είναι χαρακτηριστικό ότι µε την απελευθέρωση της εγχώριας χονδρεµπορικής αγοράς και τα κίνητρα που δόθηκαν για νέες επενδύσεις και ανταγωνισµό, το µερίδιο των µονάδων ηλεκτροπαραγωγής της ∆ΕΗ έχει πλέον µειωθεί στο 67% περίπου στο ∆ιασυνδεδεµένο Σύστηµα (από 83% το 2009). Αντιθέτως, η προµήθεια Η/Ε -µετά από ένα περιστασιακό άνοιγµα της αγοράς (Energa, Hellas Power κ.α.)- έχει πάλι κλείσει. Σήµερα, η ∆ΕΗ, επιφορτισµένη εκ του νόµου µε υποχρεώσεις «τελευταίου καταφυγίου» και «καθολικού προµηθευτή», έχει πλέον σχεδόν το 100% σχεδόν της προµήθειας, λειτουργώντας πρακτικά ως «επί ζηµία µονοπώλιο», διότι

Το Μνηµόνιο Συνεργασίας µεταξύ Ελληνικής Κυβέρνησης και ∆ΝΤ/ΕΕ/ΕΚΤ προβλέπει πλήρη απελευθέρωση των τιµολογίων ως τα µέσα του 2013. Η σύνδεση των τιµολογίων της λιανεµπορικής αγοράς µε τις τιµές της χονδρεµπορικής αγοράς είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εύρυθµη λειτουργία των δύο αγορών, εφόσον οι δύο αυτές αγορές πρακτικά αποτελούν µια ενιαία και συνεχόµενη οικονοµική οντότητα (ουσιαστικά αποτελούν δύο συνεχόµενους «κρίκους» της «αλυσίδας» που ονοµάζεται «Εγχώρια Αγορά Η/Ε»). Το Μνηµόνιο προβλέπει επίσης την περαιτέρω απελευθέρωση της χονδρεµπορικής αγοράς µέσω πρόσβασης τρίτων στο χαρτοφυλάκιο ενέργειας χαµηλού κόστους της ∆ΕΗ (λιγνιτικές µονάδες). Σε συνέχεια της πρόσφατης απόφασης του Ευρωπαϊκού ∆ικαστηρίου που αίρει την υποχρέωση για πώληση λιγνιτικών µονάδων της ∆ΕΗ, αναµένεται να επανεξετασθεί ο τρόπος µε τον οποίο θα δοθεί πρόσβαση σε τρίτους στο χαρτοφυλάκιο λιγνιτικών µονάδων της ∆ΕΗ. Σύµφωνα µε τις αρχές λειτουργίας της ελεύθερης αγοράς, η πρόσβαση πρέπει να γίνει µέσα από «µηχανισµούς αγοράς» (όπως είναι δηµοπρασίες για «εικονικές µονάδες παραγωγής» - VPPs), οι οποίοι είναι διαφανείς και αναδεικνύουν την πραγµατική αξία της ενέργειας. Η ενέργεια που δηµοπρατείται θα πρέπει να διοχετευθεί προς τους τελικούς καταναλωτές, και µάλιστα να καλύψει πρωτίστως τις κατηγορίες καταναλωτών που αντιστοιχούν στο προφίλ και το κόστος αυτής της ενέργειας. Τέλος, αξίζει να σηµειωθεί ότι µέχρι το 2014 θα πρέπει η ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας να λειτουργεί υπό «ενιαίο µοντέλο» (target model). Στο παραπάνω πλαίσιο θα πρέπει και το ελληνικό µοντέλο χονδρεµπορικής αγοράς να προσαρµοσθεί στο target model, µε αντικατάσταση του «υποχρεωτικού pool» από «διµερείς συµβάσεις παραγωγών και προµηθευτών» και «χρηµατιστήριο ενέργειας». ΕΠΙΛΟΓΗ 49

st

ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝEΡΓΕΙΑΣ // AΠΟΨΗ

Ανέφικτη η ανάπτυξη χωρίς παραγωγικές επιχειρήσεις H

εξέλιξη του ελληνικού «δράµατος» βρίσκεται αποκλειστικά στα χέρια µας, τόσο παθητικά όσο και ενεργητικά. Οι κυβερνήσεις της κρίσης µέχρι σήµερα µάλλον µονοµερώς υπέρ-ασχολήθηκαν µε την παθητική προσαρµογή της οικονοµίας στους ευρωπαϊκούς όρους µε µέτρα φοροεισπρακτικού χαρακτήρα και µοναδικό στόχο το δηµόσιο έλλειµµα. Χωρίς ουδόλως να προτείνεται το καταστροφικό µοντέλο του παρελθόντος, της κατανάλωσης εισαγόµενων προϊόντων µε δανεικά. Η Πολιτεία όµως δεν µπορεί να αγνοεί την ισοπέδωση που η ίδια προκαλεί στον παραγωγικό ιστό της χώρας, ο οποίος ενισχυόµενος θα ήταν η µόνη ενεργητική και πειστική απάντηση στην υπέρβαση της ύφεσης. Στην αδύναµη και αποψιλωµένη παραγωγικά Ελλάδα δεν υπάρχει πιο άµεσος χώρος τέτοιας ενεργητικής αντιµετώπισης της κρίσης από τις ΑΠΕ και τα φωτοβολταϊκά. Η φύση και η γεωγραφική µας θέση έχουν προικίσει τη χώρα µας µε πλούσια κοιτάσµατα ανανεώσιµης ηλιακής ενέργειας. Η εκµετάλ λευση τους µέσω των φωτοβολταϊκών παράγει για τουλάχιστον 20 χρόνια «πράσ ινη» ηλεκτρική ενέργεια χωρίς καµία καύσιµη ή λειτουργική άλλη πρώτη ύλη, η οποία και θα έπρεπε να υποκαταστήσει αυτή που παράγεται από εισαγόµενο φυσικό αέριο. Οι κυβερνώντες αντί να κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση, πράττουν ακριβώς το αντίθετο. Με το πρόσχηµα ότι η χώρα θα καταστεί διαµετακοµιστικό κέντρο, έχουµε 50 ΕΠΙΛΟΓΗ

Από τον ΣΤEΛΙΟ ΛΙΟΥΜAΚΗ, πρόεδρο του Συνδέσµου Παραγωγών Ενέργειας από Φωτοβολταϊκά

Η επιβολή οριζόντιας φορολογίας στον τζίρο των παραγωγών ΑΠΕ θα οδηγήσει σε πτώχευση τους µικροµεσαίους παραγωγούς από φωτοβολταϊκά υπέρ των λίγων µεγάλων και συνήθως ξένων παικτών. καταλήξει µεγαλοεισαγωγείς φυσικού αερίου και µάλιστα σε υψηλότερες συγκριτικά µε την υπόλοιπη Ευρώπη τιµές. Περίπου το 25% – 30% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνουµε σήµερα παράγεται από εισαγόµενο φυσικό αέριο, µε συνέπεια την εκροή συναλλάγµατος άνω του 1 δισ. ευρώ ετησίως στο εξωτερικό και εκτοπίζοντας τα τελευταία χρόνια τον φθηνό εγχώριο λιγνίτη. Πολύ χειρότερα, για να αποπληρώνεται προνοµιακά η ηλεκτροπαρα-

γωγή από το εισαγόµενο αυτό καύσιµο, θεσµοθετήθηκαν µηχανισµοί σ τρέβλωσης της χονδρεµπορικής αγοράς οι οποίοι «κανιβαλίζουν» ευθέως ακόµη και τους πόρους των εγχώριων ΑΠΕ. Το ΙΟΒΕ σε µελέτη του ανέδειξε πως το 60% του ΕΤΜΕΑΡ (πρώην τέλος ΑΠΕ) καταλήγει να επιδοτεί τα ορυκτά καύσιµα αντί τις ΑΠΕ για τις οποίες το πληρώνει ο καταναλωτής. Ενώ από το 2009 ως σήµερα ο καταναλωτής έχει πληρώσει τέλος υπέρ των ΑΠΕ αξίας 400 εκατ. ευρώ, τα 240 εκατ. έχουν καταλήξει σ το φυσ ικό αέριο. Το αποτέλεσµα ήταν το έλλειµµα του Λειτουργού της αγοράς που αποπληρώνει τις ΑΠΕ, ο οποίος από τις αρχές του έτους έχει κηρύξει στάση πληρωµών στους ηλεκτροπαραγωγούς από ανανεώσιµες πηγές. Η παραγωγική αποψίλωση και εξάρτηση της χώρας από εισαγωγές συνεχίζεται ακόµη και εναντίον του πολλά υποσχόµενου κλάδου των ΑΠΕ. Ολέθριο επιπλέον ολίσθηµα, η σκέψη του Υπουργείου για επιβολή εκ των υστέρων οριζόντιας φορολογίας επί του τζίρου στις εν λειτουργία ηλεκτροπαραγωγικές µονάδες ΑΠΕ,µε διψήφιο ποσοστό. Αν τελικώς πραγµατοποιηθεί, θα πτωχεύσει µαζικά τους µικροµεσαίους ηλεκτροπαραγωγούς υπέρ των λίγων µεγάλων (λόγω σηµαντικών οικονοµιών κλίµακας) και συνήθως ξένων παικτών που θα αφελληνίσουν την αγορά, των οποίων η κερδοφορία κατευθύνεται στο εξωτερικό. Η καταστροφή θα συντελεστεί µέσα από την αδυναµία εξυπηρέτησης του δανεισµού που αυτοί ανέλαβαν για να υλοποιήσουν αυτές τις επενδύσεις.

ΚΑΤΑΝAΛΩΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ // AΠΟΨΗ

ΟΙ EΛΛΗΝΕΣ ΣΠΕY∆ΟΥΝ ΝΑ ΚΛΕIΣΟΥΝ ΤΗΝ ΨΑΛI∆Α ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

∆ηµιουργική παρουσίαση: AllmediaCreative

Π

αρά το γεγονός ότι τα καύσιµα που χρησιµοποιούνται για τη θέρµανση χώρων και του ζεστού νερού χρήσης διαφέρουν από χώρα σε χώρα, η επικρατούσα τάση στην Ευρώπη είναι η χρήση φυσικού αερίου και η όλο και λιγότερη χρήση πετρελαίου, άνθρακα και βιοµάζας. Η τελική ενεργειακή κατανάλωση των κτιρίων στις χώρες της ΕΕ είναι της τάξης των 350 Mtoe ανά έτος (Million Tonnes of Oil Equivalent ή εκατ. τόνοι πετρελαϊκού ισοδύναµου) χωρίς να υπολογίζεται η συµµετοχή των ΑΠΕ. Το µεγαλύτερο µέρος της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων στην Ευρώπη καλύπτεται από το φυσικό αέριο, (116 Mtoe), ακολουθεί το πετρέλαιο (99 Mtoe), ο ηλεκτρισµός (91 Mtoe), και τέλος τα στερεά καύσιµα (11 Mtoe). Οι πραγµατικές ενεργειακές ανάγκες των κτιρίων στην Ευρώπη καλύπτονται σε µεγάλο βαθµό και από την έµµεση χρήση της ηλιακής ακτινοβολίας καθώς και των άλλων ατµοσφαιρικών πηγών ενέργειας. Στην περίπτωση αυτή το σύνολο της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων υπολογίζεται σε 740 Mtoe πρωτογενούς ενέργειας. Η κατανοµή των διαφόρων πλέον καυσίµων είναι 43% διάφορα καύσιµα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, 20% από άµεση χρήση πετρελαίου, 18% από άµεση χρήση φυσικού αερίου, 6% από άλλα στερεά καύσιµα και κατά 15% από ηλιακή ενέργεια. Ενώ αυτά συµβαίνουν στην ΕΕ σε παγκόσµια κλίµακα παρατηρείται αναδιαµόρφωση του ενεργειακού µείγµατος µε µειούµενη τάση στην κατανάλωση πετρελαίου και βαθµιαία άνοδο κατανάλωσης φυσικού αερίου. Η αύξηση κατανάλωσης φυσικού αερίου συµβάλει θετικά στο στόχο για µία οικονοµία χαµηλής κατανάλωσης πετρελαίου και άνθρακα. Μεταξύ των πλέον ενεργοβόρων κτιρίων στην Ε.Ε τα ελληνικά απορροφούν το 1/3 της καταναλισκόµενης ενέργειας καθώς έχουν απώλειες θέρµανσης από πόρτες και παράθυρα, µε αποτέλεσµα να χαραµίζουν ενέργεια και χρήµατα και ταυτόχρονα να εκπέµπουν περιττές ποσότητες επικίνδυνων ρύπων που ευθύνονται για το «φαινόµενο του θερµοκηπίου». Στον κτηριακό τοµέα αποδίδεται το 45% των εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα της χώρας και η κατανάλωση του 35% της συνολικής της ενέργειας. Εκτιµάται µάλιστα ότι την τελευταία πενταετία σηµειώθηκε αύξηση κατά 25% στην ενέργεια που χρειάζονται τα κτίρια για να θερµανθούν, να ψυχθούν και να ηλεκτροδοτηθούν. Όταν όµως χρησιµοποιείται το φυσικό αέριο είτε για θέρµανση είτε στη βιοµηχανία, εκλύει 25-30% λιγότερο CO2 από το πετρέλαιο και 40-50% λιγότερο CO2 από τον άνθρακα ανά παραγόµενη ενεργειακή µονάδα. Αντικαθιστώντας δε έναν σταθµό ηλε-

κτροπαραγωγής που χρησιµοποιεί άνθρακα, µε σταθµό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας συνδυασµένου κύκλου τουρµπίνας αερίου (CCGT), επιτυγχάνεται µείωση εκποµπών CO2 µέχρι και 70%. Σε αυτό το περιβάλλον εµφανίζεται µονόδροµος η στροφή στο φυσικό αέριο το οποίο µπορεί να επιτύχει και εξοικονόµηση κόστους και πολύ φιλικότερη στο περιβάλλον ενέργεια. Έτσι, η ζήτηση φυσικού αερίου αυξήθηκε σε περίπου 3.361 δισ. κυβικά µέτρα (bcm) το 2011, σύµφωνα µε τη ∆ιεθνή Υπηρεσία Ενέργειας ενώ στην Ελλάδα οι ρυθµοί ήταν πολύ άνω του µ.ό. καθώς η διείσδυσή του στα νοικοκυριά παραµένει ακόµα χαµηλή και υπάρχει ακόµα µεγάλο εύρος υιοθέτησής του ώστε να κλείσει η ψαλίδα µε την Ευρώπη. Το φυσικό αέριο στο σπίτι παρέχει όµως, πέραν των παραπάνω, και διάφορες ευκολίες, όπως η αυτονοµία. Με τη µόνιµη και σταθερή παροχή φυσικού αερίου, κάθε νοικοκυριό µπορεί να εξασφαλίσει θέρµανση, χωρίς εξαρτήσεις και µε σταθερή παροχή αλλά και µαγείρεµα και ζεστό νερό χωρίς χρόνους αναµονής και µε άµεση ρύθµιση της θερµοκρασίας. Για τα νεόδµητα σπίτια είναι πλέον δεδοµένη η επιλογή του αερίου αφού είναι εύκολη υπόθεση και απλή η εγκατά-

Μονόδροµος για τα νοικοκυριά η στροφή στο φυσικό αέριο από το πετρέλαιο. Εντυπωσιακά τα «παράπλευρα» οφέλη. σταση εξοπλισµού µε καθαριότητα και οικονοµία χώρων. Σηµειώνεται πως η διάρκεια ζωής των συσκευών και του εξοπλισµού που χρησιµοποιεί φυσικό αέριο είναι µεγαλύτερη ενώ είναι υψηλότερη η απόδοσή τους και µικρότερο το κόστος συντήρησης, χωρίς πρόσθετες δαπάνες για την οµαλή λειτουργία του όπως η προπληρωµή για την προµήθεια πετρελαίου για λειτουργία συστήµατος κεντρικής θέρµανσης. Αν αναλογιστεί κανείς τα προβλήµατα επάρκειας, κόστους και επιπτώσεων στο περιβάλλον από το πετρέλαιο και τον άνθρακα και το γεγονός πως αντικαθιστώντας 5 εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής που χρησιµοποιούν άνθρακα, µε 5 εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής που χρησιµοποιούν φυσικό αέριο, επιτυγχάνεται µείωση εκποµπών CO2 ίση µε 9,000 MW αιολικής ενέργειας γίνεται αντιληπτό ότι έχει ανατείλει «η χρυσή εποχή του φυσικού αερίου». ΕΠΙΛΟΓΗ 51

OPINION LEADER // Βαγγέλης Αποστολάκης // KPMG

52 ΕΠΙΛΟΓΗ

Α Ι Σ ΙΟ∆Ο Ξ Ι Α

&

ΤΕΧΝΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ Η ΕΛΛΑ∆Α

Συνέντευξη στην ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

Ο Βαγγέλης Αποστολάκης, αντιπρόεδρος της KPMG, πιστεύει ότι η κρίση µπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για την Ελλάδα. Αρκεί να αλλάξουµε, αρχίζοντας από τις διαδικασίες της διοίκησης που αποθαρρύνουν τους επενδυτές, Έλληνες και ξένους, και µε τεχνοκράτες που ξέρουν την τέχνη της πολιτικής, να ενεργοποιήσουµε τις δυνάµεις της κοινωνίας για την αξιοποίηση του brand name Ελλάδα. Στην αρνητική ψυχολογία που επικρατεί, θα ήθελε να υπάρχει ένα blog ή µια εφηµερίδα µε τίτλο The Good News Agency, που θα προέβαλλε την Ελλάδα των επιτυχιών και της προσπάθειας, θα µετέδιδε ένα µήνυµα αισιοδοξίας και συγχρόνως ιδέες για νέα δηµιουργική δράση.

Η

Ελλάδα φαίνεται να έχει παγιδευτεί σε ένα καθοδικό σπιράλ ανατροφοδοτούµενων αρνητικών προσδοκιών. Θα λέγατε ότι αυτό οφείλεται σε εγγενείς αδυναµίες του δανειακού προγράµµατος; Αν µε το πρόγραµµα εννοείται το µνηµόνιο, σίγουρα έχει αδυναµίες αλλά, στην ουσία, δεν εφαρµόστηκε παρά µερικώς. Εάν κάτι δεν εφαρµοστεί δεν ξέρεις αν θα πετύχαινε. ∆ύο είναι οι διαστάσεις του προβλήµατος, το δηµόσιο έλλειµµα και το χρέος. Το έλλειµµα µειώνεται µε ένα σχετικά καλό ρυθµό. Το χρέος, ακόµα και εάν εξαφανιζόταν ως δια µαγείας, εµείς, µη έχοντας αλλάξει τρόπο λειτουργίας θα φτάναµε στο ίδιο σηµείο σε χρόνο ρεκόρ! Μια από τις ευκαιρίες που φέρνει η κρίση είναι να αφυπνιστούµε και να αλλάξουµε πορεία, ο καθένας από εµάς να κάνει αυτό που πρέπει στον χώρο του. Είµαστε προτελευταίοι στη λίστα ανταγωνιστικότητας του IMD, µια λίστα που όλοι κοιτούν ως προς το πού και πώς θα επενδύσουν. Ας ασχοληθούµε µε τους παράγοντες που την επηρεάζουν, αυτούς που για µας είναι σηµαντικοί και να αποτελέσουν την προτεραιότητά µας. Π.χ. το κόστος και η λειτουργία του δηµοσίου, το φορολογικό περιβάλλον, ο επενδυτικός νόµος, τα εργασιακά θέµατα κλπ. Να ιεραρχήσουµε προτεραιότητες και να προωθήσουµε άµεσα παρεµβάσεις. Επίσης, στην τωρινή συγκυρία σηµαντικό ρόλο παίζει η ψυχολογία, που σήµερα είναι πολύ κακή. Τα µέσα ενηµέρωσης πρέπει να παίξουν και έναν άλλο ρόλο, να µεταφέρουν λίγη αισιοδοξία, το µήνυµα ότι υπάρχει µια άλλη Ελλάδα, της προσπάθειας, της καινοτοµίας και της επιτυχίας. Θα χαιρέτιζα τη δηµιουργία ενός blog ή µιας εφηµερίδας µε τίτλο The Good News Agency, που θα προέβαλλε τα θετικά, θα µετέδιδε ένα µήνυµα αισιοδοξίας και συγχρόνως ιδέες για νέα δηµιουργική δράση. Πόσο δυνατή είναι η ανάκαµψη της οικονοµίας σε περιβάλλον τόσο µεγάλης στενότητας ρευστότητας και ύφεσης; ∆εν σας λέω ότι «λεφτά υπάρχουν», αλλά ότι υπάρχουν κεφάλαια προς επένδυση. ΕΠΙΛΟΓΗ 53

OPINION LEADER // Βαγγέλης Αποστολάκης - KPMG Πιστεύω ότι η Ελλάδα πρέπει να βρει τρόπο να προσελκύσει και να αξιοποιήσει τα, πολλά, κεφάλαια που υπάρχουν διεθνώς και που αναζητούν ευκαιρίες επένδυσης. Η ανάκαµψη συνδέεται µε την ανάπτυξη, ανάπτυξη χωρίς επενδύσεις δεν νοείται και χωρίς τη συµµετοχή κεφαλαίων, κυρίως από το εξωτερικό, θα είναι αναιµική. Υπάρχουν βέβαια και τα κεφάλαια του ΕΣΠΑ, 24 δισ. ευρώ από τα οποία έχουµε απορροφήσει περίπου το 35%. ∆εν απορροφούµε τα κεφάλαια γιατί είναι δύσκολη η όλη διαδικασία που εµείς µόνοι µας διαµορφώσαµε. Γιατί είναι δύσκολη η διαδικασία; Γιατί η διαµόρφωση δύσκολης, γραφειοκρατικής, χρονοβόρας διαδικασίας δηµιουργεί τις προϋποθέσεις για συναλλαγές και διαπλοκή. Η διαδικασία κατά τη γνώµη µου πρέπει να απλοποιηθεί άµεσα. Όσον αφορά στην ύφεση, επώδυνη για όλους µας αλλά είναι µια πραγµατικότητα που πρέπει να ξεπεράσουµε γρήγορα. Ας δούµε τα πλεονεκτήµατα που απορρέουν για περισσότερες επενδύσεις: µειωµένες τιµές, χαµηλότεροι µισθοί, διαθέσιµο προσωπικό άρα χαµηλότερο κόστος. Αν δηµιουργήσουµε και ένα σταθερό περιβάλλον χωρίς συνεχείς και πολλές φορές απρόβλεπτες αλλαγές οι επενδυτές θα µας κοιτούν µε περισσότερο ενδιαφέρον. Υπάρχουν παρεµβάσεις πολιτικής που θεωρείται ότι θα είχαν άµεση απόδοση για την αντιστροφή του κλίµατος και την αναθέρµανση των επενδύσεων; Πρέπει να αλλάξει η διαδικασία για τις επενδύσεις και από εµπροσθοβαρής, δηλαδή από πολύ δύσκολο να εγκριθεί µια επένδυση, το βάρος να µετατοπιστεί σε πολύ αυστηρούς µηχανισµούς ελέγχου στην υλοποίηση. Έτσι, θα διοχετευτούν χρήµατα στην αγορά και οι επενδύσεις θα υλοποιηθούν σωστότερα. Το παιχνίδι είναι στα χέρια των πολιτικών. Σήµερα πρέπει να γίνουν πολλά που επηρεάζουν τη ζωή όλων µας. Όµως σε κάθε προσπάθεια υπάρχει η πιθανότητα σφάλµατος. ∆εν µπορούµε να αποφύγουµε τα λάθη, αρκεί να γίνονται γρήγορα και να µην στοιχίζουν πολύ. Όπως λένε οι Αµερικανοί «Fail fast and fail cheap». Όπως αναφέρθηκα και παραπάνω, η κυβέρνηση πρέπει να δηµιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τις επενδύσεις: σταθερό και προβλέψιµο περιβάλλον, χωρίς νόµους µε αναδροµική ισχύ (ελληνική πρωτοτυπία), απλές και γρήγορες διαδικασίες, ευνοϊκό φορολογικό και εργατικό πλαίσιο, δηλαδή να υπάρχει ένα παρακινητικό περιβάλλον. Ως προς τις κινήσεις άµεσης απόδοσης, ας ξεκινήσουµε µε το ξεµπλοκά54 ΕΠΙΛΟΓΗ

ρισµα των επενδυτικών φακέλων που χρονίζουν. Σήµερα κινήσεις γίνονται, αποφάσεις παίρνονται αλλά τα αποτελέσµατα δεν είναι τα αναµενόµενα. Ρωτήστε εκείνους των οποίων οι φάκελοι για επενδύσεις, π.χ. στον τουρισµό και την ενέργεια, εκκρεµούνν.

Σήµερα πρέπει να γίνουν πολλά που επηρεάζουν τη ζωή όλων µας. Όµως σε κάθε προσπάθεια υπάρχει η πιθανότητα σφάλµατος. ∆εν µπορούµε να αποφύγουµε τα λάθη, αρκεί να γίνονται

γρήγορα

και να µην στοιχίζουν πολύ. Όπως λένε οι Αµερικανοί «Fail fast and fail cheap».

Το φορολογικό νοµοσχέδιο κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση; Με τη µείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων γίνεται ένα βήµα προς τη σωστή κατεύθυνση. ∆εν µπορούµε να ανταγωνιστούµε τον συνετελεστή φορολόγησης 10% των γειτόνων µας αλλά η όποια µείωση αποτελεί ένδειξη της κυβέρνησης προς τους επενδυτές ότι την ενδιαφέρουν οι επενδύσεις. Ως προς τη φοροδιαφυγή, ο περιορισµός της θα επιτευχθεί µε την εφαρµογή του περιουσιολογίου και του καθολικού πόθεν έσχες. Αν ακολουθηθεί η διαδροµή του χρήµατος µακροχρόνια -το χρήµα τελικά δαπανάται είτε σε επενδύσεις είτε σε κατανάλωση- στο τέλος ο φοροφυγάς θα εντοπιστεί. Επίσης, πρέπει οι ποινές να είναι πολύ αυστηρές ώστε η φοροδιαφυγή να µην «συµφέρει». Στην Ελλάδα, το κόστος της φοροδιαφυγής, αν εντοπισθεί, είναι συχνά µικρότερο από το όφελος, αφού οι ποινές είναι, κατ’αναλογία, µικρές. Υπάρχουν δε και οι αµνηστευτικές περαιώσεις! Υπάρχουν κλάδοι και αγορές µε προοπτικές για τις ελληνικές επιχειρήσεις; Βεβαίως και υπάρχουν. Μελέτες που έχουν γίνει, εντοπίζουν κλάδους µε προοπτικές, τουρισµός, ΑΠΕ, φάρµακα, αγροτικά προϊόντα κ.α. Αν σκεφτούµε την Ελλάδα ως ένα brand name, ας αναρωτηθούµε: γιατί είναι η Ελλάδα γνωστή; Για το κλίµα, τις φυσικές οµορφιές, τα αγροτικά προϊόντα ποιότητας, τις αρχαιότητες, τον πολιτισµό, τη φιλοσοφία, τη ναυτιλία κλπ. Ας αξιοποιήσουµε πλήρως πρώτα αυτά και µετά ας προχωρήσουµε σε άλλους τοµείς που θέλουν χρόνο και πόρους, όπως η βιοµηχανία. Έχουµε ένα από τα καλύτερα ανεµοδυναµικά πεδία στον κόσµο και απίστευτη ηλιοφάνεια. Γιατί οι ΑΠΕ δεν είναι από τις πρώτες προτεραιότητες µας; Θα µπορούσαµε να γίνουµε παγκόσµιο κέντρο έρευνας και ανάπτυξης στις ΑΠΕ. Αν οι τιµές µας είναι υψηλές για να πουλήσουµε στο εξωτερικό, γιατί δεν κοιτάµε µε ειλικρίνεια γιατί είµαστε ακριβοί; Να επενδύσουµε στην παιδεία και να αποτελέσουµε βαλκανικό κόµβο στον τοµέα. Αντ’ αυτού ασχολούµαστε µε το αν θα υπάρχουν ή όχι ιδιωτικά πανεπιστήµια. Στην οµιλία του στην Tedx Academy, πρόσφατα, ο καθηγητής Ιγνάτιεφ διερωτήθηκε γιατί δεν αξιοποιούµε

το brand name Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Σωκράτης ώστε να αποτελέσουµε παγκόσµιο κέντρο σπουδών κλασσικής παιδείας και φιλοσοφίας. Ας το θέσουµε στις προτεραιότητες και ας αναζητήσουµε τους τρόπους για να το επιτύχουµε. Να γίνουµε κόµβος στην παροχή υπηρεσιών υγείας και αποκατάστασης, µας βοηθά το κλίµα. Ο τουρισµός µπορεί να πάρει πολλές µορφές, θρησκευτικός, ορειβατικός, πολιτιστικός, καταδυτικός κλπ. Όσον αφορά στην έρευνα, αν διαθέταµε περισσότερα κεφάλαια θα είχαµε πολύ καλύτερα αποτελέσµατα. Έχουµε παραδείγµατα: Το Πανεπιστήµιο Κρήτης, που βραβεύεται σε παγκόσµιο διαγωνισµό για την εργασία του στην παραγωγή του πιο οικονοµικού υβριδικού αυτοκινήτου, η φοιτήτρια του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου που πήρε το πρώτο βραβείο σε διαγωνισµό βιολογίας, οι συνεχόµενες επιτυχίες των µαθητών µας στις παγκόσµιες Μαθηµατικές Ολυµπιάδες και πολλά άλλα. Επί τη ευκαιρία ένα θέµα, που αφορά στο µέλλον και µε ανησυχεί ιδιαίτερα, είναι η ανεργία των νέων. Η υψηλή ανεργία των νέων στερεί τη χώρα από το δυναµικό του µέλλοντος, αυτούς που όταν ορθοποδήσει θα χρειάζεται για να «ανεβάσει» στροφές. Οι καλύτεροι αναπόφευκτα θα φύγουν. Η πολιτεία πρέπει από τώρα να βρει τους τρόπους ώστε να κάνει τον επαναπατρισµό τους επιθυµητό. Θα έχουν αποκτήσει εµπειρίες, σηµαντικές δεξιότητες, οικονοµική επιφάνεια αλλά και ένα δίκτυο αξιόλογων ανθρώπων παγκοσµίως, που θα µας φανούν χρήσιµοι. ∆εν θα πρέπει να τους χάσουµε, πρέπει να κρατήσουµε επαφή µε κάποιας µορφής δικτύωση, ώστε όταν οι συνθήκες αλλάξουν, να γνωρίζουµε πού βρίσκονται, τι κάνουν, τι τους ενδιαφέρει και να τους δώσουµε κίνητρα για να επιστρέψουν. Η εσωτερική υποτίµηση θα οδηγήσει σε αποτελέσµατα; Η εσωτερική υποτίµηση, µε τη µείωση των αµοιβών, δεν έχει επιτύχει παντού όπου εφαρµόστηκε και, όπου πέτυχε, απαιτήθηκε µεγάλο διάστηµα. Η Γερµανία την εφάρµοσε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και χρειάστηκαν 10 χρόνια για να δει αποτελέσµατα. Επειδή, λοιπόν, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα επιτύχει τους επιδιωκόµενους στόχους (µέχρι σήµερα οι περιπτώσεις µείωσης τιµών είναι ελάχιστες) πρέπει να είµαστε σε ετοιµότητα για το plan B. Αυτό πρέπει να αφορά στη βελτίωση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος και την ευνοµούµενη κοινωνία.

Η υψηλή ανεργία των νέων στερεί τη χώρα από το δυναµικό του µέλλοντος, αυτούς που όταν ορθοποδήσει η χώρα θα χρειάζεται για να «ανεβάσει» στροφές. Οι καλύτεροι αναπόφευκτα θα φύγουν. Η πολιτεία πρέπει από τώρα να βρει τους τρόπους ώστε να κάνει τον επαναπατρισµό τους επιθυµητό.

Ηγεσία. Στο παρελθόν απογοήτευσε, τι νοµίζετε ότι θα έπρεπε να επιδιώξει για την ανάκτηση της υπόληψης της Ελλάδας; Αφήσατε το καλύτερο για το τέλος …Το θέµα ηγεσίας δεν είναι υπόθεση ενός ανθρώπου, του πρωθυπουργού. ∆ίνει, βέβαια, το στίγµα και την κατεύθυνση αλλά τα στελέχη κάνουν τη διαφορά. Η µεγαλύτερη δεξιότητα του ηγέτη είναι να µπορεί να βρει και να εµπιστευθεί αυτούς που µπορούν να αντιµετωπίσουν το κάθε πρόβληµα. Πολλοί λένε ότι χρειαζόµαστε περισσότερους τεχνοκράτες στην κυβέρνηση. Συµφωνώ µε δυο επισηµάνσεις: ακόµα και αν βρεθούν και δεχτούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους (έχουµε παραδείγµατα στην τωρινή κυβέρνηση), πρέπει να τους αφήσουµε να κάνουν αυτό που ξέρουν και να τους στηρίξουµε. Πριν λίγες ηµέρες µιλούσα µε ένα υψηλόβαθµο σ τέλεχος της ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης, ο οποίος µου έδωσε έναν πολύ ωραίο ορισµό, τον οποίο και δανείζοµαι. Χρειαζόµαστε ένα σπάνιο ον που λέγεται «τεχνοπολιτικός», ένας τεχνοκράτης που όµως γνωρίζει τους κανόνες της πολιτικής. Αν δεν τους ξέρει για να τους εντάξει στην προσέγγιση του προβλήµατος, η λύση µπορεί να είναι άριστη αλλά η εφαρµογή θα αποτύχει. Και για να µην αδικούµε τους πολιτικούς, υποθέτω ότι έχουν καλές προθέσεις. Όµως κάνουν διαχείριση «αλά ελληνικά», διαχείριση όχι για το αποτέλεσµα αλλά για τη διαχείριση. Έτσι έµαθαν, έτσι τους ζητήσαµε να συµπεριφέρονται. Στις επιχειρήσεις αν θέλεις πολλές δεξιότητες τις βρίσκεις σε οµάδα. Αυτό πρέπει να ισχύσει και στο ∆ηµόσιο. Μόνο µε λειτουργία οµάδας θα µπορούσε να αλλάξει το περιβάλλον για τις επιχειρήσεις και τη χώρα. Για αυτό όµως χρειάζεται culture mindshift, και αυτό µπορεί να προέλθει µόνο από την Πολιτεία. ΕΠΙΛΟΓΗ 55

Για παραγγελία της έκδοσης: 210 640 1850

ΕΛΛΑΔΑ-ΕΕ ΕΘΝΙΚOI ΛΟΓΑΡΙΑΣΜOI ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΙΜΕΣ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΗΡΩΜΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΝΟΜΙΣΜΑ-ΠΙΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΥΓΕΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Μ

οναδική στον χώρο των στατιστικών δεδοµένων και οικονοµικών στοιχείων και πλήρως δίγλωσση (ελληνικά - αγγλικά).

231 πίνακες σε 12 θεµατικές ενότητες µε συστηµατική εσωτερική κατάταξη και χρηστικό ευρετήριο. Εξαιρετικά χρήσιµη για τον εµπορικό σχεδιασµό, και την προετοιµασία των επιχειρησιακών πλάνων. Χρησιµοποιείται από τους ηγετικούς παράγοντες και τα στελέχη της επιχειρηµατικής, πολιτικής, διοικητικής και επιστηµονικής ζωής της χώρας. Εναλλακτική on line πρόσβαση σε συνδροµητές µέσω του economics.gr, µε συνεχή ενηµέρωση.

Σε digital edition, 35€ . Έντυπη έκδοση, 65€.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΞΕΛIΞΕΙΣ ∆ΡAΣΕΙΣ

ΥΠΗΡΕΣIΕΣ ΠΡΟΪOΝΤΑ ΥΠΕΥΘΥΝOΤΗΤΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ 57

K N O W L E D G E • I N V E S T M E N T • D E V E L O P M E N T • VA L U E

Γ Ν Ω Σ Η • Ε Π Ε Ν ∆Υ Σ Η • Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η • Α Ξ Ι Α

{

Οικονοµία /Τράπεζες

ΓΕΡΜΑΝΙΑ & ΒΡΕΤΑΝΙΑ

ΒRAS

de FER

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΠΤΕΙΑ Όλοι πλέον αναγνωρίζουν ότι η κοινή εποπτεία και το κοινό σύστηµα εκκαθάρισης των τραπεζών είναι αναγκαίο για την ευρωζώνη. Ωστόσο, η σχεδιαζόµενη ανάθεση της εποπτείας των τραπεζών της ευρωζώνης στην ΕΚΤ αναδεικνύει σηµεία τριβής µεταξύ των χωρών της ευρωζώνης και των εκτός ευρώ χωρών. Η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή (ΕΒΑ) αποτελεί το όργα-

νο όπου συζητούνται και λαμβάνονται αποφάσεις που αφορούν όλες τις χώρες της ΕΕ και τις τράπεζές τους, αποτελεί τον «συνδετικό ιστό» μεταξύ εθνικών εποπτικών αρχών. Υποστηρίζει ότι πρέπει να υπάρξουν κοινοί κανόνες εποπτείας και κοινή μεθοδολογία εφαρμογής 58 ΕΠΙΛΟΓΗ

τους σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Αυτό είναι αναγκαίο ώστε να μην υπάρξει διχοτόμηση της τραπεζικής ένωσης, με την ευρωζώνη να εφαρμόζει κανόνες που θέτει η ΕΚΤ και τις εκτός ευρώ χώρες να έχουν διακριτική ευχέρεια να εφαρμόζουν άλλους. Όπως είναι αναμενόμενο υπάρχουν αντιδράσεις και αναζητούνται ισορροπίες μεταξύ ευρώ και εκτός ευρώ χωρών. Από τις δεύτερες, η Βρετανία, με τον μεγαλύτερο τραπεζικό τομέα της ΕΕ και τον 2ο δεύτερο μεγαλύτερο παγκοσμίως μετά τις ΗΠΑ, αλλά και η Σουηδία και η Πολωνία έχουν ενστάσεις για την εποπτεία από την ΕΚΤ. Θεωρούν ότι θα θέτει κανόνες στους οποίους θα πρέπει να υπακούουν και τους οποίους δεν θα μπορούν να επηρεάζουν, αφού οι χώρες της ευρωζώνης θα έχουν την πλειοψηφία στις επιτροπές της ΕΒΑ. Ο Ευρωπαίος επίτροπος για την κοινή αγορά, Μισέλ Μπαρνιέ προσπαθεί να συμβιβάσει τα πράγματα. Προτείνει την αναθεώρηση του συστήματος λήψης αποφάσεων στην ΕΒΑ –μια πλειοψηφία των χωρών (της ευρωζώνης) δεν θα είναι απρόσβλητη στις επιτροπές- ώστε να υπάρχει ισορροπία δυνάμεων μεταξύ ευρώ και εκτός ευρώ χωρών. Ωστόσο, και εδώ η Βρετανία έχει ενστάσεις αφού έτσι και η ίδια θα δυσκολεύεται να συσπειρώσει μια ικανή ομάδα χωρών ώστε να μπλοκάρει μια απόφαση που θεωρεί ότι είναι δυσμενής για το City του Λονδίνου. Συνοπτικά, αντιδρά στη μείωση της επιρροής της και στην πιθανή κυριαρχία της ΕΚΤ στον καθορισμό πανευρωπαϊκών κανόνων εποπτείας των τραπεζών. Από την πλευρά της, η Γερμανία επιμένει ότι η κοινή εποπτεία θα πρέπει να αφορά τις συστημικά σημαντικές τράπεζες της ευρωζώνης, δηλαδή περίπου 25 μεγάλες. Επίσης, δεν συζητά το ενδεχόμενο κοινής εγγύησης καταθέσεων, κατά το πρότυπο της αμερικανικής FDIC, κάτι που αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο μιας πραγματικής τραπεζικής ένωσης. Το τελευταίο θα μετρίαζε την επικίνδυνη όπως τη χαρακτήρισε ο επικεφαλής της ΕΒΑ, Αντρέα Ενρια, φυγή καταθέσεων από τις χώρες του Νότου προς τις χώρες του βόρειου ευρωπαϊκού πυρήνα. Και όσον αφορά τη δυνατότητα επηρεασμού των εξελίξεων, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών θεωρεί ότι το σύστημα λήψης αποφάσεων στο νέο εποπτικό όργανο της ΕΚΤ πρέπει να λαμβάνει υπόψη το μέγεθος του τραπεζικού τομέα κάθε χώρας. Μιας και η Γερμανία έχει τον 2ο μεγαλύτερο στην ευρωζώνη μετά τη Γαλλία, οι απόψεις της έτσι θα έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα. Συνεπώς, όσον αφορά την τραπεζική ένωση, οι διεργασίες εξελίσσονται σε ένα bras de fer Βρετανίας – Γερμανίας.

ΠΡΟΣΤΙΜΟ ΣΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΥΟΡΚΗΣ Πρόστιµο 5 εκατ. δολ. επέβαλλε η πανίσχυρη αµερικανική Securities and Exchange Commission στο NYSE και τη µητρική του NYSE Euronext, για πρώτη φορά σε χρηµατιστήριο. Η κατηγορία είναι ότι από το 2008 ως το 2011 επέτρεψε τη διασπορά πληροφοριών σχετικά µε κινήσεις (αγορές-πωλήσεις µετοχών) σε ορισµένους πελάτες νωρίτερα από ότι στο γενικό κοινό µε αποτέλεσµα οι πρώτοι να έχουν προβάδισµα στην αγορά. Πώς έγινε αυτό; Στις τεχνολογικές ρυθµίσεις των συστηµάτων διάχυσης πληροφοριών στο κοινό παρεµβαλλόταν ένα επιπλέον στάδιο από ότι στα συστήµατα για τους proprietary clients. Σύµφωνα µε τη SEC η διαχείριση των συστηµάτων είναι εξίσου σηµαντική µε τους κανόνες συµµόρφωσης ώστε να προληφθούν ζηµιές σε επενδυτές. Πόσο µάλλον που µε τα σηµερινά συστήµατα έστω και εκατοστά του δευτερολέπτου (για τέτοιες καθυστερήσεις µιλάµε) µπορεί να προσφέρουν πλεονέκτηµα σε βάρος των µικρών και µακροχρόνιων επενδυτών.

Σε άλλο επίπεδο φυσικά κινούνται τα μεγέθη για την Ιταλία και την Ισπανία, όπου η έκθεση των γαλλικών και των γερμανικών τραπεζών έχει υποχωρήσει σήμερα στα 720 δισ. δολ. Για τις γαλλικές, η Ιταλία είναι ο πρώτος προορισμός, έχουν τοποθετήσεις 331 δισ. δολ. και δευτερευόντως η Ισπανία με 116 δισ. Οι γερμανικές τράπεζες έχουν κατανείμει ισομερώς τις τοποθετήσεις τους, 133 δισ. στην Ιταλία και 140 δισ. στην Ισπανία. Από το 2010 ως σήμερα, σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, οι γαλλογερμανικές τράπεζες έχουν αποσύρει 196 δισ. δολ. από την Ιταλία και την Ισπανία. Τα 108 αφορούν απόσυρση από την ιταλική αγορά με τις γαλλικές τράπεζες να αποσύρουν τον κύριο όγκο, 88 δισ. Αυτό έχει ως συνέπεια και τη μείωση των καταθέσεων στις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, αφού διακόπτουν τις χορηγήσεις τους στις χώρες αυτές. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι καταθέσεις στις ισπανικές τράπεζες το τελευταίο 12μηνο μειώθηκαν κατά 232 δισ. ευρώ, από τα οποία τα 142 απέσυραν χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις (που βασίζονται και σε διασυνοριακή χρηματοδότηση) και τα 85 δισ. τα νοικοκυριά. Μια άλλη συνέπεια είναι ότι, καθώς πλέον δεν αγοράζουν ομόλογα των χωρών της περιφέρειας, οι τράπεζες των τελευταίων δανείζονται από την ΕΚΤ για να χρηματοδοτούν τις εκδόσεις ομολόγων των κυβερνήσεών τους, σε μια εξέλιξη αντίστροφη της χρηματοοικονομικής ολοκλήρωσης της αγοράς της ευρωζώνης.

ΓΑΛΛΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Αddio & adiόs

Μ

ετά τη μείωση της έκθεσής τους στην Ελλάδα και την Πορτογαλία, οι γαλλικές και γερμανικές τράπεζες αποσύρουν κεφάλαια και από την Ιταλία και την Ισπανία. Από την Ελλάδα σε δυο χρόνια, από το 2010, απέσυραν 29 δισ. δολ. Η έκθεση των γαλλικών τραπεζών στην Ελλάδα σήμερα ανέρχεται σε 35 δισ. δολ. από 54 δισ. το 2010. Αντίστοιχα των γερμανικών σήμερα έχει υποχωρήσει στα 27 δισ. από 37 δισ. Έτσι, η έκθεσή τους στον ελληνικό κίνδυνο περιορίστηκε από 91 δισ. δολ το 2010 σε 62 δισ. σήμερα. Αντίστοιχα η έκθεσή τους στην Πορτογαλία μειώθηκε κατά 32 δισ. στα 47 δισ..

ΕΠΙΛΟΓΗ 59

{

Οικονοµία / Τράπεζες

ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ & ΑΓΟΡΕΣ

Μ

ετά την ανακοίνωση στις 5 Ιουλίου ότι η ΕΚΤ μειώνει το επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων από τις τράπεζες στο 0%, οι αποδόσεις των ομολόγων των υψηλής πιστοληπτικής αξιολόγησης χωρών υποχώρησαν σε ιστορικά χαμηλά (Ολλανδία, Αυστρία, Φιλανδία) ή και έγιναν αρνητικές έστω προσωρινά (Γερμανία Ελβετία και Δανία) καθώς οι τράπεζες αναζήτησαν εναλλακτικές ασφαλείς τοποθετήσεις για τα διαθέσιμα τους. Μάλιστα η Δανία για να μειώσει τις ανοδικές πιέσεις στο νόμισμα της όρισε αρνητικό επιτόκιο για τις καταθέσεις των τραπεζών στην Danmarks Nationalbank, σε μια κίνηση πρωτοφανή για κεντρική τράπεζα, οι επιπτώσεις της οποίας είναι νωρίς ακόμα να εκτιμηθούν. Αλλά και στην Αμερική, οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων υποχώρησαν σε χαμηλό 200(!) ετών, αποτέλεσμα των αγορών από την κεντρική τράπεζα, τη Fed, για να ενισχυθεί η ρευστότητα της οικονομίας αλλά και από το γεγονός ότι αποτελούν καταφύγιο ασφάλειας για τους επενδυτές που δεν επηρεάζονται από την υποβάθμιση των ΗΠΑ που έχασε το ΑΑΑ από τον οίκο Standard & Poor’s. Τώρα, τα χαμηλά επιτόκια των κρατικών ομολόγων και των κεντρικών τραπεζών οδηγούν τους επενδυτές σε αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων και σε διάθεση ανάληψης μεγαλύτερου κινδύνου. Έτσι, ήταν αναμενόμενο να αναζητήσουν υψηλότερες αποδόσεις (αφού οι πραγματικές των κρατικών ομολόγων των υψηλής αξιολόγησης χωρών είναι αρνητικές) σε ομόλογα υψηλής αξιολόγησης εταιρειών, μετοχές (που εξηγεί την πρόσφατη ενίσχυση των χρηματιστηρίων) αλλά και σε ομόλογα εταιρειών χαμηλότερης αξιολόγησης (των οποίων οι εκδόσεις δανείων αυξήθηκαν σημαντικά). Συνεπώς, κάθε απόφαση των κεντρικών τραπεζών οδηγεί σε μετατοπίσεις κεφαλαίων στην παγκόσμια οικονομία. Εκεί που ακόμη δεν φθάνουν, είναι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ιδίως στις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας.

60 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ε Π Ι Τ ΟΚ Ι Α Κ Α Ι Α Γ ΟΡ Ε Σ Το επίπεδο του επιτοκίου αποτελεί τη σύνδεση της νομισματικής πολιτικής με τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Αυτό βέβαια ισχύει όταν τα κανάλια μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής είναι ανοικτά, κάτι που δεν ισχύει στην τωρινή κρίση της ευρωζώνης, όπου τα χαμηλά επιτόκια την ΕΚΤ δεν μεταφράζονται σε χαμηλό κόστος δανεισμού στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου.

Ι ∆ Ι Ω Τ Ι ΚΟ Χ Ρ ΕΟΣ Κ Α Ι Κ Ρ Ι Σ Η

Περισσότερα τα βραχυχρόνια δάνεια στην Ελλάδα

∆ΕΙΚΤΕΣ ΜΟΧ Λ Ε Υ Σ Η Σ Η Επιτροπή της Βασιλείας θέτει νέους υψηλότερους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών ώστε να προληφθεί µια νέα τραπεζική κρίση. Δευτερευόντως θέτει όρια για τον βαθµό µόχλευσης των τραπεζών, δηλαδή στον βαθµό µε τον οποίο χρηµατοδοτούν µε δανεισµό τις δραστηριότητές τους. Ωστόσο, ο δείκτης αυτός πιθανόν να είναι πιο σηµαντικός. Π.χ. οι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας το 2008 δεν έδειχναν την επερχόµενη κρίση, κάτι που σαφώς ήταν εµφανές από τους δείκτες µόχλευσης που ήταν ιδιαιτέρως υψηλοί. Στην τωρινή συγκυρία βέβαια, η απότοµη αποµόχλευση, αφενός δεν είναι δυνατή, αφετέρου θα συνεπαγόταν µεγάλη ύφεση στην οικονοµία.

Ο λόγος των δαπανών εξυπηρέτησης του χρέους (τόκοι και κεφάλαιο) προς το εισόδημα των δανειζόμενων μπορεί να δώσει τα πρώτα σημάδια μιας επερχόμενης κρίσης, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών. Ένας σχετικά υψηλός λόγος, πχ 30%, μπορεί εύκολα να φθάσει το 40%, αν οι συνθήκες στην οικονομία οδηγήσουν σε άνοδο των επιτοκίων, μειώνοντας τη δυνατότητα του καταναλωτή να είναι συνεπής στις τραπεζικές του υποχρεώσεις. Σε επίπεδο οικονομίας συνολικά, αποτελεί το πρώτο έναυσμα για επιβράδυνση την οικονομίας αφού θα οδηγήσει σε απότομη μείωση της ζήτησης. Με ένα μεγάλο μέρος του ιδιωτικού τομέα υπερχρεωμένο, η τραπεζική κρίση μπορεί να ακολουθήσει. Όπως διαπιστώνεται από την εξέταση του δείκτη σε 22 ανεπτυγμένες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, οι υψηλότερες τιμές του λόγου συνδέονται με κρίση, για αυτό άλλωστε και προτείνει την παρακολούθηση του δείκτη ώστε να μην αυξάνεται υπερβολικά. Δείκτης πάνω από 20-25% αποτελεί ένδειξη κινδύνου τραπεζικής κρίσης, που

ακολουθείται από ύφεση. Αυτό επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία για τη Βρετανία (τραπεζική κρίση το 1990 και 2008), την Αμερική για τα ίδια έτη, την Ιταλία (1993 και 2008), τη Φιλανδία (1992) κα. Υπάρχουν, βέβαια, και εξαιρέσεις όπως η Ν. Κορέα με υψηλότερο δείκτη αλλά απουσία κρίσεων. Το συμπέρασμα είναι ότι η απότομη μεταβολή των συνθηκών των δανειοληπτών συνολικά οδηγεί σε απότομη μείωση της ζήτησης, σε έναν ανατροφοδοτούμενο πλέον κύκλο ύφεσης και προβλημάτων για τις τράπεζες. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της μελέτης είναι το γεγονός ότι η μέση διάρκεια του αποθέματος των τραπεζικών δανείων στην Ελλάδα είναι χαμηλότερη του μέσου όρου των 22 ανεπτυγμένων χωρών που εξετάστηκαν, δείχνοντας μια ελληνική έμφαση σε πιο βραχυχρόνιες μορφές χρηματοδότησης. Με βραχυχρόνιες μορφές χρηματοδότησης με μέση διάρκεια 8,5 έτη για την Ελλάδα, ο μέσος όρος των χωρών που εξετάστηκαν είναι 10,5. Για τα νοικοκυριά με μέσο όρο 12,8 χρόνια για τις 22 χώρες, στην Ελλάδα είναι 11,5 και για τις επιχειρήσεις με μέσο όρο 8,5 χρόνια στην Ελλάδα είναι 5,5. ΕΠΙΛΟΓΗ 61

{

3

Ελληνικές Τράπεζες

ΠΩΣ ΦΤΑΣΑΜΕ ΣΕ ΜΟΝΟ

ΜΕΓΑΛΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛ Λ Α∆Α Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

Οι μεγάλοι κεντρικοί τραπεζίτες του κόσμου αναλαμβάνουν επενδυτικούς κινδύνους, οι Ευρωπαίοι τεχνοκράτες ανασχεδιάζουν τους κανόνες λειτουργίας των τραπεζών και στην Ελλάδα οι εξαγορές οδηγούν σε ένα τριπολικό σύστημα μεγάλων παικτών. Στόχος όλων τελικά είναι το χρήμα: Για τις ελληνικές τράπεζες -με την ισχυροποίηση και τη συμμετοχή στο μετοχικό τους κεφάλαιο ξένων κολοσσών- το άνοιγμα των πιστωτικών γραμμών του εξωτερικού, για τους Ευρωπαίους η αποφυγή λαθών που συνέβαλλαν στην κρίση και για τους κεντρικούς τραπεζίτες η διοχέτευση κεφαλαίων στην πραγματική οικονομία.

62 ΕΠΙΛΟΓΗ

Σ

την Ελλάδα όλοι ασχολούνται με την αδυναμία του τραπεζικού κλάδου να χρηματοδοτήσει την πραγματική οικονομία –γιατί δεν έχει πρόσβαση στη ρευστότητα- και ταυτόχρονα με τη διαδικασία συρρίκνωσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος –γιατί έτσι η ανακεφαλαιοποίησή τους θα γίνει ταχύτερα. Στο εξωτερικό, αντιθέτως, οι αναλύσεις δεν αναφέρονται στην ορθολογικοποίηση της λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος αλλά κυρίως στο τεράστιο βάρος που έχουν αναλάβει οι κεντρικές τράπεζες του πλανήτη. Αυτή την περίοδο ο παγκόσμιος καπιταλισμός πραγματοποιεί το μεγαλύτερο πείραμα της ιστορίας του. Αναζητώντας το ελιξίριο της αέναης ανάπτυξης, οι κεντρικοί τραπεζίτες αυτή την εποχή έχουν αναλάβει να σηκώσουν τα βάρη της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης. Παρεμβαίνουν καθημερινά στις αγορές και συντηρούν στη ζωή κράτη, οικονομίες, κοινωνίες. Είναι η πρώτη φορά που η σπονδυλική στήλη της παγκόσμιας οικονομίας, οι εκδότες του χρήματος, οι κεντρικές τράπεζες, έχουν εκτεθεί σε τόσο μεγάλους επενδυτικούς κινδύνους. Ο Μάριο Ντράγκι, ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, δεσμεύθηκε να αγοράσει κρατικά ομόλογα χωρίς όρια. Ο πρόεδρος της Federal Reserve,

Μπεν Μπερνάνκε, ανακοίνωσε νέο πρόγραμμα αγοράς τίτλων με συγκεκριμένο στόχο τη βελτίωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας. Μετά, ο Masaaki Shirakawa, της κεντρικής τράπεζας της Ιαπωνίας, ανακοίνωσε επιθετική επέκταση της νομισματικής χαλάρωσης, αυξάνοντας το μέγεθος του προγράμματος αγοράς τίτλων και επιμηκύνοντας τη χρονική του διάρκεια. Το μυστικό της μακροζωίας ωστόσο δεν κρύβεται –δεν μπορεί να κρύβεται- στη νομισματική πολιτική. Η συντονισμένη δράση όλων των κεντρικών τραπεζών αποσκοπεί σ’ έναν μόνο στόχο: την αγορά χρόνου. Οι ίδιοι οι κεντρικοί τραπεζίτες δηλώνουν, φωνάζουν και εξηγούν ότι υπάρχουν όρια στο τι μπορούν να κάνουν για να εξασφαλίσουν ότι θα υπάρξει η σωστή εκμετάλλευση αυτού του χρόνου. Η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να θεραπεύσει τις τεράστιες δημοσιονομικές ανισότητες. Είναι αναγκαία η εφαρμογή συγκεκριμένης οικονομικής πολιτικής που να αντιμετωπίζει τόσο την ανεπαρκή ζήτηση όσο και το τεράστιο βάρος του χρέους. Πρόσφατη έκθεση της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών υπολογίζει ότι μόνο για να σταθεροποιηθεί το δημόσιο χρέος στα προ της κρίσης επίπεδα θα πρέπει το πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα ως ποσοστό του αεπ, μέσα στα επόμενα 10 χρόνια, να ξεπερνά το 15% στη Βρετανία, το 14% στην ΕΠΙΛΟΓΗ 63

{

Ελληνικές Τράπεζες

Ιαπωνία, το 11% στις ΗΠΑ και το 9% στη Γαλλία. Πόσο πιθανό είναι να το πετύχουν αυτό οι κυβερνήσεις; Οι παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών είναι πιθανό να δημιουργήσουν μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας στους πολιτικούς των υπερχρεωμένων χωρών ως προς το μέγεθος της πρόκλησης. Στις ΗΠΑ η απάντηση θα δοθεί μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου. Στην Ιαπωνία, η κυβέρνηση προσπαθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της βιωσιμότητας του χρέους, διπλασιάζοντας τον ΦΠΑ. Πολιτικά είναι μία γενναία κίνηση, αλλά οικονομικά είναι ελλιπής γιατί απαιτούνται πολύ περισσότερα προκειμένου να αντιμετωπιστεί το υψηλότερο δημόσιο χρέος στον πλανήτη. Γαλλία, Βρετανία, Ιταλία και Ισπανία πασχίζουν να πετύχουν τους στόχους ελλείμματος και χρέους ενώ οι οικονομίες τους βυθίζονται και πάλι στην ύφεση. Δεν θα είναι καθόλου εύκολο για τις οικονομίες της αναπτυγμένης Δύσης, να απεξαρτηθούν από το ναρκωτικό της εύκολης χρηματοδότησης μέσω των κεντρικών τραπεζών.

O πρώτος κίνδυνος είναι ότι πλέον έχουν αναπτυχθεί όλα τα νομισματικά όπλα, δεν υπάρχουν άλλοι λαγοί στο μανίκι των κεντρικών τραπεζιτών. Η έξοδος από τη μη συμβατική νομισματική πολιτική θα αποδειχθεί πολύ πιο δύσκολη, ειδικότερα σε ότι αφορά την εξάρτηση των τραπεζών από τις κεντρικές τράπεζες. Στην πραγματικότητα, οι κεντρικές τράπεζες έχουν αποδυναμώσει τους ισολογισμούς τους λόγω της ποιότητας των τίτλων που αγοράζουν και λόγω των εγγυήσεων (collateral) που αποδέχονται. Η πιο ακραία περίπτωση είναι εκείνη της Ιαπωνίας, όπου η κεντρική τράπεζα έχει επεκτείνει το πρόγραμμα αγορών τίτλων σε exchange traded funds και J-Reits. Ο κίνδυνος για την παγκόσμια οικονομία συνοψίζεται σε μία μόνον λέξη: Υπερ-πληθωρισμός. Δηλαδή, απώλεια ελέγχου της ροής χρήματος, απαξίωση των νομισμάτων και έλλειψη εμπιστοσύνης σe αυτό που εκδίδουν οι κεντρικές τράπεζες.

Oι ανακαταταξεις στην Αθηνα Την ώρα που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναλαμβάνει μεγάλους επενδυτικούς κινδύνους προσπαθώντας να δημιουργήσει ένα δίκτυ ασφαλείας για τις τράπεζες του Ευρω-Νότου, στην Αθήνα οι Έλληνες τραπεζίτες εγκατέλειψαν τους εγωισμούς και τις προσωπικές στρατηγικές και αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους. Η προφητεία του Γιάννη Κωστόπουλου ότι στην «Ελλάδα υπάρχει χώρος μόνο για 2 ½ τράπεζες» γίνεται πραγματικότητα. Όμως, ξαφνικά ξεκίνησε δειλά και μια δημιουργική συζήτηση σχετικά με το αν πραγματικά η χώρα χρειάζεται μόνον 2 ½ τράπεζες. Είναι επίσης αμφίβολο αν αυτός ο αριθμητικός στόχος αποτελεί πρόθεση της Τρόϊκας ή απλώς μια μεταβατική κατάσταση που διευκολύνει σήμερα την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Ο καπιταλισμός δεν λειτουργεί με ολιγοπώλια. Κάθε αναπτυγμένη οικονομία διαθέτει δεκάδες αν όχι εκατοντάδες τράπεζες διαφορετι64 ΕΠΙΛΟΓΗ

κού μεγέθους. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις βρίσκουν ευκολότερα χρηματοδότηση και υποστήριξη από μικρομεσαίου μεγέθους τράπεζες, ικανές να αναλάβουν αυτό ακριβώς το μέγεθος επενδυτικού κινδύνου. Η αμερικανική οικονομία διαθέτει 100.000 τράπεζες. Στη Γερμανία δραστηριοποιούνται 1.800 τράπεζες και στη μικρή συντηρητική Φινλανδία λειτουργούν 300 τράπεζες. Επομένως το μέγεθος της οικονομίας δεν σχετίζεται με τον αριθμό των τραπεζών, για να μην αναφερθεί το ακραίο παράδειγμα του Λουξεμβούργου.

Οι εξελιξεις στις Βρυξελλες Είναι προφανές ωστόσο ότι το επάγγελμα του τραπεζίτη αλλάζει θεαματικά. Δουλειά του είναι να μαζεύει καταθέσεις και να χορηγεί δάνεια. Σίγουρα δεν είναι δουλειά τραπεζίτη να χρησιμοποιεί τα λεφτά των αποταμιευτών και να τα «τζογάρει» στις αγορές με μοναδικό στόχο τα παχυλά bonus ορισμένων στελεχών στο τέλος του χρόνου. Οι αλλαγές στον Ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό χάρτη είναι συγκλονιστικές. Η Ευρώπη μεταρρυθμίζει ουσιαστικά το τραπεζικό

Τα πρωτα αποτελεσματα Εθνική- Eurobank, Alpha-Emporiki και η Πειραιώς μετά την απορρόφηση της Αγροτικής, αποτελούν πλέον τις συστημικά σημαντικές τράπεζες στην Ελλάδα. Θα συγκεντρώνουν, συνολικά, τα 4/5 των χορηγήσεων και τα 2/3 των καταθέσεων.

H Emporiki θα περάσει οριστικά στον Όμιλο της Alpha Bank και το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο στην Εθνική που μαζί με την Eurobank από καιρό προετοιμάζονται γι’ αυτό το ενδεχόμενο. Σημειώνεται ότι στο νέο σχήμα που θα προκύψει από την εξαγορά της Eurobank από την Εθνική , η συμμετοχή της Εθνικής θα είναι 75% και της Eurobank 25%. Πληροφορίες της «Ε» αναφέρουν ότι ενδιαφέρον για το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο (όπου το Δημόσιο ελέγχει το 44%) εξεδήλωσε ξαφνικά και η Γερμανική Deutsche Bank και ότι αυτό θα είναι ένα από τα θέματα που συζητούν κατ’ ιδίαν ο Έλληνας πρωθυπουργός με την Γερμανίδα καγκελάριο, η οποία σκοπεύει να χρησιμοποιήσει αυτή την επιθετική κίνηση της Deutsche Bank ως έμπρακτη απόδειξη εμπιστοσύνης για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας. Ωστόσο, αποτελεί κοινό μυστικό στην Αθήνα ότι ακόμη και μετά την ολοκλήρωση της επανακεφαλαιοποίησης των 3, πλέον, συστημικών ελληνικών τραπεζών με το ποσό των 48,5 δισ. ευρώ, οι αγορές θα παραμένουν διστακτικές στο να χρηματοδοτούν ελληνικό κίνδυνο.

της σύστημα. Νέοι κανόνες θα διέπουν το ευρω-τραπεζικό σύστημα από την επόμενη κιόλας χρονιά. Οι μεγάλες τράπεζες της ευρωζώνης είναι πολύ πιθανό να υποχρεωθούν, δια νόμου, να διαχωρίσουν (ringfence) τις επενδυτικές τους δραστηριότητες από τις αμιγώς τραπεζικές. Οι πληροφορίες αναφέρουν πως επικρατέστερη θέση για την πανευρωπαϊκή αναθεώρηση της δομής του τραπεζικού συστήματος είναι ένας δημιουργικός συνδυασμός της βρετανικής και της αμερικανικής προσέγγισης. Το νέο σύστημα θα πάρει στοιχεία τόσο από τον αμερικανικό Κανόνα Volcker όσο και από τις προτάσεις της επιτροπής Vickers. Βασική αρχή του Κανόνα Volcker στις ΗΠΑ είναι η απαγόρευση του αποκαλούμενου proprietary trading - των επενδύσεων δηλαδή που γίνονται με κεφάλαια της ίδιας της τράπεζας (την οποία κατάργησαν ο πρόεδρος Κλίντον και ο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας Γκρήνσπαν συμβάλλοντας ουσιαστικά στη φούσκα των αγορών). Από την άλλη πλευρά, η βρετανική επιτροπή Vickers κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι δραστηριότητες λιανικής τραπεζικής θα πρέπει να διαχωριστούν από τις επενδυτικές δραστηριότητες των τραπεζών. Κάθε τράπεζα που υπερβαί-

Οι Έλληνες τραπεζίτες είναι υποχρεωμένοι να περιλάβουν στο μετοχολόγιό τους, έναν τουλάχιστον ισχυρό ευρωπαϊκό τραπεζικό όμιλο, με ποσοστό της τάξης του 10% το λιγότερο όχι μόνον για λόγους αξιοπιστίας και κύρους αλλά για να «ανοίξουν οι πιστωτικές γραμμές» του εξωτερικού και να ξεκινήσει η φυσιολογική χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας. Η Τράπεζα Πειραιώς, που προηγήθηκε με την απορρόφηση της «καλής» Αγροτικής, φαίνεται πως βρήκε τον διεθνή ισχυρό μέτοχο του 10% που επιθυμεί στο πρόσωπο της Societe Generale, την οποία θα «εξυπηρετήσει» αγοράζοντας τη συμμετοχή της τελευταίας στην Γενική Τράπεζα. Η Alpha που θα αγοράσει την Emporiki θα έχει ως μέτοχο του 10% την Credit Agricole, μητρική της Emporiki και αφού η Credit Agricole θα έχει ενισχύσει κεφαλαιακά τη θυγατρική της με 2,8 δισ. ευρώ.

O εκπρόσωπος του ΔΝΤ στην Ελλάδα, Bob Traa, αρμόδιος για τις εξελίξεις στο τραπεζικό μας σύστημα, ξεκαθάρισε στον υπουργό Οικονομικών, Γιάννη Στουρνάρα, ότι δεν υπάρχει περίπτωση να αποδεχθεί η Τρόικα τη δημιουργία ενός «δημόσιου τραπεζικού πυλώνα» –όπως ονειρεύονται πολλοί συνδικαλιστές και πολιτικοί της Αριστεράς- τη στιγμή που ολόκληρη η Ευρώπη κινείται στην «από-εθνικοποίηση» των τραπεζών και στην υπαγωγή των 6 χιλ. ευρωπαϊκών τραπεζών σε μια ενιαία ευρωπαϊκή εποπτεία με κοινή εγγύηση όλων των καταθέσεων και χρηματοδότηση από το EFSF και την ΕΚΤ. Επομένως δεν υπήρχε λόγος για περαιτέρω καθυστερήσεις όσον αφορά το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο.

νει ένα ανώτατο όριο trading ως ποσοστό του συνόλου των δραστηριοτήτων -το οποίο μάλλον θα τεθεί στο χαμηλό επίπεδο του 5% έως 15%- θα υποχρεώνεται να δημιουργήσει μία θυγατρική με ξεχωριστά κεφάλαια που θα φιλοξενεί αυτές τις δραστηριότητες. Είναι προφανές ότι η μάχη για να μην αλλάξει τίποτα είναι σκληρή. Υπάρχει μια συμβιβαστική πρόταση που αφορά τη δημιουργία μιας διαχωρισμένης τραπεζικής ενότητας μόνο στην περίπτωση όπου η τράπεζα βρισκόταν στα πρόθυρα χρεοκοπίας. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί βάσει των όρων της αποκαλούμενης «διαθήκης», δηλαδή του σχεδίου εκκαθάρισης που υποχρεούνται οι τράπεζες να προετοιμάσουν στο πλαίσιο μιας ξεχωριστής διαδικασίας ρυθμιστικών μεταρρυθμίσεων. Ο επίτροπος εσωτερικής αγοράς, Μισέλ Μπαρνιέ, έχει δημιουργήσει σχετικά μια 11μελη επιτροπή στην οποία προεδρεύει ο κεντρικός τραπεζίτης της Φινλανδίας Erkki Liikanen, με μέλη της τραπεζίτες και γνωστούς οικονομολόγους. Η επιτροπή παρέδωσε την έκθεσή της πριν από λίγες μέρες, στις αρχές Οκτωβρίου. Η κατάθεση των προτάσεων αποτελεί απλώς αφετηρία για τη σκληρή αντιπαράθεση γύρω από το σχέδιο για διαχωρισμό των δραστηριοτήτων trading από τις αμιγώς τραπεζικές εργασίες. Η έκθεση που θα παρουσιάσει τελικά ο Επίτροπος Μπαρνιέ αναμένεται να υιοθετεί την κατεύθυνση και άλλων διεθνών πρωτοβουλιών - όπως τους κανόνες για κεφαλαιακή επάρκεια και ρευστότητα της Βασιλείας ΙΙΙ και την εισαγωγή λόγου μόχλευσης, για να μπει ένα όριο στο μέγεθος του ισολογισμού σε σχέση με τα υφιστάμενα κεφάλαια. Μαζί με το σχέδιο για την ενιαία εγγύηση καταθέσεων όλων των ευρωπαϊκών τραπεζών και την ενιαία εποπτεία του τραπεζικού συστήματος της Ευρωζώνης, οι αλλαγές στον τραπεζικό χάρτη αναμένονται θεαματικές. Στην Ελλάδα τώρα είναι προφανές ότι οι συγχωνεύσεις θα δημιουργήσουν μεγάλες συνέργειες κυρίως στην πλευρά του λειτουργικού κόστους και του κόστους άντλησης χρήματος από τις τράπεζες. Η διοχέτευση ρευστότητας στην πραγματική οικονομία από τις τράπεζες είναι αποτέλεσμα δύο συνιστωσών: της δυνατότητάς τους να αντλούν ρευστότητα και της πολιτικής τους απέναντι στην ανάληψη των κινδύνων που συνεπάγεται η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Η κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών από το ΤΧΣ και η τόνωση της αξιοπιστίας των νέων μεγαλύτερων τραπεζών θα ενισχύσουν τη δυνατότητά τους άντλησης ρευστότητας. Υπό την έννοια αυτή, οι συγχωνεύσεις είναι θετική εξέλιξη. Παραμένει όμως ως ερώτημα η δεύτερη βασική συνιστώσα: οι συγχωνεύσεις θα κάνουν πιο εύκολη την ανάληψη των κινδύνων της χρηματοδότησης; Ειδικά μετά την παρατεταμένη αυτή περίοδο της κρίσης, που έχει σαφώς μειώσει την πιστοληπτική ικανότητα επιχειρήσεων και νοικοκυριών, πόσο έτοιμες θα είναι οι τράπεζες να εφαρμόσουν νέα κατάλληλα μοντέλα χρηματοδότησής τους; ΕΠΙΛΟΓΗ 65

THURSDAY, FEBRUARY 7TH, 2013 HYATT REGENCY HOTEL, THESSALONIKI, GREECE

AGRICULTURAL BUSINESS SUMMIT ACCELERATING GROWTH AND COMPETITIVENESS Open. Objective. Independent.

Don’t miss it.

Topics to be discussed: COMMON AGRICULTURAL POLICY (CAP 2020) AND THE CHALLENGES FOR EUROPE • Food production • Climate change and water management • Bioenergy & Biodiversity ESTABLISHING A NEW STRATEGIC FRAMEWORK FOR AGRI-BUSINESS IN GREECE • Business incentives for growth • Tax environment: overcoming the obstacles WHAT IS GREECE’S POSITION AND POTENTIAL? • National Strategic Reference Framework (NSRF) 2007-2013 • Why not produce more?

TACKLING UNEMPLOYMENT IN GREECE: WHY IS AGRIBUSINESS AN OPPORTUNITY? YOUNG EDUCATED PROFESSIONALS STEER TOWARDS AGRICULTURE

Hazlis & Rivas

NEW TECHNOLOGIES AND INNOVATIONS AT THE SERVICE OF AGRICULTURE • Hydroponic technology • Modernising agribusiness • R&D • Environmental friendly methods ORGANIC FOOD AND FARMING IN EUROPE: WHERE DO WE STAND? HOW CAN GREECE BECOME THE CENTRE FOR ORGANIC PRODUCTION IN EUROPE? REGIONAL DEVELOPMENT & AGRIBUSINESS GROWTH: NEW OBJECTIVES & NEW PROPOSALS ON THE TABLE

Exclusive representative of the Economist Conferences for Greece and Cyprus

www.hazliseconomist.com

Tel.: (30) 210 94 08 750

www.economistconferences.com

Sponsor

email: info@hazliseconomist.com

Supplier of courier services

Airline carrier

IT sponsor

Communication supporter

2012

HOW CAN FINANCING AGRICULTURE HELP EUROPE OVERCOME THE ECONOMIC CRISIS?

K N O W L E D G E • I N V E S T M E N T • D E V E L O P M E N T • VA L U E

Γ Ν Ω Σ Η • Ε Π Ε Ν ∆Υ Σ Η • Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η • Α Ξ Ι Α

Bankers Club ΑΞΙΑ ΕΧΕΙ…

Ν Α Μ Ο Ι ΡΑ Ζ Ε Σ Α Ι ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ & Τ Ι Σ Α Π Ο Ψ Ε Ι Σ Σ ΟΥ

Bankers Club

ΚΩΣΤΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ

CHARTIS

ΕΠΙΛΟΓΗ 67

Bankers Club

{

ΚΩΣΤΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ, FINANCIAL LINES MANAGER, CHARTIS

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΜΙΑ

ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΗ ΑΠΕΙΛΗ

∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΑΚΟΙ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΙ ΚΙΝ∆ΥΝΟΙ

Πριν µία δεκαετία ενδεχοµένως να φαινόταν παράλογο να µιλάµε για ασφάλιση από ηλεκτρονικούς ή διαδικτυακούς κινδύνους. Σήµερα, ωστόσο, το περιβάλλον έχει αλλάξει, οι κίνδυνοι έχουν ενισχυθεί και η προστασία από τους συγκεκριµένους κινδύνους αφορά στη βιωσιµότητα της εταιρείας.

∆

ιανύουμε μία εποχή στην οποία η τεχνολογία έχει αλλάξει άρδην τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι επιχειρήσεις: νέα προϊόντα και κανάλια διανομής, νέα συστήματα και διαδικασίες λειτουργίας, αλλαγή στη συμπεριφορά του καταναλωτικού κοινού και, φυσικά, αλλαγή στους κινδύνους που αντιμετωπίζει μία εταιρία. Πριν μία δεκαετία θα ακουγόταν ενδεχομένως παράλογο να μιλάμε στην Ελλάδα για ασφάλιση από ηλεκτρονικούς ή διαδικτυακούς κινδύνους. Ωστόσο, οι κίνδυνοι αυτοί είναι πλέον τόσο απτοί όσο και οι κίνδυνοι για τη φυσική περιουσία μίας επιχείρησης. Ενδιαφέρον μάλιστα παρουσιάζει 68 ΕΠΙΛΟΓΗ

το γεγονός ότι στη φετινή έρευνα της Verizon «2012 Data Breach Investigation Report», η Ελλάδα ήταν στον παγκόσμιο χάρτη των χωρών στις οποίες παρουσιάστηκαν κρούσματα επιθέσεων. Ενώ ο αριθμός των χωρών ήταν 22 στην αντίστοιχη έρευνα του 2010, το 2012 αυξήθηκε στις 36. Εδώ πλέον το ζητούμενο δεν είναι μόνο η ίδια η προστασία του hardware μιας εταιρείας, όσο του λογισμικού και των δεδομένων τα οποία χειρίζεται, είτε είναι εταιρικά, είτε προσωπικά ή ακόμη και ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα. Μιλάμε δηλαδή για απώλεια, διαρροή ή αλλοίωση των δεδομένων, ή ακόμη και διακοπή λειτουργίας των δικτύων μίας επιχείρησης. Αν προσπαθήσουμε να εξετάσουμε τη φύση των συγκεκριμένων κινδύνων, θα δούμε πως είναι τόσο εξωτερικοί όσο και εσωτερικοί, ενώ μπορεί να αφορούν και σε κακόβουλες πράξεις αλλά και σε αμέλεια. Εδώ το χαρακτηριστικό παράδειγμα το οποίο αναφέρουμε συνήθως αφορά σε υπαλλήλους που μεταφέρουν απόρρητα δεδομένα μίας επιχείρησης σε μη κρυπτογραφημένα USB drives. Το συγκεκριμένο παράδειγμα το έχουμε δει να επαναλαμβάνεται πολλάκις, όχι μόνο σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και στην Ελλάδα.

Επιπτώσεις για την επιχείρηση

”

Προχωρώντας από τη φύση των κινδύνων στις επιπτώσεις τους, θα βρεθούμε αντιμέτωποι με μια σειρά από συνέπειες που εμφανίζονται με τη μορφή ντόμινο. Η πρώτη φυσικά αφορά στις χρηματικές απώλειες που οφείλονται σε αποζημιώσεις σε τρίτους, νομικά έξοδα και έρευνες, καθώς και στην απώλεια εσόδων λόγω ενδεχόμενης διακοπής λειτουργίας των δικτύων –ας σκεφτούμε εδώ ένα e-shop που πέφτει θύμα επίθεσης και αναγκάζεται να σταματήσει για μερικές ημέρες τη λειτουργία των πωλήσεών του. Πέρα όμως από τις χρηματικές επιπτώσεις, μια εταιρεία ενδέχεται να έχει νομικές κυρώσεις, καθώς και προβλήματα στη λειτουργία του τμήματος ΙΤ που καλείται αφενός να αντιμετωπίσει το πρόβλημα και αφετέρου να συνεχίσει τη ροή των καθημερινών εργασιών του. Τι γίνεται όμως με την εταιρική φήμη μιας εταιρείας που αντιμετωπίζει διαρροή δεδομένων των πελατών της ή διακοπή λειτουργίας των δικτύων της; Βλέπουμε πως εκτός από την εσωτερική κρίση που θα αντιμετωπίσει μία επιχείρηση, καλείται να παράλληλα να διαχειριστεί και μια σοβαρή κρίση εταιρικής φήμης που θα κλονίσει τη θέση της στην αγορά και τη σχέση της με το κοινό. Θα κληθεί να απαντήσει σε ερωτήσεις και αρνητικά σχόλια στα ΜΜΕ και τα social media, χωρίς να είναι απαραίτητα προετοιμασμένη για αντίστοιχο ενδεχόμενο. Ενδιαφέρον έχει να δούμε και το είδος των επιχειρήσεων οι οποίες βρίσκονται εκτεθειμένες στους συγκεκριμένους κινδύνους. Ανεξάρτητα από το είδος της εταιρείας και τον τομέα δραστηριοποίησής της, οι περισσότερες εταιρείες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν τις συγκεκριμένες απειλές, είτε πρόκειται για έναν μεγάλο χρηματοπιστωτικό οργανισμό, είτε για μια μικρομεσαία επιχείρηση που διαθέτει ηλεκτρονικό κατάστημα. Βλέπουμε δηλαδή ότι μιλάμε για κινδύνους που αφορούν τις περισσότερες επιχειρήσεις και έχουν εξαιρετικά σοβαρές συνέπειες, ενώ εμφανίζονται ολοένα και πιο συχνά, με τη μορφή τόσο εσωτερικών όσο και εξωτερικών επιθέσεων. Σε αυτό προστίθεται και το ρυθμιστικό πλαίσιο που γίνεται ολοένα και πιο αυστηρό, καθώς στο μέλλον προβλέπεται πως οι εταιρείες θα καλούνται να πληρώσουν πιο υψηλά πρόστιμα. Πώς μπορούν λοιπόν να θωρακιστούν οι επιχειρήσεις έναντι των συγκεκριμένων κινδύνων; Η Chartis, μέσω του CyberEdge, προσφέρει ολοκληρωμένη προστασία για κάθε είδος επιχείρησης. Ξεπερνώντας τα τυπικά ασφαλιστικά προγράμματα αστικής ευθύνης που δεν μπορούν να καλύψουν τις συγκεκριμένες ανάγκες, το CyberEdge συνδυάζει τις αμιγώς ασφαλιστικές καλύψεις με εξειδικευμένες υπηρεσίες από νομικούς, συμβούλους επικοινωνίας και τεχνικούς πραγματογνώμονες που θα διερευνήσουν τις συνθήκες παραβίασης και θα κάνουν άμεση εκτίμηση της ζημίας.Τους επόμενους μήνες και χρόνια οι περιπτώσεις εταιρειών που έπεσαν θύματα των συγκεκριμένων κινδύνων θα αυξάνονται. Τα φαινόμενα διαρροής δεδομένων θα γίνουν πιο συχνά, ενώ οι επιπτώσεις για τις εταιρείες θα είναι ολοένα και σοβαρότερες. Η προστασία λοιπόν από τους συγκεκριμένους κινδύνους γίνεται πλέον ζήτημα της ίδιας της βιωσιμότητας της εταιρείας που θα κληθεί να πάρει τα καλύτερα δυνατά μέτρα.

Τους επόµενους µήνες και χρόνια οι περιπτώσεις εταιρειών που έπεσαν θύµατα των συγκεκριµένων κινδύνων θα αυξάνονται. Τα φαινόµενα διαρροής δεδοµένων θα γίνουν πιο συχνά, ενώ οι επιπτώσεις για τις εταιρείες θα είναι ολοένα και σοβαρότερες.

”

ΕΠΙΛΟΓΗ 69

{ Ειδήσεις - τάσεις - εξελίξεις

BankingNews

Οι προκλήσεις, οι ανακατατάξεις, η στρατηγική, το όραµα και οι εξελίξεις στο ελληνικό τραπεζικό σύστηµα που επαναδιαµορφώνεται στην απαιτητική εποχή της ύφεσης.

Eurobank // 14 δισ. ευρώ διαθέσιµα για τη χώρα Από τα κεφάλαια των 24 δισ. ευρώ του ΕΣΠΑ (20,2 δισ. ευρωπαϊκών πόρων και 3,8 δισ. εθνικοί δηµόσιοι πόροι) µέχρι σήµερα έχουν δαπανηθεί τα 9,3 δισ. ευρώ ή το 39%. Δεδοµένου ότι δαπάνες µπορούν να πραγµατοποιηθούν µέχρι και τα τέλη του 2015, αποµένουν 3,5 χρόνια για να αξιοποι-

ηθούν πόροι 14 δισ. ευρώ. Αυτά προκύπτουν από τη µελέτη «Ευρωπαϊκοί διαρθρωτικοί πόροι για την Ελλάδα: κίνδυνοι και δυνατότητες» της Διεύθυνσης Οικονοµικών Μελετών της Eurobank. Η µελέτη επισηµαίνει τις σηµαντικές καθυστερήσεις και τους κινδύνους που απειλούν την οµαλή εκτέλεση του προγράµµατος. Αυτοί αφορούν κυρίως, πέρα από τα γραφειοκρατικά εµπόδια, τα προβλήµατα ρευστότητας του δηµοσίου και του ιδιωτικού τοµέα. Καθώς ένα µεγάλο µέρος των πόρων του ΕΣΠΑ αφορά δηµόσιες επενδύσεις, η συνεχής µείωση των τελευταίων, για να καλυφθούν υστερήσεις στη µείωση των δηµοσίων ελλειµµάτων, συνεπάγεται µειωµένη απορρόφηση. Η εκταµίευση της εκκρεµούς δόσης των δανείων της τρόικας θα βοηθήσει στην επίλυση των προβληµάτων ρευστότητας ώστε να προχωρήσουν έργα όπως οι αυτοκινητόδροµοι, που έχουν ουσιαστικά σταµατήσει. Σηµαντική εξέλιξη είναι η δηµιουργία ενός Ταµείου Επιµερισµού Κινδύνου µέσω του οποίου µε εγγύηση πόρους του ΕΣΠΑ η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα µπορεί να δίνει δάνεια και εγγυήσεις για την υλοποίηση έργων. Όσον αφορά στο µέλλον, κρίσιµο για το πρόγραµµα 2014-2020 είναι να ληφθεί υπόψη η ύφεση µετά το 2009. Διαφορετικά η ευρωπαϊκή χρηµατοδότηση της χώρας θα είναι πολύ µικρότερη, περίπου 12 δισ. ευρώ έναντι των 20,2 δισ. του ΕΣΠΑ

Emporiki // My Life Plan Νέο πρόγραµµα συνταξιοδοτικής αποταµίευσης δηµιούργησε η Εµπορική Τράπεζα, το «Emporiki myLife Plan», προ70 ΕΠΙΛΟΓΗ

σφέροντας νέες προϊοντικές λύσεις σε όσους επιθυµούν µια συµπληρωµατική ιδιωτική σύνταξη στο µέλλον, διατηρώντας υψηλό βαθµό ευελιξίας στον αποταµιευτικό τους προγραµµατισµό. Ήδη, η τράπεζα προσφέρει µία ευρεία γκάµα σχετικών προϊόντων, όπως το «Σχεδιάζω Σύνταξη Ευέλικτα» χωρίς περιορισµούς στο ύψος και τη συχνότητα των καταβαλλόµενων ποσών, το «Σχεδιάζω Σύνταξη Αποδοτικά» µε δυνατότητα δυναµικών αποδόσεων καθώς ο πελάτης είναι ενεργός διαχειριστής της επένδυσής του και το «Σχεδιάζω Σύνταξη Εγγυηµένα» για όσους επιθυµούν εγγυηµένες αποδόσεις. Στο www. mylifeplan.gr οι ενδιαφερόµενοι µπορούν εύκολα και γρήγορα να εκτιµήσουν το ύψος της σύνταξης µε βάση το επιθυµητό ποσό αποταµίευσης.

Alpha Bank // Το νόµισµα και τα παιδιά Η Νοµισµατική Συλλογή της τράπεζας, στο πλαίσιο της έκθεσης Το Νόµισµα στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσµο, που παρουσιάζεται στο Μουσείο Χαρτονοµισµάτων της Ιονικής Τράπεζας

στην Κέρκυρα, διοργανώνει εκπαιδευτικά σεµινάρια για παιδιά. Τα παιδιά µαθαίνουν για τα µέσα συναλλαγής που χρησιµοποιούντο πριν το νόµισµα, πώς οδηγήθηκε ο άνθρωπος στη χρήση του µικρού στρογγυλού δίσκου, την εξέλιξη του νοµίσµατος στη διάρκεια της αρχαιότητας στον Ελλαδικό χώρο. Μάλιστα παρουσιάζονται τα δυο ισχυρά νοµίσµατα της αρχαιότητας, τα τετράδραχµα των Αθηνών και τα τετράδραχµα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το οποία χρησιµοποιούντο ευρέως στις διεθνείς συναλλαγές για µεγάλο χρονικό διάστηµα.

Ασφαλώς οδηγείν // από τη Μινέττα Σε ριζική αναβάθµιση των προγραµµάτων της προχώρησε η ασφαλιστική εταιρία Ευρωπαϊκή Ένωσις Ασφάλειαι Μινέττα. Στον κλάδο αυτοκινήτων τα νέα προγράµµατα εστιάζουν στην απλοποίηση των διαδικασιών αποζηµίωσης και στην απευθείας εξόφληση του συνεργαζόµενου συνεργείου χωρίς την ανάγκη εκταµίευσης από τον ασφαλιζόµενο. Επίσης, δηµιούργησε µια σύγχρονη µηχανογραφική πλατφόρµα για τον συνεργάτη- ασφαλιστή, µε στόχο πάντα την ταχύτητα στις συναλλαγές και την πληρωµή αποζηµιώσεων.

Απώλειες της κρίσης Το µέγεθος του χρηµατοοικονοµικού τοµέα αναλογεί πλέον σε 3,5 φορές το παγκόσµιο αεπ των 70 τρισ. δολ. ή σε 250 τρις δολ. Πριν από την κρίση το 2007 αναλογούσε σε 4,3. Οι απώλειες µεγέθους αφορούν κυρίως τα χρηµατιστήρια από τα οποία εξανεµίστηκε κεφαλαιοποίηση περίπου 50% του παγκόσµιου αεπ, σύµφωνα µε στοιχεία του ΔΝΤ.

Κόστος δανεισµού και φόβοι αποπληθωρισµού Οι µεγάλες αποκλίσεις των επιτοκίων δανεισµού στις διάφορες περιοχές της ευρωζώνης δεν επιτρέπουν τη µετάδοση της πολιτικής του, διαπιστώνει ο επικεφαλής της ΕΚΤ , Μάριο Ντράγκι. Το κύριο κανάλι µετάδοσης, µε το οποίο διασφαλίζει τη σταθερότητα των τιµών, είναι το κόστος δανεισµού, ιδίως του τραπεζικού, που αναλογεί στα 2/3 της εξωτερικής χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων. Αν δεν µπορεί να το επηρεάσει σε ορισµένες περιοχές όπου και αυξάνεται, οι επιχει-

σε χαµηλότερα επιτόκια για τους δανειολήπτες. Υπό τον όρο, βέβαια ότι οι χώρες αυτές θα θέσουν τα προγράµµατα µείωσης των δηµόσιων ελλειµµάτων τους σε ευρωπαϊκή εποπτεία, υπογράφοντας µνηµόνια µε τον ESΜ (κάτι στο οποίο σθεναρά ανθίσταται µέχρι στιγµής η Ισπανία). Όπως είπε χαρακτηριστικά δεν µπορεί να λειτουργήσει η νοµισµατική ένωση και να υπάρξει σταθερότητα τιµών, όταν ένα στεγαστικό δάνειο µε διάρκεια 5-10 χρόνια έχει επιτόκιο 3% στη Γερµανία και 7,5% στην Ισπανία, ή µιας επιχείρησης έχει 3% στη Γερµανία και 5,5% στην Ιταλία, διαφορές που δεν οφείλονται στο πιστοληπτικό προφίλ του δανειολήπτη. Ή, ακόµα, όταν υπάρχει οµαλή ροή δανείων σε µια περιοχή και ανύπαρκτες ροές σε µια άλλη.

Η Ισπανία απαντά

ρήσεις και τα νοικοκυριά τους έχουν µικρότερη πρόσβαση σε δάνεια, η δραστηριότητα πλήττεται και υπάρχει κίνδυνος αποπληθωρισµού, δηλαδή µιας γενικευµένης και παρατεταµένης µείωσης των τιµών που οδηγεί σε ύφεση. Με αυτά τα λόγια ο κ. Ντράγκι περιέγραψε την ανάγκη για αγορές από την ΕΚΤ κρατικών οµολόγων στη δευτερογενή αγορά, χωρών που αντιµετωπίζουν υψηλό κόστος δανεισµού, τις Outright Market Transactions που ανακοίνωσε. Στόχος είναι να µειωθεί το κόστος δανεισµού τους και συνακόλουθα το κόστος άντλησης κεφαλαίων για τις τράπεζες ώστε να µεταφραστεί

Η Ισπανία µετά από αξιολόγηση των αναγκών σε κεφάλαια των τραπεζών της, «απάντησε» στους Ευρωπαίους που υπολόγιζαν ότι απαιτούνταν κεφάλαια σε 100 δισ. ευρώ ώστε να καλύψουν τον δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας 9% που θέτει η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή. Τα 100 δισ. καθιστούσαν αναπόδραστη την προσφυγή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισµό Σταθερότητας. Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατά της, λοιπόν, από τις 14 τράπεζες που καλύπτουν το 90% της αγοράς, οι 7 µεγαλύτερες, στις οποίες αναλογεί το 62% των χορηγήσεων στην οικονοµία, δεν χρειάζονται πρόσθετα κεφάλαια. Οι υπόλοιπες χρειάζονται 53 δισ. ευρώ. Συνεπώς ανθίσταται στην προοπτική ένταξης στον Μηχανισµό µόνο για τις τράπεζες. Σηµειώνεται ότι συνολικά το τραπεζικό σύστηµα της Ισπανίας έχει δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας 10,5%. Το παιχνίδι θα κριθεί στις αποδόσεις των κρατικών οµολόγων. Εφόσον διατηρηθούν πάνω από το 6%, το ισπανικό Δηµόσιο δεν θα αντέξει τόσο υψηλό κόστος δανεισµού του και θα ακολουθήσει την οδό προς την ευρωπαϊκή στήριξη.

Υ ΠΟΧ ΩΡΟY Ν ΤΑ ∆ A ΝΕΙ Α, ΤΑ ΚOΚ Κ ΙΝΑ ΑΥΞA ΝΟΝΤΑ Ι Με ρυθµό 4,5% υποχωρούν τα δάνεια του ιδιωτικού τοµέα στην Ελλάδα, 4.9% τα επιχειρηµατικά, 4,2% των νοικοκυριών. Σε άνοδο τα δάνεια σε καθυστέρηση, στο 21% των συνολικών µέχρι στιγµής το 2012 από 16% το 2011: ένα στα πέντε στεγαστικά και επιχειρηµατικά από 15% και 14% αντίστοιχα το 2011, καθώς η ύφεση υπο-

νοµεύει τις δυνατότητες εξυπηρέτησής τους. Στα καταναλωτικά δάνεια, το 1/3 εµφανίζει καθυστέρηση. Συνολικά φθάνουν τα 47 δισ. ευρώ, υποχρεώνοντας τις τράπεζες σε µεγαλύτερες προβλέψεις για να καλύψουν τις εποπτικές απαιτήσεις. Η αποστροφή του κινδύνου από τις τράπεζες εξ αιτίας της επιδείνωσης του

πιστοληπτικού προφίλ των δανειοληπτών που προκαλεί η ύφεση, προστίθεται στην έλλειψη ρευστότητας και κεφαλαίων και οδηγεί σε συρρίκνωση της χρηµατοδότησης, ένταση της ύφεσης και ανακύκλωση των προβληµάτων. Συγχρόνως, οι απώλειες καταθέσεων από την αρχή του χρόνου φθάνουν τα 21 δισ. ευρώ. ΕΠΙΛΟΓΗ 71

© Brendan Bannon

τις φετινές γιορτές κάντε ένα

∆ώρο Ζωής

Αυτά τα Χριστούγεννα, αντί για να αγοράσετε επιχειρηµατικά δώρα ή Χριστουγεννιάτικες κάρτες, διαθέστε το ποσό αυτό στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Ενισχύστε τη δράση τους και κάντε ένα δώρο ζωής σε χιλιάδες ανθρώπους. ΟΙ Γ ΙΑΤΡΟΙ

Χ ΩΡΙΣ Σ ΥΝΟΡΑ ΣΑΣ ΠΑΡΕΧΟΥΝ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚH ΚΑΡΤA µε το λογότυπο της εταιρίας σας για να προωθήσετε τις ευχές σας µε email στους συνεργάτες σας.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ για να προωθήσετε στους συνεργάτες σας, σε έντυπη ή ηλεκτρονική µορφή, µε ονοµαστική αναφορά της εταιρίας σας και υπογεγραµµένη από τον Πρόεδρο της οργάνωσης.

Για περισσότερες πληροφορίες και δείγµατα των ηλεκτρονικών καρτών ή της επιστολής, επικοινωνήστε µε τον Υπεύθυνο Οργανισµών και Μεγάλων ∆ωρητών στο 210 5 200 500 ή στο corpfr@athens.msf.org

Ξενίας 15, 115 27 Αθήνα. Τ.: 210 5 200 500, F.: 210 5 200 503 . www.msf.gr

K N O W L E D G E • I N V E S T M E N T • D E V E L O P M E N T • VA L U E

Γ Ν Ω Σ Η • Ε Π Ε Ν ∆Υ Σ Η • Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η • Α Ξ Ι Α

CSR

ΕΠΙΛΟΓΗ 73

CSR

{

Κοινωνική υπευθυνότητα επί τω έργω

CSR

Κ οινωνία TΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚO ΑΠΟΤYΠΩΜΑ

και εταιρική στρατηγική ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ «E»

74 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού αποτυπώµατος και η µεγιστοποίηση του (θετικού) κοινωνικού όλο και πιο πολύ αποτελούν συστατικό µέρος του πυρήνα της εταιρικής στρατηγικής. Ο «χαρακτήρας» της επιχείρησης αναδεικνύεται σε νέο παράγοντα µε αυξανόµενη σηµασία στη συνείδηση του καταναλωτή, που αγοράζει το προϊόν/υπηρεσία και επιθυµεί να έχει σχέσεις µε την επιχείρηση που έχει συµµετοχή στα θέµατα της κοινωνίας. Οι αποδόσεις, η διαχείριση της αλυσίδας προµηθειών που πλέον περιλαµβάνει και παραµέτρους βιώσιµης ανάπτυξης - κοινωνικές και περιβαλλοντικές - και η κοινωνική αξία της επιχείρησης, αποτελούν σήµερα το τρίπτυχο της διατηρήσιµης ανάπτυξης για την επιχείρηση. Επίσης αποτελούν τα συστατικά στοιχεία των δεικτών που παρακολουθούν όλο και περισσότερο οι επενδυτές. Με λίγα λόγια, η συµπόρευση των δικών της επιδιώξεων µε αυτές της Κοινωνίας, από την οποία και οι δύο πλευρές αντλούν οφέλη.

Σ

την παραδοσιακή επιχειρηµατική λειτουργία, µε στόχο τη µεγιστοποίηση των αποδόσεων, η εταιρική κοινωνική ευθύνη σταθερά κατακτά έδαφος. Το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης εσωτερικοποιείται και η ΕΚΕ αποτελεί πλέον µέρος του πυρήνα της εταιρικής στρατηγικής, προσδίδοντας στον καπιταλισµό µια νέα διάσταση: την κάλυψη κενών της κρατικής δράσης µε ένα θετικό «κοινωνικό» αποτύπωµα που δηµιουργεί αξία για την επιχείρηση και την κοινωνία. Κάτι που για τις επιχειρήσεις ξεκίνησε ως εθελοντική συµµόρφωση µε αρχές βιωσιµότητας και επιστροφής στην κοινωνία µέρους του οφέλους που αντλούν από αυτή, αποτελεί πλέον βασική παράµετρο της στρατηγικής τους αλλά και, ιδίως στις τωρινές συνθήκες παγκοσµίως, αναγκαιότητα για την κοινωνία. Πόσο µάλλον, που η ύφεση και η ανεργία αλλά και οι υπέρογκες πολλές φορές αµοιβές των επιχειρηµατικών στελεχών, ιδίως των τραπεζικών, έχουν οδηγήσει σε χαµηλή εµπιστοσύνη των πολιτών στις κυβερνήσεις και τους φορείς της επιχειρηµατικότητας, ώστε να αναδεικνύεται η σηµασία της ανάληψης και προβολής των πλευρών που αφορούν στον καλό εταιρικό πολίτη .

Επίπτωση στην εταιρική εικόνα Σήµερα, η ορατή στους καταναλωτές δέσµευση των εταιρειών σε θέµατα βιωσιµότητας αποτελεί πολύ σηµαντικό κίνητρο προσέλκυσης τους και ενίσχυσης της υπόληψης της επιχείρησης. Αντίστοιχα, και η αποχή από δράσεις που πιθανόν να αποβούν σε ΕΠΙΛΟΓΗ 75

CSR

{

Κοινωνική υπευθυνότητα επί τω έργω

CSR βάρος της κοινωνίας, και που έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην εικόνα της επιχείρησης. Παράδειγµα, πρόσφατα η βρετανική τράπεζα Barclays ανακοίνωσε ότι περιορίζει το τµήµα της επενδυτικής της στρατηγικής που αφορούσε σε φορολογικά θέµατα, καθώς µε τις υπηρεσίες του, υψηλού ενεργητικού πελάτες απέφευγαν -νόµιµα µεν- φόρους, σε µια πρακτική όµως µε πιθανές αρνητικές επιπτώσεις για την κοινωνία και την εταιρική εικόνα της. Σήµερα όλο και περισσότερες επιχειρήσεις αξιολογούν τις δράσεις τους ΕΚΕ, µε ετήσιους απολογισµούς, σε µια µέτρηση που επιτρέπει µια καθαρή µατιά στο πώς µπορεί µια επιχείρηση να έχει θετικό κοινωνικό αποτύπωµα µέσα από την εταιρική στρατηγική της. Σήµερα, οι µεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις χορηγούν µεγάλης εµβέλειας αθλητικά γεγονότα, όπως τους Ολυµπιακούς Αγώνες, τη FIFA κ.α. Πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι έχουν πρωτίστως εµπορικό όφελος. Όµως χωρίς αυτούς, οι Αγώνες δεν θα ήταν αυτό που είναι σήµερα, καθώς συνεισφέρουν σχεδόν το 40% των εσόδων, και συγχρόνως κινητοποιούν και εθνικές επιχειρήσεις να στηρίξουν τους νέους και τον αθλητισµό στις χώρες τους. Επίσης, η υποστήριξη περιβαλλοντικών προγραµµάτων σε παγκόσµιο αλλά και εθνικό επίπεδο, φιλανθρωπικών σκοπών, όπως και η µείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώµατος από τη λειτουργία τους αποτελούν αναπόσπαστο µέρος της στρατηγικής τους για το χτίσιµο δεσµών µε τις τοπικές κοινωνίες και τους καταναλωτές. ‘Αλλωστε, τα social media µε τις αναφορές σε προϊόντα και επιχειρηµατικές πρακτικές είναι πλέον πιο ισχυρά στη διαµόρφωση, θετικά ή αρνητικά, της εικόνας της επιχείρησης από διαφηµιστικές καµπάνιες.

Τοµείς δράσης Εργασιακό περιβάλλον Πρωτοβουλίες στήριξης της προστασίας του περιβάλλοντος Στήριξη κοινωνικών δοµών Στήριξη φιλανθρωπικών οργανώσεων Χορηγίες στις τέχνες, τον πολιτισµό, την εκπαίδευση Χορηγίες στήριξης της επιστηµονικής έρευνας

76 ΕΠΙΛΟΓΗ

Πχ, η Coca Cola ανακύκλωσε όλες τις συσκευασίες που καταναλώθηκαν στους Ολυµπιακούς Αγώνες του Λονδίνου και µε το πρόγραµµα Ekocycle χτίζει σχέσεις µε τους καταναλωτές. Στο τωρινό περιβάλλον όπου οι επιχειρήσεις έχουν να διαχειριστούν τις προκλήσεις της βιώσ ιµης ανάπτυξης σε µια κοινωνία που εξελίσσεται, η επιτυχία θα κριθεί από το κατά πόσο θα χτίσουν συνεργατικούς δεσµούς µε την κοινωνία, τις κυβερνήσεις και τοπικές αρχές µε στόχο το κοινό όφελος. Οι αρχές της ΕΚΕ αποτελούν πλέον σηµαντικές παραµέτρους για τις ελληνικές επιχειρήσεις: Το ελληνικό δίκτυο για την εταιρική κοινωνική ευθύνη, µέλος του United Nations Global Compact, έχει µέλη περισσότερες από 80 µεγάλες επιχειρήσεις.

ΜΕ OΡΑΜΑ ΣΤΙΣ ∆ΡAΣΕΙΣ Σήµερα που η δηµοσιονοµική κατάσταση υπαγορεύει περικοπές επιχορηγήσεων στα κοινωνικά ιδρύµατα, ορισµένα µάλιστα όπως το Σικιαρίδειο - ίδρυµα επαγγελµατικής εκπαίδευσης ατόµων µε νοητική υστέρηση - διακόπτουν τη λειτουργία τους, ο ρόλος των επιχειρήσεων στη στήριξη κοινωνικών δοµών αναδεικνύεται κρίσιµος και σηµαντικός. Βασικές αρχές αποτελεσµατικής προσφορά είναι: • Η αναζήτηση δράσεων που θα κάνουν τη διαφορά και των οποίων τα αποτελέσµατα είναι ορατά και άµεσα.

• Η αναζήτηση δράσεων και φορέων, κοινωνικών, πολιτιστικών, περιβαλλοντικών και εκπαιδευτικών που έχουν µεγάλη ανάγκη χρηµατοδότησης. Ευρύτερα, η εταιρική κοινωνική ευθύνη, ενσωµατωµένη στην πρακτική της σύγχρονης επιχείρησης, µπορεί να συµβάλλει καθοριστικά στην πιο ορθολογική λειτουργία της οικονοµίας και µε την επιστροφή στην κοινωνία µέρους του οφέλους που αντλεί από αυτή, στην κοινωνική συνοχή, προϋπόθεση για σταθερότητα και ανάπτυξη.

ΕΚΕ &

Επενδυτές

Χ

α ρ α κ τ η ρισ τ ικό τ ης σ η µ α σ ί α ς τ η ς βι ω σ ι µ ό τ η τ α ς γ ι α τους ε π ε νδυτ έ ς, α π οτ ε λ ε ί ο Dow Jones Sustainability World Index π ο υ κα τ α ρ τ ί ζ ε τ α ι α π ό τ η ν D o w Jones σε συνεργασία µε την ελβετική εταιρεία SAM (Sustainable Asset Management) εδώ και δέκα περίπου χρόνια αλλά και ο αντίστοιχος δείκτης για τις ευρωπαϊκέ ς εταιρείε ς. Η SAM αξιολογεί τις επιχειρήσ εις µ ε διαδικασ ίε ς π ου πισ το π οιε ί η Deloitte. Στόχος είναι η αξιολόγηση των εταιριών όχι µόνο µε οικονο µικά κριτήρια αλλά και µε κριτήρια µε περιβαλλοντικές και κοινωνικές διαστάσεις, µε όλα τελικά να έχουν χρηµατοοικονοµική συνάφεια. Στα οικονοµικά κριτήρια περιλαµβάνονται φυσικά και οι αρχές εταιρικής διακυβέρνησης. Στα κοινωνικά, εκτός από την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναµικού και τ ην π ρ ο σ έ λ κ υ σ η /δι α κ ρ ά τ η σ η ταλέ ν των, περιλαµβάνον ται οι φιλαν θρω πικέ ς δράσ ε ις, οι σ χέσ ε ις µε τους προµηθευτές, το εργασιακό περιβάλλον και οι αναφορές ΕΚΕ, το social reporting που αποτυπώνει και ποσοτικοποιεί τις δράσεις της επιχείρησης και οδηγεί σε συνεχή προσπάθεια. Αξίζει να αναφερθεί ότι για

Dow Jones Sustainability World Index την αξιολόγηση των εταιρειών για τη συµµετοχή τους στον ευρωπαϊκό δείκτη, τα οικονοµικά και κοινωνικά κριτήρια έχουν το ίδιο ειδικό βάρος, 38%, µε 24% για τα περιβαλλοντικά για τις τράπεζες, 40%, 50% και 10% για τις φαρµακευτικές κλπ .

France-KLM στην κατηγορία ταξίδια – αναψυχή κλπ. Σε παγκόσµιο επίπεδο ο δείκτης περιλαµβάνει 340 εταιρείες από 30 χώρες (από σύνολο 1.544 εταιρειών που αξιολογήθηκαν), σε ευρωπαϊκό 166 εταιρείες από 16 χώρες.

Η αξιολόγηση καταλήγει σε µια κατάταξη των επιχειρήσεων. Ανάλογα µε τη θέση τους σε αυτή, οι εταιρείες συµµετέχουν ή όχι στον δείκτη για ένα χρόνο, µέχρι την επόµενη αξιολόγηση. Ο χρηµατιστηριακός αυτός δε ίκ τ ης απ οτ ε λε ί ο δηγό γ ια τους επενδυτέ ς σ τα χρηµατισ τήρια, και µετρά την οικονοµική απόδοση των κορυφαίων στη βιωσιµότητα επιχειρήσεων, µε επικέντρωση στη µακροπρόθεσµη αξία για τους µετόχους. Το 2012, οι κορυφαίες επιχειρήσεις µε βάσ η την αξιολόγησ η αυτή σ ε παγκόσµιο επίπεδο είναι είναι στην αυτοκινητοβιοµηχανία η BMW, στις τράπεζες η Αυστραλιανή Australian and New Zealand Banking Group, στις πρώτες ύλες η φινλανδική UPMKymmene Group, σ τα χηµικά η ολλανδική Akzo Nobel, σ τα τρόφιµα ποτά η επίσης ολλανδική Unilever, στα φαρµακευτικά η ελβετική Roche, η γερµανική Siemens σ τα βιοµηχανικά προϊόντα και υπηρεσίες, η Air

H ετήσια επανεξέταση συνεπάγεται ανακατατάξεις στον παγκόσµιο δείκτη. Έτσ ι, φέτος οι µεγαλύτερες νέες συµµετοχές σ τον δείκτη (µε κριτήριο την κεφαλαιοποίη ση) είναι η Microsoft, η Hewlett Packard και η σουηδική ε ταιρία ενδυµάτων H&M. Στις αποχωρήσεις περιλαµβάνον ται η IBM, η Gl axoSmithKline, η U BS, και η Societe Generale. Από τον ευρωπαϊκό δείκτη ανάµεσα σ τις µεγάλες αποχωρήσεις περιλαµβάνονται oι τ ράπ ε ζ ε ς Deut sche Bank και HSBC και ο γαλ λικός εµπορικός κολοσσός LVMH. Στις νέε ς σ υµ µετοχέ ς περιλαµβάνον ται η βρετανική πετρε λαϊκή BG Group, η γερµανική εταιρεία χηµικών Linde και η βρετανική εταιρεία αεροναυπηγικής BAE Systems. Και στην Ευρώπη αλλά και παγκοσµίως η απόδοση του δείκτη αυτού συµβάδιζε µε του αντίστοιχου γενικού δείκτη Dow Jones.

ΕΠΙΛΟΓΗ 77

CSR

{

Κοινωνική υπευθυνότητα επί τω έργω

CSR

Η ΕΛΑΪΣ - UNILEVER HELLAS

ΣΤΗΡIΖΕΙ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚH ΟΙΚΟΓEΝΕΙΑ Η ΕΛΑΪΣ-UNILEVER HELLAS, µε δεδοµένη τη δύσκολη οικονοµική συγκυρία, εγκαινίασε το πρόγραµµα στήριξης των τοπικών κοινωνιών και της ελληνικής οικογένειας «ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ». Πιο συγκεκριµένα, µέσα από το πρόγραµµα αυτό, η εταιρία στηρίζει οικογένειες των περιοχών που γειτνιάζουν µε τα εργοστάσιά της (Αγ. Ιωάννης Ρέντης, Νέο Φάληρο, Γαστούνη), καθώς και µε το νέο Κέντρο ∆ιανοµής στο Σχηµατάρι.

Ε

τσι, µε την αρχή της νέας σχολικής χρονιάς, περισσότεροι από 3.800 µαθητές ∆ηµοτικών Σχολείων των συγκεκριµένων περιοχών έλαβαν δωρεάν µια σειρά βασικών σχολικών ειδών UNICEF. Με την επιλογή των σχολικών ειδών της UNICEF, η ΕΛΑΪΣ-UNILEVER HELLAS - πέρα από τις τοπικές κοινωνίες - στηρίζει και το σηµαντικό έργο της παγκόσµιας οργάνωσης. Είναι αξιοσηµείωτο ότι τη συσκευασία των σχολικών ειδών που διανεµήθηκαν στους µαθητές ανέλαβαν οµάδες εθελοντών-εργαζοµένων της ΕΛΑΪΣ-UNILEVER HELLAS, που συµµετείχαν στην όλη δράση µε ιδιαίτερο ζήλο.

Ο Γενικός Διευθυντής Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής UNICEF κ. Ηλίας Λυµπέρης ανέφερε σχετικά: «Είναι πολύ σηµαντικό τη δύσκολη αυτή περίοδο να υπάρχουν εταιρίες σαν τη UNILEVER µε ένα ανθρώπινο πρόσωπο, ευαισθητοποιηµένες για τα παιδιά της χώρας µας, αλλά και ολόκληρου του κόσµου. Μια υπέροχη ιδέα υλοποιείται, µε τη διανοµή σχολικών ειδών UNICEF, που όχι µόνο θα δώσουν χαρά στους µικρούς µαθητές, αλλά θα δώσουν ζωή σε κάποια άλλα παιδιά που στερούνται κάθε βασικού αγαθού».

Σχολικά είδη σ τη Γα σ τούνη Ηλεία ς.

78 ΕΠΙΛΟΓΗ

Εθελοντές εργαζό µενοι της Unilever επί τω έργω.

Η στήριξη της ΕΛΑΪΣ-UNILEVER HELLAS στους µαθητές των περιοχών αυτών και τις οικογένειές τους επεκτείνεται και σε άλλες σηµαντικές δράσεις:  Η κινητή οδοντιατρική µονάδα της ΑΙΜ, σε συνεργασία µε εθελοντές-οδοντιάτρους του Οδοντιατρικού Συλλόγου Ηλείας, θα επισκεφθεί σχολεία της Γαστούνης και θα πραγµατοποιήσει δωρεάν προληπτικό οδοντιατρικό έλεγχο για τους µαθητές.  Επίσης, σε περισσότερα από 60 σχολεία του ∆ήµου Νίκαιας-Ρέν τη η εταιρία προσέφερε τα καθαρισ τικά προϊόντα και είδη (Χλωρίνη Klinex, υγρά καθαρισµού CIF, κρεµοσάπουνα Dove, κ.ά.) που θα χρειαστούν για την καθαριότητα των κτιρίων για την αρχή της σχολικής χρονιάς και τους πρώτους µήνες λειτουργίας.

O Πρόεδρος της ΕΛΑΪΣ-UNILEVER HELLAS κ. Σπύρος ∆εσύλλας δήλωσε σχετικά: «Θεωρούµε ευθύνη µας τη στήριξη της κοινωνίας µέσα στην οποία ζούµε και ιδιαίτερα τη στήριξη στις κοινότητες των “γειτόνων” µας. Μέσα από τις ενέργειες αυτές γινόµαστε όλοι ακόµη πιο περήφανοι που είµαστε µέλη της οικογένειας της ΕΛΑΪΣUNILEVER HELLAS. Μιας οικογένειας που 92 χρόνια τώρα γνωρίζει πολύ καλά την έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης». Το πρόγραµµα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της ΕΛΑΪΣUNILEVER HELLAS συµβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των συνανθρώπων µας σε ολόκληρο τον κόσµο, που αποτελεί µία από τις βασικές δεσµεύσεις του Παγκοσµίου Σχεδίου ∆ράσης της Unilever για την Αειφορία.

Στη Unilever, η µέριµνα για τα κοινωνικά ζητήµατα ήταν πάντα κύριο µέληµα της εταιρίας από την ίδρυσή της µέχρι σήµερα. Μόνο την τελευταία δεκαετία η κοινωνική επένδυση της εταιρίας παγκοσµίως εκτιµάται ότι ωφελεί 50 εκατοµµύρια ανθρώπους ετησίως. Το Unilever Foundation ιδρύθηκε στις αρχές του 2012, µε απώτερο σκοπό να βελτιώσει την ποιότητα ζωής παγκοσµίως, παρέχοντας υγιεινή, καθαριότητα, πρόσβαση σε πόσιµο νερό και σε βασικά είδη διατροφής, ενώ παράλληλα πραγµατοποιεί ενέργειες για την ενίσχυση του αυτοσεβασµού των ανθρώπων. Στη χώρα µας, το Unilever Foundation δραστηριοποιείται µε την ονοµασία «Ίδρυµα ΕΛΑΪΣ – Unilever Hellas». Το Unilever Foundation είναι ο βασικός µοχλός, που θα συµβάλλει στην επίτευξη της δέσµευσης της εταιρίας να βοηθήσει πάνω από ένα δισεκατοµµύριο ανθρώπους στη βελτίωση της υγείας και της ευηµερίας τους, δηµιουργώντας ένα βιώσιµο µέλλον – µία από τις κύριες δεσµεύσεις του Παγκόσµιου Σχεδίου της Unilever για την Αειφορία. Το Unilever Foundation συνεργάζεται µε πέντε παγκόσµιους κορυφαίους οργανισµούς: UNICEF, Oxfam, Save the Children, Population Services International και το World Food Programme (Παγκόσµιο Πρόγραµµα Σίτισης του ΟΗΕ). Μέσα από τη συνεργασία µαζί τους, προτείνονται και υλοποιούνται ευρηµατικές λύσεις που θα οδηγήσουν σε συστηµατικές εξελίξεις και κοινωνικές αλλαγές. Στην Ελλάδα, ήδη από το 2007, η ΕΛΑΪΣ-UNILEVER HELLAS συνεργάζεται µε το World Food Programme, ενώ φέτος ξεκίνησε συνεργασία µε τη UNICEF µέσα από το πρόγραµµα «Γειτονιά Αλληλεγγύης». ΕΠΙΛΟΓΗ 79

∆ηµιουργική παρουσίαση: AllmediaCreative

Λίγα λόγια για το UNILEVER FOUNDATION

CSR

{

Κοινωνική υπευθυνότητα επί τω έργω

CSR

ΣΥΝ∆Ε∆ΕΜΕΝΕΣ ΠΟΡΕΙΕΣ ΕΥΘΥΝΗΣ O όµιλος Eurobank έχει συνδέσει την έννοια της εταιρικής υπευθυνότητας µε τη λειτουργία του από την εποχή της ίδρυσής του το 1990. Η εξέλιξη του Οµίλου όλα αυτά τα χρόνια είναι απόλυτα ταυτισµένη µε τις προτεραιότητες που έχει θέσει στο πεδίο της εταιρικής υπευθυνότητας: την ικανοποίηση των εκατοµµυρίων πελατών του, την ανάπτυξη των εργαζοµένων του σε όλες τις βαθµίδες, καθώς και τη στήριξη των τοπικών κοινωνιών, στις οποίες δραστηριοποιείται.

Η

Eurobank πιστεύει ότι η σοβαρή οικονοµική και κοινωνική κρίση που αντιµετωπίζει η Ελλάδα δηµιουργεί ένα ακόµη ισχυρό κίνητρο στην κατεύθυνση της διατήρησης αλλά και ενίσχυσης της εταιρικής της υπευθυνότητας, ειδικότερα σε τοµείς κρίσιµους για την κοινωνία. Η υπεύθυνη επιχειρηµατική δράση έρχεται να συµπληρώσει τα κενά που δηµιουργεί η κρατική συµµετοχή και παρέµβαση και να δηµιουργήσει ένα πλέγµα επιχειρηµατικής και κοινωνικής προστασίας. Με τα παραπάνω ως δεδοµένα, ο όµιλος Eurobank συνέχισε να ενισχύει τις πολυετείς δράσεις κοινωνικής του συνεισφοράς στους τοµείς της Παιδείας, του Πολιτισµού, της Κοινωνικής Αλληλεγγύης και της Προστασίας του Περιβάλλοντος.

80 ΕΠΙΛΟΓΗ

Παιδεία

O όµιλος Eurobank δηµιούργησε το 2011, σε συνεργασία µε το Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών, ένα πρόγραµµα εταιρικής υπευθυνότητας, µε τίτλο moneypedia. Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό εκπαιδευτικό πρόγραµµα για το χρήµα (financial literacy) και την επιχειρηµατικότητα, που απευθύνεται σε νέους 1825 ετών. Τα κείµενα της ιστοσελίδας www.moneypedia.gr γράφτηκαν από καθηγητές του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου της Αθήνας. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ένας νέος µπορεί να βρει όλη την απαραίτητη και έγκυρη πληροφόρηση που χρειάζεται για να µάθει για το χρήµα και πώς αυτό λειτουργεί, να µάθει για τις τράπεζες και τις υπηρεσίες που προσφέρουν, να οργανώσει τα οικονοµικά του και να βρει συµβουλές για να ανοίξει ή να επεκτείνει µια δική του επιχείρηση. Παράλληλα συνεχίζεται το πρόγραµµα η Μεγάλη Στιγµή για την Παιδεία µε τη βράβευση 1.160 αριστούχων αποφοίτων από τα 1.750 Γενικά και Επαγγελµατικά Λύκεια που λειτουργούν στη χώρα. Από το 2003 έχουν βραβευθεί περίπου 12.000 αριστούχοι σε όλη την Ελλάδα.

Πολιτισµός

Το 2011, ο όµιλος ανανέωσε για τα τρία επόµενα χρόνια την πολυετή συνεργασία του µε το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Στο πλαίσιο της συνεργασίας υλοποιήθηκε και το πρωτοποριακό εκπαιδευτικό πρόγραµµα «Όπερα: δηµιουργώντας τη µαγεία, καταργώντας την απόσταση». Το πρόγραµµα παρακολούθησαν περίπου 5.000 µαθητές, ηλικίας 9-12 ετών, µε τους δασκάλους τους. Τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν σκηνές από το οπερατικό ρεπερτόριο, να ακούσουν

Η Μεγάλη Στιγµή για την Παιδεία», βράβευση αριστούχων απόφοιτων νοµών Θεσσαλονίκης, Χαλκιδικής και Σερρών, Θεσσαλονίκη 2011

µουσική για πιάνο εµπνευσµένη από την όπερα και να συµµετάσχουν µε το δικό τους τρόπο στα τεκταινόµενα.

Δράσεις Αλληλεγγύης

Παρά τη στενή οικονοµική συγκυρία, ο όµιλος Eurobank υποστήριξε και το 2011 έναν σηµαντικό αριθµό µη κερδοσκοπικών οργανισµών και ιδρυµάτων: Κατά την περίοδο των Χριστουγέννων του 2011, ο Όµιλος, αντί για Χριστουγεννιάτικες κάρτες, υποστήριξε το έργο των ιδρυµάτων: ΚΕΘΕΑ, «Μαργαρίτα», Εργαστήρι Ειδικής Αγωγής και Μέριµνα Ιωαννίνων. Στις αρχές Μαρτίου 2012, η Τράπεζα προέβη στη δωρεά του πετρελαίου θέρµανσης για ένα χρόνο για τα Παιδικά Χωριά SOS Βάρης. Επίσης πρόσφατα ολοκληρώθηκε σε συνεργασία µε τον ΣΚΑΙ, η δράση κοινωνικής αλληλεγγύης «Πίσω στο σχολείο» µε τη συγκέντρωση και προσφορά σχολικών ειδών σε παιδιά άπορων πολύτεκνων οικογενειών στην Αττική. Πάνω από 1.000 κούτες µε σχολικά είδη µοιράστηκαν σε 6.000 παιδιά από 1.400 άπορες πολύτεκνες οικογένειες. Η Εurobank από πλευράς Στιγµιότυπο από το εκπαιδευτικό πρόγραµµα «Όπερα: δηµιουργώντας τη µαγεία, καταργώντας την απόσταση».

ς της Euro bank κ. Ο Αναπληρωτής ∆ιευ θύνων Σύµβουλο η, Πρό εδρο του Βάττ ήτρη ∆ηµ κ. τον Βύρων Μπαλλής µε δος. ∆Σ των Παιδικών Χωρών SOS Ελλά

της προσέφερε 10.000 σχολικές τσάντες για όλα τα παιδιά των άπορων πολυτέκνων οικογενειών.

Φροντίδα για το Περιβάλλον Όσον αφορά στο έργο του Oµίλου για το περιβάλλον, ολοκληρώθηκε το 2012 η πρωτοβουλία Eco2nomy σε συνεργασία µε το WWF Ελλάς, η οποία αφορούσε στην εξοικονόµηση ενέργειας από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Ο Όµιλος στήριξε το πρόγραµµα Eco2nomy του οποίου στόχος ήταν να ενηµερώσει το ευρύ κοινό για τους τρόπους µε τους οποίους µπορεί να µειώσει το ενεργειακό κόστος στο νοικοκυριό του, µειώνοντας τα έξοδά του και προστατεύοντας το περιβάλλον. Αντίστοιχα στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθληµα Εξοικονόµησης Ενέργειας (Π.ΕΞ.Ε.) στο οποίο η Eurobank ήταν Εθνικός Χορηγός, η Ελλάδα αναδείχθηκε πρωταθλήτρια. Τον Ιούνιο του 2012 η Eurobank υποστήριξε για 3η συνεχή χρονιά τη δράση του Σώµατος Ελλήνων Προσκόπων «100 Πάρκα και Χώροι Πολιτισµού» για τον καθαρισµό χώρων πρασίνου και ακτών τεσσάρων νησιών της χώρας. ΕΠΙΛΟΓΗ 81

CSR

{

Κοινωνική υπευθυνότητα επί τω έργω

CSR Επενδύοντας στο περιβάλλον:

ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ &

EΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Οι αρχές της βιώσιµης ανάπτυξης και της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης αποτελούν βασικά συστατικά της επιχειρησιακής στρατηγικής της Frigoglass µε τις προτεραιότητες να εστιάζονται σε τρεις βασικούς τοµείς, προϊόν, δραστηριότητες και κοινωνία. Οι τοµείς αυτοί δοµούν τη βάση ενός λεπτοµερούς και ολοκληρωµένου προγράµµατος βιώσιµης ανάπτυξης που στόχο έχει να δηµιουργήσει αξία για τους πελάτες και την κοινωνία. Όσον αφορά στο προϊόν, η καινοτοµία µε οικολογικό προσανατολισµό αποτελεί τον κύριο άξονα ανάπτυξης των προϊόντων της εταιρίας. Ακόµα και σε περιόδους οικονοµικής ύφεσης η Frigoglass συνεχίζει να επενδύει στην έρευνα και την ανάπτυξη νέων προϊόντων και τεχνολογιών προκειµένου να προσφέρει στους πελάτες της λύσεις που ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους ενώ παράλληλα µειώνουν το περιβαλλοντικό αποτύπωµα. Η σειρά Ecocool, η πρώτη ολοκληρωµένη σειρά οικολογικών επαγγελµατικών ψυγείων παγκοσµίως είναι απόδει-



82 ΕΠΙΛΟΓΗ

ξη της προσπάθειας αυτής και έχει αναγνωριστεί σε διεθνές επίπεδο τόσο από τους πελάτες –µε τις πωλήσεις των ψυγείων Ecocool να παρουσιάζουν τη µεγαλύτερη αύξηση πωλήσεων– όσο και από την αγορά έχοντας αποσπάσει σηµαντικές διακρίσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Τα προϊόντα Ecocool έχουν δηµιουργηθεί µε γνώµονα την µείωση της κατανάλωσης ενέργειας έως και 50% καθώς επίσης και τη µείωση του φαινοµένου του θερµοκηπίου µέσω της χρήσης φυσικών ψυκτικών υλικών καθώς και φυσικών υλικών στη διαδικασία µόνωσης.

Συνεχίζοντας την έρευνα γύρω από τις φιλικέ ς προς το περιβάλ λον τε χ νολογίε ς, η Frigoglass προχωρά σε ακόµα µια καινοτοµία: τη χρήση ηλιακής ενέργειας στην επαγγελµατική ψύξη. Αποτέλεσµα της προσπάθειας το ηλιακό ψυγείο, µια ολοκληρωµένη λύση που αποτελείται από ένα ψυγείο και έναν ηλιακό συλλέκτη και που δηµιουργήθηκε µε στόχο τη µείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Το ψυγείο λειτουργεί µε επαναφορτιζόµενες µπαταρίες οι οποίες τροφοδοτούνται από τον ηλιακό συλλέκτη και µειώνει σ το ελάχισ το το περιβαλλοντικό αποτύπωµα.

γειας. Οι µαθητές µέσα από το παιχνίδι ήρθαν σε επαφή µε τις λύσεις που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία, όπως συσκευές υψηλής ενεργειακής απόδοσης, κλήθηκαν να διαχωρίσουν τις ανάγκες από τις επιθυµίες και να επανεξετάσουν τον σύγχρονο τρόπο ζωής καθώς και τους µηχανισµούς µέσω των οποίων οι καταναλωτές πείθονται να εκτιµούν το περιττό ως αναγκαίο. Πιστή στην αρχή της βιώσιµης ανάπτυξης που θέλει τη στήριξη των κοινοτήτων όπου δραστηριοποιείται η εταιρία, η Frigoglass ενώνει τις δυνάµεις της µε τη WWF Ελλάς προκειµένου να στηρίξει το πρόγραµµα «Ταξίδι στην Πόλη του Μέλλοντος», ένα πρότυπο εργαστήριο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Περισσότεροι από 3.500 µαθητές και 70 εκπαιδευτικοί από 63 σχολεία στην Αττική και την Αχαΐα είχαν την ευκαιρία να συµµετάσχουν στο περιβαλλοντικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2011-2012. Στόχος του προγράµµατος ήταν η ευαισθητοποίηση των µαθητών και των οικογενειών τους αναφορικά µε τις επιπτώσεις της κλιµατικής ενέργειας και η συνειδητοποίηση του ρόλου που µπορεί να διαδραµατίσει ο καθένας ξεχωριστά για τη µείωση της κατανάλωσης ενέρ-



Τέλος εκτός από την περιβαλλοντική διάσταση των προϊόντων η Frigoglass εξετάζει και τις επιπτώσεις της παραγωγικής της δραστηριότητας στο περιβάλλον. Από το 2010 και ύστερα καταγράφει και αξιολογεί ετησίως τις εκποµπές αερίων θερµοκηπίου στα εργοστάσιά της και σχεδιάζει προγράµµατα δράσης µε στόχο τη µείωση των εκποµπών αυτών. 

Η Frigoglass κατέχει ηγετική θέση στην παγκόσµια αγορά επαγγελµατικών ψυγείων -Ice Cold Merchandisers- και είναι ένας από τους µεγαλύτερους παραγωγούς γυάλινων φιαλών στη ∆υτική Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Στο πελατολόγιο της ανήκουν µερικές από τις πιο γνωστές εταιρίες αναψυκτικών και ποτών σε ολόκληρο τον κόσµο. Η διεθνής παρουσία της περιλαµβάνει 11 µονάδες παραγωγής και 22 γραφεία πωλήσεων σε πέντε ηπείρους. ΕΠΙΛΟΓΗ 83

∆ηµιουργική παρουσίαση: AllmediaCreative



CSR

{

Κοινωνική υπευθυνότητα επί τω έργω

CSR EΒΕΝ & ALPHA BANK Ελληνικό Ινστιτούτο Επιχειρηµατικής Ηθικής: Με στόχο την προώθηση της έννοιας της Επιχειρηµατικής Ηθικής και τη δηµιουργία υπεραξίας στο πρόγραµµα που έχει αναπτυχθεί για την εκπαίδευση φοιτητών, θεσµοθετήθηκε βραβείο για την καλύτερη διπλωµατική εργασία µε θέµα το µοντέλο European Business Ethics Network, Βusiness Εthics Εxcellence. Όπως ανακοίνωσε ο πρόεδρος του ινστιτούτου, Αντώνης Γκορτζής, θα βραβευτεί η καλύτερη διπλωµατική εργασία µεταπτυχιακών φοιτητών µε θέµα «Η Επιχειρηµατική Ηθική ως µέσο ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας». Χορηγός του βραβείου είναι η Alpha Bank.

ALPHA BANK ΕΝIΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΥΤΈΚΝΩΝ Ο Άνθρωπος και οι ανθρώπινες αξίες αποτελούν προτεραιότητα για την Alpha Bank. Στο πλαίσιο του διαρκούς προγράµµατος Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της τράπεζας, η Alpha Bank πραγµατοποίησε εκδήλωση κοινωνικής προσφοράς υπέρ των πολυτέκνων οικογενειών του Ν. Αττικής. Στην εκδήλωση, οι εργαζόµενοι της τράπεζας προσέφεραν είδη για βρέφη και παιδιά, ηλικίας από 0 έως 5 ετών. Η συγκέντρωση, διαλογή και προετοιµασία αποστολής, πραγµατοποιήθηκε από Εθελοντές της Τράπεζας. Συγκεντρώθηκαν 300 χαρτοκιβώτια τα οποία µοιράσθηκαν ισοµερώς και προσφέρθηκαν σ τους συλλόγους πολυτέκνων: Ένωση Πολυτέκνων Αθηνών, Εθνική Οργάνωση Πολυτέκνων Αθηνών (ΕΟΠΑ), Παµπ ε ιραϊκή Ένω σ η Πολυτ έ κ νων Γονέων, Σύλ λογος Πολυτ έ κ νων Νέας Ιωνίας, Σύλλογος Πολυτέκνων Περιστερίου και ∆υτικής Αττικής.

FRIESLAND ΚΑΛH ΣΧΟΛΙΚH ΧΡΟΝΙA Τα προϊόντα ΝΟΥΝΟΥ είναι επίσηµος χορηγός της κοινότητας των Πολυτέκνων. Στην ετήσια γιορτή για το ξεκίνηµα της σχολικής σταδιοδροµίας των παιδιών µελών της πολύτεκνης κοινότητας, καλωσόρισαν τα «πρωτάκια» των πολυτέκνων για 5η συνεχόµενη χρονιά. Η αίθουσα Νίκος Γκάτσος της Τεχνόπολης του ∆ήµου Αθηναίων φιλοξένησε τους µαθητές που διδάχτηκαν την αξία της µόρφωσης µε την παράσταση «Ο Καραγκιόζης Γραµµατικός» και πήραν τα πρώτα τους σχολικά είδη, τα απαραίτητα εφόδια για την έναρξη του σχολείου.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Παρούσα στα δηµοφιλέστερα πολιτιστικά δρώµενα του καλοκαιριού, η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ), φρόντισε για την αποκοµιδή και αξιοποίηση των ανακυκλώσιµων υλικών που χρησιµοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων, συµβάλλοντας στην περιβαλλοντική προστασία και διαδίδοντας το µήνυµα της ανακύκλωσης. Συγκεντρώθηκαν 13 τόνοι ανακυκλώσιµων υλικών που µεταφέρθηκαν στα κέντρα διαλογής της ΕΕΑΑ, όπου διαχωρίστηκαν στα επιµέρους υλικά, ώστε να οδηγηθούν προς ανακύκλωση και δηµιουργία νέων προϊόντων. Παράλληλα, ενηµέρωσε τους πολίτες για τα οφέλη της ανακύκλωσης αφού η δύναµη του Μπλε Κάδου βρίσκεται στη σωστή ενηµέρωση, αλλά και στην καλή θέληση όλων των πολιτών. Η ΕΕΑΑ ιδρύθηκε από βιοµηχανικές και εµπορικές επιχειρήσεις που, είτε διαθέτουν συσκευασµένα προϊόντα στην ελληνική αγορά, είτε κατασκευάζουν συσκευασίες και σήµερα αριθµεί πάνω από 1.700 µέλη.

84 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ ΟΤΕ–COSMOTE Πρόγραµµα Υποτροφιών για το ακαδηµαϊκό έτος 2012-2013 ανακοίνωσαν ο ΟΤΕ και η COSMOTE, για πρωτοετείς φοιτητές ελληνικών ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυµάτων που σπουδάζουν µακριά από τον τόπο κατοικίας τους. Το πρόγραµµα έχει ξεκινήσει από το 2002 και µέχρι σήµερα έχουν απονεµηθεί συνολικά 106 υποτροφίες και 231 τιµητικές διακρίσεις, η αξία των οποίων υπερβαίνει το 1,6 εκατ. ευρώ. Φέτος ενισχύεται µε πέντε επιπλέον υποτροφίες, οπότε θα απονεµηθούν 20 υποτροφίες, ύψους δεκαπέντε χιλιάδων ευρώ η κάθε µία. Υποψήφιοι µπορούν να είναι όσοι έχουν πετύχει µέσω του συστήµατος πανελλήνιων εξετάσεων σε ΑΕΙ ως πρωτοετείς φοιτητές. Βασικό κριτήριο για την αξιολόγηση και επιλογή των υποψήφιων υποτρόφων είναι η κοινωνική και οικογενειακή τους κατάσταση .

ΓΙΑΤΡΟΙ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ ΕΚΚΛΗΣΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ www.msf.org Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δηµιουργήθηκαν το 1971 µε ένα βασικό όραµα. Να προσφέρουν ιατρική φροντίδα, σε όσους ανθρώπους, οπουδήποτε στον κόσµο την έχουν ανάγκη. Σήµερα 41 χρόνια µετά περισσότεροι από 30.000 επαγγελµατίες διαφόρων ειδικοτήτων βρίσκονται σε 62 χώρες σε όλο τον κόσµο για να σώσουν όσο το δυνατόν περισσότερες ζωές. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα πιστεύουν πως η Εταιρία ως κοινωνικός παράγοντας µπορεί να παίξει πολύ σηµαντικό ρόλο στην προώθηση ηθικών και ανθρωπιστικών αξιών. Η κοινωνική δράση είναι σηµαντική για µια εταιρία καθώς επηρεάζει τους εργαζοµένους, τους καταναλωτές, τους πελάτες και τους επενδυτές. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις συνεργασίας ανάµεσα στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα και τις εταιρίες. Οι τρόποι υποστήριξης στηρίζονται στην αµοιβαία εµπιστοσύνη και δέσµευση, στον επαγγελµατισµό και τη διαφάνεια: Οικονοµική υποστήριξη σε πάγια βάση ή εφάπαξ: Ευαισθητοποίηση των εργαζοµένων Ενέργειες Cause Related Συµµετοχή στο πρόγραµµα «Αντί Δώρου» Χορηγίες σε είδος Χορηγίες ενεργειών - εκδηλώσεων Πληροφορίες στο 210 5200 500 (εσωτ. 105) ή στο c o r p f r @ a t h e n s . m s f . o r g

DIAGEO ΗELLAS ΥΠΟΤΡΟΦΙΑ «ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΜΑΚΡΗΣ» Για δεύτερη φορά µετά το 2010 η DIAGEO Hellas χορηγεί ετήσια υποτροφία στη µνήµη του στελέχους της Κυριάκου Μακρή, σε συνεργασία µε το ALBA Graduate Business School at the American College of Greece, την Ένωση Εταιριών ∆ιαφήµισης και Επικοινωνίας Ελλάδος και µε την υποστήριξη των Βραβείων EFFIE Hellas. Η υποτροφία αφορά στο The ALBA MBA του ALBA Graduate Business School at the American College of Greece για το ακαδηµαϊκό έτος 2013 - 2014 και θα χορηγείται σε νέα, ταλαντούχα, δυναµικά και ανερχόµενα στελέχη επιχειρήσεων, µετά από αξιολόγηση του ALBA και της DIAGEO.

WIND ΦΡΟΝΤI∆Α ΓΙΑ ΤΑ Α∆EΣΠΟΤΑ Για δεύτερη χρονιά η WIND, στο πλαίσιο του προγράµµατος Εταιρικής Υπευθυνότητας «Στην Πράξη», µε το πρόγραµµα δράσεών της για την υπεύθυνη επιχειρηµατικότητα, το περιβάλλον και την κοινωνία, στηρίζει την προσπάθεια φροντίδας των «άσ τεγων» ζ ώων σε συνεργασ ία µε την Animal Action.

HΜEΡΑ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ DHL Η DHL Express, στο πλαίσιο της παγκόσµιας ηµέρας εθελοντισµού του οµίλου Deutsche Post DHL , συµµετείχε στην προσπάθεια του δήµου Αλίµου (όπου και τα κεντρικά της γραφεία) για την ενηµέρωση των δηµοτών για τις κοινωνικές του δραστηριότητες και τη συµµετοχή τους σε αυτές. Εργαζόµενοι διένειµαν ενηµερωτικό υλικό για το κοινωνικό παντοπωλείο του ∆ήµου, την κάρτα ∆ηµότη και τα οφέλη της για τους πολίτες, καθώς και για τα προγράµµατα εθελοντισµού στα οποία ο δήµος Αλίµου καλεί τους δηµότες να συµµετέχουν. ΕΠΙΛΟΓΗ 85

K N O W L E D G E • I N V E S T M E N T • D E V E L O P M E N T • VA L U E

Γ Ν Ω Σ Η • Ε Π Ε Ν ∆Υ Σ Η • Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η • Α Ξ Ι Α

Business

Business

ΕΠΙΛΟΓΗ 87

Business

{ Στην επικαιρότητα

BusinessNews

H επιχειρηµατική δράση της αγοράς, οι εταιρικές κινήσεις και ενέργειες που αξίζουν την προσοχή µας: Η επιχειρηµατικότητα αιχµής.

Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚH ΠΟΛΙΤΙΚH ΕΠΙΣΤΡEΦΕΙ Το παράδειγµα της Γερµανίας Το παράδειγµα της Γερµανίας αρκεί για την ανάδειξη της σηµασίας της βιοµηχανίας. Με ισχυρή και προηγµένη τεχνολογικά παραγωγική βάση έχει πολύ χαµηλή ανεργία και αποδείχτηκε ανθεκτική στην κρίση. Ο ΟΟΣΑ «επισκέπτεται» και πάλι τη βιοµηχανική πολιτική. Επανεξετάζει τον ρόλο της, ώστε να µην επαναλάβει λάθη του παρελθόντος (ενίσχυση συγκεκριµένων επιχειρήσεων και στρεβλωτικές για τον ανταγωνισµό επιδοτήσεις) και να εκτιµηθούν οι τρόποι µε τους οποίους µπορεί να στοχεύσει στην ενίσχυση της γενικά αλλά και κλάδων µε προοπτικές. Στο πεδίο της εµπίπτουν η ενίσχυση του ανταγωνισµού, της έρευνας και ανάπτυξης τεχνολογίας αλλά και θέµατα στενότητας δεξιοτήτων, εφοδιαστικής αλυσίδας κ.α. Σήµερα, µετά τη χρηµατοπιστωτική κρίση, σε όλες τις χώρες πλέον η έµφαση δίνεται στην ενίσχυση της βιοµηχανικής βάσης της οικονοµίας, ώστε να επανέλθουν ή να αντισταθµιστούν οι απώλειες θέσεων απασχόλησης (συνήθως χαµηλής ειδίκευσης) που µετανάστευσαν στις χώρες χαµηλού κόστους. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις του ΟΟΣΑ, από το 2000 ως την αρχή της χρηµατοπιστωτικής κρίσης το 2008, η απασχόληση στη βιοµηχανία είχε µειωθεί κατά 25% στις ΗΠΑ, 20% στη Βρετανία και 5% στη Γερµανία. Η Κίνα έχει πλέον ξεπεράσει την Αµερική, είναι ο µεγαλύτερος παραγωγός βιοµηχανικών προϊόντων στον κόσµο, µε 19% του συνόλου. Ακολουθεί η αµερικανική βιοµηχανία µε 18% και η Ιαπωνία µε 9%. Συνολικά στην ΕΕ αναλογεί το 22%. Οι θέσεις εργασίας που µετανάστευσαν δύσκολα θα επιστρέψουν, το πλεονέκτηµα χαµηλού κόστους -παρά την αύξηση του εργατικού κόστους στις αναπτυσσόµενες χώρες- δύσκολα αντιµετωπίζεται. Έτσι, η πολιτική των κυβερνήσεων πρέπει να ενθαρρύνει τη συγκέντρωση κεφαλαίου εντάσεως γνώσης στις οικονοµίες τους. Αυτό άλλωστε είναι υψηλότερα αµειβόµενο (µπορεί οι εργαζόµενοι 88 ΕΠΙΛΟΓΗ

σε τµήµα της παραγωγής διαδικασίας να είναι περισσότεροι στις χώρες χαµηλού κόστους, όµως οι αµοιβές των λιγότερων εργαζόµενων στις εγχώριες εγκαταστάσεις υψηλής προστιθέµενης αξίας όπως έρευνα, σχεδιασµός, εξειδικευµένη παραγωγή είναι συνολικά πολύ µεγαλύτερες) και συνεισφέρει στις οικονοµίες τους. Από την επιτυχία της πολιτικής τους θα κριθεί ποιες χώρες θα διατηρήσουν ή θα ενισχύσουν τη θέση τους στα τµήµατα υψηλής προστιθέµενης αξίας της παραγωγικής αλυσίδας αλλά και θα συγκρατήσουν όσο το δυνατό µεγαλύτερο τµήµα της παραγωγής στις χώρες τους. Άλλωστε η σηµασία της προστιθέµενης αξίας είναι εµφανής στη βιοµηχανία εξαρτηµάτων αυτοκινήτων στην Αυστρία, τη φαρµακοβιοµηχανία στην Ιρλανδία ή στη βιοµηχανία υποδηµάτων της Ιταλίας όπου η τοπική τεχνογνωσία δύσκολα αναπαράγεται αλλού. Οι πολιτικές ενίσχυσης των clusters είναι πολύ σηµαντικές στη συσσώρευση τεχνογνωσίας και παραγωγή τεχνολογίας. Όµως πρωταρχικός στόχος είναι το ευνοϊκό επιχειρηµατικό περιβάλλον ώστε να ενθαρρύνονται οι επιχειρήσεις να επενδύουν εγχωρίως. Στην Ελλάδα, οι παρεµβάσεις που προωθεί ο υπουργός Ανάπτυξης, Κωστής Χατζηδάκης, σε αυτό στοχεύουν. Με την αλλαγή στον νόµο για τις στρατηγικές και ιδιωτικές επενδύσεις (fast track) προβλέπεται η ανάθεση της αδειοδότησης σε κεντρικό όργανο, ώστε να µην υπάρχουν οι χρονοβόρες και πολύπλοκες διαδικασίες που αποθάρρυναν τους επιχειρηµατίες αλλά και εφαρµογή της αρχής "πρώτα αδειοδοτώ και µετά ελέγχω". Η έξοδος από την ύφεση µπορεί άµεσα να προσκρούει στη µεγάλη µείωση της ζήτησης όµως από την πλευρά της παραγωγής θα προέλθει η βιώσιµη ανάκαµψη.

ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ. Το 98% των µικροµεσαίων επιχειρήσεων στην Ελλάδα, βοηθούσης και της κρίσης, έχει προχωρήσει σε κινήσεις µείωσης του κόστους των υλικών που χρησιµοποιούν στην παραγωγική διαδικασία. Το ποσοστό αυτό είναι το υψηλότερο στην ΕΕ. Ο κύριος όγκος τους αφορούσε σε οικο-καινοτοµία, δηλαδή την πιο αποτελεσµατική χρήση πρώτων υλών, ενέργειας και νερού. Όπως είναι αναµενόµενο, στη µεγάλη πλειοψηφία τους δηλώνουν ότι η στενότητα χρηµατοδότησης αποτελεί σοβαρό εµπόδιο στην υιοθέτηση οικο-καινοτοµίας.

Κινητή επικοινωνία Χαµηλότερη φορολογία για περισσότερα έσοδα Οι έµµεσοι φόροι επιβαρύνουν τους λογαριασµούς κινητής τηλεφωνίας από 37% έως 48%, µε τελικό αποτέλεσµα τα συνολικά δηµόσια έσοδα τελικά να περιορίζονται λόγω µείωσης της χρήσης, σύµφωνα µε µελέτη της ICAP και του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών για την αγορά κινητής τηλεφωνίας. Για το 2013 η µείωση προβλέπεται να φθάσει το 13%. Συγκεκριµένα, η µείωση του ΦΠΑ από 23% σε 20% θα είχε ως αποτέλεσµα την αύξηση των δηµόσιων εσόδων κατά 4 εκ. ευρώ, η µείωση του ειδικού τέλους κατά 50% θα είχε ως αποτέλεσµα αύξησή τους κατά 29 εκ. ευρώ και η κατάργηση της επιβολής ΦΠΑ πάνω στο ειδικό τέλος (σηµ: η επιβολή ΦΠΑ σε φόρο αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία) θα είχε ως αποτέλεσµα την αύξηση των δηµόσιων εσόδων κατά 17 εκ. ευρώ. Ο κλάδος έχει σήµερα τη χαµηλότερη τιµή προ φόρων στην Ευρώπη. Επέστρεψε στην κερδοφορία το 2011 µε κέρδη 226 εκατ. ευρώ.

FORMULA

1 //

κ αι στην Ελλάδα

Εντάχθηκε στον επενδυτικό νόµο 3099/2004, µετά από προσπάθειες ετών της περιφέρειας ∆υτικής Ελλάδος, η επένδυση για την κατασκευή πίστας φόρµουλα 1 στη περιοχή Χαλανδρίτσα της Αχαΐας από την Αυτοκινητόδροµοι Πάτρας. Α.Ε. Αν όλα εξελιχθούν σύµφωνα µε το χρονοδιάγραµµα, η Ελλάδα σε 3 χρόνια θα αποκτήσει την πίστα και θα µπορεί να ενταχθεί στο πρόγραµµα των αγώνων Formula 1. Πέρα από τα οφέλη για την ευρύτερη περιοχή και τη δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας, θα συµβάλλει στην τουριστική προβολή της χώρας και θα ενταχθεί στη λίστα προορισµών των ανά τον κόσµο φίλων των τεσσάρων τροχών!

Χαµηλότερα κεφάλαια από τα ευρωπαϊκά χρηµατιστήρια Μόλις το 2% των κεφαλαίων από αρχικές δ η µ ό σ ι ε ς ε γ γρ α φ έ ς π α γ κο σ µ ί ω ς τ ο 3ο τρίµηνο φέτος αν τ λήθηκε από τα ευρωπαϊκά χρηµατιστήρια, σύµφωνα µε την εταιρία συµβούλων Ernst &Young, καθώς η αβεβαιότητα σ χετικά µε την εξ έ λιξ η σ τ ην κ ρίσ η χ ρέους ε ίχε ω ς συνέπεια τα κεφάλαια να µειωθούν στο 1/3 του επιπέδου του 2ου τριµήνου. Σχεδόν το 80% των κεφαλαίων αντλήθηκε από τα Ασιατικά χρηµατιστήρια, το 25% από τα χρηµατιστήρια της Κίνας και του Χονγκ-Κονγκ. Η µεγαλύτερη κίνηση -και η δεύτερη µεγαλύτερη του 2012 µετά του Facebook- ήταν της Japan Airlines -8,5 δισ. δολ.- που επανήλθε στο χρηµατιστήριο του Τόκιο και στον ιδιωτικό τοµέα µετά τη διάσωσή της από την κυβέρνηση το 2009. Το µερίδιο των αµερικανικών χρηµατιστηρίων ήταν 15%, µε χαµηλότερο όγκο κεφαλαίων αλ λά συνολικά µεγαλύτερο αριθµό εταιρειών.

Τουρισµός και οικονοµία Το 15% του αεπ (33 δισ. ευρώ) συνεισφέρει άµεσα και έµµεσα ο τουρισµός στην οικονοµία, σύµφωνα µε µελέτη του ΙΟΒΕ. Αν πετύχουµε τον στόχο των 20 εκατ. αφίξεων, από 16,5 σήµερα, η επιπλέον συµβολή θα υπερβαίνει τα 7 δισ. ευρώ. Η αξιοποίηση εναλλακτικών µορφών τουρισµού, συµπληρωµατικών του προτύπου ήλιος- θάλασσα, όπως ο τουρισµός πόλεων για την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, ο συνεδριακός και ο τουρισµός υγείας, πρέπει να αναδειχθεί σε προτεραιότητα. Οι δύο πρώτες κατηγορίες έχουν δεχθεί πλήγµα από τις εικόνες διαδηλώσεων στο κέντρο της Αθήνας αλλά και τη µέχρι πρότινος εγκατάλειψη περιοχών του κέντρου από την πολιτεία, µε συνέπεια εγκληµατικότητα και αίσθηµα ανασφάλειας. Επίσης, η αξιοποίηση νέων αγορών θα συµβάλλει στην άνοδο των αφίξεων και των εσόδων. Π.χ., οι επισκέπτες από τη Ρωσία αυξάνονται ραγδαία, 65% το 2011 ενώ η µέση δαπάνη τους είναι διπλάσια του µέσου όρου. Όµως από την Κίνα και την Ιαπωνία ο αριθµός τους είναι ακόµα µικρός. Η δηµιουργία της εταιρίας Marketing Greece -σύµπραξη τουριστικών επιχειρήσεων (70%) και δηµόσιου τοµέα (30%)- θα συµβάλλει στην καλύτερη ανάδειξη του ελληνικού τουριστικού προϊόντος. ΕΠΙΛΟΓΗ 89

Business

{

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ // ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΖΩΡΤΖΑΚΑΚΗΣ - WIND Ελλάς

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕ ΕΠΕΝ∆ΥΣΕΙΣ Με την αφορµή της πρόσφατης ανακοίνωσης της στρατηγικής συνεργασίας WIND - Όµιλος Πάνου Γερµανού και Public, ο Αντώνης Τζωρτζακάκης, γενικός εµπορικός διευθυντής της WIND Ελλάς, µιλά στην «Ε» για το τι προσδοκά από τη σύµπραξη αυτή, τις επενδύσεις της εταιρείας, αλλά και τις ανάγκες του κλάδου.

Τ

ι σηµαίνει για τη WIND, κ. Τζωρτζακάκη, η συνεργασία µε τον Όµιλο Πάνου Γερµανού; Είναι µια στρατηγική συνεργασία που στόχο έχει την περαιτέρω ανάπτυξη και για τις δύο πλευρές. Για τη WIND, ο Όµιλος Πάνου Γερµανού είναι ένας σηµαντικός συνεργάτης που, µε τη µακρόχρονη εµπειρία στις λιανικές πωλήσεις και τον καταναλωτή, θα διευρύνει ακόµη περισσότερο το αποτύπωµά µας στην ελληνική αγορά και θα ενισχύσει την τεχνογνωσία λιανικών εργαλείων που διαθέτουν τα καταστήµατα WIND. Η WIND θα βρεθεί ακόµα πιο κοντά στον Έλληνα καταναλωτή δίνοντάς του νέες επιλογές µέσα από τον συνδυασµό της προϊοντικής γκάµας των δύο πλευρών. Πώς χαρακτηρίζετε την σηµερινή αγορά της τηλεπικοινωνιών; Υπάρχουν προοπτικές ανάπτυξης; Σήµερα η αγορά τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα διανύει το τέταρτο έτος ύφεσης, έχει συρρικνωθεί κατά 40% σε σχέση µε το 2008, τόσο λόγω της δύσκολης οικονοµικής συγκυρίας 90 ΕΠΙΛΟΓΗ

όσο και του έντονου ανταγωνισµού και των ρυθµιστικών αλλά και φορολογικών πιέσεων που υφίσταται. Παρά τις δυσκολίες, οι τηλεπικοινωνίες είναι ένας κλάδος που συνεχίζει να αναπτύσσεται και να προσφέρει στους καταναλωτές ποιοτικές υπηρεσίες τελευταίας τεχνολογίας. Μάλιστα, οι εταιρείες του κλάδου συνεχίζουν να πραγµατοποιούν επενδύσεις και να συνεισφέρουν άµεσα και έµµεσα στο σύνολο της οικονοµίας. Για να συνεχίσουν ωστόσο να είναι µοχλός ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας θα πρέπει να διαµορφωθεί µια σταθερή εθνική στρατηγική για τις τηλεπικοινωνίες που να εξασφαλίζει προοπτικές ανάπτυξης και να επιτρέπει σε εταιρείες όπως η WIND, που έχουν την οικονοµική ευρωστία, να προχωρούν χωρίς προσκόµµατα στις επενδύσεις τους. Ποιό θεωρείτε ότι είναι το ανταγωνιστικό σας πλεονέκτηµα σε σύγκριση µε τους άλλους παρόχους; Η WIND είναι ο µοναδικός τηλεπικοινωνιακός πάροχος που προσφέρει

όλες τις υπηρεσίες επικοινωνίας -κινητή, σταθερή και ίντερνετ- σε ένα πακέτο, από ένα σηµείο πώλησης και σε ένα λογαριασµό. Ήδη βλέπουµε ότι το 40% των συνδροµητών σταθερής και internet WIND επιλέγουν να συνδυάσουν από µας και πρόγραµµα κινητής και µάλιστα η τάση είναι αυξητική. Την ίδια στιγµή η WIND ακολουθεί ένα νέο µοντέλο λειτουργίας που στηρίζεται στη µείωση του κόστους αλλά και στη συνέχιση των επενδύσεων σε υποδοµές ώστε να προσφέρουµε στους συνδροµητές µας νέες υπηρεσίες, κυρίως ευρυζωνικές, πιο αξιόπιστες και µε µεγαλύτερες ταχύτητες σε ακόµη πιο χαµηλές τιµές.

αλλά και µέσα από τα καταστήµατα Public & Multirama, η εταιρεία προσφέρει ποικιλία επιλογών έξυπνων συσκευών σε τιµές που ξεκινούν από 79 ευρώ, σηµαντικές αποκλειστικότητες, ξεκάθαρες χρεώσεις και ολοκληρωµένη υποστήριξη στη χρήση τους. Επίσης µε µια σειρά πακέτων Mobile Internet, καλύπτει τις ανάγκες για mobile internet ακόµα και του πιο απαιτητικού χρήστη που απολαµβάνει το νέο ταχύτατου 3G δίκτυο WIND.

Το τελευταίο διάστηµα επικοινωνείτε ιδιαίτερα έντονα το νέο 3G δίκτυο. Θα συνεχίσετε να επενδύετε σε υποδοµές; Το νέο 3G δίκτυο της WIND είναι µια µεγάλη επένδυση που απορροφά το µεγαλύτερο µέρος του επενδυτικού πλάνου της εταιρείας ως το 2015 και το οποίο ανέρχεται σε 300 εκατ. ευρώ. Οι επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες είναι αφενός απαραίτητες για τη λειτουργία και την εξέλιξη της εταιρείας µας και ταυτόχρονα αποτελούν «κλειδί» για την ανταγωνιστικότητα µας. Το νέο 3G δίκτυο προσφέρει 8 φορές πιο γρήγορες ταχύτητες φέρνοντας την κινητή ευρυζωνικότητα πιο κοντά στους Έλληνες H WIND στα Public χρήστες και τη WIND δίπλα στον χρήστη που απολαµβάνει υπηρεσίες αιχµής σε ταχύτητες που αγγίζουν ονοµαστικά τα 42Mbps. ΠροσφέΠροτίθεστε να προσφέρετε υπηρεσίες VDSL στους πελάτες ροντας τις κατάλληλες υποδοµές ενισχύει την τάση για σας; Πότε θα ανοίξει αυτή η αγορά για τους Έλληνες κατααύξηση χρήσης σε υπηρεσίες δεδοµένων και ταυτόχροναλωτές; Η WIND επενδύει στη σταθερή τηλεφωνία µε να δηµιουργεί µια νέα πηγή εσόδων για την εταιρεία. Η ευρυζωνικές υποδοµές και ιδιόκτητους κόµβους διαWIND στα είκοσι χρόνια λειτουργίας της έχει επενδύσει σύνδεσης σε όλη την Ελλάδα και ασφαλώς δεν σταµαπάνω από 2,2 δισ. ευρώ σε δίκτυα και υποδοµές τόσο τά στο ADSL, αλλά συνεχίζει και στα δίκτυα νέας γενιάς στην κινητή τηλεφωνία όσο και στη σταθερή και το ευθέλοντας να προσφέρει στους συνδροµητές της υπηρερυζωνικό internet και θα συνεχίσει, µε τη στήριξη των σίες τελευταίας τεχνολογίας και εποµένως υπηρεσίες ευµετόχων της, να καινοτοµεί τεχνολογικά µε επενδύσεις ρυζωνικής πρόσβασης στο ∆ιαδίκτυο µέσω του δικτύου σε νέες υποδοµές.

VDSL. Από τεχνικής άποψης η WIND ήδη προετοιµάζεΟι πωλήσεις των smartphones και tablets έχουν αυξηθεί; ται για να προσφέρει VDSL και ορισµένοι συνδροµητές Ποιά είναι η στρατηγική της WIND για τη νέα αυτή αγορά; Η µας παίρνουν ήδη πιλοτικές υπηρεσίες VDSL µέσω του αγορά κινητών τηλεφώνων παγκοσµίως στρέφεται πλέιδιόκτητου δικτύου µας. ον έντονα προς τα Smartphones, µε τις πωλήσεις τους Ωστόσο, η αγορά θα πρέπει να ανοίξει όταν διασφανα έχουν σχεδόν διπλασιαστεί µέσα σε διάστηµα ενός λιστούν οι συνθήκες υγιούς ανταγωνισµού και ανάέτους και µε πρόβλεψη η αγορά να υπερδιπλασιαστεί πτυξης της αγοράς και διευθετηθούν όλα τα εκκρεµή µέχρι το 2015. Καθώς η πρόσβαση στο Internet µε τη ζητήµατα που αφορούν στους κανόνες διάθεσης της χρήση των κινητών συσκευών (smart phone, laptop, υπηρεσίας VDSL από τους παρόχους. Αυτό προϋποθέnotebook, tablet, κλπ.) αυξάνεται εντυπωσιακά και στην τει ανάλυση της αγοράς και κοστολογικό έλεγχο για τα Ελλάδα, η WIND αξιοποιεί εµπορικά την κυρίαρχη αυπροϊόντα χονδρικής στο VDSL ώστε να µην καλλιεργούτή τάση µέσα από τη στρατηγική της, Smartphones για νται προϋποθέσεις µονοπωλίου και όλοι οι πάροχοι να όλους και Mobile Internet για όλους. Αξίζει να αναφέµπορούν να προσφέρουν στους πελάτες τους τις νέες ρουµε πως το 25% της συνδροµητικής µας βάσης έχει smartpnone. Μέσα από το δίκτυο καταστηµάτων WIND υπηρεσίες σε σωστές τιµές. ΕΠΙΛΟΓΗ 91

Business

{

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ // ΒΑΣΙΛΗΣ ΧΑΛΚΙΑΣ - Αττικές ∆ιαδροµές

Π Α ΡΑ Γ ΟΝ ΤΑ Σ Α ΝΘΡ Ω ΠΟΣ:

ΕΥΘΥΝΗ ΣΤΟΝ ∆ΡΟΜΟ

Π

οιος παράγοντας έχει τη µεγαλύτερη βαρύτητα στον υψηλό δείκτη ατυχηµάτων στην Ελλάδα; Η περιορισµένη έκταση των αυτοκινητοδρόµων υψηλών προδιαγραφών, η ποιότητα και η κακή σήµανση του υπόλοιπου δικτύου, η ανεπαρκής αστυνόµευση για τον έλεγχο τήρησης των ορίων ταχύτητας, η χαµηλή αναγνώριση των κινδύνων από µέρους των οδηγών; Σύµφωνα µε τους ειδικούς σε όλο τον κόσµο, οι κρίσιµοι παράγοντες που εµπλέκονται στην πρόκληση των οδικών τροχαίων ατυχηµάτων είναι µε σειρά σηµαντικότητας: ο οδηγός (ανθρώπινος παράγοντας), η οδός (εξοπλισµός, οδόστρωµα, σήµανση κλπ.) και το όχηµα. Πολλοί σε αυτό το τρίπτυχο συµπληρώνουν τη συµβολή της νοµοθεσίας, των κανόνων, της αστυνόµευσης του πλαισίου µέσα στο οποίο ο οδηγός διαµορφώνει τη συµπεριφορά του. Στην Ελλάδα, σύµφωνα µε τα στοιχεία της Τροχαίας για το 2011, ο οδηγός ευθύνεται για σχεδόν τα µισά τροχαία ατυχήµατα που συµβαίνουν. Πιο συγκεκριµένα, το 15% των ατυχηµάτων οφείλονται στην απόσπαση προσοχής του οδηγού, το 12% στη παραβίαση προτεραιότητας, το 11% στην υπερβολική ταχύτητα και το 9% στην κατάσταση µέθης. Ως προς το εάν ένα ατύχηµα προκαλεί ή όχι θανάτους, τραυµατισµούς ή έχει απλά υλικές ζηµιές ως συνέπεια, είναι πλέον παραδεκτό ότι η ταχύτητα είναι ο καθοριστικότερος παράγοντας. Ωστόσο, δεν µπορούµε να αγνοήσουµε και τον ρόλο που παίζει η οδική υποδοµή στην πρόκληση ατυχηµάτων. Στις ελληνικές πόλεις ατυχήµατα συµβαίνουν λόγω του κακού σχεδιασµού του αστικού περιβάλλοντος, όπου πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι προτεραιότητα έχουν οι πεζοί, οι ποδηλάτες, οι ηλικιωµένοι και τα παιδιά και όχι τα οχήµατα. ∆υστυχώς στην πράξη αυτό είναι η εξαίρεση αφού υπερισχύει ο κανόνας «µεριάστε όλοι να διαβεί το αυτοκίνητο». Στο υπεραστικό οδικό δίκτυο και ιδιαίτερα στο επαρχιακό δίκτυο παρατηρείται ανεπαρκής συντήρηση και αρκετές ατέλειες, ακόµα και στα παρόδια στοιχεία (φωτισµός, στηθαία ασφάλειας κλπ), κάτι που δεν συµβαίνει στους νεότερους αυτοκινητόδροµους που 92 ΕΠΙΛΟΓΗ

Οι νέοι αυτοκινητόδροµοι, η Αττική και η Εγνατία Οδός, είναι µε διαφορά οι ασφαλέστεροι δρόµοι στη χώρα µας και ανάµεσα στους ασφαλέστερους σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, τονίζει ο Βασίλης Χαλκιάς, διευθύνων σύµβουλος της Αττικές ∆ιαδροµές, εταιρείας που διαχειρίζεται την Αττική Οδό, αναφερόµενος στη σηµασία της υποδοµής για την οδική ασφάλεια. Ωστόσο, όπως αναφέρει µιλώντας στην «Ε», ο παράγοντας άνθρωπος ευθύνεται για τα περισσότερα ατυχήµατα. Η διαρκής και αποτελεσµατική αστυνόµευση και τα σωστά όρια ταχύτητας θα συµβάλλουν στη µείωσή τους. Άλλωστε έχουµε την καλή εµπειρία άλλων χωρών, που φυσικά δεν περιλαµβάνει το ελληνικό «σβήνουµε τις κλήσεις».

έχουν κατασκευαστεί µε υψηλές προδιαγραφές. Η προσπάθεια βελτίωσης των αυτοκινητοδρόµων της χώρας, που ξεκίνησε πριν µερικά χρόνια, έχει εντυπωσιακά αποτελέσµατα σύµφωνα µε όλα τα στοιχεία σχετικά µε την οδική ασφάλεια. Αυτοκινητόδροµοι, που συνδυάζουν υψηλά χαρακτηριστικά κατασκευής, αλλά και επαρκή συντήρηση και λειτουργία (π.χ. Αττική Οδός, Εγνατία Οδός κλπ), είναι µε διαφορά οι ασφαλέστεροι δρόµοι στη χώρα µας και ανάµεσα στους ασφαλέστερους σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Σηµαντική βέβαια είναι η συµβολή των υπηρεσιών λειτουργίας και συντήρησης που παρέχονται από εξειδικευµένες στο αντικείµενο αυτό εταιρίες και φορείς σε συνεχή βάση. Όσον αφορά τη συµβολή του οχήµατος στα οδικά τροχαία ατυχήµατα, η σύγχρονη αυτοκινητοβιοµηχανία έχει ακολουθήσει µια µεγάλη εξελικτική πορεία, δηµιουργώντας συστήµατα που συµβάλλουν στην αποφυγή συγκρούσεων και/ή περιορίζουν τις επιπτώσεις των ατυχηµάτων. Ωστόσο, είναι σηµαντικό να αναφέρουµε ότι η τακτική συντήρηση και έλεγχος των οχηµάτων (π.χ. ελαστικά) έχει καθοριστική συµβολή στην ασφάλεια και είναι υποχρέωση των οδηγών. Ποια θα ήταν η παρέµβαση µε το µεγαλύτερο αποτέλεσµα; Η βελτίωση της οδικής ασφάλειας είναι ένα ζήτηµα πολύπλευρο, διεπιστηµονικό και απαιτεί συλλογικές προσπάθειες τόσο από φορείς και υπηρεσίες της πολιτείας όσο και από τους ίδιους τους πολίτες. Η εµπειρία από το εξωτερικό δείχνει σε µεγάλο βαθµό τα βήµατα που πρέπει να ακολουθήσουµε. Πρέπει να προχωρήσουµε µε σταθερούς ρυθµούς στον εκσυγχρονισµό του οδικού δικτύου όλων των ειδών και να προστατεύσουµε οδηγούς, µοτοσικλετιστές και πεζούς από παγίδες, κακή σήµανση, ολισθηρά οδοστρώµατα και κακοτεχνίες. Πρέπει, επίσης, να τεθούν σωστά τα όρια ταχύτητας, να εφαρµοσθούν µε σωστό τρόπο τα µέτρα περιορισµού της ταχύτητας και της κυκλοφορίας των οχηµάτων στον αστικό χώρο και στις περιοχές κατοικίας, σχολείων κλπ. Οποιαδήποτε παρέµβαση θα πρέπει να εντάσσεται σε µια ολοκληρωµένη πολιτική προώθησης της ασφαλούς οδηγικής συµπεριφοράς. Αυτή θα στοχεύει στο να γίνει κατανοητή η εγγενής επικινδυνότητα της οδήγησης και στο να γίνει συνείδηση κάθε οδηγού, επιβάτη και πεζού η σωστή κυκλοφοριακή συµπεριφορά. Απαραίτητη είναι, επίσης, η καλύτερη εκπαίδευση των υποψηφίων και νέων οδηγών, καθώς και η εκµάθηση της κυκλοφοριακής αγωγής σε µικρή ηλικία. Όλα αυτά όµως απαιτούν εκσυγχρονισµό του νοµοθετικού πλαισίου ώστε να γίνει δυνατή η χρήση όλων των νέων τεχνολογιών για τη διαρκή και αποτελεσµατική αστυνόµευση και κυρίως την αστυνόµευση της ταχύτητας, που, όπως σε όλον το δυτικό κόσµο, γίνεται πια αυτόµατα µε χρήση καµερών χωρίς την ανθρώπινη παρέµβαση. Με τη χρήση της νέας τεχνολογίας αστυνοµεύεται µεγαλύτερος αριθµός οδηγών και σε περισσότερες θέσεις, µε αποτέλεσµα να εµπεδώνεται η αίσθηση αστυνόµευσης και ανάγκης υπακοής στους κανόνες. Και, βέβαια, να τεθεί τέρµα στο πρωτοφανές ελληνικό φαινόµενο του «σβήνουµε τις κλήσεις».

ΤΟΝ ΠΕΡΑΣΜΕΝΟ ΧΡΟΝΟ στην Ελλάδα έχασαν τη ζωή τους στην άσφαλτο 1.093 άτοµα, όσο ο πληθυσµός µιας µικρής πόλης. Το 2011 στην Ελλάδα αναλογούσαν 97 θάνατοι από τροχαία ατυχήµατα ανά εκατοµµύριο κατοίκους. Ο αντίστοιχος δείκτης στη Γερµανία είναι 52 (όπου σε αρκετούς αυτοκινητόδροµους δεν υπάρχει όριο ταχύτητας), στη Γαλλία 60, στη Σουηδία και τη Βρετανία 43 και στην Ιταλία 80 (που από το 2003 εισήγαγε όριο ταχύτητας στις ιταλικές autostrade). ∆ιαπιστώνεται συνεπώς ότι χώρες µε ανεπτυγµένο δίκτυο αυτοκινητοδρόµων και υψηλή αστυνόµευση για τήρηση των ορίων ταχύτητας έχουν και χαµηλούς δείκτες ατυχηµάτων. Τα τροχαία ατυχήµατα αποτελούν τη µεγαλύτερη αιτία θανάτου για άτοµα ηλικίας µικρότερης των 45 ετών στην ΕΕ. ΕΠΙΛΟΓΗ 93

Business

{ Στην επικαιρότητα

MarketNews

Ειδήσεις, εξελίξεις, τάσεις, επιλογές από µία αγορά σε διαρκή κίνηση και δράση, αντίδοτο στην υφεσιακή πραγµατικότητα της εποχής µας.

Ελληνικά Καλώδια Επενδύσεις για το µέλλον Επένδυση 40 εκατ. ευρώ υλοποιεί ο όµιλος ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΛΩ∆ΙΑ για την παραγωγή υποβρυχίων καλωδίων υψηλής τάσης στο εργοστάσιο της θυγατρικής FULGOR στην Κόρινθο. Προκειµένου να ανταπεξέλθει στις τεχνικές ιδιαιτερότητες προηγµένων τεχνολογικά προϊόντων, η ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΛΩ∆ΙΑ έχει συνάψει συµφωνία µεταφοράς τεχνογνωσίας µε την εταιρία VISCAS, από τους κορυφαίους παραγωγούς υποβρυχίων καλωδίων, θυγατρική των ιαπωνικών εταιριών FUJIKURA και FURUKAWA. Τα υποβρύχια καλώδια υψηλής τάσης είναι εξειδικευµένα προϊόντα που παράγονται από ελάχιστους παραγωγούς παγκοσµίως. Η ζήτησή τους αυξάνεται προκειµένου να χρησιµοποιηθούν σε έργα ηλεκτρικής διασύνδεσης νησιών και υπεράκτιων αιολικών πάρκων µε το ηπειρωτικό σύστηµα. Η επένδυση είναι ιδιαίτερα σηµαντική δεδοµένων των αναγκών της Ελλάδας σε υποβρύχια καλώδια για τη διασύνδεση των νησιών µε τον ηπειρωτικό κορµό. Η εταιρεία διαθέτει τέσσερις παραγωγικές µονάδες στην Ελλάδα και µία στη Ρουµανία.

Κώστας Ευριπίδης Άξονες ανασυγκρότησης για την Ελλάδα «Ακόµη δεν έχουµε βιώσει ούτε τις αναγκαίες δηµοσιονοµικές αλλαγές ούτε βιώσιµη πολιτική ανάπτυξης. Προτεραιότητες για το Κράτος πρέπει να είναι η αξιοποίηση τοµέων όπως ο τουρισµός, ο πολιτισµός, η ναυτιλία και η γεωργία καθώς αλλά και η ανάπτυξη νέων τοµέων όπως η βιοτεχνολογία και η νανοτεχνολογία. Η ανασυγκρότηση της χώρας θα επιτευχθεί µε άξονες έναν υγιή δηµόσιο τοµέα, ένα σταθερό περιβάλλον και φορολογικό πλαίσιο για τις επιχειρήσεις καθώς και µε την ενίσχυση των κονδυλίων για έρευνα και ανάπτυξη». Με αυτά τα λόγια συνόψισε ο Κώστας Ευριπίδης, πρόεδρος της Λέσχης Επιχειρηµατικότητας, τις ελληνικές προτεραιότητες στον χαιρετισµό του στη διάρκεια της εκδήλωσης True Leaders της ICAP, κατά την οποία βραβεύτηκαν οι ηγετικές επιχειρήσεις και όµιλοι της χώρας.

Καρδιά και χοληστερίνη

AB Shop & Go Στη δηµιουργία ενός νέου τύπου, µικρού, καταστήµατος «ευκολίας» που φέρει το λογότυπο AB Shop & Go προχώρησε η ΑΒ Βασιλόπουλος. Ακολουθώντας τις τάσεις της αγοράς για µικρά, ευέλικτα καταστήµατα, που καλύπτουν τις καθηµερινές ανάγκες της σύγχρονης γειτονιάς -και σε συνέχεια του πρώτου πιλοτικού καταστήµατος αυτού του τύπου στο Γαλάτσι- εγκαινίασε πρόσφατα τρία ακόµα καταστήµατα που ακολουθούν αυτές τις προδιαγραφές. Με την επένδυση αυτή η εταιρεία στοχεύει στην κάλυψη του αυξανόµενου τµήµατος των καταναλωτών ς που θέλουν εύκολες και γρήγορες αγορές.

94 ΕΠΙΛΟΓΗ

Tα βιολειτουργικά τρόφιµα, στην κατηγορία των οποίων ανήκει το Becel, αποτελούν τη νέα τάση στην επιστήµη των τροφίµων: υποστηρίζουν τη φυσιολογική λειτουργία του ανθρώπινου οργανισµού και την άµυνά του, προστατεύοντάς τον από χρόνιες παθήσεις. Η χοληστερίνη δεν έχει συµπτώµατα, αφορά όλους, αφού 1 στους 3 Έλληνες έχει υψηλή χοληστερίνη και οι 7 στους 10 δεν το γνωρίζουν. Με στόχο να ευαισθητοποιήσει και να κινητοποιήσει τους καταναλωτές να µειώσουν τα επίπεδα χοληστερίνης, το Becel pro-activ προσφέρει µια εξέταση ολικής χοληστερίνης σε οποιοδήποτε παράρτηµα του οµίλου Euromedica, µε την αγορά µιας συσκευασίας µαργαρίνης Becel pro-activ. Τα προϊόντα της πράσινης σειράς Becel pro-activ έχουν σχεδιαστεί ειδικά για όσους θέλουν να βελτιώσουν το λιπιδαιµικό τους προφίλ, αφού «εφοδιάζουν» τον οργανισµό µε την απαραίτητη ποσότητα φυτικών στερολών για τη µείωση της LDL «κακής» χοληστερίνης.

∆ΕΗ-Κυρίαρχη στην αγορά αλλά µε αυξανόµενη τη συµµετοχή των ανεξάρτητων παραγωγών. Το µερίδιο της ∆ΕΗ στη συνολική εγκατεστηµένη ισχύ ηλεκτροπαραγωγής υποχώρησε από 93% το 2008 σε 82% το 2011, σύµφωνα µε µελέτη της εταιρείας συµβούλων Stochasis. Στην ισχύ από ορυκτά καύσιµα το ποσοστό της είναι χαµηλότερο, 77% το 2011 από 91% το 2008. Η ∆ΕΗ περιλαµβάνεται µέσα στις 50 µεγαλύτερες εταιρείες ηλεκτρισµού στον κόσµο.

ΟΧΙ ΣΤΑ ΠΑΡΑΝΟΜΑ ΤΣΙΓΑΡΑ Πρωτοβουλία Παπαστράτος ΑΒΕΣ Περίπου 400 εκατοµµύρια ευρώ εκτιµάται ότι είναι τα φορολογικά έσοδα που χάνονται ετησίως εξαιτίας του παράνοµου εµπορίου τσιγάρων. Την πρωτοβουλία «ΟΧΙ ΣΤΑ ΠΑΡΑΝΟΜΑ ΤΣΙΓΑΡΑ» µε σκοπό την ευαισθητοποίηση όλων των εµπλεκοµένων φορέων (κρατικών αρχών, καπνικών εταιρειών και εµπορίου) στο σοβαρό πρόβληµα του παράνοµου εµπορίου τσιγάρων, παρουσίασε ο πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος της Παπαστράτος ΑΒΕΣ, Νικήτας Θεοφιλόπουλος. Οι ενέργειες στις οποίες θα προχωρήσει η Παπαστράτος περιλαµβάνουν: εκστρατεία ενηµέρωσης του εµπορίου και των καταναλωτών για τις επιπτώσεις του παράνοµου εµπορίου τσιγάρων, παροχή εκπαίδευσης σε στελέχη των διωκτικών Αρχών (Τελωνεία, Σ∆ΟΕ, Αστυνοµία, Λιµενικό), προβολή της δωρεάν τηλεφωνικής γραµµής του Σ∆ΟΕ για την καταγγελία δραστηριοτήτων παράνοµου εµπορίου τσιγάρων, οικονοµική βοήθεια για την καταστροφή των κατασχεµένων τσιγάρων και θέσπιση βραβείου «Παπαστράτος» για τις διωκτικές αρχές µε σηµαντικές επιτυχίες κατά του παράνοµου εµπορίου τσιγάρων. Τη στήριξη του Υπουργεί-

Aπό αριστερά: Ιάκωβος Καργαρώτος, γενικός διευθυντής εταιρικών υποθέσεων της Παπαστράτος, Νικήτας Θεοφιλόπουλος, πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος. Αθανάσιος Ανδρεουλάκος, γενικός γραµµατέας ∆ηµόσιας Τάξης και Ι. Καραγεωργόπουλος, διευθυντής ∆ηµόσιας Κρατικής Ασφάλειας.

ου ∆ηµόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη και τη συνεργασία του στην εκστρατεία της Παπαστράτος εξέφρασε ο Γ.Γ. ∆ηµόσιας Τάξης, Αθανάσιος Ανδρεουλάκος, λέγον τας χαρακτηρισ τικά: «Το λαθρεµπόριο ισούται µε το οργανωµένο έγκληµα. Σηµαίνει απώλεια εσόδων για το Κράτος και το εµπόριο και ανεργία. Είµαστε αποφασισµένοι να συνεργαστούµε µε τα συναρµόδια υπουργεία και τους φορείς για να παταχθεί το έγκληµα. Χρειάζεται βούλ η σ η, πλ η ρ ο φ ό ρη σ η, εντιµότητα και συνεργασία. Είµαστε ανοιχτοί στη συνεργασία και θα συνεισφέρουµε

µε όλες µας τις δυνάµεις». Σύ µφ ω να µ ε τ ην έ ρ ε υ να STAR της KPMG που διεξάγεται ετησίως από το 2006 σε όλα τα κράτη µέλη της ΕΕ µε σκοπό την εκτίµηση του επιπέδου του παράνοµου εµπορίου τσιγάρων, τα παράνοµα τσιγάρα που καταναλώθηκαν το 2011 στην Ελλάδα ανήλθαν σε 2,7 δισ ε κα το µµ ύ ρι α, π ο σ ότ ητ α που αντιστοιχούσε στο 10% της συνολικής κατανάλωσης τσιγάρων στη χώρα µας, και ήταν περίπου πενταπλάσια σε σχέση µε το 2008. Σύµφωνα, δε, µε έ ρευνα του Απριλίου 2012, η τάση είναι αυξητική.

ALBA Carreer Forum

Συνδέει την εκπαίδευση µε την αγορά Το ALBA Career Forum στόχο έχει να φέρει σε επαφή τους τελειόφοιτους του ALBA µε εκπροσώπους της ελληνικής και διεθνούς αγοράς εργασίας. Στο φετεινό Carrer Forum συµµετείχαν 70 διακεκριµένες εταιρείες µε 100 υψηλόβαθµα στελέχη που ήρθαν σε επαφή µε 69 φοιτητές από τα προγράµµατα MBA, Professional MBA, MSc in Finance, MSc in International Business and Management, MSc in Business for Lawyers, MSc in International Shipping and Finance, MSc in Marketing και MSc in Strategic HR. Σύµφωνα µε τη Μαρία Μωραγιάννη, ∆ιευθύντρια του Career & Alumni Office: «Παρόλο που η αγορά εργασίας αυτήν την περίοδο είναι στάσιµη, αρκετοί φοιτητές µας έχουν ήδη απορροφηθεί, αποδεικνύοντας πως το επιτυχηµένο πάντρεµα του ακαδηµαϊκού και επιχειρηµατικού κόσµου θέτει τις βάσεις και αποτελεί προϋπόθεση για την ανεύρεση και εξέλιξη των αυριανών ηγετών».

ΕΠΙΛΟΓΗ 95

Business

{ Στην επικαιρότητα

MarketNews

Ειδήσεις, εξελίξεις, τάσεις, επιλογές από µία αγορά σε διαρκή κίνηση και δράση, αντίδοτο στην υφεσιακή πραγµατικότητα της εποχής µας.

ΜΕΛΙΣΣΑ-ΚΙΚΙΖΑΣ ΑΒΕΕ αποκλειστική εµπορία & διανοµή της HEINZ για την Ελλάδα. Το 14 ο Πανελλήνιο Συνέδριο της πραγµατοποίησε τον Αύγουστο η ΜΕΛΙΣΣΑ-ΚΙΚΙΖΑΣ ΑΒΕΕ ΤΡΟΦΙΜΩΝ στο Ξενοδοχείο Classical Larissa Imperial. Συµµετείχαν όλοι οι αντιπροσωποι και συνεργάτες της εταιρίας. Οι 103 σύνεδροι ξεναγήθηκαν στις εγκαταστάσεις του βιοµηχανικού συγκροτηµατος Μύλου και Μακαρονοποιείου της εταιρίας στη Λάρισα και ενηµερώθηκαν από τα στελέχη της για τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις και τις επενδύσεις που πραγµατοποιήθηκαν τελευταία. Σηµειώνεται ότι η Κίκιζας από τον Ιούνιο έχει αναλάβει την αποκλειστική εµπορία και διανοµή των προϊόντων του πολυεθνικού οµίλου ΗΕΙΝΖ στην Ελλάδα. H HEINZ είναι µία από τις µεγαλύτερες εταιρείες τροφίµων στον κόσµο και

δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 220 χώρες. Με αιχµή το δόρατος το Νο 1 ketchup στον κόσµο διαθέτει ευρύτατη γκάµα προϊόντων που διακρίνονται για την ποιότητά τους. Η ΜΕΛΙΣΣΑ ΚΙΚΙΖΑΣ ΑΒΕΕΤ, διέπεται από τις ίδιες αρχές στην ανάπτυξη και στην παραγωγή των προϊόντων της, καθώς είναι η µεγαλύτερη βιοµηχανία ζυµαρικών στην Ελλάδα, αµιγώς Ελληνική εδώ και 65 χρόνια και διοικείται ήδη από την τρίτη γενιά της οικογένειας Κίκιζα.

Piscines Ideales υδροθεραπεία και υδροµασάζ

Τις προτάσεις της για ένα χαλαρωτικό τρόπο ζωής παρουσίασε η εταιρεία µε τα νέα µοντέλα υδροθεραπείας και υδροµασάζ. Στην εταιρεία, πρωτοπόρο στην κατασκευή πισινών, τον περασµένο Ιούνιο, και για 3η συνεχόµενη χρονιά, απονεµήθηκε από το European Business Ethics Network, το χρυσό ευρωπαϊκό βραβείο, σε αναγνώριση της διαχρονικής συνέπειας των αρχών και των αξιών της.

Ο ΟΛΠ συντηρεί τις υποδοµές Τα 22,5 χλµ κρηπιδότοιχων µε 500 δέστρες πλοίων, προσκρουστήρες κλπ θα συντηρήσει ο ΟΛΠ. Προκηρύσσει διαγωνισµό για τις εργασίες συντήρησης των λιµενικών υποδοµών απο τον µόλο Θεµιστοκλέους του κεντρικού λιµένα µέχρι την επισκευαστική βάση του Περάµατος ώστε να είναι συνεχώς σε πλήρη λειτουργικότητα.

Έργο στην Ιορδανία για τη ΜΕΤΚΑ Τη µελέτη, προµήθεια, κατασκευή και θέση σε λειτουργία µιας µονάδας ηλεκτροπαραγωγής ισχύος 143MW στην Ιορδανία ανέλαβε η ΜΕΤΚΑ, εταιρεία µε ηγετική θέση στην κατασκευή εξειδικευµένων ενεργειακών έργων µεγάλης κλίµακας. Το έργο αποτελεί επέκταση σε υπάρχουσα µονάδα ηλεκτροπαραγωγής, προσθέτοντας έναν σταθµό συνδυασµένου κύκλου τεχνολογίας Alstom στις υπό λειτουργία εγκαταστάσεις.

96 ΕΠΙΛΟΓΗ

LUFTHANSA «Με το εκτενές δίκτυο προορισµών µας, αλλά και τις διαρκείς επενδύσεις µας που τα ερχόµενα χρόνια θα ξεπεράσουν τα 3 δισ. ευρώ ανταποκρινόµαστε στις απαιτήσεις των πελατών µας. Με ιδιαίτερη υπερηφάνεια, η Lufthansa παρουσιάζει πλέον τη νέα Business Class, καθώς και τη «Βασίλισσα των Ουρανών» Boeing 747-8, που ταξιδεύει από τον κόµβο µας στη Φρανκφούρτη» δηλώνει ο HarroJulius Petersen, ο νέος γενικός διευθυντής της Lufthansa για την Ελλάδα και την Κύπρο.

100.000 συνδροµητές ΟΤΕ TV δυναµική ανάπτυξη Η ταχύτατη ανάπτυξη της συνδροµητικής βάσης του OTE TV ακολουθεί τη συνεχή ενίσχυση της πλατφόρµας µε νέα κανάλια, προηγµένες υπηρεσίες και περιεχόµενο σε υψηλή ευκρίνεια. Η OTE TV προσφέρει περισσότερα από 55 θεµατικά κανάλια και κανάλια ελεύθερης µετάδοσης και το πλουσιότερο περιεχόµενο HD στην αγορά. Υπηρεσίες on demand και catch-up δίνουν πρόσβαση σε ακόµη περισσότερα προγράµµατα και µεγαλύτερο έλεγχο περιεχοµένου. «Η τηλεόραση αποτελεί βασικό πυλώνα της εµπορικής στρατηγικής του ΟΤΕ. Επανατοποθετηθήκαµε στην αγορά περίπου ένα χρόνο πριν µε την εµπορική διάθεση της δορυφορικής υπηρεσίας, προσφέροντας πλούσιο τηλεοπτικό περιεχόµενο, τιµές προσιτές, εύκολη πρόσβαση από παντού και αλλάξαµε τα δεδοµένα στην αγορά εξασφαλίζοντας περισσότερες επιλογές για τους τηλεθεατές. Η δυναµική ανάπτυξη που καταγράφει η υπηρεσία αποδεικνύει ότι ο OTE TV κερδίζει σταθερά έδαφος στην ελληνική αγορά. Επιπλέον επιβεβαιώνει ότι, παρά την ύφεση, η συνδροµητική τηλεόραση έχει ακόµη σηµαντικά περιθώρια ανάπτυξης στη χώρα µας», δήλωσε σχετικά ο γενικός εκτελεστικός διευθυντής του Οµίλου, Ζαχαρίας Πιπερίδης.

Ferrero & Όλυµπος Συµφωνία στρατηγικού χαρακτήρα αποτελεί η συνεργασία της FERRΕRΟ GREECE µε τη γαλακτοβιοµηχανία ΌΛΥΜΠΟΣ. Η συµφωνία είναι σε ισχύ από τον Σεπτέµβριο και αφορά τη διανοµή των προϊόντων ψυγείου Kinder®: Kinder Γαλακτοφέτες, Kinder Pingui και Kinder Maxi King.

Η Visa στην καταπολέµηση της απάτης Για 4η συνεχή χρονιά η Visa Hellas πραγµατοποίησε ενηµερωτική ηµερίδα για εκπροσώπους της Ελληνικής Αστυνοµίας, µε θέµα «Η απάτη µέσω καρτών πληρωµών στον 21ο αιώνα». Η ηµερίδα οργανώθηκε για την ενίσχυση της κατάρτισης των στελεχών της Ελληνικής Αστυνοµίας σχετικά µε το θέµα. Ο Piet Lakeman, ∆ιαχείριση Κινδύνου της Visa Europe και ο Νίκος Καµπανόπουλος, αντιπρόεδρος και γενικός διευθυντής της Visa Europe για την Ελλάδα παρουσίασαν και ενηµέρωσαν διεξοδικά τους συµµετέχοντες για τις εξελίξεις και την τεχνολογική υποστήριξη της Visa.

«Ψαρεύοντας για διεθνή επιτυχία» Σελόντα «Οι στόχοι που θέσαµε στις αρχές του ’80 όταν δηµιουργήσαµε τη Σελόντα φάνταζαν τότε άπιαστοι. Σήµερα, τους έχουµε ξεπεράσει και θέλουµε να πετύχουµε πολύ περισσότερα» ανέφερε ο Γιάννης Στεφανής, διευθύνων σύµβουλος της εταιρείας µε αφορµή την αναφορά στα επιτεύγµατα της εταιρείας από τη διεθνούς φήµης αγγλική έκδοση The Industrious Publication. Στο άρθρο µε τίτλο «Ψαρεύοντας για διεθνή επιτυχία» γίνεται αναφορά στην τεχνογνωσία, τη συνεχή επένδυση στην έρευνα και ανάπτυξη, την αφοσίωση των εργαζοµένων στην ποιότητα αλλά και την επιµονή της διοίκησης σε ένα µοντέλο ανάπτυξης βασισµένο στην εξωστρέφεια, ως τους κύριους παράγοντες της επιτυχίας της. Επίσης συµβάλλουν ο σεβασµός στο περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες, το χτίσιµο µακροχρόνιων και σταθερών συνεργασιών και το άνοιγµα σε νέες, γρήγορα αναπτυσσόµενες αγορές. Σηµειώνεται ότι το 80% των πωλήσεων της προέρχεται από εξαγωγές, σε κύκλο εργασιών 131 εκατ. ευρώ.

Frederic Coti, FERRERO GREECE και δεξιά, Κωνσταντίνος Τρουµπούκης, διευθυντής πωλήσεων της ΟΛΥΜΠΟΣ

Νέο πρόσωπο στη WIND Η Ιωάννα Τσίτουρα ανέλαβε καθήκοντα γενικής διευθύντριας Ανθρώπινου ∆υναµικού της Wind Eλλάς. Η κ. Τσίτουρα, χηµικός µηχανικός του ΕΜΠ µε MBA, έχει 18 χρόνια επαγγελµατικής εµπειρίας, έχοντας εργαστεί ως ∆/ντρια Ανθρώπινου ∆υναµικού σε µεγάλες ελληνικές και πολυεθνικές εταιρείες, συµπεριλαµβανοµένου του κλάδου των τηλεπικοινωνιών. ΕΠΙΛΟΓΗ 97

Business

{ Στην επικαιρότητα

GreenNews

Στιγµές της ελληνικής ειδησεογραφίας µε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διαµόρφωση πολιτικών που µας αφορούν όλους και νοµοθεσία που αλλάζει την επιχειρηµατική δραστηριότητα.

Η Οµάδα ∆ράσης για την Ελλάδα και τα µεταλλεία Χαλκιδικής Ο Ευρωπαίος επίτροπος Περιβάλλοντος, Janez Potocnik, απάντησε θετικά στην πρόταση του ευρωβουλευτή Ιωάννη Τσουκαλά για ανάληψη συµβουλευτικού ρόλου από την «Οµάδα ∆ράσης της Επιτροπής για την Ελλάδα» για την αξιολόγηση και υλοποίηση της επένδυσης εξόρυξης χρυσού στη Χαλκιδική και διασφάλιση της τήρησης της περιβαλλοντικής νοµοθεσίας. Σύµφωνα µε τον Ευρωπαίο επίτροπο, «η Οµάδα ∆ράσης θα ήταν σε θέση να συνδράµει τις ελληνικές αρχές κατά την προπαρασκευή της ανάθεσης και υλοποίησης συµφωνιών εκχώρησης που αφορούν µεταλλεία χρυσού". Σηµειώνεται ότι η επένδυση στα µεταλλεία χρυσού ύψους 1,5 δισ. ευρώ αναµένεται να δηµιουργήσει 1.500 άµεσες και πολλαπλάσιες έµµεσες θέσεις εργασίας και θα µπορούσε να δώσει σηµαντική αναπτυξιακή ώθηση στην περιοχή. Όπως τόνισε ο κ. Τσουκαλάς, είναι δικαιολογηµένη η καχυποψία της τοπικής κοινωνίας για την ικανότητα του ελληνικού κράτους και των υπηρεσιών του να επιβάλλει την τήρηση της αυστηρής ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής νοµοθεσίας. Η συµβολή της Επιτροπής στην υποστήριξη µιας τέτοιας µεγάλης επένδυσης, όπως είναι τα µεταλλεία χρυσού, µπορεί να αποτελέσει ένα πρώτο βήµα για την ανάπτυξη του ορυκτού πλούτου της Βόρειας Ελλάδας. Η εµπειρία αντίστοιχων έργων σε άλλα κράτη µέλη έχει αποδείξει ότι οι αναπτυξιακές δραστηριότητες δεν είναι αντίθετες µε την προστασία του περιβάλλοντος.

98 ΕΠΙΛΟΓΗ

ABB Νέοι µετατροπείς για φωτοβολταϊκά Οι µετατροπείς στοιχειοσειράς (string inverters) PVS300 της ΑΒΒ είναι πλέον συµβατοί µε το σύστηµα κτιριακού αυτοµατισµού ΚΝΧ, είναι κατάλληλοι για Φ/Β συστήµατα µεγέθους έως και εκατοντάδων kW και µπορούν να χρησιµοποιηθούν τόσο σε οικιακές όσο και σε εµπορικές ή βιοµηχανικές εγκαταστάσεις. Η αποκεντρωµένη παραγωγή ενέργειας από Φ/Β συστήµατα έχει το βέλτιστο αποτέλεσµα όταν γίνεται κοντά στα σηµεία κατανάλωσης. Η αγορά φωτοβολταϊκών και η σηµασία τέτοιων εφαρµογών θα συνεχίσει να αυξάνεται τα επόµενα χρόνια, καθιστώντας αναγκαία την πλήρη ενσωµάτωσης του Φ/Β συστήµατος στην κτιριακή εγκατάσταση. Η νέα αυτή δυνατότητα των µετατροπέων της ΑΒΒ επιτυγχάνει την ολοκλήρωση των ηλιακών συστηµάτων παραγωγής ενέργειας γεφυρώνοντας το κενό µεταξύ της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιµες πηγές και των συστηµάτων ενεργειακής διαχείρισης των κτιρίων στα οποία η ενέργεια αυτή παράγεται.

Ανακύκλωση Συσκευών Tag the word Στον «αέρα» βρίσκεται η καινούργια καµπάνια «Tag the word» της Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε. που προτρέπει το νεανικό κοινό να δει αλλιώς τον κόσµο γύρω του, να σκεφτεί, να προβληµατιστεί και να προτείνει οτιδήποτε έχει σχέση µε το περιβάλλον του. Στη σελίδα electrocycle στο facebook, οι χρήστες µπορούν να γράψουν το δικό τους «πράσινο» µήνυµα που θα ευαισθητοποιήσει και θα κινητοποιήσει τον κόσµο για ένα καθαρό και «πράσινο» πλανήτη. Κάθε δύο εβδοµάδες αναδεικνύεται ένας νικητής, που επιλέγεται βάσει του περιεχοµένου, της πρωτοτυπίας και της αµεσότητας του µηνύµατος. Τα πιο εµπνευσµένα µηνύµατα θα γίνουν graffiti σε «αφρόντιστους» τοίχους των πόλεων απ’ όπου αναρτήθηκαν, προσθέτoντας µια χαρούµενη πινελιά στο µουντό αστικό τοπίο, που γίνεται το µέσο για τη διάδοση θετικών, για την κοινωνία, µηνυµάτων.

SAP HELLAS & CYPRUS: ∆ιεύρυνση αρµοδιοτήτων για τον διευθύνοντα σύµβουλο, Μάνο Ραπτόπουλο. Πλέον τίθεται επικεφαλής και για τις αγορές της Τουρκίας και του Ισραήλ. ∆ιαθέτει πολυετή εµπειρία και επιτυχηµένη πορεία στη SAP Hellas από το 1998. Το 2006 ανέλαβε ∆ιευθυντής Πωλήσεων µέχρι τον Ιανουάριο του 2008, οπότε και η εταιρεία του εµπιστεύθηκε τη θέση του διευθύνοντος συµβούλου. Στο παρελθόν είχε εργαστεί ως µηχανικός στη ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ. ΕΛΛΑΣ.

Η ΕΕ και τα κινεζικά φωτοβολταικά πάνελ Έρευνα ντάµπινγκ σε εισαγωγές φωτοβολταϊκών πάνελ προερχόµενων από την Κίνα και των βασικών τους εξαρτηµάτων ξεκίνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή µετά από καταγγελία από ένωση βιοµηχανιών του τοµέα σχετικά µε τις στρεβλώσεις αγοράς. Η Κίνα κατηγορείται για την παροχή επιδοτήσεων στους παραγωγούς φωτοβολταϊκών πάνελ που εξάγουν τα προϊόντα τους σε τιµές χαµηλότερες του κόστους, προκαλώντας αθέµιτο ανταγωνισµό. Αν κριθούν ένοχες, οι κινεζικές εταιρίες θα επιβληθούν δασµοί αντιντάµπινγκ στα προϊόντα τους. Η EU Prosun, που αντιπροσωπεύει τον κύριο όγκο των παραγωγών φωτοβολταϊκών στην Ευρώπη επιπλέον ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ερευνήσει ιδιαίτερα το θέµα των κινεζικών κρατικών επιδοτήσεων, πέραν της πολιτικής των Κινέζων παραγωγών να πωλούν κάτω του κόστους, πρακτικές και οι δύο που αντιβαίνουν τους κανόνες του ∆ιεθνούς Οργανισµού Εµπορίου. Όπως τονίζει ο επικεφαλής της, Milan Nitsschke, η πολιτική επιδοτήσεων έχει οδηγήσει σε δυναµικό παραγωγής στην Κίνα 20πλάσιο της εγχώριας κατανάλωσης, σχεδόν διπλάσιο της παγκόσµιας ζήτησης, µε συνέπεια την ανάγκη εξαγωγής του 90% της

παραγωγής ενώ οι περισσότερες κινεζικές εταιρείες θα είχαν χρεοκοπήσει χωρίς κρατικές επιδοτήσεις. Σηµειώνεται ότι η αµερικανική κυβέρνηση εκτιµά οι Κινέζοι εξάγουν στις ΗΠΑ µε περιθώρια ντάµπινγκ από 30% ως 250%. Στις επιδοτήσεις περιλαµβάνονται χαµηλότοκα δάνεια, διαγραφή δανείων, δωρεάν χρήση γης, φθηνή ενέργεια κ.α. Όπως εκτιµά η Prosun, τα κινεζικά πάνελ πωλούνται στην Ευρώπη σε τιµές 60%-80% κάτω του κόστος. Οι Κινέζοι παραγωγοί απαντούν ότι έχουν εξασφαλίσει πρώτες ύλες µε µακροχρόνιες συµφωνίες σε χαµηλότερες τιµές. Σηµειώνεται ότι οι χαµηλές τιµές των κινεζικών πάνελ ωφελούν τους καταναλωτές ωστόσο θα καταστρέψουν την ευρωπαϊκή βιοµηχανία φωτοβολταϊκών που απασχολεί περίπου 300 χιλ. εργαζοµένους και θα οδηγήσουν σε κινεζικό µονοπώλιο. Για την Ελλάδα, που αποτελεί καταναλωτή φωτοβολταϊκών, η εγχώρια παραγωγή ή συµπαραγωγή µε ξένους είναι που θα οδηγήσει σε πραγµατική στροφή στην πράσινη οικονοµία, που φυσικά δεν αποτελεί µόνο η πολυδιαφηµισµένη στροφή σε παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ.

ΕΠΙΛΟΓΗ 99

{

Γίνετε συνδροµητής στην Ε Το πακέτο συνδροµής περιλαµβάνει τα 6 διµηνιαία τεύχη της Ε και τις ετήσιες εκδόσεις της. Επιπλέον, παρέχεται 20% έκπτωση στις online βάσεις δεδοµένων του economics.gr Οι e-version των εκδόσεων κυκλοφορούν παράλληλα για ανάγνωση σε pc browser, iPad ή android συσκευές.

Digital editions

∆είτε πληροφορίες για την ΕΠΙΛΟΓΗ και τις ετήσιες εκδόσεις της ALLMEDIA στο epilogimag.gr ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ:

ΙΔΙΟΤΗΤΑ:

ΤΗΛΕΦΩΝΟ:

FAX:

ΤΡΟΠΟΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ:

E-MAIL:

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

 ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ALPHABANK: GR15 0140 1030 1030 0232 0001 786 (ALL MEDIA A.E.) ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ: GR70 0110 0800 0000 0804 7142 701 (ALL MEDIA A.E.) ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ: GR70 0172 0110 00 5011 016125 652 (ALL MEDIA A.E.) ΠΡΟΣΟΧΗ! Για να γίνει η πιστωση, παρακαλούμε γράψτε στο παραστατικό της κατάθεσης τον αποστολέα και στείλτε το στο fax: 210 64 24 850.  ΝΑ ΣΤΑΛΕΙ ΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ (για την περιοχή της Αθήνας)  ΘΑ ΠΕΡΑΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΣΑΣ  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ VISA  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ DINERS

Αριθμός Κάρτας: .......................................................................

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

Κατηγορία Συνδρομής Ιδιώτες - Επιχειρήσεις Τράπεζες - Ασφάλειες - Δημόσιο Φοιτητές (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

Ετήσια

Διετής

88 €

160 €

125 €

225 €

48 €

88 €

Επίσης: Ν.Π.Δ.Δ. - Οργανισμοί - Πρεσβείες - Βιομηχανικά & Επιχειρηματικά Συγκροτήματα

Συνδρομή Εξωτερικού

165 €

275 €

Συνδρομή φοιτητών εξωτερικού (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

115 €

185 €

Στις τιμές περιλαμβάνεται Φ.Π.Α. 5%

Ονοματεπώνυμο: .............................................................................................................................................. Λήξη: .......................................................................... Υπογραφή: .................................................................

Καποδιστρίου 2 & Λεωφ. Δημοκρατίας 83, 154 51, Νέο Ψυχικό τηλ.: 210 64 23 688, fax: 210 64 24 850, sindromes@allmedia.gr

100 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 101

K N O W L E D G E • I N V E S T M E N T • D E V E L O P M E N T • VA L U E

Γ Ν Ω Σ Η • Ε Π Ε Ν ∆Υ Σ Η • Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η • Α Ξ Ι Α

{ ΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ // ΑΠΟΨΗ

ΑΓΩΝΑΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ Οι µεγάλες οφειλές του ∆ηµοσίου προς τις φαρµακευτικές εταιρείες και οι ζηµιές που υπέστησαν από το κούρεµα των κρατικών οµολόγων µετατρέπουν τη µεγάλη προσπάθεια των εταιρειών να διατηρήσουν τη δυναµική τους και τις θέσεις εργασίας, σε αγώνα επιβίωσης. Αν δεν ληφθούν άµεσα µέτρα από την κυβέρνηση, η κατάρρευση του κλάδου δεν θα έχει συνέπειες µόνο στην επιχειρηµατικότητα αλλά κυρίως στην απρόσκοπτη πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόµα και ποιοτικά φάρµακα. Από τον ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΕΥΡΙΠΙΔΗ, διευθύνοντα σύμβουλο της GENESIS Pharma, αντιπρόεδρο του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδας με αρμοδιότητα επί των ομολόγων και των χρεών του Δημοσίου.

Σ

την παρούσα δύσκολη οικονομική συγκυρία που διανύει η χώρα μας, ο φαρμακευτικός κλάδος έχει στηρίξει έμπρακτα την προσπάθεια εξορθολογισμού των δαπανών υγείας. Παρά το γεγονός πως το φάρμακο αντιστοιχεί μόλις στο 20% των συνολικών δαπανών, οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν τη μεγαλύτερη συμβολή στη μείωση του κόστους υγείας, ύψους άνω των 2 δισ. ευρώ. Παράλληλα, μέσα από φόρους, έκτακτες εισφορές και επιστροφές που όλες οι εταιρείες έχουν καταβάλει με συνέπεια, έχουν προσφέρει σημαντικό έσοδο, ενώ βρίσκονται σταθερά στο πλευρό της Πολιτείας προτείνοντας λύσεις τόσο για την υιοθέτηση σύγχρονων πρακτικών για το φάρμακο στην Ελλά-

102 ΕΠΙΛΟΓΗ

δα, όσο και για τη συνολική αναμόρφωση της δημόσιας υγείας προς όφελος των ασθενών. Την ίδια στιγμή, οι φαρμακευτικές εταιρείες κατά την τελευταία εξαετία τροφοδοτούν το δημόσιο σύστημα υγείας και πληρώνονται με καθυστέρηση ετών και με πολύ μεγάλες εκπτώσεις. Σήμερα, το συσσωρευμένο χρέος των δημόσιων νοσοκομείων και του ΕΟΠΥΥ προς τις φαρμακευτικές εταιρείες έχει φτάσει το 1,8 δισ. ευρώ, ενώ η ζημιά από το κούρεμα των ομολόγων, που μας δόθηκαν υποχρεωτικά για αποπληρωμή συσσωρευμένων χρεών των ετών 2008-2009, ανέρχεται στο 1 δισ. ευρώ.

Για πόσο ακόμη η επιδότηση της υγείας από τις εταιρείες; Η φαρμακευτική αγορά βρίσκεται σε ασφυξία. Ενώ μέχρι σήμερα γίνεται μια πολύ μεγάλη προσπάθεια από όλες τις επιχειρήσεις, θυγατρικές πολυεθνικών και ελληνικές εταιρείες, να διατηρήσουν τη δυναμική τους, τις χιλιάδες θέσεις εργασίας και την ερευνητική και εξαγωγική τους δραστηριότητα, από εδώ και στο εξής η προσπάθεια αυτή μετατρέπεται σε προσπάθεια επιβίωσης. Καμία φαρμακευτική εταιρεία δεν αντέχει να επιδοτεί για πολύ ακόμη τη δημόσια υγεία. Εάν μάλιστα επιβεβαιωθούν οι φήμες για νέο κούρεμα των οφειλών του ΕΟΠΥΥ και δεν βρεθεί λύση στο θέμα της παράλογης απαίτησης του claw back, τότε θα μιλάμε για ένα τελειωτικό χτύπημα σε εταιρείες που μέχρι πρότινος ήταν υγιείς πυλώνες επιχειρηματικότητας. Ειδικά για τις ελληνικές εταιρείες, που δεν έχουν την υποστήριξη της μητρικής εταιρείας, το θέμα της ρευστότητας είναι τεράστιο, ενώ η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο δύσκολη, καθώς το χρηματοοικονομικό κόστος του δανεισμού τους από τις τράπεζες έχει αυξηθεί δραματικά. Η εταιρεία μας, μια αμιγώς ελληνική εταιρεία, έχει πληγεί περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη του κλάδου από τα οριζόντια μέτρα της τελευταίας διετίας, τα ομόλογα και τα συσσωρευμένα χρέη του Δημοσίου, καθώς η πλειονότητα των προϊόντων μας αφορά σε σύνθετες, χρόνιες παθήσεις που προορίζονται για νοσοκομειακή χρήση. Το κούρεμα των ομολόγων μάς δημιουργεί ζημία 170 εκ. ευρώ, τη μεγαλύτερη ζημιά που έχει υποστεί οποιαδήποτε εταιρεία στη χώρα μας μετά τις μεγάλες τράπεζες. Η αθροιστική ζημιά από το κούρεμα των ομολόγων και από το κόστος χρηματοδότησης του κουρέματος με τρα-

πεζικό δανεισμό, αύξησε το κόστος πωλήσεών μας για την περίοδο 2007-2009 στο 120%! Και βέβαια για τις πωλήσεις του 2010 και 2011 υπάρχουν πολλές καθυστερήσεις και μεγάλες εκπτώσεις.

Οι λύσεις από την κυβέρνηση Η κρίσιμη κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο φαρμακευτικός κλάδος απαιτεί άμεσες, ουσιαστικές λύσεις που μπορούν να στηρίξουν τη ρευστότητα και να διαμορφώσουν ένα σταθερό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων. Ως Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων έχουμε καταθέσει κατ’επανάληψη τα προβλήματά μας, αλλά και μια σειρά ρεαλιστικών λύσεΤο συσσωρευµένο ων ώστε να μπορέσουν οι εταιρείες χρέος των δηµόσιων να παραμείνουν βιώσιμες. Καταρνοσοκοµείων και του χήν, η ελληνική Κυβέρνηση θα πρέΕΟΠΥΥ προς τις φαρπει να τηρήσει τις συμβατικές της υποχρεώσεις για την άμεση αποµακευτικές εταιρείες πληρωμή όλων των χρεών των νοέχει φτάσει το 1,8 δισ. σοκομείων και του ΕΟΠΥΥ προς τις ευρώ, ενώ η ζηµιά από φαρμακευτικές, βάσει ενός πλάνου το κούρεµα των οµοχρηματοδότησης των νοσοκομείων λόγων, που δόθηκαν και των ταμείων και συγκεκριμέυποχρεωτικά για απονου χρονοδιαγράμματος εντός του 2012. Παράλληλα, είναι υψίστης πληρωµή συσσωρευσημασίας το θέμα της επέκτασης µένων χρεών των ετών του συμψηφισμού των χρεών των 2008-2009, ανέρχεται νοσοκομείων με απαιτήσεις του στο 1 δισ. ευρώ. κράτους προς τις φαρμακευτικές εταιρείες, όπως π.χ. από βεβαιωμένους φόρους ή για την πληρωμή rebate. Ο ΣΦΕΕ έχει ήδη αποστείλει στο Υπουργείο Οικονομικών συγκεκριμένη πρόταση νομοθετικής και κανονιστικής ρύθμισης που είναι κρίσιμο να εφαρμοστεί άμεσα. Επιπλέον είναι κρίσιμο να γίνουν παρεμβάσεις ώστε δεκάδες εταιρείες που είχαν μεγάλη έκθεση στα ομόλογα που εντάχθηκαν στο PSI, να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στο τεράστιο μέγεθος της ζημιάς. Σημαντική είναι η άμεση πληρωμή των οφειλών ΕΟΠΥΥ και Νοσοκομείων προς αυτές τις εταιρείες για ποσά μέχρι του ισόποσου του κουρέματος των προ-PSI ομολόγων που κατείχαν. Τέλος, απαιτείται ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της αρνητικής καθαρής θέσης των εταιρειών αυτών, που θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων:

• •

την απαλλαγή των εταιρειών από rebates και claw backs έως του ποσού του κουρέματος. τον συμψηφισμό του ΦΠΑ που οφείλεται μέχρι του ποσού του ΦΠΑ που εμπεριέχεται στο «κούρεμα» του 53,5% και ο οποίος, ενώ είχε ήδη αποδοθεί στο Δημόσιο μέσω των μηνιαίων δηλώσεων, έμμεσα απεδόθη δεύτερη φορά μέσω του PSI, κάτι το οποίο είναι όχι μόνο άδικο αλλά και παράλογο.

•

τη μη προσμέτρηση της επίπτωσης του κουρέματος στην καθαρή θέση των εταιρειών.

•

τον φορολογικό συμψηφισμό της ζημίας που πιθανότατα θα προκύψει από την πώληση των νέων ομολόγων, μέχρι πλήρους εξαλείψεώς της. Είναι απαραίτητο και επιτακτικό να ληφθούν άμεσα αποφάσεις σε αυτά τα κρίσιμα ζητήματα καθώς η κατάρρευση του φαρμακευτικού κλάδου δεν θα έχει συνέπειες μόνο στην επιχειρηματικότητα αλλά κυρίως στην απρόσκοπτη πρόσβαση των ασθενών σε φάρμακα καινοτόμα και ποιοτικά. Εμείς όπως πάντα βρισκόμαστε στη διάθεση της Κυβέρνησης για έναν διάλογο που μπορεί να οδηγήσει σε αμοιβαία επωφελείς λύσεις. ΕΠΙΛΟΓΗ 103

{ Mατιές στην επικαιρότητα

HealthNews

Οι εξελίξεις, οι πρωτοβουλίες και η στρατηγική μιας αγοράς που λειτουργεί στην αιχμή της επόμενης μέρας στην υγεία.

Οι Ιάπωνες πρώτοι στη μακροζωία Το προσδόκιμο ζωής των Ιαπώνων στην ηλικία των 60 ετών είναι 26 χρόνια. Με το μέγεθος αυτό οι Ιάπωνες είναι οι μακροβιότεροι παγκοσμίως. Αλλωστε στις οικονομικές αναλύσεις για τη χώρα επισημαίνεται ο κίνδυνος να μειωθεί η αποταμίευση, καθώς ο πληθυσμός γηράσκει με αποτέλεσμα πιθανά προβλήματα στη χρηματοδότηση του υψηλού δημοσίου χρέους, που σχεδόν στο σύνολό του διακρατείται από τους οικονόμους πολίτες της. Ακολουθούν η Γαλλία, η Ελβετία και η Αυστραλία με 25 χρόνια. Επόμενες στην κατάταξη, με 24 χρόνια βρίσκονται η Σουηδία, η Ισπανία, η Νορβηγία, ο Καναδάς, η Νέα Ζηλανδία και το Ισραήλ. Προσδόκιμο 23 χρόνων

έχουν η Ελλάδα, η Γερμανία, η Αυστρία, η Ιρλανδία, η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Πορτογαλία, η Μάλτα, η Βρετανία και οι Ην. Πολιτείες. Αρκετές χώρες, στη μεταρρύθμιση των συνταξιοδοτικών συστημάτων τους, συνδέουν πλέον το προσδόκιμο ζωής με την ηλικία συνταξιοδότησης, π.χ. η Γερμανία όρισε την τελευταία στα 67 χρόνια, ώστε να είναι βιώσιμα τα συστήματα. Στους αναπτυσσόμενους γίγαντες, Κίνα και Ινδία, το προσδόκιμο ζωής στα 60 είναι 19 και 16 χρόνια αντίστοιχα. Από τις άλλες μεγάλες αναπτυσσόμενες, στη Βραζιλία είναι 21 χρόνια ενώ στη Ρωσία, την Ινδονησία και τη Ν. Αφρική είναι 17. Στη γειτονική μας Τουρκία έχει αυξηθεί στα 20 χρόνια.

Στα 3 δισ. ευρώ οι οφειλές του Δημοσίου

Μη μεταδοτικές ασθένειες Η πρόκληση του 21ου αιώνα Καθώς αυξάνεται η ηλικία του πληθυσμού παγκοσμίως και ο αριθμός των ατόμων μέσης – μεγάλης ηλικίας, αυξάνεται και ο αριθμός των απωλειών ζωής από μη μεταδοτικές ασθένειες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προβλέπει αύξηση των απωλειών ζωής από καρδιολογικά/αρτηριακά προβλήματα από 17 εκατ. στα 25 ως το 2030 και διπλασιασμό των απωλειών από καρκίνο στα 13 εκατ. παγκοσμίως. Οι πιο σημαντικοί παράγοντες ασθενειών συνδέονται με συμπεριφορικές πρακτικές, όπως το κάπνισμα, η μειωμένη φυσική άσκηση, η ανθυγιεινή διατροφή και η υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών που συνεπάγονται μεταξύ άλλων υψηλή πίεση, υπεργλυκαιμία, υπερλιπιδαιμία κ.α.

104 ΕΠΙΛΟΓΗ

Στα 780 εκατ . ευρώ ανέρχονται οι οφειλές των ασφαλιστικών ταμείων προς τα ιδιωτικά θεραπευτήρια για την περίοδο 2007-2011 και ο Σύνδεσμος Ελληνικών Κ λινικών σ χεδιάζ ει αγωγέ ς για διεκδίκηση των οφειλομένων. Παράλληλα εκκρεμούν εξοφλήσεις νοσηλείων του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας, όπου πλέον παρέχουν το σύνολο των υπηρεσιών τους, για το 2012 ύψους 200 εκατ. ευρώ. Όσον αφορά τη φαρμακοβιομηχανία, οι οφειλές του Δημοσίου προσεγγίζουν τα 2 δισ. ευρώ και ενώ ο κλάδος έχει υποστεί ζημιές από το κούρεμα των κρατικών ομολόγων –με τα οποία το Δημόσιο εξόφλησε παλαιότερες οφειλές- περίπου 1 δισ. ευρώ. Η κατάσταση επιδεινώνεται από τη μείωση των εσόδων του ΕΟΠΠΥ, λόγω της ύφεσης, της μείωσης των αμοιβών και της υψηλής ανεργίας, με αποτέλεσμα το έλλειμμά του να εκτιμάται ότι το 2012 θα φθάσει τα 2 δισ. ευρώ.

Health Status. Τουλάχιστον μέχρι πριν από την κρίση, το 2008, οι Έλληνες είχαν πολύ χαμηλότερο ποσοστό υπερτασικών από τους Ευρωπαίους. Το 25% των ανδρών ηλικίας άνω των 25 ετών είχαν αυξημένη πίεση, με 35% για τους Φιλανδούς, τους Ιρλανδούς και τους Πορτογάλους, 31% στους Γερμανούς, 29% για τους Γάλλους και τους Ιταλούς και 28% στους Ισπανούς. Σχεδόν ένας στους δύο Πολωνούς και Λιθουανούς έχουν αυξημένη πίεση.

Παγκόσμια διάκριση για το Ιατρικό Αθηνών Πρωτοπόροι σε διεθνές επίπεδο στον τομέα της Ρομποτικής Χειρουργικής είναι οι Έλληνες γιατροί.

Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης

Δαπάνες Υγείας Η πίεση της τρόικας για μείωση των δαπανών υγείας στην Ελλάδα είναι μεγάλη και ήδη φέτος προβλέπεται μείωση των δαπανών του ΕΟΠΥΥ. Φυσικά υπήρχαν μεγάλα περιθώρια αφού ήρθαν στην επιφάνεια ανορθολογική διαχείριση, σπατάλες και περιπτώσεις διαφθοράς. Ωστόσο αξίζει να δούμε τα συνολικά μεγέθη για την αξιολόγηση του πού οδεύουμε. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, οι κατά κεφαλή δαπάνες υγείας στην Ελλάδα το 2009 ήταν 3 χιλ. δολάρια. Στο Λουξεμβούργο ήταν 8,2 χιλ, τη Δανία 6,5 χιλ, την Ολλανδία 5,7 χιλ, τη Γαλλία 4,8, τη Γερμανία 4,7, τη Σουηδία 4,3, τη Φινλανδία 4, την Ιταλία 3,3 χιλ, την Ισπανία 3 και την Πορτογαλία 2,3 χιλ. Προφανώς και μπορούμε να φτάσουμε σε χαμηλότερα επίπεδα, άλλωστε η Ισπανία

και η Πορτογαλία έχουν πληθυσμό σε καλή υγεία και με υψηλό προσδόκιμο ζωής. Αυτό που διαφοροποιεί την Ελλάδα είναι το γεγονός ότι το 1/3 των δαπανών γίνεται με ιδιωτικές δαπάνες των ασθενών, το υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ, με μεγέθη της τάξης του 20% στην Ισπανία και την Ιταλία και 13% στη Γερμανία, 10% στη Βρετανία και 7% στη Γαλλία. Συνεπώς, οι περικοπές στις κρατικές δαπάνες δεν πρέπει να συνοδευτούν με μείωση των καλύψεων, που θα συνεπάγονται μεγαλύτερη ιδιωτική δαπάνη, αλλά με εξορθολογισμό του δημόσιου συστήματος ώστε ο φορολογούμενος που το χρηματοδοτεί να απολαμβάνει και υπηρεσίες ανάλογες των χωρών, το επίπεδο των οποίων η Ελλάδα, τουλάχιστον σε αυτόν τον τομέα, θα πρέπει να στοχεύει να προσεγγίσει.

Απόδειξη αποτελεί και η φετινή βράβευση της ομάδας ρομποτικής & λαπαροσκοπικής χειρουργικής του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, στο διεθνές συνέδριο SLS-MIRA-SRS, που πραγματοποιήθηκε στη Bοστώνης. Ο Δρ Κ. Κωνσταντινίδης και η ομάδα του κατέκτησαν διακρίσεις για τις καλύτερες εργασίες σε μορφή βίντεο και συγκεκριμένα στη Ρομποτική Χειρουργική Μιας Τομής (Single Site Robotic Surgery) και στη Ρομποτική Παγκρεατεκτομή (Whipple και Περιφερική Παγκρεατεκτομή). Το διεθνές συνέδριο με θέμα «Εβδομάδα Ελάχιστα Τραυματικής Χειρουργικής» διοργάνωσαν, από κοινού, οι τρεις παγκόσμιες επιστημονικές εταιρείες: SLS (Society of Laparoscopic Surgeons), MIRA (Minimally Invasive Robotic Association) και SRS (Society of Robotic Surgery) και συμμετείχαν 850 κορυφαίοι επιστήμονες από 75 χώρες. Η πρώτη διάκριση της ομάδας αφορά στις ρομποτικές επεμβάσεις Single Site, δηλαδή επεμβάσεις με χρήση του συστήματος da Vinci, μέσω μίας μόνο μικροτομής μόλις 1,5 εκατ. Συγκεκριμένα, πρόκειται για: Χολοκυστεκτομή (μεγαλύτερη εμπειρία διεθνώς), Αποκατάσταση Διαφραγματοκήλης - Γαστροοισοφαγικής Παλινδρόμησης (πρώτη διεθνώς), Αφαίρεση Κύστης Νεφρού (πρώτη διεθνώς) και Ρομποτική Αφαίρεση Κύστης Περικαρδίου (πρώτη διεθνώς). ΕΠΙΛΟΓΗ 105

Το πρώτο κατάστημα Trollbeads στην Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας

ΝΕΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ! ΒΑΛΑΩΡΙΤΟΥ 9, ΑΘΗΝΑ τηλ. 2130 249440 www.trollbeads.gr

106 ΕΠΙΛΟΓΗ

“Changing Perspectives – 15 years of the ECB's art collection” European Central Bank 12.9.2012

Και µιά άλλη άποψη: Οι καλλιτέχνες Paolo Icaro και Μάριος Σπηλιόπουλος και η επιµελήτρια στα εγκαίνια της επετειακής έκθεσης.

ΕΠΙΛΟΓΗ 107

PreciousPrecious Life & Living LifeValues & Living Values

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝH

65 ΧΡΟΝΙΑ // ΒΙΤΑΜ

γιορτάζει και αλλάζει

ΑΓΑΠΗ

Έχοντας κάνει την πρώτη του εµφάνιση στα ψυγεία των ελληνικών νοικοκυριών το 1947, το Βιτάµ κλείνει φέτος τα 65 και το γιορτάζει δεόντως µε νέο look. Βιτάµ Κλασικό. πεντανόστιµη αξία για όσους εκτιµούν την παραδοσιακή µαγειρική και ζαχαροπλασ τική. Βιτάµ Soft. Τέλειο σ το ψωµί, τη µαγειρική και τη ζαχαροπλαστική. Αλλά πλέον δεν είναι µόνο του: Soft Light: λιγότερες θερµίδες για εκείνους που δεν θέ λουν να σ τερηθούν την αγαπηµένη γεύση του. Culinesse, σε ρευστή µορφή που αντέχει σε υψηλές θερµοκρασίες, χωρίς να καίγεται και χωρίς να «πιτσιλάει, για σωτάρισµα και τηγάνισµα. Soft µε Γιαούρτι: λαχταριστός συνδυασµός στο πρωινό ζεστό ψωµί.

ΣΠΙΤΙΚΟ

Σάλτσα για ψητό // KNORR

παραδοσιακά αρώµατα του κυριακάτικου αρόστου

ΨΗΤΟ

108 ΕΠΙΛΟΓΗ

Οι σεφ της Knorr εµπνεύστηκαν από την παραδοσιακή συνταγή σάλτσας ψητού. Eπέλεξαν αρωµατικά φυτά και µπαχάρια, τα έβρασαν σε χαµηλή φωτιά µε ζωµό βοδινού και τα συµπύκνωσαν σε µικρή συσκευασία για τα ψητά του φούρνου, τα βραστά και της κατσαρόλας. Είναι η αυθεντική γεύση και το άρωµα της σάλτσας που βγάζει το ψητό όταν ψήνεται, χωρίς συντηρητικά, χρωστικές ή ενισχυτικά γεύσης. Ένας ακόµα λόγος να περιµένεις την Κυριακή!

OIKONOMIA

νέα σειρά βασικών τροφίµων // ΕΛΑΪΣ

µας αρέσει να τρώµε πλούσια, αλλά όχι ακριβά

ΑΓΝΑ ΥΛΙΚΑ Από µία εταιρεία µε εµπειρία 90 χρόνων στην παραγωγή τροφίµων και µεγάλη γνώση των διατροφικών συνηθειών των Ελλήνων, και µε γνώµονα την ενίσχυση της αγοραστικής δύναµης κάθε ελληνικού νοικοκυριού, παρουσιάζεται η σειρά βασικών τροφίµων, που συνδυάζει ποιότητα και οικονοµία. Παράγονται όλα στην Ελλάδα, µε αγνά υλικά, από µια εταιρεία µε ιστορικό και αξιόπιστο όνοµα, που τιµάει τη σχέση µας µε το φαγητό κάθε µέρα.

TASTE OF GREECE

Τρύγος στο Αιγαίο // ΜΕΤΑΧΑ

ΠΑΡΑ∆ΟΣΗ & ΤΕΧΝΗ Κάτι ξεχωριστό συµβαίνει στη Σάµο στις αρχές του φθινοπώρου: ο τρύγος των σταφυλιών Μοσχάτο, που µαζεύονται µε το χέρι µε την ίδια ακριβώς φροντίδα µε την οποία µεγαλώνουν τα αµπέλια καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Τα πάντα συµβαίνουν χάρη σε απλές κινήσεις, σχεδόν ξεχασµένες σε άλλα µέρη του κόσµου, που φέρουν τη σφραγίδα της παράδοσης. Ένα σπάνιο αποτέλεσµα γεννιέται από τέχνη περασµένη από γενιά σε γενιά. Η παράδοση που φυλάσσεται για αιώνες, επιτρέπει στους καλλιεργητές να διαλέγουν επί τόπου τα καλύτερα

σταφύλια. Αυτή είναι η στιγµή που ο ΜΕΤΑΧΑ Master προστίθεται στην οµάδα των καλλιεργητών για να διαλέξει τα σταφύλια του. Οι επιλογές εστιάζουν στα πιο αρωµατικά κρασιά που συνήθως προέρχονται από σταφύλια που µεγάλωσαν στα ψηλότερα αµπέλια του όρους Άµπελος. Αυτό το µοσχάτο κρασί θα αναµειχθεί έπειτα από τον ΜΕΤΑΧΑ Master µε εξαιρετικά παλαιωµένα αποστάγµατα. Έτσι, χάρη στο ταλέντο του, γεννιέται το ΜΕΤΑΧΑ, το απαλότερο αλκοολούχο ποτό κάτω από τον ήλιο.

ΕΠΙΛΟΓΗ 109

PreciousPrecious Life & Living LifeValues & Living Values

ΤΟΠΙΟ

Ίδρυµα Σταύρος Νιάρχος

Κατασκευάζοντας ένα κέντρο πολιτισµου.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟY

Ο χώρος για την κατασκευή του Κέντρου Πολιτισµού Ίδρυµα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) ορίστηκε το 2006. Η επιλογή του Renzo Piano ως αρχιτέκτονα του έργου και η ολοκλήρωση των αρχιτεκτονικών σχεδίων έχουν δηµιουργήσει από τότε νέα αντίληψη για τον χώρο, την εικόνα που θα εχει όταν ολοκληρωθεί το έργο, το 2015. Αναφορές στα ΜΜΕ και εικόνες του χώρου είναι πλέον αναφορές και εικόνες από ένα ολοκληρωµένο αρχιτεκτονικό έργο, το ΚΠΙΣΝ. Ο χώρος, ως εκ τούτου, έχει διπλή ταυτότητα. Ο χώρος υπάρχει στη συλλογική µνήµη παλαιότερων γενεών ως πρώην ιππόδροµος, ενώ στα µάτια των σηµερινών Αθηναίων αρχίζει να αναγνωρίζεται ως το ΚΠΙΣΝ. Η ενδιάµεση ύπαρξή του χάνεται γρήγορα, διαβρωµένη από το πριν και το µετά. Με την ολοκλήρωση του έργου το 2015, πολύ λίγοι θα γνωρίζουν την προηγούµενη εικόνα του χώρου. Το ΚΠΙΣΝ είναι ένα έργο που ατενίζει το µέλλον και προσβλέπει στο αύριο. Ωστόσο, η κατανόηση της σηµασίας του χώρου το 2015 απαιτεί την κατανόηση της εξέλιξής του, αυτού που ήταν και εκείνου που θα γίνει. Για να εκτιµήσει κάποιος το µέγεθος του µετασχηµατισµού, πρέπει να υπάρχει εικόνα του πώς ήταν το αστικό τοπίο και πώς άλλαξε. Έτσι, το Ίδρυµα ανέθεσε στον Γιώργη Γερόλυµπο την καταγραφή της µεταµόρφωσης του τοπίου. Οι φωτογραφίες του αποτελούν ένα ταξίδι µέσα στο έργο και επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι δεν υπάρχει αδιάφορη και ουδέτερη τοπογραφία, παρέχοντας ταυτόχρονα µια οικεία εικόνα µιας κρίσιµης φάσης στην ιστορία της αρχιτεκτονικής της Αθήνας. Οι εργασίες κατασκευής του ΚΠΙΣΝ ξεκίνησαν. Η κατασκευή και ο εξοπλισµός των νέων υπερσύγχρονων εγκαταστάσεων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, καθώς και το Πάρκο Σταύρος Νιάρχος, 170 στρεµµάτων, χρηµατοδοτούνται πλήρως από το Ίδρυµα µε 566 εκατ. ευρώ.

110 ΕΠΙΛΟΓΗ

DEFAULT

H έκθεση του φωτογράφου Γιώργη Γερόλυµπου στην γκαλερί Αntonopoulou Αrt.

LANDSCAPES Είναι ο τόπος µου. Θα µείνω.

Πολύ πριν µάθουµε ότι Default σηµαίνει χρεοκοπία, γνωρίζαµε τον όρο ως “επιστροφή στις αρχικές ρυθµίσεις” της συσκευής που είχαµε µπροστά µας. Όταν κάτι έπαυε να λειτουργεί, το µόνο που µπορούσες να κάνεις ήταν να επιστρέψεις στην αρχή. Στην ουσία. Εδώ και τρία χρόνια, ο θυµός εναλλάσσεται µε τη θλίψη και τον φόβο, η καταστροφή µε το κενό. Οι συζητήσεις περιστρέφονται γύρω από νούµερα και ποσοστά, ασφάλειες και επισφάλειες, βιώσιµες ή µη συνθήκες, συµφωνίες, συµβάσεις κτλ. O καθένας από µας ακολουθεί, βουβός, την µοναχική πορεία του µπροστά στον δέκτη. Κι όµως, κάθε µέρα, για µια στιγµή έστω, κάτι διαπερνά τη σκληρή επιφάνεια της

πτώσης και µπαίνει πιο µέσα, θερµαίνοντας για λίγο την ηµέρα. Κάτι διαφορετικό για τον καθένα: η έγνοια του φίλου, ο καλός λόγος στη δουλειά, η συντροφικότητα και η τρυφερότητα της επαφής. Οικειότητα από τον ιδιωτικό κόσµο, κουράγιο από τη συλλογικότητα. Τα τοπία αυτά είναι τοπία µιας χώρας υπό τη συνεχή αγωνία πτώχευσης, οικονοµικής αλλά και ηθικής. Ταυτόχρονα, είναι τοπία επιστροφής στα ουσιώδη. Είναι ο τόπος που έφερα και εγώ σ’ αυτή την κατάσταση και ο τόπος που πρέπει κι εγώ να ξαναφτιάξω. Με τα λόγια αυτά περιγράφει ο φωτογράφος, Γιώργης Γερόλυµπος, τις φωτογραφίες που περιλαµβάνει στην έκθεση, ένα ταξίδι «στο όνειρο που ελπίζει».

INFO Αntonopoulou Αrt Αριστοφάνους 20. Tηλ. 210 3214994 www.aaart.gr ∆ιάρκεια έκθεσης: 29 Σεπτεµβρίου 2012 – 7 Νοεµβρίου 2012 Ώρες λειτουργίας: Τετάρτη – Παρασκευή 2-8 Σάββατο 12-4

ΕΠΙΛΟΓΗ 111

Precious Life & Living Values ΜΑΡΙΟΣ ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ

Με αφορµή την επετειακή έκθεση των έργων τέχνης της ΕΚΤ, όπου περιλαµβάνεται και δικός του πίνακας, µιλά στην «Ε» για το πώς περιήλθε το έργο του στην ευρωτράπεζα και τη συγκίνηση που ένιωσε για την προβολή του.

ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΙΧΝΗ Κύριε Σπηλιόπουλε, το 2000 ένα από τα έργα σας αγοράστηκε από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και εκτέθηκε στη φετινή επετειακή της έκθεση “ Changing Perspectives-15 years of the ECB’ s art Collection”. Περιγράψτε µου αυτή την εµπειρία… Η ιστορία ξεκινά το 1997, όταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, στα πλαίσια της φιλοσοφίας του ότι η τέχνη αποτελεί συνδετικό κρίκο µεταξύ των εθνών, ξεκίνησε να συλλέγει έργα τέχνης Ευρωπαίων καλλιτεχνών. Έκτοτε, κάθε χρονιά γινόταν µια έκθεση που τη διοργάνωνε η κεντρική Τράπεζα κάθε κράτους- µέλους της Ευρωπαικής Ένωσης στο κτήριο της ΕΚΤ, στη Φρανκφούρτη. Έτσι, το 1999 ήρθε η σειρά της Ελλάδας. Η Τράπεζα της Ελλάδος, επί διοικήσεως Λουκά Παπαδήµου, διοργάνωσε την έκθεση 12 ελλήνων καλλιτεχών, που επέλεξε η διευθύντρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης, Άννα Καφέτση. Τότε,η ΕΚΤ επέλεξε και αγόρασε το έργο µου, “Mystery of the Bees”. Σήµερα, η συλλογή της ΕΚΤ αριθµεί 300 έργα από 19 χώρες. Φέτος,(13/9) στο κτήριο της ΕΚΤ, εγκαινιάστηκε η επετειακή έκθεση Changing Perspectives-15 years of the ECB’ s Art Collection όπου παρουσιάστηκαν 45 έργα της συλλογής, ανάµεσά τους και το δικό µου. Αυτό που µε συγκίνησε είναι το ότι το έργο µου τοποθετήθηκε µόνιµα σ την κεντρική είσοδο του κτηρίου της ΕΚΤ και ότι συνυπάρχω µε καλλιτέχνες που θαυµάζω όπως ο Antoni Tapies, o Jan Fabre και ο Paolo Icaro κ.ά.

Τι πιστεύετε ότι γοήτευσε τους Ευρωπαίους για να αγοράσουν το έργο σας και µάλιστα φέτος να το εγκαταστήσουν µόνιµα σε τόσο περίοπτη θέση; Μόλις φέτος ανακάλυψα την απάντηση σε αυτό που µε ρωτάτε…, καθώς σ τον κατάλογο της έκθεσης αναφέρθηκαν εκτενώς στο γεγονός ότι χρησιµοποιώ τα στοιχεία της φύσης ως τρόπο επικοινωνίας. Το έργο µου αναφέρεται στη θαυµαστή κοινωνία των µελισσών και είναι φτιαγµένο από 112 ΕΠΙΛΟΓΗ

Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ

φυσικό κερί, θεωρώ ότι αυτό ήταν που τους συγκίνησε. Το έργο αυτό είναι µέρος της ενότητας που είχε αποσπάσει το βραβείο “Grand Prix” στην Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας το 1994.

Στην καλλιτεχνική σας δραστηριότητα δεν χρησιµοποιείτε µόνο τα χρώµατα αλλά και άλλα «µέσα» όπως τις λέξεις, ολόκληρες εγκαταστάσεις, ψηφιακά µέσα κ.λπ Όντως, παρόλο που

Έχετε λάβει µέρος σε πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Τι ήταν αυτό που σας εντυπωσίασε σε αυτή της ΕΚΤ; Χωρίς δεύτερη σκέψη θα σας πω

θεωρώ τον εαυτό µου ζωγράφο, χρησιµοποιώ κάθε µέσο προκειµένου να καταφέρω να πω αυτό που δεν ξέρω πώς να το πω. Είναι σαν να φωνάζω τον εσωτερικό µου µονόλογο για να συντονιστεί µε άλλες φωνές.

ότι µου έκανε εντύπωση το γεγονός ότι ο επικεφαλής της, Μάριο Ντράγκι, που εγκαινίασε την έκθεση, ήταν τόσο ενηµερωµένος, που εκτός από τον λόγο που εκφώνησε -που παρέπεµπε στο λεξιλόγιο που χρησιµοποιούν curators και ιστορικοί τέχνης- µετά την εκδήλωση και παρά το βεβαρυµένο του πρόγραµµα, συνοµίλησε µε τους συµµετέχοντες καλλιτέχνες, κάνοντας ερωτήσεις που έδειχναν τη γνώση και την ευαισθησία ανθρώπου που πραγµατικά αγαπά την τέχνη. Επίσης, ευχάριστη έκπληξη ήταν οι 3,5 χιλιάδες καλεσµένοι. Μεταξύ αυτών ήταν σηµαντικοί καλλιτέχνες και διευθυντές µουσείων που έδειξαν ενδιαφέρον για τη δουλειά µου.

Παρά λοιπόν την ανθελληνική υστερία στο εξωτερικό, φαίνεται ότι οι Έλληνες καλλιτέχνες χαίρουν άλλης αντιµετώπισης… Αυτό που ανέκαθεν πίσ τευα και επιβεβαιώνοµαι τώρα, είναι ότι η τέχνη υπερβαίνει κάθε είδους διαχωριστικές γραµµές. Η τέχνη είναι ένα φως που ενώνει ανθρώπους και πολιτισµούς και ίσως είναι η µόνη διέξοδος στα αδιέξοδα των «αβέβαιων καιρών»...

Στα έργα σας παρατηρεί κανείς ότι χρησιµοποιείτε ευρέως τα γαιώδη χρώµατα. Είναι τυχαίο; Πάντα µε ενδιάφεραν οι τελετουργίες της «λεκάνης» της Μεσογείου, τα ήθη και τα έθιµα των ανθρώπων της. Το ανάγλυφο του εδάφους της Ελλάδας, η φύση της, τα χρώµατά της. Η γραµµατική του ελληνικού τοπίου είναι γεώδης στο σύνολό της, µε εντάσεις καθαρού µπλέ και πράσινου.

Η ζωγραφική είναι ένας µονόλογος ή ένας διάλογος του δηµιουργού µε το κοινό του; Θα έλεγα ότι η τέχνη είναι µια ιδιωτική υπόθεση για δηµόσια χρήση. ∆εν πρέπει απλά να είµαστε θεατές της τέχνης, αλλά χρήστες της και η τέχνη οφείλει να ξεφλουδίζει το κέλυφος του ανθρώπου για να φανεί ο κρυµένος του πυθµένας. Ιδίως τώρα, η τέχνη είναι µεγάλη παρηγοριά στην κρίση.

Ποια είναι η θεµατολογία την οποία πραγµατεύεστε; Τα τελευταία µου έργα όπως η εγκατάσταση «Ανθρώπων ίχνη», ένα οδοιπορικό στην ιστορία της Ελευσίνας και των ανθρώπων της, είναι ένα µεγάλο έργο που αντιπροσωπεύει το µότο µου: «είµαστε φωνές πολλών ανθρώπων». Τα βιώµατά µας, οι συγκινήσεις µας, οι εµπειρίες µας είναι η φωνή µας. Τελευταία ασχολούµαι µε ένα είδος social art. Με ενδιαφέρει να διεισδύω στο εσωτερικό των ανθρώπων, να ψάχνω τη µέσα τσέπη της ζωής.

Η διδασκαλία στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, τι σας έµαθε; Μέσα από τη διδασκαλία συνειδητοποίησα ότι καλλιτέχνης δε γεννιέται κανείς, γίνεται µε πολύ κόπο. Μάλιστα συνηθίζω να θυµίζω στους µαθητές µου ότι η δεξιοτεχνία σε ένα µουσικό όργανο δεν βλάπτει, αλλά και δεν αρκεί. Πάντως, ύστερα από εικοσιένα χρόνια που διδάσκω νιώθω ότι εξακολουθώ να µαθαίνω από τους φοιτητές µου, που ευτυχώς, σε αντίθεση µε τη δική µου γενιά, είναι απαλλαγµένοι από κόµπλεξ και ιδεολογικά βάρη.

Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, µε τον Μάριο Σπηλιόπουλο.

Η ΕΚΤ έχει δηµιουργήσει από το 1997 µία συλλογή έργων από τα κράτη µέλη της ΕΕ. Η έκθεση “Changing Perspectives – 15 years of the ECB's art collection” παρουσιάζει 45 έργα, από τα 300 συνολικά, ανάµεσα στα οποία και το έργο του Μ. Σπηλιόπουλου “The Mystery of the Bees” (φωτό) . Περιλαµβάνει έργα των Jan Fabre,Antoni Tapies,Paolo Icaro,Anton Corbijn,Dragos Lumpan,Gerard Carouste,Georges Rousse,Petra Varl,Ulay,Jose Maria Sicilia κ.ά.

ΕΠΙΛΟΓΗ 113

ΕΠΕΑπτερΟεντα

Από τον ΑνδρEα ΡιζOπουλο a.rizopoulos@allmedia.gr

ΕπιστροφΗ στις παραδΟσεις Η ζητεΙα «Οι ζητείες αποτελούσαν ένα εξαιρετικά διαδεδομένο φαινόμενο μετά την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας εντός του οθωμανοκρατούμενου χώρου άλλα και πολύ πέρα από αυτόν. Ζητείες εκτελούνταν από τα Πατριαρχεία, τα μοναστήρια και τις εκκλησίες για την κάλυψη τακτικών και έκτακτων αναγκών τους άλλα και από απλούς ανθρώπους που αντιμετώπιζαν ποικίλα δεινά και προβλήματα. «Τα πρώτα χρόνια μετά την Άλωση, η δυσκολία συλλογής των πατριαρχικών φόρων λόγω της απροθυμίας καταβολής τους από τους μητροπολίτες, τον κατώτερο κλήρο αλλά και το ορθόδοξο ποίμνιο είχε αναγκάσει τους Πατριάρχες να αναχωρούν προσωπικά σε περιοδεία για την είσπραξη των φόρων. Πριν από την αναχώρησή του ο Πατριάρχης έπρεπε να εφοδιαστεί με σχετικό διάταγμα του σουλτάνου το οποίο θα επέτρεπε την περιοδεία και θα εξασφάλιζε την ασφάλεια τη δική του και της συνοδείας του που συχνά την αποτελούσαν μέλη αρχοντικών οικογενειών. Το διάταγμα εξασφάλιζε επίσης διευκολύνσεις από τις τοπικές αρχές και τους καδήδες για τον πειθαναγκασμό των δυστροπούντων χριστιανών να καταβάλουν τους φόρους. «Συχνότερα από τη λέξη ζητεία χρησιμοποιείται η λέξη «ταξίδιον», προκειμένου να χαρακτηρίσει την περιοδεία για τη συλλογή ελεών, ίσως για να μην δημιουργείται σύγχυση με τα συνήθη 114 ΕΠΙΛΟΓΗ

δοσίματα προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Έτσι, το «ταξίδιον» αποτέλεσε έναν άλλον τρόπο δήλωσης της ζητείας ή του εράνου που τον απαντούμε συχνά σε συστατικές επιστολές και ‘απανταχούσες’. Αυτοί που διεξήγαν τις περιοδείες ζητείας συχνά αποκαλούνται στα σύγχρονα κείμενα «ταξιδιάρηδες» ή «ταξιδευτές. Τά «ταξίδια» αυτά συχνά επεκτείνονταν και έξω από τα όρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ακόμη και σε πολύ μακρινούς τόπους. «Η μεγαλύτερη δημοσιευμένη σειρά οθωμανικών έγγραφων που αφορούν ζητείες προέρχεται από τη μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά. Στά περισσότερα από τα φερμάνια γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην απαγόρευση παρενόχλησης τών Σιναϊτών μοναχών κατά τις ζητείες τους από τις τοπικές αρχές. Απαγορευόταν επίσης να τους εκβιάζουν τα τελωνεία για την είσπραξη φόρων και δασμών από τους οποίους ήταν απαλλαγμένοι. Τέλος, διατάσσονταν οι διάφοροι αξιωματούχοι να απέχουν από την παράνομη απόσπαση χρημάτων ή άλλων αγαθών που συγκέντρωναν οι Σιναΐτες από συνεισφορές του κόσμου. «Φαίνεται ότι ήταν κοινό φαινόμενο οι πολυάριθμοι επαίτες να μην τηρούν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για τη διεξαγωγή ζητείας, όπως ήταν η έγκριση της απο τον τοπικό Ιεράρχη, η κατοχή έγκυρων συστατικών γραμμάτων, ή η επίδειξη της δέουσας και κόσμιας συμπεριφοράς «Οί περιπλανήσεις τών

επαιτούντων Ελλήνων επεκτείνονταν και σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Σύντομα μάλιστα οι περιοδεύοντες για ζητείες αλλά ακόμη και για σπουδές Έλληνες απέκτησαν κακό όνομα και απογοήτευσαν πολλούς από τους κατά τα άλλα φιλέλληνες ξένους, άλλοτε δικαίως και άλλοτε αδίκως. «Η συχνή εκμετάλλευση των ζητειών για ιδιοτελείς σκοπούς από τους επιτήδειους που επιδείκνυαν εκτός τών άλλων και ιδιαίτερη ικανότητα και εφευρετικότητα στην εκμετάλλευση των ευγενέστερων συναισθημάτων των συνανθρώπων τους δεν αποτελεί αποκλειστικό φαινόμενο των χρόνων εκείνων, αλλά πρόκειται, δυστυχώς, για φαινόμενο διαχρονικό από το οποίο η ανθρωπότητα δεν έχει καταφέρει να απαλλαγεί.» Χάριτας οφείλω στην Ελένη Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη για την εργασία της «Το φαινόμενο της ζητείας κατά τη Μεταβυζαντινή περίοδο» (Χαριστήριος τόμος στον Δ. Ζ. Σοφιανό, Ιόνιος Λόγος, Κέρκυρα 2007) η οποία μου δημιούργησε τους συνειρμούς με την παρούσα κατάσταση της Ελλάδας. Σεβόμενος τη νοημοσύνη των αναγνωστών της σελίδας αποφεύγω να βροντοφωνάξω τις ομοιότητες με το να κάνω παραλληλισμούς. Αν πάλι κανένας δεν κάνει αντίστοιχους με εμένα συνειρμούς τότε ας

μείνει το παρόν κείμενο μια απλή ζητεία εκ μέρους μου. Μια ζητεία συγχώρησης γιατί βρίσκομαι σε εγγενή αδυναμία να ασχοληθώ με τον τρόπο που τους αρμόζει με τα άλλα θέματα της επώδυνης επικαιρότητας. ΣυναφΕς βοΗθημα Και για όσους τυχόν χρειάζονται βοήθεια στην πραγματοποίηση επαφής για ζητεία παρουσιάζω μερικές φράσεις από Επιστολάριο του 19ου αιώνα που τυπώθηκε στην Κωνσταντινούπολη κοντά στο 1845. «Ευσπλαχνικώτατε & ευγενέστατε! Η φήμη των αγαθοεργιών σας, διασαλπιζομένη καθ’όλην την πόλιν, μ’εξύπνησεν από τον λήθαργον της απογνώσεως. Συνειθισμένος ν’απαντώ αδιαφορίαν παντού όπου ητένισα τα βλέμματά μου, ηγνόουν ότι υπάρχουν καρδίαι συμπαθητικαί και άνδρες ελεήμονες. Τοιούτον σας κηρύττουν οι ευεργετηθέντες παρ’υμών και οίτινες μ’ενθαρρύνουν να επικαλεσθώ την επικουρίαν σας. […] Ακούω ότι πράττετε το καλόν κινούμενοι από φιλάνθρωπον αίσθημα χωρίς να αποβλέπετε εις επαίνους και ευχαριστήσεις. Όθεν κρύπτω την ευγνωμοσύνην εις την καρδίαν μου όπου θα μείνη εγχαραγμένη έως ότου μένη και η ψυχή εις το σώμα μου.»

σκνιπες c Το τελευταίο καιρό εμφανίζεται συχνά-πυκνά ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να υποδέχεται διαφόρους στο Προέδρικό. Πρόσεξα λοιπόν μια λεπτομέρεια και αυτόματα έκανα μια ανίερη σύνδεση. Η πολυθρόνα του Προέδρου είναι ψηλότερη από την πολυθρόνα του εκάστοτε επισκέπτου. Αναρωτιέμαι πόσοι έχετε δει την ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν «Ο Μεγάλος Δικτάτωρ»; (Μόνο ως εδώ το σχόλιο.) c Τριγύρω μου εισπράττω γενική απαισιοδοξία για το μέλλον –τουλάχιστον το μεσοπρόθεσμο- της χώρας. Θυμάμαι φυσικά το ανέκδοτο με τον πασά και τους φόρους και τον πληθυσμό που διαμαρτυρόταν και την περικοπή των φόρων. Όταν όμως ο κόσμος άρχισε να γελάει και να τραγουδά στους δρόμους ο πασάς έκρινε ότι είχε περάσει τα όρια. c Μετά για πρώτη φορά θυμήθηκα και ερμήνευσα διαφορετικά από το σύνηθες την περίφημη φράση του Καζαντζάκη (Η οποία είναι τυπωμένη και σε μπλουζάκια που πουλάνε στην Πλάκα.) «Δεν φοβάμαι τίποτα, δεν ελπίζω τίποτα. Είμαι ελεύθερος.» Και σκέφτηκα αλίμονο αν φτάσουμε σε αυτό το στάδιο.

ΠΡΟ Δια χ ΣΩ ειρίζεσ Π ΕΥΑ ΙΚΑ τε ΔΕΔ ΙΣΘΗ Ή ΟΜ ΤΑ ΕΝΑ ;

Προστατεύστε την επιχείρησή σας από τις συνέπειες των ηλεκτρονικών και διαδικτυακών κινδύνων με το CyberEdge.

Η παραβίαση και διαρροή δεδομένων μπορούν να έχουν σοβαρό αντίκτυπο στην επιχείρησή σας, από απώλεια κερδών, μέχρι διακινδύνευση της εταιρικής φήμης. Γι’ αυτό τον λόγο δημιουργήσαμε το CyberEdge, παρέχοντας ασφάλιση και παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών από εμπειρογνώμονες. Μάθετε περισσότερα στο www.chartisisnurance.gr/cyberedge

H παρούσα ασφαλιστική κάλυψη παρέχεται από την ασφαλιστική εταιρία Chartis Europe Limited με νόμιμο αντιπρόσωπο στην Ελλάδα την Chartis ΕΛΛΑΣ Α.Ε. Το παρόν έντυπο διατίθεται αποκλειστικώς και μόνο για ενημερωτικούς σκοπούς και δεν παρέχει καμία απολύτως ασφαλιστική κάλυψη. Η Ασφαλιστική κάλυψη και το σχετικό εύρος αυτής παρέχονται σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις της εκάστοτε Ασφαλιστικής Σύμβασης.

Γ Ν Ω Σ Η • Ε Π Ε Ν ∆Υ Σ Η • Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η • Α Ξ Ι Α

K N O W L E D G E • I N V E S T M E N T • D E V E L O P M E N T • VA L U E w w w. e p i l o g i m a g. g r



ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2012



TIMH 5.00 €

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2012

γΕΡΜΑΝΙΑ

No 491

9 771105 250003

ISSN 1105 2503

11

ΕΠΙΛΟΓΗ

Πώς αναδιάρθρωσε το χρέος της αφήνοντας την Ελλάδα εκτός. Πώς σήμερα ωφελείται από την ελληνική κρίση.

Value&Values Bankers' Business Csr Health Tech Living values

Ένα χρόνο µετά το PSI. Ενέργεια τον 21ο αιώνα: Ανατροπές και αλλαγές στο πετρέλαιο,

το φυσικό αέριο και τις ανανεώσιμες πηγές . Ανορθολογική η οργάνωση της αγοράς ηλεκτρισμού στην Ελλάδα.