UCZONY, MISTRZ I NAUCZYCIEL

Wspomnienie o prof. Andrzeju Ziębie (21 kwietnia 1946 – 4 maja 2020)

Profesor Andrzej Zięba był twórcą i wieloletnim kierownikiem Katedry Konstytucjonalizmu iUstrojów Państwowych w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ. Jego rozległe zainteresowania naukowe obejmowały problematykę ustrojów konstytucyjnych, doktryn politycznych oraz partii i systemów partyjnych. Zasłużone uznanie w środowisku naukowym zyskał przede wszystkim jako wybitny znawca Wielkiej Brytanii. Zainteresowanie tematyką brytyjską pojawiło się u Profesora wcześnie: już jego rozprawa doktorska, obroniona przed Radą Naukową INP UJ w 1979 roku, dotyczyła doktryny politycznej Partii Pracy. Kierunek obrany na początku kariery naukowej kontynuował Profesor na dalszych jej etapach, zarówno w trakcie pracy

Prof. Andrzej Zięba; 2016

Staś Skotnicki w warszawskim instytucie badawczym, jak i po powrocie na Uniwersytet Jagielloński w 1985 roku. Rezultatem badań nad problematyką brytyjską – prowadzonych również w ramach staży badawczych na uczelniach wOxfordzie iLondynie – stały się liczne publikacje naukowe, w tym dwie wysoko oceniane monografie. Pierwszą z nich była ogłoszona drukiem w 1988 roku rozprawa habilitacyjna zatytułowana Współczesny konserwatyzm brytyjski, drugą, podsumowującą dokonania na polu badań doktryn politycznych, praca Współczesne brytyjskie doktryny polityczne, opublikowana w 2001 roku. Wysoce oryginalne, napisane z nienaganną starannością, powściągliwe w tonie i wielce erudycyjne, obie prace do dziś są punktem odniesienia dla

prawników, politologów i historyków piszących o Wielkiej Brytanii. Wielokrotnie cytowane, weszły bez wątpienia do kanonu rodzimej literatury naukowej.

W kolejnych latach aktywności naukowej badania prof. Andrzeja Zięby obejmowały przede wszystkim studia nad konstytucjonalizmem i ustrojami państwowymi już nie tylko Wielkiej Brytanii, ale i innych państw anglosaskich. W 2012 roku Katedra zorganizowała konferencję naukową Konstytucjonalizm w państwach anglosaskich, której pokłosiem była publikacja pod redakcją naukową Profesora. Wartym odnotowania osiągnięciem naukowym na tym polu było także przygotowanie obszernego wstępu do pierwszego polskiego przekładu konstytucji Nowej Zelandii, który ukazał się w prestiżowej serii Wydawnictwa Sejmowego w 2018 roku.

Prawnik, konstytucjonalista, podkreślał jednak konsekwentnie konieczność łączenia w studiach nad ustrojami państwowymi wątków prawniczych i politologicznych.

Profesor nie tylko pozostawił po sobie ogromną spuściznę naukową, ale stał się wychowawcą kolejnego pokolenia badaczy, którzy mieli przyjemność słuchać jego wykładów z prawa konstytucyjnego, partii i systemów partyjnych czy systemów politycznych ze szczególnym uwzględnieniem ustrojów państw anglosaskich. Zawsze podkreślał znaczenie znajomości prawa konstytucyjnego w edukacji politologicznej, stąd też jego sztandarowym wykładem były Podstawy prawa konstytucyjnego. Dużą popularnością cieszyły się jego seminaria magisterskie, które co roku przyciągały wielu zdolnych studentów. Skonkretyzowane zainteresowania badawcze Profesora w połączeniu z umiejętnością dzielenia się z uczniami swoim warsztatem naukowym sprawiały, że prace pisane w Katedrze charakteryzowała zawsze wysoka jakość. Jeśli ktoś trafił na to seminarium, mógł być pewien nie tylko, że napisze dobrą pracę, ale – co nie mniej istotne – że napisze ją w terminie. Sprzyjała temu systematyczność Profesora, stawianie swoim uczniom wysokiej poprzeczki oraz specyficzny styl pracy: wymagał i zachęcał, ale nie krytykował, wskazywał kierunek, ale nie wyręczał, był dla swoich uczniów przewodnikiem po meandrach świata naukowego. Pisanie u niego pracy dawało dużą satysfakcję, obrony prac magisterskich były zawsze świętem Katedry.

Organizowane przez Profesora wkażdą trzecią środę miesiąca spotkania naukowe gromadziły w siedzibie Katedry przy ul. Jabłonowskich 5 pracowników i doktorantów, ale także inne zainteresowane osoby. Profesorowi Ziębie udało się stworzyć forum, które było płaszczyzną akademickiej wymiany poglądów, forum, na którym chętnie poddawaliśmy pod dyskusję rezultaty naszej pracy naukowej, chcąc poznać opinię Profesora, często okraszoną dużą dawką humoru, i wysłuchać krytycznych uwag kolegów. Były to debaty, po których niejednokrotnie czuliśmy potrzebę udania się do zlokalizowanej przez wiele lat naprzeciwko Instytutu Cafe Cabaret, by dalej przekonywać do swoich racji. Przez prawie dwadzieścia lat odbywania zebrań naukowych przewinęło się przez nie kilkadziesiąt osób, wśród których można wymienić, między innymi, obecnego rektora UEK prof. Stanisława Mazura, konsula generalnego RP w Hongkongu dr. Aleksandra Dańdę czy dyrektora zespołu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich radcę prawnego Mirosława Wróblewskiego. Wszyscy zawdzięczamy Profesorowi pierwsze szlify naukowe, które zdobywaliśmy w atmosferze wzajemnej życzliwości i poszanowania, za co jesteśmy mu ogromnie wdzięczni. Być może najlepszym świadectwem dobrych relacji panujących w Katedrze jest fakt, że zrodziły się w niej dwa szczęśliwe małżeństwa. Nic więc dziwnego, że dzieci pracowników Profesor nazywał „wnukami Katedry”.

Jako wieloletni kierownik Katedry prof. Andrzej Zięba wykazywał zawsze

Ustrojów Państwowych UJ Archiwum Katedry Konstytucjonalizmu i

Obrony prac magisterskich w Katedrze Konstytucjonalizmu i Ustrojów Państwowych; 2009

szczególną dbałość o integrację pracowników i doktorantów zaangażowanych w jej życie naukowe. Tradycją zespołu kierowanego przez Profesora stały się doroczne wyjazdowe posiedzenia Katedry, których był pomysłodawcą. Odbywały się one z reguły na początku października, zawsze w Zakopanem i najczęściej w Domu Pracy Twórczej UJ „Lonka”, stanowiąc dla osób związanych z Katedrą formę wspólnego inicjowania kolejnego roku akademickiego. Z częścią naukową takich posiedzeń powiązana była nie mniej istotna część towarzyska. Dyskusje toczone w zakopiańskich karczmach przy dźwiękach góralskiej muzyki miały inny charakter niż te w Katedrze. Profesor nie wyobrażał sobie, by w starannie zaplanowanym harmonogramie każdego wyjazdowego zebrania zabrakło wspólnego wyjścia w góry. Stałym celem takich wypraw była Dolina Białego, apo każdej odbywał się obowiązkowy wspólny obiad „pod skocznią”.

Dla prof. Andrzeja Zięby Katedra była nie tyle jednostką organizacyjną Uniwersytetu, co dobrze zgranym zespołem pracowników i doktorantów, dla których Katedra przez Niego stworzona stanowiła wartość samą wsobie. Do rangi jednej z katedralnych tradycji urosło więc wspólne uczestnictwo w uroczystych inauguracjach roku akademickiego w ramach Instytutu. Dla Profesora było

zupełnie oczywiste, że udział w nich jest nie tyle prawem, co powinnością wszystkich osób związanych z Katedrą. Te z kolei takie wspólne rozpoczynanie roku akademickiego traktowały jako rzecz zupełnie naturalną. Była wtym duża zasługa samego Profesora.

Z czasem inną z naszych wspólnych tradycji stały się doroczne wyjazdy do Warszawy celem udziału w Zgromadzeniach Ogólnych Sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Profesor zawsze traktował je jako kolejną z form budowania i utrzymywania Katedry jako zespołu. W taki sam sposób postrzegał także udział w zjazdach katedr i zakładów prawa konstytucyjnego. Profesor dbał o dobrą współpracę osób związanych zKatedrą, ale nie mniejszą wagę przykładał do budowy jej unikatowej naukowej tożsamości.

Szczególną rolą prof. Andrzeja Zięby wInstytucie była dbałość opodtrzymywanie tradycji krakowskiego ośrodka nauk politycznych – zarówno tej dawniejszej, związanej z przedwojenną Szkołą Nauk Politycznych, jak itej bliższej współczesności. Był więc Profesor inicjatorem wydania i redaktorem Jubileuszowej księgi nauk politycznych, poświęconej sylwetkom pionierów tej dyscypliny na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był również organizatorem seminariów poświęconych pamięci swojego mistrza, prof. Marka Sobolewskiego. Tematyce historii nauk

Dolina Białego, wyjazdowe zebranie Katedry; 2011

Ustrojów Państwowych UJ Archiwum Katedry Konstytucjonalizmu i

politycznych w ośrodku krakowskim poświęcił Profesor większość publikacji naukowych wostatniej dekadzie swojego życia. Dążył również do zarażenia tą pasją swoich uczniów, co w wielu przypadkach mu się udawało, czego przykładem była

Symbol Szkoły Nauk Politycznych

Bartosz Włodarski

choćby praca doktorska poświęcona historii Szkoły Nauk Politycznych napisana pod opieką Profesora przez dr. Bartosza Włodarskiego.

W swoich rozważaniach naukowych czy wykładach okolicznościowych poświęconych historii nauk politycznych w Krakowie Profesor niezmiennie podkreślał ich prawnicze korzenie. Stąd też niebagatelne znaczenie przywiązywał zawsze do podtrzymywania związków naukowych i koleżeńskich łączących Instytut Nauk Politycznych z Wydziałem Prawa i Administracji, zaś swoich doktorantów usilnie namawiał do udziału w charakterze słuchaczy w wykładach najważniejszych przedmiotów prawnych.

Zaangażowanie Profesora w kultywowanie tradycji nie ograniczało się jedynie do przedsięwzięć naukowych. Ściany jego gabinetu zdobiły portrety wielkich poprzedników na katedrach prawa politycznego, państwowego czy konstytucyjnego – profesorów Juliana Dunajewskiego, Franciszka Kasparka, Michała Rostworowskiego, Konstantego Grzybowskiego czy Marka Sobolewskiego – z których zresztą wielu też miało swoje gabinety w kamienicy przy ul. Jabłonowskich 5. Jedną z pasji Profesora było zbieranie pamiątek po Szkole Nauk Politycznych, w której widział prekursorkę Instytutu, oraz jej twórcach, a za ważne osiągnięcie poczytywał odtworzenie we współpracy z dr. Bartoszem Włodarskim przedwojennej odznaki Szkoły. Rozważania o dorobku naukowym twórców krakowskich nauk politycznych ubarwiał osobistymi anegdotami z ich życia i działalności.

Zainteresowaniom związanym z historią nauk politycznych prof. Zięba pozostał wierny do końca. Dziełem naukowym, nad którym pracował do ostatnich miesięcy życia, był cykl artykułów poświęconych sylwetkom i dokonaniom badaczy problematyki anglosaskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim, z których pierwszy – poświęcony prof. dr. Michałowi Rostworowskiemu – ukazuje się wtym numerze „Alma Mater”.

Profesor na zawsze pozostanie w pamięci swoich uczniów, współpracowników i przyjaciół jako wybitny uczony, znakomity nauczyciel i ciepły człowiek.

Beata Kosowska-Gąstoł Tomasz Wieciech Łukasz Jakubiak Dariusz Stolicki

Katedra Konstytucjonalizmu i Ustrojów Państwowych Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ