UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO

DZIESIĘĆ LAT CENTRUM STUDIÓW LITEWSKICH UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO

Związki Uniwersytetu Jagiellońskiego z Litwą są tak oczywiste, że niekiedy stają się niewidoczne. Zjawisko to wynika w pewnej mierze z perspektywy obieranej wobec wielokulturowego dziedzictwa narodowego, regionalnego i lokalnego, ale też akademickiego. Aspiracją grona pracowników naukowo-dydaktycznych isympatyków Centrum Studiów Litewskich Uniwersytetu Jagiellońskiego jest zmiana tego stanu rzeczy. Sprzyja tym zamierzeniom obecność Polski i Litwy w strukturach Unii Europejskiej, bliskie sąsiedztwo dwóch demokratycznych krajów oraz wspólna historia i wspólne dziedzictwo przeszłości. Warto zadbać o nie – z odpowiednim dystansem, wsposób wolny od emocji iponad partykularnymi interesami – również w kontekście akademickim.

Centrum Studiów Litewskich zostało powołane decyzją rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego 30 maja 2010 na Wydziale Studiów Międzynarodowych iPolitycznych UJ, przy wsparciu ze strony Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie. Było to możliwe dzięki zaangażowaniu wproblematykę polsko-litewską ówczesnego dziekana Wydziału prof. Bogdana Szlachty, jednego z pierwszych laureatów Nagrody Polsko-

Dr Małgorzata Stefanowicz-Pecela w Sejmie Republiki Litewskiej

-Litewskiego Forum Dialogu iPorozumienia im. Jerzego Giedroycia, przyznawanej od 2014 roku wWilnie.

Głównym zadaniem jednostki, jak stanowi statut Centrum, jest organizowanie i prowadzenie badań naukowych oraz działalności dydaktycznej dotyczącej Litwy dawnej i współczesnej. Pod kierunkiem

Paweł Plichta dr Katarzyny Korzeniewskiej-Wołek oraz dr Małgorzaty Stefanowicz-Peceli z powodzeniem zostało zrealizowanych wiele przedsięwzięć o charakterze naukowym, dydaktycznym i kulturalnym. Kontakty i współpraca międzynarodowa zaowocowały, między innymi, publikacją Lithuanians and Poles against Communism after 1956. Parallel Ways to Freedom? (Wilno 2015). Z okazji dwudziestolecia wznowienia stosunków dyplomatycznych pomiędzy Litwą a Polską staraniem Centrum został wydany specjalny numer tematyczny czasopisma „Politeja” (nr 16 „Studia litewskie”), który otwierają słowa Andriusa Kubiliusa – ówczesnego premiera Republiki Litewskiej. Do istotnych prac dotychczasowych kierowniczek Centrum należą też skrypt akademicki Powojenna historia Litwy Katarzyny Korzeniewskiej-Wołek (przeł. Alicja Malewska, Kowno 2012) oraz Polityka etniczna Litwy w latach 1990–2004 Małgorzaty Stefanowicz (Kraków 2019). Wśród licznych kongresów i konferencji naukowych, w których

brali udział reprezentanci CSL, warto zauważyć wystąpienia na zaproszenie organizatorów międzynarodowej konferencji dotyczącej potencjału turystyki religijnej na Litwie (Religinio Turizmo Potencialas Lietuvoje), która odbyła się w 2017 roku w Sali Konstytucyjnej parlamentu w Wilnie. Na V Międzynarodowym Kongresie Lituanistów we Wrocławiu w 2019 roku zostały przedstawione wyniki badań terenowych prowadzonych na Wileńszczyźnie przez zespół badaczy z Wydziału SMiP współpracujących z CSL. Badania dotyczyły preferencji językowych tamtejszych Polaków w kontekście mediów polsko-, rosyjsko- i litewskojęzycznych. Ostatnio zaś, w styczniu 2020 roku, w wyniku współpracy polsko-litewsko-amerykańskiego zespołu zorganizowany został panel From Poland with Mercy: Historical Origins and Modern Development of the Divine Mercy Devotion w trakcie 134. konferencji American Historical Association w Nowym Jorku.

Przy zaangażowaniu Centrum możliwe było zorganizowanie warsztatów translatorskich dla tłumaczy polsko-litewskich, kilku edycji studenckich wymian Akademia Polsko-Litewska oraz kilku wizyt studyjnych. Grupa studentów, między innymi z Instytutu Studiów Międzykulturowych UJ, przemierzała szlak „Via Jagiellonica” zKrakowa przez Lublin, Sandomierz, Białystok do Wilna iTrok. Kolejna natomiast wramach kursu Wielokulturowość Litwy uczestniczyła wzajęciach wyjazdowych prowadzonych w Wilnie i Kownie. Realizowany we współpracy z Uniwersytetem Witolda Wielkiego projekt „Innowacje w lituanistyce: od nauki do praktyki” („Inovacijos

Paweł Plichta

Uczestnicy kursu „Wielokulturowość Litwy” w historycznej sali posiedzeń Sejmu w Wilnie

lituanistikoje: nuo mokslo iki praktikos”) zyskał dofinansowanie ze środków litewskiego Ministerstwa Oświaty, Nauki i Sportu (Švietimo, Mokslo ir Sporto Ministerija).

Centrum współuczestniczy także w przedsięwzięciach dotyczących prezentacji kultury litewskiej w Polsce i rozwoju stosunków polsko-litewskich, czego przykładem mogą być Dni Litewskie w Krakowie współorganizowane z Uniwersytetem Witolda Wielkiego w Kownie. W lipcu 2020 roku gościem Centrum był prof. Alfredas Bumblauskas, przebywający wKrakowie zekipą Litewskiej Telewizji Publicznej (LRT) przygotowującą program wramach „Nacionalinė ekspedicija” (Ekspedycja Narodowa). Ideą przedsięwzięcia litewskich badaczy jest poszukiwanie i opowiadanie o śladach kultury litewskiej wróżnych krajach Europy. Otakich śladach wKrakowie ina Uniwersytecie Jagiellońskim opowiadał prof. Bogdan Szlachta.

Realizacji wszystkich zadań służą nawiązane kontakty i współpraca z partnerami, między innymi zAmbasadą Republiki Litewskiej w Warszawie, Uniwersytetem Wileńskim, Uniwersytetem Witolda Wielkiego w Kownie, Uniwersytetem im. Mikołaja Romera wWilnie, Centrum Badania Ludobójstwa iRuchu Oporu Mieszkańców Litwy, Muzeum Ofiar Ludobójstwa, Instytutem Języka Litewskiego w Wilnie.

Centrum Studiów Litewskich pozostaje otwarte na współpracę również z polskimi instytucjami, jednostkami, pracownikami, doktorantami i studentami, przede wszystkim, naszego Uniwersytetu zainteresowanymi szeroko rozumianą problematyką litewską. Liczymy na współpracę, której celem jest lepsze poznanie kultury litewskiej iwspólnego dziedzictwa oraz kształtowanie pozytywnych relacji polsko-litewskich.

Paweł Plichta

Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych Instytut Studiów Międzykulturowych Centrum Studiów Litewskich

Konferencja w Nowym Jorku

Małgorzata Stefanowicz-Pecela

Wakacyjne spotkanie z prof. Alfredasem Bumblauskasem