Silence is Golden Contemporary Myanmar Art after political changes 2015-2019

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

DVD>>

Magazine for the Visual Art

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

CURATOR NOTE:

Coversation with Silence Aung Myat Htay

This is a research-based project on current Myanmar contemporary art in the form of dialogue. Along with the shifting of creative paradigms of the Southeast Asian Art scene, based on expressions of relationships between Art and the audiences, and Art and the Artists. This program is intentionally linked to local and international dialogues.

To reimagine the individual in art and the viewer’s understanding, the way of “artist-as-subject” methodology, I believe that the viewers define their own perceptions on this new combination of artist and artworks. One can guess the degree of Myanmar contemporary from the different views of answerability and understanding of critical tension. As the curator, as well as being an artist, I tried my best to be free from personal bias. By the profiles and background of the Myanmar artists, you can see three generations and select a few of their artworks, also helping to calculate the time, ideas and future of the scene from what they said.

Is silence worth a thousand words?

There is a saying in western countries: “Speech is silver but, silence is golden” 1 The Chinese philosopher Lao Tzu also said that “silence is the source of strength”. The circle of Myanmar artists have a tendency to help each other. Myanmar artists believe that one’s view on art should be personal and free. They want to live secretly. They have no will to work together. The policy of the nation does not favor critical thinking and western philosophy. In the ages of socialist/military government, artists were oppressed and other things were molded into something uniform, into the same ideology.

The policy of the government was to take hold of the traditional religion and to bar the foreign policies.2 The art in Myanmar was just for the sake of propaganda, for the sake of depicting picturesque scenes of Myanmar. Due to political ideology, Myanmar is still being governed by anti-modern ideology, anti-western ideology, anti-US ideology and a phobia of new ideology or backward ideology. Fear might be the cause of keeping silent. “The only real prison is fear, and the only real freedom is freedom from fear” Aung San Suu Kyi wrote in her book Freedom from Fear.3 For this we need real knowledge and education in art, which really is to be free from fear.

Notes: 1.There is a Myanmar saying: Silence is worth a thousand. It is said that in the times of emperor, people used this saying to warn their men to keep silent so that their secret would not leak. You can compare this with the notice or American idiom “Loose lip Sink Ship” in World War II. 2.1962 Ne Win founded the Burma Socialist Party, rule was characterized by isolationism.

3. Published in 1991, Freedom from Fear and Other Writings. Author, Aung San Su Kyi, Penguin Books.

Collected writing of Nobel Peace prize winner and leader of Democracy and Human rights in Burma.

4. See interview with Htein Lin on page (22) 5. The outstanding modern art groups in Myanmar are: Yangon based Gant Gaw Village, Wild Eyes and From Mandalay Rectangular Lantern. (mostly modern art group are free from out of institutions).

6. See interview with Maung Di on page (18)

What is identity?

Individual identity is lost and national identity is blurred as the result of non- co-operation among people and artists. Without our knowledge, the other countries developed, their culture developed. And at the same time, our cultural identity is questioned. There are not many scholars of art in Myanmar, so it is questionable who can be an authority on Myanmar Art, and similarly which association can be an authority on Myanmar Art. It is hard to accept what they say as truth. In this situation, who is the voice of Myanmar artists?

The Storyteller with different views:

Htein Lin: ¨The act of seeking freedom of the mind took an important role in Myanmar modern art scene. Art is the tool to express feelings and emotion. In other words, art is the weapon to fight against oppression,¨ Htein Lin narrated, based on political experiences and views as an artist.4 In the situation he experienced, he made the artworks painstakingly, which differed from the traditional artworks. Real freedom can emerge out of several oppressions. He does not seem to believe the popular style and influence of mind by letting the unconscious mind go, without understanding the real nature of the mind - such as bitterness, hatred, vanity, revenge etc. Myanmar modern art is still powerful even today. Is this the power of art or the power of other businesses? It is hard to say. In Myanmar, there were some art movements and some art groups - from cubism to abstract.5 Like the early modern art movements in Asia countries, Myanmar artists have their own definition and understanding with abstract art. The style of abstract art and semi-abstract art along with Maung Di’s Abhidhammic view on abstract art became popular. Some years later abstract became like an art of fashion, which can be imitated, hard to distinguish genuine from fake. Though literature and philosophy developed, in the teaching of art, abstract is still taken as a rebellious style.

Maung Di’s idea of Global Village: Maung Di 6 applies Abhidhammic ideas as the basic principle in making artworks. He started as a magazine illustrator in 1980. He, as an artist, became friends with Paw Oo Thet, Win Pe, Bagyi Aung Soe and Khin One etc. He approaches art with the Abhidhammic aspect. He belongs to the Yangon modern art generation. His views on Buddhism do not look like the views of the practitioner. His views on the relationship between art and Buddhist Abhidhamma is very interesting. Maung Di’s universal concept is like Rothko’s exhibition space - more like a clinic of psychotherapy than visual art. Making art relies on the act of balancing. It’s also the nature of the world.

His theory is that reaching the state of zero is reaching the state of perfection of life. According to Htein Lin, it is creating by focusing the mind on consciousness from the state of unconsciousness. Maung Di’s view is based on the concept that the abstract thing which reaches the state of being is able to control consciousness. Or it might be that his art is minimal art approached in the Abhidhammic way.

Hybridity and Illusions

Soe Yu Nwe, as an artist, depicts her background story of life with surreal-like metamorphosis.11 She portrays the state of a Myanmar-born Chinese person’s life with symbol-like figures. Her skillful way of using a new medium like ceramics is very helpful. The advantage of a medium is that it serves as a vehicle for the artist in making art. The ceramic art of Asian Chinese is rooted in her flesh and bone. When she mixes the Chinese ceramic art with the traditional stories and figures of Myanmar, a type of hybrid art emerges. It is a mixture of new medium and context, which gives a new, Myanmar-like aesthetic in a new world.

Human life is linked to all living beings. Art and sciences such as geology, biology and anthropology governs all living beings. According to Charles Darwin’s theory of evolution, the evolution of all living beings is related and so it is said that it always changes.12 Thynn Lei’ Nwe analyses the illusory relationship between human beings and living beings.13 She dug into her imagination, her dreams about her surroundings and fairy tales in her childhood, all out of her memory. At the same time, she lives in the present and tries to live in harmony with human urban life. She analyzes the uncertainty of life and mind, satisfaction and happiness beyond the mind scape.

Is politics something to look back only nostalgically?

In Maung Day’s exhibition, we can see a setting which demands the viewers’ co-operation which is hardly seen in local exhibitions.14 His works raise the questions about the overly-used traditions of understanding/critiquing social and political issues. Is romanticizing trauma and pain resulting from political experiences something we should consider the true sources of art making?

Here are the questions: Is nostalgia just for personal comfort rather than for seeking solutions? Is your side of the story complete? Each and everything that happens to people’s social and political life today should be questioned. He is reflecting on the past and present, exploring and examining human relationships, religions, conflicts, and traditional norms, to understand which is always a challenge.

His works invites the viewer to visualize stories by themselves. In other words, he is going beyond the superficial aspects of how politics and social issues are portrayed in the society today by opening the hidden pages. He is proposing different ways of thinking for social and political complexities. In his works, he has used various mythological and traditional references and imagery (a human with a buffalo-head carrying a harp in his hands, a child who is covering his ears with both hands, the ogress holding a dead deer, a sacred snake, the paddy and star symbols of Burma Socialism and the same ogress with two wounds of incisors on the neck) in his attempt to invite the viewers to unlock stories hidden under the surface by the society.

7. In 1970s, Burma’s Socialism flourished and it was called the era of dark & closed door system.

8. Start in 2003, Jay Koh and Chu Yuan, Malaysian artists and curators, initiatives new art projects called NICA(Networking & Initiatives for Culture & the Arts.

9. See Min Zaw’s works and interview on page (24) 10.In 2012, Po Po started his VIP project both in Yangon and in Daka. Which can be taken as the type of examination of social life.

11.See interview with Soe Yu Nwe on page (30) 12. Darwinism, a theory of biological evolution says that all living things on Earth, including plants, animals and microbes comes from a common ancestor by slowly changing.

13.See interview with Thyn Lei’ Nwe on page (40) 14. See interview with Maung Day on page (28) 15.See the interview of Kyaw Htoo Bala on page (34)

New Generation of Different Form

It is Kyaw Htoo Bala who said, “I studied art systematically abroad because I want to revolt against new ideologies.” 15 He recently received a degree in art. He makes graphic photo works. His view on art differs from others. He, unlike others, does not believe the view that once you get a degree of art, you will be an artist. He has no ambition to be an artist. He feels that art can’t be taught. He feels that stereotypes lead only to draft. The experiences of the ones who passed the old ages can’t be the same to those who are passing through a new age. He doubts whether the art style of today suits the present age. What’s more, he thinks that the art world without criticism leads only to chaos more rather than freedom. >> Continue on page 8 SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

From abstract to...?

The generation after the 1970s during the reign of the Burma Socialist Programme Party (BSPP) 7 experienced the ups and downs of the hard journey of art. Lack of world philosophy and lack of sharing systematic technology forced the artists to be self-taught artists. In the 2000s when the military government was powerful, new initiatives by foreigners entered Myanmar.8 Myanmar artists grasped the chances but did not have enough to maintain. Through hardship, they enjoyed their lives.

Modern artists were still creating with the concept of space. In this generation, artist Min Zaw 9 pays attention to the existence of nature more than beauty. He enjoys the concept of the texture of things.

The majority of his artworks are like documents which record reality with aesthetic. It is depicting hardship and the perils of human life. This depiction goes beyond human’s ability to see.

Like Min Zaw, other artists from the modern generation pay attention to real life more and start to depict the hardships and perils of human life. In Myanmar art, you can see the style of expression, flashback and dramatization. What is more, you can see the attempts to search for new ideologies, practical examinations of life.10 Uncertainty of existence, contradiction and doubt still exist. But there were not enough supporting platforms to reshape the development and better life through art.

But new generations are still coming out.

4 I5

စီစဥ္သ၏ ူ မွတစ ္ မ ု ်ား

တိတဆ ္ တ ိ မ ္ ႏ ႈ င ွ ့္ စကားစျမည္ ေအာင္ျမတ္ေဌး

ဤအစီအစဥ္သည္ ေျပာင္းလဲလာသည့္ ျမန္မာ့မ်က္ေမွာက္ေခတ္အႏုပညာကို ေဆြးေႏြးမႈပစ ုံ တ ံ င္ျပထားသည့္

တစ္ေစ့တေစာင္း ေလ့လာစူးစမ္းမႈျဖစ္သည္။ ေရြ႕ေျပာင္းေနေသာ အေရွ႕ေတာင္အာရွ၏ ဖန္တးီ မႈစႏ ံ န ႈ း္ မ်ားတြင္ အႏုပညာ ႏွင့္ ပရိသတ္ၾကား၊ အႏုပညာႏွငဖ ့္ န္တးီ သူတအ ႔ုိ ၾကား ေပၚေပါက္လာသည္ဆ ့ က္သယ ြ ရ ္ က ုိ ခ ္ တ္ခ်က္မ်ားကို အေျခခံထား သည္။ ဤအစီအစဥ္ကုိ AURA Mekong Art Project ၏ကူညပ ီ ပ ့ံ းုိ မႈျဖင့္ လက္ရိွ ျပည္တင ြ း္ ျပည္ပဆိရ ု ယ ွ မ ္ ဒ ီ ယ ီ ာ(လင္ခ ့ မ ္ ်ား ဆီသ႔ုိ တစ္စတ ု စ္စည္းထဲ တင္ဆက္ရန္ရည္ရယ ြ သ ္ ည္။

အစီအစဥ္၏ Curatorial Method ကို Artworks based အႏုပညာလက္ရာအေပၚအေျခခံျခင္းႏွင့္ Artist-

Based အႏုပညာရွငအ ္ ေပၚအေျခခံျခင္းဟူ၍ မွ်တစြာသံးု ထားသည္။ လက္ရာမ်ားအေပၚတြင္ မီဒယ ီ အ ံ သံးု ျပဳျခင္းႏွငန ့္ ည္း လမ္းအရ လက္ရာ၏ေနာက္ခအ ံ ေၾကာင္းရာကို ပိမ ု အ ုိ ာရံစ ု က ုိ သ ္ ည္။ လက္ရေ ိွ ခတ္ကျုိ ဖတ္သန္းေနၾကေသာအႏုပညာရွင္ တိ၏ ႔ု ကြျဲ ပားေသာအျမင္အယူဆမ်ားမွာ ျမန္မာ့အႏုပညာ၏ေရခ်ိနက ္ မ ုိ န ွ း္ ဆႏိင ု မ ္ ည္ဟယ ု ၾုံ ကည္သည္။ အႏုပညာရွငတ ္ ၏ ႔ုိ ပရိဖ ု င ုိ း္ ၊ေနာက္ချံ ဖစ္တည္မႏ ႈ င ွ ့္ အႏုပညာရွငဘ ္ ၀ရပ္တည္ပတ ုံ က ႔ုိ ုိ တင္ျပသည္။ စီစဥ္သအ ူ ေနျဖင့္ ကိယ ု တ ္ င ုိ အ ္ ႏုပညာရွင္ တစ္ဦးျဖစ္သည့အ ္ တြက္ ဘက္လက ုိ မ ္ ႏ ႈ င ွ ့္ ပုဂဳိၢ လ္စမ ဲြ ်ား လြတက ္ င္းရန္လည္းၾကိဳးစားခဲသ ့ ည္။ မ်ိဳးဆက္စးီ ဆင္းမႈအတြက္ အရြယ(္ ၃)မ်ိဳးကိထ ု ည့သ ္ င ြ း္ ခဲျ့ ပီး ၄င္းတိ၏ ႔ု လတ္တေလာဖန္တးီ ခဲသ ့ ည့(္ သိမ ႔ု ဟုတ)္ မၾကာေသးမီႏစ ွ မ ္ ်ားကဖန္တးီ ခဲသ ့ ည့္ လက္ရာမ်ားကိေ ု ရြးထုတစ ္ စ ီ ဥ္ထားသည္။ အႏုပညာရွငတ ္ ၏ ႔ုိ အသံမ်ားေပၚကျမန္မာ Art Scene ၏ အခ်ိနက ္ ာလ၊ အယူ အဆႏွင့္ အလားအလာတိက ႔ု ုိ မွနး္ ဆႏိင ု လ ္ မ ိ မ ့္ ည္ဟယ ု ၾုံ ကည္သည္။ တိတဆ ္ တ ိ မ ္ သ ႈ ည္ေထာင္တန္သလား

အေနာက္တင ုိ း္ ဆိရ ု းုိ စကားတြင္ “Speak is Silver but, Silent is Golden” ဟုရ၏ ိွ ။ ၁ ျမန္မာတြငလ ္ ည္း ဆိတ္

ဆိတေ ္ နေထာင္တန္ဟု ဆိသ ု ည္။ တရုတေ ္ တြးေခၚပညာရွငေ ္ လာင္ဇ၏ ူ အဆိတ ု င ြ ္ တိတဆ ္ တ ိ မ ္ သ ႈ ည္ ခြနအ ္ ား၏ ရင္းျမစ္ ဟုဆသ ုိ ည္။ ျမန္မာအႏုပညာအသိင ု း္ ၀ိင ု း္ သည္ ခင္မင္ရင ုိ း္ ပင္သည္စ ့ တ ိ ခ ္ ရ ံ သ ိွ ည္။ အႏုပညာခံယခ ူ ်က္တင ြ ္ လြတလ ္ ပ္ေသာ ပုဂလ ၢ သေဘာဟုခယ ံ ၾူ ကသည္။ လွဳိ ႕၀ွကေ ္ နလိေ ု သာစိတပ ္ ရ ုိ ျိွ ပီး ညိႏ ွ င ႈိ း္ တိင ု ပ ္ င္လပ ႈ ရ ္ ာွ းေဆာင္ရက ြ မ ္ မ ႈ ်ားနည္ပါးသည္။

ဆိရ ု ယ ွ လ ္ စ္ေခတ္ႏင ွ ့္ စစ္အစိးု ရေခတ္မ်ားတြင္ ပညာရွငမ ္ ်ားကိႏ ု ပ ိွ က ္ ပ ြ ျ္ ပီး အားလံးု ေသာက႑မ်ားကို တန္းတူ

တေျပးညီ ပံစ ု တ ံ ူ အေရာင္ေသြးတူ၊ အယူဆတူမ်ားျဖစ္လာေအာင္ပစ ုံ သ ံ င ြ း္ ခဲသ ့ ည္။ ၂ ထိတ ု စ္ညထ ီ ေ ဲ သာ ပံစ ု ခ ံ က ြ ေ ္ ခတ္တင ြ ္ အစိးု ရ၏ေပၚလစီမာွ မိမတ ိ ရ ႔ုိ းုိ ရာကိသ ု ာဖက္တယ ြ ရ ္ န္ႏင ွ ့္ တိင ု း္ ျခားေပၚလစီတက ႔ုိ ုိ တားျမစ္ခခ ု ရ ံ န္ျဖစ္သည္။ အႏုပညာႏွင့္ ပတ္သက္၍လမ္းရိးု အေျခခံမ်ား၊ ၀ါဒျဖန္ျ႔ ခင္းမ်ား၊ ေရေျမအလွေဖၚက်ဴးျခင္းႏွငမ ့္ ရ ိ းုိ ဖလာဘာသာေရးမ်ားသာလွ်င္ရခ ိွ သ ့ဲ ည္။ ႏိင ု င ္ ေ ံ ရးကိအ ု ေျခခံလ်ွ က္ ျမန္မာအႏုပညာတြင္ Anti-Modern, Anti-Western ႏွင့္ Anti-US ကဲသ ့ ေ ႔ုိ သာ အေတြးေခၚသစ္ ေၾကာက္ရ႕ံြ ျခင္း(သိမ ႔ု ဟုတ)္ ေခတ္ေနာက္ျပန္၀ါဒက ၾကီးစိးု ဆဲျဖစ္သည္။ အေၾကာက္တရားသည္ တိတဆ ္ တ ိ မ ္ ၏ ႈ အ ေၾကာင္းျပခ်က္တစ္ခလ ု ည္းျဖစ္ႏင ုိ သ ္ ည္။ ”တစ္ကယ္အက်ဥ္းက်ေစတာအေၾကာက္တရား၊ တစ္ကယ္လ ့ တ ြ လ ္ ပ္မဆ ႈ တ ုိ ာက အဲဒအ ီ ေၾကာက္တရားကိအ ု ႏိင ု ယ ္ ျူ ခင္းပဲ” ဟု ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကသူ၏ နာမည္ေက်ာ္စာအုပ္ “Freedom from Fear”တြင္ ေရးခဲသ ့ ည္။၃ ဤအတြက္ မွနက ္ န္ေသာအႏုပညာဆိင ု ရ ္ ာအေတြးအေခၚအသိပညာသစ္မ်ားလိအ ု ပ္သည္။ အသိ ပညာကသာအေၾကာက္တရားႏွငႏ ့္ တ ု ဆ ္ တ ိ မ ္ က ႈ ေ ုိ က်ာ္လာႊ းႏိင ု မ ္ ည္ျဖစ္သည္။ မွတစ ္ အ ု ညႊနး္ ၁. ျမန္မာဆိရ ု းုိ တြင္ ဆိတဆ ္ တ ိ ေ ္ န ေထာင္တန္ဆသ ုိ ည္မာွ ပေဒသရာဇ္ ေခတ္ စစ္မက္ထေ ူ ျပာခ်ိန္ လွဳိ ႕၀ွက္ ခ်က္မေပါက္ၾကားေစရန္ႏတ ု ေ ္ စာင့္ ဆီးဖိသ ႔ု တိေပးျခင္းဟုဆၾုိ ကသည္။ ဒုတယ ိ ကမၻာစစ္က အေမရိကန္အီ ဒီယမ္ျဖစ္သည့္ Loose lip Sink Ship ဆိသ ု ည္သ ့ တိေပးစာႏွင့္ လည္းႏိင ႈ း္ ယွဥႏ ္ င ုိ သ ္ ည္။ ၂. ၁၉၆၂ တြင္ ဦးေန၀င္းဦးေဆာင္ ေသာ ျမန္မာ့ဆရ ုိ ယ ွ လ ္ စ္ပါတီအစ ပ်ိဳးခဲျ့ ပီး ႏိင ု င ္ ၏ ံ ရံးု ဌာနအားလံးု ႏွင့္ ပုဂလ ၢ က ိ လုပင ္ န္းမ်ားကို ျပည္သပ ူ င ုိ ္ သိမး္ ကာ အစိးု ရ၏ပံစ ု က ံ ်တေျပးညီ ျဖစ္ေစခဲသ ့ ည္။ ၃. ၁၉၉၁ တြင္ ပင္ဂင ြ း္ တိက ု မ ္ ထ ွ တ ု ္ ေ၀ခဲျ့ ပီး၊ ႏိဗ ု ယ္ျငိမခ ္ ်မ္းေရးဆုရင ွ ္ ျမန္မာ့ ဒီမက ုိ ေရစီေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ ကမၻာ ေက်ာ္ ပင္ကယ ုိ ေ ္ ရးစာအုပျ္ ဖစ္

ကိယ ု ပ ္ င ုိ ၀ ္ ေ ိ သသ လကၡဏာ ဘာလဲ?

ႏွစက ္ ာလရွညစ ္ ာြ အသိင ု း္ ၀ိင ု း္ အလိက ု လ ္ ပ ႈ ရ ္ ာွ းမႈမ်ား နည္းပါးျခင္းေၾကာင့္ တစ္ဦးခ်င္း၏၀ိေသသ ေပ်ာက္ဆးုံ

လာသလို ႏိင ု င ္ ၏ ံ ၀ိေသသမွာလည္းမံ၀ ႈ ါးလာသည္။ မိမတ ိ ႔ုိ မသိလက ုိ သ ္ ည့အ ္ ခ်ိနတ ္ င ြ ္ ျပည္ပယဥ္ေက်းမႈဓေလ့မ်ားက တိးု တိက ု လ ္ ာသည္။ တစ္ျပိဳင္တည္းဘာသာလူမ်ိဳးအယူ၀ါဒကြျဲ ပားေသာ မိမတ ိ ၏ ႔ုိ ကိယ ု ပ ္ င ုိ ယ ္ ဥ္ေက်းမႈလကၡဏာမ်ားမွာေမးခြနး္ ထုတခ ္ လ ံ ာၾကရသည္။ ပညာရွငန ္ ည္းပါးေသာအေျခေနတြင္ မည္သက ူ ျမန္မာအႏုပညာ၏အသံဟု ကိယ ု စ ္ ားျပဳေျပာဆိပ ု င ုိ ္ ခြငရ ့္ သ ိွ လဲဆသ ုိ ည္မာွ ေမးခြနး္ ထုတစ ္ ရာပင္။ ထိန ု ည္းတူ မည္သည့္ ႏိင ု င ္ ျံ ခားအဖြ႕ဲ စည္း၊ လူပဂ ု ဳိၢ လ္တက ႔ုိ နမူနာတစ္စတ ုံ ခုကုိ မူတည္ျပီး ျမန္မာအႏုပညာေလာကကိဆ ု းုံ ျဖတ္သတ္မတ ွ ေ ္ ပးႏိင ု မ ္ ည္လ၊ဲ ၄င္းတိက ႔ု ုိ အမွနဟ ္ လ ု က္ခဖ ံ မ ႔ုိ ာွ ခဲယဥ္းေနဦးမည္ျဖ စ္သည္။ ဤအေျခေနတြင္ မိမတ ိ အ ႔ုိ ႏုပညာရွငမ ္ ်ား၏ ကိယ ု ပ ္ င ုိ အ ္ သံ၊ ကိယ ု ပ ္ င ုိ ရ ္ ပ္တည္မက ႈ မည္သရ ႔ုိ သ ိွ နည္း။

ေစတသိတအ ္ ျမင္ႏင ွ ့္ ပံေ ု ျပာသူ

ျမန္မာေမာ္ဒန္၏ အေျခခံဗဇ ီ တြင္ စိတ၏ ္ လြတလ ္ ပ္မက ႈ ရ ုိ ာွ ေဖြျခင္းသည္ အေရးပါခဲသ ့ ည္။အႏုပညာသည္ခစ ံ ား

ခ်က္မ်ားကို ဖြငထ ့္ တ ု ရ ္ န္ကရ ိ ယ ိ ာတစ္ချု ဖစ္သည္(တစ္နည္း)ဖိႏပ ိွ မ ္ မ ႈ ်ားကိဆ ု န္က ႔ ်င္ႏင ုိ ေ ္ သာ လက္ႏက ွ သ ္ ဖြယလ ္ ည္းျဖစ္ သည္။ ႏိင ု င ္ ေ ံ ရးအေတြၾ႔ ကံဳမ်ားႏွင့္ အႏုပညာရွငဘ ္ ၀ခံယခ ူ ပ ့ဲ က ုံ ုိ စိတ၏ ္ သေဘာသဘာ၀တိအ ႔ု ေပၚအေျခခံျပီး ထိနလ ္ င္းက ျပန္လည္ေျပာျပသည္။၄ သူသည္ သာမန္ပန္းခ်ီႏင ွ က ့္ ျဲြ ပားေသာလက္ရာမ်ားကို သူၾကံဳရသည့အ ္ ေျခေနတြင္ မရမကဖန္တးီ ခဲသ ့ ည္။ အမွနတ ္ စ္ကယ္လတ ြ လ ္ ပ္မတ ႈ ခုသည္ တစ္ခါတရံ ခ်ဳပ္ခ်ယ္မမ ႈ ်ိဳးစံထ ု မ ဲ ထ ွ က ြ ေ ္ ပၚလာႏိင ု သ ္ ည္။ စိတ၏ ္ သေဘာ

သည္။

သဘာ၀တိအ ႔ု ေပၚနားလည္ျခင္းမရွပ ိ ဲ မသိစတ ိ က ္ လ ုိ တ ႊ ေ ္ ပးျပီး နာက်ည္းမႈ၊ ေဒါသမာန၊ ကလဲစ ့ ားေခ်ျခင္း စေသာ သာမာန္

၄. ထိနး္ လင္း၏ အင္တာဗ်ဴးကို

စိတအ ္ စဥ္၏ လႊမး္ မိးု မႈႏင ွ ေ ့္ ဖၚထုတဟ ္ န္မ်ားကို သူယၾုံ ကည္ပုံ မေပၚ။ မည္သဆ ႔ုိ ေ ုိ စ ျမန္မာေမာ္ဒန္သည္ ယေန႔တင ုိ အ ္ ား

စာမ်က္ႏာွ (၂၂) တြငၾ္ ကည္ပ ့ ါ။

ေကာင္းဆဲ၊ ထိအ ု ားေကာင္းမႈသည္ အႏုပညာ၏အားေကာင္းျခင္းလား အျခားပံစ ု လ ံ ားဆိသ ု ည္မာွ မေ၀ခြႏ ဲ င ုိ ေ ္ သးေပ။

၅. ရန္ကန ု တ ္ ကၠသလ ုိ ေ ္ က်ာင္းသား

မ်ားစုစည္းေသာ ပန္းခ်ီအဖြ႕ဲ မ်ားတြင္

ျမန္မာတြင္ ေမာ္ဒန္ေခတ္ဦးပိင ု း္ လႈပရ ္ ာွ းမႈတစ္ခ်ိဳ႕ရွခ ိ သ ့ဲ ည္၊ က်ဴဗစ္ဇင္မသ ွ ည္ ျဒပ္မအ ့ဲ ထိပါ၀င္ေသာျပည္တင ြ း္

လြတလ ္ ပ္ေသာပန္းခ်ီအပ ု စ ္ မ ု ်ားရွခ ိ သ ့ဲ ည္။ ၅ အာရွႏင ုိ င ္ တ ံ ၏ ႔ုိ ေမာ္ဒန္ပန္းခ်ီစဦးေခတ္မ်ားအတိင ု း္ ျဒပ္မသ ့ဲ ည္ျမန္မာတိ၏ ႔ု

ကန္ေ ႔ ကာ္ရာြ ႏွင့္ မ်က္လးုံ ရိင ု း္ တိမ ႔ု ာွ ထင္ရာွ းသည္။ အထက္ျမန္မာျပည္မွ

မ်က္စတ ိ င ြ ပ ္ သာဓႏွငတ ့္ ၍ ဲြ ရွခ ိ သ ့ဲ လို ကိယ ု ပ ္ င ုိ အ ္ ဓိပါၸ ယ္ဖင ြ ဆ ့္ မ ုိ ၊ႈ ကိယ ု ပ ္ င ုိ န ္ ားလည္မပ ႈ စ ုံ လ ံ ည္းရွသ ိ ည္။ အထူးသျဖင့္ အေရွ ႕တိင ု း္ ဘာသာေရးအဆံးု မႏွငဆ ့္ င ုိ ေ ္ သာ ဓမၼ၏သေဘာတရားမ်ားကို ပန္းခ်ီ၏လြတလ ္ ပ္မႏ ႈ င ွ တ ့္ လ ဲြ ်ွ က္နားလည္ခပ ့ဲ ရ ုံ သ ိွ ည္။ ဆရာ ေမာင္ဒ၏ ီ အဘိဓမၼာရႈေထာင့အ ္ ျမင္မ်ိဳး ျဒပ္မပ ့ဲ န္းခ်ီမ်ားႏွငအ ့္ တူ Semi-Abstract ျဖစ္ေသာအာရံျု မင္ဖင ြ ထ ့္ တ ု ဟ ္ န္မ်ား ပိ၍ ု ေခတ္စားလာသည္။ ေနာက္ပင ုိ း္ တြင္ ျဒပ္မပ ့ဲ န္းခ်ီမာွ ဆင္တရ ူ းုိ မွားတုပႏိင ု ေ ္ သာ ပန္းခ်ီဖက္ရင ွ တ ္ စ္ခက ု သ ့ဲ ျ႔ုိ ဖစ္လာျပီးအ

ေထာင္မ ့ န ွ မ ္ းီ အိမမ ္ ာွ လည္းလြတလ ္ ပ္ ေသာ ေမာ္ဒန္ပန္းခ်ီအဖြ႕ဲ ျဖစ္သည္။ ၆. ဆရာေမာင္ဒႏ ီ င ွ ့္ အင္တာဗ်ဳးကို စာမ်က္ႏာွ (၁၈)တြင္ ဖတ္ရပ ႈ ါ။

စစ္အမွနႏ ္ င ွ အ ့္ တုအပတိ႔ု ခြမ ဲ ရေအာင္ေရာယွကလ ္ ာသည္။ စာေပႏွငအ ့္ ေတြးေခၚသေဘာတရားပညာတိမ ႔ု ာွ ဆက္လက္ဖ႕ံြ

၇. ၁၉၇၀ ေက်ာ္ေခတ္မ်ားမွာျ

ျဖိဳးေနေသာ္လည္း အျမင္အႏုပညာသင္ၾကားေရးဖက္တင ြ ျ္ ဒပ္မမ ့ဲ ာွ သူပန ု ပ ္ န္းခ်ီဟန္တစ္ခဟ ု သ ု ာ ျမင္ၾကဆဲျဖစ္သည္။

ဖစ္ျပီး ေမွာင္မက ုိ ေ ္ သာတံခါး

မန္မာနည္းဆိရ ု ယ ွ လ ္ စ္စနစ္ျ ပိတ၀ ္ ါဒဟုသးုံ ႏႈနး္ ၾကသည္။

ေမာင္ဒႏ ီ င ွ ့္ ကမၻာရြာအယူအဆ

၈. ၂၀၀၃ ခုႏစ ွ မ ္ စ ွ ၍ မေလးရွား

အႏုပညာရွငေ ္ ဂ်းကိႏ ု င ွ ့္ ခ်ဴခ်ဴ

ဆရာေမာင္ဒသ ီ ည္ ၁၉၈၀ ၀န္းက်င္ကစခဲေ ့ သာ မဂၢဇင္းသရုပေ ္ ဖၚမွသည္ ပန္းခ်ီေခတ္တစ္ေလွ်ာက္ သူႏင ွ ရ ့္ င္း

ႏွးီ ခဲေ ့ သာ ေပၚဦးသက္၊ ဦး၀င္းေဖ၊ ဗဂ်ီေအာင္စးုိ ႏွင့္ ခင္၀မ္းအစရွသ ိ တ ူ ႏ ႔ုိ င ွ အ ့္ ျပိဳင္ ရန္ကန ု ေ ္ မာ္ဒန္ပန္းခ်ီေလာက၏မ်ိဳးဆက္

ရန္းတိသ ႔ု ည္ ရန္ကန ု တ ္ င ြ ္ NICA အမည္ျဖင့္ အႏုပညာ

တစ္ဦးျဖစ္သည္။၆ သူေျပာျပထားေသာအေတြၾ႔ ကံဳမ်ားအရ အႏုပညာကိဘ ု ာသာေရးျဖင့္ ခ်ဥ္းကပ္မႈ ဗုဒစ ၶ ာေပအေတြးေခၚ

ပံစ ု သ ံ စ္မ်ားမိတဆ ္ က္ခသ ့ဲ ည္။

သေဘာတရားမ်ားကို သူအ ႔ ႏုပညာအေျခခံအျဖစ္အသံးု ခ်မႈပင္ျဖစ္သည္။ ဘာသာေရးဆိင ု ရ ္ ာအယူဆတိမ ႔ု ာွ က်င့ၾ္ ကံအား

၉. ၂၀၁၂ တြင္ ပိပ ု သ ုိ ည္ သူ၏

ထုတသ ္ တ ူ စ္ဦးႏွငတ ့္ စ္ဦးမတူႏင ုိ သ ္ လို အႏုပညာႏွငခ ့္ ်ိတဆ ္ က္ေသာ ယူဆခ်က္မ်ားမွာလည္းစိတ၀ ္ င္စားဖြယရ ္ ာေကာင္း

ဗီအင ုိ ပ ္ ီ ပေ၇ာဂ်က္ကုိ ရန္ကန ု ႏ ္ င ွ ့္

သည္။ ေမာင္ဒ၏ ီ စၾကၤ၀ဠာအလံးု စံသ ု ေဘာမွာ အျမင္အႏုပညာထက္စာလွ်င္ စိတက ္ ထ ု းုံ အခန္းတစ္ခက ု သ ့ဲ ျ႔ုိ ပသထားေသာ

ဗီအင ုိ ပ ္ ပ ီ ေရာဂ်က္မာွ လူမဘ ႈ ၀

ဒါကာတြင္ စတင္ခသ ့ဲ ည္။

အေမရိကန္အႏုပညာရွငမ ္ ာ့သေ ္ ရာ့သက ္ ၏ ုိ ဟင္းလင္းျပင္ပန္းခ်ီခန္းႏွငပ ့္ ၍ ုိ ဆင္တသ ူ ည္။ အႏုပညာဆိသ ု ည္မာွ ဘက္ညခ ီ ်ိ

ကို စူးစမ္းမႈပစ ုံ ဟ ံ ု ဆိႏ ု င ုိ သ ္ ည္။

န္ဆမႈလပ ု ရ ္ သလိျု ဖစ္ျပီး၄င္းမွာ ေလာက၏သဘာ၀တရားတစ္ခလ ု ည္းျဖစ္သည္၊ ဇီးရိးု အေျခေနကိေ ု ရာက္လ်ွ င္ ဘ၀သည္

၁၀. စိးု ယုႏယ ြ ၏ ္ အင္တာဗ်ဳး ကို

အလံးု စံျု ပီးေျမာက္ျပီဟယ ု ဆ ူ ျခင္းပင္။ ကိထ ု န ိ း္ လင္းေျပာေသာ မသိစတ ိ အ ္ ထိမး္ ကြပမ ္ ျ့ဲ ဖစ္ပ်က္မမ ႈ ွ သိစတ ိ အ ္ လ်ဥ္ကုိ သတိ

စာမ်က္ႏာွ (၃၀) တြင္ ဖတ္ရပ ႈ ါရန္။

ကပ္လ်ွ က္ဖန္တးီ မႈမ်ိဳးဟုျမင္သည္။ ဆရာေမာင္ဒမ ီ ာွ သိစတ ိ ၏ ္ ထိမး္ ကြပႏ ္ င ုိ မ ္ ဆ ႈ သ ီ ေ ႔ုိ ရာက္ရလ ိွ ာသည့္ ျဒပ္မပ ့ဲ စ ုံ တ ံ စ္ခ(ု သိမ ႔ု ဟုတ)္ အယူဆအေျချပဳပံဟ ု ဆ ု ရ ုိ မည္။ သိမ ႔ု ဟုတျ္ မန္မာအဘိဓမၼာျဖင့ခ ္ ်ဥ္းကပ္သည့္ မီနမ ီ ယ္အႏုပညာဟုဆရ ုိ မည္ပင္။

ျဒပ္မမ ့ဲ လ ွ က္ေတြသ ႔ ႔ုိ ...

ျမန္မာ့ဆရ ုိ ယ ွ လ ္ စ္၏ ၁၉၇၀ ေက်ာ္ကာလ ၇ ေမြးဖြားခဲေ ့ သာမ်ိဳးဆက္တင ြ ္ ခရီးၾကမ္းအနိမအ ့္ ျမင့အ ္ ေမွာင္ေခတ္

၏ ရိက ု ခ ္ တ္မမ ႈ ်ားက်န္ေနဆဲ။ ျဖန္ထ ႔ က ြ ေ ္ သာကမၻာအ ့ ေတြးေခၚမ်ားအေရာက္ေပါက္နည္းျခင္းႏွငစ ့္ နစ္က်ေသာနည္းပညာ ျဖန္ေ ႔ ၀မႈမ်ားရွားပါးျခင္းတိက ႔ု ကိယ ု န ့္ ည္းကိယ ု ဟ ့္ န္နားလည္ျခင္းကိတ ု န ြ း္ ပိေ ႔ု စခဲသ ့ ည္။ စစ္အစိးု ရအားေကာင္းခ်ိန၂ ္ ၀၀၀ခုႏစ ွ ္ ေက်ာ္မ်ားက ျပည္ပေခတ္မအ ီ ႏုပညာစနစ္မ်ားျပည္တင ြ း္ သိ၀ ႔ု င္လာသည္။ နည္းလမ္းသစ္မ်ား စတင္မတ ိ ဆ ္ က္ႏင ုိ ခ ္ သ ့ဲ ည္။ ၈ သိေ ႔ု သာ္ျပည္တင ြ း္ အႏုပညာရွငမ ္ ်ားအဖိ႔ု အသစ္ကစ ုိ မ္းသပ္ရန္အခ်ိနမ ္ ရွိ ၾကမ္းတမ္းမႈေတြၾကားတြငဘ ္ ၀သာယာမႈကရ ုိ ာွ ၾကံ ရသည္။ ေမာ္ဒန္အႏုပညာမ်ားမွာ ရိးု ရွငး္ ျပီးနက္ရင ႈိ း္ ေသာ ဟင္းလင္းျပင္သေဘာတရားတြင္ ဆုပက ္ င ုိ ဖ ္ န္တးီ ေနၾကဆဲ...။ ၄င္းတိတ ႔ု င ြ ္ ပန္းခ်ီမင္းေဇာ္သည္ မ်က္စပ ိ သာဒထက္ သဘာ၀ျဖစ္တည္ေနမႈကုိ စူးစိက ု တ ္ တ္ျပီးအရာ၀တၳဳမ်ား၏မ်က္ႏာွ ျပင္ အသားသေဘာကို ပိမ ု ခ ုိ စ ံ ားသည္။ သူလ ႔ က္ရာအမ်ားစုမာွ ေရွးနံရပ ံ န္းခ်ီမ်က္ႏာွ ျပင္ေတြက ယိယ ု င ြ း္ ပ်က္စးီ မႈအစြနး္ အထင္း တြနေ ႔္ ၾကၾကမ္းတမ္းမႈမ်ားပင္။ သဘာ၀သရုပမ ္ န ွ ရ ္ ႕ဲ အလြန(္ ဆာရီရယ္) ရသပိယ ု မ ိ း္ ေသာျဖစ္ရပ္မန ွ မ ္ တ ွ တ ္ မ္းတင္မမ ႈ ်ိဳးျဖစ္ သည္။ ျပင္ပသဘာ၀ ၏ ထူးကဲထင္ရာွ းေသာ ၾကမ္းတမ္းခက္ထေရာ္မေ ႈ တြကလ ုိ သ ူ ား၏ျမင္ႏင ုိ စ ္ မ ြ း္ ထက္ေက်ာ္လန ြ ေ ္ ဖၚ ထုတျ္ ခင္း။ သူ၏ထူးျခားခ်က္မာွ ဆာရီရယ္လစ္ဇင္အမ်ားစုကသ ့ဲ ႔ုိ ရုပပ ္ အ ုံ သားေပးလိ႕ွႈ ၀ွကန ္ က္နမ ဲ ႏ ႈ င ွ ့္ အိမမ ္ က္ဟန္တ႔ုိ တြခ ႔ စ ံ ားခ်က္မ်ားျဖင့္ ေဖါက္ထက ြ ရ ္ န္တာစူလာၾကသည္။

ျမန္မာအႏုပညာသည္ ခံစားမႈေဖၚထုတျ္ ခင္းႏွင့္ ႏိင ္ု င ္ ေ ံ ရး(ဖလပ္ရဘ ္ွ က္ခ)္ သရုပေ ္ ဖၚမႈ၊ ဇာတ္ေၾကာင္းေျပာ

(Dramatize)ဟန္တမ ႔ုိ ်ားသည္။ အေတြးဆိင ု ရ ္ ာအယူဆေဖၚထုတမ ္ ၊ႈ စမ္းသပ္အေျဖရွာမႈ၊ လက္ေတြလ ႔ မ ူ ဘ ႈ ၀စူးစမ္းမႈမ်ား လည္းရွလ ိ ာသည္။ ၉ လူမဘ ႈ ၀တြင္ မေရရာေသာရပ္တည္မ၊ႈ ၀ိေရာဓိႏင ွ ့္ သံသယမ်ားက ရွဆ ိ ။ဲ ထိအ ႔ု ျပင္လသ ူ ားျဖစ္တည္မ၊ႈ ယဥ္ေက်းမႈဖ႕ံြ ျဖိဳးလာျခင္းႏွငပ ့္ မ ုိ ေ ုိ ကာင္းမြနေ ္ သာဘ၀ေနထိင ု မ ္ မ ႈ ်ားကို Re-shaping လုပႏ ္ င ုိ ရ ္ န္အႏုပညာအားျဖင့ေ ္ ဖၚထုတ္ ႏိင ု ဖ ္ ႔ုိ အဖက္ဖက္ေသာအေထာက္ပႏ ့ံ င ွ အ ့္ ေျခခံပလက္ေဖာင္တမ ႔ုိ ာွ အားနည္းေနေသးသည္။ သိေ ႔ု သာ္မ်ိဳးဆက္သစ္တက ႔ုိ ား ဆက္လက္ေမြးဖြားရွငသ ္ န္လာေနဆဲပင္။

ေသြးေႏွာယဥ္ေက်းမႈႏင ွ ့္ ပံရ ု ပ ိ ေ ္ ယာင္မ်ား

စိးု ယုႏယ ြ သ ္ ည္ အႏုပညာရွငတ ္ စ္ဦးအေနျဖင့္ သူ၏ေနာက္ခဘ ံ ၀သရုပက ္ ုိ ဆာရီရယ္ဆန္ေသာ ရုပေ ္ ျပာင္းရုပ္

လႊမ ဲ ်ားႏွငလ ့္ ဳႈိ ႕၀ွကစ ္ ာြ ေဖၚထုတသ ္ ည္။၁၀ ျမန္မာျပည္ဖာြ း တရုတေ ္ သြးေႏွာတစ္ဦး၏ ဘက္ႏစ ွ ခ ္ အ ု ကူးအေျပာင္းအေျခေနကို သေကၤတဆန္ေသာရုပမ ္ ်ားျဖင့တ ္ င္ျပသည္။ မီဒယ ီ သ ံ စ္တစ္ခက ု ုိ ဆုပဆ ္ ပ ု ပ ္ င ုိ ပ ္ င ုိ က ္ င ုိ စ ္ ဖ ဲြ န္တးီ မႈသည္အႏုပညာရွငက ္ မ ုိ ်ား

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

မဟုတ၊္ ဘ၀ရဲ႕မ်က္ႏာွ ျပင္မ်ား။ မင္းေဇာ္ကသ ့ဲ ပ ႔ုိ င္ ေမာ္ဒန္ပန္းခ်ီမ်ိဳးဆက္မ်ားမွာ လက္ရဘ ိွ ၀အေပၚပိမ ု စ ုိ းူ စိက ု လ ္ ာျပီးလက္ေ

6 I 7

စီစဥ္တင္ျပသူ၏ မွတစ ္ ု

စြာအေထာက္ကေ ူ ပးသည္။ လမ္းရိးု နည္း(Practice)မ်ားကိဦ ု းတည္ေနေသာ အာရွႏင ုိ င ္ မ ံ ်ား၏ပညာေရးမွာအေမရိကား၏ တစ္ဦးခ်င္းကိယ ု ပ ္ င ုိ ျ္ ဖစ္မႈ မိမက ိ ယ ုိ က ္ ဦ ုိ းစားေပးလြနး္ ေသာ အတၱဗဟိျု ပဳအသိင ု း္ ၀ိင ု း္ ႏွငက ့္ ာြ ျခားသည္။ မီဒယ ီ တ ံ စ္ခ၏ ု အား သားခ်က္မာွ ဖန္တးီ သူ၏စိတက ္ းူ ကို အေကာင္ထည္ေဖၚရာတြင္ ပိေ ႔ု ဆာင္ေပးသူယာဥ္တစ္စးီ ကဲသ ့ ပ ႔ုိ င္။သူ၏ရပ္တည္မတ ႈ င ြ ္ အာရွတရုတလ ္ မ ူ ်ိဳးတိ၏ ႔ု ထင္ရာွ းသည့ေ ္ ၾကြထည္ေျမထည္ပညာရပ္မာွ ေသြးသားတြငစ ္ ျဲြ မဲေနေသာ သေကၤတတစ္ချု ဖစ္ေန သည္။ ျမန္မာ၏သမိင ု း္ ၊ ရိးု ရာပံျု ပင္ႏင ွ ့္ စိတက ္ းူ ယဥ္ရပ ု ပ ္ မ ုံ ်ားေပါင္းစပ္လက ုိ သ ္ ည့အ ္ ခါ ေသြးေႏွာမ်ိဳးစပ္ရသသစ္တခုေပၚ ထြကလ ္ ာသည္။ မီဒယ ီ ႏ ံ င ွ ့္ အေၾကာင္းရာ(Context) အတြစ ဲ ပ္သစ္တစ္ခ၊ု ကမၻာသစ္မလ ွ သ ူ ားတစ္ဥးီ ၏ ျမန္မာဆန္ေသာ အျမင္သစ္တစ္ခဟ ု ဆ ု ရ ုိ မည္ပင္။

လူသားဘ၀သည္သက္ရအ ိွ ားလံးု ႏွင့္ သဟဇာတဒြနတ ္ လ ဲြ ်ွ က္ရသ ိွ ည္။ ဘူမေ ိ ဗဒ၊ ဇီ၀ေဗဒ၊ မႏုႆေဗဒ အစရွိ

သိပံၸ ၀ိဇာၨ ပညာတိမ ႔ု ာွ ကမၻာၾကီးတစ္ခလ ု းုံ ၏ သက္ရသ ိွ တၱ၀ါအားလံးု အေပၚ လႊမး္ ျခံဳျခယ္လယ ွ ေ ္ နသည္။ ခ်ားလ္စဒ ္ ါ၀င္၏ ရီေဗာ္လရ ူ င ွ း္ သီအရ ုိ အ ီ ရ သက္ရတ ိွ ၏ ႔ုိ ဆင့က ္ ေ ့ဲ ျပာင္းလဲမျႈ ဖစ္စဥ္တင ြ ္ အပင္ႏင ွ သ ့္ တၱ၀ါတိ၏ ႔ု မ်ိဳးရိးု ဗီဇေျပာင္းလဲမမ ႈ ်ားမွာ စက္ ဆက္လ်ွ က္ရျိွ ပီး အျမဲတသတ္မတ ွ ထ ္ မ ဲ ရွႏ ိ င ုိ ေ ္ ၾကာင္းေျပာထားသည္။၁၁ သင္းလဲႏ ့ ယ ြ ၏ ္ လက္ရာမ်ားတြငပ ္ တ္၀န္းက်င္မွ လူ ႏွငသ ့္ က္ရတ ိွ ၏ ႔ုိ ထင္ေယာင္မာွ းဖြယ္ ဆက္စပ္ပတ္သက္မက ႈ ုိ ဆန္းစစ္ထားသည္။၁၂ သူပ ႔ တ္၀န္းက်င္ဘ၀အေပၚ စိတက ္ းူ ယဥ္မ၊ႈ အိပမ ္ က္ႏင ွ က ့္ ေလးဘ၀အိပယ ္ ာ၀င္ပျုံ ပင္ထက ဲ ေလာကတိက ႔ု ုိ မွတဥ ္ ာဏ္မျွ ပန္လည္တဆ ူ ရ ြ င္းလက္ရအ ိွ ခ်ိနက ္ ာလ၊ ျမိဳ႕ျပလူမဘ ႈ ၀မ်ား၏ လူသားႏွငသ ့္ ဘာ၀ သဟဇာတျဖစ္ရန္ၾကိဳးစားေနထိင ု ပ ္ က ုံ ုိ ရွာေဖြသည္။ ဘ၀၏ စိတႏ ္ စ ွ ခ ္ ျြ ဖစ္မႏ ႈ င ွ ့္ စိတန ္ ယ္လန ြ ျ္ ခင္းမွ ေက်နပ္မ၊ႈ ေရာင္ရ ့ ဲ ေပ်ာ္ရင ႊ မ ္ တ ႈ က ႔ုိ ုိ ဆန္းစစ္ၾကည္ႏ ့ င ုိ သ ္ ည္။

ႏိင ု င ္ ေ ံ ရးဟာ ျပန္လည္လမ ြ း္ ဆြတဖ ္ လ ႔ုိ ား

ၾကည့သ ္ က ူ ပ ုိ ါ အမႈတထ ဲြ ားသည့္ အေျဖရွာေဖၚထုတဖ ္ ယ ြ ရ ္ ာကိစမ ၥ ်ားကို ျပည္တင ြ း္ တြငေ ္ တြရ ႔ နည္းေသာျပပြအ ဲ

ခင္းက်င္းပံစ ု တ ံ စ္ခအ ု ျဖစ္ ေမာင္ေဒး၏ျပပြတ ဲ င ြ ေ ္ တြရ ႔ သည္။၁၃ သူလ ႔ က္ရာမ်ားေပၚက ေ၀ဖန္ဆန္းစစ္ဖယ ြ အ ္ ေၾကာင္းရာမ်ား တြင္ လူမ်ိဳးေရး၊ ႏိင ု င ္ ေ ံ ရးႏွငလ ့္ က္ရလ ိွ မ ူ အ ႈ သိင ု း္ ၀ိင ု း္ ၏ လက္ခက ံ ်င့သ ္ းုံ ေနေသာ နားလည္မဓ ႈ ေလ့စရိက ု တ ္ အ ႔ုိ ေပၚေမးခြနး္ ထုတထ ္ ားသည္။ ဖန္တရာေတေနေသာ အေၾကာင္းရာလႊမး္ မိးု မႈ၏ ႏိင ု င ္ ေ ံ ရး(ကလီေရွး)တခုသဖြယ၊္ ျပန္လည္ေဖၚထုတန ္ ား က်ည္းျပေနျခင္းမွာ အႏုပညာဖန္တးီ စရာ ဟုတရ ္ ႕ဲ လား၊ ျပန္လည္လမ ြ း္ ဆြတေ ္ နမႈေတြက အမွနတ ္ ကယ္အေျဖထုတျ္ ခင္း ထက္ကာယကံရင ွ ၏ ္ တစ္ကယ ုိ ေ ္ ရ စိတေ ္ ျဖသိမမ ္ မ ႈ ်ိဳးလား ဆိသ ု ည္တမ ႔ုိ ာွ ေမးခြနး္ ထုတစ ္ ရာပင္။ လက္ရႏ ိွ င ုိ င ္ ေ ံ ရးမွာ အမွန္ တကယ္ဇာတ္ေရလည္ဖျ႔ုိ ပီးျပတ္ပလ ီ ားဆိသ ု ည္ကုိ ဆက္လက္ျဖစ္ပ်က္ေနေသာ အကန္လ ႔ က ုိ အ ္ ပိင ု း္ လိက ု က ္ စ ိ တ ၥ စ္ခခ ု ်င္းစီ က ေမးခြနး္ ထုတလ ္ ်ွ က္ရေ ိွ နသည္။ သူေနထိင ု က ္ ်င္လည္ေသာ အသိင ု း္ ၀ိင ု း္ တိ၏ ႔ု ေပါင္းသင္းဆက္ဆမ ံ ၊ႈ ကိးု ကြယယ ္ ၾုံ ကည္မ၊ႈ ဘာသာအယူအဆ၊ ပဋိပကၡႏင ွ န ့္ ားလည္ရန္ခက္ေသာဓေလ့စရိက ု တ ္ က ႔ုိ ုိ အတိတ၊္ ပစၥဳပၸနတ ္ အ ႔ုိ ေပၚမွျပန္လည္သးုံ သပ္ႏင ႈိ း္ ယွဥျ္ ပသည္။ ၾကည့သ ္ က ူ ုိ ကိယ ု တ ္ င ုိ ေ ္ တြးေစေသာဇာတ္လမ္းတစ္ချု မင္လာေစသည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ အေပၚယံႏင ုိ င ္ ေ ံ ရး ျပယုဂအ ္ ႏုပညာမ်ားႏွငက ့္ ျဲြ ပားစြာ ၄င္းတိ၏ ႔ု အျခားစာမ်က္ႏာွ မ်ား၊လိဳႈ ႕၀ွကခ ္ ်က္မ်ားကိေ ု ဖၚထုတထ ္ ားသည္။ သူလ ႔ က္ရာမ်ား တြင္ ျမန္မာနတ္ကးုိ ကြယမ ္ ၊ႈ ဘာသာအယူ၀ါဒမ်ား၏ ရုပသ ္ ႑ာန္မ်ား ေစာင္းပိက ု ထ ္ ားသည္က ့ ်ြ ေ ဲ ခါင္းေဆာင္းလူသား၊နား ပိတထ ္ ားသည့က ္ ေလး၊ သမင္ေသကိပ ု က ုိ ထ ္ ားသည့ဘ ္ လ ီ းူ မ၊ နတ္ကန ြ း္ ေစာင့ေ ္ ျမြ၊ ဆိရ ု ယ ွ လ ္ စ္အလံေတာ္မစ ွ ပါးႏွႏ ံ င ွ ၾ့္ က ယ္၊ လည္ပင္းကအစြယရ ္ ာႏွစခ ္ ု အစရွသ ိ ည့္ ယဥ္ေက်းမႈႏင ွ ့္ ဒႏၱာရီလာ ဇာတ္ေၾကာင္းေျပာပံျု ပင္တ၏ ႔ုိ ျမဳပ္ကက ြ ပ ္ မ ုံ ်ားပါ၀င္ သည္။ အယူ၀ါဒကြျဲ ပားမႈႏင ွ ့္ ေရာစပ္ဓေလ့မ်ား အေပၚ၂၁ရာစုစာေပအႏုပညာအယူအဆမ်ားႏွငႏ ့္ င ႈိ း္ ယွဥတ ္ သ ဲြ းုံ သပ္မပ ႈ င္။

သ႑ာန္ကမ ဲြ ်ိဳးဆက္

အယူဆေဟာင္းေတြကေ ုိ တာ္လန ွ ခ ္ ်င္လ႔ုိ အႏုပညာကိစ ု နစ္တက်ျပည္ပမွာသင္ယခ ူ တ ့ဲ ာ...”လိဆ ႔ု သ ုိ က ူ ဂရပ္ဖစ္

ဓာတ္ပလ ုံ က္ရာမ်ားကိဖ ု န္တးီ ေသာေက်ာ္ထးူ ဗလ။၁၄ မၾကာေသးေသာႏွစက ္ အႏုပညာဘြ႕ဲ ရရွခ ိ သ ့ဲ ၊ူ သူ၏အႏုပညာခံယခ ူ ်က္ ၁၁. ခ်ားလ္စဒ ္ ါ၀င္၏ သီအရ ုိ တ ီ င ြ ္

မွာအျခားသူမ်ားႏွငက ့္ ျဲြ ပားသည္။ အႏုပညာရွငဟ ္ ခ ု ယ ံ ူ ျခင္း၊ အႏုပညာဘြ႕ဲ ရလွ်င္အႏုပညာရွငျ္ ဖစ္ျပီဟထ ု င္ျမင္မမ ႈ ်ားကိသ ု ူ

အပင္၊ ပိးု မႊား တိရစ ိ ာၦ န္ႏင ွ ့္ လူတ၏ ႔ုိ

အယံၾု ကည္မမ ႈ ရွ။ိ ကိယ ု တ ္ င ုိ လ ္ ည္းအႏုပညာရွငျ္ ဖစ္ခ်င္လဟ ႔ုိ ေ ူ သာရည္မန ွ း္ ခ်က္မ်ိဳးမရွ။ိ အႏုပညာဆိသ ု ည္မာွ ဆရာတစ္ဦး

မ်ိဳးရိးု ဗီဇသည္ အေျခခံတစ္ခထ ု မ ဲ ွ ဆင္းသက္ေျပာင္းလဲလာျခင္းျဖစ္

က နည္းေပးလမ္းျပသင္ေပးလိရ ႔ု သည္ဟသ ု ူ မခံယ၊ူ သတ္မတ ွ ထ ္ ားသည့န ္ ည္းျဖင့ဖ ္ န္တးီ ရမည္ဟေ ူ သာ စည္းကမ္းေဘာင္

သည္ဟု ရွငး္ ျပထားသည္၊

နည္းမ်ားကအႏုပညာထက္အတတ္ပညာကိသ ု ာဦးတည္မည္၊ ေခတ္ေဟာင္းအတြၾ႔ ကံဳျဖတ္သန္းခဲသ ့ မ ူ ်ားႏွငယ ့္ ေန႔ေတြၾ႔ ကံဳ

၁၂. သင္းလဲႏ ့ ယ ြ ၏ ္ လက္ရာႏွင့္

မႈမ်ားကမတူညႏ ီ င ုိ ၊္ ထိေ ႔ု ၾကာင့္ ယေန႔အႏုပညာပံသ ု ႑ာန္ကလက္ရေ ိွ ခတ္ႏင ွ လ ့္ က ုိ ဖ ္ က္ရ႕ဲ လား..ဟု သူသသ ံ ယရွသ ိ ည္။ထိ႔ု

အင္တာဗ်ဳူးကို စာမ်က္ႏာွ ( )

ျပင္ေ၀ဖန္ေရးမရွလ ိ ်ွ င္ အႏုပညာသည္ လြတလ ္ ပ္ျခင္းထက္ဗရမ္းပတာအေျခေနမ်ိဳးကို ပိဥ ု းီ တည္ေနမည္ဟသ ု ထ ူ င္သည္။

တြငဖ ္ တ္ရပ ႈ ါ။ ၁၃. ေမာင္ေဒး၏ လက္ရာႏွင့္ အင္တာဗ်ဳူးကို စာမ်က္ႏာွ ( ) တြငဖ ္ တ္ရပ ႈ ါ။ ၁၄. ေက်ာ္ထးူ ဗလ၏ လက္ရာႏွင့္

သူ၏ Enigmatic Breakfast ျပပြသ ဲ ည္ သူ၏အဇ်တၱ သိမ ႔ု ဟုတ္ အတၱဗဟိျု ပဳတင္ျပမႈ။ တစ္ကယ ုိ ေ ္ ကာင္းဆန္

ေသာစိတအ ္ ခံကအ ုိ သံးု ခ်ျပီး ပရိသတ္အမ်ားႏွငသ ့္ ၏ ူ တစ္ကယ ုိ ေ ္ ရဘ၀အၾကား အေပၚစီး ပိင ု စ ္ းုိ ေသာဆက္ဆမ ံ က ႈ သ ုိ ူ ရည္ ရြယထ ္ ားသည္။ ၾကည့သ ္ တ ူ င ုိ း္ ၏ တင္ၾကိဳစိတက ္ းူ မ်ား၊ တထစ္ခ်ယံၾု ကည္ သတ္မတ ွ လ ္ က္ခထ ံ ားမႈမ်ားကိရ ု က ုိ ခ ္ ်ိဳးဖ်က္ခ်င္ သလိ၊ု သူသတ္မတ ွ ခ ္ ်ဳပ္ခ်ယ္ထားေသာ ကန္သ ႔ တ္ေဘာင္အတြငး္ သိမး္ သြငး္ ျပျခင္းမ်ိဳးဟုဆသ ုိ ည္။အႏုပညာကိၾု ကည့သ ္ တ ူ ုိ

သူ၏အင္တာဗ်ဳူးကို စာမ်က္ႏာွ ( )

င္းတြငလ ္ တ ြ လ ္ ပ္မရ ႈ သ ိွ ည္၊ သိ႕ု ေသာ္ စိတက ္ းူ အဓိကအႏုပညာ(ကြနဆ ္ က္က်ဴရယ္)ပံစ ု မ ံ ်ားကဲသ ့ အ ႔ုိ ႏုပညာရွငက ္ ထိနး္ ခ်ဳပ္

တြငဖ ္ တ္ရပ ႈ ါ။

ကန္သ ႔ တ္လက ုိ ေ ္ သာ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ျပပြမ ဲ ်ားတြငေ ္ တြလ ႔ ာရသည္။၁၅ အာဏာရွငဆ ္ န္ေသာပံစ ု ဟ ံ သ ု က ူ သူျ႔ ပပြအ ဲ ေပၚ

၁၅. အခ်ိဳ႕ေခတ္ျပိဳင္အႏုပညာျ

ေကာက္ခ်က္ခ်သည္။ အာဏာရွငစ ္ နစ္တစ္ခသ ု ည္ အာဏာရွငစ ္ တ ိ ဆ ္ န္သည္မ ့ ်ိဳးဆက္တစ္ခ၊ု ဖီဆန္ခ်င္စတ ိ မ ္ ်ိဳးဆက္တစ္ခု

ပပြမ ဲ ်ားမွာ အႏုပညာရွငက ္ သ

ကို အမွနတ ္ ကယ္ေမြးဖြားေပးခဲသ ့ လားဆိသ ု ည္မာွ ဆန္းစစ္စရာပင္။

တ္မတ ွ ထ ္ ားေသာေဘာင္အတြ င္း ၀င္ၾကည္ရ ့ သည္။ ဥပမာမိးု ပ်ံ ပူေဖာင္းမ်ားျဖည္ထ ့ ားသည္အ ့ ခန္းတြငး္ ျဖတ္သန္းခိင ု း္ သည့္ မာတင္ခရိ၏ျပပြမ ဲ ်ိဳးျဖစ္သည္။

ေခတ္ျပိဳင္မက္ေဆ့ခ်္မ်ား

ျမန္မာ၏ လက္ရအ ိွ ေျခေနမ်ားအေပၚျပည္ပ၏အျမင္မ်ားသည္ သတင္းမက္ေဆ့ခ်္မ်ားအေပၚအေျခခံသလား

၁၅. ျမန္မာအတ္အႏုပညာစေပ့ ၏ ဒါရိက ု တ ္ ာ နာတာလီ၏ အင္တာဗ်ဴးကို စာမ်က္ႏာွ ( ၁၄) တြငဖ ္ တ္ရပ ႈ ါ။

သုေတသန ခရီးမွတစ ္ မ ု ်ားကိအ ု ေျခခံသလား၊ အေပၚယံ ရွပျ္ မင္ေသာႏိင ု င ္ ေ ံ ရးပဋိပကၡႏင ုိ င ္ ေ ံ လးတစ္ခလ ု ုိ ျမင္သလားဆို သည္မာွ ခန္မ ႔ န ွ း္ ရခက္သည္။ ျမန္မာေခတ္ျပိဳင္အႏုပညာမွာ ျပည္ပ၏ႏိင ု င ္ ေ ံ ရးအစ္ရးႈ စိတ၀ ္ င္စားမႈအေပၚ ဦးတည္ဆလ ဲ ား ဆိသ ု ည္မာွ ျမန္အတ္အႏုပညာစေပ့မွ နာတာလီ၏ေဆြးေႏြးမႈတင ြ ္ ဆန္းစစ္ဖယ ြ ျ္ မင္ေတြရ ႔ သည္။၁၅ မည္သည္သ ့ တင္းမ်ား ကဒီကေန႔ျမန္မာကိက ု ယ ုိ စ ္ ားျပဳသလဲဆသ ုိ ည္မာွ ေခတ္ျပိဳင္စန ိ ေ ္ ခၚမႈတစ္ရပ္ပင္။ အႏုပညာသည္ မည္သည္ေ ့ နရာက႑

၁၆ ဇြနအ ္ ျိ ဖဴႏွင့္ အင္တာဗ်ဴးကို စာမ်က္ႏာွ (၃၆)တြငဖ ္ တ္ရပ ႈ ါ။

မွာရပ္တည္မည္လ။ဲ ျမန္မာသည္ ကိယ ု ၾ့္ ကမၼာကိယ ု ဖ ္ န္တးီ ႏိင ု ၾ္ ကျပီလားဆိသ ု ည္မာွ ေမးစရာပင္။

လက္မဖ ႈ န္တးီ ျခင္း၊ စကၠဴရုပပ ္ ျုံ ဖတ္ညပ ွ ပ ္ ေ ုံ ဖၚျခင္းႏွင့္ အင္စေတာ္ေလးရွငး္ အႏုပညာမ်ားအထိျဖန္က ႔ ်က္ဖန္တးီ

ေလ့ရသ ိွ ည့္ ဇြနအ ္ ျိ ဖဴသည္ ေျပာင္းလဲလာေသာသူအ ႔ ႏုပညာစိတ၀ ္ င္စားမႈ၏ ပိမ ု ရ ုိ င့က ္ ်က္လာမႈအရ လူမအ ႈ သိင ု း္ ၀ိင ု း္ မွအ

၁၇. ပါေဖာမင္အ ့ ဖြ႕ဲ 3AM ႏွင့္ အင္တာဗ်ဴးကို စာမ်က္ႏာွ (၄၂) တြငဖ ္ တ္ရပ ႈ ါ။

ျဖစ္ပ်က္ သတင္းစကားမ်ားကိပ ု မ ုိ အ ုိ ာရံစ ု က ုိ လ ္ ာသည္။၁၆ မည္သည္မ ့ က္ေဆ့ခ်္မ်ားမွာ ယေန႔ေခတ္ကေ ုိ ဖၚျပႏိင ု သ ္ လဲ။ လက္

၁၈. ေရာမေတြးေခၚပညာရွင္

ရွႏ ိ င ုိ င ္ ၏ ံ သတင္းမ်ား၊အနိဌာရံမ ု ်ား၊ ပတ္၀န္းက်င္မလ ွ မ ူ ်ား၊ အလုပခ ္ န္းျမင္ကင ြ း္ မ်ားကို 3D ပံစ ု ံ အလႊာ ၃ခုထပ္ေနေသာ သီး ျခားေလာကတစ္ခက ု သ ့ဲ ဖ ႔ုိ န္တးီ ထားသည္။ သူမ၏ စကၠဴျပဇာတ္ရႏ ုံ င ွ တ ့္ ေ ူ သာ အနားကြပမ ္ န ွ ခ ္ ်ပ္မ်ားသည္သဘာ၀ႏွငက ္ ့ ဲြ

Marcus Tullius Cicero (106 BC) ၏ ဆိစ ု ကား။

ျပားျခားနားေနေသာ ပံျု ပင္ဆန္သည့သ ္ ျီ ခားကမၻာတစ္ခလ ု ုိ တိတဆ ္ တ ိ ျ္ ခင္း၏ အသံအလင္းအရိပအ ္ ေရာင္တေ ႔ုိ ပါင္းစပ္ထား ေသာ ျဒပ္မရ ့ဲ သတစ္ခက ု ုိ ေပးႏိင ု သ ္ ည္။

တိတဆ ္ တ ိ ေ ္ နခဲေ ့ သာ ျမန္မာအႏုပညာ၏အေျပာင္းအလဲပစ ုံ မ ံ ်ားစြာတြင္ ခြထ ဲ က ြ ေ ္ သာအလုပပ ္ စ ုံ တ ံ က ႔ုိ စ ုိ မ္းသပ္

သူမ်ားမွာ အေရးပါလွသည္။ ခြထ ဲ က ြ ျ္ ခင္း၏ သေဘာတြငဆ ္ န္က်င္ျငင္းဆန္မႏ ႈ င ွ ့္ လက္ခရ ံ င္ဆင ုိ မ ္ တ ႈ ႔ုိ ရွသ ိ ည္။ လူမေ ႈ ရး၊ ႏိင ု င ္ ေ ံ ရးႏွငစ ့္ ပ ီ ာြ းေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမတ ႈ မ ႔ုိ ာွ အႏုပညာက႑ႏွင့္ ခြျဲ ခားမရႏိင ု .္ .။ ကြ်န္ေတာ္တသ ႔ုိ ည္ စနစ္ေဟာင္းကိျု ပဳျပင္ရန္ႏင ွ ့္ အေတြးေခၚသစ္ကလ ုိ က္ခရ ံ န္ ရင္ဆင ုိ ္ ေျဖရွငး္ စရာမ်ားစြာရွေ ိ နေသးသည္။ အေျခခံအခြငအ ့္ လမ္းလိအ ု ပ္ခ်က္ကုိ ဆန္းစစ္ အေျဖရွာၾကည္ရ ့ န္လအ ုိ ပ္သည္။ စကားသံမ်ားတိတဆ ္ တ ိ လ ္ ေ ွ သာ္လည္း အဓိပါၸ ယ္နက္ရင ႈိ း္ ေသာ 3AM အႏုပညာအဖြ႕ဲ ၏ ပါေဖာမင္ဆ ့ လ ုိ ခ ုိ ်က္ မွာ ပိမ ု ဆ ုိ ေ ူ လာင္ေနသည္၊၁၈ လူမအ ႈ သိင ု ၀ ္ င ုိ း္ ၏ တစ္ဥးီ ကိတ ု စ္ဥးီ လႊမး္ မိးု ခ်ီးေျမွာက္ခ်ယ္လယ ွ ေ ္ နၾကေ သာ စိတအ ္ ေျခေနမ်ားကိမ ု န ွ မ ္ မွနသ ္ းုံ သပ္ရန္ ေျပာျပေနသည္အ ့ လား။ တိတဆ ္ တ ိ မ ္ က ႈ ုိ သာယာနာေပ်ာ္ဖယ ြ (္ သိမ ႔ု ဟုတ)္ ဆူ ညံမတ ႈ ျ႔ုိ ဖင္ေ ့ ျပာင္းလဲဖလ ႔ုိ သ ုိ ည္။

ဆူညမ ံ ႏ ႈ င ွ သ ့္ ာယာနာေပ်ာ္မ၏ ႈ အႏွစသ ္ ာရတိက ႔ု အ ုိ ဓိပါၸ ယ္သစ္ဖင ြ ရ ့္ န္လည္းလိအ ု ပ္မည္။ တိတဆ ္ တ ိ ျ္ ခင္းသည္

အႏုပညာတြငအ ္ ျမဲဒန ြ တ ္ ေ ဲြ နေသာ အပိင ု း္ တခုအျဖစ္ရေ ိွ နမည္မာွ အမွနပ ္ င္။ ”တိတဆ ္ တ ိ မ ္ သ ႈ ည္ အေကာင္းဆံးု အႏုပညာ စကားသံမ်ားျဖစ္သည္” ၁၉ ဟုဆဖ ုိ းူ သလို တိတဆ ္ တ ိ မ ္ ၏ ႈ အေျခေနကို အႏုပညာအျဖစ္ေျပာင္းလဲရန္လအ ုိ ပ္သည္။ သတင္း မက္ေဆ့ခ်္သစ္မ်ားျဖင့္ ျမန္မာအႏုပညာသည္ လာမည္အ ့ နာဂါတ္တင ြ ္ ပိမ ု လ ုိ ပ ႈ ရ ္ ာွ းရွငသ ္ န္လာမည္ဟယ ု ၾုံ ကည္မသ ိ ည္။

Continue from Curator note:

His solo exhibition “Enigmatic Breakfast” depicts the overwhelming relationship between his audience and his personal life, by using his self-centeredness, his selfishness. He said that he wants to break the prearranged ideas of the viewers and fixed standards. Similarly he wants to show things within limited boundary. He thinks that every viewer of art should have freedom. In today’s art world, we can see the exhibitions which the artists (like conceptual artists) want to put the viewers into limited structures.16 He dubs such exhibitions “a type of dictatorship”. Is it questionable whether the dictatorship really gave birth to the spirit of dictatorship or the spirit against ideology?

16. Some contemporary art exhibitions are allowed the participants to view within the framework limited by the artist himself.

Like Martin Creed’s Ballon room.

Contemporary messages

Do the international views of Myanmar’s present situation rely on new messages or on research or travel notes? It is very hard to say whether how they see Myanmar as a nation of contradiction is superficial or not. We can see in Nathalie’s discussion about whether Myanmar contemporary art still depends on political issues.17 Which news does represent Myanmar? This question is a contemporary challenge. Where will art stand? Can Myanmar create her own destiny?

Zun Ei Phyu,18 creates installation works and paper cutting works, her interests changing and becoming wider, paying more attention to the news which spreads in the social circle. She became more mature with questioning messages which can express the present age? She creates today’s news, ugly scenes, hidden people and surrounding into another world of 3D with three layers. Her framed mirrors which look like paper theater, like the other fable-like world of silence, gives a strange taste of the mixture of silence, light and shade.

The artists who deviates from formal art and tries to experiment with new forms of art takes a very important role in many types of change in Myanmar art, which has been remained silent for years. Deviation has to face negation and acceptance. To accept the new ideology, we must deal with many challenges. We have to search for basic needs and opportunities. Though silent are the words, the message of 3AM performance group is noisier.19 It is like a warning to check whether the state of mind of the society in which people are trying to monopolize each other is right or wrong. Silence should change into pleasantness or into noise. Moreover it is necessary to define the essence of noise and pleasantness again. Silence will exist as a partition in art. “Silence is the best word of art”.20 I believe that the news message set Myanmar art into motion in 21st century.

17.See the interview with Nathalie on page(14)

19. See 3AM group’s works on page (42) 20.Roman philosopher Marcus Tullius Cicero (106 BC) said.

(Translate from Burmese by Ke’ Su Thar)

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

18. See ZunEi Phyu’s works and Interview on page (36)

8 I9

ESSAY

The Shaping of Myanmar Art Scene and Who Can Play Which Role in It Maung Day (Artist/Poet and Writer)

Myanmar, also known as Burma, has come out of a long period of violence, bloodshed

and failed revolutions. The history of Myanmar art is closely tied to the country’s political history as Myanmar artists have carried with them a strong sense of social engagement. Myanmar modernism is said to have developed fully in the 1990s. However, its early stages can be traced back to the 1960s and the 1970s with artists adopting the principles and ideas of Western modernism. In those days, big cities such as Yangon and Mandalay were teeming with art exhibitions and there was a lot of interest coming from the general public and diplomatic communities, with the latter collecting local art for their private collections. It was a thriving art scene. Then came the days of General Ne Win’s socialist regime that kicked the diplomats out of the country and drove the entire country into a comatose state culturally and politically. The regime imposed heavy censorship on modern art and promoted socialist-realist literature and art that “served the interest of the people”. The art scene died slowly; some artists left the country and only a small number of artists kept practicing modern art. The era of censorship and dictatorship went on through to the 1990s and 2000s, with power changing hands after the 1988 Uprisings.

In the 1990s and 2000s, a new group of young artists emerged. They executed avant-gar-

de experimentations and adopted performance art as key channels to express political opinions and to rediscover a relationship with the audience. But because of threats from the censors and the Special Branch, a large portion of the Myanmar art scene then was considered “underground.”

Exhibitions were organized secretly and performance artists performed in public spaces in a guerrilla style. Despite the censorship and suppression, the art scene was alive and kicking again, and attracted attention from media and the general public. Many people were paying particular attention to this art scene because they believed there was a kind of political resistance going on in this art community. People and artists were on the same side as they shared the same discontent and fears. But their relationship was hidden from sight. Almost all the art exhibitions in those days, except for the ones that showcased traditional themes, were self-organized by artists in various places that were deemed safe from the military police.

This also meant that not many people were interested to become curators by profession,

which makes sense because they would have been faced with a lot of challenges if they were to put on shows which were substantial and cutting-edge. This led to a disadvantage for the country.

While other countries, including its neighbors, had developed art scenes with trained and experienced curators, Myanmar had none. This remains the case today. Most of the exhibitions in Myanmar today are either organized by foreign curators or self-organized by artists renting space from galleries. There may be a few local curators starting up, but they are extremely small in number.

Going back to the relationship between Myanmar artists and the audience, in 2008,

the organizers of Beyond Pressure Performance Art Festival, the first international art festival in Myanmar, decided to bring the artists and their works to public spaces. They invited the censors to talk to the artists, thus engaging the government officials in the process of interpretation and meaning-making. As a result, the festival was allowed to be organized in public spaces. This marked the beginning of a more open relationship between the general public and artists. Beyond

Pressure organized four more editions using public spaces and brought the general public into social and cultural dialogue.

Since then, there have been other art festivals and events taking place in public spaces.

Now with a new government in office, censorship has loosened, but has not been entirely removed.

We are seeing more and more exhibitions, new trends in street art and thriving art scenes in Yangon and Mandalay. Here, I would like to take a moment to critique the breadth and depth of these art scenes in terms of content and inventiveness. Despite the newly found enthusiasm and opportunities to make and show art, the language of art has not evolved much as the dominating narratives are still governed by nationalism, patriotism, political nostalgia, and a lack of nuances.

The emerging trends in nationalism and the politics of fear still undermine experimentations and open interpretation in art. Curators and institutions still marginalize artists with a more experimental edge and a tendency to question the status quo of the society, calling them “too dark” or “niche.” This is their way of shaping the art scene by deciding what kind of art people should see and expect to see. However, we also need to acknowledge that there are young artists—often associated with Myanm/art Gallery founded by American art historian Nathalie Johnston—who have started making art that displays boldness, freshness, bizarreness, experimentation and criticality.

They may not be a close-knit group of artists but rather they are individuals who are capable of shaping a new, exciting art scene.

Speaking of the thematic content in Myanmar’s art scene, curators and artists as a

whole, with very few exceptions, have not so far shown interest in working with ethnic art and artists or art that touches upon the ethnic issues plaguing the country. When it comes to politics, a lot of artists focus on the past and present situations of militarization, which is important, but it is not enough, because there are other pressing issues such as marginalization of religious minorities, Burmanization of ethnic communities, state-sanctioned erasure of plural identities and histories, social and environmental injustice suffered by rural communities, and incessant urbanization with its effects on the urban poor.

There is an urgent need to open discussions into a broader range of issues in Myan-

mar’s art scene, and cross-learning with curators outside of Myanmar would also help remove this stagnancy. And there have to be more opportunities and space for experimenting with a diversity courage local people who aspire to become curators. They would be instrumental in broadening the dialogue between the artists, the audience, and the issues afflicting the collective mindset of Myanmar society.

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

of materials, techniques, narratives, and history. Most importantly, there should be a way to en-

10 I 11

ESSAY

SILEKJVUIVUVIUVUIVDEN ျမန္မာ့အႏုပညာဝန္းက်င္ကပ ုိ ေ ုံ ဖာ္ျခင္းႏွင့္ ပါဝင္ေဆာင္ရက ြ ႏ ္ င ုိ မ ္ ည့္

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

အခန္းက႑မ်ား ေမာင္ေဒး

Maung Day

ျမန္မာႏိင ု င ္ သ ံ ည္ကာလရွညလ ္ ်ားစြာရွခ ိ ေ ့ဲ သာအၾကမ္းဖက္မ၊ႈ ေသြးယိစ ု းီ မႈႏင ွ မ ့္ ေအာင္ျမင္ခေ ့ဲ သာေတာ္လန ွ ေ ္ ရး

မ်ားမွထက ြ ေ ္ ပၚလာခဲရ ့ သည္။

ျမန္မာ့အႏုပညာရွငမ ္ ်ားသည္

၄င္းတို

အ ့ ႏုပညာတြငလ ္ မ ူ ေ ႈ ရးထိေတြမ ႔ ႈ

အေရးၾကီး

သည္ဟမု တ into good the and audience with en-။ ွ Aiming ယ ္ ၾူ ကသျဖင္ ့ ျမန္မာ့အrelations ႏုပညာသမိင ု between း္ သည္ ျမန္ မာ့ႏartists င ုိ င ္ ေ ံ ရးသမိ င ု း္ ႏွင လ ့္ ည္းနီးစပ္ဆ က္ႏယ ြ well ေ ္ နသည္ gagement approach each other, the video interviewing with artist and curator toး ျမန္မာ့ေမာ္ဒန္အႏုပညာသည္ ၁၉၉၀ျပည္ႏ ့ စ ွ မ ္ ်ားတြင္ ျပည္၀ ့ စြာအလံးု ေပၚလာသည္ဟဆ ု ၾုိ ကသည္။ သို ေ ့ သာ္လည္ telling about their ideas and how to initiative, will be expand the scope of local art. ၁၉၆၀၊ ၁၉၇၀ၿပည္ႏ ့ စ ွ မ ္ ်ားကတည္းကအစဦးဖြံ ၿ့ ဖိဳးမႈမ်ားရွခ ိ ၿ့ဲ ပီး အေနာက္တင ို း္ ေမာ္ဒန္အႏုပညာ၏ အေတြးအေခၚမ်ား၊ Artists always make the works the emotion express hidden အေျခခံစည္ းမ်ဥ္းမ်ားကိ ေ ု မြးစားခဲ ၾ့ ကသည္ ။ ထိby က ု ာလမ်ားတြ င္ ၿမိဳ ၾ့ ကီor းမ်ားၿဖစ္ ေသာ ရန္ ကန ု ၊္ မႏၱdesire ေလးၿမိဳ မ ့ in ်ား၌isolation အႏုပညာ since for a long time.

But in currently the alternative artscene may changing and ျပပြေ ဲ ၿမာက္မ်ားစြာက်င္းပခဲၾ့ ကၿပီး လူအမ်ားစိတ၀ ္ င္စားမႈႏင ွ သ ့္ တ ံ မန္အသိင ု း္ အ၀ိင ု း္ ၏စိတ၀ ္ င္စားမႈ မ်ားျပားခဲသ ့ ည္။ သံ တ rising up seem to be loudly by the country open. မန္အသိင ု း္ အ၀ိင ု း္ မွကယ ုိ ပ ္ င ုိ စ ္ ေ ု ဆာင္းမႈအတြက္ အႏုပညာလက္ရာမ်ား၀ယ္ယစ ူ ေ ု ဆာင္းခဲၾ့ ကသည္။ရွငသ ္ န္လည္ပတ္ေ နေသာ အႏုပညာ၀န္းက်င္တစ္ခၿု ဖစ္ခသ ့ဲ ည္။ ဗိလ ု ခ ္ ်ဳပ္ေန၀င္း၏ဆိရ ု ယ ွ လ ္ စ္စစ္အစိးု ရေရာက္လာေသာအခါ သံတမန္မ်ား

In titled “An Introduction Art in ႏိင ု င ္ the အ ံ ၿပင္issue-1 ထတ ု ခ ္ ခ ံ ရ ့ဲ of ၿပီး DVD ျမန္မာႏိMagazine င ု င ္ တ ံ စ္ခလ ု းုံ သည္ လည္in း ယဥ္ ေက်းမႈ ႏင ွ ့္ ႏိင ု င ္ ေ ံ ရးဖြံ ၿ့ ဖိဳto းမႈရပ္Contemporary တန္ခ ႔ သ ့ဲ ည္။ Myanmar-2013” has very positive responses by the locals and international art

စစ္အစိးု ရသည္ ေမာ္ဒန္အႏုပညာတြင္ ဆင္ဆာျဖတ္မမ ႈ ်ားစြာၿပဳလုပခ ္ သ ့ဲ ည္။ ဆိရ ု ယ ွ လ ္ စ္သ႐ုပမ ္ န ွ links. စ ္ ာေပ The 20 local artist aged between 65 to 25 of three generation with their various မ်ားႏွင့္ ”လူအမ်ား၏အက်ိဳးကိေ ု ဖာ္ထတ ု သ ္ ည္” ဟုယဆ ူ ေသာအႏုပညာကိသ ု ာၿမွငတ ့္ င္ခသ ့ဲ ည္။ အႏုပညာ၀န္meးက်င္ dium in။အခ်ိ painting, collage, video and တျဖည္းof ၿဖည္experiments းေသဆံးု လာခဲသ ့ ည္ ဳအ ့ ႏုပညာရွ ငမ ္ ်ားၿပည္ ပသို ထ ့ art, က ြ သ ္ installation, ာြ းၾကၿပီးေနာက္ performance ႏိင ု င ္ အ ံ တြငး္ ေမာ္ဒန္art အႏုပ ညာ film were shown theးငယ္ DVD along their talk.းတြငအ ကိဆ ု က္ လက္က ်င္သ ့ းုံ သူin အနည္ သာက်န္ ခသ ့ဲ with ည္။ ၈၈ ေတာ္artist လန ွ ေ ္ ရးအၿပီ ္ ာဏာအလႊအ ဲ ေၿပာင္းရွခ ိ ၿ့ဲ ပီး ၁၉၉၀ ႏွင၂ ့္ ၀၀၀ၿပည္ႏ ့ စ ွ မ ္ ်ားအထိ ဆင္ဆာျဖတ္မႏ ႈ င ွ အ ့္ ာဏာရွငစ ္ နစ္ကာလအထြန္ ရ ့ ည ွ ခ ္ သ ့ဲ ည္။

For this 2nd issue, will be follow up this presenting research in updated local art scene within the time social/political art နand new။ ideas

၁၉၉၀ႏွ င့္ of ၂၀၀၀ ျပည္ႏ ့ စ ွ မ ္ ်ားတြငchanges. ္ လူငယ္အႏုThe ပညာရွexperimental ငတ ္ စ္စု အသစ္ေပၚထြ း္ လာသည္ အာဗန္ဂare ါ့(ဒ္) now rising and more emerging among young artists.

In this project we will examine စမ္းသပ္မမ ႈ ်ားၿပဳလုပခ ္ ၾ့ဲ ကၿပီး ပါေဖာမင္အ ့ ႏုပညာကို ႏိင ု င ္ ေ ံ ရးေ၀ဖန္မမ ႈ ်ားျပဳလုပသ ္ ည့္ အဓိကေပါင္းကူးတစ္ခအ ု ေနၿဖင္သ ့ တ္ the and beလrecord the mostခအ works and ideas ofာ မွတခ ္ various ၾ့ဲ ကသည္။ voices လူထပ ု ရိသ တ္ႏင ွto ့္ ျပန္ ည္ဆက္သ ယ ြ ႏ ္ feature င ို ေ ္ သာအရာတစ္ ု important ၿဖစ္လည္းသတ္ မတ ွ ခ ္ ၾ့ဲ ကသည္ ။ ဆင္ဆ present time in multidisciplinary scene, through the different generations. အဖြဲ ႏ ့ င ွ အ ့္ ထူးစံစ ု မ္းေရးအဖြဲ မ ့ ်ား၏ရန္မ်ားေၾကာင့္ ထိအ ု ခ်ိနက ္ ျမန္မာ့အႏုပညာ၀န္းက်င္၏ၾကီးမားေသာ အစိတ ္ အ ္ ပိင ု း္ တစ္ခက ု ုိ (underground) ”ေျမေအာက္လပ ႈ ရ ္ ာွ းမႈဆန္သည္” ဟုသတ္မတ ွ ခ ္ ၾ့ဲ ကသည္။ ျပပြမ ဲ ်ားကို လွ်ဳိ ၀ ့ က ွ စ ္ ာြ စီစဥ္ခ့ဲ

Refering the of Myanmar’s democrative transiၾကၿပီး ပါေဖာမင္ အ ့ ႏုsocial ပညာရွငand မ ္ ်ားကpolitical လူအမ်ားစုcondition ေ၀းေသာေနရာမ်ားတြ င္ “ေပ်ာက္ကafter ်ားဆန္ဆ န္ ႐ုတတ ္ ရက္ဝင္ေ ရာက္၍ tions to facing back to globalism.The art and the culture policy still compression ပါေဖာမင့လ ္ ပ ု ခ ္ ၾ့ဲ ကသည္”။ ဆင္ဆာႏွငဖ ့္ ႏ ိ ပ ိွ မ ္ မ ႈ ်ားရွေ ိ နေသာ္လည္း အႏုပညာ၀န္းက်င္ျပန္လည္ ရွငသ ္ န္လည္ပတ္လunာၿပီး der eraတ of၀္ င္9062, after decadeငု း္ အ၀ိ of dictatorship, theဟsociမီဒယ ီ socialist ာႏွင့္ လူအမ်ားစိ စားမႈရခ ိွ till သ ့ဲ ည္ ။ အႏု7 ပညာအသိ င ု း္ မွ ႏိင ု င ္ ေ ံ ရးအတိthe က ု အ ္ backlash ခံမ်ားျပဳလုပေ ္ of နသည္ ု ထင္ ety with balancing fear of expressions, ethnic policy conflict ျမင္ၾက၍ အႏုunstable ပညာ၀န္းက်င္ အေပၚစိတ၀ ္ င္in စားလာသည္ ။ မေက်နပ္မႏ ႈ င ွ ့္ ေၾကာက္ ရံြ စ ့ diversities, တ ိ မ ္ ်ားကိအ ု တူတ ခ ူ စ ံ ားေနရေသာလူ and power .

Silence is the way to be a safe and the social engagements with ထုႏင ွ အ ့္ ႏုပညာရွငမ ္ ်ားတစ္သားတည္းၿဖစ္လာသည္။ “သိေ ႔ု သာ္ ထိဆ ု က္ႏယ ြ မ ္ က ႈ ုိ အလြယတ ္ ကူျမင္ႏင ုိ လ ္ မ ိ မ ့္ ည္unclear ေတာ့မဟု message.

Artists were choose the separatly isolate life.

We said “Silence is တ္”။ အဲဒက ီ ာလေတြတန ု း္ က ႐ိးု ရာယဥ္ေက်းမႈကေ ုိ ဖာ္က်ဴးသည့ျ္ ပပြမ ဲ ်ားမွအပ က်န္ျပပြအ ဲ ားလံးု ကို အႏုပညာရွGolden” ငမ ္ ်ားကိယ ု ္ to mouth harsh, not soအႏၱ sure for fear?

Silent for။ တိင ု shutting ္ စီစဥ္က်င္းပခဲ ၾ့ ကသည္even ။ စစ္ေin ထာက္ လမ ွ း္ ေရး၏ ရာယ္reason ႏင ွ က ့္ င္းလြto တေ ္ silent သာေနရာမ်ားတြ င္ And က်င္းပခဲ ၾ့ ကရသည္ hope?, That္ က်ဴေရတာလု is a reason stimulate making voices are းrevolutionary and တစ္နည္းအားျဖင့ ပလ ္ to သ ုိ န ူ starting ည္းပါးျခင္းကိ လ ု ည္း ေဖာ္ျပေနသည္ ။ ထိ သ ု န ႔ုိ ည္းပါးျခင္ ကလည္း နည္းလမ္းေတာ့ hard things.

There was long time in the conflict of political transitions all artists in က်သည္။ အဘယ့ေ ္ ၾကာင့ဆ ္ ေ ုိ သာ္ ေခတ္ေရွ႕ေျပးျပီး ထိထမ ိ မ ိ ရ ိ သ ွိ ည့ျ္ ပပြမ ဲ ်ားကို က်ဴေရတာလုပ၍ ္ က်င္းပမည္ဆလ ုိ ်ွင္the အႏၱ country make silence expressions on their own body and mind. ရာယ္မ်ိဳးစံက ု ်ေရာက္ႏင ုိ ဖ ္ ယ ြ ရ ္ ေ ွိ နသည့ေ ္ ခတ္ ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့ျ္ ဖစ္သည္) ထိအ ု ေၾကာင္းအခ်က္သည္ ႏိင ု င ္ အ ံ တြကန ္ စ္ နာမႈတစ္ချု ဖစ္ခသ ့ဲ ည္။

In proverb say,“The meaning of “Silence is golden, speech is silver” means that saying nothing preferable to speaking referring ancient Also

အိမန ္ is းီ ခ်င္ းႏိင ု င ္ မ ံ ်ားအပါအ၀င္ အျခားႏိင ု င ္ by မ ံ ်ား၏ အႏုပညာ၀န္ းက်င္၌ Egypt အေတြproverb. အ ႔ ၾကံဳရွေ ိ လ့က ်င္မ ့ ရ ႈ ေ ိွ the သာ fable speech is silver, but silence is golden; meaning that discretion can be more က်ဴေရတာမ်ားေပၚေပါက္လာခ်ိနတ ္ င ြ ္ ျမန္မာႏိင ု င ္ ၌ ံ တစ္ဥးီ မွ်မရွခ ိ ပ ့ဲ ါ။ ယေန႔ထိ ၄င္းအေျခအေနမေျပာင္းလဲေသးေပ။ ယေန႔ valuable than the mostႏeloquent words.စMoreover, what the points? thisးေနရာ reaေခတ္ ျမန္မာႏိ င ု င ္ ရ ံ ိွ ျပပြ မ ဲ ်ားသည္ င ုိ င ္ ျံ ခားက်ဴေရတာမ်ားစီ ဥ္ျခင္း (သိမ ႔ု ဟုတ )္ အႏုပare ညာရွ ငမ ္ ်ားကိ ယ ု တ ္ င ုိ က ္In ျပခန္ son, we need to know how to set an effected conversations to be a shine of wisely ငွား၍ စီစဥ္ၾကေသာပြမ ဲ ်ားျဖစ္သည္။ ျမန္မာက်ဴေရတာအခ်ိဳ စ ႔ တင္ေပၚထြနး္ လာၿပီၿဖစ္ေသာ္လည္းအေရအတြကမ ္ ာွ လြနစ ္ ာြ န silent gold. ည္းပါးလွfor သည္real ။ ျမန္မ ာ့အႏုပညာရွငမ ္ ်ားႏွင့္ လူထ၏ ု ဆက္ႏယ ြ မ ္ အ ႈ ေၾကာင္းကို ျပန္လည္ေျပာရလွ်င္ ၂၀၀၈ ခုႏစ ွ ၌ ္ Beyond Pressure (ဖိႏပ ိွ မ ္ ၏ ႈ အလြန)္ ပါေဖာမင္အ ့ ႏုပညာ ပြေ ဲ တာ္ (ျမန္မာႏိင ု င ္ ၏ ံ ပထမဆံးု ေသာ ႏိင ု င ္ တ ံ ကာအႏုပညာပြေ ဲ တာ္)

ကိစု စီ ဥ္ခသ and Collective in ု this are as follow.

The group ့ဲ မ ူ Artists ်ားက အႏု ပညာရွ ငမ ္ ်ားႏွင့္ ၄င္list းတိ၏ ႔ု featuring လက္ရာမ်ားကိ လူအprogram မ်ားစုေ၀းရာေနရာမ်ားတြ င္ ခ်ျပရန္ ဆးုံ ျဖတ္ ခၾ့ဲ က of individual and collectively create their identity to re-shaping the culture, one သည္။ ဆင္ဆာအဖြဲ ၀ ့ င္မ်ားကိဖ ု တ ိ ေ ္ ခၚ၍ အႏုပညာရွငမ ္ ်ားႏွင့္ ေဆြးေႏြးေစခဲျ့ ခင္းက အစိးု ရဘက္အဖြဲ ၀ ့ င္မ်ားကို အဓိပာၺ of ယ္ local based Spacce will beု ေ့ flash practice.င္ For the ေဖာ္ေဆာင္ မျႈ ဖစ္စGallery ဥ္တင ြ ္ ပါ၀င္ ေစခဲသ ့ ည္ ။ ထိ ၾကာင္ထ ့ view ပ ုိ ေ ဲြ တာ္to သgive ည္ လူtheir စေ ု ၀းေနရာမ်ားတြ ျပသစီ စဥ္ခfeaturing င ြ ရ ့္ ရွခ ိ သ ့ဲ ည္။ artist are:သည္ အႏုပညာရွငႏ္ ငွ ့္ လူထၾု ကားတြငပ္ မုိ ပုိ ငြ လ ဤ ပြေ ဲ တာ္ ့္ င္းေသာဆက္သယ ြ မ ္ စ ႈ တင္တည္ရလ ိွ ာၿပီၿဖစ္ေၾကာင္းျပေသာ လကၡဏာတစ္ခၿု ဖစ္ခသ ့ဲ ည္။ Beyond Pressure သည္ လူစေ ု ၀းေနရာမ်ားတြင္ ေနာက္ထပ္ပ၄ ဲြ ပြဲ စီစဥ္ႏင ုိ ခ ္ ၿ့ဲ ပီး လူထအ ု ား

လူမေႈ ရးႏွင့္ ယဥ္ 1. Maung Diးေႏြ(Painting/Installation ေက်းမႈေဆြ းမႈမ်ားအတြငး္ ပါ၀င္ေစခဲသ ့ ည္art) ။

2. Htein Lin (Drawing/Multi-disciplinary art)

3. Min Zaw (Collage art)

ထိအ ု ခ်ိနမ ္ စ ွ ၍ လူစေ ု ၀းေနရာမ်ားတြငက ္ ်င္းပေသာ အႏုပညာပြေ ဲ တာ္မ်ား၊ ျပပြမ ဲ ်ားအေၿမာက္အမ်ားရွလ ိ ာခဲသ ့

ည္။ အစိးု ရသစ္တက္လာေသာအခ်ိနတ ္ င ြ ဆ ္ င္ဆာျဖတ္မမ ႈ ်ားေလ်ာ့ပါးလာၿပီၿဖစ္သည္။ သို ေ ့ သာ္လည္း လံးု ၀ဖယ္ရာွ းျခင္း

4. Mg Day (Video/Multi-disciplinary art) မရွေ ိ သး။ အေျမာက္အမ်ားေပၚထြနး္ လာေသာျပပြမ ဲ ်ား၊ street art ပံစ ု သ ံ စ္မ်ား၊ ႏွင့္ ရန္ကန ု ၊္ မႏၱေလးၿမိဳ႕မ်ား၏ လည္ပတ္လာ 5.

Zun Ei (Paper work/installation) ေသာ အႏုပညာ၀န္းက်င္မ်ားကို ကၽြႏပ ္ု တ ္ ျ႔ုိ မင္ေတြလ ႔ ာရၿပီျဖစ္သည္။ ဤေနရာတြင္ ထိအ ု ႏုပညာ၀န္းက်င္မ်ား၏ နက္နမ ဲ ၊ႈ

6. Thynn Lei Nwe (Print and Drawing) က်ယ္ျပန္မ ႔ က ႈ ုိ ပါ၀င္ေနေသာအေၾကာင္းအရာမ်ားႏွင့္ စမ္းသပ္တထ ီ င ြ မ ္ မ ႈ ်ားကိမ ု ၍ ီွ ေ၀ဖန္သာြ းမည္။ အသစ္ေပၚ ထြကလ ္ ာေ

7. Kyaw Htoo Bala (Digital Graphic Art) သာတက္ၾကြလပ ရ ္ ာွ းမႈမ်ားႏွင့္ အႏုပညာဖန္တးီ မႈမ်ားကို ျပသရန္အခြငအ

8. ႈ Soe Yu Nwe (Sculpture/Ceramic Art) ့္ ေရးသစ္မ်ားေပၚထြနး္ လာေသာ္လည္း အႏုပညာ ၏ ဘာသာစကားသည္ ေျပာင္းလဲဖျ႔ံြ ဖိဳးလာျခင္းမရွေ ိ သးပါ။ လႊမး္ မိးု ေနေသာအေၾကာင္းအရာမ်ားမွာ အမိ်ဳးသားေရး၊ မ်ိဳးခ်စ္စိ

တ္၊ႏိင ု င ္ ေ ံ ရးလြမး္ ဆြတတ ္ မ္းတမႈမ်ားျဖစ္ၿပီး ကြျဲ ပားမႈမ်ားလစ္ဟာေနသည္။ အမ်ိဳးသားေရးပံစ ံ စ္မ်ားေပၚထြနး္ လာမႈႏင

and Collective, Group and, Alternative Art ု သ Space are;ွ ့္ ႏိငု ္ ငံေရးအေၾကာက္တရားမ်ားကစမ္းသပ္တထ ီ င ြ မ ္ မ ႈ ်ားႏွင့္ ပြငလ ့္ င္းစြာအဓိပာၺ ယ္ေဖာ္ေသာအႏုပညာကို ေႏွာင္ေ ့ ႏွးေစသည္။

က်ဴေရတာမ်ားႏွင့္ အဖြ႕ဲ အစည္းမ်ားသည္ စမ္းသပ္တထ ီ င ြ လ ္ ေ ုိ သာ၊ လူမ၀ ႈ န္းက်င္၏ လက္ရအ ိွ ေျခအေနမ်ား

1. 3 AM (Group Performative) ကို ေမးခြနး္ ထုတလ ္ ေ ုိ သာ အႏုပညာရွငမ ္ ်ားကို “အေၾကာင္းအရာညစ္ေထးလြနး္ ျပီး စိတအ ္ ားတက္စရာမရိတ ့ဲ ႏုပညာရွင္

2. Seven Thousand Padauk (Alternative Art ွ အ မ်ားအျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ကြကေ ္ ပ်ာက္အႏုပညာရွငမ ္ ်ားအျဖစ္လည္းေကာင္း” သတ္မတ ွ ၾ္ ကသည္။ ထိသ ု ျ႔ုိ ပဳလုပျ္ ခင္းအား Space) ျဖင့္ ျပည္သက ူ မည္သေ ႔ုိ သာအနုပညာကိသ ု ာၾကည့သ ္ င့သ ္ ည္ဟု အတင္းသတ္မတ ွ ၍ ္ ၄င္းတိသ ႔ု ေဘာအရ အႏုပညာ၀န္း

3. Myanm/art (Gallery/Art Space) က်င္ကပ ုိ ေ ုံ ဖာ္ျခင္းျဖစ္သည္။ သို ေ ့ သာ္ ပြငလ ့္ င္းမႈ၊ သစ္ဆန္းမႈ၊ ထူးျခားကြျဲ ပားမႈ၊ စမ္းသပ္တထ ီ င ြ မ ္ ႏ ႈ င ွ ့္ ေ၀ဖန္မမ ႈ ်ားပါ၀င္ေသာ အႏုပညာလက္ရာမ်ားကို စတင္ဖန္တးီ လာေသာ၊ Myanm/art အႏုပညာျပခန္းကိတ ု ည္ေထာင္သူ အႏုပညာသမိင ု း္ ေၾကာင္းေလ့လာသူ အေမရိကန္ႏင ုိ င ္ သ ံ ူ နာတာလီဂၽြနဆ ္ န္ႏင ွ ့္ ရံဖန္ရခ ံ ါတြ၍ ဲ လုပက ္ င ုိ ေ ္ လ့ရေ ိွ သာ လူငယ္အႏုပညာ ရွငမ ္ ်ား ေပၚထြကလ ္ ာၿပီကလ ုိ ည္း ကၽြႏပ ္ု တ ္ ုိ အ ့ သိအမွတျ္ ပဳရမည္ၿဖစ္သည္။ တစ္စတ ု စ္စည္းတည္းေနထိင ု လ ္ ပ ု က ္ င ုိ ၾ္ ကသည့္ လူငယ္ မ်ား မဟုတေ ္ သာ္လည္း တစ္ဦးခ်င္းအလိက ု ဆ ္ န္းသစ္၍ စိတ၀ ္ င္စားဖြယေ ္ ကာင္းေသာ အႏုပညာ၀န္းက်င္တစ္ခက ု ုိ ဖန္တးီ ႏိင ု သ ္ မ ူ ်ားျဖစ္ၾကသည္။

အႏုပညာ၀န္းက်င္အတြငး္ တည္ရလ ိွ က္စ အေၾကာင္းအရာမ်ား၊ လက္ရာမ်ားအေၾကာင္းေျပာရလွ်င္ တိင ု း္ ရင္း

သားအႏုပညာႏွင့္ ျမန္မာႏိင ု င ္ အ ံ တြငး္ ျဖစ္ပာြ းေနေသာ တိင ု း္ ရင္းသားျပႆနာမ်ားကိေ ု ဖာ္ထတ ု ေ ္ သာ အႏုပညာ သိမ ႔ု ဟုတ္ အႏုပညာရွငမ ္ ်ားႏွင့္ လက္တလ ဲြ ပ ု က ္ င ုိ ရ ္ န္စတ ိ ၀ ္ င္စားေသာ က်ဴေရတာႏွင့္ အႏုပညာရွငမ ္ ်ားအနည္းငယ္သာရွသ ိ ည္။ ႏိင ု င ္ ံ ေရးအေၾကာင္းႏွငပ ့္ တ္သက္လာလွ်င္ အႏုပညာရွငအ ္ မ်ားစုသည္ စစ္အစိးု ရ၏ ယခင္ ယခုအေျခအေနမ်ားကို အဓိက ထားေလ့ရသ ိွ ည္။ ထိအ ု ေျခအေနမ်ားေဖာ္ထတ ု ရ ္ န္ အေရးၾကီးေသာ္လည္း မလံေ ု လာက္ပါ။ ပိမ ု ၾုိ ကီးမားေသာၿပႆနာမ်ားျဖစ္ သည့္

ဘာသာျခားလူနည္းစုမ်ားအားဖိႏပ ိွ ျ္ ခင္း၊

တိင ု း္ ရင္းသားမ်ားကို

ဗမာဇာတ္သင ြ း္ ရန္အားထုတလ ္ ပ ု ေ ္ ဆာင္ျခင္း”

“ဗဟုသေဘာရိသ ွ ည့္ ပင္ကအ ုိ မွတလ ္ ကၡဏာမ်ားႏွင့္ သမိင ု း္ ေၾကာင္းမ်ားကို အစိးု ရမွ ပိတဆ ္ ုိ ပ ့ ယ္ဖ်က္ျခင္း၊ နယ္ေ၀း ေက်း လက္ေဒသမ်ားတြငလ ္ မ ူ ေ ႈ ရးမညီမ်ွ မႈ၊ မတရားမႈမ်ားခံစားေနရၿခင္း၊ ၿမိဳ ျ့ ပ၏တိးု တက္မမ ႈ ်ားက ၿမိဳ ျ့ ပေနခ်ိဳ တ ့ သ ့ဲ မ ူ ်ားအေပၚသ က္ေရာက္မရ ႈ ေ ိွ နျခင္း စေသာျပႆနာမ်ားတည္ရေ ိွ နၿခင္းေၾကာင္ၿ့ ဖစ္သည္။

ျမန္မာ့အႏုပညာ၀န္းက်င္၏ က်ယ္ျပန္ လ ့ ေ ွ သာအေျခအေန၊ ျပႆနာမ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ပြငလ ့္ င္းေသာေဆြး

ေႏြးမႈမ်ားျပဳလုပရ ္ န္ အလြနပ ္ င္လအ ုိ ပ္ေနသည္။ ျပည္ပမွက်ဴေရတာမ်ားႏွင့္ ကူးလူးဆက္ဆေ ံ လ့လာျခင္းက ရပ္တန္ေ ႔ န ေသာအေျခအေနမ်ားကို သက္ဝင္လပ ႈ ရ ္ ာွ းလာႏိင ု ေ ္ စမည္။ ပစၥညး္ မ်ိဳးစံ၊ု နည္းလမ္းမ်ိဳးစံ၊ု ဇာတ္ေၾကာင္းမ်ိဳးစံ၊ု သမိင ု း္ ေၾကာင္း ျဖစ္လေ ုိ သာျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ားကို ေထာက္ပေ ့ံ ပးရန္နည္းလမ္းမ်ားၿဖစ္သည္။ ထိသ ု မ ူ ်ားသည္ အႏုပညာရွငမ ္ ်ား၊ လူထႏ ု င ွ ့္ ျမန္ မာ့လအ ႔ူ ဖြအ ႔ဲ စည္း၏ဘံေ ု တြးေခၚမႈအေပၚသက္ေရာက္ေနေသာ ျပႆနာမ်ားၾကားက လိအ ု ပ္ေနေသာ ေဆြးေႏြးမႈမ်ားကို က်ယ္ျပန္ ေ ့ အာင္ျပဳလုပေ ္ ပးႏိင ု ေ ္ သာယႏၱရားမ်ားျဖစ္လာႏိင ု သ ္ ည္။ မူရင္းအဂၤလပ ိ မ ္ ွ ျမန္မာဘာသာျပန္သူ - ဖူးျမတ္သယ ြ ္ တည္းျဖတ္-ေမာင္ေဒး

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

မ်ိဳးစံႏ ု င ွ ့္ စမ္းသပ္ဖန္တးီ ႏိင ု ေ ္ သာ အခြငအ ့္ ေရးမ်ား၊ ေနရာမ်ားေပၚထြနး္ လာသင္သ ့ ည္။ ပိမ ု အ ုိ ေရးၾကီးသည္မာွ က်ဴေရတာ

12 I 13

OPINION

CONVERSATION AT MYANM/ART NATHALIE JOHNSTON

ျမန္မာအတ္ႏင ွ ့္ စကားစျမည္ နာတာလီဂ်ြ န္စတန္ႏင ွ ့္ ေတြဆ ႔ ျုံ ခင္း

Q> Especially in art Scene, How do you think that international people view Myanmar?

A> Being a foreigner myself, I am always very sensitive to that. I think one of the big differences for me is that I made Yangon my home. I live here and my family is here and my friends are here so I am deeply entrenched in the in the world without being from Myanmar, without being fluent in Burmese. For international curators especially in the regional context, Myanmar artists remain distant and therefore become a kind of token, as in ¨we need one artist from each country so let’s drop in someone from Myanmar¨. But it’s also a lack of time spent here, so when scholarship is done on Myanmar, there are a few interviews, two or three days spent in Yangon ( almost never in any other city) and a sort of conclusion is drawn in a curatorial essay about where Myanmar is and where it’s going - it goes for academic scholarship as well as curatorial.

I think that the international gateways can make a positive impact but it’s really up to the artist here to engage with what they feel is beneficial and reject what they feel not interesting for them. The most important thing is that the artist needs to have independence from anyone they feel is misjudging them. On the other hand, there are good opportunities to exhibit abroad, far more money for artists if you leave Myanmar, more support and better training - so it’s really is up to the artist to see how they want to engage. I think foreign curators must be very sensitive. You enter into the space admitting that you know nothing, that you’re here to learn, and that is all .

Q> Do you think Contemporary Myanmar art has positive changes after political transition and how its future?

A> It’s changed a lot in the last 5 years and part of that has been the way that artists communicate with the audience. Being able to share your exhibitions, your artwork, your ideas, your thoughts online - these are incredibly powerful tools and I think that’s already changing the art scene. Where I predict it’s going (if I may be so bold to make a prediction)… I think there’s a lot more attention paid to Myanmar artists these days - giving them autonomy in their creative work.

For so long the international scene pigeon-holed Myanmar as a kind of inherently political place, but expected certain things from artists from Myanmar. That is finally changing, so I’m sure that in the future the artist will be able to express themselves more as individuals and less as Myanmar Nationals for example. Instead of constantly creating something that relates to their political environment or perhaps imagery of the country itself, where they’re from, the artist can become much more conceptual in how they addressed their own feelings and their own lives. I think we’ll find that artists will start creating new and unique ways to express themselves and become more like global citizens. ................................... ေမး ... အထူးသျဖင့္ ျမန္မာအႏုပညာေလာကအေပၚ ႏိင ု င ္ တ ံ စ္ကာရဲ႕ စိတ၀ ္ င္စားမႈန႔ဲ အျမင္ကဘယ္လရ ုိ မ ိွ ယ္ထင္ပါသလဲ၊ ေျဖ .... ႏိင ု င ္ ျံ ခားသူျဖစ္တ့ဲ က်မကိယ ု တ ္ င ုိ ္ ဒီကစ ိ န ၥ ပ ႔ဲ ါတ္သက္ျပီးေတာ့ အကဲေတာ္ေတာ္ဆတ္ပါတယ္။အဓိကကြျဲ ပားေန တာက ဘာလဲဆေ ုိ တာ့ ရန္ကန ု ဆ ္ တ ုိ ာက်မရဲ႕ အိမျ္ ဖစ္ေနတာပါပဲ။ က်မဒီမာွ ေနလိ႔ု ကြ်န္မအိမဆ ္ လ ုိ ည္း ဟုတတ ္ ယ္။ ကြ်န္မမိသားစုကလည္း ဒီမာွ ပဲ၊ က်မသူငယ္ခ်င္းေတြကလည္း ဒီမာွ ပဲ။ ဆိေ ု တာ့ ကြ်န္မကျမန္မာမဟုတပ ္ ါဘဲ ျမန္မာစကား လဲမေျပာတတ္ပါဘဲ၊ ျမန္မာဆိတ ု တ ့ဲ စ္ျခားအခ်က္လက္ေတြလဲ မရွပ ိ ါဘဲန႔ဲ အေတာ္အေျခက်ေနတဲသ ့ ူ ျဖစ္ေနတာပါပဲ။ ကြ်န္မထင္ပါတယ္ ကြ်န္မဟာ ျမန္မာျဖစ္ေအာင္ၾကိဳးစားေနတာမဟုတဘ ္ ဲ ျမန္မာေတြနမ ႔ဲ တ ိ ေ ္ ဆြျဖစ္ေအာင္ၾကိဳးစားေနတ ယ္လ႔ုိ ျမင္ပါတယ္၊ ေနာက္ျပီး ပံပ ့ းုိ ကူညေ ီ နသူတစ္ေယာက္အေနနဲေ ႔ ပါ့။

ႏိင ု င ္ တ ံ စ္ကာက ျပပြစ ဲ စ ီ ဥ္သေ ူ တြၾကားမွာေတာ့ အထူးသျဖင့္ ေဒသဆိင ု ရ ္ ာအေျခအေနေတြအားျဖင့္ ျမန္မာႏိင ု ္ ငံက အႏုပညာသမားေတြဟာ ေလာေလာဆယ္ အေရတြကလ ္ လ ုိ ျ႔ုိ ဖည္ေ ့ နတဲအ ့ ေနအထားမွာပဲရပ ိွ ါေသးတယ္၊ ႏိင ု င ္ တ ံ စ္ ႏိင ု င ္ စ ံ က ီ အႏုပညာသမားတစ္ေယာက္စလ ီ ခ ုိ ်င္တယ္၊ ျမန္မာႏိင ု င ္ က ံ လည္း တစ္ေယာက္ေလာက္ထည္လ ့ က ုိ မ ္ ယ္ဆတ ုိ ာ မ်ိဳးေပါ့..။ ေနာက္တစ္ခ်က္ကလည္း သူတ(႔ုိ က်ဳေရတာ)ေတြအေနနဲ႔ အခ်ိနေ ္ ပးမႈနည္းတာကလည္း တစ္ခ်က္ေပါ့။ ပညာရွင္

သူတရ ႔ုိ ႕ဲ ပုဂဳိၢ လ္ေရးခံစားခ်က္ေတြကုိ ပိမ ု ေ ုိ ဖၚထုတလ ္ ာၾကပါ လိမမ ့္ ယ္၊ အထူးသျဖင့္ ျမန္မာ့လမ ူ ်ိဳးဆိတ ု ာထက္ေပါ့။ ေတြက ျမန္မာႏိင ု င ္ န ံ ပ ႔ဲ ါတ္သက္ျပီးေတာ့ ျပဳစုထားတာေတြကၾုိ ကည္ရ ့ င္ ၂ ရက္ ၃ ရက္ေလာက္ပအ ဲ ခ်ိနေ ္ ပးထားတဲအ ့ င္တာ ဗ်ဴးအနည္းငယ္ကေ ုိ တြရမယ္၊ ျပီးေတာ့ ရန္ကန ု ေ ္ လာက္ပ၊ဲ ျမန္မာတစ္ႏင ုိ င ္ လ ံ းုံ မဟုတဘ ္ းူ ။ တစ္ခ်ိဳ႕မွတခ ္ ်က္ေတြဆရ ုိ င္ မွား ေနတာကိျု မင္ရတယ္။ ျမန္မာႏိင ု င ္ က ံ ဘယ္ေရာက္ေနလဲ ဘယ္လအ ုိ ေျခအေနလဲ စသည္ျဖင္စ ့ ာတမ္းေတြမာွ ေပါ့။ အဲလအ ုိ ေၾကာင္းအရာေတြက ပညာရွငေ ္ တြ ျပပြစ ဲ မ ီ ခ ံ န္ခ ႔ သ ဲြ တ ူ ၾ႔ုိ ကားမွာ ျဖစ္ေလ့ရပ ိွ ါတယ္။

ကြ်န္မထင္ပါတယ္ ႏိင ္ု င ္ တ ံ စ္ကာျပပြစ ဲ မ ီ ခ ံ န္ခ ႔ သ ဲြ ေ ူ တြရ႕ဲ မွတခ ္ ်က္ေတြဟာျမန္မာေခတ္ျပိဳင္အႏုပညာေလာက ကို ေကာင္းမြနတ ္ အ ့ဲ က်ိဳးေက်းဇူးေတြလည္း သက္ေရာက္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီကအႏုပညာသမားေတြအေနနဲ႔ ကိယ ု အ ့္ တြ က္ ပိမ ု အ ုိ က်ိဳးျဖစ္ထန ြ း္ ေစတဲအ ့ ေၾကာင္းအရာေတြကုိ ေရြးခ်ယ္ျပီး သူတအ ႔ုိ တြက္ အက်ိဳးမျဖစ္တ၊့ဲ စိတမ ္ ၀င္စားတဲက ့ စ ိ ေ ၥ တြ ကိျု ငင္းဆန္ဖက ႔ုိ လည္း လိပ ု ါတယ္။ အေရးအၾကီးဆံးု က အႏုပညာသမားေတြက သူတအ ႔ုိ ေပၚမွာလြမ ဲ ာွ းစြာမွတခ ္ ်က္ျပဳေန တဲအ ့ ရာေတြကေန အမွအ ီ ခိက ု င္းျပီးလြတလ ္ ပ္ေနဖိ႔ု လိပ ု ါတယ္။ တျခားတစ္ဖက္ကၾကည္မ ့ ယ္ဆရ ုိ င္လည္း ႏိင ု င ္ ျံ ခားမွာျပပြဲ လုပခ ္ င ြ ရ ့္ တာဟာ ဘယ္ေလာက္ေကာင္းတဲ့ အခြငေ ့္ ရးတစ္ချု ဖစ္လ။ဲ ေငြေၾကးအရလည္းပိအ ု ဆင္ေျပႏိင ု ျ္ ပီး အေထာက္အပံ့ ေတြလည္းပိရ ု ရွႏ ိ င ုိ တ ္ ယ္။ ျပီးေတာ့ ေကာင္းမြနတ ္ ေ ့ဲ လ့က်င္သ ့ င္ၾကားေပးမႈေတြလည္းရႏိင ု တ ္ ာေပါ့။ ဒါေတြက အႏုပညာရွင္ ဖက္က ဘယ္လအ ုိ သံးု ခ်မလဲဆတ ုိ အ ့ဲ ေပၚအမ်ားၾကီးမူတည္ပါတယ္။ ႏိင ု င ္ တ ံ စ္ကာကလာတဲ့ ျပပြပ ဲ ညာရွငေ ္ တြအေနနဲ႔ လည္း ဒီအခ်က္ကေ ုိ တာ္ေတာ္ဂရုစက ုိ တ ္ တ္ဖလ ႔ုိ ပ ုိ ါတယ္။ သူတက ႔ုိ ယ ုိ တ ္ င ုိ ္ ဘာမွမသိဘးူ ၊ ဒီကေ ုိ ရာက္လာတာ အရာရာကုိ သင္ယဖ ူ ဆ ႔ုိ တ ုိ ာ ၀န္ခရ ံ ပါမယ္။

ေျဖ.... လြနခ ္ တ ့ဲ ့ဲ ငါးႏွစေ ္ လာက္ကစျပီးေတာ့ ဒီမာွ အေျပာင္းအလဲေတြအမ်ားၾကီးျဖစ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင္အ ့ ႏုပညာ သမားတစ္ေယာက္ဟာ သူ႕ပရိသတ္နဘ ႔ဲ ယ္လအ ုိ လုပလ ္ ဆ ဲ တ ုိ အ ့ဲ ပိင ု း္ မွာေပါ့။ ကိယ ု ရ ့္ ႕ဲ အေတြးအေခၚအျမင္ေတြ လက္ရာ ေတြအေၾကာင္းကို လူမဆ ႈ က္သယ ြ ေ ္ ရးကြနရ ္ က္ေတြမာွ တင္လာၾကတယ္။ ဒီအခ်က္ဟာအံၾ့ သစရာေကာင္းတဲ့ အင္ အားေကာင္းတဲလ ့ က္နက္တစ္ခလ ု ည္းျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါတစ္ခက ု က ုိ အႏုပညာေလာကမွာအေျပာင္းအလဲတစ္ခပ ု ါပဲ။ အနာဂါတ္အလားအလာကို ခန္မ ႔ န ွ း္ ေျပာရမယ္ဆရ ုိ င္ ႏွစေ ္ ပါင္းမ်ားစြာ ျမန္မာႏိင ု င ္ က ံ ႏ ုိ င ုိ င ္ ေ ံ ရးနဲပ ႔ ါတ္သက္တေ ့ဲ နရာအေနနဲ႔ ပဲ ယူဆလာရာကေန အခုျမန္မာက အႏုပညာသမားေတြ သူတအ ႔ုိ ႏုပညာလက္ရာေတြကုိ ထုတလ ္ ပ ု ဖ ္ ႔ုိ အခြငအ ့္ ေရးေတြပမ ုိ ုိ ေပးလာၾကတယ္လ႔ုိ ယူဆပါတယ္။ ဒါေပမယ္လ ့ ည္း အႏုပညာသမားဆီကေန သူတေ ႔ုိ မွ်ာ္မန ွ း္ ထားတဲ့ လက္ရာထြကလ ္ ာဖိ႔ု ေတာင္ဆတ ုိ ာမ်ိဳးကလြလ ဲ ေ ႔ုိ ပါ့။ ကြ်န္မယံၾု ကည္တာက ေနာင္လာမယ္အ ့ နာဂါတ္မာွ အႏုပညာသမားေတြဟာ သူတရ ႔ုိ ႕ဲ ပု ဂၢဳိ လ္ေရးခံစားခ်က္ေတြကုိ ပိမ ု ေ ုိ ဖၚထုတလ ္ ာၾကပါလိမမ ့္ ယ္၊ အထူးသျဖင္ေ ့ ျပာရမယ္ဆရ ုိ င္ ျမန္မာ့လမ ူ ်ိဳးဆိတ ု ာထက္ေပါ့။ ႏိင ု င ္ ေ ံ ရးနဲပ ႔ ါတ္သက္တာေတြကုိ တစိက ု မ ္ တ္မတ္ဖန္တးီ ေျပာျပေနတာမ်ိဳးမဟုတေ ္ တာ့ဘ၊ဲ သူတဘ ႔ုိ ယ္ကလာတယ္၊ ဘယ္သဆ ူ တ ုိ အ ့ဲ ေၾကာင္းကို ေျပာၾကတာပဲျဖစ္ျဖစ္ေပါ့။ အႏုပညာသမားကိယ ု တ ္ င ုိ ္ ပိျု ပီး Conceptual ျဖစ္လာမယ္၊ သူတခ ႔ုိ စ ံ ားခ်က္ျဖစ္တည္မေ ႈ တြကုိ ပိျု ပီးအသားေပးလာမယ္၊ သူတဘ ႔ုိ ၀ေတြအေၾကာင္းျဖစ္ရင္ျဖစ္မယ္၊ ပိျု ပီးသစ္တ့ဲ ပိျု ပီးစစ္မန ွ တ ္ ့ဲ ဖန္တးီ မႈေတြလပ ု လ ္ ာၾကမယ္။ အထီးက်န္စာြ ခြထ ဲ က ြ ေ ္ နတဲ့ အေျခေနေတြနမ ႔ဲ ဟုတေ ္ တာ့ဘဲ ကမၻာေပၚက လူတစ္ဥးီ အျဖစ္ ပိမ ု ျုိ မင္လာရႏိင ု ပ ္ ါတယ္။ မူရင္းအဂၤလပ ိ မ ္ ွ ျမန္မာဘာသာျပန္သူ - ခင္သက္ထားလတ္

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

ေမး... ျမန္မာေခတ္ျပိဳင္အႏုပညာရဲ႕ ေကာင္းေသာေျပာင္းလဲမေ ႈ တြကုိ ဘယ္လျုိ မင္ပါသလဲ၊ ေရွ႕အလာအလာကိေ ု ရာေပါ့။

14 I 15

MYANM/ART SPACE

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

ARTIST INTERVIEW

Maung Di

Global Village Artist Talk:

I used to live in a monastery till the age of 5 or 6 years old. Later, I got into school and

became an artist, moving from Mandalay to Yangon. Regarding Buddhism, it’s like something accidentally happened to me at this time. One day in the past, I found a book named “Satu Thissa Dipani” by Lati Sayadaw while I was working on a magazine illustration. I was surprised to see a religion book coming out of the bookcase of a political student. There, I found words like “body, soul, subjectivity, objectivity, four ancient elements.’ I happened to read a page thinking “Ah! These are the words people are debating about. Why do adults debate so seriously on these things?” As I read, I became attached to it. It took 3 years to finish only reading that book.

In 1984, I joined the International Meditation Center for 10 days to meditate. At that

time, while meditating, I suddenly saw an old man and a tombstone. The old man wore pink headdress, black Myanmar jacket, a white shirt underneath and also wearing a longyi with black and red stripes. Seeing that, I was crying. I don’t know why I cried. It was unstoppable and I was weeping. At another time, also during meditating, I saw a big scale in my mind. I cried again at that time too. I was weeping in fact. That big scale became an influence on me throughout of my life.

Actually, I was familiar with scales since childhood. We all used to work with scales.

The scale is a symbol relating to law. If there’s nothing on each side of the scale, it shows zero.

It cannot be moved even for an inch. When it’s moved even for a bit, there’s no more zero.

There’s an equation between two sides of a scale. Only with that equation it becomes zero.

The starting point is Zero. So, how much is that zero when you asked. It’s a whole lot of the universe. That’s why that symbol of zero is there.

Here, the thing about “balance” is what everyone seriously talking about. Also in the

book “Abstract Painting” which Khin One wrote, there’s a description about the balance of mixing salt and other ingredients to make a good roselle soup. When we are doing brushwork, there is something accurate though we said there is not. And that’s why Jackson Pullock said “there’s no accident” in his paintings. What I came to realize is “modern art’ is a mix of certainties and uncertainties.

(Translated by Amon)

ေၾသာ္ ..ငါတိ႔ု Modern Art ဆိတ ု ာလည္း မတိက်ျခင္းနဲ႔ တိက်ျခင္း ေပါင္းစပ္ထားတာပါလားလိ႔ု အဲလပ ုိ ဲ သေဘာေပါက္သာြ းတယ္။

ေမာင္ဒီ ၏ Global Village အျမင္

ငယ္ငယ္တန ု း္ ကဘုနး္ ၾကီးေက်ာင္းမွာ ေလးငါးေျခာက္ႏစ ွ သ ္ ားေလာက္ထေ ိ နဖူးတယ္၊ ေနာက္မအ ွ တန္း

ေက်ာင္း ေရာက္သာြ းျပီး ေနာက္ပင ုိ း္ ပန္းခ်ီဆရာတစ္ေယာက္အျဖစ္န႔ဲ မႏၱေလးကေန ရန္ကန ု ထ ္ ေ ိ ပါ့။

ဗုဒဘ ၵ ာသာကို ကာလတစ္ခေ ု ရာက္ေတာ့ မေတာ္တစ္ဆေပါ့၊ အဲဒအ ီ ခ်ိနမ ္ ာွ မဂၢဇင္းသရုပေ ္ ဖၚပန္းခ်ီလပ ု ေ ္ နတာ

၊အဲဒမ ီ ာွ တရက္က်ေတာ့ စာအုပေ ္ သတၱာထဲကေန စတုသစၥဒပ ီ နီ ဆိတ ု ့ဲ လယ္တဆ ီ ရာေတာ္ရ႕ဲ စာအုပက ္ ုိ သြားေတြတ ႔ ယ္၊ ၾသ..ႏိင ု င ္ ေ ံ ရးေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္ရ႕ဲ စာအုပေ ္ သတၱာထဲကဘာသာေရးစာအုပၾ္ ကၤးီ ဆိေ ု တာ့ အံၾ့ သသြားတယ္၊ ရုပတ ္ ႔ုိ နာမ္တ႔ုိ ပညတ္တ႔ုိ ပရမတ္တ႔ုိ ပထ၀ီေတေဇာအာေပါ၀ါေယာတိဆ ႔ု တ ုိ ့ဲ ေ၀ါဟာရေတြေတြေ ႔ တာ့... ဟာ လူၾကီးေတြျငင္းခုန္ ေနၾကတာ ဒီစကားလံးု ေတြပေ ဲ ပါ့...ဘာလိလ ႔ု ၾူ ကီးေတြအေရးတၾကီးျငင္းခုနေ ္ နၾကသလဲဆျုိ ပီး စိတ၀ ္ င္စားပီးတစ္မ်က္ႏာွ သြား ဖတ္မတ ိ ယ္။ ဖတ္လက ုိ ေ ္ တာ့ စြသ ဲ ာြ းေရာ၊ အဲဒစ ီ တုသစၥဒပ ီ နီတစ္အပ ု ထ ္ က ဲ ပ ုိ ဲ (၃) ႏွစေ ္ လာက္ၾကာသြားတယ္။

၈၄ ခုႏစ ွ က ္ ်ေတာ့ International Meditation Centre မွာဆယ္ရက္တရားစခန္း တစ္ၾကိမ၀ ္ င္ျဖစ္တယ္။

အဲဒမ ီ ာွ တ၇ားအားထုတေ ္ နရင္းနဲ႔ ျဗဳန္းဆို အုတဂ ္ တ ူ စ္လးုံ နဲအ ႔ ဖိးု ၾကီးတစ္ေယာက္၊ အဖိးု ၾကီးကလည္းေခါင္းေပါင္းကပန္းေ CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

ရာင္န႔ဲ တိက ု ပ ္ အ ုံ က်ၤအ ီ နက္၊ စတစ္ေကာ္လာအျဖဴနဲ႔ လံျု ခည္ကအနီနအ ႔ဲ နက္ကက ြ ၾ္ ကားနဲ၊႔ အဲဒလ ီ ေ ုိ တြေ ႔ တာ့ ဦး ငိတ ု ာ.. ဘာေၾကာင္င ့ လ ုိ မ ဲ သိဘးူ ၊ တားလိဆ ႔ု းီ လိမ ႔ု ရ ခ်ံဳးပြခ ဲ ်ငိမ ု တ ိ ယ္၊ ေနာက္တရက္ တရားထိင ု ေ ္ တာ့ ခ်ိနခ ္ င ြ ၾ္ ကီးတစ္ခဘ ု ာြ းခနဲေ တြျ႔ ပန္ေရာ၊ အဲဒမ ီ ာွ လဲ ဦး ငိျု ပန္ေရာ၊ ရိက ႈ ၾ္ ကီးတငင္နင ႔ဲ တ ုိ ာ၊ အဲဒတ ီ န ု း္ က ခ်ိနခ ္ င ြ ၾ္ ကီးဟာ ဦးဘ၀တစ္ေလွ်ာက္လးုံ လႊမး္ မိးု ေနတာ၊ ခ်ိနခ ္ င ြ ဆ ္ တ ုိ ာေတာ့ ကေလးဘ၀ထဲကေတြ႕ခဲဖ ့ းူ တာပဲ၊ ဒီခ်ိနခ ္ င ြ န ္ ပ ႔ဲ ဲ အလုပလ ္ ပ ု ေ ္ နၾကတာ၊ ခ်ိနခ ္ င ြ ဆ ္ တ ုိ ာက Law နဲပ ႔ ါတ္သက္တ့ဲ သေကၤတ။ ခ်ိနခ ္ င ြ ခ ္ က ြ ႏ ္ စ ွ ခ ္ ထ ု မ ဲ ာွ ဘာမွမရွရ ိ င္ လွ်ာကဇီးရိးု မွာရွတ ိ ယ္၊ တစ္ဆခ ံ ်ည္ေရြလ ႔ မ ႔ုိ ရဘူး၊ တဆံခ်ည္ေလာက္ေရြတ ႔ ာနဲ႔ Zero မဟုတေ ္ တာ့ဘးူ ။ အဲဒေ ီ တာ့ ခ်ိနခ ္ င ြ ခ ္ က ြ ႏ ္ စ ွ ခ ္ ၾု ကားမွာ ညီမ်ွ ျခင္းတစ္ခရ ု ေ ိွ နတာေပါ့။ အဲဒည ီ မ ီ ်ွ ျခင္းရွမ ိ ဇ ွ းီ ၇ိးု ျဖစ္တာ။ မူလေနရာဟာ ဇီး၇ိးု ပဲ။ အဲဒဇ ီ းီ ၇ိးု ရဲအက်ယ္အ၀န္းဘယ္ေလာက္ရသ ိွ လဲဆေ ုိ တာ့ စၾကၤ၀လာနဲအ ႔ ျပည္ရ ့္ တ ိွ ယ္။ အဲဒအ ီ တြက္ ဒီZero သေကၤတေလးထည္ထ ့ ားတာ။

Balance ဆိတ ု က ့ဲ စ ိ က ၥ အေရးတၾကီးေျပာဆိေ ု နၾကတဲ့ ကိစေ ၥ လ၊ ခင္၀မ္းေရးတဲ့ စိတဇ ၱ ပန္းခ်ီစာအုပမ ္ ာွ လည္း

ခ်ဥ္ေပါင္ဟင္းတခြကခ ္ ်က္တာ ဆားတိဘ ႔ု ာတိေ ႔ု ရာစပ္ျပီး Balance လုပရ ္ တာေလ..၊Brushwork ပန္းခ်ီေတြေရးတဲအ ့ ခါ ဦးတိက ႔ု မတိက်ဘူးဆိေ ု ပမယ့္ တိက်ေနတာရွတ ိ ယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဂ်က္ဆင္ေပါေလာ့ခ္ ကေျပာတာ သူမသိပက ဲ ်သြားတဲေ ့ ဆးတစက္မမ ွ ပါဘူးတဲ.့ ..ၾသ ငါတိ႔ု Modern Art ဆိတ ု ာလည္း မတိက်ျခင္းနဲ႔ တိက်ျခင္းတိေ ႔ု ပါင္းစပ္ထားတာပါလားလိ႔ု အဲလပ ုိ ဲ သေဘာေပါက္သာြ းတယ္။ SILENCE IS GOLDEN -

18 I 19

MAUNG DI

Photograph Courtesy of the Artist.

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

Photograph Courtesy of the Artist.

HTEIN LIN

Photograph Courtesy of the Artist.

SILENCE IS GOLDEN -

20 I 21

ARTIST INTERVIEW

HTEIN LIN

The Story Teller Artist’s Talk:

Around 1995, I made a firm decision to go only for arts. Up to a year before making

that decision, I was in the field of “Anyeint’(Comedian) at university. Only from ’95 onwards, I decided to do paintings for sure.

Whether it is the hatred on the military government or the rancor upon them, nei-

ther can easily be relieved. Drinking alcohol or using marihuana or smuggling opium happened once. But in reality, it’s all hiding inside. When it gets to work, it comes out again. But, that state of mind, it’s deeply rooted. When we see the state of mind in action painting artists, their mind enjoys that depth. They may bear revenge inside, and those minds would appear and regurgitate.

It was not a conscious manner because minds cannot perceive two things at the same

time. Inside, there may be enjoyment or disappointment. So when it comes to such situations, one who was not watchful of his own mind might say he created it with a particular state of mind. But, it can be difficult to say he’s right.

As I studied and practiced on the mind, I came to understand some states of mind.

It’s the period between when I thought it doesn’t matter to be mindful and when I came to know how it works. Let’s say my early works before going to jail and in the early days in jail are a bit different from my recent works. At an earlier time, I poured them out. I thought subconscious is quite useful to create things. So, it works when I was on alcohol or narcotics. Without knowing it, I thought it was an accidental effect and felt freedom. I never knew about freedom or state of mind. So, it was an assumption. It came to me later that the value of freedom or the state of mind has nothing to do with those things.

Especially to those projects from jail. By that time, everything was very limited.

Cloth, paints, chances, time, space and everything was under limitations. But, there I found freedom in those artworks created within those limitations.

(Translated by Amon)

Photograph Courtesy of the Artist.

မသိစတ ိ ဆ ္ တ ုိ ာကို အဲဒတ ီ န ု း္ က အေတာ္သးုံ လိ႔ု ေကာင္းတဲဟ ့ ာလိ႔ု ထင္ခတ ့ဲ ယ္...။ ထိနလ ္ င္း (ပံေ ု ျပာသူ)

၁၉၉၅ ေလာက္မာွ `ငါ..အႏုပညာပဲေဇာက္ခ်လုပေ ္ တာ့မယ္`လိ႔ု ခိင ု ခ ္ င ုိ မ ္ ာမာဆံးု ျဖတ္ျဖစ္တယ္။ အဲဒဆ ီ းုံ ျဖတ္

ခ်က္မခ်မီ တႏွစေ ္ လာက္အထိ တကၠသလ ုိ မ ္ ာွ အျငိမတ ္ ဘ ႔ုိ ာတိလ ႔ု ပ ု ခ ္ တ ့ဲ ယ္၊ အဲဒီ ၉၅ က်မွပန္းခ်ီအႏုပညာကိပ ု ေ ဲ ဇာက္ခ် လုပေ ္ တာ့မယ္လ႔ုိ ဆံးု ျဖတ္ျဖစ္တာ။

စစ္အစိးု ရမုနး္ တဲစ ့ တ ိ တ ္ ႔ုိ ကိယ ု ေ ္ တြကမ ုိ တရားလုပခ ္ တ ့ဲ ့ဲ အဲဒေ ီ ကာင္ေတြကန ုိ ာက်ည္းတဲစ ့ တ ိ တ ္ ဆ ႔ုိ တ ုိ ာ တစ္

ကယ္တမ္းက်ေတာ့ ကြ်တ္သာြ းတာမဟုတဖ ္ းူ ။ ေဆးေျခာက္၊ အရက္ေသာက္၊ ဘိနး္ ရႈတာေတြတခ်ိနမ ္ ာွ ျဖစ္ခတ ့ဲ ယ္၊ ဒါေပ မယ့္ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ ဒါေတြက ေစတသိတေ ္ တြ၊ အတြငး္ ထဲမာွ ကိနး္ ေနတာ၊ တကယ္လည္း အလုပလ ္ ပ ု ေ ္ ရာ ဒါေတြကထြကလ ္ ာတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒစ ီ တ ိ အ ္ ေျခေနဆိတ ု က ့ဲ စ ိ က ၥ ေတာ္ေတာ္နက္ရင ႈိ း္ တယ္။ နက္ရင ႈိ း္ တဲက ့ စ ိ ဆ ၥ ေ ုိ တာ့ (Action Painting) သမားေတြရ႕ဲ စိတအ ္ ေျခေနကို မ်ားေသာအားျဖင္ၾ့ ကည္ရ ့ င္ သူတစ ႔ုိ တ ိ အ ္ ေျခေနကအဲဒအ ီ ထဲမာွ Enjoy ျဖစ္ေနမယ္၊ အဲဒလ ီ ုိ Revenge ေတြဘာေတြကုိ ထုတေ ္ ျခေနမယ္၊ အဲဒစ ီ တ ိ ေ ္ တြထက ြ လ ္ ာမယ္၊အံလာမယ္ေပါ့။ သိေနရင္းနဲ႔ လုပေ ္ နတာေတာ့မဟုတဘ ္ းူ ၊ ဘာလိလ ႔ု ဆ ဲ ေ ုိ တာ့ စိတက ္ ႏွစခ ္ မ ု သိႏင ုိ ဘ ္ းူ ၊ အထဲမာွ Enjoy ျဖစ္ရင္လျဲ ဖစ္မယ္၊ ဒါမွမဟုတလ ္ ဲ စိတပ ္ ်က္ေနမယ္၊ အဲလအ ုိ ေျခေနတရပ္ကုိ စိတက ္ ေ ုိ စာင္ၾ့ ကည္တ ့ အ ့ဲ ေလ့မရွတ ိ လ ့ဲ ဟ ူ ာ သူကေတာ့ေျပာခ်င္ေျပာလိမမ ့္ ယ္ ဟာဒါကေတာ့ဘယ္လဘ ုိ ယ္လစ ုိ တ ိ န ္ က ႔ဲ ်ေနာ္ဆခ ဲြ ပ ့ဲ ါတယ္...ေပါ့၊ ဒါေပမယ့္ အဲဒဟ ီ ာ သူေျပာတာဟာအမွနလ ္ ေ ႔ုိ ျပာဖိ႔ု ေတာ္ ေတာ္ခက္လမ ိ မ ့္ ယ္။ ဘာလိလ ႔ု ဆ ဲ ေ ုိ တာ့ ေနာက္ပင ုိ း္ မွာ စိတအ ္ ေၾကာင္းကိေ ု လ့လာရင္းလုပၾ္ ကည္ရ ့ င္း သိလာရတဲ့ စိတ္ အေျခေနေၾကာင္လ ့ ႔ုိ ေျပာရလိမမ ့္ ယ္။ အဲဒစ ီ တ ိ အ ္ ေျခေနေတြကုိ ေစာင္ၾ့ ကည္တ ့ အ ့ဲ လုပဟ ္ ာ အေရးပါတယ္လ႔ုိ မသိခင္အခ်ိနက ္ လုပခ ္ တ ့ဲ အ ့ဲ ပိင ု း္ နဲ႔ သိ

ပီးေနာက္ပင ုိ း္ ေတြေပါ့၊ ေျပာမယ္ဆရ ုိ င္ေထာင္မက်ခင္န႕ဲ က်ျပီးတဲေ ့ ရွ႕ပိင ု း္ ေတြမာွ လုပခ ္ တ ့ဲ ့ဲ ပန္းခ်ီဆတ ဲြ ျ့ဲ ဖစ္စဥ္ေတြန႔ဲ အခု ေနာက္ပင ုိ း္ လုပေ ္ နတာေတြန႔ဲ အဲဒႏ ီ စ ွ ခ ္ ၾု ကားမွာ နဲနက ဲ ာြ သြားတယ္။ ေရွ႕ပိင ု း္ မွာက ရွသ ိ မွ် အဲဒဟ ီ ာေတြသန ြ ေ ္ အာ၊ ေနာက္ ျပီးမသိစတ ိ ဆ ္ တ ုိ ာကိလ ု ည္း အဲဒတ ီ န ု း္ ကအေတာ္သးုံ လိေ ႔ု ကာင္းတဲဟ ့ ာလိ႔ု ထင္ခတ ့ဲ ယ္။ ထင္ေတာ့ဘာျဖစ္လဆ ဲ ရ ုိ င္ မူးယစ္ ေဆး၀ါးတိအ ႔ု ရက္တက ႔ုိ ုိ အလြနအ ္ ကြ်သ ံ းုံ စြလ ဲ က ုိ တ ္ အ ့ဲ ခ်ိနေ ္ တြမာွ ထျပီးေတာ့အလုပလ ္ ပ ု တ ္ ယ္၊ အဲဒါမ်ိဳးကို Accidental Effect ဆိျု ပီးေတာ့ တစ္ခါတစ္ေလမသိလက ုိ ပ ္ န ဲ ႔ဲ အဲဒမ ီ ာွ လြတလ ္ ပ္မရ ႈ တ ိွ ယ္၊ စိတရ ္ ႕ဲ အေျခေနေတြေရာ လြတလ ္ ပ္မဆ ႈ ေ ုိ တာ့ ေရာ ကိယ ု က ္ ေသေသခ်ာခ်ာသိခတ ့ဲ ာမဟုတဖ ္ းူ ၊ မသိပန ဲ ေ ႔ဲ ပါ့ ေျပာရရင္ေတာ့ စိတက ္ ထင္တာေပါ့။ တကယ္တမ္းလြတလ ္ ပ္ မႈရ႕ဲ တန္ဖးုိ တိ႔ု ခုနက စိတရ ္ ႕ဲ သေဘာတိက ႔ု အဲဒါေတြနမ ႔ဲ ဆိင ု ဘ ္ းူ ဆိတ ု ာ ေနာက္က်မွသတ ိ ယ္။

အထူးသျဖင့္ အခု ေထာင္ထက ဲ ပေရာဂ်က္ေတြေပါ့၊ အဲဒတ ီ န ု း္ ကဆိရ ု င္ အကုနလ ္ းုံ က Limit ေတြနခ ႔ဲ ်ည္းပဲ၊ ပိ

တ္စလဲအကန္သ ႔ တ္နေ ႔ဲ ဆးလဲအကန္႕အသတ္န႔ဲ အေျခေန အခ်ိန္ ေနရာ အကုနL္ imit ေတြထမ ဲ ာွ ၊ ဒါေပမယ့္ အဲဒလ ီ စ္မစ္ ေတြၾကားထဲက လက္ရာေတြမာွ လြတလ ္ ပ္မက ႈ ုိ သြားေတြရ ႔ တယ္။

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

22 I 23

ARTIST INTERVIEW

MIN ZAW

Collage on Canvas

Artist’s Talk:

As these works are created on the canvas, I won’t say it’s Paper work or collage. I just

want to talk about texture.

Lately, I happen to create paintings based on my current feelings and matters and

using texture as a medium. The key point is - I created texture because I felt attached to it. As I feel it that way, texture influenced me more than the subject matter.

Texture is very simple. I first found it through a crumpled paper thrown within my

studio. Looking at it, there’s nothing extraordinary, just like what everyone has seen before.

But, at a glance, it’s really seductive. Then, I experimented with this style (texture) in a lot of paintings. Paper or canvas was crumpled first and then smoothed out. Then, it relayed a message. For instance, a crumpled paper or cloth would never retain its original state no matter how you undo it. So, I crumpled a paper and smoothed it out to create the texture.

Inspired by the mural paintings, deposited with dust and deteriorated through time,

layers of crumbled cement and the man-made sketches (textures) on the walls, I got inspired by them and sketched them down. They might be regarded as Abstract, but I did not do them intentionally.

Reflecting myself, it was still under General Ne Win government in 1972, and I grew

up under the military regimes. Oppression throughout military regimes crumpled our lives.

That’s what I feel.

(Translated by Amon)

က်ေနာ္တရ ႔ုိ ႕ဲ ဘ၀ေတြကေ ုိ ျခမြတန ြ ေ ႔္ ၾကေနေအာင္ အဆက္ဆက္ဖႏ ိ ပ ိွ ခ ္ ်ဳပ္ခ်ယ္ခတ ့ဲ ယ္လ႔ုိ ခံစားရတယ္

မင္းေဇာ္ ၏ ေၾကမြလက္ရာမ်ား

အခုလက္ရာေတြက ကင္းဗတ္ေပၚမွာျဖစ္ေနတဲအ ့ တြက္ ေပပါ၀ါ့ခလ ္ လ ႔ုိ မ ဲ ေျပာဘူး၊ ေကာ္လာ့ခ်္လလ ႔ုိ မ ဲ ေျပာပဲ

Texture အေၾကာင္းကိပ ု ေ ဲ ျပာခ်င္တယ္။

ေနာက္ပင ုိ း္ မွာလဲ ဒီတက္ခ်ာကိပ ု ဲ မီဒယ ီ တ ံ စ္ခအ ု ေနနဲ႔ သံးု ျပီးေတာ့ လတ္တေလာခံစားေနရတဲ့ အေၾကာင္းရာ

ေတြေပၚ မူတည္ျပီး ပန္းခ်ီကားေတြဖန္တးီ ျဖစ္ေနတာေပါ့။ အဓိကေျပာခ်င္တာက ဒီ Texture ကိၾု ကိဳက္လက ႔ုိ ဖ ုိ န္တးီ ခဲတ ့ ာ၊ ႏွစႏ ္ စ ွ ျ္ ခိဳက္ျခိဳက္အရမ္းျဖစ္လ႔ုိ လုပခ ္ တ ့ဲ ာဆိေ ု တာ့ အေၾကာင္းအရာပိင ု း္ ထက္စာရင္ ဒီ(တက္ခ်ာ) ရဲ႕လႊမး္ မိးု မႈကပိျု ပီးမ်ားေန တာေပါ့။ ဒီ(တက္ခ်ာ)ဆိတ ု ာအရမ္းရိးု ရွငး္ တယ္၊ စေတြခ ႔ တ ့ဲ န ု း္ ကလည္း စတူဒယ ီ ထ ုိ မ ဲ ာွ မထင္မတ ွ ပ ္ လ ဲ င ြ ပ ့္ စ္ထားတဲ့ လံးု ၀ တြန႔္ ေၾကေနတဲစ ့ ကၠဴကိျု ပန္ျဖန္ၾ႔ ကည္မ ့ ရ ိ ာကေနျပီး သတိျပဳမိတာ။ ၾကည္လ ့ က ုိ ေ ္ တာ့ အင္မတန္ရးုိ ရွငး္ တဲ့ အေျခေနတစ္ခပ ု ဲ လူတင ုိ း္ လည္းစကၠဴတြနေ ႔္ ၾကေနတာ ေတြဖ ႔ းူ ျမင္ဖးူ တာပဲ။ ရုတတ ္ ရက္ၾကည္လ ့ က ုိ ေ ္ တာ့ စြေ ဲ ဆာင္မအ ႈ ရမ္းေကာင္းေနတာေ တြရ ႔ တယ္။ အဲဒါနဲပ ႔ ဲ ဒီ(တက္ခ်ာ)ပံစ ု က ံ သ ုိ းုံ ျပီး ပန္းခ်ီလက္ရာေတြအေတာ္မ်ားမ်ား စမ္းသပ္ဖန္တးီ ျဖစ္ခတ ့ဲ ယ္။ စကၠဴျဖစ္ျဖစ္ ကင္းဗတ္ျဖစ္ျဖစ္အရာ၀ထၳဳတစ္ခက ု လ ုိ းုံ ေျခလိက ု ျ္ ပီးမွ ျပန္ျဖန္လ ႔ က ုိ တ ္ ယ္၊ အဲဒမ ီ ာွ ပဲ မက္ေဆ့ခ်္

တစ္ခပ ု ါလာတယ္ ဥပမာလံးု ေျခလိက ု တ ္ အ ့ဲ ရာတစ္ခု စကၠဴပိတစ ္ တစ္ခခ ု ဟ ု ာ ဘယ္လပ ုိ ျဲ ပန္ျဖန္ျ႔ ဖန္႔ မူလျပန္ျ႔ ပဴးမႈအေျခေန ကိေ ု တာ့ ျပန္မရေတာ့ဘးူ ။ အဲဒမ ီ က္ေဆ့က ဒီမာွ ရေနတယ္။ အဲလပ ုိ ဲ စကၠဴတစ္ခက ု လ ုိ းုံ ေျခလိက ု တ ္ ယ္ ျပီးမွျပန္ျဖန္ျ႔ ပီး ဒီလုိ (တက္ခ်ာ)ရေအာင္ျပန္လပ ု တ ္ ာေပါ့။ .... နံရေ ံ ဆးေရးပန္းခ်ီေတြလည္း ႏွစက ္ ာလၾကာလာတဲအ ့ ခါ ကြာက်ျပီးပ်က္စးီ လာ တာေတြ၊ အဲဒေ ီ ပၚမွာဖုနအ ္ ထပ္ထပ္ညစ္ေထးလာတာေတြ၊ အဲဒေ ီ ပၚမွာေနာက္လေ ူ တြေရးခဲျ့ ခစ္ခၾ့ဲ ကတဲန ့ ရ ံ ေ ံ ပၚက(တက္ ခ်ာေတြ)၊ အဂၤေတေတြအထပ္ထပ္ကာြ က်ေနပံေ ု တြ၊ အဲဒမ ီ ်က္ႏာွ ျပင္(တက္ခ်ာ)ေတြကုိ စိတ၀ ္ င္စားျပီး ကြ်န္ေတာ္ခစ ံ ားရ တဲအ ့ တိင ု း္ ျမင္ရတဲအ ့ တိင ု း္ ခ်ေရးျဖစ္လက ုိ တ ္ အ ့ဲ ခါAbstract ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္သာြ းမယ္၊ အဲလျုိ ဖစ္ႏင ုိ တ ္ ယ္၊ ဒါေပမယ့္ (Abstract) ျဖစ္ေစရယ္လ ္ ေ ႔ုိ တာ့သးီ သန္ဖ ႔ န္တးီ ျဖစ္မာွ မဟုတဘ ္ းူ ။

ၾကည္တ ့ သ ့ဲ န ူ ပ ႔ဲ ဲ ဆိင ု လ ္ မ ိ မ ့္ ယ္၊ တစ္ခ်ိဳ႕ကလည္းမြနး္ ၾကပ္တခ ့ဲ စ ံ ားမႈနၾ႔ဲ ကည္ရ ့ င္မန ြ း္ ၾကပ္ဖႏ ိ ပ ိွ ထ ္ ားတဲခ ့ စ ံ ားမႈရမ

ယ္၊ သိမ ႔ု ဟုတ္ သက္ေတာင္သ ့ က္သာနဲ႔ ဟာမိန ု ျီ ဖစ္တခ ့ဲ စ ံ ားမႈေလးေတြလရ ဲ ႏ ိွ င ုိ တ ္ ာေပါ့၊ ကိယ ု ဟ ့္ ာကိယ ု ခ ္ စ ံ ားမိတာကေတာ့ ကိယ ု ေ ္ တြၾကီးပ်င္းလာတဲပ ့ တ္၀န္က်င္နေ ႔ဲ ခတ္၊ ဘာလိလ ႔ု ဆ ဲ ေ ုိ တာ့ ၁၉၇၂ ဆိတ ု ာဗိလ ု ခ ္ ်ဳပ္ေန၀င္းစစ္အစိးု ရလက္ထက္ေလ၊ ကိယ ု လ ္ လ ူ ားေျမာက္ခရ ့ဲ တဲက ့ ာလေတြကၾုိ ကည္လ ့ က ုိ ေ ္ တာ့ ေခတ္အဆက္ဆက္အကုနလ ္ းုံ က စစ္အစိးု ရ လက္ထက္ေတြ ခ်ည္းပဲေလ။ စစ္အစိးု ရအဆက္ဆက္ဖႏ ိ ပ ိွ ခ ္ ်ဳပ္ခ်ယ္ခမ ့ဲ ေ ႈ တြက က်ေနာ္တရ ႔ုိ ႕ဲ ဘ၀ေတြကေ ုိ ျခမြတန ြ ေ ႔္ ၾကေနေအာင္ အဆက္ ဆက္ဖႏ ိ ပ ိွ ခ ္ ်ဳပ္ခ်ယ္ခတ ့ဲ ယ္လ႔ုိ ခံစားရတယ္..။

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

24 I 25

MIN ZAW

Photograph Courtesy of the Artist.

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

Photograph Courtesy of the Artist.

MAUNG DAY

SILENCE IS GOLDEN -

ARTIST INTERVIEW

MAUNG DAY Complicit

Q> How do you think about the local Art scene and what significant facts have you found ?

A> Something significant I saw is “political nostalgia.” We can find more writing on nostalgic perspective. I was a bit bored by that. And, it’s not that simple when we think about the current era. Is it simple enough to claim who is a hero and who is a villain? And is it complete just by that behind it?

Another thing is when I said political nostalgia, those artists I mentioned, I think they seem to divide an era as the past. In my opinion, there’s no real past in Myanmar yet. As all the things like political oppression, ethnic conflicts and peace issues happened in the past continue to the current date. There may be a few slight changes or progress. As these things continue to happen, I doubt if it is possible to divide those as what happened in the past and create the works as a reflection of the past. And what if we miss the things we should be aware in the present by focusing on the past. It is hard for the new generation to firmly express the identity. It is when it becomes diverse. But, I’m more into that part.

I see it that way. I see many female artists in Performance arts lately. I found many performances of them expressing the issues pressing over them. I think that will lead onto more diverse and interesting future. Rather than the political nostalgia, seeing beyond that nostalgia could be more interesting.

Q> In your exhibition, on what specific theme do you focus?

A> Something like social communications and one’s personal affairs. It’s roughly about how we try to understand the complexity within those things. It is more of linking the dots and shaping the stories by the viewer oneself rather than accepting one linear narrative presented. It’s kind of accusing the viewer or it’s like connecting the viewer in some way. So, there is complicity where both the creator and viewer become complicit. It gets wider when it comes to complicity. It includes the act of betaking where we become complicit on what, how we live through our works, and how we respond to the events.

Q> What is your opinion on Surrealism and Conceptual art?

A> The field of surrealism and conceptual art is very broad. It’s good for creative personnel like us to learn about them. We can see their influence and implications upon the creations of contemporary artists today. According to my knowledge, when we talk about the surrealism, the nature of surrealism itself is retouching the things we abandoned from our conscious mind. Moreover, art makes the viewer feels its effect on other parts of the body rather on our thinking process in the brain. We called it “gut.” It’s like affecting what’s stored inside of our stomach, nauseous things, things that are loathsome. And then, our fear, hope, it hits them more directly. Conceptual art is something academic in its nature to approach. It has to think more based on knowledge and intellect. The artist acts very conceptual too. Therefore, the responses upon those two, surrealism and conceptual art by the audience cannot be the same. And the process of creating these two cannot be the same.

Conceptual is broad in its process of creating perspectives and the use of materials when surrealism is broad in using the strength of figures.

(Translated by Amon)

ေမာင္ေဒး၏ ၾကံရာပါ

ေမး... ေမာင္ေဒးရဲ႕အခုျပပြမ ဲ ာွ ဘယ္လအ ုိ ေၾကာင္းအရာေတြကုိ ကိင ု တ ္ ယ ြ ျ္ ပသခဲပ ့ ါသလဲ။ ေျဖ... လူမဆ ႈ က္ဆေ ံ ရးအပိင ု း္ ေတြ ေနာက္ပးီ ေတာ့က်ေနာ္တတ ႔ုိ စ္ဥးီ ခ်င္ရ႕ဲ ပုဂလ ၢ က ိ ကိစေ ၥ တြေပါ့၊ အဲဒဥ ီ စၥာေတြထက ဲ ရႈပ္ ေထြးမႈေတြကုိ နားလည္ေအာင္ၾကိဳးစားတဲပ ့ စ ုံ မ ံ ်ိဳးလိအ ႔ု ၾကမ္းဖ်င္းေျပာလိရ ႔ု မယ္အဒ ဲ ီ Narrative က တစ္ေျဖာင္ထ ့ သ ဲ ာြ း တဲ့ narrative မ်ိဳးဆိတ ု ာထက္ ၾကည္တ ့ သ ့ဲ က ူ ေနျပီးေတာ့ ဒီအရုပေ ္ တြကုိ စဥ္းစားဆက္စပ္ျပီးေတာ့ ကိယ ု က ္ ယ ုိ တ ္ င ုိ ျ္ ပန္ျပီးပံေ ု ဖၚယူရတဲ့ ဇာတ္လမ္း ေလးေတြေပါ့။ ၾကည္တ ့ သ ့ဲ က ူ ပ ုိ ါ နဲနစ ဲ ပ ြ စ ္ တ ဲြ သ ့ဲ ေဘာေျပာမလား၊ ဒါမွမဟုတ္ နဲနေ ဲ လး လွမး္ ထိလက ုိ တ ္ ့ဲ Dialogue လွမး္ လုပတ ္ န ့ဲ ာမည္ မ်ိဳးျဖစ္ခ်င္တယ္ ဒီေတာ့ Complicit(ၾကံရာပါ) ဆိတ ု ာ က်ေနာ္တၾ႔ုိ ကည္တ ့ သ ့ဲ ေ ူ တြေရာ ဖန္တးီ တဲသ ့ ေ ူ ရာ ၾကံရာပါေပါ့၊ ၾကံရာပါဆိေ ု တာ့ ပိျု ပီးက်ယ္ျပန္သ ႔ ာြ းတယ္၊ဘယ္ဟာမွာ ၾကံရာပါလဲ၊ က်ေနာ္လ ့ က္ရာ ကတစ္ဆင့္ က်ေနာ္တေ ႔ုိ တြ ဘယ္လေ ုိ နထိင ု ၾ္ ကသလဲ၊ အျဖစ္ပ်က္ေတြအေပၚ ဘယ္လုိ တုနျ႔္ ပန္ၾကသလဲဆတ ုိ ာကို ျပန္ျပီးေတာ့ သံးု သပ္ေစခ်င္တ့ဲ စိတမ ္ ်ိဳးပါတယ္ေပါ့။ ေမး... ဆာရီရယ္လစ္ဇင္န႔ဲ ကြနဆ ္ က္က်ဴရယ္အတ္ အေပၚဘယ္လျုိ မင္ပါသလဲ။ ေျဖ...

Surrealism နဲ႔ Conceptual Art ဒီႏစ ွ ခ ္ က ု အရမ္းက်ယ္ျပန္တ ႔ အ ့ဲ ေနအထားေတာ့ ရွတ ိ ယ္။ က်ေနာ္တ႔ုိ အႏုပညာကို စိတ၀ ္ င္စားတဲသ ့ ေ ူ တြအေနနဲ႔ အဲဒဟ ီ ာေတြက ေလ့လာလိက ု စ ္ ားဖိလ ႔ု ေ ဲ ကာင္းတဲအ ့ ရာေတြလျဲ ဖစ္တယ္။ ေနာက္ပးီ အဲဒႏ ီ စ ွ ခ ္ ရ ု ႕ဲ အက်ိဳး သက္ေ၇ာက္မေ ႈ တြ လႊမး္ မိးု မႈေတြကလက္ရအ ိွ ခ်ိနထ ္ ိ ေခတ္ျပိဳင္အႏုပညာဖန္တးီ သူေတြထမ ဲ ာွ ျမင္ေနရတယ္၊ အၾကမ္းဖ်င္း က်ေနာ္ လြယလ ္ ယ ြ က ္ က ူ မ ူ တ ွ သ ္ ားတဲအ ့ ေၾကာင္းေျပာရရင္ ဆာရီရယ္လစ္ဇင္ရ႕ဲ သေဘာဆာရီရယ္လစ္ဇင္အေၾကာင္းေျပာမယ္ဆရ ုိ င္ သူရ႕ဲ လက္ရာရဲ႕သေဘာကိက ု က်ေနာ္တသ ႔ုိ စ ိ တ ိ က ္ ပယ္ထားတဲ့ အရာေတြကျုိ ပန္ကင ုိ တ ္ သ ့ဲ ေဘာေတြပါတယ္။ ေနာက္ျပီးေတာ့ သူက အႏုပညာကေနၾကည္တ ့ သ ့ဲ က ူ ထ ုိ ေ ိ စတဲအ ့ ခါမွာ စဥ္းစားတဲအ ့ ပိင ု း္ ေခါင္းကိထ ု ေ ိ စတာထက္ ခႏၵာကိယ ု အ ္ ျခားအစိတပ ္ င ုိ း္ ေတြကုိ လာလာထိေစတဲသ ့ ေဘာေတြရတ ိွ ယ္၊ က်ေနာ္တ႔ုိ Gut လိေ ႔ု ခၚတာေပါ့ ၀မ္းထဲမာွ သိေ ု လွာင္ထားတဲအ ့ ရာေတြကလ ုိ ာထိတာမ်ိဳးေပါ့၊ ေအာ္ဂလီဆန္တအ ့ဲ ရာေတြ၊ ရြစ ံ ရာေကာင္းတဲအ ့ ရာေတြ၊ေနာက္ပးီ က်ေနာ္တေ ႔ုိ တြရ႕ဲ အေၾကာက္တရားေတြ၊ ေမွ်ာ္လင္ခ ့ ်က္ေတြ၊ အဲဒါေတြကပ ုိ ျုိ ပီးထိေစတယ္ တိက ု ရ ္ က ုိ ေ ္ ပါ့။ Conceptual Art က်ေတာ့ သူ႕ကိခ ု ်ဥ္းကပ္မက ႈ က ုိ အကဲဒမစ္ဆန္တယ္၊ အသိပညာ ဥာဏ္အေမွ်ာ္ျမင္ကေ ုိ ရွ႕ကေနထားျပီး စဥ္းစားရတဲအ ့ ပိင ု း္ ေတြရတ ိွ ယ္၊ ဖန္တးီ သူကလည္း အဲဒပ ီ စ ုံ မ ံ ်ိဳးပဲဆေ ုိ တာ့ အဲဒႏ ီ စ ွ ခ ္ ရ ု ႕ဲ အေပ ၚမွာတုနျ႔္ ပန္တ့ဲ ပရိသတ္ရ႕ဲ တုနျ႔္ ပန္မက ႈ လည္းမတူႏင ုိ ဘ ္ းူ ၊ အဲဒႏ ီ စ ွ ခ ္ မ ု ာွ ဖန္တးီ တဲသ ့ ရ ူ ႕ဲ လုပင ္ န္းစဥ္ကလည္း တူႏင ုိ မ ္ ာွ မဟုတဘ ္ းူ ၊ အဲဒအ ီ ခါမွာ ကြနဆ ္ က္က်ဴရယ္ဆရ ုိ င္ Material ကအစ သူရ ႔ ႕ဲ စဥ္းစားပံရ ု ေ ႈ ထာင္ေ ့ တြအမ်ားၾကီးက်ယ္ျပန္သ ႔ လိ၊ု ဆာရီရယ္လစ္ဇင္ မွာေတာ့ အရုပေ ္ တြရ႕ဲ အားကိအ ု မ်ားၾကီးယူတာေပါ့။ SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

ေမး... ဒီကေန႔ေခတ္ အျမင္အႏုပညာေတြအေပၚ ဘယ္လထ ုိ င္ျမင္ယဆ ူ ပါသလဲ။ ေျဖ... ထူးထူးျခားျခားျမင္ရတာ ဘာလဲဆေ ုိ တာ့ Political Nostalgia ေပါ့၊ အတိတက ္ ျုိ ပန္လည္လမ ြ း္ ဆြတတ ္ အ ့ဲ ျမင္မ်ိဳးနဲေ ႔ ရး သားတဲအ ့ ေရးသားေတြပမ ုိ ်ားတယ္၊ က်ေနာ္အ ့ ေနနဲေ ႔ တာ့ အဲဒါၾကီးကိန ု န ဲ ည ဲ းီ ေငြလ ႔ ာတယ္၊ ဒါေပမယ္လ ့ က္ရေ ိွ ခတ္ ကို က်ေနာ္တ႔ုိ တကယ္ျပန္စဥ္းစားရင္ အဲေလာက္ထိ မလြယမ ္ ရိးု ရွငး္ ဘူးေပါ့၊ က်ေနာ္တ႔ုိ ခုနလို ဘယ္သ႕ူ ကို ဟီးရိးု လိေ ႔ု ခၚျပီးဘယ္သ႕ူ ကိလ ု ဆ ူ းုိ လိ႔ု ေျပာရသေလာက္ ရိးု ရွငး္ သလား၊ ေနာက္တစ္ခက ု အဲဒဟ ီ ာရဲ႕ေနာက္ကယ ြ မ ္ ာွ ေရာ တစ္ကယ္ပဲ အဲဒဟ ီ ာေလာက္နျ႔ဲ ပီးသလားေပါ့။ ေနာက္တစ္ခက ု Political Nostalgia လိက ႔ု ်ေနာ္ေျပာတဲအ ့ ခါမွာ က်ေနာ္ခန ု ကေျပာတဲအ ့ ႏုပညာရွငေ ္ တြဟာ ေခတ္တစ္ေခတ္ကုိ အတိတဆ ္ ျုိ ပီးပိင ု း္ လိက ု ပ ္ ရ ုံ တယ္လ႔ုိ က်ေနာ္ျမင္တယ္၊ က်ေနာ္အ ့ ျမင္မာွ ေတာ့ ျမန္မာႏိင ု င ္ မ ံ ာွ အတိတဆ ္ တ ုိ ာ လက္ရထ ိွ ိ မရွေ ိ သးဘူး၊ ဘာလိလ ႔ု ဆ ဲ ေ ုိ တာ့ အေရွ႕မွာရွခ ိ တ ့ဲ ့ဲ ႏိင ု င ္ ေ ံ ရးဖိႏပ ိွ မ ္ ေ ႈ တြအားလံးု ေနာက္ပးီ ပဋိပကၡေတြအားလံးု တိင ု း္ ရင္းကိစေ ၥ တြ၊ ျငိမး္ ခ်မ္းေရးကိစေ ၥ တြအားလံးု ဟာ ဒီေန႔ထိ ဆက္ျဖစ္ေနတယ္ဆက္ရေ ိွ နတယ္၊ ပံစ ု န ံ န ဲ ေ ဲ ျပာင္းတာရွမ ိ ယ္ အခ်ိဳ႕အပိင ု း္ ေတြတးုိ တက္တာ ရွမ ိ ယ္၊ အဲဒေ ီ တာ့ အဲဒဟ ီ ာေတြဆက္ရေ ိွ နသ၍ဟာက်ေနာ္တအ ႔ုိ တိတတ ္ စ္ခလ ု ပ ုိ င ုိ း္ ျပီးေတာ့ ခုခ်ိနမ ္ ာွ ဟာ..ဒါေတြေတာ့ျဖစ္ချ့ဲ ပီဆျုိ ပီး ျပန္ Reflect လုပျ္ ပီး ရုပပ ္ ေ ုံ တြဖန္တးီ လိရ ႔ု ျပီးလားဆိတ ု ာ က်ေနာ္သသ ံ ယျဖစ္တယ္။ ဒီေတာ့ က်ေနာ္တအ ႔ုိ ဒ ဲ ါေတြပလ ဲ ပ ု ေ ္ နရင္ေကာ လက္ရပ ိွ ျုိ ပီးေတာ့ သတိထားသင္တ ့ ာေတြမ်ားလြတေ ္ နမလားေပါ့၊။ ဒီေခတ္လင ူ ယ္ေတြက အမွတလ ္ ကၡဏာေတြကေ ို ျပာတဲအ ့ ခါ ဆု ပ္ဆပ ု က ္ င ုိ က ္ င ုိ ျ္ ဖစ္ဖခ ႔ုိ က္တဟ ့ဲ ာေတြရတ ိွ ယ္၊ Diverse ျဖစ္လာတဲအ ့ ပိင ု း္ ေတြေပါ့၊ က်ေနာ္ကေတာ့ အဲဒအ ီ ပိင ု း္ ေတြကုိ ပိျု ပီးစိတ၀ ္ င္ စားတယ္။ အဲလပ ုိ ဲ က်ေနာ္ျမင္တယ္ Performance Artist လုပတ ္ ေ ့ဲ နရာေတြဆုိ အမ်ိဳးသမီး Artist ေတြအမ်ားၾကီးပါလာျမင္ တယ္၊ သူတအ ႔ုိ ေပၚမွာရွေ ိ နတဲ့ Pressing အစ္ရးႈ ေတြကုိ ထုတေ ္ ဖၚလာတဲက ့ စ ိ ေ ၥ တြမ်ားမ်ားေတြတ ႔ ယ္၊ အဲဒါမ်ိဳးက ပိျု ပီးေတာ့ချဲြ ဖာ တဲပ ့ ျုိ ပီးစိတ၀ ္ င္စားစရာေကာင္းတဲအ ့ နာဂါတ္ကသ ုိ ာြ းလိမ့္ မယ္လထ ႔ုိ င္တယ္။ ခုန Political Nostalgia ဆိတ ု ာထက္ အဲဒါကိလ ု န ြ ျ္ ပီး ၾကည္ရ ့ င္ေတာ့ စိတ၀ ္ င္စားစရာျဖစ္လမ ိ လ ့္ ႔ုိ ထင္တယ္။

28 I 29

ARTIST INTERVIEW

SOE YU NWE

Serpentine Ceramic Sculpture

I think the difference between US culture and the Myanmar or Asian culture in general is US culture is very individualistic, so a person’s opinions, a person’s belief might stand stronger than the group. There is a sense that being different is a good thing, being special is a good thing.

But in Myanmar or in Asian cultures, individuals are more motivated to be part of the group, so it’s a more Collective culture. I think the different kind of mentality has a big role in education. For example, in education in the US (in my personal experience) the teachers are encouraging you to explore who you are as an artist, what interests you, your culture, what makes you who you are those kinds of questions play a big role defining yourself and also your artwork.

I might be wrong but maybe in Asian culture or art education in Myanmar education leans more toward the technique or learning what the Master offers. So that might mean imitating them in order to learn their craft. But in the US, craft might play a lesser role than personal voice and personal expression. Placing stronger roles on craftsmanship is only a tool to help express that individuality. Craftsmanship might come as a lesser priority then personal concept or personal interest or issue.

My chosen medium is ceramic. It has a very strong craft association. Ceramic clay is a material that is used to make utilitarian things like cups and plates, even sinks, bathroom tiles, toilets - so it’s a very everyday material. But still, artists still choose ceramics as a material to express more artistic things, personal issues, even politics.

The material is very versatile. When you’re making sculpture, there is no function to it - you can’t use a sculpture, it is only a vehicle for an idea.

(Translated by Nora)

စီမထ ံ ားသလိလ ု ပ ု ရ ္ တာနဲ႔ စီစဥ္ထားတာမ်ိဳးမဟုတ ု ပ ္ ဲ အိင ု ဒ ္ ယ ီ ာအေတြးတစ္ခေ ု နာက္ လိက ု လ ္ ပ ု ရ ္ တာမ်ိဳး... စိးု ယုႏယ ြ ၏ ္ ေၾကြပန္းပုမ်ား Serpentine

အေမရိကန္ယဥ္ေက်းမႈန႔ဲ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈအေလ့အက်င့္ ဒါမွမဟုတ ု ္ အေရွ႕ေတာင္အာရွယဥ္ေက်းမႈတၾ႔ုိ ကားမွာဘာ

ကြာလည္းဆိေ ု တာ့ ေယဘုယ ု ်အားျဖင့္ အေမရိကန္ယဥ္ေက်းမႈပစ ုံ က ံ တစ္ဥးီ တေယာက္ခ်င္းရဲ႕ ပုဂ ု လ ၢ က ိ ျဖစ္တည္မက ႈ ုိ ဦးစားေပး တယ္။ လူပဂ ု ဳိၢ လ္တစ္ဥးီ ရဲ႕အျမင္၊ ထင္ျမင္ယဆ ူ ခ်က္ေတြဟာ အဖြ႕ဲ အစည္းတစ္ခရ ု ႕ဲ ထင္ျမင္ယဆ ူ ခ်က္ထက္ ပိအ ု ေရး ပါေလ့ရတ ိွ ယ္။ အျခားသူေတြနမ ႔ဲ တူကျဲြ ပားျခားနားေနျခင္းဟာ ေကာင္းမြနတ ္ ယ္။ သူမ်ားေတြထက္ ထူးျခားေနတာဟာေကာင္းမြနတ ္ ယ္ဆတ ုိ ့ဲ အယူ အဆမ်ိဳးရွတ ိ ယ္။ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈအေလ့အထ သိမ ႔ု ဟုတ ု ္ အေရွ႕ေတာင္အာရွမာွ ဆိရ ု င္ေတာ့ ပုဂ ု လ ၢ က ိ ျဖစ္တည္မဟ ႈ ာ စုေ ု ပါင္း ျဖစ္တည္မရ ႈ ႕ဲ အစိတအ ္ ပိင ု း္ တစ္ခအ ု ေနနဲ႔ ယူဆေလ့ရတ ိွ ယ္။ စုေ ု ပါင္းျဖစ္တည္ျခင္းဆိတ ု ့ဲ ယဥ္ေက်းမႈက ပိအ ု ားေကာင္းေနတယ္။ ဒီလစ ုိ တ ိ ပ ္ င ုိ း္ ဆိင ု ရ ္ ာ ခံယခ ူ ်က္မတူညျီ ခင္းဟာ အႏုပ ု ညာဖန္တးီ ျခင္းမွာလည္း အမ်ားၾကီး သက္ေရာက္တာကို ေတြရ ႔ တယ္။

ဥပမာအားျဖင့္ က်မအေတြအ ႔ ၾကံဳအရ အေမရိကန္ပညာေရးမွာ ဆိရ ု င္ က်မတိဆ ႔ု ရာေတြကကိယ ု ဘ ္ ယ္သလ ူ ဆ ဲ တ ုိ ာ

သိဖ႔ုိ တြနး္ အားေပးေလ့ရတ ိွ ယ္ အႏုပ ု ညာသမားတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ဘယ္အရာက ကိယ ု က ့္ စ ုိ တ ိ ၀ ္ င္စားေစတာလဲကယ ုိ ဆ ္ တ ုိ ့ဲ ျဖစ္ တည္မက ႈ ုိ ဘယ္အရာက ျဖစ္တည္ေစတာလဲ။ ကိယ ု ရ ့္ ႕ဲ ယဥ္ေက်းမႈကဘာလဲ စတဲေ ့ မးခြနး္ ေတြဟာ ကိယ ု က ့္ က ုိ ယ ုိ ရ ္ ာွ ေဖြဖအ ႔ုိ တြက္ ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ကိယ ု လ ့္ က္ရာေတြဖန္တးီ တဲေ ့ နရာမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ၾကီးမာတဲ့ အစိတအ ္ ပိင ု း္ အေနနဲ႔ ပါ၀င္ေလ့ရပ ိွ ါတယ္။ က်မမွားခ်င္လည္း မွားႏိင ု တ ္ ယ္၊

ျမန္မာႏိင ု င ္ အ ံ ပါအ၀င္

အေရွ႕ေတာင္အာရွအႏုပ ု ညာသင္ယေ ူ လ့လာမႈမာွ ဆိရ ု င္

လက္မပ ႈ ညာရပ္ပင ုိ း္ ကိဥ ု းီ စားေပး

သင္ယမ ူ ႈ ဒါမွမဟုတ ု ္ ဆရာသင္ေပးတဲအ ့ တိင ု း္ ေရးပံေ ု ရးနည္း၊ ေတြးပံေ ု တြးနည္းကအစ လိက ု လ ္ ပ ု ျ္ ခင္းကို ဦးစားေပးေလ့ရတ ိွ ယ္။ ဒါကဘာကိေ ု ျပာလည္းဆိေ ု တာ့ ဆရာသင္ၾကားမႈအေပၚမွာ ပံတ ု က ူ းူ ယူျခင္းအားျဖင့္ လက္မပ ႈ ညာရပ္ဆင ုိ ရ ္ ာေတြကေ ုိ လ့လာေနၾက တယ္ဆတ ုိ ာပါပဲ။ အေမရိကန္က အႏုပ ု ညာသင္ယမ ူ ေ ႈ တြကေတာ့ လက္မပ ႈ ညာရပ္ပင ုိ း္ ဆိင ္ု ရ ္ ာကိဥ ု းီ စားေပးတာ မရွသ ိ ေလာက္ပါပဲ။ တစ္ဥးီ တေယာက္ရ႕ဲ အသံ၊ သူ႕ရဲ႕ေဖၚထုတ ု ျ္ ပသလိတ ု အ ့ဲ ရာေတြကသာ ပိအ ု ေရးပါေနတတ္ပါတယ္။ လက္မပ ႈ ညာပိင ု း္ ေရးနည္းေရး ရဲ႕သီးျခားျဖစ္တည္မ၊ႈ အယူအဆနဲ႔ အေၾကာင္းရာေတြေလာက္အေရးမပါပါဘူး။

ကြ်န္မေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ အႏုပ ု ညာမီဒယ ီ က ံ ေတာ့ ေၾကြထည္နည္းပညာျဖစ္ပါတယ္။ ေၾကြထည္ဆတ ုိ ာလက္မပ ႈ ညာရပ္

တစ္ခအ ု ေနနဲအ ႔ ားေကာင္းစြာတည္ရေ ိွ နျပီးသားမီဒယ ီ တ ံ စ္ချု ဖစ္ပါတယ္။ ေၾကြတရ ႔ုိ ႕ံြ မီးဖုတ ု န ္ ည္းဆိန ႔ု ဖ ့ဲ န္တးီ တဲလ ့ အ ႔ူ သံးု ေဆာင္ပစၥညး္ ေတြအေနနဲ႔ တည္ရေ ိွ နျပီးသားပါ။ အိးု ခြကပ ္ န္းကန္န႔ဲ ေရခ်ိဳးခန္းသံးု အရာေတြ၊ေၾကြျပားေက်ာက္စန ီ ရ ံ ေ ံ တြအေနနဲေ ႔ န႔စဥ္သးုံ ျမင္ေတြ႔ ေနၾကတဲ့ မီဒယ ီ လ ံ ည္းျဖစ္ပါတယ္။ ျပီးေတာ့ အႏုပ ု ညာရွငေ ္ တာ္ေတာ္မ်ားမ်ားလည္း ေၾကြထည္ကအ ုိ ႏုပ ု ညာဖန္တးီ မႈအသံးု ျပဳပစၥညး္ အေနနဲ႔ သံးု ေနၾကဆဲျဖစ္ပါတယ္။ ရသေျမာက္တလ ့ဲ က္ရာေတြ၊ ပုဂ ု လ ၢ က ိ အေရးေတြ၊ ႏိင ု င ္ ေ ံ ရးကိစေ ၥ တြေျပာျပေနတဲေ ့ ၾကြထည္အႏု​ု ပညာလက္ရာေတြလည္း အမ်ားအျပားရွပ ိ ါတယ္။

ဒီမဒ ီ ယ ီ ံ ကိယ ု တ ္ င ုိ က ္ အေတာ္ေလးအံၾ့ သဖြယေ ္ ကာင္းတဲအ ့ သံးု ၀င္မသ ႈ ေဘာရွတ ိ ယ္။ ပန္းပုလ ု က္ရာတစ္ခလ ု ပ ု မ ္ ယ္ဆုိ

ပါစိ႔ု ဘယ္လလ ုိ ပ ု မ ္ ယ္ဆတ ုိ န ့ဲ ည္းစနစ္ပင ုိ း္ စီစဥ္ထားတာမ်ိဳး၊ သူရ ႔ ႕ဲ နဂိအ ု သံးု ၀င္မမ ႈ ်ိဳးေတြထက္ ကိယ ု ရ ္ လာတဲ့ အိင ု ဒ ္ ယ ီ ာ၊ အယူအဆ၊ အေတြးတစ္ခက ု ုိ ေရာက္ေအာင္ပေ ႔ုိ ဆာင္ေပးတဲအ ့ ရာတစ္ခအ ု ေနနဲပ ႔ ဲ အသံးု ျပဳလိရ ႔ု မယ္။ လက္မပ ႈ ညာပစၥညး္ နဲ႔ အႏုပ ု ညာလက္ရာရဲ႕ ကြာျခားခ်က္က အဲလပ ုိ လ ဲ ထ ႔ုိ င္တယ္။ စီမထ ံ ားသလိလ ု ပ ု ရ ္ တာနဲ႔ စီစဥ္ထားတာမ်ိဳးမဟုတ ု ပ ္ အ ဲ င ုိ ဒ ္ ယ ီ ာအေတြးတစ္ခေ ု နာက္လက ုိ လ ္ ပ ု ္ ရတာမ်ိဳးပါ။ တစ္ျခားအသံးု ေဆာင္ပစၥညး္ ေတြလုိ ေဖၚထုတ ု ေ ္ ျပာျပစရာ အသံမေ ့ဲ နတာမ်ိဳး မဟုတ ု တ ္ ့ဲ အႏုပ ု ညာအိင ု ဒ ္ ယ ီ ာအတြက္ အသံးု ျပဳတာမ်ိဳးေပါ့။

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

ဟန္စတာေတြက ကိယ ု ေ ္ ျပာခ်င္တာကိေ ု ဖၚထုတ ု ျ္ ပသဖိအ ႔ု တြက္ တည္ရေ ိွ နတဲ့ မီဒယ ီ တ ံ စ္ခအ ု ေနနဲသ ႔ ာျဖစ္ပါတယ္၊ လူတစ္ေယာက္

30 I 31

SOE YU NWE

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

KYAW HTOO BALA

SILENCE IS GOLDEN -

ARTIST INTERVIEW

KYAW HTOO BALA Enigmatic Breakfast Photo print

Artist Talk:

How shall I put it! I am not such an ambitious one. I started to notice this. I saw how others created. I visited to the exhibitions and read some related books. Internet was not so easily accessible in that era. So I decided to study abroad at LaSalle Art College. It’s only for one reason, to know more. It’s not like I planned to become an artist after school, nor would I go through some training towards becoming an artist. I am very keen to know many things. I expected I would have sufficient knowledge if I went to somewhere resourceful. I came to know many things that I wanted learn. I got the aesthetic experience.

Doing whatever you like without any discipline is not art. I came to know that firmly since first semester. After any creation, I asked my instructors or fellow students to act as critics for it. I think criticism plays very important for an artist. It can go off the route if there is no criticism.

This exhibition was named “Enigmatic Breakfast.” With dilemma or uncertain decisions, things that inspired me include different things. Stories, films, music, sometimes lyrics rather than melody, and especially poems. I was quite a selfish person by then. So, I look back to myself my creations were mostly about me. Perhaps it also accounted to the experiences that I went through. When I wanted to oppose something, I tried to know well about that thing first and reach some point. That’s why I paid attention to education and wanted to learn. The reason was to oppose. It’s a bit dictatorial. There was ego within it. Therefore, you might think “what’s he demonstrating and narrating? Why are there so many boundaries?” If possible, I want to destruct preoccupation and strong beliefs. I would like to deconstruct. For example, we always knew in life that a kettle was just for the sake to put hot water to drink. But what if I created the kettle to be able to use as a phone? It’s like changing the function of a readymade object. It’s something based on the ideology of Dadaism.

(Translated by Amon)

“တင္ႀကိဳ စိတက ္ းူ ေတြ၊ တထစ္ခ်ယံၾု ကည္မေ ႈ တြ အားလံးု ကို ျဖတ္ဆးီ ပစ္ခ်င္တာ...”

ေက်ာ္ထးူ ဗလ ၏ Enigmatic Breakfast

ဘယ္လေ ုိ ျပာရမလဲ...ရည္မန ွ း္ ခ်က္သပ ိ ျ္ ပီးၾကီးမားတဲသ ့ ထ ူ မ ဲ ာွ ေတာ့ မပါဘူးဗ်။ က်ေနာ္ဒါကို စျပီးစိတ၀ ္ င္စားတယ္၊ သူ

မ်ားေတြလပ ု တ ္ ာေတြတ ႔ ယ္၊ျပပြျဲ ပတာေတြသာြ းၾကည္တ ့ ယ္။ အဲလစ ုိ ာအုပစ ္ ာတမ္းေတြရာွ ဖတ္တယ္။ အဲဒေ ီ ခတ္က အင္တာနက္က အရမ္းလက္လမ ွ း္ မမွေ ီ သးေတာ့ အဓိက Lassale Art Collageမွာေက်ာင္းသြားတက္ဖဆ ႔ုိ းုံ ျဖတ္ျဖစ္တာက တစ္ခထ ု ရ ဲ ယ္၊ သိခ်င္လ။႔ုိ ေက်ာင္းတက္ျပီးရင္ Artist ျဖစ္ရမယ္တ.႔ုိ ...ငါ Artist ျဖစ္ခ်င္လ႔ုိ သြားျပီး Train ဦးမယ္တ႔ုိ အဲလမ ုိ ်ိဳးေတြမဟုတဘ ္ းူ ။ က်ေနာ္ကသိခ်င္ တာေတြမ်ားတယ္။ Resources မ်ားမ်ားရွတ ိ ေ ့ဲ နရာသြားရင္ေတာ့ ငါသိခ်င္တာေတြလလ ုံ ေ ုံ လာက္ေလာက္သရ ိ မွာပဲလေ ႔ုိ မွ်ာ္လင္တ ့ ယ္၊ လံေ ု လာက္တ့ဲ Resource တစ္ခေ ု တာ့ေတြခ ႔ တ ့ဲ ယ္၊ က်ေနာ္သခ ိ ်င္တာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားသိရတယ္၊ ရသခံစားမႈအေတြၾ႔ ကံဳလဲ ပိျု ပီး က်ယ္က်ယ္ျပန္ျ႔ ပန္ရ ႔ ခဲတ ့ ယ္။

ဘာရွလ ိ ဆ ဲ ေ ုိ တာ့ စည္းလြတ၀ ္ ါးလြတလ ္ ပ ု ခ ္ ်င္ရာလုပတ ္ ာက အႏုပညာမဟုတဘ ္ းူ ဆိတ ု ာကိေ ု သေသခ်ာခ်ာခိင ု ခ ္ င ုိ မ ္ ာ

မာ ပထမႏွစ္ ပထမ Semester မွာတင္သသ ိ ာြ းတယ္။ ကိယ ု က ္ အလုပတ ္ စ္ခလ ု ပ ု ျ္ ပီးသြားရင္ အျမဲတမ္းဆရာေတြျဖစ္ျဖစ္ေက်ာင္း သားအခ်င္းခ်င္းျဖစ္ျဖစ္ Critic လုပခ ္ င ုိ း္ တယ္။ က်ေနာ္ထင္တယ္၊ အႏုပညာဖန္တးီ သူတစ္ေယာက္အတြက္ ေ၀ဖန္ေရးကလည္း ေတာ္ေတာ္အေရးၾကီးတဲ့ အခန္းက႑မွာပါတယ္။ သူကေ၀ဖန္ေရးမရွလ ိ ရ ႔ုိ ရ ိွ င္ စည္းလြတ၀ ္ ါးလြတသ ္ ေဘာမ်ိဳးဖက္ကုိ ပိျု ပီးေတာ့ သြားႏိင ု တ ္ ယ္။ ကိယ ု မ ္ န ွ တ ္ ယ္ထင္တာလုပတ ္ ဟ ့ဲ ာက မွနရ ္ ႕ဲ လားဆိတ ု ဟ ့ဲ ာက ကိယ ု ဟ ့္ ာနဲက ႔ ယ ုိ ဘ ္ ယ္အခ်ိနမ ္ ာွ သံးု သပ္လဆ ဲ တ ုိ ေ ့ဲ မး

ျပပြန ဲ ာမည္က ဘရိတဖ ္ တ္စ္ မစားခင္လပ ု ထ ္ ားတဲ့ အလုပေ ္ တြေပါ့။ ေ၀ခြရ ဲ ခက္တအ ့ဲ ပိင ု း္ ေတြ၊မေသခ်ာတဲဆ ့ းုံ ျဖတ္ခ်

က္ေတြ၊ က်ေနာ္ကုိ Inspire ျဖစ္ေစတာကေတာ့ မ်ိဳးစံပ ု ဲ ပံျု ပင္ေတြပါတယ္၊ ရုပရ ္ င ွ က ္ ားေတြပါတယ္၊ ဂီတသံေတြ တခ်ိဴ႕ဂီတသံထ က္သခ ီ ်င္းစာသားပိၾု ကိဳက္တာေတြ၊ ျပီးေတာ့ အဓိက ကဗ်ာေတြ...။ အဲဒအ ီ ခ်ိနတ ္ န ု း္ က ေတာ္ေတာ္ေလးတစ္ကယ ုိ ေ ္ ကာင္းဆန္တ့ဲ စိတေ ္ နစိတထ ္ ားရွတ ိ ့ဲ သူတစ္ေယာက္ထမ ဲ ာွ ပါတယ္၊ ဆိေ ု တာ့ က်ေနာ္က ကိယ ု က ့္ ယ ုိ က ္ ျုိ ပန္ၾကည္တ ့ ာမ်ားတယ္။ ဒီေတာ့က်ေနာ္ အႏုပညာဖန္တးီ ရင္ကယ ုိ အ ့္ ေၾကာင္းကိယ ု လ ္ ပ ု တ ္ ာမ်ားတယ္။ ဘာေၾကာင္လ ့ ဆ ဲ ရ ုိ င္ က်ေနာ္ျဖတ္သန္းရတဲဘ ့ ၀အေတြၾ႔ ကံဳနဲလ ႔ ည္း ဆိင ု လ ္ မ ိ မ ့္ ယ္။ က်ေနာ္ တစ္ခခ ု က ု ဆ ုိ န္က ႔ ်င္ခ်င္ရင္ အဲဒအ ီ ေၾကာင္းကိသ ု ေ ိ အာင္အရင္လပ ု ရ ္ မယ္ အဲဒတ ီ စ္ေနရာကိေ ု ရာက္ေအာင္ သြားရမယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ပညာေရးကိစ ု တ ိ ၀ ္ င္စားတာ၊ ေလ့လာခ်င္တာ... ဘာလိလ ႔ု ဆ ဲ ုိ ဆန္က ႔ ်င္ခ်င္လ။႔ုိ

နဲနဲ အာဏာရွငဆ ္ န္ဆန္ ပံစ ု မ ံ ်ိဳးေပါ့၊ တစ္ကယ ုိ ေ ္ ရ အတၱပါတယ္။ အဲဒေ ီ တာ့ ဒီေကာင္ ဘာေတြျပျပီး ဘာေတြေျပာေန

တာလဲ၊ အကန္သ ႔ တ္ေတြကလဲမ်ားလိက ု တ ္ ာ၊ အဲလမ ုိ ်ိဳးေတြရ ႔ မွာေပါ့။ ျဖစ္ႏင ုိ ရ ္ င္ေရွ႕ေလွ်ာက္ က်ေနာ္လပ ု တ ္ လ ့ဲ က္ရာေတြမာွ တင္ ၾကိဳစိတက ္ းူ ေတြ၊ တထစ္ခ်ယံၾု ကည္မေ ႈ တြအားလံးု ကိျု ဖတ္ဆးီ ခ်င္တယ္။ Deconstruct လုပခ ္ ်င္တာေပါ့..၊ ဥပမာ တသက္လးုံ ေနလိ႔ု ေရေႏြးခရားတစ္ခက ု ေ ုိ ရးေႏြးထည့္ ေသာက္ရမယ္လပ ႔ုိ ဲ က်ေနာ္တသ ႔ုိ ခ ိ ၾ့ဲ ကတယ္၊ က်ေနာ္က ေရေႏြးခရားကိဖ ု န ု း္ ေျပာလိရ ႔ု ေအာင္ လုပခ ္ ်င္လပ ု ထ ္ ားမယ္ေပါ့၊ ရွျိ ပီးသားရယ္ဒမ ီ တ ိ ္ Object တစ္ခရ ု ႕ဲ ဖန္ရင ွ က ္ ုိ ခ်ိနး္ ပစ္လက ုိ ခ ္ ်င္တာေပါ့။ ခုန အကိေ ု မးတဲ့ Dadaism ရဲ႕အိင ု ဒ ္ ယ ီ လ ုိ ဂ ုိ ်ီေတြကုိ အေျခခံထားတဲ့ ကိစေ ၥ တြေပါ့။

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

ခြနး္ ကေျဖဖိန ႔ု န ဲ ခ ဲ က္တယ္။ ဒီေတာ့ ခရစ္တစ္စ္ သမားဆိတ ု ာ Artist အတြကေ ္ တာ့အက်ိဳးျမတ္ယလ ူ ရ ႔ုိ တဲပ ့ ဂ ု ဳိၢ လ္ေတြပ။ဲ

34 I 35

ARTIST INTERVIEW

ZUN EI PHYU

Paper Cutting Art Artist Talk:

I lost myself in drawing. I’ve lost what I want to be or what I want to draw while drawing. Since childhood I used to do paper craft like paper toys, paper tower building with my dad.

So, paper always attracts me. If I saw colors and paper, I cannot go without buying. I can’t stand without collecting. Around 2011-2012, I started studying how to create with painting and paper together.

When I started it, I began testing with some paper craft techniques to create the 3D backgrounds of a painting. During the test, it’s hard to maintain them. They are easily damaged as they are made of glue and paper. So, I thought how I can do without using glue, to just do with paper. I first do sketching on paper. Then, cut with the blade mostly from the back as I don’t want the sketch lines appeared. So, it’s reversed. Only after cutting the paper, I turned the side.

I think what to cut out and what not to during the process. Both in a positive way and negative way. The theme is mainly on myself and people around me. One series is called “Story Telling.” The works are mostly about my country’s social and economic issues. If it’s not directly related, it’s about something indirect - like things which make me feel. It is some scenes like the baby’s crying with the background of the Kachin Manaw Monument. When I created this, there is a civil war happening in Kachin. I have strong feelings about children and elderly people. That’s why there are mostly elderly grandpas, grandmas and children in my works.

Most are about the things being hidden. In this series, my works were created with 3 layers. One subject in the first layer and another at the second layer and another in the third layer.

I chose 3 colors. 3 Pictures in 3 layers. Only when all layers were combined, there’s one story. But, some of the parts are still hidden in a paper cutting nature. In the real world too, it’s hard to know some parts of a story. What is really happening may be different. My conception is that I create works to share a message. I have no big expectations, like this work will support this and that. Just to create works which share a message.

(Translated by Amon)

တစ္ခ်ိဳ႕အစိတပ ္ င ုိ း္ ေတြက က်မတိမ ႔ု သိရဘူး။ တစ္ကယ္ျဖစ္ပ်က္ေနတာက တစ္မ်ိဳး ...

ဇြနအ ္ ျိ ဖဴ ၏ Paper Cutting Art

ပံေ ု တြဆေ ဲြ နရာက ကိယ ု က ့္ ယ ုိ က ္ ုိ ရွာမေတြေ ႔ တာ့ဘးူ ၊ ဘာလုပခ ္ ်င္မန ွ း္ ဘာျဖစ္ခ်င္မန ွ း္ ဘာကိေ ု ရးဆြမ ဲ လဲမသိေတာ့

ဘူးဆိေ ု တာ့ Paper ေတြနပ ႔ဲ ါတ္သက္လက ႔ုိ ငယ္ငယ္ေလးထဲက Paper craft လိမ ု ်ိဳး စကၠဴနဲအ ႔ ရုပေ ္ တြလပ ု တ ္ ာတိ႔ု အေဆာက္ဥးီ ေဆာက္တာတိက ႔ု အေဖနဲေ ႔ တာက္ေလွ်ာက္လပ ု လ ္ ာတာဆိေ ု တာ့ စကၠဴဆိရ ု င္ အလိလ ု ေ ုိ နရင္း စိတက ္ စြလ ဲ မ္းတယ္။ အေ၇ာင္ေတြန႔ဲ စကၠဴေတြန႔ဲ ေတြရ ႔ င္ မ၀ယ္ပမ ဲ ေနႏိင ု ဘ ္ းူ ၊ မစုပမ ဲ ေနႏိင ု ဘ ္ းူ ၊ ပန္းခ်ီနစ ႔ဲ ကၠဴနဲဘ ႔ ယ္လေ ုိ ပါင္းစပ္ႏင ုိ မ ္ လဲဆတ ုိ ာ ကို ၂၀၁၁ ကုန္ ၂၀၁၂ ေလာက္မာွ စျပီး ေလ့လာျဖစ္ခတ ့ဲ ယ္။

စစခ်င္းလုပတ ္ ာက အရင္ဥးီ ဆံးု ပန္းခ်ီကား Background ေတြေပၚမွာ 3D လို အေပၚကိေ ု ဖာင္းၾကြျဖစ္ေစတဲ့ Paper

craft နည္းလမ္းေတြနေ ႔ဲ ပါင္းျပီး စမ္းသပ္ျဖစ္တယ္၊ စမ္းသပ္ရင္းနဲ႔ အဲလက ုိ ားမ်ိဳးေတြက ၾကာရွညသ ္ မ ိ း္ လိမ ႔ု ရတာေတြ ေကာ္ေတြ၊ စကၠဴဆိေ ု တာ့ ပ်က္စးီ လြယတ ္ ာေပါ့၊ အဲဒေ ီ တာ့ ေကာ္မသံးု ပဲ စကၠဴသီးသန္န ႔ ဘ ႔ဲ ယ္လလ ုိ ပ ု ႏ ္ င ုိ မ ္ လဲဆတ ုိ ာမ်ိဳးေပါ့။ စကၠဴေတြအေပၚမွာ အရင္ဆးုံ ေအာက္လင ုိ း္ ေကာက္တယ္၊ ျပီးမွ ဓားနဲလ ႔ က ုိ ေ ္ ဖါက္တယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ေက်ာဖက္ကေဖါက္ရတယ္၊ ေအာက္လင ုိ း္ ေတြမေပၚခ်င္လ။႔ုိ ေက်ာဖက္ကေဖါက္တာဆိေ ု တာ့ ေျပာင္းျပန္သေဘာေပါ့။ ေဖါက္ျပီးမွဟဖ ုိ က္ျပန္လန ွ လ ္ က ုိ တ ္ ယ္။ ပံေ ု တါေပၚမွာ ဘာကိေ ု ဖါက္ထတ ု ျ္ ပီးဘယ္ေနရာေတြကခ ုိ ်န္ခမ ့ဲ လဲဆတ ုိ ာေတာ့ ေဖါက္ေနရင္းနဲပ ႔ ဲ စဥ္းစားတယ္။ ေပါ့စတစ္ နဂတစ္သေဘာနဲေ ႔ ပါ့။

အေၾကာင္းရာအားျဖင့္ တမ်ိဳးကေတာ့က်မအေၾကာင္း က်မအနီးပါတ္၀န္းက်င္ကလူေတြအေၾကာင္း ေနာက္စးီ ရီး

တဲဟ ့ ာေတြ၊ စီးပြားေရး လူမေ ႈ ရးဆိင ု ရ ္ ာေတြေပါ့။ တိက ု ရ ္ က ုိ မ ္ ဟုတရ ္ င္ေတာ့ သြယ၀ ္ က ုိ ပ ္ ါတ္သက္ေနတာမ်ိဳး၊က်မစိတက ္ အ ုိ ရမ္း ခံစားရေစတဲ့ အေၾကာင္းရာေတြမ်ိဳးေပါ့။ ခေလးေလးေတြငေ ုိ နတဲပ ့ န ုံ ႔ဲ ေနာက္ခက ံ ကခ်င္မေနာတိင ု ပ ္ ေ ုံ တြမ်ိဳးေပါ့၊ ဒီလက္ရာလုပတ ္ ့ဲ အခ်ိနဆ ္ ရ ုိ င္ ကခ်င္မာွ ျပည္တင ြ း္ စစ္ပေ ဲြ တြဆက္တက ုိ ္ ျဖစ္ေနတာေလ။ ေနာက္ျပီးပိခ ု စ ံ ားရတာက ကေလးေတြရယ္သက္ၾကီးရြယအ ္ ုိ အဖိးု ဖြားေတြရယ္ေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ က်မပန္းခ်ီေတြမာွ သက္ၾကီးရြယအ ္ အ ုိ ဖိးု ဖြားေတြနက ႔ဲ ေလးေတြပက ုံ ပိမ ု ်ားတာေပါ့။ Hiddenျဖစ္ ေနတဲအ ့ ေၾကာင္းေတြေပါ့။

အဲဒစ ီ းီ ရီးအကုနလ ္ းုံ မွာ လက္ရာေတြကုိ 3 Layer နဲလ ႔ ပ ု ထ ္ ားတယ္။ ပထမ Layer မွာအေၾကာင္း ရာတစ္ခ၊ု ဒုတယ ိ

Layer မွာအေၾကာင္းရာတစ္ခ၊ု တတိယ Layer မွာတစ္ခေ ု ပါ့။ အေရာင္း ၃ေရာင္ေရြးတယ္၊ Layer ၃ခုမာွ ပံ၃ ု မ်ိဳးပါတယ္။ အဲဒီ ၃လႊာက ပံေ ု တြေပါင္းစပ္လက ုိ မ ္ ွ ပံျု ပင္တစ္ပဒ ု ရ ္ တယ္ေပါ့။ ဒါေပမယ့္ တစ္ခ်ိဳ႕ပံျု ပင္အစိတပ ္ င ုိ း္ ေတြက Paper cutting သေဘာအရ ကြယေ ္ နသလိပ ု ဲ တကယ္အ ့ ျပင္မာွ လဲ တစ္ခ်ိဳ႕အစိတပ ္ င ုိ း္ ေတြက က်မတိမ ႔ု သိရဘူး။ တစ္ကယ္ျဖစ္ပ်က္ေနတာက တစ္မ်ိဳးေပါ့။ က်မရဲ႕ခံယခ ူ ်က္ကေတာ့ Message တစ္ခခ ု ေ ု ပးခ်င္တဟ ့ဲ ာမ်ိဳးေလးေတြ ဆြျဲ ဖစ္တာမ်ားတယ္၊ ဟို ဘာကိအ ု က်ိဳးျပဳတယ္ညာကို အက်ိဳးျပဳတယ္ရယ္လ႔ုိ ၾကီးၾကီးက်ယ္က်ယ္ေျပာတာမ်ိဳး မဟုတဘ ္ းူ ။ ဒါေပမယ့္ အဲလုိ Message ေလးတစ္ခခ ု ပ ု ါတဲလ ့ က္ရာမ်ိဳး လုပခ ္ ်င္တာ။

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

တစ္ခက ု Story Telling ဆိျု ပီးေခၚတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ေရးတဲအ ့ ေၾကာင္းရာေတြအကုနလ ္ းုံ က က်မႏိင ု င ္ ရ ံ ႕ဲ ဆိရ ု ယ ွ န ္ ပ ႔ဲ ါတ္သက္

36 I 37

ZUN EI PHYU

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

THYNN LEI NWE

SILENCE IS GOLDEN -

38 I 39

ARTIST INTERVIEW

THYNN LEI NWE

Part Illusion, Pen Drawing Artist Talk:

There is a difference between art schools and others. People choose to go to art school because they are passionate about art. As it is for passion, they give more time, put in more effort/.

Without the need to support, they’ve been trying so hard on their own and also very active in learning. I personally love such kind of environment Motivation comes mostly from fellow students rather than the other sources. That is one of the things I liked most about going to an art school.

The school mainly focuses on conceptual thinking. Whether it is a good art work or not, it mainly depends on the concept behind the visuals. They have critique sessions, talks and workshops which are really useful in improving our art practice. It is important that we produce works with a strong concept. Students have to have enough knowledge for the discussions about the works by doing research, working with the people from the related fields.

At first, I didn’t plan on working on pop surreal works. It all started from the moment when I noticed myself that I can easily get bored of everything. One time, I lived in a very crowded area where all I see everyday is just humans. They are mostly my neighbors, students passing by, street vendors and so on. I stared drawing different shapes and heads on those people I see from my window. It made me feel comfortable again. And the other thing I draw is animals. I always wanted to be a painter and an animal behaviorist who does animal conservation. Recently, I am trying to relate those two. I’ve been studying animal behavior, taking care of stray animals in town as much as I can and trying to put their stories in my art works.

(Translated by Amon)

ေက်ာင္းကသြားတာ အဓိက Concept ပိင ု း္ ၊ လက္ရာ ေကာင္းမေကာင္းထက္ အဲဒလ ီ က္ရာရဲ႕ေနာက္ကယ ြ က ္ Concept Behind the Visualကို ပို Focus လုပ ု တ ္ ယ္။

သင္းလဲႏ ့ ယ ြ ္ ၏ Part Illusion

အနုပညာေက်ာင္းေတြမာွ တျခားေက်ာင္းေတြန႔ဲ မတူတာတစ္ခက ု ေက်ာင္းသားေတြက ကိယ ု ဘ ့္ ာသာေရြးခ်ယ္ျပီး

ေရာက္လာၾကတဲ့ လူေတြျဖစ္ေနတာပဲ။ ကိယ ု ႀ္ ကိဳက္လ႔ုိ ေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ အရာမိ႔ု အားလံးု က အရမ္း အခ်ိနေ ္ ပးၾကတယ္ အရမ္း effort ထုတၾ္ ကတယ္။ ဘာတြနး္ အားေၾကာင္မ ့ ွ မဟုတပ ္ ဲ ႀကိဳက္တာ တစ္ခထ ု ေ ဲ ၾကာင္န ့ ႔ဲ ႀကိဳးစားၾကတယ္။ သင္ယတ ူ ေ ့ဲ နရာမွာ အရမ္းတက္ၾကြၾကတယ္။ ႏြယက ္ အဲဒ ့ လ ီ ုိ ပတ္ဝန္းက်င္မ်ိဳးကိအ ု ရမ္းႀကိဳက္တယ္။ motivation က တျခားကေနရတာထက္ ကိယ ု ့္ အတန္းေဖာ္အခ်င္းခ်င္းဆီကရတာပိမ ု ်ားတယ္။ အနုပညာေက်ာင္းတက္ရတဲထ ့ မ ဲ ာွ အဲဒ ့ အ ီ ခ်က္ကုိ အႀကိဳက္ဆးုံ ပဲ။

သင္တာကေတာ့ ဒီဖက္ေခတ္မာွ ဆိေ ု တာ့ ဘာမွ ေထြေထြထးူ ထူးသိပမ ္ ရွပ ိ ါဘူး။ self study သေဘာမ်ိဳး

ပိေ ု ရာက္တယ္ ကိယ ု ဘ ့္ ာသာ ေလ့က်င္သ ့ င္ယေ ူ ပါ့။ ေက်ာင္းက technical skill ကို ေလ့က်င္ေ ့ ပးတာထက္ conceptual ပိင ု း္ ကိပ ု ပ ုိ းီ practice လုပခ ္ င ုိ း္ တယ္။ လက္ရာေကာင္းမေကာင္းထက္ အဲဒ ့ လ ီ က္ရာေနာက္က concept behind the visual ကို ပို အေလးထားပါတယ္။ critic session ေတြ workshop ေတြ လုပရ ္ တယ္ ကိယ ု လ ့္ က္ရာမွာ concept တခုမွ ပိင ု ပ ္ င ုိ န ္ င ုိ န ္ င ုိ မ ္ ျပနိင ု ရ ္ င္ စာေမးပြမ ဲ ေအာင္ဘးူ ဆိတ ု ာမ်ိဳးေပါ့။ ဥပမာ ႏြယ္ တိရစ ိ ာၦနေ ္ တြန႔ဲ ပတ္သတ္တာ လုပတ ္ ယ္ အေကာင္ပေ ုံ လးေတြ ဆြေ ဲ နလိမ ႔ု ရတာမ်ိဳး CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

ဘာအေၾကာင္းအရာလဲ ဘာေၾကာင္လ ့ ဲ ဘာကိေ ု ျပာခ်င္တာလဲ ဆိတ ု ာေတြ ေျပာနိင ု ဖ ္ ႔ုိ အရင္ေလ့လာရပါတယ္ ခုေျပာတာေတြက အေျခခံေလာက္ပါ ဒီထက္ပုိ အေသးစိတေ ္ လ့လာ ကိယ ု တ ္ င ုိ ္ အလုပလ ္ ပ ု ၾ္ ကည့္ သက္ဆင ုိ ရ ္ ာနယ္ပယ္ထက ဲ လူေတြဆက ီ ေလ့လာပီးမွ လုပရ ္ ပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ pop surrealism ေရးမယ္လ႔ုိ ရည္ရယ ြ ထ ္ ားတာ မရွဘ ိ းူ ။ ႏြယက ္ ျပသနာရွတ ိ ယ္ ျမင္ေနတဲအ ့ ရာ

ေတြကုိ ပ်င္းတာမ်ိဳး။ လူေတြဆလ ုိ ဲ လူအတိင ု း္ ႀကီး ျမင္ေနရတာကို ပ်င္းလာတယ္။ ဘယ္နားၾကည္ၾ့ ကည္လ ့ ေ ူ တြပဲ ျမင္ရတဲေ ့ နရာ မွာလဲ ေနမိတယ္။ အိမန ္ းီ နားခ်င္းေတြ အိမေ ္ ရွ႕ကျဖတ္သာြ းတဲ့ ေက်ာင္းသူေတြ။ သူတက ႔ုိ ုိ ေခါင္းေတြ ေျပာင္းတပ္ၾကည္ရ ့ င္ ေနသာထိင ု သ ္ ာရွတ ိ ယ္ ေပ်ာ္စရာေကာင္းလာတယ္။ အဲဒ ့ က ီ ေန စျဖစ္တာပါ။ ငယ္ငယ္တန ု း္ ကတည္းက ပန္းခ်ီဆရာရယ္ တိရစ ိ ာၦနထ ္ မ ိ း္ သိနး္ ေစာင္ေ ့ ရွာင္ေ ့ ရးလုပတ ္ လ ့ဲ ရ ူ ယ္ ျဖစ္ခ်င္တယ္။ အဲတ ့ ာနဲ႔ ပတ္သတ္တာေတြလဲ လုပျ္ ဖစ္တယ္ ပီးေတာ့ ခုေနာက္ပင ုိ း္ အဲန ့ စ ွ ခ ္ က ု ုိ ဘယ္လဆ ုိ က္စပ္ရမလဲ ႀကိဳးစားၾကည္ေ ့ နပါတယ္။

SILENCE IS GOLDEN -

40 I 41

ARTIST INTERVIEW

3 AM (Perfromance Group) Interview with Ko Latt

Q> What is the aim of 3 AM group and When did this start?

A> 3 AM Performance Group participate with three artists, Ko Latt, Ma Ei and Yadanar Win. We wanted especially our Myanmar Art Scene to be concrete. Without dividing between young generation or old generation. There’s not much interest to gain in holding events. Especially when the young generation held exhibitions, older generations do not appreciate that.

As they believe, this is new because youngsters hosted them without having enough experience, etc. So, they (youths) are not being supported. Until now, those older generation people have mindsets brought from their past era. They are still not open-minded. Their era had limitations but our age has become very open, open-minded. Many went out to foreign countries, many outside countries came in. Workshops happening, so our generation got to get far-sighted.

Q> What is the point of this performance work? How do you make a collective?

A> We accept feedback from the audience. We don’t say “this is what we want to show, so just watch this.” But, we put the concept into the work. Here, what is happening in Myanmar is discrimination between generations. So they painted themselves with gold to make each other rise in value.

We use the book in the work. It means the education. Our old generation always said “read, read more.”

When we talk about culture here, the new generation happens to know the other countries culture because they’ve traveled abroad. So, they found out new ideas on how to mix the culture here. When we three work together, we feel the artwork gets stronger as there’s a combination of 3 different ideas. Here, many people stand individually. Although there are groups working together, they don’t last long. Later they separate.

Photograph Courtesy of the Artist.

(Translated by Amon)

ခုထက္ထိ Open minded မျဖစ္ေသးတာ၊ သူတေ ႔ုိ ခတ္တန ု း္ ကက်ေနာ္တေ ႔ုိ ခတ္ေလာက္မလြယဘ ္ းူ

3 AM ပါေဖာမန္စ ႔ ္ အႏုပညာအဖြ႕ဲ ၏ လႈပရ ္ ာွ းမႈ ကိလ ု တ္ႏင ွ ေ ့္ တြဆ ႔ ျုံ ခင္း

ေမး...

ဒီအဖြ႕ဲ ဖြ႕ဲ ျဖစ္တအ ့ဲ ေၾကာင္းက ဘာလဲ၊ ဘယ္အခ်ိနက ္ ဖြ႕ဲ ျဖစ္ခသ ့ဲ လဲ။

ေျဖ...

3AM Performance Group က ဆြဒ ိ င္မာွ အႏုပညာျပပြသ ဲ ာြ းလုပရ ္ င္း အတူတပ ူ ါေဖာမန္လ ႔ ပ ု ျ္ ဖစ္ျပီးဖြ႕ဲ ျဖစ္ၾကတာ။

အထူးသျဖင့္ ျမန္မာႏိင ု င ္ ရ ံ ႕ဲ Art Scene ကို Concrete ျဖစ္ေစခ်င္တာ။ Young Generation တိ႔ု Old Generation တိမ ႔ု ခြျဲ ခားပဲနေ ဲ ပါ့။ ပြေ ဲ တြေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားလုပရ ္ င္ Interest သိပမ ္ ရွဘ ိ းူ ၊ အထူးသျဖင့္ လူငယ္ေတြလပ ု ္ တဲ့ ပြေ ဲ တြဆုိ Old generation ကလူေတြက Appreciate သိပမ ္ ျဖစ္တာမ်ိဳး ဘာလိလ ႔ု ဆ ဲ ုိ လူငယ္ေတြလပ ု ရ ္ င္ ဒါကအသစ္ေပါ့ သူတ႔ုိ ရဲ႕ျဖတ္သန္းမႈကဘယ္ေလာက္မလ ွ မ ဲ ၾကာ ေသးပဲနေ ႔ဲ ပါ့။ ဒီေတာ့ သူတလ ႔ုိ ပ ု တ ္ ဟ ့ဲ ာဆို သိပအ ္ ားမေပးၾကဘူး။ ခုထက္ထရ ိ တ ိွ န ု း္ ပဲ အဲဒီ Old Generation ေတြမ်ိဳးေပါ့ သူတေ ႔ုိ ခတ္ကသယ္လာခဲတ ့ ့ဲ စိတေ ္ ပါ့၊ ခုထက္ထိ Open minded မျဖစ္ေသးတာ၊ သူတေ ႔ုိ ခတ္တန ု း္ က က်ေနာ္တေ ႔ုိ ခတ္ေလာက္ CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

မလြယဘ ္ းူ ၊ အခုက်ေနာ္တေ ႔ုိ ခတ္က အရမ္း Open minded ျဖစ္လာတယ္၊ ႏိင ု င ္ ျံ ခားေတြသာြ းၾကတယ္၊ ႏိင ု င ္ ျံ ခားကလူေတြ ဒီကလ ုိ ာတယ္၊၀ပ္ေရွာေ ့ တြဘာေတြ လုပတ ္ ယ္၊ ဒီေတာ့ အခုက်ေနာ္တေ ႔ုိ ခတ္ကမ်ိဳးဆက္က အျမင္ပက ုိ ်ယ္လာတာေပါ့။

ေမး...

အခု (၃)ေယာက္လပ ု တ ္ ့ဲ ပါေဖာမန္႔ နဲပ ႔ ါတ္သက္ျပီး စုေပါင္းလုပျ္ ဖစ္တအ ့ဲ ေၾကာင္း ေျပာပါဦး။

ေျဖ...

ပရိသတ္ရ႕ဲ Feedback ကိပ ု လ ုိ ခ ုိ ်င္တာ၊ ကိယ ု ေ ္ ျပာခ်င္တာကို ပရိသတ္ကုိ ငါတိဒ ႔ု ါျပတယ္ဒါၾကည္ဆ ့ တ ုိ ာမ်ိဳးမဟုတ္

ဘူး၊ ဒါေပမယ့္ ကြနး္ ဆက္ေလးေတြေတာ့ထည္ထ ့ ားတာေပါ့။ က်ေနာ္တျ႔ုိ မန္မာႏိင ု င ္ မ ံ ာွ တစ္ခရ ု တ ိွ ာက Generation ခ်င္း Discriminate လုပတ ္ ာေပါ့၊ အဲဒါေၾကာင့္ ေရႊေရာင္ေတြသတ ု ျ္ ပီးတေယာက္ကတ ုိ ေယာက္ Value တန္းဖိးု ျမွငတ ့္ ာေပါ့။ ေနာက္ပးီ စာအုပသ ္ းုံ ထားတာက ပညာေရးကိေ ု ျပာခ်င္တာ၊ က်ေနာ္တ႔ုိ old generation ေတြက တစ္ခါတေလက်ေျပာတယ္ စာမ်ားမ်ား ဖတ္ပါ.. ေပါ့။ ျမန္မာႏိင ု င ္ ရ ံ ႕ဲ Culture နဲပ ႔ ါတ္သက္ျပီးေျပာရရင္ ဒီမ်ိဳးဆက္ေတြမာွ အေနာက္တင ုိ း္ သြားဖူးတဲလ ့ ဆ ူ ရ ုိ င္ သူတဆ ႔ုိ က ီ ယဥ္ေက်းမႈေတြသလ ိ ာတယ္၊ အဲဒအ ီ ခါမွာ ဒီကယဥ္ေက်းမႈန႔ဲ ဘယ္လေ ုိ ပါင္းလိရ ႔ု မလဲ၊ အိင ု ဒ ္ ယ ီ ာေတြအသစ္ျဖစ္တာေပါ့။

အခု ၃ ေယာက္လပ ု တ ္ အ ့ဲ ခါ ၃ ေယာက္အင ုိ ဒ ္ ယ ီ ာေတြေပါင္းထားေတာ့ Artwork ကပုိ အားေကာင္းတယ္လခ ႔ုိ စ ံ ားမိ

တယ္။ ဒီမာွ က Individual ရပ္တည္ၾကတာပဲ ပိမ ု ်ားတယ္။ တစ္ခါတေလ ဂရုဖလ ္ က ုိ ဖ ္ ႕ဲြ လုပေ ္ ပမယ္အ ့ ၾကားၾကီးလက္တမ ဲြ လုပျ္ ဖစ္ ၾကဘူး၊ အခ်ိနန ္ န ဲ ၾဲ ကာရင္ Separate ျဖစ္သာြ းတာပဲ။

SILENCE IS GOLDEN -

42 I 43

3 AM PERFORMANCE ART GROUP

“Here, what is happening in Myanmar is discrimination between generations.

So they painted themselves with gold to make each other rise in value.” '' က်ေနာ္တျ႔ုိ မန္မာႏိင ု င ္ မ ံ ာွ တစ္ခရ ု တ ိွ ာက Generation ခ်င္း Discriminate လုပတ ္ ာေပါ့၊ အဲဒါေၾကာင့္ ေရႊေရာင္ေတြသတ ု ျ္ ပီး တေယာက္ကတ ုိ ေယာက္ Value

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

တန္းဖိးု ျမႇငတ ့္ ာပါ....''

Photograph Courtesy of the Artist.

SILENCE IS GOLDEN -

ARTIST’S PROFILE/BIO

Maung Di Born in 1941, Pokkoku district, Maung Di drew since he was young. He worked as a cartoonist at Bahosi Newspaper in Mandalay from 1959-1962. He travelled to Yangon and worked as an illustrator for various magazines under the name of Myo Nyunt from 1959-1995. He studied Art at the State School of Fine Art, Yangon from 1967 to 1970. He began showing objects d’art at Alliance Francaises in Yangon in 1969 and simultaneously began using the artist name of Maung Di. He joined in modern art group exhibitions, wrote poems, short stories and articles and continued to make art. He has had many solo shows in Yangon, at galleries including Beikthano, Lokanat, and Ahla Thit Art Gallery.

Htein Lin Htein Lin is a Burmese artist (painting, installation, performance) and writer, and has also been a comedian and actor. Born in 1966 in Ingapu, Ayeyarwady Division, he was active in the 1988 student movement at Rangoon University where he studied law. Going underground after the military takeover, he spent almost four years in a refugee camp in Indian border. and in an ABSDF (Northern Branch) student rebel camp at Pajau on the Chinese border. Escaping and returning to Yangon in May 1992, He held two solo shows in 1996 and 1997. Arrested in 1998 and jailed on spurious accusations of opposition activity, he spent almost seven years in jail (1998-2004). During this time he developed his artistic practice, using items available to him like bowls and cigarette lighters in the absence of brushes to make paintings and monoprints on the cotton prison uniform. Htein Lin pioneered performance art in Burma in 1996 and continued to perform for fellow inmates while in prison. Following his release, his Rangoon street performance ‘Mobile Art Gallery/Mobile Market’ in May 2005 led to 5 more days of interrogation. During the period 2006-2011 he also performed in the UK and Thailand, at the US Library of Congress (2009) and at festivals and events in Finland, France, Philippines, Japan, Malaysia, and Bangladesh. Many of his performances are intended to raise awareness of the political situation in Burma. Since leaving Burma for the first time in 2006, Htein Lin regularly participates in exhibitions and art festivals globally, as well as events and projects to promote freedom of speech, particularly in Burma. (Ref: www.hteinlin.com)

Maung Day Maung Day is a Burma-born poet, artist, translator and development worker living and working in Yangon. He has published seven poetry books in Burmese and one chapbook “Gasoline” in English. His poems have appeared in international journals such as Guernica, the Awl, the Wolf, International Poetry Review, Asymptote and Shampoo. In the 2000’s, he edited several art and literary magazines and weekly journals. In 2008, with Moe Satt, he co-founded the celebrated Beyond Pressure International Performance Festival. His first solo exhibition debuted in Bangkok at H Project Space in 2011, curated by Brian Curtin, a renowned art curator. Maung Day has also shown his artworks in Germany, Australia, New Zealand, the Netherlands, Hong Kong, Japan and Vietnam.

Min Zaw Min Zaw (born 1972, Myanmar) earned his art degree from Yangon, State School of Fine Art with a thesis on the art of Bagyi Aung Soe. Since the 1990s, Min Zaw has had many exhibitions in Yangon, from the early days in the famous Lokanat Gallery, to the River Gallery, and now as the resident artist in Studio Square. His first exhibition in Singapore in 2000, titled “Through Myanmar Eyes,” was in Art Seasons Gallery. Since then, Min Zaw has had numerous solo and group exhibitions in Canada, Hong Kong, Indonesia, South Korea, Thailand, and the USA. His works are in the collections of the Fukuoka Asian Art Museum and Singapore Art Museum and in numerous private collections from Asia to the United States of America. The artworks in “Min Zaw – New Landscape” feature elaborate acrylic paper collage works of townscapes, rural landscapes, and temples in Bagan. These artworks are simplistic, impressionistic and yet an abstract take on Min Zaw’s style at its best.

Zun Ei phyu

All Artist Bio refer from https://myanmartevolution.com, Myanm/art Facebook and Artist’s website. By the courtesy of Artist.

I had been participating over 10 abroad exhibitions at Austria, Hong Kong, Singapore, Malaysia, Thailand, Japan, and Indonesia from 2011-2017. And 2 solo exhibitions at Tokyo, Japan and Kuala Lumpure, Malaysia . I also participated in more than 20 groups’ exhibition in Myanmar including an exhibition at National Museum, Myanmar since 1999 till now.I was selected as Young Talented Artist by Ion Orchard Singapore for Affordable Art Fair Singapore 2015. I was included in “Myanmar Painting-from worship to self-imaging” Book by Evoheritage, Vietnam, as young female artist. I got Golden Price in Fukuoka Child Art Competition (1997).On 2011, I went for 2weeks art exchange program at Bali, Ubud, Indonesia. On 2012 I went for 3 months “creators’ artist in residency” program at Tokyo Wonder Site, Tokyo, Japan where I also gave Artist Talk at Tokyo Art University. On 2014 I went for 2months residency at Rimbun Dahan, Kuala Lumpur, Malaysia. And on 2015 I went for 2 weeks “Cross Border International”

art exchange program at Silpakorn University, Bangkok, Thailand. On 2017, I went for artist in residency program award by Austria Federal Chancellency for 3 months at Kulktur Kontakt, Vienna, Austria.

Kyaw Htoo Bala Kyaw Htoo Bala ( b. 1992 Myanmar ) . A Fine Arts photography graduate from Lasalle College Of The Arts Singapore. He received his Diploma in Computer Arts from National University of Art and Culture, Myanmar (2012). From 2011, he started pursuing art. He has taken part in Lasalle Showcase exhibitions starting from the year of 2015 to 2017. He worked a four-month internship as junior curator at the Institute of Contemporary Arts Singapore. He is particularly interested in Digital Arts, Photography based arts and Installation Art. He is fond of human behaviors and storytelling. Most of his visual arts are translated from texts which he composes first. He gets inspirations from literature, movies and music. He loves walking slowly and rainy mornings and working as a freelance artist/ art director in the city of Yangon.

Nathalie Johnston Education: 2010 M.A. Contemporary Art History with a focus on Southeast Asia, University of Manchester with Sotheby’s Institute, Singapore . 2006 B.A. Fine Art, James Madison University, Harrisonburg, Virginia. Nathalie Johnston is Founder and Director of Myanm/art, Gallery and art space and co-founder of MARCA Myanmar Art Resource centre and Archive . She was investigates contemporary Myanmar art and promotes artists to local and international audiences. Since 2009 lived and work in Yangon, Nathalie Johnston (United States/Myanmar) is a curator and researcher currently in Yangon where she has been involved in numerous independent projects and initiatives. In 2016, she founded Myanm/art, an exhibition space, gallery, and reading room dedicated to promoting contemporary art in Myanmar by developing collaborations and showcasing artists’ works to local and international audiences. In 2013, she co-founded Myanmar Art Resource Center and Archive (MARCA), an archive and resource centre that aims to become the largest bilingual digital resource on the history and current state of the arts in Myanmar. Johnston is also the director of the art initiative TS1 Yangon and co-founder of Pyinsa Rasa art collective.

Soe Yu Nwe Soe Yu Nwe (born.1989) is an artist from Myanmar. After earning a MFA degree in Ceramics at the prestigious Rhode Island School of Design in 2015, Soe has been participating in numerous residencies in the United States and across Asia. Her experience of living cross-culturally has inspired her to reflect upon her own identity through making, conceiving it as a fluid, fragile and fragmented entity. Through transfiguration of her emotional landscape by poetically depicting nature and body in parts, she ponders the complexities of individual identity in this rapidly changing globalized society. Soe’s work has been exhibited internationally. Her recent exhibitions includes the 9th Asia Pacific Triennial of Contemporary Art (Australia), 2018 Dhaka Art Summit (Bangladesh), The New Taipei City Yingge Ceramic Museum (Taiwan), Yavuz Gallery (Singapore), ZieherSmith in Chelsea, New York (USA), The National Gallery of Indonesia, Jakarta (Indonesia), and a solo exhibition at Myanm/art, Yangon (Myanmar). Recently, Soe has become an invited member of IAC (International Academy of Ceramics) as the first member from Myanmar. Her work has been recently acquired by the Queensland Art Gallery & Gallery of Modern Art in Brisbane, Australia. Soe is also a finalist for 2019 Forbes 30 Under 30: Art & Style.

Thynn Lei Nwe

Ko Latt Ko latt was born in Yangon, 28, was raised in Mon State, near the Thai border. Started art since childhood in hobby of drawing. After university of Economis, he decideed to attend free art class of New Zero Art space in Yangon, then he came a performance and visual artist.

3 AM Started in 2016 at a group exhibition in Stockholm, 3AM, comprised of 3 artists - Ma Ei, Yadanar and Ko Latt - are a group performance and fine art trio who experiment and collaborate in order to create synergy through body, materials, time and space.

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

(b. 1991) is a painter based in Yangon. She studied fine arts specialized in painting at Lasalle College of the Arts, Singapore. She works in different mediums including painting, drawing, sculpture and ceramics. This exhibition is about a series of drawings mainly focusing on creating and recapturing the imaginary scenes of her memories in the past two years.

46 I 47

SILENCE IS GOLDEN -

CONTEMPORARY MYANMAR ART AFTER POLITICAL CHANGES 2015-2019

သို႔ / ခင္မင္ေလးစားေသာအႏု​ုပညာရွင္ ...........................................

ရင္းႏွီးစြာျဖင့္ ပန္ၾကားအပ္ပါသည္။

ကြ်န္ေတာ္တို႔ ၂၀၁၃ ခု​ုႏွစ္က ထု​ုတ္ေ၀ျဖန္႔ခ်ီခဲ့ေသာ ျမန္မာ

ေခတ္ျပိဳင္အႏု​ုပညာ ဒီဗီဒီမဂၢဇင္းကို ဒု​ုတိယအၾကိမ္ အစီစဥ္သစ္ထုတ္ေ၀ရန္ ျပင္ဆင္လွ်က္ရွိပါသည္။ ၄င္းမဂၢဇင္းကို ပံုႏွိပ္စာအု​ုပ္လည္းျပဳလု​ုပ္ႏိုင္ခဲ့ျပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ လက္ရွိအႏု​ုပညာအေျခေနႏွင့္ အႏု​ုပညာရွင္တို႔၏ အေတြးေခၚမ်ားကို ျပည္တြင္းျပည္ပတြင္ဆက္သြယ္ ဖတ္ရႈကိုးကားႏိုင္ၾကရန္ ပညာရပ္ဆိုင္ရာအေထာက္ကူတစ္ခု အေနျဖင့္စီစဥ္ခဲ့ ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ထို႔အတြက္ အႏု​ုပညာရွင္မ်ားကိုေတြ႔ဆံုေမးျမန္းျပီး ဖန္တီးခဲ့ေသာ(သို႔မဟု​ုတ္) ဖန္တီးေနဆဲ လက္ရာတို႔ကို အသားေပးေရြးထု​ုတ္ ေဖၚျပသြားမည္ျဖစ္ျပီး ေျဖၾကားမႈမ်ားကို လက္ရာမ်ားႏွင့္အတူ ဒီဗီဒီတြင္ ထည့္သြင္းေဖၚျပ မည္ျဖစ္ပါသည္။ ဒီဗီဒီအစီစဥ္မ်ားကို ပံုႏွိပ္စာအု​ုပ္လည္းထု​ုတ္ေ၀သြားဖို႔ပါရွိသလို ယခု​ုအၾကိမ္တြင္ ဒီဗီဒီအခ်က္ လက္မ်ားႏွင့္ဗီဒီယိုမ်ား အြန္လိုင္းတြင္ ကိုယ္ပိုင္၀က္ဘ္ေပ့ခ်္သီးသန္႔တစ္ခုျဖင့္ တင္ထားႏိုင္ရန္လည္း One Asia Lawyer ၏ AURA Art Project မွ ကူညီေပးသြားမည္ျဖစ္ပါသည္။ ဒီဗီဒီမဂၢဇင္းအမွတ္(၂) ကို ရန္ကုန္တြင္ ၂၀၁၉ ခု​ုႏွစ္အတြင္း (အခမဲ့)မိတ္ဆက္ျဖန္႔ေ၀မည္ျဖစ္ျပီး ယခု​ုလို ကူညီေျဖၾကားေပးၾကေသာ ျမန္မာအႏု​ုပညာရွင္မိတ္ေဆြမ်ားကို ေက်းဇူးတင္ေလးစားစြာျဖင့္ ၾကိဳတင္အသိေပး အပ္ပါသည္။

ေလးစားစြာျဖင့္...

Aung Myat Htay & SOCA Artist Community.

Front and Back Cover: Kyaw Htoo Bala’s Enigmatic Breakfast Photograph Courtesy of the Artist.

DVD MAGAZINE ON CONTEMPORARY ART IN MYANMAR Issue:2