Αλεξοπούλου Αναστασία ΕΠΙΛΕΓΜΈΝΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΌ ΈΡΓΟ
2014----2020
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
2 1.1 ΜΟΝΟΚΑΤΟΙΚΊΑ ΜΕ ΧΏΡΟ ΕΡΓΑΣΊΑΣ στο Λόφο Φιλοπάππου
14 1.2
ΕΡΓΑΣΤΉΡΙΑ
Μεταξουργείο
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΏΝ στο
28 1.3 ΣΧΟΛΉ ΧΟΡΟΎ στο Γκάζι 38 2.1 ΠΕΡΙΜΈΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΓΚΟΝΤΌ: Μια
σκηνογραφική προσέγγιση του έργου του Samuel Beckett
44 2.2
ΣΚΗΝΙΚΆ ΤΟΠΊΑ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΌΣ ΛΌΓΟΣ: ο κύριος Χουαρός και η σκέψη
50 3.1 ΕΠΑΝΆΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΊΛΑΣ ΙΌΛΑ: πυρήνας πολιτισμού στην Αγία Παρασκευή
64 Ελεύθερο Σχέδιο
1
ΜΟΝΟΚΑΤΟΙΚΊΑ ΜΕ ΧΏΡΟ ΕΡΓΑΣΊΑΣ ΣΤΟ ΛΌΦΟ ΦΙΛΟΠΆΠΠΟΥ
ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΕΡΓΑΣΙA ΜΑΘΗΜΑ: Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός 3 Σχεδιασμός Κτιρίου Μικρής Κλίμακας ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΔΑ: Μαρισόφη Λουτραγώτη ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Τάσης Παπαϊωάννου ΕΤΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: 2014 - 2015 ΕΤΟΣ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ: 2020
2
1.1
Το οικόπεδο μελέτης εντοπίζεται στη συμβολή των οδών Τσάμη Καρατάσου και Καρατζά, στην περιοχή του Φιλοπάππου και σχεδιάστηκε για να φιλοξενήσει μία τετραμελή οικογένεια. Το κτίριο αναλύεται σε δύο κυρίως όγκους: ένα διώροφο επί της οδού Τσάμη Καρατάσου και ένα μονώροφο επί της οδού Καρατζά, οι οποίοι τοποθετούνται στα όρια του οικοπέδου, ακολουθώντας τις υπάρχουσες οικοδομικές γραμμές. Ανάμεσα στους δύο όγκους, επί της Τσάμη Καρατάσου, τοποθετούνται ακόμη το κλιμακοστάσιο, υπό τη μορφή ενός ψιλόλιγνου πρίσματος και ο χώρος της εισόδου, κοινός για τα δύο κτίσματα. Το ημιυπαίθριο και υπερυψωμένο από τη στάθμη του δρόμου κατώφλι, καθιστά ομαλή τη μετάβαση από το δημόσιο στο ιδιωτικό. Επιπλέον, η έντονη κλίση της οδού Τσάμη Καρατάσου, επιτρέπει τη δημιουργία ενιαίας ημιυπόγειας στάθμης. Στο ισόγειο του διώροφου όγκου τοποθετούνται οι χώροι διημέρευσης της κατοικίας, ενώ στον μονώροφο κτίσμα βρίσκεται το επαγγελματικό γραφείο της μητέρας, η οποία εργάζεται ως ψυχολόγος. Ο ακάλυπτος χώρος που προκύπτει, δημιουργεί έναν πυρήνα
καθημερινής διαβίωσης και υπαίθριας εκτόνωσης των χώρων διημέρευσης, ενώ ο χώρος εργασίας είναι ανεξάρτητος από την κατοικία και διαθέτει βοηθητικούς χώρους στο υπόγειο. Η πρώτη στάθμη αναφέρεται στα παιδιά της οικογένειας και περιλαμβάνει δύο υπνοδωμάτια και ένα λουτρό. Σε αυτό το επίπεδο, οι δύο όγκοι επικοινωνούν μέσω μίας κλειστής γέφυρας που περνά πάνω από το χώρο της εισόδου. Το δωμάτιο που χωροθετείται στον μονώροφο όγκο διαθέτει μία αυξημένη αίσθηση ανεξαρτησίας και ως εκ τούτου προορίζεται για το μεγαλύτερο παιδί. Επιπλέον, στην ίδια στάθμη, δημιουργείται μία διαμπερής ημιυπαίθρια εκτόνωση που βλέπει τόσο στην οδό Καρατζά, όσο και στην εσωτερική αυλή. Στη δεύτερη στάθμη τοποθετείται το υπνοδωμάτιο των γονιών, το οποίο περιλαμβάνει λουτρό, ένα μικρό καθιστικό και ημιυπαίθρια εκτόνωση επί της οδού Καρατζά. Το δώμα του μονώροφου όγκου είναι βατό και προσπελάσιμο από αυτή τη στάθμη.
3
ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ
4
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΤΙΡΙΟΥ ΜΙΚΡΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ
ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΜΕ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΛΟΦΟ ΦΙΛΟΠΑΠΠΟΥ
5
6
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΤΙΡΙΟΥ ΜΙΚΡΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ
ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΜΕ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΛΟΦΟ ΦΙΛΟΠΑΠΠΟΥ
7
8
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΤΙΡΙΟΥ ΜΙΚΡΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ
ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΜΕ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΛΟΦΟ ΦΙΛΟΠΑΠΠΟΥ
9
01
10
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΤΙΡΙΟΥ ΜΙΚΡΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ
02
ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΜΕ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΛΟΦΟ ΦΙΛΟΠΑΠΠΟΥ
11
03 01 02 03 04 05 06
Άποψη από την εσωτερική αυλή Το καθιστικό - Ισόγειο Το δωμάτιο επί της Τ. Καρατάσου - Α’ όροφος Το δωμάτιο επί της Καρατζά - Α' όροφος Η ημιυπαίθρια εκτόνωση - Α' όροφος Το υπνοδωμάτιο των γονέων - Β' όροφος
04
12
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΤΙΡΙΟΥ ΜΙΚΡΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ
05
06
ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΜΕ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΛΟΦΟ ΦΙΛΟΠΑΠΠΟΥ
13
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ
ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΕΡΓΑΣΙA ΜΑΘΗΜΑ: Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός 6 Αστικό Ένθετο_Αστικό Παλίμψηστο ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΔΑ: Ζωή Ψημμένου ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Σταύρος Γυφτόπουλος ΕΤΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: 2016 ΕΤΟΣ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: 2021
14
1.2 Το οικόπεδο μελέτης βρίσκεται στο Μεταξουργείο και είναι διαμπερές, βλέποντας στην οδό Αγησιλάου και στον πεζόδρομο Γρανικού. Η στάθμη του εδάφους είναι υποβαθμισμένη κατά 4μ. καθώς έχουν ανασκαφεί ερείπια αρχαίων κτισμάτων. Στα 150μ. βόρεια από το οικόπεδο, επί του πεζόδρομου Σαλαμίνος, έχουν αποκαλυφθεί τμήματα ταφικών μνημείων του Δημοσίου Σήματος, ενώ στα νότια βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος του Κεραμεικού. Πρόθεσή μας είναι η ενοποίηση των χώρων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος μέσα από μία διαδρομή η οποία θα περνά μέσα από το οικόπεδο. Επομένως, ζητούμενα του σχεδιασμού ήταν η διατήρηση της διαμπερότητας και η δημιουργία ενός χώρου ανοιχτού στο δημόσιο. Η συνθετική επίλυση αναλύεται σε τρεις επιμέρους κτιριακούς όγκους: έναν εκθεσιακό χώρο με αίθουσα ομιλιών και καφέ, ο οποίος βρίσκει τη θέση του στο στενό κομμάτι του οικοπέδου και βλέπει στον πεζόδρομο Γρανικού και δύο κτίρια τα οποία τοποθετούνται αντιδιαμετρικά μεταξύ τους και επί της οδού Αγησιλάου, με άξονα συμμετρίας αυτόν που ορίζει το πρώτο κτίριο. Εκεί χωροθετούνται τα εργαστήρια των καλλιτεχνών, τα γραφεία της διοίκησης και λοιποί βοηθητικοί χώροι. Ένα δίκτυο μεταλλικών διαδρόμων ενώνει τους τρεις όγκους μεταξύ τους, σχηματίζοντας παράλληλα δημόσιες διαδρομές που προσφέρουν θεάσεις στα αρχαία και στην πόλη. Τα “Π” κρατούν ορισμένη απόσταση από τις μεσοτοιχίες ώστε να φωτίζονται επαρκώς τα εργαστήρια, ενώ ταυτόχρονα υποχωρούν από τη ρυμοτομική γραμμή, συνεχίζοντας τη στοά που προτείνουν τα κτίρια αριστερά του οικοπέδου. Ένας διάδρομος που περνά πάνω από τα αρχαία γεφυρώνει τη Γρανικού με την Αγησιλάου, προ(σ) καλώντας τον περαστικό να περάσει μέσα από το οικόπεδο ώστε να κάνει μία παράκαμψη ή για να απορροφηθεί, τελικά, από αυτό. Ο διάδρομος αυτός θα παραλάβει και τον επισκέπτη του εκθεσιακού χώρου, του
οποίου η είσοδος τοποθετείται στο κέντρο του οικοπέδου, με σκοπό να είναι εύκολα προσβάσιμη και από τους δύο δρόμους. Από το σημείο αυτό ο επισκέπτης μπορεί είτε να κατέβει στην αίθουσα ομιλιών, είτε να ξεκινήσει την ανάβαση του στα διαδοχικά split levels που ορίζουν την έκθεση, για να καταλήξει στο καφέ που βλέπει την Ακρόπολη. Οι χρήσεις στα κτίρια των εργαστηρίων επιμερίζονται κατακόρυφα. Στη στάθμη της Αγησιλάου εντοπίζονται οι κοινόχρηστοι χώροι, ενώ στον όροφο τοποθετούνται τα ιδιωτικά εργαστήρια. Ανάμεσα στα εργαστήρια κάθε πτέρυγας υπάρχει η δυνατότητα για άμεση επικοινωνία, ενώ διαμορφώνεται και μία εναέρια πλατφόρμα ανάμεσα στις δύο πτέρυγες και σε προέκταση του εκθεσιακού χώρου, η οποία αποτελεί τόπο συνάντησης τόσο για τους καλλιτέχνες όσο και για το κοινό. Στην ισόγεια στάθμη, το κτίριο στα δυτικά εξοπλίζεται με πάγκους εργασίας σε μία ελεύθερη κάτοψη που προσφέρεται για κατασκευές μεγάλων διαστάσεων και ομαδική εργασία. Στην αντίστοιχη στάθμη στα ανατολικά βρίσκονται τα γραφεία της διοίκησης και δύο αίθουσες συσκέψεων. Στην υπόγεια στάθμη κατεβαίνει μόνο η ανατολική πτέρυγα, καθώς στο δυτικό κομμάτι βρίσκονται κάποια αρχαία. Στο υπόγειο τοποθετούνται τα εργαστήρια ξύλου και μετάλλου ως πιο βαριές χρήσεις. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο φούρνος των κεραμικών, ο οποίος μιμείται σε κάτοψη και προσανατολισμό το ερείπιο πλησίον του, που πιθανολογείται ότι ήταν επίσης φούρνος. Ο υπαίθριος χώρος της υπόγειας στάθμης είναι προσβάσιμος από την οδό Αγησιλάου, μέσω της χρήσης ημιυπαίθριων κλιμακοστασίων, ενώ σε αυτόν εκτονώνεται και η αίθουσα ομιλιών. Μέσα από τη διαμόρφωση μεταλλικών διαδρόμων ενθαρρύνονται ο περίπατος και η εξερεύνηση σε ένα τοπίο που απαρτίζεται από αρχαία ερείπια, σύγχρονα υλικά και έργα τέχνης.
15
16
ΑΣΤΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ_ΑΣΤΙΚΟ ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΟ
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ
17
18
ΑΣΤΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ_ΑΣΤΙΚΟ ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΟ
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ
19
20
ΑΣΤΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ_ΑΣΤΙΚΟ ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΟ
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ
21
22
ΑΣΤΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ_ΑΣΤΙΚΟ ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΟ
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ
23
24
ΑΣΤΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ_ΑΣΤΙΚΟ ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΟ
01 01 Άποψη από την οδό Αγησιλάου - τρισδιάστατο μοντέλο 02 Άποψη από την οδό Γρανικού - τρισδιάστατο μοντέλο
02
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ
25
01 01 Άποψη από την οδό Αγησιλάου - τρισδιάστατο μοντέλο 02 Άποψη από την οδό Γρανικού - τρισδιάστατο μοντέλο
02
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ
25 23
03
04
24 26
ΑΣΤΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ_ΑΣΤΙΚΟ ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΟ
05 03 Άποψη από τον διάδρομο επί της οδού Αγησιλάου στη στλαθμη του Ά ορόφου 04 Άποψη από τη στάθμη του υπογείου 02 Άποψη του χώρου του αμφιθεάτρου από το διάδρομο στη στάθμη του υπογείου
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ
25 27
ΣΧΟΛΗ ΧΟΡΟΥ ΣΤΟ ΓΚΑΖΙ
ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΕΡΓΑΣΙA ΜΑΘΗΜΑ: Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός 7 - 8 Κτίριο Σύνθετων Λειτουργιών Δημόσιου Χαρακτήρα ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΔΑ: Ζωή Ψημμένου ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Σταύρος Γυφτόπουλος Ειρήνη Εφεσίου ΕΤΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: 2016 - 2017
28
1.3 Αντικείμενο του μαθήματος είναι η μελέτη ενός κτιριακού συγκροτήματος σε κεντρική περιοχή της πόλης, αφιερωμένο στη διδασκαλία και την προβολή του Χορού. Το οικόπεδο εντοπίζεται στο Γκάζι και περιβάλλεται από τις οδούς Πειραιώς και Περσεφόνης, οι οποίες χαρακτηρίζονται από αυξημένη κυκλοφορία, και από μία μικρότερου πλάτους και πιο ήσυχη οδό, τη Βίτωνος. Επί των οδών Πειραιώς και Περσεφόνης χωροθετείται ένας μεγάλος δημόσιος χώρος πρασίνου ο οποίος βρίσκεται σε άμεση σχέση με το οικόπεδο. Η συνθετική επίλυση ξεκινά από την ανάλυση των ορίων του οικοπέδου, το οποίο χαρακτηρίζεται από πλήρη διαμπερότητα καθώς περιγράφεται από τρεις δρόμους, ενώ ταυτόχρονα εκφράζεται ως φυσική συνέχεια του πάρκου. Πρόθεσή μας είναι 1) να αναδείξουμε τον πολιτιστικό χαρακτήρα της Πειραιώς, 2) να ανοιχτούμε προς το πάρκο, 3) να δημιουργήσουμε ένα ευχάριστο μέτωπο επί της Βίτωνος και 4) να υψωθούμε στην πλευρά με τις μεσοτοιχίες. Η τελική πρόταση αναλύεται σε τρία βασικά στοιχεία που προκύπτουν ως εξής: αρχικά, επιλέγουμε να ανυψώσουμε το χώρο των παραστάσεων ώστε να τον αναδείξουμε σα σύμβολο της τέχνης του χορού. Η κίνηση αυτή χωροθετείται επί της οδού Πειραιώς, προς ενίσχυση του πολιτιστικού της ρόλου. Στο όριο με τις μεσοτοιχίες υψώνουμε ένα κτίριο “Π”, το οποίο συγκεντρώνει τις διοικητικές λειτουργίες της σχολής και τις αίθουσες των θεωρητικών μαθημάτων. Το ενοποιητικό στοιχείο αυτών είναι οι χώροι διδασκαλίας του χορού, οι οποίοι εκφράζονται ως μία διάφανη μπάρα που διαπερνά το “Π” και “δαγκώνει” τον όγκο του θεάτρου. Μία ελαφριά κατασκευή επί της Περσεφόνης ενώνει το θέατρο με το “Π”, λειτουργώντας σαν ένα ελαφρύ φίλτρο ανάμεσα στο κτίριο και το πάρκο και ορίζοντας ένα κεντρικό αίθριο. Επομένως, το κτίριο, εκφράζει μία αντίληψη για τον χορό η οποία κρίνει απαραίτητο το θεωρητικό υπόβαθρο, το οποίο οδηγεί στην πράξη και την εξάσκηση για να καταλήξει τελικά στην παράσταση και ούτω καθεξής. Η βασική είσοδος στο οικόπεδο γίνεται από την οδό Περσεφόνης, αλλά υπάρχει πρόσβαση και από τις οδούς Πειραιώς και Βίτωνος: το θέατρο ανυψώνεται στην γωνία Πειραιώς και Περσεφόνης προσκαλώντας τον περαστικό, ενώ η μπάρα που στεγάζει τις αίθουσες χορού αιωρείται επιτρέποντας ελεύθερη προσπέλαση κάτω από αυτή. Η ροή μοιράζεται ανάμεσα σε δύο χώρους υποδοχής οι οποίοι βρίσκονται
στο “Π” και στο θέατρο, εξυπηρετώντας σπουδαστές και θεατές αντίστοιχα. Ακόμα, μία ραμπόσκαλα κατεβαίνει στην υπόγεια στάθμη, όπου τοποθετείται ένα μικρό μουσείο αφιερωμένο στο ελληνικό χορόδραμα, το οποίο εκτονώνεται σε ημιυπαίθριο κήπο κάτω από τη μπάρα. Την κατακόρυφη κίνηση εξυπηρετούν δύο κλιμακοστάσια στο εσωτερικό του “Π” και στο ενδιάμεσο του όγκου του θεάτρου και της μπάρας. Ένα δίκτυο μεταλλικών διαδρόμων υλοποιεί τις κινήσεις κατά μήκος των στάθμεων και συνδέει τα κτίρια μεταξύ τους εξασφαλίζοντας την ομαλή λειτουργία του συνόλου. Οι αίθουσες χορού έχουν διώροφο ύψος και είναι προσβάσιμες τόσο μέσα από το “Π”, όσο και από το κεντρικό κλιμακοστάσιο. Στα ενδιάμεσα πατώματα οι μεταλλικοί διάδρομοι εισβάλλουν στη μπάρα και περνούν μέσα από αυτή, προσφέροντας τη δυνατότητα της παρατήρησης των μαθημάτων και των προβών. Το δώμα της μπάρας προεκτείνεται ώστε να στεγάσει τμήμα του δώματος του θεάτρου, όπου τοποθετείται καφέ-εστιατόριο ανοιχτό στο κοινό. Στο κτίριο “Π”, από κάτω προς τα πάνω συναντάμε αίθουσα υποδοχής και καθιστικό, γραφειακούς χώρους διοίκησης, ημιυπαίθριο χώρο εκτόνωσης, αίθουσα θεωρητικών μαθημάτων και αίθουσα διδασκαλίας μουσικής. Στην ανώτερη στάθμη χωροθετείται μία βιβλιοθήκη-médiatheque αφιερωμένη στο χορό, η οποία εκτονώνεται στο δώμα της μπάρας. Από την Α’ ως την Ε’ στάθμη το κτίριο καταλαμβάνουν κατά το ήμισι οι αίθουσες χορού, καθώς το πρίσμα της μπάρας το διαπερνά. Τέλος, η μορφή του χαρακτηρίζεται από ελαφριά στοιχεία, όπως πατάρια, αναρτημένες προσόψεις και αέρινους διαδρόμους, ενώ το μόνο “στιβαρό” στοιχείο είναι το μπετονένιο “Π”. Ο όγκος του θεάτρου είναι πιο κλειστός και λειτουργεί σχεδόν αυτόνομα. Ο χώρος των παραστάσεων είναι προσβάσιμος μέσα από την αίθουσα υποδοχής, ανεβαίνοντας τη σκάλα που “γράφει” στην όψη επί της Πειραιώς. Ο χώρος του κοινού καταλαμβάνει το κεκλιμένο επίπεδο και διαθέτει πατάρι. Η σκηνή έχει τριώροφο ύψος και είναι προσβάσιμη από τους χορευτές μέσα από τις αίθουσες χορού, ενώ ένας μικρός εξώστης και ένα πατάρι προσφέρουν περισσότερες σκηνοθετικές δυνατότητες. Ο χώρος των παραστάσεων εκτονώνεται στο υπερυψωμένο foyer με θέα τη φυγή της οδού Πειραιώς, από όπου μπορεί κανείς και να κατέβει στο κεντρικό αίθριο.
29
01
02
03
04
01 Συνολική άποψη από τη συμβολή των οδών Περσεφόνης και Πειραιώς - μακέτα κλ. 1:500 02 Κολάζ κεντρικής ιδέας 03 Συνολική άποψη από τη συμβολή των οδών Περσεφόνης και Πειραιώς - μακέτα κλ. 1:200 04 Συνολική άποψη από τη συμβολή των οδών Πειραιώς και Βίτωνος - μακέτα κλ. 1:200 05 Μακέτα τομής Α-Α, κλ. 1:50
05
28 30
ΚΤΙΡΙΟ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ
ΚΑΤΟΨΗ Γ' ΣΤΑΘΜΗΣ
B
ΚΑΤΟΨΗ ΙΣΟΓΕΙΟΥ
B
ΣΧΟΛΗ ΧΟΡΟΥ ΣΤΟ ΓΚΑΖΙ
29 31
06 Οπτικές μακέτας τομής κλ. 1:50 06 Άποψη από το εσωτερικό αίθριο 07 Εσωτερική άποψη αίθουσας χορού
07
30 32
ΚΤΙΡΙΟ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ
ΤΟΜΗ Α - Α
ΟΨΗ ΒΙΤΩΝΟΣ
ΣΧΟΛΗ ΧΟΡΟΥ ΣΤΟ ΓΚΑΖΙ
33 31
32 34
ΚΤΙΡΙΟ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ
TOMH A - A
ΣΧΟΛΗ ΧΟΡΟΥ ΣΤΟ ΓΚΑΖΙ
33 35
34 36
ΚΤΙΡΙΟ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ
ΟΨΗ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΣ
ΣΧΟΛΗ ΧΟΡΟΥ ΣΤΟ ΓΚΑΖΙ
35 37
ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΓΚΟΝΤΟ: ΜΙΑ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ SAMUEL BECKETT ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΕΡΓΑΣΙA ΜΑΘΗΜΑ: Ε. Θ. Αρχιτεκτονικής Μορφολογίας 7 Αρχιτεκτονική Θεατρικών Χώρων και Σκηνογραφία ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ: Ιάσων Ζέρβας ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Σταύρος Γυφτόπουλος ΕΤΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: 2016 - 2017
36 38
2.1
Το πιο γνωστό έργο του Ιρλανδού νομπελίστα και ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά του θεάτρου του παραλόγου, παρωδεί την προσπάθεια του ανθρώπου να εξηγήσει την ίδια του την ύπαρξη. Το Περιμένοντας τον Γκοντό του Samuel Beckett είναι ένα αριστούργημα που περικλείει το χρόνο και αγκαλιάζει τη σιωπή.
τορθώνουν να απασχοληθούν ώσπου η μέρα να φτάσει, επιτέλους, στο πέρας της. Όμως, ο Γκοντό δεν έχει εμφανιστεί. Αντ’ αυτού, τη στιγμή που πέφτει η νύχτα έρχεται ένα παιδί που τους ενημερώνει πως «ο κύριος Γκοντό δε θα έρθει σήμερα, οπωσδήποτε, όμως, θα έρθει αύριο».
Ο Βλαδίμηρος και ο Εστραγκόν, οι κεντρικοί ήρωες, είναι δύο καρδιακοί φίλοι που όμως παρουσιάζονται αποσπασμένοι από τον κόσμο, εξαθλιωμένοι και φερέοικοι. Τους παρακολουθούμε καθώς περιμένουν την έλευση ενός κάποιου κυρίου Γκοντό για να τους αλλάξει τη ζωή, να τους σώσει, να κάνει να συμβεί κάτι! Δυσκολεύονται να κινήσουν τον χρόνο, ο οποίος στα μάτια τους φαντάζει ένας πηκτός πολτός τον οποίο είναι αναγκασμένοι να ανακινούν ατέρμονα ώστε να μην πήξει. Επομένως, λογομαχούν, αλληλοεγκαταλείπονται και ξανασμίγουν, εφευρίσκουν παιχνίδια και συζητούν ώστε να ροκανίσουν το χρόνο και να φτάσουν πιο κοντά στον πολυπόθητο Γκοντό.
Ο Beckett προβαίνει στην τολμηρή πρωτοπορία να επαναλάβει το περιεχόμενο της πρώτης πράξης στην δεύτερη. Δίχως χρόνο δεν υφίσταται η έννοια της μνήμης και έτσι οι κεντρικοί ήρωες φέρονται σαν να πάσχουν από αμνησία: δείχνουν ανήμποροι να αντιληφθούν ότι οι εμπειρίες και τα λόγια τους επαναλαμβάνονται σχεδόν αυτούσια.
Στο μεταξύ συναντούν τον Πότζο, έναν πλούσιο περιπλανώμενο, και τον αχθροφόρο του, Λάκυ, οι οποίοι παρουσιάζονται ως κινητήρες του χρόνου, καθώς υπό την παρουσία τους οι πρωταγωνιστές κα-
Για τη δική μας σκηνογραφική πρόταση επιλέξαμε το Σύγχρονο Θέατρο στην οδό Ευμολπιδών 45, στο Γκάζι, ένα απλό θέατρο το οποίο παρέχει τις πλέον βασικές υποδομές, και προτείνει μία άμεση σχέση μεταξύ θεάματος και θεατή. Επιλέγουμε να μην καλύψουμε τις υποδομές της σκηνής, οι οποίες με τον κατάλληλο χειρισμό μπορούν να συν-δημιουργήσουν την ατμόσφαιρα που έχουμε φανταστεί για το έργο του Beckett.
39 37
ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το Περιμένοντας τον Γκοντό τοποθετείται σε ένα βαλτώδες και αχανές τοπίο, με έναν επαρχιακό δρόμο (αγαπημένη εικόνα στον Beckett που παραπέμπει στο ταξίδι της ζωής) και ένα δέντρο να συνιστούν το χώρο της δράσης. Παρόλα αυτά, ο Beckett, με τους χειρισμούς του, μας πείθει ότι δεν χρειάζεται να γνωρίζουμε ακριβώς πού ή πότε εξελίσσεται η σκηνική μυθιστορία για να παρακολουθήσουμε το έργο. O Πότζο είναι σαφής όταν λέει: “Θα πάψετε επιτέλους να με βασανίζετε με τον καταραμένο χρόνο σας! Eίναι απάνθρωπο! Πότε! Πότε! Mια μέρα! Δε σας φτάνει αυτό;”. H υπερεξουσία της αναμονής από μόνη της, είναι αρκετή να υπερβεί την εξουσία του οποιουδήποτε γεωγραφικού ή εθνικού στίγματος. Ξεκινώντας από τον περιβάλλοντα χώρο, επιλέγουμε να αφήσουμε την υπάρχουσα σκηνική υποδομή του Σύγχρονου Θεάτρου και ο μόνος τρόπος με τον οποίο παρεμβαίνουμε σε αυτή είναι ο χρωματισμός του πατώματος με μαύρο χρώμα. Οι τοίχοι και ο εξοπλισμός έχουν ήδη μαύρο χρώμα, και με το χρωματισμό (ή την επένδυση) του πατώματος την σκηνής επιτυγχάνεται ένα ομοιογενές και ουδέτερο υπόβαθρο. Επιπλέον, το μαύρο παραπέμπει σε κάτι αχανές και άχρονο, εντείνοντας την αίσθηση του μη τόπου.
ΒΛΑΔΙΜΗΡΟΣ:
38 40
(Κοιτάζοντας ολόγυρα) Δεν περιγράφεται. Δε μοιάζει με τίποτα. Δεν υπάρχει τίποτα. Μόνο ένα δέντρο.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ
ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ Ο άνθρωπος είναι ένας παρίας που περιπλανάται στη ζωή αναζητώντας το νόημα που θα τον κάνει να συνεχίσει. Όμως, αυτό το νόημα δεν είναι δεδομένο και όσο απορροφάται κανείς από τα πράγματα και από τους ανθρώπους συνειδητοποιεί βαθύτερα τη ματαιότητα τους. Παρά ταύτα συνεχίζει να ζει επειδή ελπίζει στην έλευση αυτού του νοήματος σαν από μηχανής θεό, όπως ο Βλαδίμηρος και ο Εστραγκόν περιμένουν απεγνωσμένα τον Γκοντό από τον οποίο εξαρτούν την ύπαρξη τους. Όμως, το μοναδικό στοιχείο που συγκρατούν γύρω από αυτόν είναι το σημείο συνάντησής τους, δηλαδή το δέντρο, με το οποίο αναπτύσσουν μία σχέση εξάρτησης. Πρόκειται για το μόνο στοιχείο ζωής στον κόσμο που έχει χτίσει ο Beckett, το οποίο προβάλλεται ταυτόχρονα και σαν σύμβολο (εργαλείο) θανάτου. Η μεγάλη σπουδαιότητα που έχει για τους ήρωες μεταφράζεται σε μεγάλες διαστάσεις επί σκηνής. Τελικά, ο Γκοντό δεν έρχεται γιατί το νόημα που περιμένουν δεν υπάρχει αυτούσιο αλλά καλείται ο άνθρωπος να το δημιουργήσει – αν βέβαια μπορέσει. Υπό αυτήν την έννοια, ο Βλαδίμηρος και ο Εστραγκόν είναι ήδη παραιτημένοι καθώς μια τέτοια δημιουργία θα απαιτούσε και την υπεύθυνη ανάληψη της ελευθερίας τους. Όμως, η ελευθερία είναι δύσκολα διαχειρίσιμη και για αυτό οι ήρωες συνεχίζουν ματαίως να περιμένουν, εν γνώσει τους για αυτήν τη ματαιότητα. Σε τέτοιες στιγμές αγχωτικής αιώρησης και ανασφάλειας, οι πρωταγωνιστές βρίσκονται κυριολεκτικά στην κόψη του ξυραφιού της αποδόμησης και το δέντρο γίνεται δυσοίωνο, παραπέμποντας σε ανθρωπόμορφη φιγούρα που απλώνει τα χέρια της να τους κατασπαράξει. Μήπως τελικά είναι απόφθεγμα της φαντασίας τους; Η αμφιβολία αυτή αφήνει τα ίχνη της στο δέντρο το οποίο αποκτά μία αμφιλεγόμενη υπόσταση, καθώς μοιάζει να ξεφυτρώνει αφύσικα και από το πουθενά στη σκηνογραφική μας πρόταση.
ΒΛΑΔΙΜΗΡΟΣ: ΕΣΤΡΑΓΚΟΝ: ΒΛΑΔΙΜΗΡΟΣ: ΕΣΤΡΑΓΚΟΝ: ΒΛΑΔΙΜΗΡΟΣ: ΕΣΤΡΑΓΚΟΝ:
Μόνο το δέντρο είναι ζωντανό Τι είναι; Το δέντρο Ναι, αλλά τι δέντρο; Δεν ξέρω. Κλαίουσα. Έλα δω. (Ο Εστραγκόν φέρνει το Βλαδίμηρο κοντά στο δέντρo. Στέκονται δίπλα του ακίνητοι. Σιωπή.) Δεν κρεμιόμαστε;
ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΓΚΟΝΤΟ
39 41
Η ΣΧΕΔΙΑ Ο Βλαδίμηρος και ο Εστραγκόν εμφανίζονται ως (αυτό;)εξόριστοι ενός (βυθισμένου πια;) πολιτισμού. Ναυαγοί στο χρόνο, αποζητούν να επιστρέψουν σε μία ζωή με νόημα. Όμως, έχουν συνηθίσει να αδρανούν και έτσι, η πορεία τους αφήνεται στο έλεος της τύχης, όσο αναμένουν έναν από μηχανής θεό να έρθει τους σώσει. Η σκηνογραφική πρόταση θέλει το πεδίο δράσης τους να περιορίζεται στην επιφάνεια μιας μπετονένιας πλατφόρμας, η οποία παίρνει την υλικότητά της από τη μνήμη του πολιτισμού στον οποίο κάποτε ανήκαν και που πια έχει μείνει στο μυαλό τους μόνο ως θολή ανάμνηση. Η υφή της υπονοεί τη μοίρα τους ως εξόριστοι του πολιτισμού, καθώς ο ταλαιπωρημένος ξυλότυπος παραπέμπει στη σανίδα του ναυαγού.
“τίποτε δεν γίνεται, κανένας δεν έρχεται, κανένας δεν φεύγει· είναι ανυπόφορο”
José Manuel Ballester, Η σχεδία της Μέδουσας, 2010
40 42
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ
ΤΟ ΝΕΡΟ Ο Beckett τοποθετεί το έργο του σε ένα βαλτώδες τοπίο, το οποίο δείχνεται στη σκηνογραφική μας πρόταση μέσα από το υδάτινο στοιχείο. Η οξύμωρη σχέση της μπετονένιας «σχεδίας» με το νερό φανερώνει τον εγκλωβισμό που βιώνουν οι κεντρικοί χαρακτήρες. H υποκειμενικότητά τους εμφανίζεται γειωμένη σε ένα σημείο από το οποίο δεν μπορεί να απαγκιστρωθεί και ανήμποροι, καθώς είναι, να λάβουν την οποιαδήποτε πρωτοβουλία, αυτοπεριορίζονται στο χώρο που καταλαμβάνει η «σχεδία». Στον αντίποδα, ο Πότζο και ο Λάκυ διασχίζουν τα βρεγμένα εδάφη με άνεση, καθώς το ζεύγος εξουσιαστή-εξουσιαζόμενου λειτουργεί ως ένα αυτόνομο σύστημα: από την μία πλευρά, ο Πότζο, κρατώντας τον Λάκυ από ένα σκοινί, τον διατάζει να προχωρά και καθώς εκείνος τον τραβά, προχωρά και ο ίδιος, ενώ από την άλλη ο Λάκυ τραβά μπροστά διότι υπακούει στις διαταγές του Πότζο. Με αυτόν τον τρόπο, οι «αντίποδες» διασχίζουν τον χώρο αλλά και τον χρόνο και για αυτό κρίνονται ως τυχεροί. Τέλος, η αντανάκλαση του νερού δημιουργεί έναν οπτικό «αντίλαλο», δηλαδή επαναλαμβάνει ό,τι υπάρχει πάνω από αυτό, σαν την ηχώ, σε έναν κενό χώρο.
ΒΛΑΔΙΜΗΡΟΣ: ΕΣΤΡΑΓΚΟΝ:
Λοιπόν, φεύγουμε; Πάμε Δε σαλεύουν.
ΑΥΛΑΙΑ
ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΓΚΟΝΤΟ
43 41
ΣΚΗΝΙΚΑ ΤΟΠΙΑ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ: Ο ΚΥΡΙΟΣ ΧΟΥΑΡΟΣ ΚΑΙ Η ΣΚΕΨΗ
ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΕΡΓΑΣΙA ΜΑΘΗΜΑ: Ε. Θ. Αρχιτεκτονικού Χώρου και Επικοινωνίας 8 Σκηνικά Τοπία στο Δημόσιο Χώρο και Γραπτός Λόγος ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ: Ιάσων Ζέρβας ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: Αριάδνη Βοζάνη ΕΤΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: 2017
42 44
2.2
Το μάθημα αφορά τη διερεύνηση της διαδικασίας «μετεγγραφών» εννοιών και αισθήσεων από το γραπτό Λόγο στο Χώρο με στόχο το σχεδιασμό μιας κατασκευής. Με αφετηρία το βιβλίο Η ΓΕΙΤΟΝΙΑ: δέκα φανταστικοί κύριοι του Γκονσάλο Μ. Ταβάρες, επιχειρούνται συσχετίσεις νοήματος και δομής για το σχεδιασμό τοπίων και χώρων που μεταφέρουν μία νοητική εμπειρία (συγκίνηση ανάγνωσης) σε μία σωματική εμπειρία (συγκίνηση κατοίκησης). Οι ένοικοι της Γειτονιάς του Ταβάρες είναι, όπως σπεύδει να διευκρινίσει στην εισαγωγή του βιβλίου του, πρόσωπα εξ ολοκλήρου φανταστικά. Ωστόσο, οι τρυφερές, αστείες όσο και μελαγχολικές καρικατούρες αποτίουν φόρο τιμής σε υπαρκτές προσωπικότητες. Ο Μπρεχτ, ο Έλιοτ, ο Ίταλο Καλβίνο, ο Πολ Βαλερύ, ο Βέλγος νεοσουρεαλιστής Ανρί Μισώ, ο Αργεντίνος ποιητής Ρομπέρτο Χουαρός και πέντε ακόμα συγγραφείς, ποιητές και φιλόσοφοι μετατρέπονται στους ήρωες των ιστοριών. Πρόκειται για δέκα αυτοτελείς ενότητες, αφιερωμένη η κάθε μία σε ένα φα-
νταστικό κύριο. Οι μικρές ιστορίες που συνθέτουν την κάθε ενότητα, καταφέρνουν πολύ γρήγορα να δώσουν μια σφαιρική άποψη για το σύμπαν του κάθε ήρωα. Το δικό μας ενδιαφέρον τράβηξε περισσότερο ο τρίτος ένοικος της γειτονιάς, ο κύριος Χουαρός, ο οποίος αποτίει φόρο τιμής στον Αργεντίνο ποιητή Ρομπέρτο Χουαρός. Ο Κύριος Χουαρός δεν είναι ούτε αγενής, ούτε αδέξιος, ούτε δειλός, ούτε πολύ δειλός. Του αρέσει να χάνεται στις σκέψεις του και δεν χάνει ευκαιρία να το κάνει. Θεωρεί την πραγματικότητα ‘‘ένα πεδίο βαρετό’’ και γι’ αυτό οτιδήποτε συμβαίνει γύρω του είναι μία πρόσκληση για να σκεφτεί και θα μπει σε αυτή την διαδικασία χωρίς να τον απασχολεί αν θα καταλήξει σε κάτι που θα επηρεάσει την ζωή του. Ένας συλλογισμός στοχεύει στην διεξαγωγή ενός συμπεράσματος, με απώτερο στόχο την μετουσίωσή του σε πράξη. Χωρίς την πράξη χάνεται η κορύφωση της σκέψης. Μία διαδικασία με αμφισβητούμενη κορύφωση που την ακολουθεί η επιστροφή στη γη.
45 43
ΨΥΧΟΓΡΑΦΗΣΗ [ΠΑΡΑΤΗΡΩΝΤΑΣ
]
ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΧΟΥΑΡΟΣ
Αν συναντήσει κανείς τον κύριο Χουαρός θα δει έναν άνθρωπο σιωπηλό και αφηρημένο, σχεδόν αγενή ή δειλό! Αν όμως κάποιος θελήσει να τον παρατηρήσει καλύτερα, θα διαπιστώσει ότι ο κύριος Χουαρός δεν επιθυμεί να προσβάλει κανέναν και ότι είναι απλώς χαμένος στις σκέψεις του. Όχι επειδή τον βασανίζει κάποιο κώλυμα προσωπικό, ούτε επειδή πρέπει να λύσει ένα πρόβλημα, αλλά επιδή, η πραγματικότητα για αυτόν είναι ένα πεδίο βαρετό! Κάπως έτσι επιλέγει να περνά το χρόνο του στον κόσμο της σκέψης και αρνείται πεισματικά να ενταχθεί στην κοινωνία, εφόσον αυτό σημαίνει μια ζωή χωρίς ενδιαφέρον. Αν μπορούσε να επιβιώνει χρησιμοποιώντας μόνο το μυαλό του και ζώντας αποκλειστικά στη σφαίρα της σκέψης, μη έχοντας καμία επαφή με την πραγματικότητα, τότε θα ήταν πραγματικά ευτυχής. Άλλωστε, η αγαπημένη του δραστηριότητα είναι να απενεργοποιεί μία προς μία τις αισθήσεις του ώστε να διασφαλίζει έναν αδιάσπαστο στοχασμό. Άρα, αν κάποιος παρατηρήσει προσεκτικά τον κύριο Χουαρός, θα υποθέσει ότι έχει μπροστά του έναν άνθρωπο βαθιά πνευματικό, έναν φιλόσοφο! Όμως, το πραγματικό του προφίλ απέχει πολύ από αυτό του φιλοσόφου. Δεν χρησιμοποιεί το μυαλό του για να λύσει τα μυστήρια του σύμπαντος ή της ύπαρξης, ούτε για να εφεύρει ένα μαθηματικό αξίωμα. Ο κύριος Χουαρός στην ουσία σκέφτεται για να περάσει την ώρα του.Αυτό όμως γίνεται φανερό μόνο στην υποθετική περίπτωση που κάποιος εισβάλει στο μυαλό του και κατανοήσει ότι ο κύριος Χουαρός δεν θα μπει ποτέ στη διαδικασία της επαλήθευσης των συμπερασμάτων που εξάγει, εφαρμόζοντάς τα στην πράξη. Στην πραγματικότητα, τα συμπεράσματα του είναι στην πλειοψηφία τους λανθασμένα και αυτό γιατί οι συλλογιμοί του συχνά αστοχούν, μάλιστα ήδη από τις αφετηρίες τους! Αξίζει να σημειωθεί, στο σημείο αυτό, ότι η αφορμή για τις σκέψεις του κυρίου Χουαρός, κατά έναν αντιφατικό τρόπο, εντοπίζεται κατά κύριο λόγο σε πράγματα καθημερινά, όπως είναι το ηλεκτρικό ρεύμα, το ρολόι, τα μανιτάρια ή ένα άλμα. Άρα, ενώ ο κύριος Χουαρός ισχυρίζεται ότι δε βρίσκει κανένα ενδιαφέρον στην πραγματικότητα, τελικά είναι αυτή που του δίνει τροφή για σκέψη και τη δυνατότητα να ξεφύγει εν τέλει από την ίδια της την ανία.
α ερ
νο μό
ο κύ
"Γι
ν κείμε α." ντι α όν ομα στα
α
γμ
π ταση, ό άσ ι δ
." γε ε έλ
ακ οστ ό
ά πρ
ως το
αν ο άμεσα ε δύ σ
άρχει υπ
ν λέξε τω
είχε μ
α
π
το
υ
κα θί σ
ία ορ τ α
ην άλ λη
λε υ ρά ,
τα ούσε πάν χρησιμοποι ελιά, τεμπ
και να να έ ι υπάρχε
γμ ατ ι κ ότη τ
στον τ
να
,
σ μένος ει
η
με τ
πά ντα να φ ά
ήτ
πεπ
πρ α
όνο μία
ν θανό να μη ανεβείς ξα αι πι νά είν
ά ου και ένα
που, καθώς δε ν
ην αρι σ τε ρή π
έβ γαι
κα ι π ολύ καιρό ,
ότ ι
ό
α
, θα επιστρέψεις στο νω ο λλ
ο κύριος Χουαρ
αν
κόσ μ
ος κύρι ο ε είπ
υ πτε
τα
κρ ιβώς
α Χουαρός
στ η
δι αφ ορε τικό
ός,
στ τε
ο
υπέκ
σκ
έν α
εφτότα ν
νε
εδ ώ
κι
ν δε
στ
ε
να δ εί
α
πως ξει
νε
ύ, μα αριο νιτ
μ
γιατί, αφηρη ωμα, μέ πάτ
ων
ι έδ
χ
του
ού ορ Μπ
μα
ρε ί να θεωρηθεί το διάστη
ριο Χ ς
ου
λευρά
ο μπ
νό
φύ λλ ο
κε ται μόν ο
. τί αρ
έν ' σ " χ έ διο σ λες. καρέκ ε δύο σα σ άμε αν
.
σα
πι σης ς είναι επί Όμω ράγ μα τ ένα π ο σε
λη κληρη πό δ ι ολό α στ ια ήμα τα. Μ
έπε φ που μή τη στιγ
θα
α
α ρό ς κάθε μέρ
ασα σέρ." ν
σ ητήριο βρί ηλ
δ
δι κτ
ό
ος πρ
απ
"Το
άρχοντα κενό ν υπ χώρ το σ ο ει
πήγε ς, ο ν
άμεσα σε δ ύο κενούς χώρους, αν
44 46
τ ης
κα και, τέ ς." ι τη σης, λος, της όραση ς όσφρη
ς αρό , οσ ου Χ τό ριος όροφ ο κύ ο. Όπως κα , ε χ ι να'
α διάστημ έν α "Ανάμε
φανερ
ς, ύστ χία, πρώτον της σκέψη ποτυ α α μί
α κοής
ι ος, αν όμως α πό τον τρ
κάτ ω,
έδ
ρια κ
αφ
ο "Τ
τα τα πράγ μα ε γ γ α ί μ ζ ου να
ώνει
ις
α πά
προς τ εις "Αν από το έδαφος πηδήξ
ηδήξε φο π ο ρ
ΣΚΗΝΙΚΑ ΤΟΠΙΑ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ Ο κύριος Χουαρός είναι ένας ξεχωριστός άνθρωπος, με τα θετικά και τα αρνητικά του γνωρίσματα, ορισμένες συνήθειες, μερικά κουσούρια και κάποιες αδυναμίες. Η πρότασή μας έχει την πρόθεση να κρατήσει τα βασικά και να αναδείξει τα πιο γοητευτικά από αυτά, παράγοντας μια χωρική εμπειρία μέσα από την οποία ο επισκέπτης θα μπορέσει να τον γνωρίσει και να τον κατανοήσει.
_ ΔΟΜΗ
_ ΚΙΝΗΣΗ
Ένα γεωμετρικό στερεό που συγκλίνει προς τα πάνω και προκαλεί τον επισκέΑ πτη να κατακτήσει την κορυφή του. Το σχήμα που χαρακτηρίζει την παρέμβαση αναφέρεται στην επαγωγική πορεία της σκέψης του κύριου Χουαρός. Αν ο κώνος ανάγεται στη διαδικασία της σκέψης, τότε η κορύφωσή του δεν είναι Β παρά η μετουσίωση της σκέψης σε πράξη. Όμως, ο κύριος Χουαρός, δεν κάνει ποτέ το τελευταίο βήμα και ως εκ τούτου, οι θεωρίες του, δεν εφαρμόζονται, ούτε επαληθεύονται και ο κώνος γίνεται κόλουρος. Η μορφή του κώνου ολοκληρώνεται με μία διαγώνια τομή χαμηλά στη βάση του. Γ Με αυτή την κίνηση θίγεται το γεγονός ότι οι σκέψεις του κύριου Χουαρός συχνά ξεκινούν από λανθασμένες υποθέσεις και έτσι κρίνονται ως αβάσιμες. Ο κώνος κατασκευάζεται από σκυρόδεμα, λόγω της αίσθησης της ασφάλειας και Δ του καταφυγίου που αποπνέει σαν υλικό, ώστε να αναδειχθεί η αξία που προσδίδει στη σκέψη ο κύριος Χουαρός.
Ένα τριγωνικό επίπεδο τρυ1 πά τον κώνο και σχηματίζει το άνοιγμα της εισόδου, θέτοντας σε λειτουργία το σύνολο. Το τρίγωνο αυτό, σε εννοιολογικό επίπεδο, ανάγεται στα ερεθίσματα που πυροδοτούν τη σκέψη του κύριου Χουαρός, τα οποία έρχονται πάντα μέσα από την πραγματικότητα. Η καμπύλη γεωμετρία του κώνου έρχεται σε αντίθεση με τις γωνίες του τριγώνου, αναδεικνύοντας το δίπολο σκέψης - πραγματικότητας. Προκειμένου να κατακτήσει την απόλυτη ευτυχία της σκέψης, ο κύριος Χουαρός 2 πρέπει να ακολουθήσει μία συγκεκριμένη διαδικασία την οποία αναλύει σε τέσσερα στάδια. Όμοια, η εσωτερική δομή του κώνου αναλύεται σε τέσσερα διαδοχικά επίπεδα από τα οποία περνά ο επισκέπτης προτού κατακτήσει την κορυφή του. Η μετάβαση από το ένα επίπεδο στο επόμενο γίνεται μέσα από κλίμακες οι οποίες τοποθετούνται μέσα στο διπλό κέλυφος του κώνου. Τα πατώματα πληρώνονται με διάτρητο μεταλλικό πλέγμα και έτσι το βλέμμα τα διαπερνά. Επομένως, η ανάβαση είναι κοπιώδης, αλλά ομαλή και γνωστή. Η κορυφή του κώνου αντιστοιχεί στην “καθαρή ευτυχία της σκέψης”. Ο χώ3 ρος αυτός είναι περιορισμένος καθώς η εμπειρία του στοχασμού πρέπει να είναι ατομική. Το έδαφος, μπετονένιο, αφήνει μόνο μία περιμετρική σκωτία από την οποία διαρρέει το φως στα χαμηλότερα επίπεδα, ενώ οι τοίχοι ξεπερνούν το ύψος του ανθρώπου εξασφαλίζοντας ένα ελεγχόμενο περιβάλλον δίχως περισπασμούς. Έτσι, το βλέμμα στρέφεται προς τον ουρανό μέσα από την κυκλική οπή στην απόληξη του όγκου, συνεχίζοντας νοητά την ανοδική πορεία του σώματος. Η απόλυτη συγκέντρωση επιτυγχάνεται σταδιακά και με κόπο αλλά πάντα διακό4 πτεται απότομα και μάλλον άχαρα: ύστερα από την κατάκτηση της κορυφής του κώνου η επιστροφή στην πραγματικότητα γίνεται με τη χρήση ενός ανελκυστήρα.
Ο ΚΥΡΙΟΣ ΧΟΥΑΡΟΣ ΚΑΙ Η ΣΚΕΨΗ
45 47
46 48
ΣΚΗΝΙΚΑ ΤΟΠΙΑ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ
Ο ΚΥΡΙΟΣ ΧΟΥΑΡΟΣ ΚΑΙ Η ΣΚΕΨΗ
49 47
ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΛΑΣ ΙΟΛΑ: ΠΥΡΗΝΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΕΡΓΑΣΙA ΜΑΘΗΜΑ: Διπλωματική εργασία ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ: Ιάσων Ζέρβας ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος Γεώργιος Γυπαράκης ΕΤΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: 2019 - 2020 ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ: www.archetype.gr/blog/arthro/epanachrisi-tisvilas-iola-pirinas-politismou-stin-agia-paraskeui
48 50
3.1
Θα μπορούσε κανείς να πει πως ολόκληρη η ιστορία της Σύγχρονης Τέχνης πέρασε μέσα από τη Βίλα Ιόλα. Η ανάπλαση του πολύπαθου αυτού χώρου θα το βγάλει από τη λήθη του και θα τον επανενεργοποιήσει. Aντιμετωπίζοντας το κτίσμα σαν ένα σύγχρονο μνημείο και με αφετηρία την προσωπικότητα και το βίο του Αλεξανδρινού συλλέκτη, επιχειρούμε να προσεγγίσουμε το όραμά του για μια «Αλεξάνδρεια
της Τέχνης» υπό τους όρους της σημερινής πραγματικότητας. Διατηρούμε τη φαντασίωση της κατοικίας ως ένα σύγχρονο κέντρο πολιτισμού, που όμως θα χρησιμοποιούνταν όχι σαν ένα ακόμη μουσείο, κλειστό και ιδρυματοποιημένο αλλά σαν ένας χώρος αφιερωμένος στην αναζήτηση και στη δημιουργία έργων που θα στέλνουν τα βέλη τους στο γίγνεσθαι της διεθνικής πολιτισμικής παραγωγής.
49 51
"ΕΊΧΑ ΜΙΑ ΙΔΈΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΆ ΑΥΤΉ ΤΗΣ ΑΘΉΝΑΣ… ΉΘΕΛΑ ΝΑ ΦΤΙΆΞΩ ΜΙΑ ΜΙΚΡΉ ΠΟΛΙΤΕΊΑ ΌΠΟΥ ΟΙ ΚΑΛΛΙΤΈΧΝΕΣ ΘΑ ΕΊΧΑΝ ΤΑ ΣΠΊΤΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΤΕΛΙΈ ΤΟΥΣ. ΈΦΤΙΑΞΑ ΤΟ ΣΠΊΤΙ ΚΙ ΆΡΧΙΣΑ ΝΑ ΚΑΛΏ ΤΟΥΣ ΚΑΛΛΙΤΈΧΝΕΣ ΦΊΛΟΥΣ ΜΟΥ ΝΑ ΜΕΊΝΟΥΝ ΕΔΏ, ΝΑ ΑΓΑΠΉΣΟΥΝ ΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ ΚΑΙ ΝΑ ΠΡΟΣΦΈΡΟΥΝ ΈΝΑ ΈΡΓΟ ΤΟΥΣ ΓΙ’ ΑΥΤΉ, ΏΣΤΕ ΝΑ ΓΊΝΕΙ ΚΆΠΟΤΕ ΈΝΑ ΜΟΥΣΕΊΟ ΜΟΝΤΈΡΝΑΣ ΤΈΧΝΗΣ. ΉΡΘΕ Ο DE CHIRICO ΕΔΏ ΠΈΡΑ, Ο MAX ERNST, Ο MARCEL DUCHAMP, Ο STRAVINSKY, Ο MATTA, Ο TINGUELI, Η NIKI DE SAINT PHALLE, ΌΛΟΙ ΑΠΌ ΕΔΏ ΠΕΡΆΣΑΝΕ" 52 28
53 29 51
Ένας περίπατος στη βίλα Ιόλα της δεκαετίας του '80
54
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Η βίλα Ιόλα σήμερα - Εσύ τι πήρες; Τη δεκαετία του ’50 αγοράζει 25 στρέμματα στην Αγία Παρασκευή, μαγεμένος από το φυσικό τοπίο που χαρακτήριζε το ακατοίκητο προάστιο της Αθήνας, με σκοπό να δημιουργήσει μια μόνιμη βάση στην χώρα που θεωρούσε πατρίδα του, φέρνοντας κοντά του την οικογένεια, τους φίλους και τους καλλιτέχνες του. Το οικόπεδο που κράτησε για την κατοικία του έχει συνολική έκταση 6,7 στρέμματα και σήμερα καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του οικοδομικού τετραγώνου στο οποίο βρίσκεται. Έχει πρόσωπο στις οδούς Δημοκρατίας, Χρυσοστόμου Σμύρνης και Ομήρου. Η τελική μορφή της κατοικίας αναπτύσσεται σε τρία επίπεδα: ισόγειο, όροφο και υπόγειο. Έχει συνολική έκταση 1,750 τ.μ. και διαμορφώθηκε μετά από επτά αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις. Η κύρια είσοδος στο οικόπεδο γινόταν από την οδό Δημοκρατίας. πρόσβαση η οποία παρέμεινε σε όλες τις φάσεις μέχρι και σήμερα. Με τις επεκτάσεις προστέθηκαν μία είσοδος για αυτοκίνητο και μια ακόμη για πεζούς επί της οδού Χρυσοστόμου Σμύρνης. Τη δεκαετία του ‘70, έχοντας κλείσει τις γκαλερί του μετά το θάνατο του Max Ernst, ο Ιόλας εγκαθίσταται μόνιμα στην Ελλάδα. Μέσα στα επόμενα χρόνια φιλοξενεί πληθώρα καλλιτεχνών ώστε να δημιουργήσουν έργα in situ, με σκοπό τη μετατροπή της κατοικίας σε Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης. Παρόλα αυτά, οι προσπάθειές του δεν καρποφόρησαν, καθώς οι εφημερίδες του κήρυξαν έναν πόλεμο πρωτοφανή. Τελικά, «φεύγει» στις 8 Ιουνίου του 1987 στη Νέα Υόρκη, μόνος και νικημένος από το AIDS. Κατά τη διάρκεια της δικαστικής διαμάχης που ακολούθησε μεταξύ των νόμιμων κληρονόμων του, η συλλογή του έγινε λεία σε ένα πλιάτσικο άνευ προηγουμένου. Ύστερα, το άδειο πια κουφάρι της κατοικίας βανδαλίστηκε κατά κόρον με αποτέλεσμα σήμερα να στέκει ως ένα σύγχρονο ερείπιο και μνημείο αφιερωμένο στην άνοδο και την παρακμή.
ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΛΑΣ ΙΟΛΑ: ΠΥΡΗΝΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
55
Ιούνιος 2018
56
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Δεκέμβριος 2019
ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΛΑΣ ΙΟΛΑ: ΠΥΡΗΝΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
57
58
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ
Αρχικά αναλύουμε το υπάρχον κέλυφος σε δύο μέρη: στον κυρίως όγκο, ο οποίος περιλάμβανε τα περίφημα σαλόνια του Ιόλα και κατ’ επέκταση προσδιορίζεται ως χώρος «έκθεσης» και «προβολής», και στην «ζώνη του καθημερινού», η οποία περιλάμβανε την κρεβατοκάμαρά του, την κουζίνα και τα δωμάτια του προσωπικού. Τα δύο μέρη συνδέονταν εγκάρσια με την παρεμβολή της επίσημης τραπεζαρίας. Πρόθεσή μας είναι η διατήρηση των δύο ενοτήτων μέσα από την τοποθέτηση των αντίστοιχων χρήσεων στην κάθε μία. Έτσι, ο κυρίως όγκος μετατρέπεται σε εκθεσιακό χώρο, ενώ στην ζώνη του καθημερινού τοποθετείται το αναψυκτήριο με τους βοηθητικούς του χώρους, καθώς και μία ιδιωτική κουζίνα – καθιστικό για καλλιτέχνες, στον όροφο. Στοχεύοντας στον σαφή διαχωρισμό των δύο ενοτήτων, σαν μία αναφορά στην προσωπικότητα του Ιόλα και πετυχαίνοντας ταυτόχρονα την ενοποίηση του βόρειου και του νότιου κήπου, αφαιρούμε τους τοίχους της επίσημης τραπεζαρίας και ξεγυμνώνουμε το εμβληματικό μαρμάρινο τραπέζι – το μοναδικό έργο Τέχνης που επιβιώνει στη βίλα ως σήμερα. Στη συνέχεια, η «ζώνη του καθημερινού» προεκτείνεται – καθώς πλέον αναφέρεται όχι μόνο σε ένα χρήστη, αλλά σε έξι καλλιτέχνες και στην τοπική κοινότητα. Επομένως, προστίθενται σε προέκταση της «ζώνης του καθημερινού» ένας κτιριακός όγκος με έξι εργαστήρια καλλιτεχνών, ένα κοινόχρηστο workshop, και ένα αναγνωστήριο, που επικοινωνεί με το αναψυκτήριο. Τέλος, ένα ενιαίο στέγαστρο έρχεται να ορίσει τον υπαίθριο χώρο εργασίας μπροστά από τα εργαστήρια και το workshop, κάτω από το οποίο δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για περιπλάνηση, κοινωνική συνεύρεση και υπαίθρια δημιουργία.
ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΛΑΣ ΙΟΛΑ: ΠΥΡΗΝΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
59
58
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΒΙΛΑ ΙΟΛΑ - ΙΟΥΝΙΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ 2020 ανάπτυγμα prospectus - πλευρά Α
56
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΒΙΛΑ ΙΟΛΑ - ΙΟΥΝΙΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ 2020 ανάπτυγμα prospectus - πλευρά Β
ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΛΑΣ ΙΟΛΑ: ΠΥΡΗΝΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
57
ΒΙΛΑ ΙΟΛΑ - ΙΟΥΝΙΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ 2020 ανάπτυγμα prospectus - πλευρά Α
56
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
01 01 Η μπροστινή όψη του Μουσείου - οπτική κατά την προσέγγιση του οικοπέδου από την κύρια είσοδο 02 Η οπτική φυγή προς τα spolia όπως τη βλέπει κανείς αφού εισέλθει στο οικόπεδο από την κύρια είσοδο
02
58
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
03 03 Το κοινόχρησρο workshop, στα δεξιά και η αίθουσα με το εμβληματικό τραπέζι, στο βάθος 04 Οπτική φυγή παράλληλη με το στέγαστρο, μπροστά από τα εργαστήρια των καλλιτεχνών 05 Τα εργαστήρια των καλιτεχνών (φωτογραφία μακέτας 1:100)
04
05 ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΛΑΣ ΙΟΛΑ: ΠΥΡΗΝΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
59
01 01. Η μπροστινή όψη του Μουσείου - οπτική κατά την προσέγγιση του οικοπέδου από την κύρια είσοδο 02. Η οπτική φυγή προς τα spolia όπως τη βλέπει κανείς αφού εισέλθει στο οικόπεδο από την κύρια είσοδο
02
58
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
06 07
60
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
08 09
06 Η θέα από το δώμα της αίθουσας με το τραπέζι το οποίο γίνεται προσβάσιμο μέσα από τον εκθεσιακό χώρο του ορόφου 07 Ο κενός χώρος ανάμεσα στο καφέ και το αναγνωστήριο εξυπηρετεί τη ροή από τον ένα χώρο στον άλλο, ενώ ταυτόχρονα παραλαμβάνει την εγκάρσια κίνηση 08, 09 Απόψεις από ψηλά - φωτογραφίες μακέτας 10 Οπτική από το δώμα του αναψυκτηρίου
10
ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΛΑΣ ΙΟΛΑ: ΠΥΡΗΝΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
61
06 07
60
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Διαβάζοντας τη βιογραφία του Ιόλα συναισθανθήκαμε τόσο την άνοδο, όσο και την πτώση του. Η χώρα που είχε λατρέψει και στην οποία δώριζε μια συλλογή - έργο ζωής, είχε σχεδόν εκδικητικά αρνηθεί να πραγματοποιήσει το όραμά του για ένα μουσείο σύγχρονης Τέχνης. Το αίσθημα της αδικίας και της πικρίας που μας άφησε η κατάληξή του μας βασάνιζε διαρκώς. Το στέγαστρο αποτελεί ένα υβρίδιο μεταξύ αρχιτεκτονικής παρέμβασης και καλλιτεχνικής εγκατάστασης και αποκτά πρωταγωνιστικό ρόλο στην παρέμβασή μας: η μονολιθική έκφραση ενός όγκου που αιωρείται πάνω από τη ζωή στη Βίλα συμβολίζει ακριβώς αυτό το βάρος από το οποίο δεν θα μπορέσουμε ποτέ να απαλλαγούμε καθώς η ιστορία έχει γραφτεί και πλέον δεν αλλάζει.
62
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
63
ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ
ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ
ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ
ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ
...απλώς για τον κύριο Χουαρός, η πραγματικότητα ήταν ένα πεδίο που τον έκανε να βαριέται
A.A. +30|698|161|1415 Αθήνα, 115 22 +30 698 161 1415 aalexopoulou@yahoo.com issuu.com/anastasiaalexopoulou linkedin.com/in/anastasiaalexopoulou
T: +30 698 161 1415 | M: aaalexopoulou@gmail.com - aalexopoulou@yahoo.com | linkedin.com/in/anastasiaalexopoulou
