EXPERTINTERVIEW ANDRÉ KROUWEL ‘In geschreeuw kun je niet wonen

Kniediep in de modder

“Pragmatische politiek is wat we nodig hebben”

Zowel in binnen- als buitenland leeft de politiek meer dan ooit. Is dit omdat Nederland slecht geregeerd wordt, of omdat de democratie onder druk staat? Van beide is geen sprake volgens politicoloog André Krouwel: “Hoewel populisten graag verkondigen dat het allemaal niet goed gaat, zie je dat tussen de twee dystopieën op extreemlinks en extreemrechts verreweg de meeste politici constructieve en positieve politiek bedrijven."”

TEKST MARIJE REMMELINK NEDERLAND IS EEN PARLEMENTAIRE DEMOCRATIE. WAT HOUDT DAT PRECIES IN? “In een parlementaire democratie kiezen burgers vertegenwoordigers in het parlement die namens hen invloed hebben op het beleid van een land. Een belangrijk verschil met bijvoorbeeld het Amerikaanse presidentiële stelsel is dat bij ons de regering voortkomt uit het parlement en ministers verantwoordelijkheid afleggen aan het parlement. Nederland is ook een monarchie, waardoor we een niet gekozen staatshoofd hebben; de Koning.”

ER WORDT NOG WELEENS GEDEBATTEERD OVER WIE DE ‘BAAS’ IS IN NEDERLAND. VALT EENVOUDIG UIT TE LEGGEN HOE HET ZIT MET DE TRIAS POLITICA IN ONS LAND? “Trias politica houdt in dat er drie machten zijn die gescheiden moeten zijn. In Nederland is de wetgevende macht de Staten-Generaal (Eerste en Tweede Kamer), de uitvoerende macht is de regering (de koning en de ministers) en de rechterlijke macht is in handen van de rechters. In Nederland is de regering afhankelijk van een meerderheid in het parlement, waardoor de machten wederzijds afhankelijk zijn. Het hoofd van de regering – de minister-president – wordt dus ook niet rechtstreeks gekozen, maar komt voort uit een vaak complex proces van coalitievorming tussen meerdere partijen.”

“Nederland wordt niet slecht geregeerd”

NEDERLAND IS EEN COALITIELAND. KUNT U UITLEGGEN WAAROM DIT WEL ZO PRETTIG IS? “Nederland is een zogenaamde consensusdemocratie, waarbij het belangrijkste principe machtsdeling is. In tegenstelling tot het Amerikaanse systeem voorkomen wij dat machtsconcentratie plaatsvindt bij één persoon. Binnen ons kiesstelsel is het namelijk zeer onwaarschijnlijk dat één partij de absolute meerderheid haalt. Om een regering te vormen moeten verschillende partijen dus compromissen sluiten. Zo voorkom je machtsconcentratie en machtsmisbruik.”

WAT IS VERDER KENMERKEND VOOR HET NEDERLANDSE POLITIEKE SYSTEEM? “Naast machtsdeling is onze consensusdemocratie ook heel erg gefocust op representatie in plaats van op het vormen van een sterke regering. Maar het feit dat ons systeem leidt tot veel verschillende partijen in het parlement, wat zorgt voor een goede afspiegeling van de meningen van die partijen, leidt er niet toe dat iedereen zich even goed gerepresenteerd voelt.”

HEEFT U DAAR EEN VERKLARING VOOR? “We hebben laagdrempelige toegang tot de politiek, we hebben geen kiesdrempel en vrije partijvorming; met 60.000 stemmen kom je soms in de Kamer. Institutioneel is dat allemaal goed geregeld. Maar dan kom je bij de kwaliteit van de mensen die de representatie moeten doen. Representatie is heel complex, waarbij het ook gaat om welke binding je voelt met vertegenwoordigers en in welke mate je denkt dat ze voor jouw belangen opkomen. Volksvertegenwoordigers van verschillende partijen zijn veel op elkaar gaan lijken wat hun achtergrond betreft, dat geeft soms een gevoel van een kliek.”

“Hoewel je op dit moment een mobilisatie van het ongenoegen ziet is het niet waar dat ‘de meesten van ons zich niet gerepresenteerd voelen’. Het is een kleine minderheid die zo ontevreden is, maar die wel heel hard roept. Dat zie je in Nederland bij Wilders en Baudet, en in het buitenland bijvoorbeeld bij voormalig president Trump. Onze democratie laat niet alleen politici toe die een positieve impact willen maken en constructief willen zijn, maar ook mensen die het ongenoegen mobiliseren. Ook dat is representatie.”

IS DAT DE REDEN DAT DE POLITIEK VEEL MEER LIJKT TE LEVEN DAN VOORGAANDE JAREN? “Dat komt niet alleen door de populistische schreeuwlelijken maar ook doordat ons stelsel op een keerpunt staat: een nieuwe generatie komt aan de macht. We zien enorme sociale, maar ook economische veranderingen. Die maken onze welvaart niet automatisch maar onzeker, wat bij velen een gevoel van kwetsbaarheid creëert. Die onzekerheid en kwetsbaarheid maakt het makkelijker om kiezers te mobiliseren op basis van emoties. We kunnen aanwijzen wat er niet goed is, op die emotie inspelen en mensen mobiliseren tot negatieve politiek. Maar wat bij populistische politici ontbreekt is een constructieve oplossing van het probleem. Politieke gematigdheid, politieke projecten met een zekere pragmatische inslag met uitvoerbare ideeën is in deze tijd van emotionele mobilisatie niet heel populair, maar het is wel het enige wat echt werkt.”

WE LEZEN REGELMATIG DAT ‘DE DEMOCRATIE ONDER DRUK STAAT’. KLOPT DAT VOLGENS U? “In Nederland wil het merendeel van de mensen werken aan constructieve oplossingen en positieve politiek. Hoewel populisten de democratie wel onder druk zetten, hebben de verantwoordelijke partijen meer steun. Dus de democratie gaat niet kapot aan de schreeuwlelijken, maar wél als de gematigden in het midden hun mond houden. De overmatige media-aandacht voor stemmingmakers heeft een ondermijnende werking, maar het blijft een minderheid die daadwerkelijk op populisten stemt.

“85 procent stemt nooit op een populist”

In Nederland doet maar liefst 85 procent dat nooit. De meeste mensen zijn politiek gematigd en vinden dat Nederland best goed geregeerd wordt. Ook al gaat er wel eens wat mis, soms zelfs flink, zoals met de toeslagenaffaire. Doordat grote monden continue roepen dat het allemaal niet klopt, zijn gematigde mensen geneigd op de achtergrond te blijven of te denken dat hun mening afwijkt van die van de meerderheid. We noemen dat de zwijgspiraal.”

NEDERLAND LIJKT GEFRAGMENTEERDER DAN OOIT, WAT DOET DAT MET DE POLITIEK? “Omdat we kiezen voor representatie van verschillende politieke geluiden is ons partijstelsel gefragmenteerd en moeten we altijd compromissen sluiten. Daarmee maak je altijd wel iemand verdrietig of boos. Bij compromisvorming en gedeelde macht is het soms wel onduidelijk wie waar nu verantwoordelijk voor is. Of in sommige gevallen: wie ergens de schuld van moet krijgen. Voor de oppositie is dat makkelijk scoren, want die kan dan het hele kabinet aanwijzen als ‘slecht’ en dat is precies het verhaal dat mensen als Baudet willen vertellen.”

WAT ZIJN DE POSITIEVE ASPECTEN VAN HOE ONS SYSTEEM IN ELKAAR ZIT? “Het belangrijkste is dat we nog steeds een aantal goed functionerende, volwassen politieke partijen hebben die mensen mobiliseren die verantwoordelijkheid dragen en echt dingen willen doen. In het midden, tussen de twee dystopieën op rechts en links (respectievelijk ‘de wereld gaat kapot aan immigratie’ en ‘de wereld gaat kapot aan klimaatverandering’), vind je de ruime meerderheid waar men probeert om praktische oplossingen te vinden voor de daadwerkelijke problemen die arbeidsmigratie, immigratie en klimaatverandering met zich mee brengen.”

VINDT U DAT NEDERLAND GOED GEREGEERD WORDT? “Nederland wordt helemaal niet slecht geregeerd, dat laat elk internationaal onderzoek zien. Door dit (inmiddels demissionaire) kabinet niet, en door het vorige ook niet. Natuurlijk zijn er zeer grote problemen en crises, zoals nu de pandemie en de economische gevolgen daarvan, naast de reeds bestaande problemen zoals de vluchtelingencrisis. Maar pragmatische politiek met mensen die tot hun knieën in de modder staan, die ervaring hebben en niet constant schreeuwen dat we verloren zijn is wat we nodig hebben. In geschreeuw kun je niet wonen, met paniek kun je geen boodschappen doen en geen enkele onheilsprofeet heeft ooit een baan gecreëerd.”

“In geschreeuw kun je niet wonen”

André Krouwel

André Krouwel is politicoloog en hoofddocent op de Vrije Universiteit in Amsterdam, alwaar hij zelf Politicologie en Bestuurskunde studeerde. Hij is geïnteresseerd in de opkomst (en ondergang) van nieuwe politieke partijen en politieke 'entrepreneurs', populisme, politiek extremisme en geloof in samenzweringen. In 2006 ontwikkelde Krouwel het Kieskompas, een website waarmee kiezers kunnen bepalen met welke partij de eigen voorkeuren het meest overeenkomen.

ANBO online

Website

Op onze website vindt u heel veel informatie. Nieuws over onze drie speerpunten Inkomen, Gezondheid en Wonen. De online-vraagbaak Raad & Daad. Maar ook informatie over de geschiedenis van ANBO.

Mist u iets? Laat het ons weten via:

www.anbo.nl

magazine@anbo.nl

Digitale nieuwsbrieven

Met onze nieuwsbrieven bent u direct op de hoogte van de laatste nieuwtjes. In de ANBO Actueel delen we informatie, handige tips en ontwikkelingen in de politiek, uiteraard met een focus op Inkomen, Gezondheid en Wonen. In onze voordeelnieuwsbrief ANBO Actie vindt u allerlei aanbiedingen, speciaal voor u als lid. Denk aan bijvoorbeeld korting op uitstapjes, vakanties en allerhande nuttige producten.

Inschrijven kan via:

anbo.nl/nieuwsbrief

Volg ons

Natuurlijk vindt u ANBO ook op social media. We zijn actief op Facebook, Twitter, LinkedIn, YouTube en Instagram. Daarop delen we nieuws, tips, informatie, leuke weetjes, successen, ledenvoordeel en kijkjes achter de schermen. Volg ons!

www.facebook.com/anbo.nl twitter.com/ANBO_Nederland (algemeen) twitter.com/ANBOpers (voor de pers) www.linkedin.com/company/anbo www.instagram.com/anbo_nederland www.youtube.com/ANBOnl