8 minute read
EXPERTINTERVIEW BEATE VOLKER
Socioloog Beate Volkers Door dik EN DUN
Door de coronamaatregelen is ons sociale leven er heel anders uit gaan zien. Sommigen van ons voelden zich eenzamer dan ooit, terwijl anderen hun vriendschappen juist verdiepten. Hoe komt dat, moeten we ons zorgen maken over onze vriendschappen op de lange termijn en hoe maken we nieuwe vrienden als we ouder zijn? We vroegen het socioloog Beate Volker.
TEKST MARIJE REMMELINK
WAT VERSTAAN WE ONDER VRIENDSCHAP? “Wat we onder vriendschap verstaan is al jarenlang ongewijzigd, al zijn er per cultuur wel andere accenten. In de Verenigde Staten worden mensen al snel vrienden genoemd en in Nederland zijn we daarmee wat terughoudender. Maar de inhoud van de relatie komt grotendeels overeen: een relatie waar je je gezien voelt, die onbaatzuchtig is, waarin je het beste met elkaar voor hebt en waar je elkaar de ruimte geeft.”
WAAROM HEBBEN WE VRIENDEN? “De behoefte aan verbinding met mensen die geen familie zijn is er altijd geweest. Dat vergroot je gevoel ergens bij te horen en verbindt je met de grotere wereld. Anders dan familieleden, kies je je vrienden zelf uit. Vriendschappen bevestigen je in je bestaan en je identiteit. Dat is iets heel bijzonders.” VERANDEREN VRIENDSCHAPPEN NAARMATE WE OUDER WORDEN? “Jonge mensen hebben vaak vriendengroepen. Naarmate mensen ouder worden, wordt dat minder. Je hebt dan kleinere clubjes of spreekt één op één met elkaar af. Daarna komt een periode dat je wel weer van die clubjes hebt, bijvoorbeeld een hobbyclub of een sportclub. Maar dat zijn je club-vrienden, niet je echte vrienden.”
DEZE PRODUCTIE IS MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR ALLIANTIE DIGITAAL SAMENLEVEN: MOEDIG MENSEN AAN OM DE MOGELIJKHEDEN VAN DIGITALE MEDIA TE VERKENNEN. ZODAT IEDEREEN KAN DEELNEMEN.
VIDEOBELLEN: OP AFSTAND MAAR
TOCH DICHTBIJ! HOE HET WERKT?
De ANBO-redactie tipt videobellen met uw smartphone of tablet. Zo kunt u gewoon vanaf de bank, uw (klein) kinderen of vrienden zien én spreken. Waar ze ook zijn. Lucia (81) en haar kleindochter Kristel (24) zijn fan!
Lucia: “Toen Nederland op slot ging vanwege Covid, kon ik mijn kinderen en kleinkinderen niet meer wekelijks zien. Echt een gemis! Tijdens een lesprogramma van Welkom Online van het Nationaal Ouderenfonds heb ik stap voor stap geleerd hoe ik zelf kan videobellen.”
Kristel: “In het begin videobelden wij naar oma en kon ze zelf alleen video-oproepen beantwoorden. Maar het is natuurlijk veel fi jner als ze ons kan videobellen wanneer ze dat wil. Inmiddels weet ze precies hoe ze zelf een video-oproep kan starten en beëindigen. En als ze iets is vergeten, bijvoorbeeld hoe kan wisselen van de ‘frontcamera’ naar de camera aan de achterkant, belt ze met de Digihulplijn. Door het videobellen heeft ze zelfs kunnen meegenieten van mijn vakantie!”
Lucia: “Ha, ja dat was leuk! Ik heb het San Marcoplein in Venetië kunnen zien, gewoon vanaf de bank! Ik videobelde naar Kristel om te vragen hoe haar vakantie was en toen ze opnam bleek dat ze midden op het plein stond. Ze heeft haar telefoon zo gedraaid dat ik alle gebouwen kon bewonderen. Fantastisch toch: je bent kilometers uit elkaar en toch kun je alles haarscherp zien.”
Videobellen met uw smartphone kan heel handig via WhatsApp. Zo doet u dat.
1. Kies in uw contactenlijst in
WhatsApp met wie u wilt bellen.
Tik op de naam. 2. Rechtsboven in de hoek van het beeldscherm ziet u een afbeelding van een videocamera. 3. Druk op de videocamera om degene te bellen. Als deze persoon opneemt zien jullie elkaar.
U kunt ook gebeld worden via WhatsApp. Als dit gebeurt tikt u op de groene knop die in uw scherm verschijnt. Het gesprek beëindigen doet u door op de rode knop te drukken. Om Whatsapp te gebruiken moet uw telefoon beschikken over een internetverbinding.
OP BASIS WAARVAN WORDEN MENSEN VRIENDEN VAN ELKAAR? “Vrienden hebben vaak iets gemeen. Bijvoorbeeld het type opleiding, leeftijd, sekse, geloof of (migratie)achtergrond. Doordat onze samenleving verkokerd is komen we vaak mensen tegen die al bovengemiddeld op ons lijken. Dus de poule mensen om vrienden uit te kiezen is al voorgesorteerd. Daarbinnen kiezen we mensen die nog meer op ons lijken. Dat komt door onze voorkeur, maar het is ook makkelijker, want dan heb je gelijk wat uit te wisselen. Met de jaren gaan vrienden vaak nog meer op elkaar lijken, omdat ze dingen met elkaar bespreken en elkaar op die manier beïnvloeden.
Dit geldt wel vooral voor een kleine kring hechte vrienden, de ‘bubbel’. Die is meestal niet zo divers. Daarbuiten hebben we een grotere kring minder hechte vrienden, die staan iets verder weg. En zwakkere ‘schil’. Het is juist deze groep die diversiteit en een ander perspectief in je leven brengen. Die vriendschappen zijn heel belangrijk, ook op samenlevingsniveau: als iedereen in een eigen bubbel zit heb je geen sociale cohesie en begrijp je elkaar steeds slechter.”
IS ER EEN VERBAND TUSSEN HET AANTAL VRIENDEN DAT WE HEBBEN EN HOE GELUKKIG WE ZIJN? “Er is geen direct verband tussen hoe gelukkig je bent en hoeveel vrienden je hebt. De meeste mensen hebben twee of drie hechte vrienden en een kring daaromheen. In onze studie zien we dat vijftien procent van de mensen geen vrienden heeft. De helft daarvan is eenzaam.”
WAT BETEKENT EENZAAMHEID? “Als je eenzaam bent voel je je niet gezien, je voelt een leegte om je heen. Eenzaamheid gaat over het missen van wederzijdse verbondenheid. Ook mensen met vrienden kunnen zich eenzaam voelen. Sommige wetenschappers zeggen dat eenzaamheid ligt aan de kwaliteit van hechte relaties. Een andere interessante stelling is dat je juist de zwakkere schil mist. Ik denk dat het per persoon verschilt.”
CORONA HEEFT EEN ENORME INVLOED GEHAD OP ONS SOCIALE LEVEN. WAT IS EFFECT VAN ALLE MAATREGELEN OP ONZE VRIENDSCHAPPEN GEWEEST? “Op onze hechte vriendschappen heeft corona niet zoveel invloed gehad. Met die mensen heb je sowieso regelmatig contact. Daarbij kon je altijd nog afspreken met één persoon, dus dat was vaak met iemand uit die bubbel. In sommige vriendschappen is zelfs een extra verdieping ontstaan. Omdat je nergens heen kon en niks kon doen, gingen mensen met elkaar praten, zonder afleiding. Dat alles dicht was heeft voor onze zwakke schil echter negatieve gevolgen gehad. Zonder cafés en clubjes zagen we deze mensen veel minder. Dus die verbindingen zijn minder hecht geworden. Dat moet allemaal weer opgebouwd worden. Steeds als alles dicht gaat krijgen die relaties een deuk. Zeker als je de maatschappelijke waarde van die relaties inziet, is dat heel zorgelijk.”
Hoewel we door corona ontdekt hebben dat we elkaar ook goed digitaal kunnen ontmoeten, zijn we elkaar ‘in het echt’ zien ook gaan waarderen. Hoe belangrijk is dat? “Als corona was opgekomen toen we nog geen internet hadden was de ramp nog vele malen groter geweest. Zeker als je elkaar al lang kent kan het contact heel lang enkel digitaal verlopen. Maar iemand in het echt zien is toch rijker. Je krijgt dan onbewust veel meer informatie over de ander. Op een scherm zie je veel dingen niet goed die het plaatje compleet en de interactie rijk en plezierig maken.”
ZIJN ONZE RELATIES HIERDOOR VOORGOED VERANDERD, OF IS HET EEN KWESTIE VAN TIJD VOORDAT HET WEER WORDT ZOALS HET WAS? “Er zijn twee scenario’s. Het eerste scenario is dat we voorzichtiger worden voor zwakkere verbindingen en vreemden en dat we die op afstand houden. Zowel mentaal als fysiek. De gevolgen daarvan zijn dat we de ander niet meer zien, waardoor we diversiteit kwijtraken. Dat is
op maatschappelijk niveau wel zorgelijk. Het tweede scenario is dat we het wel weer terughalen. We gaan niet naar cafés om iets te drinken, dat kunnen we thuis veel beter. We gaan erheen om mensen te zien die je anders niet ziet. Dat mensen daar naar snakken is een goed teken.”
HOE KUNNEN OUDEREN OMGAAN MET HET GEMIS AAN SOCIALE CONTACTEN? “De eerste stap is je bewust worden van het gemis. Wat je eraan kunt doen, is bijvoorbeeld iedere dag even een kort praatje maken met iemand op straat of tijdens het boodschappen doen. Je hebt dan even gepraat, gelachen misschien wel. Daardoor voel je je er weer bij horen. En wie weet krijg je zelfs een afspraak voor een kopje koffie. Dus kom uit je comfortzone. Als jij naar mensen toe komt, komen ze ook naar jou. Maar dat is niet vanzelfsprekend, dus kom in actie!”
Over Beate Volker
Prof. dr. Beate Volker is hoogleraar Sociologie aan de faculteit Sociale en Gedragswetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Haar expertise is sociale netwerken. Volker begon in de sociale psychologie, stapte toen over naar sociologie en houdt zich nu bezig met stedelijk leven en sociale netwerken.
Vier tips om vrienden te maken op latere leeftijd
1. Ga op een hobbyclub waar je gelijkgestemden tegenkomt. Het is makkelijker een gesprek te beginnen als je dezelfde interesses hebt. 2. Kijk in je adresboek wie je een tijdje niet gesproken hebt en waarvan je dat wel leuk vindt om weer te doen. Bel of stuur een bericht om de relatie weer leven in te blazen. 3. Organiseer een etentje voor een klein aantal mensen en vraag iedereen om iemand mee te nemen die je niet of nauwelijks kent. Je hebt dan sowieso een leuke avond en de kans dat je nieuwe vrienden maakt is heel groot. 4. Het is belangrijk om je te realiseren dat je uit je comfortzone moet stappen als je nieuwe vrienden wilt maken.
