STINE JENSEN

‘Het is mooi om stil te staan bij ronde leeftijden’

Filosoof, schrijver en programmamaker Stine Jensen ‘Ouder worden is wijzer worden’

Een halve eeuw, dat vindt filosoof, schrijver en programmamaker Stine Jensen (50) een mooi moment om terug te blikken op haar leven tot nu toe. Met een nieuw boek staat ze stil bij ouder worden. Wat heeft ze vastgehouden, wat heeft ze losgelaten? “Ik besef: het roer kan nog één keer om.”

TEKST MARGOT EGGENHUIZEN FOTO’S ANOUK DE KLEERMAEKER

“Ik vind het wat hoor, vijftig worden. Het is een halve eeuw, dat vind ik heel veel”, vertelt Stine Jensen bijna twee weken na haar vijftigste verjaardag. Maar de voordelen van ouder worden heeft ze inmiddels óók ontdekt: ouder worden is wijzer worden. “Op deze leeftijd heb je je meer verzoend met wie je bent, je bent daar ook achter gekomen. Dus er is als het goed is minder afstand tussen het ideaal, wie je zou willen zijn, en wie je gewoon bent. Dat is in zekere zin rustiger. Als je puber bent dan is er een soort norm of ideaalbeeld waar je steeds naartoe moet werken, en als je dertig bent denk je: er moet iets gaan gebeuren. Alsof je steeds in een toekomstige tijd leeft. Dat heb ik nu niet.” Ze beschrijft het vijftig worden als een ‘kantelpunt’ en een ‘overgang’. “Op je achttiende kreeg je in mijn tijd een fototoestel, maar verder hebben we in het Westen heel weinig ritualisering van levensfasen. Dan is het toch mooi om bij die ronde getallen stil te staan.”

YAHTZEE-SCORES Stilstaan bij haar leven en leeftijd doet Jensen op een bijzondere manier: met anekdotes en citaten vat ze in haar nieuwe boek ‘De beste 50 van Stine Jensen’ haar proces van opgroeien en ouder worden samen. Ze dook hiervoor in haar verleden én in haar boekenkast: “Mijn leven lang hield ik al dagboeken en citatenboeken bij, dus ik ben gaan zoeken en teruglezen. Heel grappig hoe je ziet dat bepaalde thema’s steeds opduiken, zoals dat ik altijd noteerde wat

de eindstand was van een potje Yahtzee. Ik had een vrij competitieve relatie met mijn eeneiige tweelingzus. Ook heel grappig: opschrijven wat je eet – kennelijk was dat toch een belangrijk moment van vreugde.” Het teruglezen gaf haar een beeld van haar ontwikkeling: “Heel mooi om te zien dat er een soort lijn is. Die citaten van als je tien bent of twintig, dat je kijkt: hoe ben je veranderd, hoe was het in de tijdgeest? Dat is het mooie van dat terugblikken. Wat heb ik vastgehouden, wat heb ik losgelaten?”

‘Op deze leeftijd ben je meer verzoend met wie je bent’

MIJMEREN EN MELANCHOLIE Dat terugblikken hoort heel erg bij ouder worden, vertelt Jensen: “Ik vind de waarde van het terugblikken, de reflectie en het melancholische wel mooi om een plek te geven. Dat wordt soms weggedrukt in deze cultuur, waarin het toch gaat om forever young en mooi, ook als je ouder wordt moet je altijd maar bezig blijven. Er gaan veel boeken over dat niet-stilzitten, over een leven productief zijn, zou je kunnen zeggen. Als filosoof reken ik daar een beetje mee af en probeer juist de waarde van het mijmeren, melancholie, terugblikken, het niet-productieve, het stilstaan bij verandering en levensfases – om dat wat meer naar voren te schuiven. Met name ook die waardering voor levensfasen, want nu is het alsof er maar drie zijn: jeugd, volwassen en oud. We zien het ouder worden nog altijd als een soort hapering of een waste, je bent een last of kostenpost voor de samenleving. Dat is een niet fijnmazig beeld van opgroeien en ouder worden.”

OOSTERSE FILOSOFIE Hoe anders is dat op andere plekken in de wereld. Voor haar tv-programma’s en boeken dompelt Jensen zich regelmatig onder in andere culturen en gebruiken, zoals yoga, meditatie of de oosterse filosofie, die een veel gedetailleerdere indeling van het leven kent met bijvoorbeeld levenscyclussen van 7, 11 of 18 jaar. “De manier waarop ze binnen de oosterse yogafilosofie naar ouder worden kijken is er één van: je begint – je bent, je wordt geboren – en dan komt er een levensfase die steeds meer in het teken staat van doen, manifesteren, leren en ontwikkelen. En op een gegeven moment is het ook vrij natuurlijk om je weer te verzoenen met dat ‘zijn’, om daar weer rust in te vinden. Het is een mooi beeld van de wijze, reflexieve mens die door te zijn al is, zal ik maar zeggen. Die niet meer de betekenis van zijn bestaan hoeft te ontlenen aan de status, baan of positie in de maatschappij.”

ZIELENRUST “Ik heb in Zuid-Korea een soort doodstherapie – dat klinkt een beetje eng – gedaan en daar zei die monnik ook: ‘Als jij nog niet rust hebt gevonden met je ziel en je bestemming en je bent nog altijd bezig met morgen en overmorgen, dan ben je banger voor de dood.’ Dus als je bang bent voor de dood, dan heb je eigenlijk nog niet je zielenrust gevonden.” Dat doet Jensen denken aan haar 96-jarige oma in Denemarken: “Dan zwaaide ze ons uit en zei ze: ‘Tot volgend jaar!’ Ze besteedde geen aandacht aan het afscheid. Doei en béng, deur dicht. Dat ontkennen van de dood hield haar op de been.” Een van de laatste quotes in Jensens boek draait ook om de dood, het is er een van de Amerikaanse filmregisseur Woody Allen: ‘I am not afraid to die, I just don’t want to be there when it happens.’ (Ik ben niet bang om dood te gaan, ik wil er gewoon niet bij zijn als het gebeurt). Jensen: “Als je er veel over nadenkt, is doodgaan ongelooflijk gek en raar. Je kunt je niet voorstellen hoe het is om geen bewustzijn te hebben, dat kan niet.” En toch: “Ik heb mijn eigen vader dood zien gaan en dat vond ik iets heel geruststellends, het was zo natuurlijk eigenlijk. Ik werd daar rustig van, en dat had ik niet verwacht.”

LEVENSSPREUK Een van de levenslessen van haar vader komt als citaat terug in Jensens boek. Het is een quote van de Deense filosoof Søren Kierkegaard: ‘Durven is even je evenwicht verliezen, niet durven is uiteindelijk jezelf verliezen.’ Jensen: “Ik heb mijn vader ooit gevraagd wat zijn levensspreuk was – ik denk dat ik een jaar of dertien was – en toen zei hij dit. Het maakte een diepe indruk op me dat hij iets paraat had, dat vond ik heel opmerkelijk. En ook dat dit het was. Ik vind het een hele mooie uitspraak. Mijn vader heeft me ooit verteld dat hij een keer iets niet heeft gedurfd, het ging om een beroepskeuze. Hij twijfelde tussen Russisch studeren en ingenieur worden, en toen heeft hij de veilige keuze gemaakt, ingenieur worden. Hij vertelde dat hij er nog vaak aan dacht of dat juist was geweest, of hij niet meer had gedurfd en Russisch had moeten kiezen. Dat is bij mij wel blijven hangen.”

TUSSEN SNEEUW EN IJS Het roept bij haar ook de vraag op: gooi ik het roer nog één keer flink om? “Dat gevoel leeft bij mij wel, ik benoem het ook in het boek. Maar ik kreeg al een appje van iemand die de 60 voorbij is: ‘Hoezo één keer, het kan toch nog zeven keer om?’ Daar moest ik hard om lachen. Ik dacht: ja, dat kan eventueel ook. Ik bedoelde echt wel groots het roer om, dus emigreren, een andere baan. Er zijn mensen die het als een levensfilosofie heel goed en meerdere keren doen, ook als ze de vijftig gepasseerd zijn. Maar voor mijn gevoel wordt het wel iets moeilijker om te doen.” Ze heeft al iets in gedachten: leven in Noorwegen, ergens tussen de sneeuw en het ijs. “Ik fantaseer om nog op een andere plek te gaan wonen”, vertelt Jensen. “Niet in de stad, maar in de natuur. In Noorwegen bijvoorbeeld. Ik zou willen kijken wat dat met mijn geest doet, hoe ik me voel als ik niet in mijn dagelijkse gewoontes zit. Ik denk dat je dat minstens drie maanden moet doen, liefst een jaar. Ze zeggen weleens dat je om een verandering echt te doorvoelen, je het minimaal 100 dagen moet doen.”

‘Ik spring niet meer door tien hoepels’

TWEE ZUSSEN Over de toekomst zegt ze: “Ik zie mijzelf en mijn tweelingzus wel aan de wandel, daar heb ik zo’n opgewekt beeld bij. In de trein zat ik eens tegenover een vrouw van tachtig en zij had wandelschoenen aan. Ze ging naar haar tweelingzus, vertelde ze, samen een rondje lopen. Daar werd ik zo vrolijk van! Twee zussen die een rondje gaan lopen. Als tweeling heb je toch een gekke soort andere situatie dan anderen, want je bent niet helemaal alleen geboren. Dus existentieel ben je iets minder alleen, dat is een wezenlijk verschil.” Ouder worden, dat is niet echt een gespreksonderwerp bij de zussen. “Nou, misschien meer op een banale en materialistische manier. We hadden het er laatst over dat we het lekker vinden dat we inmiddels op zo’n positie zijn gekomen dat we geld genoeg hebben om in een lekker hotel met zwembad te gaan zitten, en daar dan heel erg van genieten.” Dan gaat het ook over wat ze gaan eten, net als in Jensens dagboeken van vroeger. Met een lach: “Op het diepe existentiële niveau gedragen we ons meer naar onze oma.”

De beste 50 van Stine Jensen

Met haar nieuwe boek staat Stine Jensen niet alleen stil bij haar vijftigste verjaardag, maar ook bij de jaren in de aanloop naar dit ronde getal. Ze geeft haar visie op opgroeien en ouder worden, deelt persoonlijke dagboekfragmenten en presenteert 50 quotes die haar hebben geraakt, van singer-songwriter Joni Mitchell tot filosofen als Søren Kierkegaard en Friedrich Nietzsche. De Beste 50 is voor tien euro te koop in de (online) boekhandel. We mogen een aantal exemplaren weggeven. Kijk daarvoor op pagina’s 60 en 61.

www.pepperbooks.nl

VRAAG & ANTWOORD

ZOUDEN WE ALLEMAAL MEER MOETEN STILSTAAN BIJ ONZE LEEFTIJD? “Het ritualiseren van je leeftijd heeft een functie, het zorgt ervoor dat je in overeenstemming bent met je biologische leeftijd. Dus daar zou ik echt heel hartstochtelijk voor willen pleiten. Ik denk dat het ook zeker voor vrouwen belangrijk is, want als we het niet over leeftijd hebben komt er ook geen goed medisch onderzoek op gang naar bijvoorbeeld de overgang. En dat is heel belangrijk.”

KOM JE ZELF VAAK MET MENSEN VAN VERSCHILLENDE LEEFTIJDEN IN CONTACT? “Ik zorg er altijd voor – als het lukt, als ik de invloed heb – dat ik iemand van bijvoorbeeld 27 jaar in mijn team heb. Want ik weet: die zijn vaak hartstikke woke, die behoeden mij voor een aantal fouten. Maar het is ook heerlijk om er iemand bij te hebben die vijftien jaar ouder is dan ik. Die spreekt veel meer zonder masker, onbevangener.”

JE SCHRIJFT IN JE BOEK DAT JE ZELF OOK STEEDS MEER MASKERS AFSCHUDT. WAT BEDOEL JE DAARMEE? “Dat zijn kleine dingen, bijvoorbeeld dat je niet begint met een excuus alvorens je gaat zeggen wat je ervan vindt. Dát je ook zegt wat je ergens van vindt. Dat je met minder angst voor repercussies laat zien wie je bent en dat je niet meer door tien hoepels gaat springen. Laatst heb ik nee gezegd tegen een proefgesprek om te zien of ik mogelijk geschikt zou zijn voor iets. Ik neem nu genoegen met de uitkomst: oké, dan niet.”

IN JE BOEK BREEK JE EEN LANS VOOR DE GRUMPY OLD WOMAN. WIE IS ZIJ? “Dat is de vrouw die geen blad voor de mond neemt en zegt wat ze vindt, ook al valt het niet altijd helemaal in de smaak. En daarmee op een positieve manier een soort grappige stoorzender kan zijn in het geheel en in gesprekken. Een figuur als Jan Mulder, maar dan een vrouw. Eigenlijk een commentator op de cultuur. Dat is belangrijk, het is méér dan een grappige oude vrouw die wat zegt. Wouke van Scherrenburg pakt weleens die rol.”

BEN JE ZELF ZO’N GRUMPY OLD WOMAN? “Ik ben daarvoor veel te reflexief en ook te Scandinavisch opgevoed – veel te bang om iemand te beledigen of ruzie te krijgen. Je hebt er een zeker soort gebrek aan nuance voor nodig om je zo te durven uiten, dat zou ik niet zo goed kunnen. Twijfel is mijn handelsmerk.”

STINE JENSEN

Stine Jensen (1972) werd geboren in Denemarken, maar verhuisde al snel met haar ouders en tweelingzus Lotte naar Nederland. Ze studeerde literatuurwetenschappen en filosofie in Groningen. Inmiddels heeft ze een flinke lijst (filosofische) boeken voor volwassenen en kinderen, columns in kranten en tijdschriften en tv-programma’s op haar naam staan. In 2014 volgde Jensen een opleiding tot yogalerares, waarover ze het boek ‘Go East’ schreef. Vier jaar later, in 2018, was ze te zien in het populaire tv-programma Wie is de Mol?. Jensen woont in Amsterdam met haar tienerdochter. www.stinejensen.nl

Gezond & vitaal

Tot op hoge leeftijd vitaal en gezond blijven gaat niet vanzelf. Maar het is wel ons grootste goed. Daarom een dossier over gezondheid en vitaliteit. Met ervaringen, feiten en cijfers, tips én oefeningen. Ga er maar eens goed voor zitten! (Maar niet te lang natuurlijk; we moeten wel blijven bewegen …)