JAN TERLOUW

‘We ontnemen de jeugd die mooie aarde’

Oud-politicus, schrijver en natuurkundige Jan Terlouw ‘Iets moois emotioneert meer dan iets droevigs’

Als de koeien zijn gevoerd en de kippeneitjes zijn geraapt, zit het werk er niet op voor D66-coryfee en schrijver Jan Terlouw (90). De klimaatactivist zet zich dagelijks in voor een betere aarde voor volgende generaties. “Mijn analyses zijn doodsomber, maar mijn optimisme denkt: het komt wel weer goed.”

TEKST MARGOT EGGENHUIZEN FOTO’S SANNE TERLOUW

Via een slingerweg tussen de bomen bereiken we het huis van Jan Terlouw, met de Veluwe aan de ene kant en de IJssel richting de andere. Vanuit zijn woonkamer tuurt de oud-politicus en schrijver over een weiland vol schapen en springende lammetjes. In de verte staat een kleine koeienstal. Een uitzicht waar Terlouw al dertig jaar geen genoeg van kan krijgen, maar toch is er iets veranderd. Aan hemzelf – hij pakt steeds vaker de hybride auto om naar de dieren te gaan – én aan de natuur van het landgoed. “Ik zie dat ik niet meer omgeven word door zwaluwen als ik het gras maai. Ik merk dat er veel minder wespen zijn in de herfst en ik zie geen fazanten meer lopen. Roofdieren doen het hier goed, de zwakkere dieren verdwijnen.” KLIMAATZORGEN Het zijn veranderingen die dagelijks zijn aandacht hebben, vertelt Terlouw. “Ik maak me zeer grote zorgen, ik ben er voortdurend mee bezig.” Hoezeer de klimaatproblematiek en natuur hem aan het hart gaan, zagen we een paar jaar geleden ook bij De Wereld Draait Door. Van tv-presentator Matthijs van Nieuwkerk kreeg Terlouw bijna acht minuten zendtijd cadeau voor zijn 85ste verjaardag. Het werd het beroemde touwtje-uit-de-brievenbusbetoog. “Ik sprak over de natuur, maar eigenlijk onvoorbereid kwam ik erop dat we de problemen niet oplossen als we mekaar niet meer vertrouwen.” Als voorbeeld gaf Terlouw dat in de jaren 80 overal nog touwtjes uit de brievenbussen hingen, en nu niet meer. Zijn

‘Ik weet: er is altijd een oplossing’

verhaal ontroerde niet alleen televisiekijkend Nederland, ook Terlouw zelf schoot aan het einde plotseling vol. “Ineens zag ik achter de rug van Matthijs jongeren zitten. Ik voelde: het is voor jullie dat ik dit zeg. Het emotioneerde me. Ik vind het een onvoorstelbare schande dat we de jeugd die mooie aarde ontnemen, dat zijn we aan het doen. Ik heb zestien achterkleinkinderen, die wil je toch een toekomst bieden? We leven in ongelooflijke welvaart en dat kan best iets minder.”

SCHOONHEID EMOTIONEERT De emoties die we toen op tv zagen, komen bij de oudpoliticus steeds vaker naar de oppervlakte. “Ik probeer het te bestrijden,” zegt hij met een glimlach, “maar hoe ouder ik word, hoe slechter dat lukt. Veel onderwerpen raken me. Maar het is ook de leeftijd, ik kan het niet meer beheersen. Ik denk dat iedereen dat een beetje heeft.” Wat ook meespeelt: “Als je iets moois hebt gezegd, dan moet je veel meer huilen dan wanneer je iets droevigs hebt gezegd, hè? Ik weet het nog goed, ik zat een keer met mijn oudste kleindochter hier in de tuin, ze was een jaar of dertien. De zon ging onder en we zagen de sterrenhemel komen. Ze begon te vragen hoe dat zit met die sterren. Ik weet er iets van als natuurkundige, dus ik begon te vertellen over de afstanden, de aantallen, de geschiedenis. Toen ik uitgepraat was, zat ze te huilen. Waarom? Het mooie van het heelal. Ik dacht: ja kind, mooi emotioneert meer dan droevig.”

FUTURISTISCH VERHAAL Een echte verhalenverteller is Terlouw altijd al geweest: hij heeft meerdere boeken op zijn naam staan, waaronder de jeugdklassiekers Koning van Katoren en Oorlogswinter. “Een verhaal is zo sterk. Dat heb ik in mijn leven heel erg gemerkt: je bereikt mensen door een verhaal. Als je tegen kinderen zegt: ‘Ik ga jullie een verhaal vertellen’, dan zijn meteen die oogjes op je gericht. Je bent er voor hen, een verhaal voor hen. Dat geeft zo’n enorm contact.” Opeens gaat de telefoon. Het is de uitgever met een heuglijk bericht: hij is enthousiast over een gloednieuw manuscript dat Terlouw heeft ingestuurd. “Een futuristisch verhaal over een Nederlandse vrouw die tot haar stomme verbazing bij de rijkste mensen van de wereld gaat horen”, licht Terlouw een tipje van de sluier op. “Ze merkt dat geld absoluut niet gelukkig maakt, want alles wat ze echt wil hebben kan ze niet kopen. Dan zegt haar zoon: ‘Morgen gaan we naar Zuid-Afrika en in een woestijn gaan wij een heel groot zonnepark opzetten.’ Twee jaar later merkt ze dat ze beroemd is geworden, omdat ze iets dóét met haar geld. En dan niet een voetbalclub kopen of mensen twee minuten gewichtloos maken voor tientallen miljoenen euro’s. De stiekeme hoop is dat ooit zo’n steenrijke dat leest en op een gedachte wordt gebracht.”

ALLEMAAL IN ACTIE Terlouw richt zijn klimaatpleidooien niet alleen tot de allerrijksten der aarde, maar ook tot de politiek en eigenlijk alle mensen. “We moeten allemáál in actie komen voor de natuur en het klimaat. De politiek in de eerste plaats, daar kiezen we ze voor. Maar de politiek – tja, ik heb daar ook lang genoeg in gezeten om te weten dat het niet lukt als de mensen niet mee willen. En waarom zouden de mensen nou in vredesnaam niet mee willen als het voor hun kinderen is waar ze toch zo dol op zijn?” Terlouw kan

maar één antwoord verzinnen: “Dat ze niet écht weten wat er aan de hand is met het klimaat. Want anders zouden ze het willen. En dus moeten we ze laten weten hoe het zit, en dat betekent gelijk dat iedereen een taak heeft: ook de kerken, ook het onderwijs, ook de kunsten. Daarom vind ik dat ik dat op mijn 90ste met mijn drie invalshoeken – als oud-politicus, natuurkundige en schrijver – ook nog hoor te doen.”

OPTIMISTISCHE KIJK Waar het meestal blijft bij sombere berichten, heeft Terlouw een positievere kijk op de toekomst van de aarde. Hij rekent voor dat het vervangen van bijvoorbeeld vervuilende schepen, jaknikkers en benzinestations door groenere alternatieven zo’n 3 tot 4 procent kost van wat we jaarlijks in de wereld verdienen. “Als je dat er per jaar aan uitgeeft, dan los je het klimaatprobleem op. Wat is nou 3 of 4 procent van al onze geweldige inkomsten? Dat moeten we ervoor over hebben.” Zijn optimistische aard zorgt ervoor dat hij áltijd oplossingen ziet. “Mijn analyses zijn doodsomber, maar mijn optimisme denkt: het komt wel weer goed. Ik merk het ook bij het schrijven: ik vind de oplossingen meteen. Daar zit ik helemaal niet over te piekeren, ik weet: er komt wel wat. Er zijn altijd oplossingen.”

NIEUWE LIEFDE Is het glas dan altijd halfvol in Huize Terlouw? “Oh ja, we hebben ’s avonds altijd halfvolle glazen”, zegt Annette Mul, sinds bijna drie jaar de partner van Terlouw, met een knipoog. Elke avond drinken ze samen een borrel om te proosten op het leven en de liefde. Dat Terlouw na het overlijden van zijn echtgenote Alexandra weer een nieuwe vrouw in zijn leven zou krijgen – daar had hij geen seconde aan gedacht. “Het overkwam mij.” Mul: “Heel in het begin voelden we ons te jong om ons te binden voor het leven.” Dan, serieuzer: “We schelen 29 jaar in leeftijd. In een flits denk je: ik ben verliefd, maar dat kan toch niet of dat mag toch niet? Maar dat kun je niet ontkennen.” Terlouw: “Denk dus niet dat het allemaal niet meer hoeft als je er alleen voor komt te staan. Leef voor de toekomst en niet voor het verleden. Blijf openstaan voor nieuwe mogelijkheden en omarm het als een nieuwe liefde je overkomen mag.”

21 TRAPTREDEN Een paar jaar geleden was Terlouws leeftijd voor hem niet meer dan een getal. Zijn werkweek en leven

‘Onderneem iets, dat is zo ontzettend veel leuker’

‘Leef voor de toekomst en niet voor het verleden’

waren volgepland met activiteiten. Pas na een ziekenhuisopname voor een zware longontsteking drong tot hem door dat hij echt eind-tachtig was. Terlouw: “Ik voelde me toen zwak. Hier in huis is het naar boven 21 traptreden. Ik ben in het ziekenhuis gaan kijken hoeveel treden ik op kon komen zonder uitgeput te zijn en pas toen ik er 21 kon lopen ben ik naar huis gegaan.” Zijn activiteiten heeft hij weer opgepakt, maar in een iets lagere versnelling. “Het werk is wat minder geworden, ik moet nu een paar keer per dag even in slaap vallen. En gelukkig zorgt Annette nogal eens voor de dieren. Maar ik blijf bezig, dat is belangrijk.”

REIS NAAR ZUID-AFRIKA “Een politieke slagzin van me is altijd geweest: het hebben van plichten is een recht. Het is mooi dat een mens rechten heeft, maar hij heeft net zoveel plichten. Dan hoort-ie erbij, blijft-ie meedoen. En zo heb ik altijd geleefd, geloof ik. Ik raad iedereen aan: ga eens niet op iedere verjaardag in hetzelfde kringetje koffie drinken, onderneem iets. Dat is zo ontzettend veel leuker. Je kunt ook iemand opbellen of iets doen voor de buurman. Maak een alternatief voor het Wilhelmus. Use it or lose it.” Wat staat er op Terlouws to-do lijst? “Ik zou heel graag samen met Annette naar ZuidAfrika willen reizen, een land waar zij nauwe banden mee heeft. Maar ik weet niet of ik de krachten heb. Morgen ga ik naar de cardioloog om 24 uur mijn hartslag te registreren, want ik heb een beetje hartruis. Kijken of zo’n reis haalbaar is.” Mul: “Van al die verliefdheid gaat dat hart natuurlijk sneller kloppen, dat snap je.” Terlouw: “Het ratelt erop los!”

VRAAG & ANTWOORD

WAT VALT U OP AAN OUDER WORDEN? “Ik vergeet tegenwoordig alles! Dan moet ik weer zo hard denken hoe alle achterkleinkinderen heten. Het is afschuwelijk, maar ja, dat hoort er ook bij. Analytisch denken gaat nog wel, maar onthouden – moeilijk, moeilijk. Maar ik heb Annette, zij onthoudt alles.”

DENKT U WELEENS NA OVER DE DOOD? “Het komt natuurlijk heel dichtbij als je zo oud bent. Maar ik doe het niet veel, hoor. Mijn grootvader werd 100, dus dan heb ik nog een hele poos te gaan.

Ik denk weleens: als ik nou morgen dood zou gaan, is er dan iets onuitgesproken tussen de kinderen en mij? Dat geloof ik niet.”

HOE IS HET OM UW KINDEREN RICHTING DE PENSIOENLEEFTIJD TE ZIEN GAAN? “Ik vind het hoogst vreemd. Maar ze leven niet alsof ze bijna met pensioen zijn, ze zijn nog volop actief. Ik schreef ook samen met Sanne, mijn dochter, maar daar is sinds het overlijden van Alexandra (Terlouws echtgenote overleed in 2017, red.) niets meer van terecht gekomen. Alexandra was een enorme stimulans, we noemden haar ‘het rode potlood’. Alles wat ik of de kinderen schreven werd door haar gecorrigeerd. En altijd met complimenten, zo van: ‘Dit kan misschien iets anders, maar wat is het mooi.’”

HEEFT U – MET ALLES WAT ER GAANDE IS IN DE WERELD – WELEENS DE NEIGING OM OUD-COLLEGA’S IN DEN HAAG TE BELLEN EN ADVIES TE GEVEN? “Daar moet je mee uitkijken hoor, oud-leiders die moeten een beetje hun mond houden. Ze zeggen altijd: oud-politici worden linkser, want die hebben geen verantwoordelijkheid meer. Die hoeven niet meer bepaalde afwegingen te maken, en dat realiseer ik me heel goed. Makkelijk praten als je niet met de beslissingen en consequenties daarvan wordt geconfronteerd.”

WAAROM BLIJFT ER ZOVEEL ONRUST IN DE WERELD? “Dat komt omdat de ongelijkheid in de wereld nog steeds ontoelaatbaar groot is. Het is gruwelijk hoe onze hebzucht het zuiden van de wereld heeft uitgeput en uitgebuit. Eerst met kolonialisme, toen met technologie en met het leegroven van hun voorraden, en nu doen we het weer: wij zijn bezig om het klimaat te veranderen en dat voelen zij als eersten. Zolang die enorme ongelijkheid en onrechtvaardigheid er in de wereld is, zul je conflicten houden, daar ben ik van overtuigd.”

HOE DRAAGT U ZELF BIJ AAN EEN BETER KLIMAAT? “We eten geen vlees en ik heb een hybride auto. We douchen om de dag in plaats van elke dag, zetten de verwarming laag als we uit huis gaan, zetten ’m een beetje later aan ’s morgens en we laten geen lichten branden als we ergens niet zijn.”

JAN TERLOUW

Jan Terlouw (1931) werd geboren in Kamperveen en bracht zijn jeugd door op de Veluwe. Hier maakte hij de oorlog van heel dichtbij mee; beelden die nog altijd scherp op zijn netvlies staan. Hij studeerde wis- en natuurkunde en deed tot 1971 wetenschappelijk onderzoek, ook in het buitenland. In 1967 werd hij lid van D66, de partij waarvoor hij van 1971 tot 1981 Tweede Kamerlid was en kortstondig minister van Economische Zaken en vicepremier. Begin jaren ‘70 verschenen Terlouws eerste kinderboeken, waaronder Koning van Katoren, Oorlogswinter en Briefgeheim. Die lijst is in de jaren daarna aangevuld met nog veel meer titels voor jongeren en volwassenen. Begin jaren ‘90 werd hij Commissaris van de Koningin in Gelderland en eind jaren 90 werd hij senator in de Eerste Kamer. De afgelopen decennia houdt Terlouw zich vooral bezig met klimaatproblematiek en natuurbehoud. Terlouw heeft vier kinderen.

VAN BAD NAAR

VEILIGE INLOOPDOUCHE IN 1 DAG

Blij ven genieten van je huis met Molenaar

Wat is douchen toch heerlij k. In de ochtend om energiek wakker te worden of in de avond om te ontspannen na een heerlij ke dag. Vier de zomer met een nieuwe douche van Molenaar. Uw oude bad of douche eruit en een nieuwe inloopdouche erin. Dat kan al vanaf € 4590,- en in 1 dag geplaatst. Profi teer nu van zomers voordeel tot maar liefst € 750. Maak vandaag nog een afspraak met onze adviseurs, in een van onze showrooms of gemakkelij k bij u thuis.

Vraag de gratis brochure aan

Bel direct 0341 - 23 23 00 of ga naar www.molenaar.nl/summersale

Vrijwilligerswerk

Voor anderen klaarstaan en samen iets doen zonder financiële prikkel… Toch loont vrijwilligerswerk wel degelijk. Je wordt er namelijk gelukkig van, blijkt uit onderzoek. En zonder vrijwilligers zouden veel zaken die het leven juist leuk maken (bijeenkomsten, culturele festivals en sportevenementen bijvoorbeeld) nooit kunnen plaatsvinden. Daarom een dossier vol feiten, tips en experts aan het woord over waarom iedereen af en toe vrijwilligerswerk zou moeten doen.