Nº 14
Xuño 2010
Coordinación
Equipo de Normalización Lingüística
SUMARIO
Limiar .......................................................................................... 3 Que é ler ...................................................................................... 4 Diario do teatro ............................................................................. 4 A canción na aula de inglés............................................................ 5 Consellos para pais e profes........................................................... 5 Futuros artistas? ........................................................................... 6 As intelixencias múltiples ............................................................... 8 De magosto ................................................................................. 9 Facendo prácticas de maxisterio ..................................................... 10 Aprendendo a nadar ...................................................................... 10 Un galego na Lúa .......................................................................... 11 Novoneyra: Do Courel a Compostela ............................................... 12 Enredos ....................................................................................... 14 De todo un pouco ......................................................................... 15 Folclore en Galicia ......................................................................... 16 Para eles, para vós, para nós ......................................................... 18 Exposición Madre Trinidad .............................................................. 19 Obradoiro da Horta ........................................................................ 19 Colexio “Madre de Dios” Rúa Convento nº 8 Sobrado do Bispo 32890 Barbadás Ourense Tfno/Fax 988 383 003
Obradoiro de Teatro....................................................................... 20 Importancia do teatro na escola ..................................................... 21 Semana da Ciencia ....................................................................... 21 Miscelánea................................................................................... 22
LIMIAR Terminamos un ano escolar cheo de novidades, de expectativas cumpridas e algunha que outra frustrada, pero coa mirada positiva, esperanzada. Sabendo que os límites e fracasos de “hoxe” son as oportunidades de “mañá” para os nosos alumnos e os vosos fillos, para nós, profesores e todos os que dalgún xeito nos sentimos implicados no proceso ensino - aprendizaxe das persoas que máis valorades e valoramos nesta vida. Quero dirixirme de forma especial a vós, pais. E quero facelo coa axuda dunha canción moi de moda sobre todo para os vosos fillos, cal dos vosos fillos non tarareou a canción de Macaco “Moving”? E parafraseando á directora da revista “Hacer Familia”, Por que esta canción? Parece unha canción sinxela e que o que nos engancha e o seu ritmo, sen embargo, se nos paramos a “soletrear” podemos descubrir unha mensaxe simple, pero que si a leváramos á realidade da vida poderiamos ensinar ós nosos alumnos, ós vosos fillos, a descubrir o pequeno e esencial da vida, que é o que ó fin vai dar senso ó seu existir, ó seu facer, ó seu ser. “Tiempos de pequeños movimientos… movimientos en reacción!. Tempos de pequenos movementos, esa é a nosa vida! Nada extraordinaria, pero ben feitos, un detrás doutro, provocando a reacción daqueles que nos rodean. Pequenas cousas diarias, imperceptibles para moitos, pero non para os nosos. Sinxelas manifestacións de cariño que fan do fogar unha familia e da familia unha sociedade digna. Que importante axudar a ver, valorar e esforzarse polo pequeno, polo que enche o corazón e non os caixóns! “Una gota junto a otra hace oleajes, luego mares…océanos”. Esto é a herdanza das familias, elos fortes, unidos, que fan cadeas de persoas felices… grazas á educación que recibiron dos seus pais e estes dos seus, ata chegarmos á orixe, como segue a letra de “Moving”: “Si en lo pequeño está la fuerza, si hacia lo simple anda la destreza / Volver al origen no es retroceder, quizás sea andar hacia el saber”. Que importante é ser constantes, repetir unha e mil veces as cousas, pousando esa semente nos corazóns dos nosos alumnos, dos vosos fillos, sen saber cando xermolará. Pero… no pequeno está a forza… e os fillos, aínda que ás veces parece que se afastan, chega un momento en que comprenderán que “volver al origen no es retroceder” e sacarán todo aquilo que lles inculcamos dende a súa tenra infancia. E así, agradecerán este empeño que puxemos en explicarlles que existen outras formas de afrontar e vivir a vida, sentiranse orgullosos de tomar as súas propias decisións e asumilas como tal, sentíndose responsables das súas consecuencias. Porque como segue decindo este grupo de melodías “Nunca una ley fue tan simple y clara: acción, reacción, repercusión. / Murmullos se unen, forman gritos, juntos somos evolución” A vosa tarefa familiar na educación dos vosos fillos é primordial. De vós reciben esa educación que con toda seguridade non a poderá borrar ninguén. Non busquemos momentos extraordinarios, vivamos o pequeno. Axudemos a encontrar o tesouro que cada día Deus nos regala e poñamos todo o noso esforzo en que a felicidade dos nosos “nenos” estea no esencial, no que podemos ver cos ollos do corazón como di Saint Exupery. “Valorade o precioso tesoro que Deus puxo nos nenos” (M. Trinidad)
Sor Isabel López Ramos
3
QUE É LER? A RESPOSTA ESTÁ NA POESÍA É viaxar e non en avión,
os rapaces americanos celebran ese día e
coche, barco, tren nin moto,
tivemos a oportunidade de ver o Empire State iluminado con luces encarnadas. No mes
a calquera lugar remoto sen moverte do sillón. E así foi, a través da lectura en inglés, como os alumnos do colexio Madre de Dios de segundo e terceiro ciclo de primaria tiveron a
de marzo e con motivo do St. Patrick’s day visitamos Irlanda pintada de verde,
oportunidade de viaxar sen moverse do colexio. A viaxe comezou en Sobrado do Bispo, a nosa primeira
coñecemos a cidade de Dublín, admiramos os fantásticos acantilados
parada foi en Londres, onde visitamos o río Támesis, o Big Ben, o palacio de Buckingham… Continuamos o noso longo camiño e
de Moher, o enorme Phoenix Park , o Spire e coñecemos a historia de
de súpeto chegamos a Escocia, onde coñecemos o Castelo de Edimburgo, os seus lagos e a estatua de Willian Wallace.
Molly Malon. Cal será destino?
Cando se achegaba o día de San Valentín, viaxamos ata New York para ver como
o
seguinte
Laura Villar Domínguez PROFESORA DE INGLÉS
DIARIO DO TEATRO Eu fixen este artigo para contar o que facemos na aula de teatro. Pero vou empezar polo principio. Fágovos unha invitación para que veñades á aula de teatro, onde os servirá de moitas cousas como non ter medo escénico, tamén xesticular mellor e moito máis. Faredes obras de teatro e entraredes no mes das 7 barbas. O único que nos faltan son actores e actrices por eso vos invito a aula de teatro. ÁNIMO! Daniela Ferreiro de Aguiar 5º PRIMARIA
4
A CANCIÓN NA AULA DE INGLÉS estruturas gramaticais que en cursos posteriores irán descubrindo e como non, a ampliación de vocabulario.
A importancia de traballar na aula de inglés con cancións é moi relevante xa que ofrece un gran abano de posibilidades non só nos contidos traballados senón tamén na metodoloxía aplicada.
Cando se traballa con cancións os alumnos reláxanse creando unha actitude positiva. O traballo con cancións normalmente realízanse en grupos ou parellas o que resulta moi motivador para os rapaces.
Un dos principais problemas que xorden na aprendizaxe do inglés é a falta de correspondencia entre a grafía e a pronuncia, así que todas as tarefas que impliquen unha exposición á lingua inglesa de forma oral son bastante significativas para asimilar a pronuncia inglesa. Así coas cancións pódense practicar sons vocálicos e consonánticos conflitivos para os alumnos, asimilar a acentuación das palabras en inglés, aprender características do ritmo do idioma como contraer sílabas, pronuncialas rapidamente, unir palabras…
A importancia de usar cancións na clase de inglés recóllese en dous puntos fundamentais: motivar e crear interés nos alumnos pola asignatura e ensinar dun xeito lúdico para os rapaces. Con todo isto esperamos sorprendervos con algunha canción do noso repertorio. DEPARTAMENTO DE INGLÉS
Outro aspecto fundamental que se traballa coas cancións é que os alumnos se familiaricen con
CONSELLOS PARA PAIS E PROFESORES O cansazo é a escusa que moitos nenos usan para estaren sobre os seus cadernos ou libros de traballo. Observade como escriben os vosos cativos, aínda que vos pareza exaxerado, tamén a postura inflúe no seu desenvolvemento académico. Modo correcto: O taboleiro usado para facer as tarefas debe ter unha altura axeitada. Para manter as costas ergueitas apoiada sobre o respaldo da cadeira, os pés do neno chegarán ao piso, mentres que a mesa debe aproximarse aos cóbados cando sexan flexionados. Os cadernos e libros colocaranse do lado dereito se o neno é manicho, e do contrario se é destro. O peso do corpo necesita situarse sobre o extremo oposto do que se escribe. Cando o neno comece a escribir ten que apoiar o brazo xunto co pulso sobre a mesa, e collendo o lapis correctamente, na colocación e na presión que se fai cando se escribe. Unha correcta postura ao escribir favorece a atención, e mellora o proceso de escritura e lectura; básicos na aprendizaxe infantil. 5
FUTURAS/OS ARTISTAS?
6
7
AS INTELIXENCIAS MÚLTIPLES As habilidades cognitivas que un neno posúe non sempre se relacionan coas cualificacións mostradas na escola. Hai algúns anos Howard Gardner e Daniel Goleman presentaron dúas teorías onde conceptos como: "intelixencias múltiples" ou "intelixencia emocional" revolucionaron o pensamento sobre esta palabra. Cada neno ten un talento especial. É ideal manexar estes conceptos para ser cautelosos cos nosos fillos e aceptar os seus talentos en certas áreas e incentivar o seu desenvolvemento naquelas menos favorecidas. Se tés un pequeno de entre os 4 e os 8 anos aquí che van uns consellos: Para incentivar a intelixencia lóxica - matemática ensínalle a explorar o seu ámbito físico: Ordenar os seus xoguetes e clasificalos por tamaños ou formas. Se buscas potenciar a súa linguaxe, esta pode ser
motivada con contos ou ilustracións que en principio esperten a súa curiosidade pola lectura. Traballa moito os sinónimos, lelles poesía e practica con el trabalinguas. Mentres medra anímao a practicar exercicios: correr, saltar, practicar natación e mesmo o baile axúdao a desenvolver a intelixencia cinética - corporal. Nesta segunda nota completaremos a lista de "Intelixencias múltiples" e mostrarémosche algunhas ideas para incentivalas nos teus fillos dende pequenos. Habilidades diferentes: Musical: Acostúmao a oír música e diferenciar melodías. Ide xuntos a un concerto e intenta descubrir se ten interese nalgún instrumento
Interpersoal: Tamén coñecida como intelixencia social, é quizais unha das máis importantes. Motiva no teu fillo o desexo de interactuar cos seus pares a través dos xogos grupais, ais para aprender a
tole-
rar e comprender os
dife-
ide-
rentes carácteres. Intrapersoal: Axúdanos a coñecer os nosos sentimentos e emocións, o cal é básico para comprender ás outras persoas. Se incentivas no teu neno esta calidade seralle máis doado expresar como se sente fronte a calquera circunstancia, sexa boa ou mala. Empeza comentándolle nunha linguaxe sinxela situacións na túa vida que te motivaron, aínda aquelas difi-
musical.
cultosas encerrarán un ensino. Ademais interésate en coñecer como lle vai na escola, cos
Naturista: Aléntao a manter contacto cos ani-
seus amigos e mestres.
mais e a natureza. Os documentais ou os libros con fotografías adoitan chamar a súa atención. 8
Jaime Montero Pampillón PROFESOR DE PT
DE MAGOSTO Todos os anos polo mes de novembro festexamos unha das nosas tradicións mais im-
para asar as castañas que tódolos nenos trouxeron durante a semana, xuntámolas e entre todos nos axudamos a moxetalas para
ción adaptada do típico conto de “a castañeira”. Ambientamos a biblioteca do cole para a ocasión e dúas profes do centro caracterizáronse para darlle un toque mais real á historia que nos narraban. A representación a pesar de
portantes: o magosto. Este ano, debido ao mal tempo, non nos puidemos achegar ao campo de fútbol do San Xoán, polo que
que non estouparan nas brasas. Dolores asou chourizos, bebemos refrescos e de sobremesa comemos bica e outras larpeiradas. Trala comida xogamos cos tizóns e mais dun neno volveu á súa casa coma un chamizo. Este ano
curtiña e moi improvisada, tivo unha acollida moi boa tanto para os nenos e nenas do centro como para os papás que viñeron compartir o dia con nós. ALUMNOS/AS DE 5º
decidimos celebralo no colexio, pois cremos de vital importancia mergullar os nenos nas festas populares da nosa comunidade, e esta gústalles moito porque é das mais larpeiras. Fixemos unha pequena fogueira no patio do colexio
acompañounos algún pai na celebración. Este mesmo día, despois de gozar do xantar e mais dos xogos, preparamos unha pequena representa9
FACENDO AS PRÁCTICAS DE MAXISTERIO Como futura mestra neste último ano de carreira, fixen as miñas prácticas no colexio”Madre de Dios”. Escollín este centro porque síntome moi unida a el, pois os meus primeiros pasos tiveron lugar nesas “Dos recordos da nosa infancia aulas.
e soubo transmitirme unha serie de valores que me serviron moito no meu desenvolvemento como persoa. E por último gustaríame agradecer a acollida e o cariño dos profesores actuais do centro, pois o meu período en prácticas, tratáronme como a unha compañeira máis ofrecéndome a súa experiencia e axuda
emerxe sempre unha clara figura dun mestre ou mestra, con quen temos pendente unha débeda de gratitude. Soe ocorrer que tardamos moito en darnos conta da súa influenza benefactora, e para entón aquelas persoas que serviron de ponte entre as familias e a sociedade, que suavizaron o desamparo dos primeiros días de escola e leváronnos da mao polos labirintos do abecedario e da cultura desaparecerán xa das nosas vidas”.
Do meu paso gardo un fantástico recordo. Foron uns anos moi felices, coas clases de música nas que aprendín a tocar a guitarra. A ensinanza estaba moi personalizada. Recordo de xeito especial á miña primeira mestra, Ana González, que José Antonio Marina me ensinou o AE- I- O- U con moito cariño. E sobre todo, ás miñas amigas, coas que a pesar dos anos sigo mantendo relación.
en todo momento. Serviume para crecer nunha aventura marabillosa. Ser mestra. GRAZAS
A educación relixiosa deume un bo modelo de comportamento ético. Un agradecemento a todas as relixiosas e profesores do colexio e de forma especial a Sor Isabel que me acompañou na miña adolescencia
Raquel Casas Vázquez PROFESORA EN PRÁCTICAS
APRENDENDO A NADAR
10
UN GALEGO NA LÚA que tratar de manter o teu planeta limpo e loitar contra a contaminación. Tés que llelo dicir a tódolos teus amigos, aos teus pais, a tódalas persoas que poidas e quizais entre todos poderedes evitar que algún día ese planeta que tanto amades de converta nun planeta marrón, triste e sen vida. Iso si, só me tés que facer un favor. - Cal é? - Non lle podes dicir a ninguén que estiveches aquí, porque senón todo o mundo querería vir e iso non é posible. Pero prométoche unha cousa, se ti cumpres coa túa palabra, eu, cada vez que te vexa, dedicareiche un sorriso e poderás contarllo a alguén especial para ti. - Está ben, pola miña parte o trato está pechado. Volverei á Terra e intentarei que tódolos humanos loiten por manter o planeta tan fermoso coma sempre.
- Nai, nai! -No colexio hai un concurso e temos que facer algo con material de refugallo para participar. Esas foron as palabras da miña filla en canto o soubo, e eu, coma sempre, comecei a darlle voltas á cabeza pensando en que facer ou non facer. - Xa está! Imos facer unha homenaxe ó primeiro que pisou a Lúa. - Iso soa un pouco “rollo” nai. - Vouche contar unha historia que moi pouca xente sabe, pero que todo aquel a quen se lle conta está obrigado a gardar o segredo. E só se poderá contar cando a Lúa lle dedique un sorriso. - Un sorriso? Pero que dis nai? A min paréceme que a Lúa non sorrí nunca. - Pois a min onte sorriume e por iso che vou contar a historia. Verás, ti sabes quen é Neil Armstrong? - Pois non. - Pois segundo o mundo enteiro foi o primeiro que pisou a Lúa, pero iso non é certo porque o primeiro foi Xurxo Carballo, un ourensán que daquela contaba coa túa idade máis ou menos. - Coa miña idade, Ja! Ja! Ja! Paréceme nai que é pouco probable. - Escoita un pouco e verás como che interesa. - Unha noite Xurxo, despois de cear e lavalos dentes, deitouse na súa cama disposto a descansar, non sen antes escoitar o conto que con tanto amor lle contaba tódolos días a súa avoa. Aínda non comezara co conto e a Xurxo xa se lle empezaban a pechar os ollos. Xirouse na cama e cando volveu abrir os ollos deuse conta que aquela non era a súa habitación. Era un foguete espacial! Na pantalla do ordenador había unha mensaxe: XURXO, SON A TÚA NAI, ESTOU ALGO CANSA DE REPETIRCHE QUE TES QUE COIDAR O MEDIO AMBIENTE E TI NADA, NON FAS CASO, TIRAS OS PAPEIS Ó CHAN, DEIXAS AS LUCES PRENDIDAS POLO DÍA, NON PECHAS AS BILLAS DA AUGA… ASÍ QUE VOUTE MANDAR Ó FUTURO, PERO VOUNO FACER A UN SITIO ESPECIAL PARA QUE VEXAS COMO NOS PODE PREXUDICAR A CONTAMINACIÓN. Cal non sería a sorpresa de Xurxo cando de repente se viu, nada máis e nada menos, que na Lúa. Xurxo non entendía nada pero cando mirou alá lonxe viu un planeta marrón, moi marrón. - Que será iso? -Preguntou Xurxo. - Pois iso é a Terra –contestoulle a Lúa– o que pasa é que xa non é como ti a recordabas: as augas azuis e os campos verdes. - Pero, que lle pasou? - Pois os humanos que pouco a pouco foron acabando con ela. Non tiñan coidado de nada, verquían lixo ós mares e bosques, cortaban árbores e destruían todo aquilo que mantiña a súa atmosfera. - Non pode ser! Xurxo choraba desconsolado por ver como ía quedar a Terra, pero entón a Lúa ofreceulle unha solución: - Verás Xurxo, voute mandar de volta á Terra pero cando chegues tés
- Entón pecha os ollos e prepárate para partir, Xurxo. Xurxo pechou os ollos. De repente oíu un pito, cada vez máis forte, abriu os ollos e deuse conta de que ese son era o seu espertador e que xa non estaba na Lúa. Estaba na casa. Todo seguía igual, ou non, porque Xurxo, dende aquel día e á súa maneira, axuda a que a Terra sexa tan azul e verde coma sempre. Iso si, tódalas noites cando a avoa sae do seu cuarto, asómase á ventá para ver se a Lúa lle sorrí porque iso quere dicir que está contenta e de que todo vai ben. - Nai, nai! - Di filla. - Sabes que? Eu tamén quero ser coma Xurxo e vou intentar coidar o medio ambiente o mellor que poida. - Iso está moi ben, miña filla, pero, por que queres ser coma el? - Porque eu tamén quero que a Lúa me dedique un sorriso. E, a ti. Tamén che sorrí a Lúa? Conchi Amorín NAI DE AINOA (2º) E PAULA (E.I.)
11
Novoneyra : do Cou O poeta Uxío Novoneyra nace o 19
en castelán, chegando a publicar
“Os Os eidos”, eidos” escrito entre 1952 e
de Xaneiro de 1930, na aldea de
dous poemas que formaban parte
1954. As relacións galeguistas léva-
Parada de Moreda, en plena serra
do libro inédito “Desde Desde las cosas”. cosas É
no a participar en actos como o re-
do Courel, nunha familia labrega
este tamén un momento de eclo-
cital inaugural do ciclo “Homenaje a
acomodada. O futuro escritor pasa
sión política estudantil e nese am-
la poesía gallega” organizado en
a nenez e mocidade
biente entra en crise o
Compostela no 1957; nel pronuncia
nun Courel que segue
pensamento do autor,
unhas valentes palabras na nosa
conservando os seus
quen daquela comeza a
lingua proscrita, xesto político que
tradicionais modos de
conformar a súa ideolo-
causaría un forte impacto no am-
vida e que conformará
xía e dá o seu primeiro
biente represivo e timorato dos ne-
as experiencias básicas
recital poético nas aulas
gros anos cincuenta.
da creación poética do
universitarias, iniciando
Entre 1962 a 1966 vive en Madrid.
autor, de inspiración esencialmente
así a que será a súa recoñecida
Aquí na radio e na televisión en pro-
telúrica. Da mesma maneira, o am-
actividade como “decidor” de poe-
gramas relacionados coa poesía
biente histórico represivo da déca-
sía.
galega, española ou universal e
da dos trinta e comezos dos coren-
En 1952 volve a Galicia para facer
asiste ás tertulias do Café Gijón. Ao
ta do pasado século, que coincide
o servizo militar coincidindo outra
tempo, relaciónase cos membros
cos anos de nenez e mocidade, dei-
vez con Manuel María. As experien-
do grupo Brais Pinto: Patiño, Hermi-
xarase ver máis tarde na súa poesía
cias composteláns son fundamen-
nio Barreiro, Bautista Álvarez e os
cívica.
tais pois espertan no escritor unha
escritores Ramón Lorenzo, Bernar-
En 1945 trasládase a Lugo para
nova conciencia galega
dino Graña, Xosé F.
estudar o bacharelato, que remata
que se vai forxando en
Ferreiro e Méndez
en 1948. Neste último ano coñece
contacto
figuras
Ferrín. Neste am-
ao seu compañeiro de xeración, o
como o pintor Carlos
biente de vangarda
escritor da Terra Chá Manuel María.
Maside, Ramón Piñeiro
e preocupación so-
Antes, en 1947, xa fora vivir a Para-
e Ramón Otero Pedrayo.
cio - política escribe
da a autora noiesa María Mariño
É
a
Carou, con quen o noso autor inicia-
contacto co galeguismo,
“Elegías Elegías de Madrid”, Madrid
rá unha profunda relación persoal
xunto coa volta ao Cou-
que xunto con ou-
que durará ata a morte da poeta.
rel durante unhas vaca-
tras dúas anteriores
De 1949 a 1951 está en Madrid e
cións no ano 1952, o
conforman o libro,
alí, tras superar o Exame de Estado,
que motiva o autor para escribir en
editado na capital do Estado en
matricúlase por ouvinte na carreira
galego. De 1953 a 1962, permane-
versión bilingüe galego - castelán
de Filosofía e Letras. Esta xeira ma-
ce no Courel repoñéndose dunha
“Elegías Elegías del Caurel y outros poe-
drileña é unha etapa de formación
enfermidade. Aquí nace o ciclo poé-
mas”. mas
cultural na que empezará a escribir
tico courelán, que se inicia co libro
En 1966 retorna ao Courel, por en-
con
precisamente
12
este
serie
poética
urel a Compostela fermidade dos seus pais, quedando
libro “De Pondal a Novoneyra”. Nes-
(Xerais), publica unha entrega poéti-
definitivamente en Galicia. O seu
ta mesma década Novoneyra inicia
ca individual, “Poemas Poemas da doada
pai morrerá en 1971 e dous anos
a recompilación do seu ciclo coure-
certeza i este brillo premido entre
despois a súa nai. En 1968 coñece
lán, despois dunha rigorosa depura-
as pálpebras” pálpebras (Espiral Maior 1994),
en Lugo a Elva Rei coa que casará
ción.
con caligrafías do propio autor. Esta
en 1973 e terá logo tres fillos, Bran-
En 1983 afíncase defi-
reaparición poética
ca - Petra, Uxío e Arturo, e residirá
nitivamente en Com-
complétase
ata 1983 entre Lugo e O Courel.
postela, desde onde
publicación do poe-
Daquela recolle os poemas do ciclo
exerceu a presidencia
mario “Camelio Camelio xa-
courelán posteriores ao seu primei-
da Asociación de Escri-
ponés”. ponés
ro libro, que xunto con outros máis
tores en Lingua Galega
Neste último perío-
recentes, forma a obra “Os Os eidos
ata a súa morte en
do o poeta segue
2”. As dimensións políticas e gráfico
1999. Desde o punto
sacando á luz diver-
- visuais aparecen conxugadas no
de vista creativo, na
sas mostras creati-
seu seguinte libro, “Poemas Poemas caligrá-
segunda metade da
vas
ficos”. ficos Por outra parte, nestes anos
década
oitenta
“Lendas Lendas de a cava-
de marcada preocupación cívica,
comeza unha reagru-
lo” lo (O Correo Galego
traduce ao galego varios poemas do
pación temática da súa obra com-
13-VII-1997), pertencentes á obra
escritor e político chinés Mao Ze-
pleta.
inédita á que o propio escritor se
dong (El Progreso, 19-9-1976).
Os anos noventa van amosar unha
ten referido en distintas ocasións
A comezos da década dos oitenta
nova contribución do escritor, dan-
como “Libro Libro de Rotas/ Ameto Míti-
Novoneyra é considerado xa como
do a coñecer dúas publicacións de
co” ou simplemente “Ameto Ameto Míti-
un clásico pois como tal o confir-
literatura infantil, “O O cubil do xaba-
co”, co e que sairía á rúa uns días des-
man o seu tratamento na Gran En-
rín” Gorgorín e Cabezón”, rín e “Gorgorín Cabezón dous
pois do seu pasamento, o 30 de
ciclopedia Gallega e os estudos da
contos ambientados na xeografía
outubro de 1999, baixo o título
nova crítica, como o revelador “O
do Courel. Despois dun
“Arrodeos Arrodeos e desvíos do Camiño de
fonosimbolismo na poesía de Novo-
longo silencio, roto tan
neyra” publicado en 1980; ou os comentarios
dos
só pola aparición dalgunha composición
literarios como “O
como
“Viaxe Viaxe”, Viaxe
iceberg poético de
ou a saída da
Novoneyra” que es-
segunda
cribe Anxo Tarrío. En
ción da obra
1984, Méndez Ferrín contribúe a
“Os Os Eidos” Eidos da
edi-
esta canonización ao escoller o
Biblioteca das
seu nome para o título do
Letras Galegas
13
como
coa
as
Santiago outras rotas”. rotas ENDL
Le e descifra o seguinte texto:
Fotocopia ampliado nunha cartolina, recorta e constrúe o teu Panda
Sgeum etsduos raleziaods por uhna uivenrsdiade ignlsea, non ipmotra a odre na que as ltears etsean ersciats, la uinca csoua ipormtnate é que a pmirirea e a utlima ltera setaen escirtas na psiocion cocrreta. O retso pdoen etsar ttaolmntee mal e aniad porideas lleo sen pobrleams, pquore non leoms cdaa ltera en si msema snoen cdaa paalbra nun contxetso.
Cal é o camiño a seguir dende a boca ata o pé do hipopótamo?
Atopa 15 diferenzas entre estes dous debuxos
14
DE TODO UN POUCO ENCONTRO DEPORTIVO EN BILBAO
ENGLISH ENVIRONMENT:
Un ano máis o noso centro participou no encontro deportivo que organizan os colexios da nosa congregación en homenaxe á nosa Nai fundadora Madre Trinidad. Este ano o evento tivo lugar no colexio de Bilbao os días 7, 8 e 9 de Maio. O “Madre de Dios”, de Ourense asistiu cunha amplísima representación de máis de corenta persoas, quizais a máis grande que o noso cen-
Os nosos alumnos contan cun espazo en cada unha das aulas de infantil e primaria con ambiente inglés. Este espazo denomínase ENGLISH CORNER, é onde os nosos rapaces expoñen os seus traballos de inglés e onde atopamos posters, almanaques, preguntas e expresións prácticas, flashcards and wordcards. É un recurso moi importante e útil na aprendizaxe dunha lingua estranxeira, os resultados son moi positivos en especial cos alumnos máis pequenos xa que o uso da imaxe nos tempos que corren é unha constante que está presente en todos os ámbitos da nosa vida e que nos invade constantemente. A imaxe é capaz de traer o mundo á nosa aula, comunicar, emocionar, chegar ó alumno. Por todas estas razóns na clase de inglés non se pode deixar escapar esta ferramenta fundamental. A través da imaxe podemos avanzar notablemente na aprendizaxe de vocabulario e os contidos de forma moi significativa ao mesmo tempo que dinamiza a clase.
Laura Villar Domínguez PROFESORA DE INGLÉS
tro ten enviado aos diferentes encontros deportivos. A nosa participación nas diferentes competicións foi tamén destacable xa que participamos en todas as disciplinas deportivas, atletismo (cross e velocidade), baloncesto, fútbol e volei. Pero neste evento, o deporte non é o único importante, a convivencia e as relacións de amizade que se establecen durante estes tres días entre alumnos, pais e profesores sen dúbida que é o que garante o éxito destes encontros e fai que o vindeiro ano en Madrid cumpramos o décimo quinto ano consecutivo de este evento, e gustaríanos aproveitar este artigo no “Vagalume” para agradecervos o voso esforzo e a vosa dispoñibilidade a pais, alumnos e ex-alumnos participantes, así como animarvos xa dende este intre para que o ano que ven poidamos superar a participación. Alberto Domínguez PROFESOR DE E.F.
VINDE ao OBRADOIRO de CIENCIA Ola, en ciencias hai dous grupos un dos martes e outro dos mércores. Empezarei coa clase dos martes, ao principio de curso estiveron falando das pompas de xabón, tamén sobre os planetas e despois aprendemos a facer unha fábrica de rosquillas. Na clase dos mércores ao principio de curso fixemos que un volcán estivese en erupción, tamén aprendemos as formas das cores, esperade un momento haber se recordo un haber... ah si! un que se chamaba os oito limóns que acendían unha luz, ese foi o que máis me gustou. O último día deunos un papel para valorar ciencias, pero nós queriamos facer algúns experimentos por iso dígovos que necesitamos máis científicos e científicas. Adriana Ferreiro de Aguiar ALUMNA DE 5º
15
FOLCLORE EN GALICIA CANCIÓNS Galicia ten un rico patrimonio folclórico de cancións e danzas populares, sendo a muiñeira a máis representativa. A muiñeira é un dos ritmos máis coñecidos e utilizados en Galicia. Fíxose tan popular que sufriu múltiples variantes. Si ben todas teñen a mesma estrutura musical, seu ritmo é máis rápido e alegre. O nome de muiñeira pensase que procede dos bailes que os labregos facían nos muíños mentres esperaban para recoller a fariña. Hai outras danzas e cantos populares que destacan: pandeirada, xota galega, alborada, alalás… .
A pandeirada garda unha gran similitude coas muiñeiras, incluso algúns cren que é a antecesora desta. Si ben soen executarse cantadas con acompañamento do pandeiro, este e a melodía levan distinto acento: o pandeiro, ternario, e a melodía, binario.
Dentro das modalidades da nosa música popular xoga un papel importante o aturuxo. O aturuxo é un grito agudo. Bótase polo regular, o final das cancións e de modo especial cando empezan as romarías e diversións.
A xota galega está escrita en compás ternario e se utilizaba moito en festexos populares para bailar, cantar e tocar. A alborada son doces melodías. Crese que proceden dos primitivos cantos do amencer. Hoxe é basicamente instrumental. A súa métrica é binaria. Os alalás están considerados como os cantos máis simples e primitivos de Galicia. A súa procedencia podería ser celta, seu tempo é lento, escrito e n
BAILE Galicia tivo dende hai séculos notables coros e corpos de baile que recollían as melodías populares e as danzas labregas, mariñeiras. Estas danzas executábanse nas festas das distintas comarcas galegas. Existen diversas danzas que se soen considerar galegas como son a xota, a pandeirada, o fandango, o maneo, pero sen dúbida o baile típico de Galicia enteira é a muiñeira. Nas distintas comarcas adopta variantes, as veces moi profundas ca fan de difícil execución. A muiñeira é sempre un alarde de ritmo, rápida e vistosa. A música soe estar represen-
comp á s binario, ternario e c u a t e rnario.
16
tada por un corpo de gaitas que consta de: a gaita galega, o bombo, o tamboril, o máis típico como instrumento é a pandeireta. INSTRUMENTOS A gaita é o instrumento máis representativo da música popular galega, entorno a gaita desenvólvense todas as actividades musicais desta terra.
A súa orixe é incerta, hai algúns que supoñen que procede dos pobos celtas. O primeiro documento coñecido en Galicia no que aparece un gaiteiro é no contrato de venta dunha finca do ano 1.374. A primeira representación iconográfica é a do capitel de Melide (A Coruña) que
aro de madeira revestido de pel; polos lados colgan as ferreñas.
data dos séculos XII e XIII. Tamén nas cantigas de Afonso X o Sabio atopamos representacións de miniaturas nas que aparecen gaitas. Juan Corominas argumenta que a gaita galega e asturiana foi introducida polo Noroeste da Península polos suevos que ocupaban esta
rial en forma de ferradura. Tamén as hai con outras formas
parte de España entre os séculos V e VII. Unha mostra de tradición galega son as cancións, as danzas e os instrumentos, instrumentos entre
nar, cóllese o birimbao cunha man e, situándoo entre os dentes, co dedo índice da outra man puntéase o extremo libre da lámina. Deste xeito, o instrumento vibra e produce o son grazas ao uso da boca como caixa de resonancia. Xogando cos beizos, a lingua e as mandíbulas podemos obter diferentes sons cos que poderemos executar a peza desexada. O son da lingüeta funciona como bordón e o resultado recorda á zanfona. A zanfona é un instrumento con orixe incerta, aínda que se pode
O birimbao, tamén coñecido como trompa, é o instrumento típico da Fonsagrada e dos concellos dos arredores. Consiste nunha lámina de madeira ou de ferro que se fai vibrar, suxeita a un marco do mesmo mate-
diferentes, pero a de ferradura é a máis común. O artesán is famoso construtor de trompas é o señor Herminio, da Fonsagrada. Para poñelo a funcio-
relacionar co organistrum, que poos que destacan: O tamboril é o máis fiel acompañante do son grave. O bombo é de maior diámetro, e se bate cunha soa man. O pandeiro está construído con laterais de madeira que forman un cadrado. Algúns levan cascabeis no seu interior.
só os cegos e mendigos a tocaban. Aínda por riba o esplendor da época do violín fixo que estivese a piques de caer na desaparición. En Galicia no século XVII aínda se daban clases de zanfona. Os mestres aceptaban aos aprendices por medio de público contrato.
demos atopar no Pórtico da Gloria da Catedral de Compostela. No século XII e XIII o organistrum é desprazado das igrexas e conventos polos órganos, e ve reducido o seu tamaño, podendo ser tocados por tan só un músico. Así nace a cinfonia, antecesor da zanfona. A zanfona foi o instrumento
A pandeireta é un dos instrumentos máis enraizados na percu-
máis querido polos xograres da Escola Lírica Galego-Portuguesa até o
sión tradicional galega. Consiste nun
século XV, onde foi perdendo terreo. A zanfona desprestixiouse moito, pois
17
En Galicia, a zanfona foi recuperada polo ourensán Faustino Santalices, quen en 1952 e logo dun gran traballo de investigación, toca este instrumento no Pazo de Xelmírez compostelán co motivo da súa inauguración. Hoxe en día hai artesáns que as constrúen e moitos músicos que a fan soar. Agárdalle un brillante futuro.
Javier Domínguez PROFESOR DE MÚSICA
PARA ELES, PARA VÓS, PARA NÓS... PROGRAMA DE PREVENCIÓN PARA TITORÍAS Como mellora no camiño educativo dos nosos nenos e nenas, xorde neste ano un novo proxecto: o Programa de Prevención para Titorías (PPT). Este programa, parte da titoría, pero impacta en todo o centro. A súa máxima eficacia alcánzase cando todo o claustro o asume como piar do seu proxecto educativo e implica ás familias nun mesmo proxecto vital.
cativo global, prever riscos sociais e dotar de competencias persoais e sociais. O método son unhas actividades sistemáticas, prácticas, sedutoras e sinxelas, estruturadas en tres eixos:
Neste traballo, a colaboración da familia nas actividades é fundamental, para isto, os nenos levan o seu libro para a casa e fan actividades cos pais, logo, as familias de infantil e de 1º de primaria son con-
- Mellorar as competencias emocionais (autonomía e autoestima)- Mellorar as competencias sociais (asertividade e comunicación)
vocadas unha vez ó trimestre coa finalidade de intercambiar impresións, vivencias e suxestións.
Para afrontar os riscos e os conflitos é necesario chegar ás “causasraíz”. Éstas atópanse nos esquemas persoais e sociais con que os alumnos e alumnas manexan as súas competencias emocionais, comunicativas e a toma de decisións. Esta é unha tarefa puramente educativa polo que só a poden realizar os educadores. O PPT, que abarca tódalas etapas educativas, é un programa de prevención e de formación en competencias. Os nosos nenos e nenas están inmersos na sociedade do coñecemento. Máis que o académico, no seu futuro necesitarán outro tipo de intelixencias e habilidades
para ser competentes no seu traballo, ser bos pais e nais de familia e ser felices. En resumo, o PPT ten tres obxectivos: vos actuar desde un proxecto edu-
- Mellorar as competencias éticas (creatividade e responsabilidade) Os materiais cos que se traballa son o libro do alumno e o libro do profesor titor. Para traballar as competencias sinaladas, os libros divídense en diferentes actividades nas que se comeza pola lectura dun conto, preguntas sobre el, xogos, talleres, asembleas... co fin de conseguir que os nenos e nenas adquiran os valores correspondentes a cada sesión de traballo.
18
Xuntos, se-
guiremos ñando.
cami-
Naiara Fernández DEPARTAMENTO DE ORIENTACIÓN
EXPOSICIÓN MADRE TRINIDAD terminar cunha pequena reseña que a Nai, cando tiña seis ou sete anos dixo á súa mamá referíndose ás súas amigas de xogos:
Co ánimo moi alto e coa convición de que se cumpriu co deber de sacarlle o maior rendemento posible ao curso do que nos achegamos ao seu ocaso tras nove meses saturados de traballo e bo facer, entregados á educación en valores e tratando de ofrecer os coñecementos propios nos diferentes cursos.
“ Mamá, eu quería ser coma este verme na chave do Sagrario, para que os nenos viñesen a buscarme, entralos dentro e dicirlles canto Xesús os ama”. O verme era un pequeno vagalume que colocándoo nas súas mans facía o xesto de iluminar o Sagrario.
Neste mes de maio quixemos abrir una porta á orixe da nosa historia como educadores: “ESCLAVAS DE LA STMA. EUCARISTÍA Y DE LA MADRE DE DIOS”.
Que a M. Trinidad ( A axude e ilumine denque poidamos levar a cabo esta misión en beneficio dos nenos e as súas familias. A Congregación está chamada a estender o Reino de Deus por todos os lugares que a Divina Providencia nos queira levar.
Que mellor para este cometido que sexa a mesma M. Trinidad, Fundadora da nosa Congregación, muller fiel á súa vocación Eucarística, Mariana e dedicada á educación dos nenos. A súa vida e obras dámolas a coñecer mediante una ampla exposición de fotos con gran valor vivencial e histórico, dende a infancia, xuventude, vocación e vida relixiosa vivida santamente ata entregar a súa vida ao Pai. A fundación é obra de moitos traballos, avatares e sufrimentos, con as súas luces e sombras ata confeccionar unha gran Obra de Deus coas características de Adoración á Eucaristía, gran devoción e amor á Virxe María, unha sensibilidade extraordinaria cargada de tenrura cara os nenos, educándoos coma se do mesmo Xesús se tratara.
nosa Nai) nos de o ceo para
Cunha gran confianza en todas as persoas: Profesorado, persoal non docente e amigos incondicionais agradecémoslle de corazón a súa colaboración.
A exposición consta de 96 fotografías, incluídas testemuñas e favores que a xente devota recibiu dela.
Sor Angustias
Que a M. Trinidad nos axude a seguir os pasos de Xesús para que o noso labor sexa fecundo e redunde a favor de tantos nenos que se achegan aos nosos colexios. Quero
OBRADOIRO DA HORTA Este curso incorporáronse tamén ao obradoiro todas as aulas de educación infantil. Ao aumentar o número de horteláns, ampliamos o espazo dos cultivos. No noso pequeno eido ou horta temos: leitugas, acelgas, cebolas, fabas... Tamén preparamos unha zona que será para plantas aromáticas. A actividade ten moi boa acollida e os máis pequenos toman conciencia da orixe de moitos dos alimentos, nunha sociedade como a de hoxe, demasiado afastada do mundo rural e a súa riqueza. Belén Glez. Lovelle EDUCACIÓN INFANTIL
Procesión en maio
19
OBRADOIRO DE TEATRO O 15 de xuño fixemos volvemos poñer en escena esta obra para os pais e todo aquel que se quixer achegar ata a Casa da Cultura da Valenzá. Foi un gran éxito o que nos anima a seguir para o vindeiro ano. De seguido ofrecémosvos para aqueles que non puidestes vernos un extracto da obra: “O tempo é a materia prima da que estamos feitos: segundos, minutos, horas, días, semanas, meses, anos... O tempo voa” Isto é o que nos ocorre aos alumnos e profesores da Aula de Teatro, que o tempo vaise voando e semella que foi onte cando comezamos co proxecto de teatro na escola. Este curso foi especial. Ademais das representacións habituais e programadas como unha representación polo Nadal e outra a finais de curso na Casa da Cultura da Valenzá, fixemos a nosa estrea nas Xornadas de Teatro que organizan as ANPAS dos colexios de Barbadás e que, baixo o nome de “7 BARBAS” xuntaron un gran número de nenas e nenos dos colexios participantes na actividade. Na edición deste ano participaron compañías de teatro profesionais xunto cos grupos de teatro dos colexios: Teatro Trécola, Ce orquestra pantasma, Marañao Teatro... Entre as actividades tamén se implicou ao alumnado dos centros convocando un concurso de carteis que, por certo, gañou un alumno noso, Ricardo de 2º de primaria. Houbo tamén obradoiros de maquillaxe, vestiario e un gran desfile inaugural baseado no mundo mariño.
No Castelo Grisallo todo é gris: desde o maimiño da raíña Otilia ata a súa cunca de porcelana inglesa. E tamén chove moito. A Súa Maxestade xa está cansa de colocar tarteiras debaixo das pingueiras. Pero un día chegan pola porta os catro membros do Circo do Paraugas: Chapeu Torto, o directorcapitán; Culleriña, a funambulistatripulante; Pelo Teso, o mimotripulante e Zapatóns, o pallasotripulante. Na sala do Castelo Grisallo, onde todos os días eran iguais, os membros do Circo do Paragugas coas súas brincadeira e xogos rematarán co soberano aburrimento. Pouco a pouco os membros desta compañía de circo -que outrora fora esplendorosa- daranlle cor a tanta monotonía. E farán que a mesma choiva soe a música: a música das pingueiras nas tarteiras. Pingueiras e tarteiras de Teresa González Costa, a peza gañadora do IIIº Premio Manuel María de Literatura Dramática Infantil, foi definida no ditame do xurado como unha "apoloxía da ledicia e da fantasía que ofrece unha visión atípica e desmitificadora de personaxes arquetípicos”. Unha obra que recorre a xogos de palabras para contar como a chegada dunha compañía de circo cambia a vida gris dun castelo. Reme Forneiro Cruz RESPONSABLE DA AULA DE TEATRO
Nós estreamos a nosa obra “Pingueiras e Tarteiras”, unha adaptación libre da obra de Teresa González Costa, premio Manuel María de Literatura Dramática Infantil 2008.
20
IMPORTANCIA DO TEATRO NA ESCOLA incapaces de entender unha pintura ou unha novela?
Dise que os nenos din a verdade, que viven nun mundo de fantasĂa, que son a esperanza da humanidade, o futuro do paĂs. Dinse moitas cousas deles; tantas, que parecen ser xa un lugar comĂşn, un con-
En realidade os nenos non estĂĄn preparados para xulgar e apreciar unha obra de teatro ou un espectĂĄculo de danza?
xunto de frases feitas, e malas frases, ademais, por-
O teatro infantil deberĂa ser unha das actividades artĂsticas mĂĄis atendidas por autores, actores e autoridades. Por iso no noso cole decidimos
que dicir que os nenos son o futuro ĂŠ case como negarlles a sĂşa existencia no presente, dicir que viven noutro mundo, pretender que as sĂşas escolas
darlle un espazo especial e asĂ creamos en nenos e preadolescentes o gusto e hĂĄbito por asistir ao teatro, e o is importante participar nese tea-
estĂĄn situadas na galaxia de AndrĂłmena e que os seus cuartos de xogos estĂĄn conectados ĂĄ Terra de Nunca Xamais.
tro. AsĂ ano tras ano esperamos sorprendervos coas nosas “grandes obrasâ€?. Se o neno ĂŠ o futuro, en-
Os nenos son o agora e viven no planeta Terra. O certo ĂŠ que se imos etiquetar, entĂłn o “mundo infantilâ€? ĂŠ un mundo que require de tanta ou mĂĄis atenciĂłn que o “mundo dos adultosâ€?, xa que se somos estatisticamente estritos, nenos e adolescentes constitĂşen unha boa maiorĂa da poboaciĂłn.
tón o teatro infantil Ê o futuro do teatro, Ê dicir, Ê o niùo de mellores públicos, produtores, funcionarios de cultura e artistas dedicados å escena. Por iso imos prestarlle toda o noso interese e maior atención. Grazas profes por facer isto, grazas mamis e papis pola vosa axuda, grazas ao concello por cedernos os seus espazos, grazas, grazas ‌.ESPERAMOS SEGUIR SORPRENDÉNDOVOS.
Por que, entĂłn, en tantos ĂĄmbitos da vida diaria o mundo infantil ĂŠ o que conta cos menores espazos, os menores orzamentos e as menores enerxĂas? SerĂĄ seica un asunto de poder? E cando se fala de arte, que dicir?, vĂĄlese escusar que os nenos son
Ana Escudero Sabuz TITORA DE 1Âş PRIMARIA
SEMANA DA CIENCIA Este ano o Colexio plani icou unha semana dedicada ĂĄ exposiciĂłn dos traballos que os alumnos e alumnas fan ao longo do curso. Durante toda esta semana o colexio fervĂa, as aula estaban a rebordar de todo tipo de materiais e de persoas excitadas que querĂan rematar a sĂşa maqueta, o seu mural ou axudando a un compaĂąeiro/a que aĂnda non completara o seu traballo‌ Non habĂa tempo para o ocio, estabamos na recta inal e os ordenadores non daban feito, faltan pilas, parafusos, acĂĄbase a tinta da impresora e hai que repoĂąela‌ Foron momentos intensos nos que se fundiron alumnos/ as e profesores/as nun constante intercambio de opiniĂłns, suxestiĂłns, felicitaciĂłns, risas, tertulias‌ Isabel de Aguiar RESPONSĂ BEL DE PASTORAL
21
MISCELÁNEA
22