Ang Siglaw 2018-2019 | Tomo XXVIII, Bilang I by Ang Siglaw

ANG

Lathalain

Indeks

SIGLAW SIGLAW

Opinyon

Ang opisyal na pahayagang pangkampus ng Jacinto P. Elpa National High School | Tomo XVIII XXVIIIBilang Bilang1,1,Oktubre Oktubre2018 2018

Isports

PARANGAL

J-nelle Avila

Mga guro tampok sa selebrasyon

“

J-Nelle Avila, Balita

PERSEVERANCE. PASSION. DEDICATION. Everything comes lighter.

inigyang parangal ng paaralan ang mga guro ng Jacinto P. Elpa National High School (JPENHS) sa walang sawang pagtuturo sa mga estudyante sa isinagawang World Teachers’ day, Oktubre 4.

Dr. Nilda Mendiola Program Supervisor

SALUDO. Mga mag-aaral nagpakita ng pagpapasalamat sa kanilang mga guro. Litrato ni Beryl Abala

Isa itong paraan upang mapasalamatan ng paaralan at ng mga magaaral ang sakripisyong ibinigay ng mga guro sa kanila. Mayroong din iba’t ibang serbisyo ang inihandog sa mga guro gaya ng Dental Check-up, Eye Infograpiks

ARAL. PAN.

Cosmiano, ang tagapayo. “Being a teacher is not an easy job, it is a difficult one. But with your perseverance, dedication, compassion and commitment, everything becomes lighter,” wika ni Dr. Nilda Mendiola, Education Program Supervisor sa Matematika.

Dating guro sa JPENHS si Dr. Mendiola at lubos ang kaniyang paghanga sa mga guro sa walang sawang pagsuporta at pagtuturo sa mga kabataan. Ayon sa kanya, hindi mayaman ang mga guro pagdating sa pera, pero sila ay mayaman sa pag-

MATEMATIKA

HANDOG KAPAMILYA

Kasanayan sa pamamahala, nilinang Nikka Falcon

INGLES

likha ng mga abogado, inhinyero, doktor, at iba pang propesyon. Tampok din sa pagdiriwang ang paligsahan sa Awit-Isahan para sa mga guro kung saan napanalunan ni Mareson Olaco ng Grade 8 ang unang gantimpala.

Balita Ekspres

AGHAM

MAPeH

E.S.P.

check-up, Medical checkup, Body massage, at iba pa. Ang mga serbisyong inihandog ng paaralan ay handog ng Supreme Student Government na pinangunahan nina Michael Lorence Pimentel, ang presidente at Luckymae

FILIPINO

18 16 12 9 8 2 % *Batay sa isinagawang sarbey sa baitang 10*

Alin sa mga asignaturang ito ang iyong gusto? Sa ginawang pagsiyasat, kapansin-pansin na marami ang mga estudyante mula sa paaralan ang may gusto sa asignaturang Matematika at sumunod ang MAPeH rito.

pang madebelop nang husto ang kakayahan sa pamumuno ng mga opisyales ng Supreme Student Government (SSG) ng paaralan, nagsagawa ito ng leadership seminar.

Idinaos ang pagsasanay sa Season’s Park Apartelle, Agosto 28, na dinaluhan ng 33 opisyales at siyam na mga pangulo ng bawat kapisanan ng paaralan. “As you listen to your brilliant speakers, think every opportunity to fill in your minds with the basics and necessary information you need,” ani ni Perla F. Naranjo, punongguro ng JPENHS. Hinamon ni Naranjo ang mga opisyales nito at pinaalalahanan sa mga gawin at tungkulin bilang mga lider ng paaralan. Estadistika

Mga nasunugan hinandugan ng tulong ng SSG

Tampok sa seminar ang pagtuturo kung paano maging maayos at mapabuti sa pamumuno ng mga lider ng paaralan. Kaugnay nito, malaki rin ang inaasahan ni Lucky Mae Cosmiano, tagapayo ng SSG sa mga opisyales na gagawin ang nararapat para sa pagtupad ng tungkuling sinumpaan. “I hope what you have learned from this seminar workshop will be applied on your leadership journey,” dagdag pa nito sa kanyang mensahe.

*Batay sa panayam ng koordineytor ng 4Ps*

2015-2016

1,724

2016-2017

1,669

2017-2018

1,297

2018-2019

1,909

4Ps lumobo ang bilang ng mag-aaral Florent Medellin

marangkada ang bilang ng mga estudyanteng bahagi sa Programang Pantawid Pampamilyang Pilipino o 4Ps ngayong taon.

I-Scan ang QR code at sundan ang Ang Siglaw sa Facebook.

Ayon sa saliksik, tumaas ng 612 ang bilang ng mga estudyante sa ngayon kumpara sa nakaraang taon na may bilang na 1,909.

Ang 4Ps ay isang programa na isinagawa upang matulungan ang mga estudyante sa kanilang pinansiyal na problema. “The number of students

increased maybe because of the program of the government about free education in all levels from K-12 and College,” wika ni Ethel Mozar, guro ng paaralan.

Diane Omas-as

agbigay ng mga damit at pagkain sa mga nasunugan ang mga opisyales ng Supreme Student Government (SSG) upang makatulong sa mga biktima ng barangay ng Telaje, Tandag City. Isinagawa ang pamimigay sa kampus ng ikasiyam na baitang ng paaralan, Agosto 24. “Yalipay kami kay yahatagan kami ng mga bado ug mga pagkaon kag natabangan kami (Nasiyahan kami dahil nabigyan kami ng mga damit at pagkain dahil natulungan kami.),” ani ng isa sa mga nasunugan. Ayon pa sa biktima, nagpapasalamat siya dahil mayroon siyang natanggap na tulong kahit konti at makakatulong na ito sa kanila nang malaki. Mayroong 35 estudyante na natulungan ang mga opisyales ng SSG. Kaugnay nito, nagpasalamat din ang tagapayo ng SSG na si Bb. Lucky Mae Cosmiano sa mga tumulong. “Ako’y nagpapasalamat sa mga nagmagandang-loob na naghandog ng kanilang donasyon para sa mga biktima,” ani ito.

ANG SIGLAW | HUNYO - OKTUBRE 2018 | BALITA P.2

SALUBUNGIN! : ‘TATAK PILIPINO’

“” Tayong lahat ay may kanya-kanyang istorya. - Carla Pichay

Kuha ni | Beryl Abala

‘TATAK-PILIPINO’

Balita ngayon

rin ang ginanap sa JPENHS Covered Court, Agosto 10. “Tayong lahat ay may kanya-kanyang istorya at ang istorya ng ating apat na bata, hindi iyon ang istorya ninyo, maaaring may natutunan kayo pero hindi niyo kailangang gayahin iyon,” wika ni Carla Pichay, asawa ni Hon. Prospero Pichay. Ayon kay Gng. Pichay, na-

Surigao-Davao coastal road paluluwagin; sinuportahan ng gobyerno ng Tandag

KONEKTADO. platapormang kasalukuyang isinasagawa para sa pagpapalawak ng Tandag Bridge. Kuha ni Beryl Abala

wa’y maging inspirasyon sa iba pang mga bata ang nauwing panalo ng mga nagwagi na nagsumikap sa buhay. Kaugnay nito, kinilala ang mga nagwaging nag-uwi ng bronseng medalya sa Sepak Takraw na ginanap sa Malaysia na sina Frejay Herradura Decastro, at Reynald James Gaddao, baitang 10, sa pagsasanay ni

Andrea Petetricia Giron

pinagpatuloy ang pagpapalawak ng Tandag City Bridge sa habangdaan ng Surigao-Davao Coastal Road, Agosto 2018. Higit ₱100 milyon ang badyet na inilaan ng Department of Public Works and Highways para sa 2-lane widening project na ito. Ayon Kay Engr. Kevin Curada, unang nilaparan ang Phase I ng tulay noong Pebrero 2017 Sa halagang ₱143

milyon at ang Phase II nitong Agosto lamang sa halagang ₱97 milyon. Ang dalawang bahagi na ito ay may sukat na 225.8 linear meters. “Isinagawa ang programang ito upang maiwasan ang pagsikip ng daanan para sa mga pampubliko at pribadong sasakyan,” wika ni Curada. Dagdag pa niya, ang mga dagdag na daanan ay kasalukuyang itinatayo gamit ang mga board piles para sa

mga gagawing pantalan mula siyam hanggang labing-apat. Nilinaw din ni Curada na 315 na araw ang inilaan para sa konstruksiyon, ngunit maaaring maantala it dahil sa kakulangan pa sa badyet. Sa kabilang banda, meron paring iilang nagrereklamo sa dinudulot nitong trapik at mabagal nitong proseso. Inaasahang matatapos ang pagsasagawa ng tulay sa susunod na taon na magiging daan upang mas lalong mapadali ang transportasyon at mabawasan ang trapiko para sa publiko.

Pambubuli sa paaralan, bibigyang prayoridad J-Nelle Avila

“”

STEM M

Kasama ang iba pang mga opisyales ng SSG, pagtutuunan nila ang pagpapalaganap at pagpapaintindi sa mga mag-aaral na walang mabuting maidudulot ang pambubuli bagkus na-

Ayon pa kay Pimentel, magiging isa siyang modelo at mabuting estudyante sa kapwa niya mag-aaral upang mabawasan ang kaso ng bullying sa paaralan.

- Lorence Pimentel, SSG President

kakasira ito ng buhay ng kapwa mag-aaral. “Kailangan nang masugpo ang pambubuli sa paaralan kaya ito ang unang prayoridad ng SSG ngayon. Papaigtingin namin ang pagdidisiplina sa mga estudyante at magiging gabay rin ang mga guidance counselor sa mithiin naming ito,” ani ni Sharmaine A. Josol, pangalawang pangulo.

Ayon sa saliksik, ang strand ng HUMSS ang may pinakamalaking bahagdan ng pinipiling strand ng mga estudyante na magiging senior high school, na may 59.7%. “HUMSS ang aking piniling strand dahil bukod sa pinansiyal na problema, maaaring hindi rin umabot sa kinakailangang marka ang aking grado,” wika ni Danica Mandangan, baitang 10 ng seksiyong Lancers. Sa kabilang banda, isports naman ang may pinakamababang bahagdan, 1.18%. “Isports ang aking hilig magmula pagkabata at ang makapaglaro sa mga kompetisyon ang aking pangarap kaya pursigido akong tuparin ito,” ani ni Nikko Cagalawan, manlalaro ng volleyball sa paaralan.

Alam ko kung gaano kasakit ang matukso ng mga kapwa mo mag-aaral kaya sa pamamgitan ng symposium, ipapalaganap natin ang anti-bullying act o R.A. No. 10627.

Mga mag-aaral pabor sa HUMSS

L TV

akiisa ang paaralan sa pagpapalaganap sa pagsawata ng pambubuli ng ilang mga kabataan sa kapwa nito na isa sa mga adhikain ng bagong nahalal na pangulo ng Supreme Student Government (SSG), Michael Lorence Pimentel. Kaugnay nito, nagsagawa ng symposium sa paaralan tungkol sa bullying kung saan nakilahok ang mga estudyante, Hulyo 10.

Nestor Dimacuha. Pinasalamatan din ang mga nanalo sa Biology & Environment Invention Category sa 7th World Invention & Creativity Olympics na sina Ben Henrich Butad at Nathalie Hailey Uriarte ng Science Technology and Engineering (STE) sa pamumuno ni Zaldy Alima, kots.

SPORTS SPORTS

agdaos ng isang parada sa buong siyudad ng Tandag upang salubungin ang mga estudyante ng Jacinto P. Elpa National High School (JPENHS) na nanalo sa internasyonal na kompetisyon. Para mapasalamatan sa karangalang binigay sa siyudad at paaralan, isang programa

GA S

‘Agham’ | P.4

Nikka Falcon

inanap ang Science Fair and Quiz Plus upang makapili at makalinang ng mga mag-aaral na lalahok sa rehiyonal na kompetisyon. Idinaos ang dibisyong kompetisyon sa Mababang Paaralan ng Buenavista, lungsod ng Tandag, Setyembre 26.

JPENHS, bumida sa kompetisyong pang-internasyonal

3 HU MS S

Kakayahan ng mga mag-aaral sa Agham, nilinang

PARANGAL. Binigyang pugay sina Frejay De Castro at Reynald Gaddao na nag-uwi ng bronseng medalya mula sa Malaysia sa larangan ng Takraw.

*Batay sa isinagawang sarbey sa mga mag-aaral ng ika-sampung baitang*

ANG SIGLAW | HUNYO - OKTUBRE 2018 | BALITA P.3

PASIKLABAN: AGAW-PANSIN

NAMUMUKOD Tandag ipinagbunyi ang World Teachers’ Day Idinaan sa isang maringal na pagtatanghal ang pagdiriwang ng mga guro sa Tandag City Division ng World Teachers’ Day na isinagawa sa bulwagang pampubliko, Oktubre 5. Tampok sa selebrasyon ay tuklas para sa Mr. and Ms. DepEd 2018. Dinaluhan ito ng mga guro mula sa apat na distrito ng Tandag. Mayroong 16 na mga kalahok mula sa iba’t ibang paaralan at nasungkit nina Bryan Jerry Abuloc at Khea Mae Baylosis ng ikatlong distrito ang unang gantimpala na pawang mga guro mula sa Jacinto P. Elpa National High School (JPENHS). “It was my first time and I didn’t expect that I could win the title. It’s amazing though, I have learned that we should not limit ourselves with what we can do, we should explore and discover a lot of our capabilities,” ani Abuloc, guro ng baitang siyam.

HIYAW. Grade 9 Red Panthers habang ginaganap ang kanilang pagtatanghal. Kuha ni | Rossane Callote

Grade 9 wagi sa Cheerdance

agpakitang gilas ang mga kalahok mula sa iba’t ibang baitang ng paaralan sa isinagawang Intramurals unang araw, Agosto 15. Nakopo ng baitang siyam ang unang gantimpala sa cheerdance na isa sa mga tampok at inaabangan sa mga patimpalak ng mga manonood. “We decided to lessen the

Pagbabago ng bulwagan isinulong Diane Omas-as

stunts since we don’t have a proper training and the participants were not really well trained in gymnastics so we prefer to take the competition into synchronization of the dancers,” wika ni Bryan Abuloc, gurong tagapagsanay. Sa kabilang dako, hindi pa rin pahuhuli ang ibang departamento sa pagpapasiklaban

J-nelle Avila

na kalakip pa rito ang mga makukulay na kasuotan. Ngunit sa kabila nito, nagningning pa rin ang baitang siyam sa paligsahan. Ayon sa kanila, isang Linggo lang silang naghanda para sa kompetisyon at umabot lamang ng ₱12,220 ang kanilang pondo para sa mga kagamitan at kasuotan. Hiyawan din ang mga ma-

Hall na umabot ng 30 taon nang nakatayo. Ang renobasyon nito ay mas moderno at maluwag na matugunan ang mga pangangailangan ng Kuha ni pamayanan ng Surigao del Beryl Abala Sur. “Nasa hayskul pa lamang ako ay nakatayo na ang Social Hall na ‘yan. Humigit-kumulang nasa 30 taon na itong nakatayo,” wika ni Fe Lagumconducted there – JS Prom, bay, isa ring alumna at guro ng Christmas and Acquaintance JPENHS. Samantala, aabot ng Party, Recognition and Gradwalong buwan ang pagbabauation day,” ani Tessie Anino, isang alumna at guro ng Jacin- go ng gagawaing pag-aayos ng to P. Elpa National high school bulwagan. Nasabing nasa buwan ng Abril o Mayo 2019 ay (JPENHS) Saksi ang JPENHS sa Social matatapos at mabubuksan na ito. IMPRASTRAKTURA. Mga karpentero habang binabago ang Social Hall.

₱74 Milyong pondo para sa Social Hall

anda na umano ang ₱74 milyong pondo para sa renobasyon, modernisasyon, at pagpapalaki ng bulwagang pampubliko na matatagpuan sa Capitol Hills, Telaje, Tandag City. Pinangunahan ng panlalawigang pamahalaan ng Surigao

Gintong medalya nabitbit

del Sur at Department of Public Works and Highways ang pagbabago ng Social Hall. Unang isinagawa ang paggiba noong ika-28 ng Hulyo at sisimulan ang pag-aayos dito. “The Social Hall had been a part of my high school life. Almost all school programs were

Pagtuturo, pinakamarangalna trabaho – punongguro Celine Cabrera

“Continue to be passionate with our job because as we all know this is the job that we consider noblest.” Hikayat ni Perla F. Naranjo, punongguro ng paaralan sa kanyang talumpati sa naganap na Free Special Services para sa lahat ng guro’t kawani ng

paaralan, Oktubre 8. Upang mabigyang pugay ang mga guro sa kanilang pagsisikap at para makapagpahinga mula sa kanilang trabaho, isinagawa ang libreng serbisyo sa kauna-unahang pagkakataon. Isang libreng facial treat-

kaya’t natutuwa akong ibinigay ang programang ito sa amin,” DATING. wika ni Michael Lorence C. PiGuro binmentel, pangulo ng SSG. igyan ng espesyal Ayon sa Department of Edat libreng ucation Memorandum No. 130, serbisyo. series 2018, ang mga guro’y bibiKuha ni gyan ng libreng serbisyo, gaya ng Beryl nabanggit sa unahan, taun-taon Abala na magsisimula ngayon. Ito’y batay sa DepEd Order No. 46, s. 2016, na nagsasaad ng pagdiriwang ng National Teacher’s Day tuwing ika-5 ng Oktubre bilang pasasalamat sa ment, footspa, pedicure, at hair- mga guro. “This is the first time that cut ang inihandog ng Supreme this services were offered and Student Government (SSG) sa hopefully, there would still be tulong ng Local Government next year. It is nice to experiUnit (LGU). ence that teachers are treated “Isa itong paraan upang and pampered like kings and maparangalan ang mga guro at upang maipakita namin ang queens even for a day,” ani ni Fe E. Lagumbay, guro ng paaralan. aming pasasalamat sa kanila

nunuod sa pag-arangkada ng Mr. and Ms. Intramurals pagkatapos ng Cheerdance competition. Tinanghal sina Kent Rizon mula sa Science, Technology, and Engineering, at Praise Ruaya ng ika-9 na baitang bilang Mr. and Ms. Intramurals. Samantala sa sumunod na araw isinagawa ang mga paligsahan sa palakasan.

Kahusayan sa wika, ipinamalas Florent Medellin

Ang tuklas ng Lakan at Lakambini ay hindi lamang labanan sa pagandahan kundi naipakita rin ang katalinuhan ng mga estudyante lalo na sa katatasan sa paggamit ng wikang Filipino.” Ito ang wika ni Ethel G. Mozar, koordineytor ng Filipino sa isang panayam sa pagdiriwang ng buwan ng wika, Agosto 28 sa paaralan. Ayon pa kay Mozar, ang programang ito ay para maipamalas ang talento ng mga kabataan ang kanilang galing, at upang maipakita rin ang iba’t ibang paligsahan na sariling atin. Upang masariwa ang ating kultura sa pamamagitan ng patimpalak taun-taon at maitatak sa mga mag-aaral ang kahulugan nito. Binubuo ang patimpalak ng awit-isahan, katutubong sayaw, tagisan ng talino, pagsulat ng sanaysay, paggawa ng poster, at pinakatampok ang Tuklas ng Lakan at Lakambini. Kaugnay nito, itinanghal sina Mark Barrios, baitang 9, at Realyn Corbita, baitang 10 ng Night Department, bilang Lakan at Lakambini. Wika ng saliksik ang tema sa pagdiriwang.

ANG SIGLAW | HUNYO - OKTUBRE 2018 | BALITA P.4

TUTUKAN: KAMPANYA KONTRA DROGA

Mula sa P.2 | Agham “To produce young scientists and to enhance young minds from each school showcasing their talents and abilities in Science,” wika ni Nilda A. Mendiola, Education Program Supervisor. Ayon pa kay Mendiola, irerepresenta ng mga kampeon ang dibisyon sa rehiyonal na kompetisyon kaya’t hiniling niya na sana’y manalo sila roon at madala sa nasyonal na lebel. Nakuha ng Jacinto P. Elpa National High School (JPENHS) at Special Science Elementary School (SSES) ang tropeyo ng pangkalahatang kampeon ng kompetisyon para sa iba’t ibang kategorya. Nasa ikalawang puwesto naman ang Tandag National Science High School (TNSHS) at SDS SPED Center. Kaugnay nito, hinamon ni Mendiola ang mga kampeon na magsanay ng mabuti para sa rehiyonal na patimpalak at manalo. “Our aim to the regional level is to go for gold. Keep reviewing, continue your training, and believe in your capacity,” ani nito.

PATIMPALAK. Panibagong hamon para sa mga batang manunulat ng Tandag. Kuha ni | Beryl Abala

Nikka Falcon

‘BAGONG HAMON’ Online Publishing bagong patimpalak, isinulong

pinakilala sa madla ang panibagong paligsahan sa City Division Schools Press Conference (CDSPC), ang online publishing na isasabak sa rehiyonal na lebel ngayong Nobyembre. Ginanap ang paligsahan sa Mababang Paaralan ng Buenavista, lungsod ng Tandag, Setyembre 20. “Nasa milenyal na panahon na tayo ngayon kung saan ang mga tao’y hindi lang nagbabasa

ng dyaryo kundi, nagbabasa na rin sila online, kaya ang online publishing ay tugon sa pangangailangan ng iba,” ani ni Rissa E. Lurenana, tagapayo ng pampahayagang paaralan. Dahil sa kakulangan sa preparasyon, nagdesisyon ang mga opisyales ng journalism sa dibisyon na kunin ang nasa ikalawang puwesto ng Collaborative Desktop Publishing (CDP) na sasabak sa rehiyonal na kompetisyon.

“Online publishing is like CDP. The only difference is that online publishing is published online on a website before judging,” paliwanag ni Gemma Espadero, journalism koordineytor sa Ingles. Maliban dito, ang kompetisyon ay gagawin taun-taon upang madebelop ng mga batang manunulat at mahasa pa ito at magamit sa kanilang kinabukasan. Nasungkit ng Saint Theresa College ang ikalawang

Problema sa malnutrisyon, sinuportahan ng paaralan J-nelle Avila

puwesto sa CDP kaya sila ang makikipagpaligsahan. Kaugnay nito, hinamon ni Dr. Gregorio Labrado, hepe ng Schools Governance and Operations Division (SGOD) ang mga tagapayo sa pagsasanay ng mga kalahok. “I hope that in this competition, the coaches will do something with their contestants so that we can have participants to compete for the national level,” wika ni Labrado.

Kampanya Kontra Droga, tinutukan FLORENT MEDELLIN

P BUSOG-LUSOG. Mga mag-aaral na kulang sa timbang pinangalagaan. Kuha ni | Beryl Abala

pang maibsan at matulungan ang mga kabataang may kakulangan sa timbang o malnutrisyon, isinasagawa ng paaralan taun-taon ang School-Based Feeding Program (SBFP).

Ginanap ang programang ito para sa mga batang may kakulangan sa timbang sa Food Servicing room ng Jacinto P. Elpa National High School, Oktubre 2. “Ito’y upang matulungan ang mga bata at dahil hindi sila aktibo sa gawain sa paaralan kung mahina ang katawan dahil sa problema sa kulang sa kanilang kalusugan,” wika ni Perla F. Naranjo, punongguro ng JPENHS. Ayon sa panayam, 35 estudy-

ante ng baitang pito hanggang 10 ang may malnutrisyon na napabilang sa severely wasted. Dahil dito, nag-organisa ang paaralan sa pangunguna ni Alma Rosario N. Arrubio bilang feeding koordineytor upang matutukan ang mga batang ito. “Nagbigay donasyon ang JPEHSEMCO ng ₱12,030.00 at ang JPENHS canteen, 35% ng kanilang kita – ₱ ₱10,000.00 ang kanilang ibinibigay taun-taon,” ani ni Arrubio.

Sa kabuuan, ₱36,895.12 ang pondo ng paaralan para sa feeding program kung saan hahatiing ₱ ₱50.00 kada araw sa bawat estudyante sa loob ng 20 araw. Sa kabilang banda, galing sa nasyonal ang naging menu ng programa partikular na ang “Lutong Nanay Nutri Budget” na gawa ng DOST-FNRI at Unilever. Kaakibat sa programang ito ang nars ng paaralan na si Gng. Alberta R. Bela-ong na tagasuri sa timbang ng bawat mag-aaral.

inangunahan ni Atty. Rambo F. Quico, isa sa mga opisyales ng Philippine Drug Enforcement Agency (PDEA) ang kampanya laban sa droga. Upang malaman ng mga estudyante ang hindi mabuting dulot ng droga, nakiisa ang paaralan sa kampanya laban dito. Idinaos ang diskusyon sa Sports Complex sa lungsod ng Tandag, Hulyo 11, na nilahukan ng mga estudyante ng paaralan. “You children are the most vulnerable sector of society, because this drug syndicate personalities are using minors since they know that minors are not allowed to be imprisoned,” ani ni Quico. Ayon pa kay Quico, binabalaan niya ang mga bata sapagkat sila ang madalas ginagamit ng mga sindikato sa pagtitinda ng droga sa mga tao. Kaugnay nito, inanyayahan din ni Quico ang mga lider ng paaralan sa pagdaos ng iba’t ibang programa kontra droga. “The school staff are considered as persons in authority, meaning that they can catch students if they gathered information regarding the student or they can call law enforcement organizations for appropriate action,” dagdag pa nito. Nagkaroon din ng iba pang talakayan kaugnay ng Oplan Kalusugan ng Department of Education (DepEd) at iba pa.

ANG SIGLAW | HUNYO - OKTUBRE 2018 | OPINYON P.5

EDITORYAL POLL: PULSO NG MASA

EDITORYAL

Karapat-dapat Paraan ng pagkilala at pagbibigay pugay sa mga guro ang paggunita ng World Teachers Day o Teachers Month taon-taon na ipinagdiriwang sa buong mundo. Itinuturing ang edukasyon bilang pangunahing daan na makapagbigay ng solusyon sa mga problemang kinakaharap ng bayan at kasia ang mga guro na nagsisilbing ikalawang magulang sa bawat mag-aaral na humuhubog sa pagkatao nito. Dito sa bansa simula Setyembre 5 hanggang Oktubre 5 ipinagdiriwang ang buwan ng mga guro. Nakabatay ito sa pPresidential Proclamation No.242 na nilagdaan noong Agosto 24, 2011 ni dating Pnagulong Noynoy Aquino. Ang pagdiriwang ng National Teachers Month ay pagpapakilala na rin sa mga nagawang kontribusyon ng mga guro sa kaunlaran ng bansa ayon sa dating pangulo. Ngayon ang tema ay “Gurong Pilipino: Turo mo, Kinabukasan ko” na ipinapakita talaga ang papel ng mga guro sa buhay ng bawat kabataan pati na rin sa bayan. Ayon nga kay DepEd Secretary Leonor Magtolis Briones na sa pamamagitan ng pagkakataong ito, napapahalagahan nila at taos-pusong napapasalamatan ang mga guro na tinuturing ang mga mag-aaral bilang kanilang sariling mga anak, na nagtatalaga ng kanilang sarili sa panghabambuhay na misyon ng paglaban sa kamangmangan, at nagtatrabaho ng matapat at higit pa sa tawag ng tungkulin. Sa kabilang banda, ginugunita ring ang “World Teacher’s Day” pagsapit ng oktubre 5 na nilalahukan ng ibat ibang bansa saan mang parte ng mundo . Ito nama’y ginagawa bilang pagsunod sa nilagdaan noong Oktubre 5, 1966 ng UNESCO o United Nations Education Scientific and Cultural Organization at ng ILO o International Labor Organization na nagrekomenda sa pagkilalang kalagayan ng mga guro. Unang pagdiriwang ang “World Teacher’s Day” noong Oktubre 5, 1994. Layunin nitong paigtingin ang paggalang sa pagtuturo bilang bokasyon at pagkakaloob ng suporta sa mga guro. Dahil rito nahihimok ang mga mag-aaral, pribadong paaralan at iba pang organisasyon na ito ay hindi dapat isawalang bahala lang. Talaga hindi masukat-sukat ang mga paghihirap na ginawa ng mga guro upang masiguradong maayos ang kinabukasan ng bawat isa. Nararapat lamang na sila’y parangalan dahil walang mga doktor, pulis o abogado kung walang mga gurong handang magturo na bukas sa kanilang puso. Sa huli, ang mga selebrasyong ganito ay tama lamang na bigyang-pansin upang tunay na makita ang halaga nila sa buhay ng bawat isa.

ANG Patnugutan

SIGLAW SIGLAW Ang opisyal na pahayagang pangkampus ng Jacinto P. Elpa National High School | Tomo XXVIII XVIII Bilang Bilang1,1,Oktubre Oktubre2018 2018

Miyembro: Pambansang samahan ng mga pahayagang sekundarya

Diane M. Omas-as Punong Patnugot Jan Florent G. Medellin Pangalawang Patnugot Nikka F. Falcon Tagapangasiwa J-nelle L. Avila Balita Philip P. Molina Editoryal Beverly Pantohan, Celine Cabrera Lathalain Miles D. Mejor Agham Lorenz Joseph M. Blasquez Isports Prince Beryl L. Abala Potograper Ben Butad at Ella Elpa Tagaguhit Chloe Dalman, Rossane Callote Sirkulasyon Don Sereno, Andrea Giron Kontributor

RISSA E. LAURENANA Tagapayo

PERLA F. NARANJO Punongguro

Ethyl G. Mozar

LAKbay .

Diane Omas-as

Tungo sa kaunlaran Isang dahilan ng kahirapan at kawalan ng trabaho sa bansa ay dahil sa maliliit na progeso sa mga pagtatayo ng imprastraktura. Pero, dahil sa BUILD BUILD BUILD; na planong magpatayo ng mga imprastraktura sa loob ng 2017 hanggang 2022 ay masasabing makakaranas ang bansa ng Golden Age of Infrastructure. Sa panahong ito, patuloy na lumalago ang ekonomiya ng bansa. Ang BUILD BUILD BUILD Program ay planong pinangunahan ni Pangulong Rodrigo R. Duterte. Gagamitin ang 5.4% ng Gross Dosmetic Product o GDP ng Pilipinas. Tinatayang humigit kumulang ₱8 trilyon hanggang ₱9 Trilyon ang magagasto ng gobyerno sa proyektong ito. Ayon kay Department of Finance Chief Economist Karl Chua, planong magpatayo ang kasalukuyang administrasyon ng anim na plaiparan, siyam na railways, tatlong bus rapit transits, tatlomput-dalawang kalsada at tulay at apat na seaports. Nais ng gobyerno na magpapagawa ng apat na energy facilities na plinanong mag-

EDITORYAL POLL

karoon nang maayos na power supply sa maliit na presyo na babayaran. Plano ring magpatayo ng 10 water resources project, limang flood control facilities at taltong redevelopment program.

bal at nakakaapekto sa BUILD BUILD BUILD. Meron ring 10 na mga pinatatayo ang gagasto ng ₱68.5 Bilyon. Samantala, ang Batas Republika Bilang 10963 o Tax Reform for Acceleration and Inclusion ay sinasabi na ang 70% ng buwis ay mapupunta sa BUILD BUILD BUILD Program. Ang natitirang 30% ay magagasto sa edukasyon at marami pang iba. Ayon sa Forbes, nang umupo bilang pangulo si Rodrigo Duterte ay muling nakakaranas ang Pilipinas ng “infrastructure boom” na huling nakita nang nakaupong pangulong si Ferdinand E. Marcos. Dahil sa BUILD BUILD BUILD Program ay masasabi na ang Administrasyong Rodrigo Duterte ay may mabubuti’t maayos na plano sa bansa natin. Nakakatulong ang programang ito sa pagpapalago ng ekonomiya ng Pilipinas dahil sa dami ng ipinapapatayo. “I Ngunit sa 75 planong ini- will assure you, this will be a mungkahi ng pangula ay 7 pa clean environment”, sabi ng ang natapos, walo pa ang si- pangulo. Ang mga planong ito nusuri at 60 pa ang under de- ay magreresulta sa patuloy na velopment. Ayon sa GMA, ang pag-unlad ng ekonomiya ng katiwalian at politiko ay saga- bansa.

“”

nakakatulong ang programa sa pagpapalago ng ekonomiya ng pilipinas.

Alam mo ba kung ano ang Pederalismo? SA 100 KINAPANAYAM,

MAY ALAM

WALANG ALAM

Tagaugnay

estadistika

lang ang may alam

PULSO NG MASA

“Para sa akin, ang Pederalismo ay isa sa mga umuusbong na isyu sa ating bansa. Marahil, ito ay ang pagkakahati ng iba’t ibang lugar o ang pagbuo ng mga grupo gamit ang sariling kakayahan ng siyudad.” Paolo Bajao, X - Innovators

ANG SIGLAW | HUNYO - OKTUBRE 2018 | OPINYON P.6

ALAMIN: PERSPEKTIBO NG KARAMIHAN

KALAKARAN.

HALAGA.

Nikka Falcon

Sistema para sa pagbabago

arami ng pinagdaanan kamakailan ang ating bansa at ngayon muli na naman tayong sinusubok ng bagong plano ng pamahalaan. na maaaring magbago lahat ng nakasanayan natin. Ngunit sapat ba ang pagbabagong iyon upang ating piliin o magdudulot lang din ito ng bagong sigalot sa atin? Bago pa man ang pangulo, isinulong na rin ito ni dating Senador Nene Pimentel, na nakasaad ito sa isang dokumentong sinulat ni Jose Abueva. Ilan sa mga bansang gumagamit ng sistemang pederalismo ay ang US, Australia, India at ilang parte sa Europa at makikita talaga ang malaking pagbabagong naidudulot nito kumpara sa demokratikong sistema ng ating bansa. Sa pederalismo, binubuo ito ng mga estado at bawat isa ay may kakayahang gumawa ng batas o programa na papairalin sa kanilang mga nasasakupan upang mas mapabilis ang serbisyo sa bawat mamamayan. At dito pumapasok yung mga bagay na maaaring ligal sa isang estado pero iligal sa iba. Dahil sa awtonomiyang taglay ng bawat estado, mas malaya silang nakakapagresolba ng mga problema nila nang hindi na naghihin-

tay ng permiso mula sa Central Government. Sa kabilang banda, hindi maikakaila na marami ang umaangal at hindi sang-ayon dito sa kabila ng pagsuporta ng iilang

ismo. Ilang taon na din namang demokratiko ang uri ng sistema ng bansa pero usad-pagong pa rin ito. Kung pederalismo ang sistema magkakaroon ito ng mas mahusay na demokrasya dahil mas nailalapit ang mga mamamayan. Mas nabibigyan ng tinig at kapangyarihan ang mga lokal na komunidad at mas naisusulong ang tinatawag na demokratikong pananagutan kung saan ang ordinaryong mamamayan, mga partidong politikal at iba pang personalidad ng demokrasya ay nakakapagbigay ng reaksyon, karangalan o maging parusa. Sa ganang akin, ba’t di natin bigyan ng pagkakataon ang pederalismo na ipakita ang tunay nitong magagawa dahil kahit ano pa man ang uri ng ating konstitusyon mapa demokratiko man kung mismo walang ginagawa mamamayang Pilipino dahil sa ang mga opisyal at hindi nakiiisa pangunahing dahilan na maaar- ang mga mamamayan wala taling magdulot ito ng pagkakakan- agang mangyayari. Marami man ya-kanya ng mga Pilipino. Isa rin ang humahadlang rito at marami sa hinaing ng mga mamamayang man ang prosesong pagdadaanan Pilipino ay ang peligrong maaar- sadyang ganyan talaga basta’t ing idulot nito at kung saka-saka- nais nito ay ang ikakaayos ng lali na ito ay mabigo tiyak na mas hat. Kaya buksan natin ang ating maaapektuhan ang mga Pilipino. isipan sa magagawa ng sistemang Gayunpaman, nanaig rin ito dahil nasa tao nagmumula ang ang mga rason kung bakit ma- matuwid at tunay na pagbabago. halagang isabatas ang pederal-

“”

mas nabibigyan ng tinig at kapangyarihan ang mga ordinaryong mamamayan

J-nelle Avila

asabay ng ginawang deliberasyon para sa pagdagdag ng sinag sa pambansang watawat isinaalang-alang rin ni Senador Sotto ang pag-amenda ng huling dalawang linya ng “Lupang Hinirang.” Ang kataka-taka rito ay sa dinami-rami ng suliraning kinakaharap ng bansa bakit tila mas pinag-uusapan pa ng gobyerno ang mga ganitong bagay na hindi naman gaanong konsern kung tutuusin. Naging usap-usapan sa social media ang ginawang pag-apela ng senador sa linyang “Aming ligaya na ‘pag may mang-aapi, ang mamamatay ng dahil sa ‘yo” sa kadahilanang isinasalamin nito ang pagtanggap ng pagkatalo. Pero ang konsepto nito na pagpapakabayani at pagkamakabansa ay mawawala kung papalitan. Ibinunyag ng Historical records na ang unang pangulo ng bansa na si Heneral Emilio Aguinaldo ang nagkumisyon kay Julian Felipe noong 1898 upang sumulat

KINALAP NA IMPORMASYON NINA DIANE OMAS-AS AT FLORENT MEDELLIN

“Mas maganda at madaling maintindihan ang isang leksyon kung ang paraan ng pagtuturo ng isang guro ay interaktib na mas magpapatibay ng koneksyon namin sa isa’t isa.” Joshua Morata | Grade VII - Faraday “Unang-una, nais kong makuha ng guro ang atensyon naming lahat kahit sa striktong paraan man, basta’t sa huli kami ay naaaliw kasabay ng aming pagkatuto.” Faye Marielle Pimentel | Grade VIII - Schwann “Mas gusto ko ang modernong pamamaraan o istilo ng pagtuturo ng mga guro gaya na lamang ng PowerPoint dahil mas nahahalina kaming makinig .” Patrisha Quinonez | Grade IX - Europium “Nakadepende para sa akin ang istilo sa kung anong asignatura ito, pero mas naeenganyo ako sa tuwing may mga aktibidad na isinasagawa dahil natutuo na kami at nililibang pa kami.” Shane Marie Posadas | Grade X - Achievers

ng kanta na magbibigay inspirasyon sa mga Pilipino upang lumaban sa mga mananakop. Ang kasalukuyang bersyon nito ay protektado ng Republic Act 8491, the 1998 Flag and Heraldic Code of the Phillipines. Kaya, kailangang aprobado ng publiko bago pa man magkaroon ng pagbabago kung saka-sakali. Habang mayroon namang isa pang senador na nag-aapela upang baguhin ang watawat sa pagdagdag ng sinag ng araw upang magrepresenta sa mga Muslim. Ngunit, sumalungat naman ang iilang historian rito dahil masisira lamang ang signipiko ng disenyo nito at ang kasaysayan mismo. Anuman ang liriko ng pambansang awit o simbolong mayroon ang watawat nararapat lamang na ipreserba ito imbes na baguhin. Ang mga simbolong iyon ay nakasanayan na at naging parte na ng ilang siglo. Kaya, bakit pa ito ginagawang isyu imbes na maraming dapat bigyang solusyon sa ating bayan ngayon.

TAPAT.

perspektibo ng karamihan BILANG ISANG MAG-AARAL, ANO ANG IYONG GUSTONG ISTILO NG PAGTUTURO

Bakit pa?

Beryl Abala

Pag-aasawa

akit hindi ikinakasal ang mga pari? Bakit hindi pwedeng babae ang maging pari? Ito’y mga tanong na pilit hinahanapan ng sagot. Ang isyung pagpapatigil ng celibacy ay matagal ng usap-usapan sa mananampalatayang Pilipino. Ano ang mga epekto nito kung sakali mang ipapahinto ang tradisyong ito ng simbahang Katoliko? Ang celibacy ay ang boluntaryong hindi pag-aasawa ng mga pari dahil sa mga pan-rehiliyong mga dahilan. Mas naiintindihan ng bayan na ang celibacy ay ang pangilin sa sekswal na mga gawain. Ayon sa pahayag ni Pope Emeritus Benedict XVI na ang celibacy ay isang babala na ang kaharian ng Diyos ay malapit ng magbalik. Sabi niya na ang celibacy ay isang malaking iskandalo ng Simbahang Katoliko. Ayon sa aritkulong inambag ng The Buffalo News, ang celibacy ay sanhi ng child abuse. Sinabi rin ng Papa Francisco na ang celibacy ay kabilang sa disiplna ng simbahan dahil ito’y matagal nang itinaguyod ng simbahan. Malaking kasalanan ang makukuha ng simbahan kung sakaling ipatupad ito. Tutol ako sa pagpapatupad ng pagpapatigil sa celibacy dahil bukod sa magiging isang iskandalo ng simbahan, isa na rin ito na magsasanhi sa pagbagsak ng relihiyong Katoliko. Dapat ay ipagpatuloy pa ng Katolikong simbahan ang tradisyong hindi pagpapakasal ng mga pari para mapapanatili ang tradisyong matagal nang nakasanayan sa mundo.

ANG SIGLAW | HUNYO - OKTUBRE 2018 | OPINYON P.7

UNAWAIN: SULAT PARA SA EDITOR

PANTAS.

Florent Medellin

HIKAHOS . Philip Molina

Paglobo

“Inflation is taxation without legislation”, sabi ni Wilton Friedman. Karaniwang pinoproblema ng mga mamimili ay ang gastusin sa mga bilihin. Kadalasan sa mga nakakaranas ng mga pangyayaring ito ay ang mga mahihirap. Noong Setyembre 6, inanunsyo ng Philippine Statistics Authority o PSA ang pagtaas ng implasyon. Paano nito naaapektuhan ang mga Pilipino? Ayon sa Offcial Gazatte, ang implasyon ay ang pagtaas ng mga karaniwang mga serbisyo’t produkto na binibili ng mga konsyumer. Sa madaling salita, ito ay ang pagtaas ng Consumer Price Index o CPI. Kadalasan ang market forces ang nagdidikta sa pagtaas o pagbaba ng mga presyo ng mga binibili ng mga konsyumer. Gayunpaman, inanunsyo ng PSA ang pagtaas ng implasyon ng bansa na umabot sa 6.4% na mas mataas pa kaysa sa nakaraang ulat na 5.7% Ito umano ang pinakamataas sa mahigit na siyam na taon. Sa pang-rehiyon na inplasyonm pumalo sa 9% ang pagtaas sa Bicol, na sinundan naman ng ARMM na may 8.1%. Ayon sa ulat ng Philippine Star ay nakuha ng CARAGA ang 4.8%, mas mataas pa sa nakaraang buwanang inplasyon na 4.4%. Dahil dito, hindi sapat at kakaunti na lamang ang mabibili ng

mga konsyumer. Isinisisi ang pagtaas ng mga bilihin sa TRAIN Law. Dahil sa Tax Reform for Acceleration and Inclusion ay hindi na magbabayad ng buwis ang may sweldong 250,000 pesos bawat taon ngunit tumataas ang mga karaniwang mga bilihin kagaya ng produktong gasolina at matatamis na inumin. Kung noon ay ₱31 pesos ang isang litro ng Coca-Cola, ngayon umabot na sa ₱43 pesos dahil sa ₱12 pesos-per-liter tax na ipinapataw sa gumagamit ng high-fructose corn syrup. Sinasabi sa saliksik ng Rappler na isa sa mga salik kung bakit tumataas ang implasyon ay dahil sa presyo ng langis. Walang malakas na pagawaan ng langis sa bansa kaya’y napilitang magpa-angkat ng mga produkto dito sa Pilipinas. Kilala ang bansa na isa sa mga nasyong may mataas na bilang ng mang-aangkat ng langis. Tumataas na ang inplasyon ng bansa at kapag taraas pa ito ay hindi lamang ito magiging isang suliranin ng mga mahihirap at bansa, kabilang na rin ang ekonomiya nito. Ang tanging solusyon dito ay bigyan ng alternatibong paraan kagaya ng kung maaaring taasan ang sahod ng mga Pilipino lalong lalo na sa mga maliliit ang sweldo upang mapagaan ang mga buhay ng mga Pilipino’t mahihirap.

“”

iMplasyon, kailangan na ng alternatibong solusyon

Sulat para sa editor Nais ko sanang ipaabot ang aking pasasalamat sa pamamagitan ng liham na ito. Pagkt dahil sa pinaigting na pag-implementa ng mga guro at ibang kasapi ng ilang organisasyon sa pagbabawal ng pagbebenta ng mga junk foods sa canteen. Mas mahihikayat ang nakararami na kumain ng mga masusustansyang pagkaing ipinagbibili dito Io ang magiging pangunahing daan upang mapanatiling malusog ang pangangatawan ng bawat mag-aaral at ito rin ang unti-unting susugpo ng mga sakit na idinulot ng mga junk foods. Nawa’y suportahan ito.

Florent Medellin, X - Feynman, STE

Gusto ko sanang ipaabot sa paraang ito na sana ay simulan na ang pagtatayo ng senior high lalo na’t matagal na itong plano at sinasabing isa kami sa maabutan nito. Kapag ito ay naitayo na, hindi na kami mapipilitang mag-aral sa malayong lugar at syempre bawas gastos din sana ito kung maisasakatuparan. Sana’y maaksyunan ito ng mga kinauukulan Chloe S. Dalman, X- Graham Bell, STE

Sa Wakas!

ilala ang bansang Pilipinas na nasa Third World Country magpahanggang ngayon. Kaya maraming mga batang Pilipino ang hindi nakakatanggap ng kalidad na edukasyon. Sa kabila nito, nabuhayan ang bawat isa dahil sa programa ng administrasyong Duterte na nilagdaan niya noong ika-3 ng Agosto, ang Republic Act 10931 o ang Universal Acces to Qualify Tertiary Education Act na magbibigay ng lbreng matrikula sa tinatayang 112 state univirsities at colleges sa buong bansa. Sinasaklaw ng batas na iyon o ng free tuition law ang walong State Univirsities at Colleges sa mEtro Manila, 49 sa kabuuan ng Luzon, 26 sa Visayas, at 29 sa Mindanao. Kabilang ang rehiyon ng Caraga sa makakatanggap ng libreng matrikula at kasali rito ang Agusan del Sur State College of Agriculture and Technology, Caraga State University (Northern Mindanao State Insititute of Science and Technology), Surigao del Sur State University at ang Surigao State College of Technology. Ngunit kahit naisabatas na ito, nag-aalala pa rin ang ilag opisyales kung saan kukunin ang malaking pondo para rito. Kakailanganin maglabas ng 100 bilyon kada taon para rito. Base sa datos ng Commission on Higer Education, kakailanganin ng inisyal na halagang 16 bilyon upang maipatupad ang mga kondisyon ng batas, gaya ng libreng tuition at miscellaneous fees. Gayunpaman, isinaalang-alang ng pangulo ang pangmatagalang epekto at benepisyo na maidudulot nitong libreng matrikula sa publiko. Pagkat ito ay malaking tulong sa bawat Pilipino upang pantay-pantay na magkaroon ng edukasyon ng bawat isa. Dahil sa programang ito hindi lang kabataan ang magiging matagumpay kundi pati narin ang bansa. Dito mapapatunayan talaga kung gaano kahalaga edukasyon para sa ating pangulo at sa gobyerno lalo na ang kinabukasan ng bawat Pilipino. Tama din naman ang naging pasya mg pangulo dahil malaki ang maiaambag nito. Kung tutuusin ito ay malaking bagay sa paunti-unting pagresolba ng mga suliranin. Lalo na at kaliwa’t kanan pa naman ang mga dagok a kinakaharap ng bansa. Sa wakas, matutulungan na rin ang mga mahihirap lalo na ang mga kaataang desididong makamit ang tagumpay at ito ay magiging hudyat ng bagong simula tungo sa kaunlaran na matagal ng nais ng mga mamamayan.

kultura . Celine Cabrera

Napabayaan

inubuo ng higit isandaang dayalekto ang bansa at sa pamamagitan ng paggunita nito tuwing buwan ng Agosto mas naipapakita at nabibigyang pansin ang papel at halaga nito sa bawat mamamayang Pilipino. Puno rin ito ng iba’t ibang aktibidad na nagpapakita ng pagsaludo sa wikang Filipino at sa pagmamahal sa bansa. Ang masaklap lang ay hindi na ito gaanong naipapakita sa panahon ngayon at napapabayaan na rin paunti-unti. Sa kasalukuyan, imbes na ito ay ipinagdiriwang upang sariwain ang tunay na halaga, tila yata iba ang ipinapakita. Tila napaglipasan na ito ng panahon pagkat nagiging negosyo na rin ito. Mula sa mga kostyum na ginagamit sa mga patimpalak gaya ng mga sayaw na karaniwang kinakailangan at pinapabili sa mga guro lalo na sa elementarya. Nakakalungkot isipin na ang tunay na diwa ng pagdiriwang ay hindi na mula sa kaibuturan. Para bang tuwing Agosto lamang naaalala ang pagpapahalaga sa ating kultura na inalayan ng buhay ng mga bayani.

ANG SIGLAW | HUNYO - OKTUBRE 2018 | LATHALAIN P.8

A m Siya at pat

MGA TALENTADONG BAYANI

na letra ni CELINE CABRERA

sang salita na binubuo ng siyam na letra at ito’y maituturing na kayamanan ng bawat isa. Itong siyam na letra ay may kalakip na apat na letra. Apat na letrang may malaking ambag sa paghulma o paghubog ng ating kaisipan, kaugalian at pakikitungo sa ibang tao. Ngayong ika-apat na araw ng Oktubre, itinalaga ang araw na ‘to sa pagbibigay pugay at halaga sa ating mga dakilang guro na siya ring mga tumatayong pangalawang magulang. Paghahandog ng mga mababangong bulaklak, matatamis na tsokolate, at sulat na punong-puno ngpasasalamat at pagmamahal. Iyan ang mga malimit na ginagawa ng mga estudyante. Kahit sa ganoong kaliit na bagay ay mailalahad nila

ang kanilang pagmamahal at pagpapahalaga sa kanilang mga guro. “Nais po namin na magpasalamat dahil sa kanilang mga nagawa. Ang pagbabahagi ng kanilang kaalaman at lalong-lalo na ang pagsasakripisyo para sa aming mga estudyante,” sabi ng isang estudyante na nasa ika-siyam na baitang na si Eunna A. Estose. Edukasyon at Guro, mga kayamanang palagi nating aalagaan at papahalagahan. Isang kayamanan na hinding-hindi makukuha ng kahit sino man. Mga salitang binubuo lamang ng siyam at apat na letra ngunit malakas ang epekto sa atin at malalim ang katuturan nito para sa ating lahat.

Maalam na, talentado pa! ni Miles Mejor

aringalan ang namataan nang pumasok sa bulwagang pambayan ng Tandag dahil sa nasaksihan ng madla ang kariktan, kakisigan, katalinuhan ng mga gurong sumabak sa patimpalak ng Mr. & Mrs. DepEd 2018 Talento. Ito ay isang katangian na taglay ng isang tao na bihirang makita sa iba. Ito ay nalilinang habang lumalaki at nabubuhay ang isang tao. Isa ito sa mga bagay na karapat-dapat nating kandilihin. Bilang pagbibigay pugay sa ating mga guro, ang Departmento ng Edukasyon (DepEd) ay nagbunsod ng isang patimpalak na hindi lamang pagandahan ang hinahanap kundi pati na rin ang katalinuhan.

“Tunay ngang nakakabighani talaga ng puso’t damdamin at nakakatameme ang kanilang mga pagganap sapagkat punong-puno ito ng karingalan,” sabi ni Miles D. Salazar, mag-aaral Jacinto P. Elpa National High School na isa sa mga nanood ng programa. Mala Adonis na kagwapuhan at mala Venus na kagandahan tiyak na ika’y mapapatitig sa tuwing sila’y dadaan, mapapatulala sa tuwing rarampa’t ngingiti. Para bang di mo maiwasang ilayo ang iyong tingin. Nang dahil sa paligsahang ito, naipakita ng ating mga guro ang kanilang pagkamaalam at pagkatalentado. Ipinakita rin nito na hindi lamang nasa apat na sulok ng isang silid ang kanilang kakayahan kundi magin sa labas rin nito.

Kumpas at ritmo

ga indak na matitikas at mga kasuotan na nakasisilaw na sinabayan rin ng mga ngiti na puno ng saya at karikitan. Hindi maiiwasang ‘di matulala at maumid sa bawat sandali, bawat pag-unday ng mga mananayaw. Sa bawat pag-indayog ng mga kalahok sa ritmo at kumpas ng musika ay siya ring bawat pagsigaw ng mga manonood sa kanilang mabibikas na paggalaw. Tunay ngang hindi maipagkakailang magagaling silang sumayaw.

Punong-puno ng maiingay na hiyawan at masisigabong palakpakan ang Tandag City Gymnasium dulot nito, dulot ng mga pagganap ng iba’t ibang guro mula sa iba’t ibang paaralan sa lungsod ng Tandag. “Hindi pa nga nagsisimula yung labanan, lahat kami’y kaagad nang nagsigawan at palakpakan. Nang tuluyan nang nagsimula, naging mas maingay pa ang lahat,” giit ni Trevize Lumanao na isa sa mga estudyanteng naroon para manood.

Mary Rossane Callote

ANG SIGLAW | HUNYO - OKTUBRE 2018 | LATHALAIN P.9

KAKABA-KABA: DALAW

Kakatwa L

ni Beverly Pantohan

alaking nakapang inhenyero at naninigarilyo. Babaeng nakaitim, mahaba ang buhok at ang mukha’y nakakapanindig balahibo. Di umano’y ang mga ito raw ay mga galang kaluluwa na nagmumulto sa isang gusali ng paaralan ng Science Technology and Engineering. Mga haka-haka lamang ng mga estudyante ngunit maaaring may bahid ng katotohanan

Dibuho ni: Florent Medellin

Saksi

ni Ella Elpa

abining taghoy ng sariwang hangin, nakakarelaks at nakakagaan ng damdamin. Yung tipong mapapasayaw o mapapaidlip ka dahil para kang dinuduyan at henehele ng nanay mo. Nandito lang naman ako, nakatayo. Ninanamnam ang malamig na simoy ng hangin at pinupuri ang kagandahan ng kapaligiran. Nakakarelaks nga kasi napakatahimik rin ng lugar na ito. Mayroon rin namang mga upuan dito, pwede kang magpahinga’t magmuni-muni o kaya ay magdrama. Kung itatanong ninyo ba’t nakatayo ako, mas gusto ko po yung ganito saka mula noon pa nama’y ganito na ako. Hindi rin lang naman ako ang nag-iisang nakatayo rito eh, sa totoo nga may mga kasama ako, kaso may ilang metrong espasyo sa pagitan namin ngunit ayos lang naman, lahat parin naman kami ay nagkakukwentuhan. Sa paglipas ng mga araw, may namamataan na akong lalaking estudyante na nag-aaral sa tapat ko, sa kabila naman ay may grupo ng estudyante na nag-uusap at maya-maya’y naghahalakhakan. Mga estudyanteng nagtsitsismisan, naglalaro sa kanilang mga selpon, at sa ibayo naman ay may mga magnobyo’t nobya na naghaharutan. Hindi lang ‘yan, pati nga rin mga guro ay nakiupo rin dito nagkukwentuhan at iba pa. Ako at ang mga kasama ko, lahat kaming nakatayo rito ay saksi sa lahat ng ito. Saksi sa lahat ng mga tsismis, harutan, kwentuhan, awayan at iba pang madalas na gawin ng mga estudyante kapag nandirito sa tree park ng eskwelahan. Siya nga po pala, kami po ng mga kasama ko ay mga puno, mga punong saksi sa lahat ng mga ginagawa mapaestudyante man o ng mga guro.

Ikaw, paano mo ba dinadalaw ang mga minamahal mo na

sumakabilang buhay na?

www.facebook.com/JpenhsAngSiglaw/ Sumali at sundan ang samahang pambayan!

Ang gusali ng STE raw ang kinatatakutan ng halos lahat. Bali-balita daw kasi na may nagpaparamdam na kaluluwa roon. Kaya pagsapit ng alas sais, wala ng mga estudyante o guro ang pumapasok at naglalakad dito. Ayon sa mga tsismis, may isang araw daw na may estudyante pang gumagamit ng palikuraan ng mga babae bandang alas sais na ng gabi. Nakayuko daw ito dahil naghihilamos ngunit nang tumingala daw ito at tingnan ang sarili sa salamin ay may babaeng nakaitim daw sa kaniyang tabi. Pumikit ito ng mariin at sinambit ang ‘Hail Mary full of grace’ ngunit laking gulat daw nito nang sagutin din siya ng babae ng ‘Holy Mary mother of God” na siyang naging sanhi ng pagkahimatay ng estudyante. Natagpuan na lamang ang walang

malay na estudyante ng dyanitor ng paaralan nang ito ay pumasok sa dito. Magmula noon, ang ibang babaeng estudyante ay hindi na pumapasok dito ng walang kasama. Tumatak na rin sa isipan ng lahat na huwag maglibot kapag madilim na.Ngunit sa iklawang palapag daw ng gusali, sa pinakadulong silid, tuwing nagkaklase, bigla na lang silang nakakaamoy ng usok ng sigarilyo. Ang ipinagtataka nila ay wala namang ibang naroroon. Kung totoo man ito o hindi, ay walang nakakaalam. Sanhi lang ba talaga ito ng malilikot na imahinasyon ng mga kabataan? Ano pa man ang sagot ay mas mabuting maging alerto lagi. Wala namang masama kung mag-iingat hindi ba?

Human Interest: Araw ng patay

ni Ella Elpa

no ba ang nararamdaman mo tuwing sasapit ang unang araw ng Nobyembre? Masaya ka ba dahil wala na namang pasok at pwede kayong makapag-movie marathon ng mga kaibigan mo ng mga nakakatakot na palabas? Baka naman na eexcite ka dahil magkakaroon nanaman kayo ng Halloween Party at excited ka sa gagamitin mong costume. Malapit na nating dalawin ang araw ng mga patay. Sino-sino ba ang iyong mga dinadalaw sa libingan? Bakit mo sila dinadalaw? Nagdarasal ka ba, nagtitirik ng kandila at nagdadala ng bulaklak sa kanila? Bilang isang estudyante, paano mo ba ginugunita ito? Balita ko, uso na ngayon sa mga milenyal na gaya ninyo ang Halloween Party, na ginagaya ang mga nakakatakot na itsura ng mga karakter sa mga horror film na napapanood ninyo. Hula ko, hindi mo alam ang tunay na kahulugan ng undas. Nakakalungkot isipin na nakakalimutan nating dalawin ang mga nagbigay-buhay sa atin, hindi lamang yaong ating mga magulang, kundi ang nagsilbing inspirasyon sa mga oras na nanghina tayo, nagbigay ng lakas at pag-asa sa atin.

Bakit ko sinasabi ang mga ito? Simple, dahil pareho lamang tayo. Ako ay ikaw. Pareho tayong mga mag-aaral na maaaring nawalan ng mahal sa buhay. Gaya mo ay hindi ko rin alam ang tunay na kahulugan ng Undas hanggang sa napagtanto ko ngayon. Pahalagahan parin natin sila, huwag silang kaligtaang dalawin hindi lamang sa panahon ng undas. Hindi mo naman gugustuhing sila pa mismo ang bumangon mula sa kanilang pagkakahimlay at puntahan ka upang sabihing dalawin mo sila, Hindi ba?

ANG SIGLAW | HUNYO - OKTUBRE 2018 | LATHALAIN P.10

ATRAKSYON : MGA KATHANG TULA

Purong Lathalain Serye:

Panhunab

ni Celine Cabrera

inlinaw ng tubig at sinliwanag ng buwan ang isang salamin. Dahil dito, naipapakita nito hindi lamang ang mga kaaya-aya kundi maging ang mga kapintasan din ng isang taong titingin dito. Samakatuwid, nakikita mo sa salamin ang iyong repleksiyon. Nasasalamin ng wika hindi lamang ang kultura at tradisyon ng isang bansa kundi maging ang kaluluwa at kasarinlan rin nito. Ngunit saan nga ba aabot ang halaga ng wika para sa sanlibutan? Ang sagot ay wala. Sapagkat hindi masusukat ng ilan mang dolyar o kahit ng ilang metro ang halaga ng wika para sa lahat. Alam ng isang indibidwal kung gaano kaimportante ang wika para sa sangkatauhan. Nagsimula noong 1935, sa panahon ni Pangulong Manuel L. Quezon ang pagbuo ng isang pambansang wika na may layunin na magkaisa ang buong bansa at ng konstitusyon. Pinirmahan naman ni Pangulong Corazon Aquino ang Proklamasyon bilang 19 noong 1988, na nagpatibay ng selebrasyon ng Linggo ng Wika sa Agosto 13-19. Makalipas ang halos isang daang dekada, noong 1997, sa bisa ng Proklamasyon Bilang 1041, idineklara ni Pangulong Fidel Ramos na ang selebrasyon ng Wikang Filipino ay magaganap na sa buong buwan ng Agosto. Ang Buwan ng Wikang Pambansa ay isang paraan ng pagsasabuhay ng mga kultura at tradisyon ng Pilipinas bago pa man tayo isinilang sa mundong ito. Naipapakita ng bawat isa ang kanilang pagmamahal sa Inang Bayan sa pamamagitan ng pag-indayog sa mga katutubong sayaw at pagsasalita ng Wikang Filipino.

MGA KATHANG

Tula

guro, Mahal naming mga turo Na sa amin ay nag Salamat po sa inyo ay ko Na nangaral sa buh - Sharmaine Josol

guro, Mahal naming mga Kami’y lubos na nagpapasalamat inyo Kung hindi dahil sa arating Hindi kami makak dito - Chloe Dalman

Biyayang tunay Pag-ibig na inalay Hindi malilimutan Mga gurong dakila Panghabambuhay - Mary Callote

Tunay na Diwa ni Beryl Abala

asaan na ang mga nagkikislapang Christmas lights? Ang mga naggagandahang mga parol? ang mga batang nangangaroling kahit Oktubre pa lang? Maging ang lamig ng simoy ng hangin ay tila nawawala na rin.

Tuwing magpapasko na, inaasahan na ng isang mag-anak ang mapagastos ng malaki dahil sa mga palamuting idinidisenyo sa mga kabahayan na parte na ng tradisyon nating mga Pinoy at dala na rin marahil ng mga pagkaing bibilhin ng mag-anak para sa Noche Buena. Pamilyar na marahil ang lahat sa Inflation o ang sinasabing pagtaas ng mga bilihin sa merkado. Sa kabila ng pagsunod sa mga tradisyon, misan nakakalimutan ng ilan sa atin ang tunay na kahulugan ng pasko. Ang iba ay abala sa paghahanda ng iba’t ibang pagkain at ang iba naman ay sa mga regalo. Ngunit di natin dapat kalimutan ang tunay na diwa ng pasko. “Kulangin man kami sa pera ngayong pasko, masasabi kong masuwerte pa rin ako dahil buo at kasama ko ang pamilya ko sa pagdririwang ng pasko,” nakangiting saad ni Trevize Godrick F. Lumanao, isang mag-aaral ng JPENHS. Ipinakita lamang sa atin ni Trevize na sa kabila ng kahirapan, hindi nawawala ang pagmamahalan. Ang tunay na diwa ng pasko ay walang iba kundi ang pagbibigayan, pagmamahalan, at higit sa lahat pagpapasalamat sa ating mahal na panginoon para sa lahat ng biyaya na pinagkaloob niya sa atin sa buong taon. Sa lahat ng ito, handa ka na bang salubungin ang pasko? Paunang Maligayang Pasko nga pala. Huwag mong kalilimutan ang tunay na diwa nito ha? Paalam! Kuha ni Rossane Callote

ANG SIGLAW | HUNYO - OKTUBRE 2018 | AGHAM AT TEKNOLOHIYA P.11

BALITA NGAYON : GPP PINAIGTING

SAGANA. Bunga ng pagpupunyagi ng mga mag-aaral ng baitang 7. Kuha ni Beryl Abala

Gulayan sa paaralan, itinaguyod para sa kalusugan ng kabataan

NIKKA FALCON FALCON NIKKA

nilunsad ng Departamento ng Edukasyon ang Gulayan sa Paaralan Program (GPP) bilang isang School-based Feeding Program ng taong 2007. Kabilang sa nakiisa sa programa ang paaralan na mayroong gulayan mula baitang pito hanggang baitang sampu. “Maganda talaga ang may GPP kasi nakatutulong ito lalo na sa mga batang kulang sa timbang

“

Nakakatulong ito lalo na sa mga batang kulang sa timbang.

o malnourished dahil ang mga gulay na binibigay namin para sa feeding program,” pahayag ni Hazel Cubillan, panlahat na koordineytor ng GPP. Layunin ng programang ito na matulungan ang mga batang malnourished na mapakain ng mga organic na gulay, kumain ng tama at tumaas an kamalayan ukol sa kalusugan at nutrisyon. Dagdag ni Gng. Cubillan, na ang mga batang hindi malnourished na nasa kanilang pangangalaga

Hazel Cubillan, GPP koordineytor

ay tinuruan nilang pangalagaan ang kanilang mga pananim na mga gulay dahil nakasalalay dito ang kanilang mga marka mula una hanggang huling markahan. Samantala, ang mga pananim o seedling ay ibinigay ng libre ng DepEd na mula rin sa Departamento ng Agrikultura. Sari-saring mga gulay ang nasa hardin gaya ng pechay, kangkong, okra, kalabasa, sitaw at iba pa.

PAGSALBA MILES MEJOR MEJOR

sa sa mga tungkulin ng bawat mamamayan ay pangalagaan ang kalikasan. Subalit, hindi tayo nagtagumpay sa obligasyon nating ito. Ang pagtapon ng basura kung saan-saan o improper waste disposal ay isa sa mga problema ating lipunan. Ang Republic Act 9003 o kung tawaging Ecological Solid Waste Act of 2000 ay isang batas na may layuning gawing responsible ang mga mamamayan sa pagpapanitili sa kalinisan at kalusugan ng bawat isa. Ito’y pilit na itinaguyod ng kongreso sa pagkakaalam na maaari pa natin itong masolusyunan kapag tayo ay magtutulungan. Tatlong R- reduce, reuse, at recycle. Isa sa mga solusyon upang mabawasan ang nasabing problema. Reduce o pagbawas sa paggamit ng plastik na matagal mabulok o kaya’y mag-reuse o gamiting muli sa halip na itapon. Pwedeng i-recycle ang mga kagamitang ito at gawing bagay na maaaring ibenta’t pagkakitaan o di kaya’y alternatibo sa bagay na karaniwan mong ginagamit. Karaniwang solusyon na ang pagsusunog ng mga tuyong dahon pero mas may magandang alternatibo para rito, ang paggawa ng compost pit. Sa halip na sunugin ang mga dahon na maaari pang makasira sa kalusugan at kapaligiran natin bakit hindi natin ito gawing pataba? Maliligtas pa ang lupang nasira. Pangatlo sa listahan, lingguhang paglilinis. Ayon nga sa mga streetsweepers na araw-araw naglilinis, Makakatulong din ang kabi“Araw-araw kaming nandito pero halos walang laang seminar. Itatak sa mga isipan pagbabago. Ang pag-asang malilinis pa ito na lahat ng ating ginagawa sa kanalang ang pinanghahawakan namin.” likasan ay babalik din sa atin. Kung hindi ngayon, sa susunod. Pero natitiyak kong kapag dumating ang panahon, lahat magsisisi sa bandang huli. Habang tumatagal, lalong lumalala. Kung tayo ay magbabago at magiging mas disiplinado, sa huli tayo ang mananalo. Kaya bago mahuli at tayo’y magsisi simulan nang gumawa ng hakbang para sa pagbabago na ang kapalit ay kaginhawaan at kalinisan. Tayo ng isalba ang ating yaman.

“”

BASURA. Kung hindi maagapan, magiging salot sa lipunan. Kuha ni Beryl Abala

ANG SIGLAW | HUNYO - OKTUBRE 2018 | AGHAM AT TEKNOLOHIYA P.12

asalukuyang lumalaganap ang balitang ipagbabawal na ang pagbebenta ng mga piling pagkain sa kantina ng bawat paaralan. Isa na sa mga pinagbabawal ang pagbenta ng Junk Foods. Marso 14, 2017 nang nilagdaan ni Education Secretary Leonor Briones ang Anti-Junk Food and Sugary Drinks Ordinance of 2017 na naglalamaan ng batas na nagsasabing ang mga kantina mapa-publiko o pribadong paaralan man sa elementary at sekondarya, preparatory, maging ang mga tindahan na pasok sa 100-metrong radius ng paaralan. Maraming magulang ang natuwa sa balita ngunit kung gaano karaming magulang ang natuwa, higit pa rito ang mga mag-aaral na nalungkot sa nasagap na balita. Karaniwang iisipin na ito ay para sa nakabubuti. Subalit, ito nga ba? Ano nga ba ang junk foods? Ito ay mga pagkaing may mataas na calories at fats at may mababang nutritional content.

ISYU NGAYON: KALUSUGAN

Kayamanan

ang pagbaba ng kita nila. Ikalawa, maraming sakit ang nakukuha sa labis na pagkain nito. Ayon kay Dr. Verdades P. Linga, City Health Department Chief ng Quezon City, “Dumarami na ang datos na nagsasabing ang diabetes at hypertension ay nagsisimula na sa murang edad. Kung hindi natin ito gagawan ng aksyon, magkakaroon tayo ng siyudad na ang mga bata natin o mamamayan ay pawang may sakit.” Ikatlo, bilang dagdag sa ikalawang dahilan, ayon sa mga eksperto kapag kontrolado ang pagkonsumo ng nabanggit na pagkain ay maaari pa itong makatulong sa ating kalusugan at katawan. Sa huli, ang pag-iwas sa nakasanayan ay hindi madali. Ika nga nila, pag gusto may paraan. Disiplina ay kailangan.

CELINE CABRERA

NAKAKALASON. Mga pagkaing ipinagbabawal sa mga kantina ng paaralan.

KUHA NI ROSSANE CALLOTE

Kuha ni Beryl Abala

Sa madaliang salita, pagkaing nakakasama sa kalusugan. Pero sa lahat ng masama, mayroong mabuti. Ano-ano ang mga ito? Una sa lahat, pagbabago sa badyet at kita ng paaralan. Ang junk food ang pinakahihiligang bilhin Magkakaroon tayo ng siyudad na ng mga estudyante tuwing recess kaya’t nagreresulta ang mga bata natin o mamamayan sa malaking kita ng kantina. ng bawat paaralan. Tuloy ay pawang may sakit. Dr. Linga nababahala ang mga nagbebenta sapagkat kitang-kita

“”

Hukay FLORENT MEDELLIN

I ALARMA. Mga lugar na pinapamugaran ng mga lamok sa paaralan.

KUHA NI BERYL ABALA

Kaso ng dengue sa Tandag tumaas, ‘fogging’ isinagawa ng PHO MILES MEJOR

ahil sa pagtaas ng kaso ng dengue sa lungsod ng Tandag isinulong ng Local Government Unit sa pamamagitan ng Provincial Health Office ang pagpapausok o fogging sa mga barangay at paaralang sakop nito. Isa ang Jacinto P. Elpa National HIgh School na nakatanggap ng benepisyo dahil nagfoging nito lamang Lunes, Oktubre 1. Bago pa nagsimula ang klase ay isinagawa na ito ng maaga sa bawat silid ng paaralan mula baitang pito hanggang baitang sampu. “Walang pinakamabuting gawin kundi ang paglilinis sa ating bahay sa bakuran

at tiyaking walang mga bote o latang may nakaimbak na tubig para maiwasan ang pagdami ng mga lamok,” pahayag ni Gng. Alberta Bela-ong, nars. Ayon pa sa kanya, kung malaki pa ang badyet maaaring sabay ang pagsasagawa nito kaya Ito’y limitado dahil mahal ang kemikal na gagamitin. “Ibabalik din natin ang ‘4 o-clock habit’ na paglilinis dito sa paaralan natin, isang ordinansa mula sa munisipyo ng Tandag para matepok ang mga lamok.” dagdag pa niya. Nakakamatay ang pagpapausok sa mga lamok ngunit maaari ring makatakas ang iba at siya na rin magparami.

sa ang bagyo sa mga delubyo na dumarating ng walang pasabi. Nitong nakaraan lang tumama ang isang bagyo na kasin-lakas ni Bagyong Yolanda, ang Bagyong Ompong. Sa kasalukuyan ligtas na tayo mula sa delubyong ito pero gaya ng ibang mga bagyo, nag-iwan ito ng marka. Ang naiwan niya? Takot at pighati. Sinasabing ang Ompong ang dahilan ng landslide na kumitil sa ilang buhay. Tinapos na ang retrieval operation noong Setyembre 30. Ayon sa CDRRMC ang huling naitala na bilang ng mga namatay ay 94. Pero Ompong nga ba ang dahilan? Maaaring ang Ompong nga ang dahilan kung bakit nagkalandslide pero hindi masisisi sa Ompong ang lahat ng ito. Ayon kay Benguet Police Chief Senior Superintendent Lyndon Mencio isang buwan nang umuulan sa lugar na siyang nagbunga ng paglambot ng lupa pero ang bagyo mismo ang nagdulot ng pagguho ng lupa. Ang Benguet Corporation, pinakamalaking minahan sa lugar, ang pangunahing pinagmumulan ng pagkakakitaan ng mga mamamayan. Paano ba ito nakakonekta? Ayon kay Environment Secretary Roy Cimatu inutusan nila ang mga minero na panandaliang tumigil sa mga trabaho upang masigurado ang kaligtasan. Bakit ba tayo nagmimina? Para kumita ng pera? Para linangin ang kayamanan na regalo ng kalikasan?

“”

Kung ano ang ginagawa mo ay babalik sayo. Roy Cimatu, Kalihim, Benguet Corporation

Siguro nama’y narinig mo na ang kasabihang, “kung ano ang ginagawa mo ay babalik sayo.” Habang sinisira natin ang kalikasan dahil hayok tayo sa kaunlaran eto ang nangyayari. Buhay ang kapalit. Totoo nga, laging nasa huli ang pagsisisi. Aanhin mo ang pera kung sa huli buhay mo at ikaw mismo ang mawawala? Eto na nga ba ang kabayaran sa pag-abuso sa ating kalikasan? Kelan ka aaksyon? Bukas? Ngayon na! Hihintayin mo pa ba na ikaw ang susunod na mabaon sa hukay na ginawa nating mga tao?

ANG SIGLAW | HUNYO - OKTUBRE 2018 | AGHAM AT TEKNOLOHIYA P.13

INOBASYON: AWTOMATIKONG GRIPO

Koneksyon

Gambala nga ba?

DIANE OMAS-AS

no ba ang karaniwan mong makikita sa isang vending machine? Biskwit, tsokolate, soft drinks, tubig, kape- iba’t-ibang klase ng pagkain at inumin. Pag nabanggit ang salitang “vending machine” yan agad ang pumapasok sa mga isipan dahil yan ang nakasanayan. Pero nakarinig ka na ba ng vending machine na Wi-Fi ang kayang ibigay sayo? Tayo’y nasa ika-21 siglo, ang panahon ng teknolohiya na maraming magagawa. Bakit hindi natin baguhin ang karaniwan? Ang Wi-Fi Vending Machine ay gaya lang ng nakasanayan nating makina. Pagkahulog mo ng barya agad ibibigay sa iyo ang password at account sa pamamagitan ng isang resibo. Kada hulog ng barya, iba-iba ang laman ng resibong ibibigay nangangahulugan lamang na kahit bukas ito para sa lahat hindi ka makakagamit kung hindi ka magbabayad. Ano ba ang kaibahan nito sa karaniwang router? Mas pinalawak na coverage na abot ng signal na umaabot ng 45 metro at 100 tao ang makakagamit nito sa parehong oras. Ang tulad nitong vending machine ay pwede nga ba sa mga paaralan? Una sa lahat, maraming benepisyong makukuha dito at karamihan dun para sa mga mag-aaral na kabilaan ang paggamit ng internet para sa mga gawain. Hindi maitatangging ang makinang ito ay kailangan ng mga tao lalo na ng mga mag-aaral. Sa halagang piso maaari ka nang gumamit ng internet para sa iyong proyekto. Pangalawa, ito’y nagbibigay-daan sa bagong kasanayan na pang-edukasyon. Alam naman nating ang internet ay laganap. Kung ang access ng mga magaaral at guro dito ay nagagamit kahit saan at kahit kailan nangangahulugan lamang ng mas malawak na mapagkukunan ng impormasyon. Pero paano kung gamitin ito sa ibang paraan? Imbes na sa edukasyon para sa mga social media gaya ng facebook at twitter? Hindi naman nila yun magagawa dahil maaaring tanggalin ang mga ito sa listahan ng mga website na maaaring puntahan. Pataas ng pataas ang bilang ng mga guro at magaaral na gumagamit ng Wi-Fi sa pag-aaral sa loob ng silid-aralan. Ayon nga sa mga pag-aaral na ginawa humigit-kumulang 73% na guro ang gumagamit nito bilang materyal sa pagtuturo. Ang nakasanayang paraan ay hindi mapapalitan pero dahil nasa makabagong panahon na tayo bakit hindi natin ito mas pagbutihin para sa mas epektibong pag-aaral? Hanggang saan ba aabot ang barya mo?

NIKKA FALCON INOBASYON. Mga aktibong milenyal sa kasalukuyan.

Kuha ni Beryl Abala

ayo’y nasa ika-21 siglo na. Panahong ang teknolohiya ay hindi binabalewala kundi pangangailangan na. Sa bawat lingon natin hindi maitatangging kabi-kabila ang gumagamit nito. Ang iba upang makausap ang mga kakilala na nasa malayo, naghahabol ng mga proyektong ipapasa, o kaya’y para maiupdate pa ang social media. Sinasabing ito ay isang distraksyon lamang sa edukasyon, totoo nga ba? Ang kompyuter ay isang aparato na karaniwang electronic na nagpoproseso sa mga data. Ito’y ginagamit sa halos lahat ng bagay kung kaya’t ang siglong ito ay nabansagang panahon ng IT. Sa mga paaralan, hindi na bago ang mga ito. Subalit marami pa ring lubos na sumasalungat sa paglalagay ng mga ito sa silid-aklatan o di kaya’y silid-aralan. Totoo nga bang ito’y distraksyon sa edukasyon? Una sa lahat, mabilisan at madaliang aksis sa impormasyon. Kung dati’y pahirapan ang mga proyekto at takdang-aralin ngayon isang pindot na lang ang layo ng mga sagot. Hindi mo na kailangang maghanap ng aklat at basahin ito. Pumapangalawa ang mga interaktib na leksyon. Ang lubusang pag-unlad ng internet at ang pagsibol ng mga aplikasyon ay nagbunga ng mga online na edukasyon. Halimbawa na rito ang mga website ng pinaiksing bersyon ng mga leksyon gaya ng Quipper.

Ito ay isang libreng internet education service na nagpapaloob ng mga online tutorial na bidyo para muling balikan ng mga mag-aaral kung kailan nila gusto at kailangan. Mas pinalawak na mapagkukunan ng mga impormasyon. Hindi lamang mga estudyante ang makikinabang pati na rin ang mga guro. Ayon kay G. Glenn Nozal, “Mas napapadali ang mga gawain namin kagaya na lamang ng pagkompyut ng marka at pagsasaliksik ng mga leksyong maaaring ituro. Lahat ng ito’y dahil sa makabagong teknolohiya.” Ano ba ang iyong ikinababahala? Disiplina sa sarili ang susi. Ang komputer sa silid-aklatan ay walang mga laro tulad lamang ng DOTA. May mga nagbabantay na librarian kung kaya nasusubaybayan ang bawat galaw nila. Paano mo malalaman kung hanggang saan ang kaya nila kung ngayon pa pinipigilan na?

AwtomatikongGripo ni Miles Mejor

angunahing dahilan kung bakit nagawa ng mga mag-aaral ng Jacinto P. Elpa National High School na sina Florent Medellin, Piolo Sablaon, at Nathaniel Palma ang kanilang Science Investigatory Project ay upang masolusyunan ang problema sa tubig.

Ang proyektong pinamagatang ‘Autonomous Time-Effective Water Leak Lock For Efficient Water Consumption’ ay isang automated faucet open-source electronics platform hardware at software na ginawa sa Ivrea Interaction Design Institute na madaling gamitin para sa mabilis na prototyping para sa mga mag-aaral na walang karanasan sa electronics at programming. Ito’y nakapokus sa problema ng bansa sa tubig. Bagamat hindi gaanong malala gaya ng iba ito pa rin ang napili nila. Agad naman nila itong isinalungat, “ang pag-aaral ay may kinalaman sa tubig sapagkat hindi lamang kami nababahala para sa sarili, may iba na nangangailangan ng sustainability sa kanilang pinagkukunan lalo na ang nakakaranas ng krisis sa tubig.” ani Florent Medellin, mag-aaral ng 10-feynman. Dahil sa mga motion sensor, ang awtoma-

tik na gripo ay bumubukas lang pag nakadetek ng kamay. Sa oras na wala na ito agad itong nagsasara at tinitigil ang pagdaloy ng tubig. Marami nang automated na gripong nagawa pero ito’y naiiba. Ayon kay Florent, mas epektibo ito dahil sa mas mabilis na pagdetek kumpara sa iba.” Bukod pa roon, ang ibang gripo na nakapokus lamang sa mga urban na lugar samantalang ang kanila ay maaaring dalhin ang teknolohiya sa mga liblib na lugar sa murang halaga at may mataas na kalidad ng paggawa,” pagpapatunay pa niya. Ito ang nagsilbing tiket nila sa pagkapanalo sa Science Fair, Setyembre 26 sa patimpalak na Science Investigatory Project sa kategoryang Physical Science ngayong darating na Nobyembre sa Butuan City.

ANG SIGLAW | HUNYO - OKTUBRE 2018 | ISPORTS P.14

ISPORTS EDITORYAL: MAGKAAKIBAT

isports HAMPAS. Menil, nagbigay ng walang katigil-tigil na ispayk

“

KUHA NI BERYL ABALA

Malakas talaga ang aming team pag nagkakaisa at nasa pokus ang bawat isa. - Nikko Cagalawan, Setter

JPENHS nagkampeon laban TNSHS Lopez namayani, 3-0

ADU BLASQUEZ

Bumarikada ang koponan ng Jacinto P. Elpa National High School (JPENHS) sa daanan ng Tandag National Science High School (TNSHS) tungong kampeonato sa pangunguna ni Ferdinand Lopez, ispayker sa City Meet Men’s Volleyball Championship na ginanap sa Tandag Sports Complex, Setyembre 14. “Malakas talaga ang aming team pag nagkakaisa at nasa pokus ang bawat isa,” nakangiting pahayag ni Nikko Cagalawan, setter. Ganadong inumpisahan ng Science High ang paluan nang umiskor sila nang sunod-sunod at lumamang ng 2 puntos. Sinuklian naman ito kaagad ng Elpa na pinangunahan ni Ferdinand nang bumitaw siya ng mga bumubulusok na mga ispayks at pinalamang ang koponan 9-8. Humarang din ang tigasing pader ng Elpa na dahan-dahang nagpataob sa Sci-High at

naibulsa nito ang unang set. Umaaktikabong pangyayari ang naganap sa ikalawang set nang nagpalitan ng mga matitinding mga ispayks ang dalawang team. Kung gaano ka kulimlim ang panahon ganun din kainit and labanan subalit tagilid ang mga nakadark blue, Science High nang sunod-sunod silang magkomita ng kamalian. Nagpakitang gilas muli si Lopez matapos siyang nagpakawala ng mga humahagibis na mga ispayks na pinaganda pa ng mga mahuhusay na toss n Nikko, setter. Patuloy na humahagupit ang gabagyong opensa ng Elpa na bigo nang maibalik ng SciHigh at kinamkam ang ikalawang set. Eksplosibong sinimulan ng nakaputi, Jacinto ang ikatlong set nang nagpasabog sila ng mga matutulin na mga ispayks na bigo namang madenpensahan ng kalaban at nagtala ng 3-0.

“ Kulang kami sa koordinasyon kasi halos mga baguhan ang aming manlalaro,” ani Datan. Nanlupaypay ang mga taga-suporta ng SciHigh dahil sa matinding opensa ng Elpanians. Subalit hindi parin nawalan ng pag-asa si Alexander Datan, ispayker ng nakadark blue matapos niyang iangat ang koponan sa 8-5. Binawi naman ito kaagad ng mga nakaputing manlalaro ng Elpa nang nangambalang muli ang kanilang tigasing depensa na tuluyan ng nagpalugmok sa kalaban, 25-14. “ Isang malakas na team talaga ang Elpa pero hindi dito natatapos ang paglalaro namin sa volleyball,” pahayag ng kapitan at ispayker ng Science High, Datan. Maraming manlalaro ng Elpa ang maglalaro sa darating na CRAM isa na dito si Ferdinand Lopez.

HAGUPIT. Cabrera nagbigay ng malupitang palo.

Mahusay na depensa ang ipinangontra ng beteranong si Jather June Cabrera sa kaduelong si Kevin Novo matapos niyang ilatag ang 3-0 (11-3, 11-9, 11-6) sa City Meet Table Tennis na ginanap sa Quintos Covered Court, kanina. “Nabaguhan ang katawan ko sa paglalaro ng table tennis kasi hindi na ako nag-eensayo,” pahayag ng 15 taong gulang, Jather mula sa Jacinto P. Elpa National High School. Bumanat kaagad ng mapanlinlang na service ace ang nakaasul na si Cabrera sa pagbubukas ng paluan. Bumubulusok na amg smash naman ang kaniyang binitawan na bigo namang maibalik ng katunggali at kinamkam ang unang set. Niyanig ng dalawang atleta ang covered court nang nagpalitan sila ng

KUHA NI BERYL ABALA

A R E CABR IN T I N I IB 0 3 , NOVO Florent Medellin mga matutulin na backhand at natabla ang iskor sa 9-9. Subalit umarangkada si June ng ipwersa niya ang katunggali na

magkomita ng kamalian at binali ang pagkakatabla ng iskor, 10-9. Nagpasabog ng humahagupit na forehand si Cabrera upang wa-

sakan ang ikalawang set. Nanalasa ulit ang gabagyong opensiba ni Jather sa pag-umpisa ng ikatlong set nang bumitaw siya ng humahagibis na smash. Pumatak na ang butilbutil na pawis ni Kevin sa pagpigil niya sa atake ng katunggali na bigo niyang maibalik ang bola. Dito na dinispatsa ni Cabrera ang nadehadong si Novo at inangkin na ang tagumpay. “ Talagang napakagaling na niya, kulang pa talaga ako sa ensayo,” ani ng nabigong atleta, Kevin mula sa Saint Theresa College. Nakasungkit na ng gintong medalya si Cabrera noon sa CRAM na kung saan naghatid sa kanya para makapaglaro sa Palarong Pambansa Muling makapaglaro si Jather Cabrera upang irepresinta ang Tandag City sa darating na CRAM.

ISPORTS EDITORYAL

Magkaakibat Diane Omas-as

Kabilang ang Pilipinas sa mga nakikilala sa buong mundo dahil sa karangalang ibinibigay ng mga pambihirang atleta kagaya ni Hidilyn Diaz. Ngunit kalaunan ay hindi na nakikita ang tunay na layunin ng isports sa buhay ng bawat tao lalo na sa mga kabataan ngayon. Batid nating maraming magagandang naidudulot ang isports hindi lang sa ating pangangatawan kundi pati na rin sa ating kalusugang pangkaisipan. Gayunpaman, ang layon ng isports na hubugin ang pagkatao ng isang atleta at mapabuti ang mga katangian nito ay hindi na lubos nabibigyang pansin. Mas nananaig ang paniwalang nasa husay at galing nakasalalay ang kapanalunan. Balakid ang ganitong konsepto sa tunay na diwa ng paglalaro at pagpapanalo ng bawat kompetisyon. Imbes na paraan ito upang ipakita ang talento nagiging en-

“” dignidad.

integridad. respeto. tablado na ito ng pagpapalamangan ng mga manlalaro. Nararapat lamang na mabatid ng bawat atleta na malaki ang parteng ginagampanan nila sa pagpapanatili ng buhay ng isports. Samakatuwid, kailangang maibalik ang tunay na diwa at ang paglinang ng pagkatao’t ugali sa pang-araw-araw gaya ng dignidad, integridad, at respeto. Bilang manlalaro dapat marunong ito sa pagpapahalaga, paggalang, at nakikipagkilala sa kapwa. Sapagkat ito ang magpapatibay sa samahan ng kapwa manlalaro. Sa huli, isaisip na hindi puro talento’t husay lamang kundi kasali na rin ang ating pag-uugali at kilos. Kaya nga dapat lagi itong magkaakibat anuman ang mangyari.

ANG SIGLAW | HUNYO - OKTUBRE 2018 | ISPORTS P.15

LARO NGAYON: DISTRICT 4 VS DISTRICT 2

PACOT PINAITLOG RIVAS, 2-0

Grade 9 nanguna sa Taekwondo

Annilov idiniskaril Ben Claud

Philip Molina

“”

Kulang pa siya sa ensayo, pero sa murang edad ay marami na siyang alam sa paglalaro ng badminton.

ADU BLASQUEZ

Mapanirang sipa sa mukha ang ipinamalas ni Kenn Annilov na sinamahan pa ng mahusay na depensa matapos niyang brasuhin ang 14-8 na pamamayagpag sa Intramurals Taekwondo na ginanap sa covered court ng paaralan, Agosto 16. Mahusay na opensiba ang kaniyang ibinulugta sa katunggali matapos niyang inihataw ang sipa sa katawan. Panay naman ang pag-atake ni Ben

subalit bigo niya ito’y ipuksa sa kaduelo at dito ipinuslit ni Kenn ang panalo. “Maganda sana ang mga atake niya subalit nagkulang siya sa bandang huli,” pahayag ni Annilov. Bumanat kaagad ng sipa ang 15 taong gulang na si Kenn sa pagbubukas ng labanan matapos niyang iratsada ang mga mapanlinlang na mga atake. Panay naman ang pagdedepensa ng 15 taong gulang sa si Claud ngunit humah-

KUHA NI BERYL ABALA

TIRA.

Pamatay sipa ipinamalas ni Annilov.

ALAM MO BA?

District 4 ibinitin District 2; ipinuslit ang kampeonato

Ipinagbawal ang slam dunk noong 1967 hanggang 1964.

Don Sereno

Ang soccer ball ay ginamit na bola sa larong basketball hanggang 1929.

PATIGASAN. Pagtutuos ng District 4 at 2 sa ere.

KUHA NI BERYL ABALA

DEPENSA. Malakas na sipa inihataw sa ere.

Ang karaniwang golf ball ay mayroong 336 na dimples. Nakipag kumpetisyon ng dalawampung summer Olympics ang Pilipinas ngunit wala itong nasungkit na gintong medalya.

Hindi nanalo ang Tsina sa kahit anong olimpikong medalya mula 1984. Subalit pagdating ng 2008 Beijing Games, nakasungkit ang mga Tsino ng 100 na medalya.

KUHA NI BERYL ABALA

Nagwagi ang koponan ng District 4 matapos patumbahin ang koponan ng District 2 sa kampeonatong laro sa Sepak Takraw, pansekundarya at kamkamin ang 21-14; 21-15 sa City Athletic Meet, Setyembre 14 na ginanap sa JPENHS Covered Court. Kakaibang liksi at nagliliyab na bicycle kick ang ipinamalas sa mahusay na kombinasyon nina Fredian Laguisma, Setter; Mark Saquin, Tekong; at Elmer Gador, Ispayker na dating mga manlalaro ng Elpa na ngayon ay nasa Tandag National Science High School nag-aaral ng Senior High School na nagsira sa unang rego, 21-14. “Pinangunahan kasi kami sa takot kayat hindi namin nakuha ang unang rego at nagkulang kami sa koordinasyon”, ani Mark Adlawan, manlalaro ng District 2. Bumandera naman ang angas ng District 2 matapos nilang pigilan ang tatlo at

- John Lloyd Pacot kay Ronald Rivas

Nagpabalik-balik na sa CRAM si Pacot kaya bihasa na siya sa paglaro ng badminton.

anap pa rin ng puwang si Kenn at kinamkam ang unang rawnd, 7-4. Niyanig naman ng mga manlalaro ang covered court nung nagpalitan sila ng mga sipa sa katawan. Liyamado ang beteranong si Kenn nang ipwersa niya na magkamali si Claud at dito na niya pinaulanan ng mga sipa sa mukha. Napakahusay niya, halos sa lahat ng atake niya tumama, talagang nagkulang ako sa depensa,” ani ni Claud.

apat na atake ng mga katunggali. Lalong uminit ang labanan nang bumawi ang District 4 sa ikalawang set. Lumiyab ang kanilang mga taktika at estratehiya na nagpahina sa koponan ng District 2. Naging mas determinado ang District 4 sa galing na ipinakita ng mga quick spike laban sa katunggali. Ipinamalas din ni Elmer Gador ang kanyang naglalagablab na back spike sa kalaban na ineensayo niya ng halos isang taon na. Sunud-sunod na nakaligtaan ng kalaban ang kanilang mga tira. Humina ang koordinasyon ng kabilang grupo na nagpatalo sa kanila. Isang mahigpit na iskor ang tumipa sa ikalawang rego, 21-15. “Pursigido kaming iuwi ang tagumpay hindi lamang para sa aming kots na si Rutchelle Agujar ngunit para sa kapakanan din ng paaralan,” pahayag ni Gador. estadistika

Sepak Takraw

Laro ngayon

District 2 District 4

ISKOR

umubulusok na smash at determinasyon na magkampeon ang isinuyo sa panalo ni John Lloyd Pacot matapos niyang nilampaso ang 13 taong gulang, Roland Rivas at inilatag ang , 21-7, 21-6 sa Intramurals Championship Badminton Boys na ginanap sa Telaje, Agosto 17. “Kulang pa siya sa ensayo , pero sa murang edad ay marami na siyang nalalaman sa paglalaro ng badminton,” pahayag ng 16 taong gulang, John Lloyd. Nagpakita kaagad ng husay sa paglalaro ng badminton ang beteranong manlalaro na si Lloyd sa pagsisismula ng pag-asa ang ikapitong-baitang, Rivas matapos siyang nakapuntos ng sunod-sunod. Ngunit winasakan na ni Pacot ang unag set nang pinaubrahan niya ang katunggali ng mga mapanlinlang na mga smash at naibulsa ang unang yugto, 21-7. Denadong inumpisahan ni Roland ang ikalawang set nang bigo niyang madepensahan ang mga malalakas na smash ng ikasampung baitang, Pacot. Ngawit na ngawit na si Lloyd na magkampeon nang nagmamadali siyang tapusin ang laro matapos niyang paulanan ng mga sunod-sunod na smash ang kalaban. Nagpatuloy ang pamamayagpag ni John hanggang sa tuluyan ng naipuslit ang kampeonato. “Kulang pa talaga ako sa ensayo, dapat pa akong magsanay ng husto,” naghihinayang na pahayag ni Roland Rivas. Makakalaro ulit si John Lloyd Pacot sa darating na Caraga Regional Athletic Meet 2018.

Set 1

Set 2

Wagi ang District 4 kontra District 2.

isports Ang Siglaw

Dela Cruz ibinasura Torrefranca, 3-0 ADU BLASQUEZ

atinding hataw ang ipinakita ni Reyzel Dela Cruz sa kaduelong si KC Torrefranca matapos niyang bombahin ng bumubulusok na smash at kinabig ang panalo sa City Meet Table Tennis, Setymebre 15 na ginanap sa Quintos Covered Court. Nagpasabog nang di mapigil na opensiba ang 16 taong gulang Reyzel sa katunggali matapos niyang kamkamin ang pwesto sa Caraga Regional Athletic Meet. Dehadong nadepensahan ni Torrefranca ang atake ni Dela Cruz nang bigo niyang maibalik ang bola at dito na siya nilampaso ni Reyzel. Walang kapagurang binanatan ni Dela Cruz ang kalaban at tuluyan ng sinikwat ang manibela at kinontrol na ang daloy ng laro. “ Talagang napakahusay na niya sa paglalaro, kailangan ko na ang puspusang pagsasanay,” pahayag nang bigong atleta, KC. Ganadong binuksan ni Reyzel ang paluan nang bumitaw siya ng mapanlinlang na service ace na pinaganda pa ng bumubulusok

“Talagang napakahusay na niya sa paglalaro, kailangan KO Pa ang puspusang pagsasanay.” - KC Torrefranca, katunggali ni Dela Cruz.

Lopez humarurot sa 100m dash

Kwalipikado sa CRAM

alasasakyang humagibis ng takbo si Rine Lopez matapos niyang itala ang 12.39 segundo at ipinuslit ang tagumpay sa City Meet na ginanap sa Surigao del Sur Sports Complex, Setyembre 14. Ibinandera naman ni Christian ang kanyang mabilis na takbo 13.5 segundo subalit hindi pa rin ito sapat sa bilis ng beteranong si Lopez. “Ang bilis niya, kailangan ko pa talagang mag- ensayo nang mabuti,” ani Christian Velandez. Pagbaba pa lang ng dilaw na tela hudyat ng pag-umpisa ng takbuhan ay malakas na hiyawan ang naririrnig. Nanguna agad si Rine kinambyuhan naman ng nahuhuling si Velandez subalit kinapos parin siya sa bandang huli. Malayo ang agwat ng mga katunggali ni Lopez hanggang sa makaabot na siya sa finish line at sinelyuhan na ang panalo. “Saludo ako sa sarili ko dahil nagbunga rin ang pag-ensayo ko nang husto,” nakangiti na pahayag ng 16 taong gulang, Rine.Tagumpay na naiuwi ni Rine ang panalo kontra sa mga katunggali. Hindi rin naging madali para kay Lopez ang manalo dahil hindi siya masyadong komportable sa kaniyang suot na sapatos. Nagpabalik-balik na sa CRAM ang ikasampung baitang na si Rine kaya busog na siya sa karanasan sa pagtakbo. Layunin ng patimpalak na ito na mabuklod ang mga karatig district ng siyudad at makapili ng mahusay na manlalaro sa panlaban sa CRAM. Chloe Dalman

WAGI. Matitinding mga smash ang pinakawalan ni Dela Cruz.

KUHA NI BERYL ABALA

na forehand. Sinamahan pa ito ng kaunting kamalian na nagpalubog kay KC at naibulsa ni Dela Cruz ang unang yugto. Umarangkada ulit ang mapinsalang opensiba ni Reyzel sa pagsisismula ng ikalawang set matapos niyang ibenandera ang sunod-sunod na backhand na sinamahan pa ng matutulin na smash at sinelyuhan ang ikalawang set. Liyamadong binuksan naman ni Dela Cruz ang ikatlong set nang inatsada niya ang mga mabibilis na forehand. Halatang nahihirapang dumepensa si Torrefranca nang bigo niyang mapigilan ang opensiba ni Reyzel. Bagamat lamang sa laro walang awang pinaulanan ni Dela Cruz ang katunggali ng mga mapanlinlang na mga atake hanggang sa tuluyan na niyang nakopo ang panalo. “ Magandang depensa ang ipinakita niya pero mahusay rin na opensa ang ipinantapat ko,” nakangiti na pahayag ni Reyzel. Muling babalik sa Caraga Regional Athletic Meet ang beteranong si Reyzel Dela Cruz.

gantimpala

beverly pantohan akakunot ang noo at parang palaging seryoso, sa unang tingin ay aakalain mong isa ngang masungit na guro si Nestor Dimacuha na kinatatakutan ng mga estudyante. Ngunit kabaliktaran nito ang tunay na ugali ni Sir Nestor. Sa katunayan, siya ay isang palangiti, palakaibigan at masayahing guro. Siya ay kasalukuyang nagtuturo ng asignaturang Matematika sa pampublikong paaralan ng Jacinto P. Elpa National High School. Bukod sa pagiging guro, isa rin siyang Regional Champion Coach ng Tandag City sa Sepak Takraw. Sa katunayan, nitong nakaraang buwan lang, nasungkit nila ang titulo bilang “Best in Tekong” sa Malaysia napanalunan din ng kanilang koponan ang Pangatlong Gantimpala at naiuwi ang bronseng medalya. Naging kots siya ng Sepak Takraw mula pa noong 2008 at inamin na nabigo siya sa halos bawat kompetisyon na kanilang sinalihan noon. Gayunpaman, ang mapait na lasa ng pagkabigo ay hindi naging hadlang sa kaniya upang huminto at sumuko. Sa halip, nagsumikap siyang maging isang mabuting tagapagsanay sa kaniyang mga atleta at nag-aral ng iba’t ibang taktika sa Sepak Takraw. Ang kaniyang pagiging masikap ang dahilan upang marating ang kung anumang tinatamasa niya ngayon. “Una at pangunahing itinuro ko ang disiplina sa aking pangkat. Hindi mo mapapaunlad ang kanilang kasanayan at talento kung wala silang mabuting asal,” ani ni Sir Nestor sa kanyang 9 taon ng pagtuturo. Sa panahon ng pagsasanay, ipinakita niya ang kaniyang katapangan, at walang hinihiling kundi ang ganap na kooperasyon mula sa bawat miyembro ng kaniyang pangkat. Ayon sa kaniya, ang kaniyang kaligayahan bilang kots ay nagmumula sa pagbubuo ng mga batang may potensyal para sa kaniyang koponan kahit sa isang punto na parang hindi posibleng mabuo, “Ang tanging pangarap ko sa aming koponan ay manalo sa Palarong Pambansa at bigyan kami ng parangal sa aming dibisyon at sa Caraga ngunit higit sa aking inaasahan ang ibinigay ng Panginoon kaya’t nagpapasalamat ako sa Diyos,” saad ni Dimacuha.