2014 NIEUWE PRAKTIJKEN
Architectuurdiscussie in [de provincie] utrecht
1
2 foto_indymah_ oosterspoorbaan SAMEN MET BEWONERS HERONTWIKKELD
NIEUWE MOTIEVEN // NIEUWE PRAKTIJKEN UTRECHTSE PRAKTIJK– VOORBEELDEN ZIJN EXEMPLARISCH
3
Met het thema Nieuwe motieven / nieuwe praktijken richtte AORTA zich in 2014 op de veranderde orde in de ruimtelijke opgave. Het maatschappelijk belang van architectuur, stedenbouw en design is steeds meer op de voorgrond komen te staan. Op welke manier kunnen de nieuwe, maatschappelijke motieven zich bestendigen en met hun drijvende kracht leiden tot een werkelijk nieuwe praktijk? In het programma in 2014 zocht AORTA naar nieuwe denken werkwijzen, die ook van waarde blijven op de lange termijn, bij een stabielere economische situatie. Daarmee fungeert AORTA als een schakel tussen verschillende disciplines, ontwerpers, initiatiefnemers en opdrachtgevers en als een brandpunt waar kennis en praktijk samenkomen.
NIEUWE DENK- EN WERKWIJZEN VOOR DE LANGE TERMIJN
4 _ inleiding foto_VLINDERHOF_VLINDERHOF MAXIMAPARK OP INITIATIEF VAN BEWONERS GEREALISEERD
wat betekenen de nieuwe burgercollectieven voor de ruimtelijke opgave?
5
NAAR EEN NIEUWE ORDE Draagt het verbinden van mensen en sectoren bij aan het
Werken met het ‘gelegenheids-wij’. Met het groeiend
versterken van ruimtelijke kwaliteit? Het antwoord lijkt
aantal [bottom-up] initiatieven is het denken over de stad
voor de hand te liggen, de praktijk is weerbarstiger.
en de ruimte in de stad aan de orde van de dag. In essentie gaat het om een andere manier van ruimtelijke ordening,
Het activiteitenprogramma van AORTA onderzocht twee
ingegeven door een veranderende maatschappij. Geen
invalshoeken:
topdown masterplan vanuit de overheid, geen bottom-up
1. Verbinden als innovatiekracht; wat levert het verbinden
oriëntatie, maar een gezamenlijke aanpak van een gebied.
tussen disciplines en sectoren op, en 2. Werken met het
Een mooi voorbeeld is Vechtclub XL, een bedrijfsverzamel-
‘gelegenheids-wij’; wat betekenen de nieuwe burger
gebouw, dat huisvesting biedt aan ongeveer 120 creatieve
collectieven voor de ruimtelijke opgave? Parallel aan deze
ondernemingen. Het is een geslaagd voorbeeld van onder-
activiteiten publiceert AORTA relevante analyses, beschou-
nemerschap, stapsgewijs ontwikkelen en ruimte krijgen
wingen en verdiepende informatie in De Thermometer.
van de overheid. (meer weten: Blog [klik hier]). De discussie
Ook biedt AORTA een continu informatief programma door
over eigenaarschap en samen ontwikkelen wordt dagelijks
het organiseren van culturele evenementen, educatie
gevoerd. Het is een uitdagend vraagstuk en een zoektocht
programma’s en tentoonstellingen.
voor alle partijen hoe dit vorm te geven.
Verbinden als innovatiekracht Soms brengt innovatieve
AORTA wil als onafhankelijk platform ruimte bieden voor
techniek nieuwe inzichten en worden processen anders
discussie en uitwisseling van kennis. Door het organiseren
ingericht. Energie opwekkende toepassingen met behulp
van activiteiten dragen we bij aan de brede discussie over
van zon of wind gebruiken een oneindig voorradige grond-
de (ruimtelijke) kwaliteit van onze leefomgeving met als
stof terwijl de reguliere toepassingen grondstof onttrekken.
doel deze beter te maken. We geven verschillende visies
Dat besef is mede een begin geweest van een zoektocht
en meningen de kans om met elkaar het gesprek aan te
naar de herdefiniëring van de economische spelregels.
gaan. We wisselen niet alleen meningen uit, want door deel
Zo verkoopt Philips tegenwoordig licht, geen lampen.
te nemen aan de activiteit, delen we kennis, verdiepen we
De consument koopt licht en de lamp blijft eigendom van
inzichten en versterken we de opinie. En meestal worden er
Philips. Hij gaat retour als hij stuk is. De lampen worden zo
nieuwe allianties gesloten! Dus ook AORTA verbindt, altijd
gemaakt dat ze makkelijk uit elkaar te nemen zijn én her
met oog voor kwaliteit in ontwerp.
te gebruiken. Dit is één van de principes van de circulaire economie. Door hergebruik van grondstoffen wordt waarde-
Eveline Paalvast, directeur
vernietiging sterk gereduceerd en het biedt ruimte voor een
APRIL 2015
andere business case. Thomas Rau vertelde er bevlogen over tijdens de Energierevolutie.
6 foto_hein Lagerweij_VECHTCLUB XL EEN GESLAAGD VOORBEELD
inhoud_7
INLEIDING // NIEUWE MOTIEVEN / NIEUWE PRAKTIJKEN Nieuwe generatie / Nieuwe steden Ontwikkelend Beheer De energierevolutie Eigenaarschap in de hedendaagse stad Gouden Jaren Kernrandzones [regio] De groene stad als gezonde leefstijl Een groene gezonde wijk
005 010 010 010 011 011 011 012 012
STADSGESPREKKEN Stadsdebat Openbare ruimte Stadsdebat Stationsgebied Stadsgesprek Groen
013 013 013
STAND IN DE STAD // THERMOMETER Blog 1// De plantenbakkencommissie Blog 2 // Bewonersinitiatief Vlinderhof Blog 3// Open Source City Blog 4 // Eigen initiatief Vriendinnen van Cartesius Blog 5// Moestuinieren op de Koningshof Blog 6// Mensen maken de stad – Nieuw Elan of Hype Blog 7// Nieuwe functie voor de Oosterspoorbaan Blog 8// De hekken gaan open in Merwede! Blog 9// Waar wij van dromen Blog 10 // Grootschalige opgave klein maken Blog 11// Op weg naar een aantrekkelijke en bereikbare stad! Blog 12 // Revival van groene daken in het Utrechtse Stationsgebied? Blog 13// Parkhaven: Van no-go area tot succesvolle nieuwe stadswijk! Blog 14// Spraakmakende verbinder! Riek Bakker wint ARC14 Oeuvre Award Blog 15// Zuidpoort van de stad: Station Vaartsche Rijn nadert voltooiing Blog 16// Officiële opening Vechtclub XL Blog 17// De stand van zaken rond Duurzaam Bouwen in Utrecht Blog 18// TivoliVredenburg: Méér dan muziek alleen Blog 19// Stadskantoor Utrecht: ruimtelijke puzzel met hoge duurzaamheidambitie Blog 20// De Verkenner: poortwachter van een Nieuwe Wereld Blog 21// KubusEiland: spraakmakende architectuur in een moeizame Vinex Blog 22// Overvecht op weg naar een betere wijk Blog 23// Neerlandia herleeft! Van draadnagelfabriek tot nieuwbouwwijk Blog 24// Welstandstoezicht is zo gek nog niet Blog 25// Veemarkt Utrecht: de toekomst van wonen! Blog 26// Gouden jaren: Hoe willen wij wonen als we ouder worden? Blog 27// Woonboulevard Utrecht: een beleving of kan het leuker? Blog 28// Ontwikkelend beheer #1: Nieuwe rollen, nieuwe praktijken! Blog 29// Ontwikkelend beheer #2: Vechtclub XL Blog 30// Ontwikkelend beheer #3: Kromhout Kazerne Blog 31// Ontwikkelend beheer #4: de lessen
014 014 014 014 014 014 014 014 014 016 016 016 016 016 016 016 018 018 018 018 018 018 018 018 020 020 020 020 020 020 020
8 _inhoud foto_antal van wijk_DE LEF KOFFIECOOP IN ONDERMAX [MERWEDE]
EDUCATIE Kinderrondleidingen STDHS Straatbeelden [Creatief Vermogen regeling] Creating Cities Jouw Perspectief [Technasium] Jij ontwerpt [Technasium]
022 022 022 022 022
CULTURELE EVENEMENTEN Culturele Zondagen Future Cities 024 Culturele Zondagen On Tour 024 Uitfeest 024 Open Monumentendag 024 Rietveldprijslezing 025 Film // Margareth Staal 025 Film // Mobile Tracks AESOP 025 Bouwkunstcafe 025 Dag van de Architectuur 026 Archiprix 026
CITYZINE Urban Flow // DNA van een stad Het verhaal van de stad UMF Prijsvraag Lantaarnconsoles Utrecht in Beeld – Masteclass architectuurfotografie Rondleidingen algemeen
028 028 028 028 028
OVER AORTA Website 030 Thermometer 030 Publicaties 030 Social Media 030 Jaarcijfers 033 Bereik 034 Visie 036 Koers 2014-2016 037 Medewerkers 038 Sponsoren en subsidieverstrekkers 038 Colofon 039
9
10 foto_Heijn lagerweij_vechtclub xl
NIEUWE MOTIEVEN / NIEUWE PRAKTIJKEN
NIEUWE GENERATIE / NIEUWE STEDEN
Mede door de economische crisis is er aandacht voor
SLOTBIJEENKOMST EXPERTS
nieuwe ontwikkelmodellen om financiële risico’s beheers-
LOCATIES: ARCHITECTUURCENTRUM AORTA - ARCHITECTUURCENTRUM
baar te houden. Een steeds vaker toegepast model is ‘ont-
TWENTE - PODIUM VOOR ARCHITECTUUR HAARLEMMERMEER EN
wikkelend beheer’, waarbij de ontwikkeling en het beheer
SCHIPHOL - UNIVERSITEIT UTRECHT // DATUM: 6 FEBRUARI 2013 –
van gebouwen en gebieden niet langer gescheiden fasen
27 MAART 2014 // DEELNEMERS: 19 // VORM: ONDERZOEKSTRAJECT EN
zijn. Een koppeling tussen twee voorheen strikt gescheiden
PUBLICATIE // SAMENWERKINGSPARTNERS: FORUM, INSTITUUT VOOR
domeinen die zou moeten leiden tot het ontwikkelen en
MULTICULTURELE VRAAGSTUKKEN – PODIUM VOOR ARCHITECTUUR
aanpassen van gebouwen en gebieden aan veranderende
HAARLEMMERMEER EN SCHIPHOL (HOOFDDORP) – ARCHITECTUUR
(gebruikers)wensen. Zo kan er bij nieuwbouw al worden
CENTRUM AORTA (UTRECHT) – ARCHITECTUURCENTRUM TWENTE
nagedacht over hoe het beheer een integrale rol speelt
(ENSCHEDE) // FINANCIERS: STIMULERINGSFONDS CREATIEVE
in het proces van ontwerp en bouw. Maar ook binnen de
INDUSTRIE - FORUM
bestaande gebouwenvoorraad is ontwikkelend beheer een geschikte strategie. In een korte reeks artikelen zijn
FORUM Instituut voor Multiculturele Vraagstukken,
twee Utrechtse praktijkvoorbeelden verder uitgediept. Het
Podium voor Architectuur Haarlemmermeer en Schiphol,
onderzoek, de interviews en praktijkvoorbeelden hebben
Architectuurcentrum AORTA en Architectuurcentrum
geresulteerd in de publicatie ‘Ontwikkelend beheren of
Twente hebben in 2013 interdisciplinair onderzoek gedaan
beherend ontwikkelen’.
naar de toekomst van de leefomgeving in drie Nederlandse
Publicatie [klik hier]
regio’s. In samenwerking met studenten en docenten van vijf Nederlandse universiteiten en hogescholen werden
DE STAD / DE TOEKOMST: DE ENERGIEREVOLUTIE
specifieke vraagstukken voor de drie regio’s geformu-
LOCATIES: ARCHITECTUURCENTRUM AORTA - DE STAD // DATUM: MEI
leerd. De vraagstukken zijn door de studenten uitgewerkt
2014 // DEELNEMERS: 34 // VORM: INSPIRATIE LEZINGEN // SAMEN
en onderzocht. Het onderzoek werd begeleid door een
WERKINGSPARTNERS: CULTURELE ZONDAGEN - PLATFORM 31 //
viertal landelijke bijeenkomsten in Haarlemmermeer,
FINANCIERS: STIMULERINGSFONDS CREATIEVE INDUSTRIE -
Utrecht en Twente en een aantal bijeenkomsten per regio.
CULTURELE ZONDAGEN
De onderzoeken hebben tot slot geresulteerd in de publicatie ‘Nieuwe Generaties & Nieuwe Steden – Dwars-
Presentaties over hoe ontwerp bijdraagt aan de komende
doorsnede NL’ [ 2014].
Energierevolutie. Kan de wereld energie neutraal worden?
Programma [klik hier]
Willen we dat? Met bijdrages van: prijswinnende architect
Publicaties [klik hier]
Thomas Rau: zijn bureau zet energie neutrale en energie leverende projecten op; Tecla van Dijk van OKRA met het
ONTWIKKELEND BEHEER
onderzoek naar E-city: welke impact heeft het gebruik
LOCATIES: ARCHITECTUURCENTRUM AORTA - KROMHOUT KAZERNE
van schone energie voor ons vervoer op de ruimtelijke
- VECHTCLUB XL // DATUM: OKTOBER 2014 – JANUARI 2015 // VORM:
inrichting van de stad? ; Michel Smit van Energyfloors,
INTERVIEWS, BLOGS EN PUBLICATIE // SAMENWERKINGSPARTNERS:
met energie opwekkende straattegels: een mooi voor-
JOURNALIST MAURICE HENGEVELD / HANS-LARS BOETES ADVISEUR
beeld van de inzet van kinetische energie al toegepast in
ERFGOED RCE - MINISTERIE BZK - DEFENSIE - VECHTCLUB XL // FINAN-
club Watt in Rotterdam; en Marina Toeters van By-Wire
CIERS: STIMULERINGSFONDS CREATIEVE INDUSTRIE
met stoffen waarmee energie kan worden opgewekt. Inspiratielezing [klik hier]
programma_11
ANDERE WOON- WENSEN ouderen, GRONDSLAG VOOR NIEUWE INRICHTING leefomgeving EIGENAARSCHAP IN DE HEDENDAAGSE STAD
GOUDEN JAREN
LOCATIES: ARCHITECTUURCENTRUM AORTA // DATUM: JUNI 2014 //
LOCATIE: DE STAD [BOOTHSTRAAT – UTRECHT CENTRUM] // DATUM:
DEELNEMERS: 17 // VORM: INSPIRATIE LEZINGEN EN DISCUSSIE //
DECEMBER 2014 // DEELNEMERS: 139 // VORM: STADSGESPREK //
SAMENWERKINGSPARTNERS: THE CLOUD COLLECTIVE / 2COOL
SAMENWERKINGSPARTNERS: GEMEENTE UTRECHT / TRENDINSTITUUT
MONKEYS / THE GREEN LAND / NEXT ARCHITECTS / TEMP. / KONINGS-
/ 50+ERS // FINANCIERS: STIMULERINGSFONDS CREATIEVE INDUSTRIE –
HOF / EXPODIUM // FINANCIERS: [DAG VAN DE ARCHITECTUUR TOTAAL]
GEMEENTE UTRECHT - AORTA
STIMULERINGSFONDS CREATIEVE INDUSTRIE – GEMEENTE UTRECHT – KF HEIN FONDS – ELISE MATHILDE FONDS – VSB FONDS – PROJECT
Onze woonwensen veranderen sterk. We blijven langer
BUREAU LEIDSCHE RIJN – PROGRAMMABUREAU STATIONSGEBIED
gezond en energiek en staan vol in het leven. We willen zelfstandig blijven wonen en als dat nodig wordt, willen
Een nieuwe generatie architecten, stedenbouwkundigen,
we zorg naar eigen inzicht kunnen organiseren. Door de
landschapsarchitecten en multimedia ontwerpers ex
nieuwe WMO wordt u vanaf 2015 meer aangesproken op
perimenteren met nieuwe ontwerpstrategieën en tech-
uw eigen netwerk en verantwoordelijkheid. Deze veran-
nologieën. Er wordt gewerkt vanuit de overtuiging dat
dering vraagt om een nieuwe blik op de manier waarop
de wereld duurzamer en eerlijker moet worden en dat
wij wonen en leven. Past het huidige woningaanbod van
iedereen – van groot tot klein – daar invloed op heeft.
Utrecht en de leefomgeving in de buurt bij de woonwensen
Wie zijn de stadsmakers van de 21e eeuw? En hoe brengen
en behoeften van Utrechters in hun gouden jaren? Een
zij het stadsmaken in de praktijk? In het kenniscafé gingen
gespreksavond over wonen en ouder worden in Utrecht
inspirerende stadsmakers met elkaar en het publiek in
voor bewoners, initiatiefnemers, ontwerpers en vastgoed-,
gesprek.
zorg- en welzijnsprofessionals.
Kenniscafe [klik hier]
Stadsgesprek [klik hier] Filmportretten [klik hier]
KERNRANDZONES LOCATIES: PROVINCIE UTRECHT // DATUM: JANUARI-DECEMBER 2014 // VORM: INTEGRALE WEBSITE // SAMENWERKINGSPARTNERS: PROVINCIE UTRECHT – GEMEENTES IN DE PROVINCIE // FINANCIERS: PROVINCIE UTRECHT
De site wordt een platform waarop alle kennis over het ontwikkelen van kernrandzones in de provincie kan samenkomen. Het is bovendien een kans om de kennis op een andere en toegankelijke manier te verspreiden. Op dit moment werken partijen aan de content van de website. Nog niet online beschikbaar
12_programma
PROGRAMMA GROEN&GEZOND
EEN GROENE GEZONDE WIJK / PILOT HALVE MAAN
Hoe kun je een stad gezonder maken met groene
LOCATIES: STADSKANTOOR - ARCHITECTUURCENTRUM AORTA – SPORT-
ingrepen in de openbare ruimte? Wie kun je
PARK MARCO VAN BASTEN [HALVE MAAN] // DATUM: DECEMBER 2014
daarbij betrekken en hoe financier je het?
– MAART 2015 // DEELNEMERS: 68 [TOTAAL – WAARVAN 16 IN 2014] //
Deze vragen zijn het uitgangspunt van het
VORM: EXPERTMEETING – ONTWERPATELIER - PUBIEKSBIJEENKOMST
programma Utrecht Groen & Gezond. Via onder-
// SAMENWERKINGSPARTNERS: GEMEENTE UTRECHT / MITROS / BE-
zoek, discussies, presentaties en werkateliers
LANGHEBBENDEN / BEWONERS // FINANCIERS: STIMULERINGSFONDS
is de relatie tussen groen, gezondheid en de
CREATIEVE INDUSTRIE – GEMEENTE UTRECHT [MILIEU] - AORTA
inrichting van de openbare ruimte uitgediept. Hoe kun je een stad gezonder maken met groene ingrepen DE GROENE STAD ALS GEZONDE LEEFSTIJL
in de openbare ruimte? Wie kun je daarbij betrekken en
LOCATIES: ARCHITECTUURCENTRUM AORTA – ROTSLAB - HOOGRAVEN //
hoe financier je het? Deze vragen zijn het uitgangspunt
DATUM: JANUARI-OKTOBER 2014 // DEELNEMERS: 95 // VORM: ATELIERS
van het programma Utrecht Groen & Gezond. Uitgangs-
- PUBLICATIE // SAMENWERKINGSPARTNERS: GEMEENTE UTRECHT /
punt was een benadering vanuit verschillende schaal-
ARNOLD MEIJER - INBO [STEDENBOUWKUNDIGE] / RONALD VAN DER
niveaus, namelijk de stad, de wijk en de straat.
HEIJDEN [LANDSCHAPSARCHITECT] / ARDA VAN HELSDINGEN [LAND-
In samenwerking met gemeente Utrecht werd deze werk-
SCHAPSARCHTECT] // FINANCIERS: STIMULERINGSFONDS CREATIEVE
wijze getoetst in een actuele opgave: De Halve Maan. Het
INDUSTRIE / INBO FOUNDATION
programma bestond uit een expertmeeting, een ontwerpatelier en een publieksbijeenkomst.
In de werkateliers “De groene stad als gezonde leefstijl”
Algemeen [klik hier]
zijn de stedenbouwkundige, architectonische, gezond-
Expertmeeting [klik hier]
heidskundige en landschapsarchitectonische dimensies
Ateliers [klik hier]
van de inrichting van de openbare ruimte onderzocht.
Publieksbijeenkomst [klik hier]
Met dit onderzoek wil AORTA kennis tussen ontwerpers,
Achtergrond Blog [klik hier]
bewoners, gezondsheidsdeskundigen, economen, klimaat deskundigen en (groen)beheerders verbinden en verspreiden. De resultaten zijn gepresenteerd in het debat ‘Groen maakt gelukkig’. Met de publicatie van de resultaten maakt AORTA een eerste stap naar een groenere en gezondere stad. Daarin wordt verkend wat dat betekent voor het schaalniveau van de stad, de wijk en de straat. De roep om meer invloed op de inrichting van de openbare ruimte door burgers heeft ook een plek gekregen. Waar is de gemeente wel en niet verantwoordelijk voor en waar kan zij optrekken met bedrijven en bewoners?. Werkateliers [klik hier] Debat [klik hier] Buurtavond [klik hier] Publicatie [klik hier]
stadsgesprekken_13
VAN BUURTTUIN TOT STADSSTRUCTUUR
Verkiezingsdebat OPENBARE RUIMTE
STADSGESPREK GROEN
LOCATIES: TORENZAAL UCK // DATUM: MAART 2014 // DEELNEMERS: 60
[PROGRAMMA GROEN & GEZOND]
// VORM: STADSGESPREK OPENBAAR // SAMENWERKINGSPARTNERS:
LOCATIES: TORENZAAL UCK // DATUM: JUNI 2014 // DEELNEMERS: 40
GEMEENTE UTRECHT // FINANCIERS: STIMULERINGSFONDS CREATIEVE
// VORM: STADSGESPREK OPENBAAR // SAMENWERKINGSPARTNERS:
INDUSTRIE – GEMEENTE UTRECHT - AORTA
GEMEENTE UTRECHT / ARNOLD MEIJER - INBO / RONALD VAN DER HEIJDEN / ARDA VAN HELSDINGEN // FINANCIERS: STIMULERINGS-
De openbare ruimte wordt steeds meer gebruikt voor
FONDS CREATIEVE INDUSTRIE - AORTA
ontmoeting en verblijf. Utrecht blijft naar verwachting groeien in de toekomst. Wat betekent dat voor het gebruik
AORTA heeft de afgelopen maanden onderzoek verricht
en de inrichting van de openbare ruimte? Een gemeente
naar de relatie tussen groen, gezondheid en de inrichting
die investeert in een goed ontworpen en onderhouden
van de openbare ruimte. In dit onderzoek krijgt groen
openbare ruimte, investeert in de sociale cohesie in een
een waardevollere plek, en wordt aangetoond dat burger,
wijk, de duurzaamheid van de stad, in de gezondheid en
bedrijfsleven en overheid samen kunnen werken aan een
het geluk van haar burgers, en in aantrekkelijkheid en
gezondere en groenere stad. In een stadsgesprek zijn de
economische vitaliteit. Het huidige college heeft
resultaten gedeeld.
16 miljoen extra geïnvesteerd in de openbare ruimte.
Stadsgesprek [klik hier]
Welke voornemens hebben de politieke partijen eigenlijk
Verslag op aanvraag beschikbaar: aorta@aorta.nu
voor de komende vier jaar?
Publicatie [klik hier]
Stadsgesprek [klik hier] Verslag op aanvraag beschikbaar: aorta@aorta.nu
STADSGESPREK STATIONSGEBIED LOCATIES: TORENZAAL UCK // DATUM: MEI 2014 // DEELNEMERS: 60 // VORM: STADSGESPREK OPENBAAR // SAMENWERKINGSPARTNERS: GEMEENTE UTRECHT / QUADRAT / WYNE / NIO STEDELIJK ONDERZOEK / STIPO // FINANCIERS: GEMEENTE UTRECHT - AORTA
Op verzoek van de raad is aan AORTA gevraagd een derde stadsgesprek te organiseren over het stationsgebied, om te reflecteren op de plannen voor het Forum, de (semi) openbare ruimte van de westzijde van de stationsentree. Hoe de openbare ruimte wordt ingericht hangt samen met de verwachte stroom gebruikers van en naar het station, bewoners en werknemers en bezoekers van de verschillende bedrijven. Stadsgesprek [klik hier] Verslag [klik hier]
14 foto_indymah_POP UP ONDERMAX IN MERWEDE
SAMEN MAKEN WE DE STAD!
de interactieve blog THERMOMETER volgt Aorta continu de actuele architectuurdiscussie in de stad. informatie over de actuele opgave in Utrecht, inspiratie en is tevens een platform voor initiatieven in de stad die zich met het vraagstuk bezighouden, een plek voor discussie en bespiegelingen. Ook in 2015 volgt Aorta de discussie weer via de Thermometer. #1
#6
DE PLANTENBAKKENCOMMISSIE EN DE
MENSEN MAKEN DE STAD – NIEUW ELAN OF HYPE
PARTICIPATIESAMENLEVING
GASTAUTEUR // ZINEB SEGHROUCHNI [POSTPLANJER]
GASTAUTEUR // FRANS SOETERBROEK
In de discussies, analyses en voorbeelden rondom de
Over buurtinitieven in de openbare ruimte.
participatiesamenleving en de big society ontbreekt het
Blog [klik hier]
aan aandacht voor leiderschap. Blog [klik hier]
#2 BEWONERSINITIATIEF VLINDERHOF
#7
GASTAUTEUR // VINEX-VROUWTJE
NIEUWE FUNCTIE VOOR DE OOSTERSPOORBAAN
Ongeveer 40 vrijwilligers gingen keihard aan de slag zodat
GASTAUTEUR // LOTTE ZAAIJER [POSTPLANJER]
voorjaar 2014 de Vlinderhof, een ontwerp van Piet Oudolf,
Happyland Collective wil met een duurzame gebiedsont-
open kon.
wikkeling van de in onbruik geraakte Oosterspoorbaan de
Blog [klik hier]
historische verbinding tussen stad en land herstellen. Blog [klik hier]
#3 OPEN SOURCE CITY
#8
GASTAUTEUR // ANNE SEGHERS [POSTPLANJER]
DE HEKKEN GAAN OPEN IN MERWEDE!
Pas als data begrijpelijk zijn, vertegenwoordigen ze
GASTAUTEUR // LOTTE ZAAIJER [POSTPLANJER]
kennis. In gesprek met Mark van der Net.
Met een flinke dosis energie werkt Meer Merwede aan
Blog [klik hier]
de transformatie van een voormalig distributiegebied. Zij willen dit monofunctionele gebied transformeren tot
#4
een stedelijke multifunctionele omgeving.
VRIENDINNEN VAN CARTESIUS
Blog [klik hier]
GASTAUTEUR // FRISO WIERSUM Steeds vaker nemen stadsbewoners zelf het initiatief. Hoe
#9
de Vriendinnen van Cartesius meegroeien met de stad.
WAAR WIJ VAN DROMEN
Blog [klik hier]
GASTAUTEUR // ANNA VAN SUCHTELEN Een verslag van kunstproject Pionier Pop . Deelnemers
#5
aan de expositie werden vanuit het paviljoen de ruimte
MOESTUINIEREN OP DE KONINGSHOF
ingestuurd en kwamen terug met ideeën en dromen die
GASTAUTEUR // AORTA ISM KONINGSHOF
dienden voor een filmverslag.
Op Koningshof werkt een groep Utrechtse landschaps
Blog [klik hier]
architecten elke zaterdag aan de revitalisatie en her beplanting van de vervallen kassen. Blog [klik hier]
thermometer_15
met de thermometer volgt aorta de stand in de stad
16_thermometer foto_Ralph Kﾃ､mena_De Tuinfabriek op het dak van Hoog Catharijne_Ester van de Wiel
#10
#14
GROOTSCHALIGE OPGAVE KLEIN MAKEN
SPRAAKMAKENDE VERBINDER! RIEK BAKKER WINT
GASTAUTEUR // ANNE LUIJTEN
ARC14 OEUVRE AWARD
Na twee eerdere bijeenkomsten over de inrichting van het
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
Stationsgebied vroeg de gemeenteraad aan AORTA een
Ook in Utrecht verwierf Bakker bekendheid met haar
derde stadsgesprek te organiseren. Ingezoomd werd dit
Utrecht City Project (UCP) en het Masterplan voor de
keer op het openbare dan wel semi-openbare gebied aan
bouwopgave Leidsche Rijn.
de westelijke stationsentree en het Forum.
Blog [klik hier]
Blog [klik hier]
#15 #11
ZUIDPOORT VAN DE STAD: STATION VAARTSCHE RIJN
OP WEG NAAR EEN AANTREKKELIJKE EN BEREIKBARE
NADERT VOLTOOIING
STAD!
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
Als onderdeel van het Randstadspoor, dat hoogfrequente
Wat brengt het ambitiedocument Utrecht: Aantrekkelijk
treinverbindingen faciliteert binnen de Utrechtse regio,
en Bereikbaar de stad de komende jaren?
wordt in de loop van volgend jaar het nieuwe Station
Blog [klik hier]
Vaartsche Rijn in Utrecht-Zuid opgeleverd. De recent geopende nieuwe onderdoorgang naar de Westerkade
#12
geeft al een doorkijkje naar de toekomst.
REVIVAL VAN GROENE DAKEN IN HET
Blog [klik hier]
UTRECHTSE STATIONSGEBIED? GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
#16
Sinds juni dit jaar heeft Hoog Catharijne een daktuin met
OFFICIﾃ記E OPENING VECHTCLUB XL
kippenhok. Een eetbare tuin die langzaam over de daken
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
van hﾃｩt winkelhart van Nederland wordt uitgerold. Brengt
Na een ruime opstartperiode presenteerde de succesﾂｭvolle
dit initiatief weer in beeld dat er eerder plannen lagen
creatieve broedplaats op het voormalige OPG-terrein
voor het realiseren van groene daken en gevels binnen het
zich op 19, 20 en 21 september met een aansprekend
Stationsgebied?
programma aan Utrecht.
Blog [klik hier]
Blog [klik hier]
#13 PARKHAVEN: VAN NO-GO AREA TOT SUCCESVOLLE NIEUWE STADSWIJK! GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD Na 15 jaar bouwen werd afgelopen september de afronding gemarkeerd van de nieuwe stadswijk Parkhaven. Blog [klik hier]
17
GROOTSCHALIGE OPGAVEN KLEIN MAKEN
18_thermometer foto_ossip van duivenbode_STADSKANTOOR VOORBEELD VAN DUURZAAM BOUWEN
OP WEG NAAR EEN DUURZAAM EN GEZOND UTRECHT #17
#21
DE STAND VAN ZAKEN ROND DUURZAAM BOUWEN
KUBUSEILAND: SPRAAKMAKENDE ARCHITECTUUR IN
IN UTRECHT
EEN MOEIZAME VINEX
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
Op de DagvandeDuurzaamheid onderzocht Maurice
KubusEiland heeft de potentie om een forse bijdrage te
Hengeveld voor ons de stand van zaken rondom Duurzaam
leveren aan de profilering van Utrecht als architectuurstad.
Utrecht! Wat speelt er op dit moment in de stad.
Blog [klik hier]
Blog [klik hier]
#22 #18
OVERVECHT OP WEG NAAR EEN BETERE WIJK
TIVOLIVREDENBURG: MÉÉR DAN MUZIEK ALLEEN
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
Sinds 7 november is fietsviaduct De Gagel open. Het
Het nieuwe muziekpaleis TivoliVredenburg gooit ook op
viaduct maakt deel uit van een groot aantal krachtwijk
het gebied van duurzaamheid hoge ogen. En dat terwijl
projecten in Overvecht. Hoe staat het daarmee?
daar bij het ontwerp nog helemaal geen focus op lag.
Blog [klik hier]
Blog [klik hier]
#23 #19
NEERLANDIA HERLEEFT! VAN DRAADNAGELFABRIEK
STADSKANTOOR UTRECHT: RUIMTELIJKE PUZZEL MET
TOT NIEUWBOUWWIJK
HOGE DUURZAAMHEIDSAMBITIE
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
Draadnagelfabriek Neerlandia wordt door architect
Het Stadskantoor moest ook een voorbeeld worden van de
Jan Poolen / ZEEP in oude luister hersteld. De oude
hoge ambities op het gebied van duurzaam bouwen. Is dat
fabriekshal krijgt, als onderdeel van de nieuwe woonwijk
gelukt?
Neerlandia Utrecht op het fabrieksterrein, de functie van
Blog [klik hier]
bruisend middelpunt met een combinatie van wonen en horeca.
#20
Blog [klik hier]
DE VERKENNER: POORTWACHTER VAN EEN NIEUWE WERELD
#24
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
WELSTANDSTOEZICHT IS ZO GEK NOG NIET
In Kanaleneiland Centrum is de bouw gestart van woon-
GASTAUTEUR // JEROEN DE LEEDE [INGEZONDEN]
toren De Verkenner door Mei Architecten. De gewenste
Het experiment Welstandsvrij Tuindorp is in de buurt niet
nieuwe impuls voor Kanaleneiland komt daarmee – mede
goed gevallen. Opmerkelijk in deze tijd!
ook door eerdere investeringen in verbetering van de
Blog [klik hier]
openbare ruimte en het creëren van nieuwe voorzieningen – in ieder geval zichtbaar al behoorlijk op gang. Blog [klik hier]
19
20 _thermometer foto_jannes linders_KROMHOUTKAZERNE_VOORBEELD VOOR TOEKOMSTGERICHT HERONTWIKKELEN ontwerp_meyer en van schooten architecten
#25
#28
VEEMARKT UTRECHT: DE TOEKOMST VAN WONEN!
ONTWIKKELEND BEHEER #1: NIEUWE ROLLEN,
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
NIEUWE PRAKTIJKEN!
Op het voormalige Veemarktterrein in Utrecht Oost werd
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
in juli 2014 de eerste nieuwbouwwoning opgeleverd van
De Kromhout Kazerne, Vechtclub XL en De Trip zijn
wat in de komende jaren moet uitgroeien tot een moderne
praktijkvoorbeelden van een mogelijk nieuw model waar-
en duurzame nieuwe stadswijk.
bij ontwikkelen en beheren nadrukkelijker met elkaar
Blog [klik hier]
verweven raken. Zijn deze projecten meer toekomst bestendig dan ‘reguliere’ projecten? In enkele artikelen
#26
worden de Utrechtse praktijkvoorbeelden verder uitgediept.
GOUDEN JAREN: HOE WILLEN WIJ WONEN ALS WE
Blog [klik hier]
OUDER WORDEN? GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
#29
Hoe wilt u straks wonen? Hoe ziet uw ideale buurt er uit?
Ontwikkelend beheer #2: Vechtclub XL
En hoe wilt u zorg regelen mocht dat straks nodig zijn?
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
Met deze vragen als vertrekpunt organiseerde AORTA op
Deel 1: Vechtclub XL: ‘Wij geven dit gebouw en het
8 december een inspirerende gespreksavond over wonen
omliggende gebied identiteit en lading!
en ouder worden in Utrecht.
Blog [klik hier]
Blog [klik hier]
#30 #27
ONTWIKKELEND BEHEER #3: KROMHOUT KAZERNE
WOONBOULEVARD UTRECHT: EEN BELEVING OF KAN
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
HET LEUKER?
Deel 2: Kromhout Kazerne Utrecht: toekomstgericht
GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD
herontwikkelen.
Kan de nog lopende verbouwing van IKEA tot grootste
Blog [klik hier]
vestiging in Nederland een impuls geven aan Woon boulevard Utrecht?
#31
Blog [klik hier]
ONTWIKKELEND BEHEER #4: DE LESSEN GASTAUTEUR // MAURICE HENGEVELD Deel 3: De lessen. Blog [klik hier]
21
EXeMPLARISCHE VOORBEELDEN IN UTRECHT
22 _educatie foto_indyma_polder rijnenburg
OMGEVINGS- EN MEDIA EDUCATIE
KINDERRONDLEIDINGEN STDHS / BASISONDERWIJS
Architectuurcentrum AORTA werkt in 2014 voor het derde
LOCATIES: STADHUIS UTRECHT // DATUM: JANUARI-DECEMBER 2014
jaar samen met het Amadeus Lyceum in een stedenbouw-
// DEELNEMERS: 428 // VORM: RONDLEIDING & GESPREK // SAMEN
programma voor 120 leerlingen van Havo 4/ VWO 4 en
WERKINGSPARTNERS: GEMEENTE UTRECHT // FINANCIERS: GEMEENTE
VWO 5. Het programma vond plaats in een intensieve
UTRECHT - AORTA
projectweek Stedenbouw. Creating Cities [klik hier]
Tijdens de kinderrondleiding STDHS maken kinderen kennis met het vak van burgemeester, wethouder,
JOUW PERSPECTIEF / MIDDELBAAR ONDERWIJS
gemeenteraadslid én architect. Wat is democratie? Wat
LOCATIES: GERRIT RIETVELD COLLEGE // DATUM: FEBRUARI-APRIL 2014
doet de burgemeester en wat zou je zelf in de gemeente-
// DEELNEMERS: 70 [MEERDERE LESSEN] // VORM: TECHNASIUM
raad aan de orde willen stellen? Is het architect Miralles
EDUCATIE // SAMENWERKINGSPARTNERS: GERRIT RIETVELD COLLEGE–
gelukt een modern en toegankelijk stadhuis te maken? We
GEMEENTE UTRECHT NATUUR & MILIEU– FARO ARCHITECTEN //
bezoeken de mooiste kamers van het stadhuis, van raads-
FINANCIERS: STIMULERINGSFONDS CREATIEVE INDUSTRIE - GEMEENTE
zaal tot trouwzaal, en misschien nemen we zelfs een kijkje
UTRECHT NATUUR & MILIEU– FARO ARCHITECTEN - AORTA
in de burgemeesterskamer. Een bijzonder verhaal over democratie en architectuur.
Onder- en bovenbouw leerlingen van het Gerrit Rietveld
Rondleidingen STDHS [klik hier]
college Utrecht werkten in het voorjaar 2014 binnen het Technasium aan een mini-maatschappij voor Polder
STRAATBEELDEN / BASISONDERWIJS
Rijnenburg waarin ze hun perspectief op een klimaat
LOCATIES: BLAUWE AVENTURIJN - PIETERSKERKHOF // DATUM:
neutraal Utrecht geven. Het technasium is een onderwijs-
JANUARI-DECEMBER 2014 // DEELNEMERS: 120 [MEERDERE KLASSIKALE
stroom voor havo en vwo. In de formule van het
LESSEN PER JAAR] // VORM: DOORLOPENDE LEERLIJN OMGEVINGS
technasium staat het nieuwe examenvak Onderzoek en
EDUCATIE // SAMENWERKINGSPARTNERS: BLAUWE AVENTURIJN -
Ontwerpen centraal.
PIETERSKERKHOF – CLICK F1– GEMEENTE UTRECHT – UCK// FINAN
Jouw perspectief [klik hier]
CIERS: GEMEENTE UTRECHT – FONDS VOOR CULTUURPARTICIPATIE
JIJ ONTWERPT / MIDDELBAAR ONDERWIJS In Straatbeelden werkt Architectuurcentrum AORTA
LOCATIES: CALS COLLEGE NIEUWEGEIN // DATUM: SEPTEMBER-
samen met Click F1 en Utrechtse basisscholen aan de
NOVEMBER 2014 // DEELNEMERS: 65 [MEERDERE LESSEN] // VORM:
ontwikkeling van een cultureel onderwijscurriculum voor
TECHNASIUM EDUCATIE // SAMENWERKINGSPARTNERS: CALS COL-
het primair onderwijs op het gebied van omgevings- en
LEGE NIEUWEGEIN – GEMEENTE UTRECHT // FINANCIERS: STIMULE-
media-educatie. In 2014 werkten we samen met de
RINGSFONDS CREATIEVE INDUSTRIE - GEMEENTE UTRECHT NATUUR &
Blauwe Aventurijn en Pieterskerkhof aan de ontwikke-
MILIEU–AORTA
ling van een leerlijn binnen het curriculum en onderwijs methodes van de school.
HAVO en VWO leerlingen van het Cals College in Nieuwe-
Straatbeelden [klik hier]
gein zijn in september 2014 gestart met de opdracht een mini-maatschappij te ontwerpen voor Polder Rijnenburg.
CREATING CITIES / MIDDELBAAR ONDERWIJS
In november presenteerden de onderbouwleerlingen hun
LOCATIES: AMADEUS LYCEUM // DATUM: JULI 2014 // DEELNEMERS:
ideeën voor het gebied.
125 [MEERDERE LESSEN] // VORM: ONDERZOEK & ONTWERPOPGAVE
Jij ontwerp [klik hier]
// SAMENWERKINGSPARTNERS: AMADEUS LYCEUM – GEMEENTE UTRECHT // FINANCIERS: AMADEUS LYCEUM
educatie_ 23 foto_EVELINE PAALVAST_PROJECTWEEK STRAATBEELDEN OP DE BLAUWE AVENTURIJN
MINDER STENEN MEER GROEN
24 _ CULTURELE EVENEMENTEN
IN WAT VOOR EEN STAD WONEN WE STRAKS? FUTURE CITIES
UITFEEST
LOCATIES: MARIAPLAATS // DATUM: MEI 2014 // DEELNEMERS: 34 //
LOCATIE: ARCHITECTUURCENTRUM AORTA // DEELNEMERS: 176 //
VORM: LEZINGEN - GESPREK // SAMENWERKINGSPARTNERS: CULTU-
DATUM: SEPTEMBER 2014 // VORM: OPEN HUIS / EXPO // SAMENWER
RELE ZONDAGEN // SPREKERS: THOMAS RAU / TECLA VAN DIJK [OKRA]
KINGSPARTNERS: CULTURELE ZONDAGEN // FINANCIERS: AORTA –
/ MICHEL SMIT [ENERGYFLOORS / MARINA TOETERS [BY-WIRE] //
GEMEENTE UTRECHT
FINANCIERS: STIMULERINGSFONDS CREATIEVE INDUSTRIE CULTURELE ZONDAGEN
Het Uitfeest vormt al 16 jaar dé aftrap van het nieuwe culturele seizoen! Culturele instellingen openen hun
Ook in Nederland willen, kunnen en moeten we steeds
deuren en makers geven een vooruitblik op dat wat komen
meer invloed hebben op het gebruik en de invulling van
gaat. Bij AORTA de expositie URBAN FLOW . Een stads
onze eigen omgeving. Wonen we straks in een stad waarin
geschiedenis van de oorsprong van Utrecht (over de eer-
je zelf je voedsel verbouwt, een huis print, je bier brouwt,
ste bewoners) via het geestelijk centrum (de macht van
energie opwekt en je eigen gezondheid analyseert?
de kerk) naar de verstedelijking waarin de handel leidend
Future Cities [klik hier]
was en de ontwikkelingen binnen de singels op gang kwam. Kortom, de ontstaansgeschiedenis van Utrecht in
ON TOUR
Vogelvlucht.
LOCATIES: DOMPLEIN // DATUM: JULI 2014 // DEELNEMERS: 128 // VORM:
Uitfeest [klik hier]
INFO - RONDLEIDINGEN // SAMENWERKINGSPARTNERS: CULTURELE ZONDAGEN // FINANCIERS: AORTA – GEMEENTE UTRECHT
OPEN MONUMENTENDAG LOCATIE: ARCHITECTUURCENTRUM AORTA // DEELNEMERS: 418 //
In aanloop naar de Culturele Zondag On Tour vond er op
DATUM: SEPTEMBER 2014 // VORM: OPEN HUIS / EXPO / LEZING //
zaterdag 12 juli een tour-markt op het Domplein plaats.
SAMENWERKINGSPARTNERS: CULTURELE ZONDAGEN // FINANCIERS:
Ook AORTA was van de partij. Elk uur was er een korte
AORTA – GEMEENTE UTRECHT
rondleiding naar bijzondere architectuurparels in de binnenstad.
Op zaterdag 13 september vond Open Monumentendag in
On tour [klik hier]
Utrecht plaats met het thema ‘Op Reis’. Waar AORTA met de expo ‘Urban Flow’ de ruimtelijke ontwikkelingen van Utrecht laat zien is onderkomen van het architectuurcentrum zelf onderdeel van die ontwikkelingen. Het huidige Achter de Dom 2018 was in bezit van de immuniteit van de Dom. Open monumentendag [klik hier]
culturele evenementen_ 25
RIETVELDPRIJS LEZING
MOBILE TRACKS AESOP
LOCATIE: UITHOF // DATUM: NOVEMBER 2014 // DEELNEMERS: NVT //
LOCATIE: MIRLITON THEATER // DATUM: JULI 2014 // DEELNEMERS:
VORM: LEZING // SAMENWERKINGSPARTNERS: RIETVELDPRIJS //
100 // VORM: RONDLEIDING – FILM - CONGRESDEELNAME // SAMEN
FINANCIERS: STICHTING RIETVELDPRIJS // deelnemersaantallen:
WERKINGSPARTNERS: AFFR - AESOP // FINANCIERS: AESOP - AFFR
AORTA verzorgde communicatie en registratie voor de lezing DEELNEMERSAANTALLEN zijn daarom niet opgenomen in de
In het kader van het internationale AESOP congres
staat van AORTA.
presenteerden AORTA en Architectuur Film Festival Rotterdam (AFFR) de film Mall ‘R Us. De film werd
In de vierde editie van de tweejaarlijkse Rietveldlezing
vertoond op een bijzondere setting op het dak van Hoog
geeft Eric Luiten op bevlogen wijze een visie op de opga-
Catharijne. Daarnaast was AORTA gastlocatie voor
ven en mogelijke strategieën voor de stad Utrecht. Welke
inspiratiepresentaties rondom het congres.
rol kunnen de grote landschappen rondom de stad spelen
Film op dak Hoog Catharijne [klik hier]
en welke kansen liggen er om kwalitatieve openbare ruimte te koppelen aan andere actuele opgaven?
BOUWKUNSTCAFE
Rietveldprijslezing [klik hier]
LOCATIE: ARCHITECTUURCENTRUM AORTA // DATUM: OKTOBER 2014 // DEELNEMERS: 38 // VORM: LEZING // SAMENWERKINGSPARTNERS:
MARGARET STAAL-KROPHOLLER (1891–1966),
BOUWKUNSTCAFE – RIJKSDIENST CULTUREEL ERFGOED // FINANCIERS:
DE EERSTE VROUWELIJKE ARCHITECT VAN NEDERLAND
BOUWKUNSTCAFE - AORTA
LOCATIE: ‘T HOOGT // DATUM: APRIL 2014 // DEELNEMERS: 25 // VORM:
De vakgroep Bouwkunst van de Universiteit Utrecht
FILM - NAGESPREK // SAMENWERKINGSPARTNERS: STUDIO VERMEER
organiseert elke tweede donderdag van de maand een
– ‘T HOOGT // NAGESPREK MET: MARLOES VAN HAAREN, RESTAURATIE-
bijeenkomst voor studenten architectuurgeschiedenis en
ARCHITECT VAN ENKELE GEBOUWEN VAN MARGARET STAAL-KROP-
alumni. AORTA heeft in samenwerking met het Bouw-
HOLLER; BETTINA VAN SANTEN, ADVISEUR CULTUURHISTORIE BIJ DE
kunstcafe Utrecht de auteurs van de Atlas van de ver
GEMEENTE UTRECHT; BELINDA VAN BUITEN, ARCHITECT BIJ FBW
stedelijking in Nederland (2014) uitgenodigd. Nederland
ARCHITECTEN, RESTAURATIE-ARCHITECT VAN VILLA JONGERIUS EN
is een stedenland. In de loop van tien eeuwen ontstond
ELLEN VAN KESSEL, BELEIDSADVISEUR ERFGOED AMSTERDAM EN
een dicht patroon van kleine, grote, oude en nieuwe
AUTEUR MONOGRAFIE MARGARET STAAL-KROPHOLLER // FINANCIERS:
steden. Hoe is dat patroon ontstaan en hoe heeft het zich
KF HEINFONDS – STIMULERIGNGSFONDS CREATIEVE INDUSTRIE
ontwikkeld? En waarom zien onze steden eruit zoals ze eruitzien?
Margaret Staal-Kropholler is de eerste vrouwelijke architect van Nederland. Zij groeit op met de Amsterdamse School, een stijl die haar goed ligt en waarin zij uitblinkt. In de film brengen de filmmaaksters een bezoek aan de gebouwen die door haar ontworpen zijn. Film Margaret Staal Kropholler [klik hier]
Bouwkunstcafe Atlas [klik hier]
26 _ CULTURELE EVENEMENTEN
DAG VAN DE ARCHITECTUUR
ARCHIPRIX
LOCATIES: DIVERS // DATUM: JUNI 2014 // DEELNEMERS: 1.984 // VORM:
DE STICHTING ARCHIPRIX IS EEN SAMENWERKINGSVERBAND VAN
LEZING / DISCUSSIE / RONDLEIDING / OPEN HUIZEN // SAMENWER
DE FACULTEITEN BOUWKUNDE VAN DE TECHNISCHE UNIVERSI
KINGSPARTNERS: ARCHIPRIX, BAKERS ARCHITECTEN, EXPODIUM,
TEITEN TE DELFT EN EINDHOVEN, DE VAKGROEP RUIMTELIJKE
HAPPYLAND COLLECTIVE, KONINGSHOF UTRECHT, MAANZAAD, MEER
PLANVORMING VAN DE WAGENINGEN UNIVERSITY EN DE
MERWEDE, POST PLANJER, PROJECTBUREAU LEIDSCHE RIJN,
ACADEMIES VAN BOUWKUNST IN AMSTERDAM, ARNHEM,
PROJECTORGANISATIE STATIONSGEBIED, TIVOLIVREDENBURG, URBAN
GRONINGEN, MAASTRICHT, ROTTERDAM EN TILBURG. VOOR DE DAG
PILOTS, VLINDERHOF MÁXIMAPARK EN VRIENDINNEN VAN CARTESIUS
VAN DE ARCHITECTUUR 2014 ZIJN ARCHIPRIX EN AORTA VOOR DE
// FINANCIERS: AORTA – GEMEENTE UTRECHT // FINANCIERS: [DAG
EINDEXPOSITIE EEN SAMENWERKING AANGEGAAN.
VAN DE ARCHITECTUUR TOTAAL] STIMULERINGSFONDS CREATIEVE INDUSTRIE – GEMEENTE UTRECHT – KF HEIN FONDS – ELISE MATHILDE
In het weekend van de Dag van de Architectuur expo-
FONDS – VSB FONDS – PROJECTBUREAU LEIDSCHE RIJN – PROGRAM-
seerde Archiprix Nederland de selectie van de
MABUREAU STATIONSGEBIED
27 beste Nederlandse afstudeerplannen op het gebied van de architectuur, stedenbouw en landschapsarchi-
Het thema van de Dag van de Architectuur 2014 was
tectuur in de hal van het nieuwe Stadskantoor.
‘Mensen maken de stad’. Het zijn niet langer alleen de
Het Stadskantoor was toen nog niet open voor publiek.
grote instituties die de stad vormgeven. Steeds vaker
De Dag van de Architectuur Utrecht bood met
nemen stadsbewoners zelf het initiatief om de stad
Archiprix een preview in het gebouw, een ontwerp van
aantrekkelijker en leefbaarder te maken. Utrechtse
Kraaijvanger. De tentoonstelling gaf een beeld van
stadsmakers namen ons mee in de zoektocht om hun
de stand van het Nederlandse ontwerponderwijs. De
stadsdromen te verwezenlijken.
diversiteit is kenmerkend voor Archiprix. Anders dan bij de meeste prijsvragen is er geen sprake van een
Net opgeleverde bijzondere gebouwen openen jaarlijks
gezamenlijke opgave. Het afstudeerwerk presenteert
hun deuren. Druk bezocht waren de presentaties van de
ruimtelijke oplossingen voor de opgave van morgen.
vier architecten van TivoliVredenburg in de recent weer geopende grote Zaal van Herman Herzberger. Dag van de architectuur 2014 [klik hier] Kenniscafe [klik hier] Werkspoor [klik hier] Koningshof [klik hier] Leidsche Rijn [klik hier] Merwedekanaalzone [klik hier] Oosterspoorbaan [klik hier] Paviljoen Pop [klik hier] Pop up huis [klik hier] Stadskantoor [klik hier] Stationsgebied [klik hier] TivoliVredenburg [klik hier] Vlinderhof [klik hier] Open huizen [klik hier]
culturele evenementen_ 27 foto_indymah_INITIATIEF KONINGSHOF
28_cityzine foto_ HET UTRECHTS ARCHIEF_CATHARIJNEBAAN IN 1973. IN 2015 WORDT de OUDE WATERSINGEL WEER HERSTELD.
URBAN FLOW
PRIJSVRAAG LANTAARNCONSOLES
LOCATIE: ARCHITECTUURCENTRUM AORTA // DATUM: APRIL – DECEM-
LOCATIE: ARCHITECTUURCENTRUM AORTA // DATUM: SEPTEMBER -
BER 2014 // DEELNEMERS: 1.196 // VORM: EXPOSITIE - WEBSITE –
NOVEMBER 2014 // DEELNEMERS: 322 // VORM: EXPO - RONDLEIDINGEN
OPENINGSLEZING // SAMENWERKINGSPARTNERS: ERFGOED GEMEENTE
// SAMENWERKINGSPARTNERS: UTRECHTS MONUMENTEN FONDS //
UTRECHT – HET UTRECHTS ARCHIEF // FINANCIERS: KF HEIN FONDS,
FINANCIERS: UTRECHTS MONUMENTEN FONDS //
STICHTING STUDENTENHUISVESTING UTRECHT, PROJECTBUREAU LEIDSCHE RIJN, WINTER HEIJNSIUSSTICHTING, VSB FONDS, PRINS
Op 23 oktober 2014 werd de 350ste sterfdag van Maria
BERNARD CULTUURFONDS.
van Pallaes herdacht. Onderdeel van de herdenking is een prijsvraag onder kunstenaars om te komen tot een unieke
De expositie Urban Flow is een chronologische stadsge-
lantaarnconsole, gewijd aan Maria van Pallaes. Inzendingen
schiedenis van Utrecht aan de hand van maatschappelijke
en prijswinnaar werden in de expo bij AORTA getoond.
ontwikkelingen. Alle fases die elkaar in de geschiedenis
Prijsvraag Utrechts Monumenten Fonds [klik hier]
van de stad opvolgden komen in deze expositie aan bod. Voor elke periode wordt kort toegelicht in welke context
UTRECHT IN BEELD
deze stedelijke ontwikkeling van Utrecht plaats vond.
LOCATIE: ARCHITECTUURCENTRUM AORTA // DATUM: AUGUSTUS 2014
Urban Flow [klik hier]
// DEELNEMERS: 220 // VORM: EXPO // SAMENWERKINGSPARTNERS:
Recensie Urban Flow [klik hier]
UTRECHTSE FOTOGRAFEN – MASTERCLASS HERMAN VAN DOORN //
Website Urban Flow [klik hier]
Herman van Doorn is docent architectuurfotografie aan HET VERHAAL VAN DE STAD
het Utrechts Centrum voor de Kunsten en de Concordia
LOCATIE: ARCHITECTUURCENTRUM AORTA // DATUM: SEPTEMBER
School voor Fotografie i.o. In het seizoen 2013-2014 heeft
- NOVEMBER 2014 // DEELNEMERS: 103 // VORM: LEZINGEN // FINAN
hij een Mastercursus Architectuurfotografie verzorgd.
CIERS: KF HEIN FONDS, STICHTING STUDENTENHUISVESTING UTRECHT,
Van de resultaten van deze cursus is in deze expositie een
PROJECTBUREAU LEIDSCHE RIJN, WINTER HEIJNSIUSSTICHTING, VSB
selectie te zien.
FONDS, PRINS BERNARD CULTUURFONDS
Masterclass architectuurfotografie [klik hier]
Met de lezingenreeks ‘Het Verhaal van de Stad’ werden
RONDLEIDINGEN
een aantal periodes in de stadsontwikkeling van Utrecht
LOCATIE: DE STAD // DATUM: GEHELE JAAR // DEELNEMERS: 2.636 //
uitgelicht: 1815-1915: De komst van het spoor: 1915-1954:
VORM: RONDLEIDING ONDER BEGELEIDING VAN EEN ARCHITECTUURGIDS
Toenemende vrije tijd: 1954-1975: Verkeersdoorbraken en grootschaligheid.
Hoewel Utrecht vooral bekend staat om haar historisch
Het verhaal van-de stad 1 [klik hier]
centrum, heeft deze stad ook een schat aan moderne
Het verhaal van de stad 2 [klik hier]
architectuur. Architectuurcentrum AORTA biedt een
Het verhaal van de stad 3 [klik hier]
kennismaking met de rijkdommen op architectuurgebied.
Het verhaal van de stad 4 [klik hier]
Het hele jaar door kunt u deelnemen aan rondleidingen langs (moderne) architectuur en landschapsarchitectuur gericht op Utrechtse thema’s als: de Uithof, Leidsche Rijn, nieuw tussen oud in de binnenstad, het erfgoed van Rietveld, het Stationsgebied en het stadhuis. Rondleidingen [klik hier]
cityzine_ 29
‘DE STAD ALS EEN LEVEND WEZEN, EEN ORGANISME DAT VOORTDUREND VERANDERT, GROEIT EN STERFT’ UIT ‘HUMEUREN VAN DE STAD’ PAUL POURVEUR, [SCENARIST, SCRIPTDOKTER EN THEATERSCHRIJVER]
30 _over aorta
WWW.AORTA.NU Informatie over AORTA’s activiteiten en rondleidingen. De homepage biedt een overzichtelijke agenda van de lopende activiteiten. In het archief kan gezocht worden naar programma’s van voorgaande jaren. Website [klik hier]
THERMOMETER Sinds 2012 volgt AORTA de actuele discussie in de stad via de weblog Thermometer. Eén of meerdere essayisten worden gevraagd gedurende een periode één van de geselecteerde projecten te volgen en te bespiegelen middels columns, interviews, video en reportagefotografie. Ook de betrokken partijen, bewoners en gebruikers worden gevraagd aan de blog deel te nemen. Het publiek is in de gelegenheid middels de blog hun visie te delen. Aan het einde van het jaar wordt de discussie uit de Thermometer gebundeld in het jaarboek van AORTA als verslag van het debat over de stad. Het jaarboek van AORTA wordt hiermee meer en meer een inspiratie- en discussiestuk. Thermometer [klik hier]
PUBLICATIES Onderzoek van AORTA wordt geregeld gepubliceerd in een [online] publicatie. U vindt deze op onze website. Publicaties [klik hier]
SOCIAL MEDIA Linkedin [klik hier] Twitter [klik hier] Youtube [klik hier] Facebook [klik hier] Pinterest [klik hier]
31 foto_katja effting_passing concrete_P+R UITHOF [MASTERCLASS ARCHITECTUURFOTOGRAFIE]
32_over aorta FOTO_HET UTRECHTS ARCHIEF_VIEBRUG POTTERSTRAAT 1939 [HET VERHAAL VAN DE STAD]
TOELICHTING OP DE RESULTATENREKENING Aorta sluit het jaar af met een klein negatief resultaat dat ten laste komt van het eigen vermogen. Ondanks een moeilijke markt wist Aorta kansen te grijpen en met een prikkelend programma financiers aan zich te binden. Aorta waardeert de steun van onze financiers zeer, een steun die ook de komende jaren nodig is. BATEN
LASTEN
Subsidie gemeente Utrecht
Directe programmakosten
Financiële bijdrage van Gemeente Utrecht, SO.
Totale kosten van activiteiten zoals tentoonstellingen, lezingen en andere activiteiten.
Subsidie basisprogramma SCI Financiële bijdragen activiteitenprogramma
Personeelskosten
Stimuleringsfonds Creatieve industrie.
Salaris, sociale- en pensioenlasten personeel en inhuurvan derden.
Overige sponsor- en subsidiegeld programma Financiële bijdragen van sponsoren en subsidieverstrek-
Afschrijvingen materiële vaste activa
kers voor het basisprogramma en aanvullend programma.
Afschrijving op het kantoorinventaris en computer apparatuur.
Sponsor- en vriendenbijdragen Financiële bijdragen van sponsors voor het totale jaar
Huisvestingskosten
programma en ontvangen vriendenbijdragen.
Kosten van huur, energie, schoonmaak en onderhoud.
Rondleidingen
Verkoopkosten
Opbrengsten uit de organisatie van rondleidingen.
Reclame,- advertentie- en representatiekosten.
Financiële baten
Kantoorkosten
De ontvangen bankrente minus -kosten.
Kosten kopiëren, kantoorbenodigdheden, netwerkbeheer, telefoon, porti en drukwerk.
Overige baten Opbrengsten van entreegelden lezingen, verhuur ruimte,
Algemene kosten
catering en balieverkopen.
Accountants- en administratiekosten, verzekeringen.
jaarcijfers_33
balans per 31 december 2014
31 12 2013
31 12 2014
6.534
2.209
100.894
38.244
Activa Materiele vaste activa Vorderingen Liquide middelen
179.959
212.577
287.387
253.030
119.866
99.398
Passiva Stichtingsvermogen Kortlopende schulden
167.521
153.632
287.387
253.030
2013
2014
baten en lasten over 2014 Baten Subsidie gemeente Utrecht Subsidie basisprogramma SCI
67.731
67.731
70.906
48.351
194.604
102.541
Sponsor- en vriendenbijdrage
16.925
6.850
Rondleidingen
10.917
13.278
2.430
2.169
Overige Sponsor- en subsidiegeld programma
Financiële baten Overige baten Som der baten
4.942
4.830
368.437
245.750
186.389
87.136
99.935
102.862
Lasten Directe programmakosten Personeelskosten Afschrijvingen materiële vaste activa Huisvestingskosten
5.003
4.325
36.571
37.959
Verkoopkosten
710
740
Kantoorkosten
7.664
7.727
Algemene kosten Som der lasten Totaal resultaat
16.124
18.030
352.396
258.779
16.041
-13.029
34 _bereik foto_indymah_NEERLANDIA KRIJGT NIEUWE BESTEMMING
2013
2014
Bezoekers rondleiding 1.497
2.636
Bezoekers programma [incl expo] 3.758
7.185
Bezoekers website 100.741 [waarvan 54.620 uniek] 85.825 [waarvan 42.154 uniek] Gebruikers UAR 70.000 [waarvan 3.500 utrecht] 70.000 [waarvan 3.500 utrecht] Followers Social Media 2.315 Totaal vermelding media 1.190.490
3.155 1.483.283
35
36 _over aorta foto_indymah_ LEERLINGEN ONTWERPEN AAN POLDER RIJNENBURG
EEN BETER BEGRIP EN EEN GROTERE WAARDERING VAN DE EIGEN LEEFOMGEVING.
EEN BIJDRAGE LEVEREN
UITWISSELEN
AORTA wil een bijdrage leveren aan de brede discussie
AORTA doet dit door denkbeelden herkenbaar te maken
over de kwaliteit van onze gebouwde en landelijke om
en uit te wisselen voor alle betrokkenen bij het ruimtelijk
geving – en zo onze leefomgeving – beter maken. AORTA is
domein, en door de belangstelling van het brede publiek
een plek voor het maatschappelijk debat, kennisvergaring
voor architectuur te bevorderen. Met informerende pro-
en informatie over nieuwe ontwikkelingen en visies in
gramma’s en opiniërende of agenderende programma’s
het ruimtelijk domein. Een ontmoetingspunt voor de
bevordert AORTA het debat. AORTA legt de verbinding
vakgemeenschap, burgerinitiatieven én een kennis
tussen professie, initiatieven, overheid, kennisinstellingen,
centrum voor het brede publiek, om zo de eigen omgeving
bedrijven en de gebruiker, teneinde een groter begrip voor
beter te begrijpen.
wederzijdse belangen en wensen te creëren.
ARCHITECTUUR EN CULTURELE WAARDE
ONTMOETINGSPLEK
AORTA ziet architectuur als een culturele waarde. Het is
AORTA is een inspirerende ontmoetingsplek voor ontwer-
per definitie méér dan ontwerpen méér dan een stapeling
pers, MKB, publiek, initiatiefnemers, corporaties, vast-
van stenen: het raakt aan maatschappelijke, economische,
goedbeleggers en – fondsen, overheid, ontwikkelaars en
technologische, sociale en politieke ontwikkelingen.
bouwers. Het centrum weet wat er speelt, neemt
AORTA hanteert een ruime opvatting van architectuur:
initiatieven en ontwikkelt projecten. De organisatie is
stedenbouw, ruimtelijke ordening, landschap, tuin en
professioneel, initiërend, levert maatwerk en reageert
interieur en inrichting van de openbare ruimte.
adequaat op actuele ontwikkelingen. Kortom: alles wat op grote en kleine schaal bijdraagt aan een betere leef
Architectuur geeft een positieve meerwaarde aan de leef-
omgeving. AORTA communiceert doorlopend over de stad
omgeving. Wezenlijk is hoe mensen architectuur ervaren
en haar ontwikkeling.
en beleven. Het komt tot in het huis van elke burger en roept dus veel reacties op. Architectuur is een instrument
SAMENWERKING
waarmee de gebouwde en groene omgeving wordt vorm-
AORTA staat niet alleen. Wij willen onze missie en doelen
gegeven en verhoogt de leefbaarheid van de leefomgeving.
realiseren in goede samenwerking met andere culturele instellingen en initiatieven, maatschappelijke organisaties, gemeenten, de provincie, het bedrijfsleven en het publiek.
visie en koers_37
KOERS 2013 – 2015
de gebouwde omgeving. AORTA verbreedt zich naar
AORTA agendeert als onafhankelijk platform nieuwe
vraagstukken als: welke nieuwe concepten moeten ont-
maatschappelijke ontwikkelingen en verbindt uiteenlopen-
wikkeld worden om het vraagstuk van vergrijzing op te
de partijen gericht op het versterken van de (ruimtelijke)
pakken, wat zijn de ontwikkelingen van duurzaamheid in
kwaliteit van de woon- en leefomgeving.
de openbare ruimte, welke nieuwe technologische ontwikkelingen spelen er? De meer thematische ontwikkelingen
De kernactiviteiten van AORTA worden in 2015 geconti
als zelforganisatie, circulaire economie, duurzaamheid en
nueerd. De belangrijkste activiteiten zijn:
technologische ontwikkelingen doorkruizen de traditionele sectoren. Als onafhankelijk platform kan
Agenderen -> door openbare debatten en gesprekken
AORTA juist aanhaken op de behoefte van uiteenlopende
Verbinden en organiseren -> door faciliteren van dialoog,
partijen om meer samen te gaan werken. Vanuit een in-
coalities en co-creatie
houdelijk vraagstuk dragen de activiteiten van AORTA bij
Verdiepen -> door (ontwerpend) onderzoek en inven
aan het zoeken én vinden van de juiste argumenten om
tarisatie
ketens te doorbreken!
Inspireren en Informeren -> door lezingen, tentoon stellingen, rondleidingen en (online) publicaties
De volgende speerpunten zijn geformuleerd:
Onderwijzen -> door training en workshops.
> het benadrukken van de verbindende rol van AORTA > doorgaan met programma’s voor de stad én de regio
De wereld van de gebouwde omgeving kent op dit moment tal van belangrijke ontwikkelingen. Enerzijds veroorzaakt de financiële crisis een bouwcrisis in Nederland. De bouwsector en daarmee de architectuur zitten in een grote dip: de bouw is vrijwel tot stilstand gekomen. Be-
> verbinden van maatschappelijke en economische ontwikkelingen met het (her)inrichten van de leefomgeving. > samenwerken met nieuwe partijen uit het domein van de zorg, economie, e-culture en duurzaamheid.
halve dat de bouwsector stagneert zien we ook (politieke)
> allianties met kennisinstellingen en initiatiefnemers
veranderingen waarbij woningcorporaties terug moeten
> uitbouwen van de educatieve allianties met het
naar hun kerntaak en de opgave van de krachtwijken wordt afgebouwd. Gemeenten bezinnen zich op hun rol-
basisonderwijs en het voortgezet onderwijs en organisatorisch:
len in de bouw. Banken, projectontwikkelaars, vastgoed
> besparing op de kosten
beleggers kunnen niet voort met de huidige economische
> geleidelijke groei
modellen. De bezuinigingen raken ook de andere maatschappelijke sectoren. Steeds meer dringt de vraag zich
Het programma van AORTA fungeert als een katalysator,
op hoe we de zorg moeten organiseren, de veiligheid en
brengt inhoudelijke vraagstukken verder en verbindt
duurzaamheid implementeren. De tijd is rijp voor inno-
partijen. Zo wil AORTA een krachtiger pleidooi voeren voor
vaties, verandering van ingesleten patronen, structuren
de voortdurende zoektocht naar de juiste vraag.
en processen. Voor de gebouwde omgeving leidt dit tot de vraag van herdefiniëring van de opgaven en de praktijken.
Daarbij zullen ook de huidige diversiteit aan instrumenten gehandhaafd blijven, waaronder onderzoek, publieke
AORTA zal –nog meer dan nu- aan de voorkant van ont-
debatten, locatiebezoek, (stads)rondleidingen, workshops
wikkelingen gaan anticiperen op de maatschappelijk rele-
en publicaties (tekst, video, online).
vante vraagstukken en de consequenties daarvan voor
38 _medewerkers_programma raad _raad van toezicht_sponsoren _subsidieverstrekkers
Medewerkers
Lex Pouw, zelfstandig adviseur en voormalig bestuurs-
HET TEAM VAN AORTA BESTAAT UIT DE VOLGENDE
voorzitter Ymere
MEDEWERKERS:
Oedzge Atzema, hoogleraar economische geografie
Eveline Paalvast directeur | bestuurder (0,8 fte)
universiteit Utrecht
Lindy Schuin projectleider (0,8 fte)
Emmylou Aben, senior-adviseur beleid en strategie
Rianne Pruis projectleider (0,8 fte)
woningcorporatie Trudo Helene Wust, raad van bestuur woonzorg concern
VRIJWILLIGERS
IJsselheem
Het werk van AORTA zou niet mogelijk zijn zonder de energie en inzet van vrijwilligers. In 2014 hielpen
SPONSOREN EN SUBSIDIEVERSTREKKERS
Ebba Braun en Paul Peek bij het beheer van de documen-
Architectuurcentrum AORTA kon in 2014 rekenen op de
tatie. AORTA wordt verder bijgestaan door enthousiaste
financiële steun van de volgende bedrijven en instellingen:
vrijwilligers: Pek Lan Foong, Rinse Tjeerdsma, Agnes Kettler, Michiel Moll, Anja Romar,
BESCHIKBAARHEIDSUBSIDIËNTEN:
Marijke Overbeek, Matthijs Hattink.
Ruimtelijke en Economische ontwikkeling, Gemeente Utrecht
GIDSEN
Stimuleringsfonds voor Creatieve Industrie
In 2014 zijn wederom veel gidsen voor AORTA actief geweest:
FINANCIERS:
Marlies Adriaansen, Saskia Afman, Ingeborg Behari,
Culturele zaken, gemeente Utrecht
Go Bruens, Jan Maarten Dalmeijer, Paula Hertogh,
Elise Mathildefonds
Martin de Jong, Andy Kilian, Renette Niekerk, Arco Ooms,
FORUM
Cora Rooker, Sabine Todd, Petra Vossestein,
Fonds voor cultuurparticipatie
Maria Lamslag, Norman Vervat, Joris Roovers
Ruimtelijke en Economische ontwikkeling, Wonen en Programma’s, gemeente Utrecht
PROGRAMMARAAD
INBO FOUNDATION
De programmaraad is het inhoudelijk klankbord van
KF Heinfonds
AORTA. De programmaraad adviseert het AORTA team
Projectbureau Leidsche Rijn, gemeente Utrecht
over de diverse programmaonderdelen. De raad bestaat
Programmabureau Stationsgebied, gemeente Utrecht
uit:
Provincie Utrecht
Hans-Lars Boetes, a.m. transitie landelijk gebied
Utrechts Monumenten fonds
ministerie ez
VSB fonds
Marjolein Bracht, sr stedenbouwkundige gemeente
Milieu en mobiliteit, gemeente Utrecht
utrecht
Amadeus college
Ronald van der Heide, landschapsarchitect en beeldmaker
Stichting Rietveldprijs
Erik Lamfers, sr planeconoom & adviseur gebiedsontwik-
ProRail
keling Pas BV
Rijkswaterstaat
Michael van Leeuwen, architect Sluijmer & Van Leeuwen-
Eliflifilm
Arnold Meijer, stedenbouwkundige, Inbo Beschikbaarheids sponsoren: RAAD VAN TOEZICHT
AM Utrecht en Noordoost
De Raad van Toezicht bestond in 2014 uit:
BPD Ontwikkeling B.V
Anne Bodzinga, voorzitter en voormalig ceo bpf Bouwinvest
colofon_ 39
COLOFON © Architectuurcentrum Aorta, April 2015. BEELD COVER: Billie Alice Fotografie_Vechtclub XL BEELD ACHTERZIJDE: Jorgen Koolwijk_detail Vechtclub XL Niets in deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de recht hebbenden. Redactie: Lindy Schuin, Eveline Paalvast, Rianne Pruis Ontwerp: Atelier Oost, Utrecht Met dank aan iedereen die heeft bijgedragen aan de totstandkoming van het jaarboek 2014.
40