juryrapport ideeĂŤnprijsvraag Veemarkt Utrecht
Juryrapport Ideeënprijsvraag Veemarkt 2.0 – een ontwerp voor jou
de jurysamenstelling
uit te sluiten dat er een project wordt ‘vergeten’. Ook tijdens deze ronde worden nog gelijksoortige projecten (bijvoorbeeld hoekoplos-
‘Hoe kan een architect anders werken dan vanuit de wensen van de bewoners? Anders wil je toch niet met hem werken?’
Voorzitter • Roelof Bleker, dijkgraaf Waterschap Rivierenland, voorzitter bestuur Stimuleringsfonds voor architectuur, lid expertteam Zelfbouw
singen of kaswoningen) vergeleken en intensieve discussies gevoerd. De jurering spitst zich met andere woorden niet uitsluitend toe op de aanvankelijk hoogst-scorende projecten, maar betrekt het geheel van de inzendingen in de beoordeling. Zo kan het gebeuren dat een op basis van de individuele totaalscore hoogscorend project met unanieme instemming van de kanshebbers-tafel verdwijnt, en andersom dat een aantal eye-openers kanshebber wordt. De laatste ronde bestaat uit een overview van de kanshebberstafel en het gemotiveerd aanwijzen van de winnaars en eervolle vermeldingen. Voor alle toegekende
Samen met de gemeente Utrecht en de vereniging CPO Veemarkt heeft architectuurcentrum Aorta het initiatief genomen voor de ideeënprijsvraag Veemarkt 2.0. Het doel van de prijsvraag is het genereren van inspirerende ontwerpen en concepten voor het Veemarktterrein, bestemd voor particuliere opdrachtgevers, al dan niet verenigd in een collectief.
de locatie Op het terrein van de huidige Veemarkthallen worden de komende jaren 550 woningen gebouwd, waarvan een aanzienlijk deel in particulier opdrachtgeverschap. Veemarkt 2.0 wordt een stedelijk woongebied met een eigen identiteit aan de oostkant van de stad. Met 55 woningen per hectare wordt de dichtheid relatief hoog. De wijk wordt echt gemengd: naast wonen is er ruimte voor werken aan huis, het Nieuwe Werken, scholen en dergelijke. Inmiddels zijn het Steden-
Leden • Anco Schut, hoofd Stedenbouw en monumenten gemeente Utrecht • Adrie van Muysenberg, bestuurslid vereniging CPO Veemarkt • Herald Roelevink, stedenbouwkundige/partner Dolte stedenbouw en supervisor Veemarkt 2.0 • Jurgen van der Ploeg, architect/partner FARO Architecten • Anne Luijten, publicist en hoofdredacteur Gebiedsontwikkeling.nu (secretaris, opsteller juryrapport)
de jurering: de werkwijze De wedstrijd heeft het verheugend hoge aantal van 82 inzendingen opgeleverd. De jury heeft vóór de dag van de jurybijeenkomst
bouwkundig Programma van Eisen en het bestemmingsplan vastgesteld door de raad. In participatietrajecten met belangstellenden is een aantal kernkwaliteiten voor de wijk benoemd die zijn opgenomen
individueel alle ingezonden projecten beoordeeld en gewaardeerd. Voor elk van de in het wedstrijdprogramma omschreven criteria functionaliteit, creativiteit, duurzaamheid en betaalbaarheid konden
in het beeldregieplan. Dit plan is meer een inspiratiedocument dan een ‘hard’ toetsingskader. Een belangrijke kernkwaliteit is ‘variatie’. Deze zal tot uiting komen in het particulier opdrachtgeverschap voor
per project scores van 1 tot en met 5 worden gegeven. Op een Excelsheet zijn de scores van alle juryleden opgeteld, waardoor een rangorde ontstaat onder de inzendingen.
de bouwvelden B en E. Voor het middendeel, het Plateau, wordt meer gezocht naar samenhang en gelden striktere regels. De duurzaamheidsambities zijn hoog: er wordt gestreefd naar een EPC van 0,3.
Op de dag van de jurering komt er naast de discussies in de jury nog een nieuwe dimensie bij de beoordeling: de maquettes. Deze staan prachtig opgesteld op lange tafels in de tentoonstellingsruimte van
de opgave
architectuurcentrum Aorta. De wijk lijkt al tot leven te komen. De jury maakt als eerste een rondgang langs de maquettes die verder bijdragen aan het algemene juryoordeel van de hoge kwaliteit van de
De ideeënprijsvraag is bedoeld ter inspiratie voor toekomstige (particuliere) opdrachtgevers. Middels ontwerpen en (duurzaamheids-)
inzendingen. De maquettes zelf zijn voor het overgrote deel vakkundig en zorgvuldig gemaakt.
concepten kunnen architecten laten zien wat er mogelijk is. De opgave voor de architecten was het ontwikkelen van een integrale visie op de relatie tussen bouwveld, woning en binnenterrein. Vanuit
De jurering gaat voorts als volgt te werk. Opvallend is de top acht van hoogst scorende inzendingen, waarbij vrijwel ieder jurylid hoge scores heeft toegekend. De discussie spitst zich in eerste instantie toe op
deze visie moesten de ruimtelijke consequenties voor een individuele woning of kavel worden uitgewerkt in geschreven toelichting, beeld en maquette. Het schetsontwerp moet ingezet kunnen worden door
een bespreking van deze acht projecten, waarbij aan de hand van gemotiveerde voors en tegens wordt besloten of deze projecten in aanmerking komen voor een van de twee prijzen dan wel een eervolle
particuliere opdrachtgevers, al dan niet verenigd in een groep. Gekozen kon worden uit de bouwvelden B of E, elk met specifieke eisen en randvoorwaarden zoals omschreven in het wedstrijdprogramma.
vermelding. Vervolgens staat het ieder jurylid vrij om naast deze top acht een of meerdere projecten aan te dragen en te ‘verdedigen’ als kanshebbers voor de prijzen of eervolle vermeldingen. Dit leverde een aantal ‘eye-openers’ op die mochten verhuizen naar de tafel met kanshebbers. Naar aanleiding van uitgebreide discussies komen na deze twee rondes tien kanshebbers op de tafel te staan. Vervolgens maakt de jury een gezamenlijke ronde langs de overgebleven maquettes om
prijzen en vermeldingen geldt dat het juryoordeel unaniem is.
de jurering: de algemene beoordeling De jury is aangenaam verrast door de hoge ontwerpkwaliteit van de inzendingen en het grote aantal inzendingen. ‘Het niveau van de inzendingen is hoog, de ontwerpen zijn goed doordacht.’ Ze concludeert dat de opgave duidelijk leeft bij architecten. Ook heeft een aantal van de inzendingen al een groep of individuele opdrachtgever betrokken bij de inzending, of doet de inzending uitspraken over mogelijke doelgroepen. Dat kan rekenen op veel waardering bij de jury. Ook is de jury tevreden over het feit dat zowel voor de bouwvelden B als E is ingezonden, evenals voor zowel particulier als collectief particulier opdrachtgeverschap, hoewel het eerste toch de meerderheid vormt. Naast de hoge kwaliteit, die ook tot uiting komt in de aandacht voor het ingezonden materiaal, is de jury zeer te spreken over een aantal rode draden die zij in het totaal van de inzendingen onderscheidt. Een van die thema’s is ‘flexibiliteit’, waarbij het criterium duurzaamheid breder is opgevat en uitgewerkt dan energieconcepten alleen, maar bijvoorbeeld ook in materiaalkeuze en door uitbreidingsopties rekening houdend met toekomstige woon- en leefsituaties. Ook in de
de beoordeling: winnaars en eervolle vermeldingen
EERSTE PRIJS
Eerste Prijs
titel More Cowbell architect H.G. Overdiep, A.T. Zondag, E. Meinders namens Zofa Architecten www.zofa.nl maquette 1
Het in energetisch opzicht optimaliseren van de woning wordt in dit project uitgewerkt in een beschermende laag om het huis in de vorm van een kas. De kas is een volwaardig verlengstuk van de binnenwereld die de leefruimte vergroot, evenals de interactie met de collectieve en openbare wereld. De kas levert bovendien de mogelijkheid tot groei en ontwikkeling al naargelang latere behoeften. Ook de indeling van de woning is flexibel. Door compactheid van de kern en slim gebruik van standaard bouwproducten kan de woning onder de 300.000 euro VON-prijs blijven. Toegepast in een blok vormt de kaszone een schakelstuk dat ritmiek en maat biedt, terwijl het privédeel van de woning op individuele wijze kan worden ingevuld. More Cowbell is ontworpen voor bouwveld B en staat haaks op de straat en het binnenterrein. Woning en kas sluiten direct aan op de straat en het binnenterrein en nemen de volledige kavel in beslag. De jury is zeer onder de indruk van het goeddoordachte duurzaamheidsconcept van de kas dat naast energetische optimalisatie een grote mate van flexibiliteit heeft. Het concept van de kas is bijzonder goed uitgewerkt en ingezet niet alleen om de duurzaamheid, maar ook de leefkwaliteit te vergroten. More Cowbell is daarmee beslist méér dan ‘een huis met een serre’, de kas voegt een wezenlijk element toe aan het wonen. Daarmee steekt More Cowbell met kop en
vorm-oplossingen zijn een aantal gelijksoortige thema’s of ‘families’ te onderscheiden zoals de kaswoning die in meerdere varianten terugkomt. Een ander thema is de ambitie die veel deelnemers hebben
schouders uit boven de andere inzendingen die uitgaan van een kasoplossing. Zo biedt de kas mogelijkheden voor latere uitbreiding. De kas biedt volgens de jury door het intelligent gebruik van twee klimaten
gelegd in de vormgeving van het ‘voorhuisje’. Zij hebben de kans aangegrepen om daarmee de levendigheid aan de straatzijde te versterken. Een belangrijk punt dat voorts op waardering van de jury
dan ook het beste van twee werelden. Bovendien is door middel van de kas het nadeel van de moeilijk te bezonnen kavel een kans gemaakt. Ook de uitgekiende maatvoering van het geheel levert naar de mening
kan rekenen is gedurfdheid en eigenzinnigheid. ‘Er moet wel enige lef van een plan uitgaan.’ Met de uiteindelijke keuze voor de winnaars en eervolle vermeldingen, heeft het juryoordeel recht gedaan aan
van de jury een prettig en comfortabel huis op. De jury is bovendien lovend over de betaalbaarheid van het project, waar bij andere inzendingen met hoge duurzaamheidswaarde de installatiekosten nogal
‘het mooie, brede palet’ aan inzendingen. In de eerste prijs is het met name een creatief en breed opgevatte duurzaamheidsoplossing die in het oog springt. Met de tweede prijs bekroont de jury het in haar ogen
eens extreem hoog uitpakken. Een zeer groot woord van lof heeft de jury over de transparantie van de straat naar het binnenterrein door de kas. Het doorkijkje is niet alleen bijzonder fraai, maar levert een
beste CPO-project. Beide winnaars scoren bovendien hoog op alle
daadwerkelijke meerwaarde voor de relatie tussen beide en het leven op straat. More Cowbell overtuigt dan ook op alle gestelde criteria. Dit eigenzinnige project is goed doorgedacht in het gebruik van passieve zonne-energie en draagt tegelijkertijd bij tot een bijzondere manier van wonen.
vier de gestelde criteria plús het tonen van de nodige lef. De jury is daarnaast gezien de hoge kwaliteit over gegaan tot het toekennen van het maximum aantal eervolle vermeldingen.
TWEEDE PRIJS titel Het Ensemble architect
Tweede Prijs
Pepijn van Voorst samen met Rutger Kuipers en Karho Yeung Studio www.studiovanv.eu maquette 2
EERVOLLE VERMELDINGEN (IN WILLEKEURIGE VOLGORDE) titel ESCOUADE+
Eervolle vermelding
architect Marco Tavenier van Bureau MT, samen met Remco Rolvink, architect avB www.bureaumt.nl, www.remcorolvink.nl maquette 3
titel TUSSEN RUIMTE
titel Levensloop/Zonnehuis
architect Vincent Inja Architectenbureau INJA samen met Willy Reijrink AnArchitect
architect Bart Duvekot, ontwerpteam: ing. Jan Verberne van Bart Duvekot Architecten BNA,
maquette 5
Menno Trautwein van ir. Bart Duvekot Architecten BNA, Mechteld Linssen van Lenva adviseurs in de volkshuisvesting BV www.bartduvekot.nl maquette 7
De kern van het concept voor deze grondgebonden woning voor veld E is de relatie tussen voor- en achterzijde, die worden verbonden met een ‘tussenruimte’ op niveau plus1. Zo ontstaat binnen de stedelijke wand een open ruimte die bereikbaar is via een trap aan de waterkant en die een relatie legt met het achterliggende groengebied. De woning is flexibel indeelbaar voor verschillende gebruiksscenario’s in wonen en werken.
Het Ensemble is een ontwerp voor een hoekoplossing voor veld B en een CPO-initiatief van een groep muzikanten. Naast 15 woningen bestaat het blok uit ateliers, muziekstudio’s, collectieve ontmoetingsruimten en een foyer. Het gebouw heeft twee gezichten: aan de straatzijde heeft het gebouw een stedelijk karakter met een geopende plint en een ‘doorsnede’ die zicht bieden op wat er binnen in het ge-
ESCOUADE+ is een CPO-project waarbij het collectieve (installaties, materialen, werkruimte, gastenverblijf, bergruimte, wintertuin) optimaal wordt ingezet ten gunste van de betaalbaarheid. Door een groot aantal zaken en functies collectief te regelen, kan de woning kleiner worden, en dus goedkoper, terwijl daar dezelfde voorzieningen
bouw gebeurt. Aan de zijde van het binnenterrein heeft de gevel door de toepassing van licht hout een warmere uitstraling dan de donkere en stenige buitengevel en is het blok gevarieerder door inspringingen
en wooncomfort tegenover staan. Door de gekozen parkeeroplossing wordt een gezamenlijke tuin gecreëerd die door zijn maat op een park lijkt en echt iets terug geeft aan de straat.
concepten missen, in de relatie die zij legt tussen voor, achter, straat, binnenterrein en groengebied, en daarmee tussen openbaar, semiopenbaar en privé. Als specifiek ontwerp voor bouwveld E springt
benadrukt de eenheid en creëert ruimte op de daken voor bijzonder gebruik en toekomstige uitbreidingen.
en uitkragingen van volumes. Grote raampartijen en balkons geven de binnenzijde een open karakter. De collectieve ruimtes en woningen zijn aan deze zijde verbonden aan een verticale circulatie. De
De jury vindt ESCOUADE+ een echte vondst, waarbij de voordelen van het collectief maximaal worden benut. Het plan is flexibel omdat
het project eruit in de integratie van de verschillende sferen. Het ontwerp is spannend in die zin dat het voorhuisje zowel een terras als een atelier oplevert en dat het atelier gemarkeerd aanwezig is in
De jury is verrast door de sympathieke charme en het optimistische idealisme van het concept. Het is interessant dat binnen het concept drie totaal verschillende huizen kunnen ontstaan terwijl er toch ook
compacte groepering van de woningen en de eenvoudige structuur houden de bouwkosten laag. Het ontwerp is gebaseerd op de daadwerkelijke wensen van het collectief, dat bestaat uit diverse huishou-
meerdere plattegronden en eventueel uitbouwen mogelijk zijn. De jury waardeert het plan om zijn lef en creativiteit, waarbij bovendien duidelijke uitspraken worden gedaan over de doelgroep en het programma.
het straatbeeld. De jury is ervan overtuigd dat dit plan optimaal tot zijn recht gaat komen als CPO-project in plaats van PO-project. In de combinatie met een aantal opdrachtgevers komen de speci-
een gezamenlijkheid wordt gecreëerd. De jury is met name onder de indruk van het gevolgde proces van co-creatie en de zorgvuldigheid én efficiëntie waarin dat tot stand kwam. Het creatieve proces met de
denssamenstellingen en op zoek is naar een creatieve, stimulerende omgeving voor wonen en werken. De verschillende woonoppervlaktes maken doorstroming mogelijk.
Het concept is spannend en gedurfd, waarbij de jury echter wel van mening is dat het concept op punten nog verdere uitwerking behoeft. Over de locatie op bouwveld E is in ieder geval goed nagedacht, de
fieke kwaliteiten maximaal tot hun recht en kan er bijvoorbeeld een volwaardige tuin ontstaan.
opdrachtgevers is nadrukkelijk onderdeel van het concept, dat echter wel degelijk méér is dan een procesplan: met een slim functionerend huis als resultaat.
De jury prijst de gedurfde keuze voor een – moeilijke – hoek en met name de geboden oplossing, waarin collectiviteit en individualiteit, privé en openbaar op een aansprekende manier zijn vervlochten. Om
woningen, feitelijk in een appartementenblok op zijn kant, zijn daadwerkelijk ‘rooms with a view’, vrij uitkijkend over de sportvelden. Alles overziend is de jury van mening dat dit concept echt vernieuwend is, zowel wat betreft de positie in het plan als wat betreft de ongebruike-
titel PASSIEFhuis2 architect Wim van Bergeijk, Jurre Jan van Reeven
titel Het Buitenhuis architect
juist op een hoek een collectief blok te projecteren, is goed bedacht en er wordt in het plan slim gebruik gemaakt van de kansen die de locatie biedt, zoals de collectiviteit (waaronder de ruime tuin) plaatsen
lijke koppeling tussen de woningen en de surplus-functies. titel
Van Reeven van Bergeijk Architecten www.vanreevenvanbergeijk.nl maquette 6
dhr. J.J.P. van de Boogaard samen met dhr. E. van der Hart namens studioDAT www.studiodat.nl
aan de zuidkant. De jury is van mening dat dit project een voorbeeld is van CPO pur sang, waarbij de gemeenschappelijke ruimtes op een vanzelfsprekende manier binding genereren. Door de grote tuin en de
BLOKR-E architect Bastiaan Vogelpoel samen met Klaas Kresse
PASSIEFhuis2 benut alle eigenschappen van een passiefwoning optimaal. Dat leidt tot hoge isolatiewaarden, warmteterugwinning en
Het Buitenhuis is een woning in de stad voor mensen die op zoek
grote mate van transparantie geeft Het Ensemble ook echt iets terug aan zijn omgeving. De jury vindt dan ook dat het project ook op het grotere schaalniveau van het bouwblok sterk werkt in de doorwerking
maquette 4 Het ontwerp voor een duurzame gezinswoning BLOKR-E bestaat
het gebruik van natuurlijke energiebronnen. De woning is ontworpen op maximale zontoetreding en kan worden gekoeld door natuurlijke ventilatie. De eengezinswoning kan worden gemaakt met standaard
zijn naar rust en een natuurlijke omgeving. Ecologie en wooncomfort staan voorop. De woning is bewust compact gehouden waarbij de ruimtelijkheid is gecreëerd door de splitlevel-niveaus. In het ontwerp
van de hoekoplossing en het stedelijke karakter van de voorgevel. Een punt van kritiek zijn de weinig flexibele plattegronden, maar voor het overige is Het Ensemble als ‘boekensteun’ waar tegenaan verder
uit een serie gestapelde blokken en een open tussenruimte. In de blokken bevinden zich de privéruimten van slaapkamer en badkamer, in de tussengelegen, opengewerkte ruimten bevindt zich het woon-
bouwproducten in een gangbaar bouwsysteem, waardoor ze niet alleen zeer betaalbaar is maar ook zeer geschikt is om in serie te worden gebouwd voor een collectief.
van de woning is gestreefd naar een maximale beleving van het buitenleven in de vorm van het water, de lucht, flora en fauna. Het daglicht kan tot diep in de woning doordringen. De combinatie met
gebouwd kan worden een mooie hoekoplossing, waarin fraai wordt gespeeld met de sferen binnen en buiten. Het project scoort bovendien hoog op de criteria duurzaamheid en betaalbaarheid.
gedeelte met veel licht en ruimtelijke beleving. De verdeling in vorm en contravorm maakt een efficiënte en flexibele organisatie mogelijk.
Van alle projecten die uitgaan van energetisch extreem duurzame concepten springt PASSIEFhuis2 er voor de jury zonder twijfel met
het aparte ‘achter/voorhuis’ maakt gelijktijdig verschillend gebruik mogelijk, bijvoorbeeld als hobby- of werkruimte, plantenkas of bed & breakfast.
Een ontdekking voor fijnproevers, zo luidt het oordeel van de jury. In de verrassende eenvoud van de gestapelde boxen zit de kracht, waarvan alle mogelijkheden slim zijn doorgewerkt. Het ontwerp maakt
kop en schouders boven uit. De energiezuinige concepten, waaronder de toepassing van een zonneboiler, zonnecollectoren en een ingenieus zonwering- en ventilatiesysteem, zijn knap doordacht en
De jury waardeert Het Buitenhuis om zijn creatieve en hoge mate van duurzaamheid. De combinatie van gras en glas is bijzonder, evenals
comfortabel wonen mogelijk en scoort daarbij hoog op duurzaamheid en ruimtelijkheid. De architectuur en de plattegronden zijn spannend, met in elkaar overlopende ruimtes. Eenvoudig, maar desalniettemin
uitgewerkt en goed geïntegreerd in een aantrekkelijke architectonische vorm. Het voorhuisje biedt door zijn maat kansen voor de straat, maar is vooralsnog een onuitgewerkte belofte.
de mate waarin het ontwerp ook de voorruimte betrekt in het geheel van het ontwerp. De ruimtelijkheid die in het woonhuis ontstaat door de toepassing van vides vindt de jury zeer fraai, maar zij is wel
op alle fronten top.
TUSSEN RUIMTE biedt volgens de jury een gelaagdheid die andere
Levensloop is een project van drie woningen waarbij de architect zich heeft gebaseerd op sessies met een initiatiefgroep CPO. De drie huishoudens hebben elk verschillende wensen, van gotische raamopeningen tot levensloopbestendigheid, maar hechten daarnaast aan gemeenschappelijke voorzieningen. De doorlopende, schuine daklijn
maquette 8
bezorgd over het verlies aan gebruiksruimte dat de vides oplevert. Tot slot is de jury onder de indruk van de vorm en architectonische uitwerking, die zich onderscheidt van de andere inzendingen.