wedstrijdprogramma ideeĂŤnprijsvraag Veemarkt Utrecht
Inhoud
Voorwoord
f herontwikkeling veemarkt
2
f wedstrijdprogramma
2
opdrachtomschrijving, locatie, opgave, randvoorwaarden, programma van eisen
f juryrapport ideeënprijsvraag
f overige inzendingen op volgorde van binnenkomst
schalig ingezet op (collectief) particulier opdrachtgeverschap. Het betekent echter nogal wat, als je zelf, of met een groep, aan de slag wilt. Want waar begin je en wat is er nu echt mogelijk? Hoe bouw je eigenlijk een huis en wat betekent dat financieel en juridisch? Allemaal vragen waar particulieren antwoord op moeten vinden. Gelukkig zijn er al veel voorbeelden en kennispunten om informatie op te halen. Er zijn ook bondgenoten die ook graag zelf willen bouwen. Sommige slaan de handen ineen in speciaal hiervoor opgerichte CPO-verenigingen.
3 De vereniging CPO Veemarkt benaderde Aorta met de vraag of wij aandacht aan de toekomstige ontwikkelingen rond de Veemarkt wilden geven. Er leefden bijvoorbeeld oprechte
locatie, opgave, jurysamenstelling, werkwijze, beoordeling, winnaars, eervolle vermeldingen
f colofon
De ideeënprijsvraag Veemarkt Utrecht heeft 82 inzendingen opgeleverd. Een rijke oogst voor een bijzondere opgave. Niet eerder werd er in Utrecht in een sterk stedelijke context, zo groot-
5 6
vragen bij de vereniging wat architectuur kon bijdragen voor particulieren. Na goed overleg, ook met de gemeente Utrecht, hebben we besloten dat Aorta een ideeënprijsvraag uit ging schrijven. We waren benieuwd hoe ontwerpers de uitdaging aangaan met de uitgangspunten die de gemeente had opgesteld. Voor de gemeente kon de ideeënprijsvraag ook een eerste toets van haar beleidsuitgangspunten zijn. Het bestemmingsplan geeft ruimte. Het Stedenbouwkundig Programma van Eisen (SPvE) is opgesteld na een intensief participatietraject met toekomstige bewoners en in het beeldregieplan vormen de variabelen een doorvertaling van de kernkwaliteiten uit het SPvE. Deze variabelen uit het beeldregieplan zijn niet leidend, maar wel opgesteld als een houvast voor de architect en de particulier opdrachtgevers. Ze stimuleren ook de dialoog tussen supervisor, architect en opdrachtgever. Het wordt spannend hoe de kernkwaliteiten variatie en herkenbaarheid zichtbaar worden in de architectuur van de woningen in de verschillende bouwblokken. Als particulier is het moeilijk om een beeld te krijgen wat er mogelijk is als je samen met een architect gaat bouwen. De inzendingen van de ideeënprijsvraag geven hier een divers beeld. De ruimte die het Stedenbouwkundig Programma van Eisen en het beeldregieplan geven, worden goed benut. Het levert uiteenlopende oplossingen op voor tussenwoningen, hoekkavels en voor projecten voor zowel particulieren als voor groepen. Er zijn architecten die hun ambities rondom duurzaamheid op allerlei aspecten van de woning hebben ingezet. De mogelijkheid op bouwveld E om een voorhuisje te plaatsen, is door vele architecten opgepakt. In het wedstrijdprogramma is ook gevraagd om een betaalbare woning. Bij het maken van een schetsontwerp kun je als architect niet alle kosten precies doorrekenen. Je weet bijvoorbeeld nog niet precies wat je opdrachtgever wil, of wie je het huis laat bouwen. Toch hebben enkele architecten al vrij redelijk een range aan kunnen geven van de verwachte bouwkosten. De enorme rijkdom aan ideeën is een opbrengst van de ideeënprijsvraag. Ik hoop dat de tentoonstelling en de daarbij horende publicaties, leiden tot een zinvol contact tussen de particulier en de architect die met zijn inzending laat zien waarin hij excelleert! De gemeente zal bij de uitgifte van kavels potentiële particuliere opdrachtgevers laten zien wat deze architecten kunnen betekenen. Want die particulieren beginnen aan een uitdagend en spannend traject. Het is een hele investering, ook in tijd, die aan het eind een uniek resultaat kent: een eigen huis! Eveline Paalvast Architectuurcentrum Aorta
Herontwikkeling Veemarkt
Wedstrijdprogramma
Na veel politieke en maatschappelijke discussie zal het Veemarktcomplex per 1 april 2012 haar deuren sluiten. Aan een lange, enerverende en soms ook woelige, historie van veemarkten,
De ideeënprijsvraag Veemarkt Utrecht is uitgeschreven om schetsontwerpen, beelden, (woon)plattegronden en bijvoorbeeld energie-
financiële randvoorwaarden
evenementen en automarkt komt een einde. Utrecht heeft ervoor gekozen om op het Veemarktterrein ca. 550 woningen en enkele voorzieningen te bouwen. Een sociale, gemixte wijk en een duurzame wijk. Het Stedenbouwkundig Programma van Eisen (SPvE), het bestemmingsplan en de ontwikkelingsstrategie is in oktober 2011 in de Raad vastgesteld. De ontwikkeling kan beginnen.
concepten te laten zien aan de toekomstige particuliere opdrachtgevers en groepen. De ideeënprijsvraag staat open voor professionele architecten of tijdelijke coalities met een architect als penvoerder.
Het schetsontwerp moet uitgaan van een residuele grondprijsberekening.
locatie en opgave Het plan is met veel participatie tot stand gekomen. Veel mensen hebben meegedacht, zoals te lezen is in de twee logboeken. Zoveel mogelijk ideeën en wensen zijn verwerkt in het Stedenbouwkundig Programma van Eisen. Twee markante punten hiervan zijn het accent op duurzaamheid en particulier opdrachtgeverschap. We willen zo energiezuinig mogelijke woningen gaan bouwen en ook op andere punten van Planet, People, Profit zo goed mogelijk scoren. Een EPC van 0,3 is al een behoorlijke kluif om te realiseren, zeker omdat de woningen ook betaalbaar moeten blijven! Een ander idee dat tijdens de participatie opkwam is om particulieren de kans te geven om op het Veemarktterrein hun eigen huis te bouwen, in groepen of als particulier. Dit is verder uitgewerkt in de Ontwikkelingsstrategie, waarbij (collectief) particulier opdrachtgeverschap een centrale rol inneemt. In Utrecht hebben we daar op bescheiden schaal ervaring mee, bv. met
De locatie is gesitueerd aan de Sartreweg in Utrecht. Het betreft de volgende bouwvelden: bouwveld E en bouwveld B. Voor beide is het beeldregieplan en het SPvE leidend, waarbij voor bouwveld E geldt dat het beeldregieplan een aantal gedetailleerdere uitgangspunten gelden die nog niet zijn opgenomen in het SPvE.
Indicaties • Het schetsontwerp moet leiden tot een betaalbare woning • De inzendingen worden getoetst aan het beeldregieplan • Er is geen vaste kavelbreedte • Kernkwaliteiten SPvE • Het is toegestaan om op één kavel twee woningen te bouwen (boven en beneden) • Het is toegestaan om wonen en werken te combineren op een kavel (functiemening) • Het duurzaamheidbeginsel moet worden meegnomen in het ontwerp
de opgave Ontwikkel en presenteer een integrale visie waarin de relatie tussen bouwveld, de woning en het binnenterrein zichtbaar wordt gemaakt.
juridisch
het Groene Dak in Voordorp en de Kersentuin in Leidsche Rijn en ook bij het grote aantal vrije kavels die in Leidsche Rijn momenteel worden uitgegeven. In Duitsland, bijvoorbeeld in Berlijn en Hamburg, is collectief particulier opdrachtgeverschap al op veel grotere schaal gebruikelijk.
Werk vanuit deze visie de ruimtelijke consequenties uit voor één element (de individuele kavel of woning) en doe een uitspraak over de relatie met het binnengebied (het object, het binnenterrein of het
Het bestemmingsplan is gegoten in de vorm van een globaal eindplan, waarbij veel mogelijk is. Het SPvE en beeldregieplan zijn voor
Ook kunnen we leren van Leiden, Amsterdam en Almere. Vooral het organiseren van particulier opdrachtgeverschap in een stedelijke context, zoals bij de Veemarkt het geval is, zie ik als grote uitdaging.
bouwblok als geheel). De ideeënprijsvraag richt zich op particuliere opdrachtgevers of collectieven van particuliere opdrachtgevers. De presentatie legt in heldere taal, beeld en een maquette uit wat een
De ideeënprijsvraag die Aorta heeft uitgeschreven en georganiseerd is een initiatief van de vereniging CPO Veemarkt, Aorta en de gemeente samen. Het leek ons verfrissend om archi-
particulier opdrachtgever, of een groep particuliere opdrachtgevers, kan verwachten van het voorstel. Het schetsontwerp moet ingezet kunnen worden door de particuliere opdrachtgevers, al dan niet ver-
tecten te vragen hun ontwerpideeën te formuleren voor particulier opdrachtgeverschap. Met als tweede doel om ook toekomstige particuliere opdrachtgevers in contact te brengen met architecten. Voor mij is dat doel geslaagd, de inzendingen die in dit boekje worden gepresen-
enigd in een collectief. Het voorstel koppel je aan een doelgroep door het profiel van de particuliere opdrachtgever, of groep particuliere opdrachtgevers, te omschrijven.
teerd geven een rijke schakering van ideeën weer. Opdrachtgevers en architecten zullen nog met elkaar in contact worden gebracht.
randvoorwaarden Ook kunnen we nu als gemeente onze uitgangspunten in het SPvE en bijvoorbeeld het bestemmingsplan en beeldregieplan toetsen aan de ingediende ontwerpideeën. Ik wil alle architecten die hun ontwerpideeën bij ons hebben ingediend, bedanken voor hun creativiteit. De winnaars natuurlijk in het bijzonder!
Gilbert Isabella Wethouder Ruimtelijke ordening en wonen gemeente Utrecht
De ontwerpen dienen aan de volgende ruimtelijke randvoorwaarden te voldoen zoals vastgelegd in SPvE en beeldregieplan: • De bouwenvelop mag niet worden overschreden. • De breedte, diepte en hoogte van de bebouwing zijn bepaald in SPvE en het beeldregieplan en mogen niet worden overschreden • Het parkeren voor één auto per woning dient bij bouwveld E op de kavel te worden opgelost. Voor bouwveld B gelden de instructies uit het SPvE. • Keuze uit de variabelen van het beeldregieplan
deze opgave meer leidend dan het bestemmingsplan. Desalniettemin gelden nadrukkelijk ook de voorschriften uit het bestemmingsplan.
programma van eisen Het programma bestaat uit een verplicht en niet verplicht deel.
Verplicht
Niet verplicht
Betaalbare, duurzame woningen
geen
colofon Uitgave maart 2012 © Architectuurcentrum Aorta www.aorta.nu/ideeenprijsvraag-veemarkt/ Samenstelling en eindredactie Eveline Paalvast met dank aan alle inzenders Vormgeving het Bos Kaartbeelden Stadsontwikkeling gemeente Utrecht Foto cover Lindy Schuin De ideeënprijsvraag Veemarkt Utrecht is uitgevoerd in opdracht van de gemeente Utrecht. De ideeënprijsvraag is mede mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds voor architectuur en de sponsoren van architectuurcentrum Aorta. Uitschrijver ideeënprijsvraag: architectuurcentrum Aorta, op initiatief van de vereniging CPO Veemarkt.