Wyższa Brama O Kablowni

Jacek Cwetler

O KABLOWNI w

Czechowicach-Dziedzicach, pierwsze dekady

Spółka „Fabryka Kabli Zahm & Stach” powstała w 1927 roku, w Morawskiej ostrawie, i także w tym roku rozpoczęła budowę Fabryki Kabli w Dziedzicach na Śląsku Cieszyńskim, z udziałem kapitału czeskiego i niemieckiego. Prace rozpoczęto na placach (o powierzchni ok. 14 tys. m2) znajdujących się przy ul. Legionów. Działalność produkcyjną fabryka zaczęła 12 grudnia 1928 roku. Zakład był wyposażony w maszyny i urządzenia w całości sprowadzone z Czechosłowacji.

fot. Kablownia, lata 60-te XX w.

Katalog ofertowy kablowni proponował m.in. przewody instalacyjne, przewody telefoniczne, sznury, przewody radiowe i druty nawojowe. W lutym 1929 r. rozpoczęto produkcję rurek izolacyjnych płaszczowych wraz z osprzętem. W pierwszym okresie działalności zakład zatrudniał 50 robotników. Fabryka znajdowała się przy drodze Bielsko – Katowice oraz blisko toru kolejowego Dziedzice – Katowice, nie miała jednak własnej bocznicy kolejowej. W 1932 roku nastąpiły zmiany właścicielskie w kablowni, która przyjęła nazwę „Fabryka Kabli Clement Zahm” sp. z o.o. Od tego momentu fabryka była własnością tylko kapitału niemieckiego. Dyrekcja zakładu była niemiecka, robotników rekrutowano wyłącznie wśród Polaków. Uruchomiono produkcję gumy i artykułów gumowych, tj. uszczelek, rękawic gumowych, rękawic lekarskich etc. Z braku surowca produkcję tą zatrzymano w okresie II wojny światowej i nigdy już jej w dziedzickiej fabryce nie wznowiono. W 1938 roku kapitał spółki wynosił 250 tys. złotych. Udziały właścicielskie posiadali: J. Preiss-Zahm – 75 tys. zł., Elwira Preiss – 135 tys. zł., Fryderyk Neuman – 20 tys. zł. oraz Karol Breks – 20 tys. zł. Wartość produkcji w tymże roku wyniosła 2209 tys. zł. Firma zatrudniała 180 robotników i 20 pracowników administracyjno-technicznych. W 1938 na zlecenie polskich władz wojskowych rozpoczęto produkcję kabelka telefonicznego wojskowego w ilości ok. 500 km miesięcznie. W okresie kampanii wrześniowej zakład nie poniósł żadnych strat, więc szybko przestawiono produkcję na potrzeby władz okupacyjnych i armii niemieckiej. Produkowano przede wszystkim rury płaszczowe oraz kabelek telefoniczny polowy (3000 km/ miesiąc). W 1940 r. kablownia zatrudniała 400 pracowników. Niemcy opuszczają zakład pod koniec 1944 roku i zostawiają go w stanie nienaruszonym. Podczas walk wyzwoleńczych w lutym 1945 roku doszło do licznych uszkodzeń na terenie fabryki. Na kablownię spadło ponad 130 pocisków artyleryjskich, które zniszczyły dachy budynków, uszkodziły rynny, drzwi i okna. Uszkodzeniu uległy niektóre maszyny produkcyjne, m.in. kalander do produkcji gumy. Zniszczone zostało laboratorium zakładowe, urządzenia biurowe i urządzenia pomocnicze. Rozgrabiono większość majątku ruchomego zakładu oraz cenniejsze surowce, a archiwum fabryczne spłonęło. 14 lutego 1945 roku, w kilkanaście godzin po wyzwoleniu Dziedzic, w zakładzie pojawiają się pracownicy kablowni i zabezpieczają zakład przed dalszą grabieżą. Jednak kablownię uznano za opuszczony zakład, potraktowano jako mienie poniemieckie, więc we władanie przejmują go wojskowe władze radzieckie. Zarząd fabryki, na czele którego stanie Bronisław Czuma, jest polski, ale na zakładzie działa radziecki przedstawiciel wojskowy (i to on jest w zakładzie najważniejszy).

fot. Morze, lipiec 1936, reklama

Zakład rusza już 18 lutego 1945 roku (jako pierwsza fabryka na terenie Czechowic i Dziedzic) i produkuje na potrzeby wojska (radzieckiego) kabelek telefoniczny polowy i sznury telefoniczne. Radzieckie władze działające w dziedzickiej kablowni sprzedały większą cześć surowców i półfabrykatów Fabryce Kabli w Krakowie, z którą to Rosjanie zawarli umowę na dostawy kabelków polowych dla potrzeb Armii Radzieckiej. Tak to krakusy wykolegowały dziedziczan. Zarząd nad kablownią w Dziedzicach w dniu 15 kwietnia 1945 roku, zostaje przejęty od Pełnomocnika Tyłów Armii Czerwonej przez władze polskie. Nowe władze gminy i zarząd kablowni borykają się z brakami surowcowymi oraz z trudnościami kadrowymi – brakuje personelu technicznego, administracyjnego, kierowniczego i inżynierskiego. Robotników nie brakowało, bo „za Niemca” zwiększono obsadę produkcyjną kablowni. Funkcje kierownicze obejmowali więc wieloletni pracownicy, członkowie partii oraz członkowie związków zawodowych. Większość narzędzi przynieśli do zakładu sami pracownicy. Pierwszą wypłatę wypłacono w czerwcu 1945 roku. Fabryka uruchomiła stołówkę, punkt rozdzielczy dla zaopatrzenia kartkowego, warsztaty szewskie i krawieckie, świetlicę zakładową oraz bibliotekę. Także w czerwcu 1945 przekazano w darze odbudowującej się Warszawie duże partie rurek izolacyjnych. Rok później zatrudniano już 320 pracowników, a produkcja przekroczyła poziom przedwojenny. Zakład zostaje wybrany, spośród krajowych kablowni, na specjalistyczny zakład produkujący drut emaliowany. W 1948 roku wybudowano ciągarnię miedzi oraz halę emalierni, a w latach 1954-56 wydział ten znacznie rozbudowano. Maszyny, piece emalierskie, ciągarki sprowadzono z Węgier, NRD i NRF oraz z kablowni w Ożarowie i z fabryki „Proton” w Będzinie. Czechowicka kablownia do 1960 roku produkuje najwięcej w Polsce drutu emaliowanego. Pierwszeństwa w tej branży pozbawia ją dopiero nowa emaliernia w Legnicy, która w tymże roku rozpoczyna działalność produkcyjną. Czechowicka kablownia staje się zakładem galanterii kablowej – cienkich, drobnych i precyzyjnych przewodów. Zakład produkuje: przewody i druty schematowe, kable telefoniczne, kable telefoniczne rozciągalne w powłoce polwinitowej, przewody lakierowane, cienkie druty oporowe, miedziane prostokątne emaliowane, druty konstantynowe oraz druty konstantynowe emaliowane.

Pierwsi dyrektorzy Śląskich Zakładów Wytwórczych materiałów elektrotechnicznych – K5 (a od 1958 roku, Śląskiej Fabryki Kabli Czechowice- Dziedzice) :

luty 1945 - czerwiec 1948 - Bronisłąw Czuma lipiec 1948 - październik 1949 - Henryk Bajger pażdziernik 1949 - listpoad 1950 - Józef Polak listopad 1950 - czerwiec 1953 - Bronisław Orkisz maj 1953 - kwiecień 1954 - Józef Wajda czerwiec 1954 - lipiec 1968 - Józef Waliłko od lipca 1968 - - Jan Popiołek

Kolejne lata przyniosą dalszy rowój zakładu, nowe produkty oraz wzrost zatrudnienia. Wrócimy do tej opowieści w kolejnyjnym artykule o czechowickiej Kablowni i jej giełdowych aspiracjach, póki co „buszując” po galerii „Stara Kablownia”, pamiętajcie Państwo, że kiedyś był to liczący się w branży zakład, nie tylko w Polsce.

CDN.

Bibliografia: Historia przemysłu kablowego w Polsce, pod red. T. Moskalewskiego, Warszawa, 1971

fot. Kablownia, lata 60-te XX w.

Czeski Cieszyn Historię drukarni Prochasków dopisze Jaroslav Drahoš

tekst i zdjęcia Stefan Mańka

Pod koniec lutego pisaliśmy o zamknięciu jednej z najstarszych drukarni w Czechach, która mieści się w Czeskim Cieszynie, w bliskim sąsiedztwie Mostu Przyjaźni. Jak się okazuje, historia drukarstwa w tym miejscu będzie kontynuowana. Zarówno budynek, jak i maszyny zakupił bowiem Jaroslav Drahoš - właściciel drukarni Finidr.

„Pod koniec zeszłego roku właściciel Cieszyńskiej Drukarni zdecydował, że drukarnia zakończy swoją działalność poligraficzną. Informacja ta z pewnością nikogo nie ucieszyła. FINIDR i Cieszyńska Drukarnia produkowały obok siebie przez 27 lat. Pomimo tego, że byliśmy konkurencją i poruszaliśmy się na tym samym rynku, wiele razy spotykaliśmy się także u tych samych klientów, nawet pomimo tego w wielu dziedzinach byliśmy zdolni do współpracy i wzajemnej pomocy. Teraz Cieszyńska Drukarnia zakończyła działalność. Miała inną strategię, która nie odniosła sukcesu w tym zawrotnym świecie. Mogło się to przydarzyć jakiejkolwiek firmie w każdej

branży” - czytamy w komunikacie drukarni Finidr z Czeskiego Cieszyna.

Przedstawiciele firmy informują, iż po podjęciu decyzji o zakończeniu działalności Cieszyńskiej Drukarni, jej przedstawiciele zwrócili się do właściciela drukarni Finidr, aby ten znalazł drogę do zachowania przynajmniej części tej cieszyńskiej tradycji. „Twarde, ale uczciwe negocjacje doprowadziły do stopniowego porozumienia o przejęciu niektórych kluczowych pracowników, odkupieniu maszyn, a następnie o kupnie nieruchomości drukarni. W przeciągu kwietnia w tym budynku znów stopniowo przywrócimy do życia produkcję książek - informuje Jaroslav Drahoš, właściciel drukarni Finidr z Czeskiego Cieszyna.

Historia drukarni, majacej swoja siedzibę przy ul. Głównej, od 1888 roku jest ściśle związana z rodziną Prochasków, która w 1806 roku przybyła do Cieszyna, nabywając drukarnię od Fabiana Beinhauera. Intensywny rozwój drukarni przy rzece Olzie trwał praktycznie do 1920 roku. W latach 30. pojawiły się problemy, w efekcie których drukarnia została przejęta przez bank, a następnie odsprzedana w 1940 roku nazistowskiemu działaczowi Hubertowi Lüdermannowi. Po wojnie zakład został upaństwowiony, a w latach 90. sprywatyzowany.

fot. dietetyk Aleksandra Chałupska

Cieszyn wreszcie z dietetykiem! Tylko teraz skorzystasz Z BEZPŁATNEJ KONSULTACJI

Jeśli przez lockdown borykasz się z dodatkowymi kilogramami, nie jesteś sam. Statystyki są nieubłagane: 30% Polaków przytyło w czasie pandemii. Pandemia uwięziła nas w domach, przykuła do komputerów, a obok komputera zawsze leży jakieś ciasteczko. Do lata coraz bliżej, dlatego też coraz więcej osób chce powstrzymać proces tycia. Mieszkańcom Cieszyna pomoże w tym Aleksandra Chałupska, dietetyk z gabinetu Projekt Zdrowie. Zapisy na konsultacje już ruszyły!

A ToBiE iLE KiLogRAMÓW ZoSTAło Do LATA?

Siłownie i kluby fi tness, do których tak wiele osób chodziło przed pandemią, zostały zamknięte, a nasza aktywność znacznie spadła. Codzienne stresy rozładowujemy jedzeniem. Często sięgamy po nie z nudów, bo przebywając w domu, mamy do niego łatwy dostęp. Tymczasem kartki w kalendarzu i zbyt ciasne letnie spodenki krzyczą: do lata coraz bliżej, a forma jeszcze zimowa. Z pomocą przyjść może teraz tylko dietetyk. - Większość Pacjentów samodzielnie wyznacza sobie cele związane z utratą masy ciała, a później boryka się z narastającym stresem, że ubytek kilogramów nie jest taki, jak zakładali. Motywacja, a tym samym chęć dalszego wysiłku, spada. Dlatego tak ważne jest wsparcie dietetyka, który wyznaczy realne cele i pomoże je zrealizować. To nie działa tak, że każdy, kto zrezygnuje ze słodyczy i smażonych potraw, schudnie. Potrzebna jest indywidualna dieta, uwzględniająca nie tylko preferencje smakowe, ale przede wszystkim stan zdrowia czy tryb życia - tłumaczy Aleksandra Chałupska, dietetyk Projekt Zdrowie Cieszyn.

NoWA JAKoŚĆ DiETETyKi W CiESZyNiE

Czym wyróżnia się nowy gabinet dietetyczny Projekt Zdrowie w Cieszynie? Jest to jeden z niewielu

gabinetów, który oferuje Pacjentowi wybór pomiędzy kuracją opartą tylko na diecie oraz kuracją opartą na połączeniu diety i suplementacji. Co to tak naprawdę oznacza? Dietetyk dzięki możliwości ułożenia planu dietetycznego bez obowiązkowej suplementacji, jest w stanie pomóc praktycznie każdemu Pacjentowi - seniorom, kobietom w ciąży, matkom karmiącym, alergikom, czy też osobom, które cierpią na różne choroby i dolegliwości. - Diety i zalecenia żywieniowe bazują na różnych metodach i trendach żywienia. My staramy się udowodnić, że żeby schudnąć, nie trzeba tracić majątku na trudno dostępne lub nietypowe produkty. Racjonalne podejście do odżywiania powinno w dużej mierze uwzględniać sezonową zmienność produktów. Bez problemu dostaniecie je we wszystkich marketach w Cieszynie - zapewnia Pani dietetyk.

PieRWSZA KonSUltACJA DietetYCZnA TERAZ BEZPŁATNIE

Decydując się na spotkanie z dietetykiem teraz, możesz skorzystać z bezpłatnej konsultacji. Konsultacja ta obejmuje analizę składu ciała oraz badanie poziomu tkanki tłuszczowej. W trakcie spotkania dietetyk poda wytyczne dotyczące zapotrzebowania kalorycznego organizmu oraz podpowie, jak zmienić nawyki żywieniowe. Pierwsza wizyta jest całkowicie niezobowiązująca. To Pacjent podejmuje decyzję, o chęci kontynuacji kuracji.

ZAPiSZ SiĘ JUŻ TERAZ, My ZRoBiMy WSZySTKo, AByŚ oDLiCZAł DNi, A NiE KiLogRAMy Do LATA!

PROJEKT ZDROWIE POLSKIE CENTRA DIETETYCZNE

ul. doktora Jana Michejdy 12, 43-400 Cieszyn

e-mail: cieszyn@projektzdrowie.info https://cieszyn.projektzdrowie.info/

/Projekt-Zdrowie-Cieszyn

tel. +48 880 666 890

/Projekt-Zdrowie-Cieszyn

UBEZPIECZENIA MAJĄTKOWE

· mienia od ognia i innych zdarzeń losowych lub na bazie wszystkich ryzyk (all risks) wraz z ryzykiem utraty zysku (Business Interruption - BI) · mienia od kradzieży i dewastacji · ubezpieczenie gotówki w lokalu i transporcie · ubezpieczenie sprzętu stacjonarnego oraz sprzętu przenośnego · ubezpieczenie szyb i innych przedmiotów od stłuczenia · ubezpieczenia transportowe · ubezpieczenia komunikacyjne

UBEZPIECZENIA OC

· z tytułu prowadzonej działalności i posiadanego mienia, · z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, · odpowiedzialności cywilnej zawodowej, · oraz odpowiedzialności cywilnej menadżerów (D&O)

UBEZPIECZAMY WSZYSTKO

UBEZPIECZENIA TECHNICZNE

· maszyn od awarii (Machinery Breakdown - MB) · maszyn budowlanych od wszelkich zdarzeń (Contractors Plant Machinery CPM) · robót budowlano - montażowych (Contractors All Risks - CAR i Erection All Risks - EAR) · oraz utraty zysku (Machinery Loss of Profit - MLOP, Advanced Loss of Profit - ALOP)

UBEZPIECZENIA FINANSOWE

· gwarancje kontraktowe · gwarancje przetargowe, zwrotu zaliczki, dobrego wykonania kontraktu, usunięcia wad i usterek oraz należności handlowe

ZDROWIE, ŻYCIE

· ubezpieczenia pracownicze grupowe · ubezpieczenia na życie indywidualne · ubezpieczenia NNW · ubezpieczenia podróżne · ubezpieczenia zdrowotne