KIERUNEK KULTURA
nn
a M aj e w s
k
a
A
OK
najbardziej międzynarodowe słowo
Letnia pora sprzyja podróżom, także zagranicznym, czasem bardzo dalekim, wręcz egzotycznym. Poznajemy nie tylko kulturę, kuchnię, historię, zabytki i przyrodę, ale również mamy styczność z lokalną mową. i w Cieszynie można częściej niż zwykle usłyszeć obcokrajowców, nie tylko uczestników odbywającej się tradycyjnie podczas wakacji „Letniej szkoły języka, literatury i kultury polskiej”. Wszyscy zagraniczni goście wraz ze swoją obecnością wnoszą do miasta wielobarwność kulturową i językową, która przez całe wakacje będzie widoczna na cieszyńskich ulicach. a czy zastanawialiśmy się kiedyś, jakie jest najbardziej międzynarodowe słowo, rozumiane pod każdą szerokością geograficzną, nawet w najdalszym zakątku świata?
strona „Boston Morning Post” z 23 marca 1839 roku, źródło: cbsnews.com
nieuniknione bezpośrednie kontakty użytkowników różnych języków od wieków sprzyjały wzajemnemu przejmowaniu słów. zapożyczenia są całkowicie naturalnym elementem rozwoju każdego języka i nie da się ich uniknąć. rozpatrywane z perspektywy historycznej, są świadectwem istnienia związków, m.in. politycznych, religijnych, handlowych i kulturalnych, między poszczególnymi nacjami. Przekazują wiele informacji o charakterze wzajemnych powiązań i ich intensywności w konkretnym miejscu i czasie. to dzięki zapożyczeniom wiemy na przykład o kontaktowaniu się grup etnicznych w okresie, z którego nie przetrwały żadne źródła pisane, jak zapożyczenia w języku prasłowiańskim pochodzenia staroirańskiego np. bóg (dawca) albo raj (kraina szczęścia). także we współczesnej polszczyźnie możemy odnaleźć wiele wyrazów pochodzenia obcego. nie zawsze 26
TRAMWAJ SŁUPSKI • VII 2022
zdajemy sobie z tego sprawę, bo wiele zapożyczeń uległo przyswojeniu w takim stopniu, że traktujemy je jako wyrazy rodzime. wśród naszych zapożyczeń są głównie słowa wywodzące się z łaciny i greki, bohemizmy, germanizmy, galicyzmy, zapożyczenia z języka włoskiego, węgierskiego, języków orientalnych tj. arabskiego i perskiego, które trafiły do nas poprzez język turecki, z hebrajskiego i jidysz, z języków wschodniosłowiańskich oraz z angielskiego. Historia zapożyczeń z tego ostatniego języka nie jest długa, bo sięga XiX wieku. w słowniku lindego (1807-1814) znajduje się niewiele anglicyzmów, wśród nich m.in. klub, piknik, poncz. w trakcie XiX wieku stopniowo umacniała się moda na angielski wśród elit, tym większa, im bardziej znany powszechnie stawał się francuski. liczba słów przejmowanych do polszczyzny z angielskiego rosła gwałtownie po ii wojnie światowej, kiedy język ten zaczął dominować w światowej dyplomacji, nauce, gospodarce, wszystkich gałęziach techniki, popkulturze, sztuce i sporcie. obecnie to właśnie angielski i jego odmiana amerykańska najsilniej oddziałują na naszą rodzimą mowę. jednym z zapożyczeń angielskich, które trwale i powszechnie weszło do języka polskiego, jest słowo ok. używają go, a na pewno rozumieją, praktycznie wszyscy Polacy. zresztą nie jesteśmy wyjątkiem. Możemy tu bez przesady mówić o zawrotnej międzynarodowej karierze tego słowa – jest najczęściej używanym i najpowszechniej rozumianym anglicyzmem na świecie. co więcej, ok było pierwszym słowem wymówionym na powierzchni księżyca. słowo wygląda nietypowo jak