Α .2 . Σ ω μ α τ ι κό μ έ λο ς φ άντα σμ α | M a u ri ce M e rl ea u - Po nty
Η ανατομική πρακτική και η γκροτέσκα αισθητική του καρναβαλιού συμβάλλουν σε μια αποσπασματική θεώρηση του σώματος και των αθέατων μερών του, που βρίσκει γενεσιουργό αιτία σε μια συγκεκριμένη στάση ως προς τα κλασικά πρότυπα της σκέψης για το σώμα, τον κόσμο, την αρχιτεκτονική, τη φύση. Τόσο η ανατομία, ως μέσο φθοράς και αποσύνθεσης, όσο και το ανοιχτό στον κόσμο σώμα της γκροτέσκας αντίληψης, επιχειρούν ένα θεωρητικό επαναπροσδιορισμό της έννοιας του σώματος και της αρχιτεκτονικής, που αποκλίνει από τα καθιερωμένα φιλοσοφικά πλαίσια, βασισμένα στην πλατωνική θεωρία και στο έργο του René Descartes. Ο γάλλος διανοητής Maurice Jean Jacques Merleau-Ponty (1908 –1961), επιδιώκει να αποσταθεροποιήσει τη δομή της δυϊστικής αντίληψης, εκκινώντας από την παραδοχή πως νόηση και σώμα βρίσκονται σε αμοιβαία αλληλεξάρτηση, πως η σκέψη είναι ενσαρκωμένη, και εδράζεται στην αισθητική και σωματική εμπειρίαi. «Υποκείμενο, σώμα και κόσμος είναι λοιπόν οι βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους στρέφεται η μερλωποντιανή φαινομενολογία της αντίληψης» (Μουρίκη, 1991: 10). Η Φαινομενολογία της Αντίληψης [Phénoménologie de la perception] (1945), συγκαταλέγεται στα πρώιμα έργα του στοχαστή και αποτελεί έναυσμα για την παρούσα μελέτη, καθώς προβάλλει μια ιδιαίτερη έμφαση στο σώμα, ως αναγκαία ανοιχτή συνθήκη για την ύπαρξη στον εξωτερικό χώροii. Ο M.Ponty, προτείνει μια υπαρξιστικήiii φαινομενολογία στην οποία «το είμαι έχει προτεραιότητα επί του σκέφτομαι» (Χατζησάββα, 2009: 129) και η πρωταρχική εμπειρία έχει προτεραιότητα επί της αντίληψης.
i. Το πνεύμα, δεν αποτελεί ένα φευγαλέο ιδανικό, αλλά εντάσσεται στο σώμα, με το οποίο αναπτύσσει μια αμφίσημη σχέση και το υποκείμενο, πέρα από σκεπτόμενο ον, συνίσταται και στην ικανότητα συγκρότησης ενός σωματικού εγώ, ικανού να αναμειχθεί με τον κόσμο γύρω του. ii. Η φαινομενολογία, όπως δηλώνει και το όνομά της, αναζητά τον λόγο των φαινομένων, αφήνει τα ίδια τα φαινόμενα να αποκαλύψουν το βαθύτερό τους νόημα. Ταυτόχρονα, το αρχαίο ρήμα φαίνω (ρίχνω φως, άρα επιτρέπω την εμφάνιση ενός πράγματος), εκφράζει τη ρίζα της λέξης φάντασμα. «Αλλά η ερώτηση παραμένει αν αυτό που εμφανίζεται στο φαινόμενο είναι στην πραγματικότητα το ίδιο πράγμα με αυτό που έρχεται στο φως στο φάντασμα. Αν το φως του φαντάσματος είναι ικανό να διαταράξει αυτό της φαινομενολογίας» (Gasché 2012: 284). iii. Σύμφωνα με τον υπαρξισμό, η ύπαρξη προηγείται της ουσίας, δεν έχει στατικές ιδιότητες, αλλά διαμορφώνεται αέναα.
28
