Alvaro Rabelli NAGORE LEGARRETA
hizkuntzalaria, Miranda Ebroko hizkuntza eskolako irakaslea
Bagare, bagire... we are TXANDIOKO EUSKALTZALE JAKINTSUA zen Bittor Kapanagak ez du astirik izan Gontzal Mendibilek musikatu zion olerkitxo gogoangarria eraldatua ikusteko. Izan ere, badirudi zenbaiten ahaleginak horrexetara garamatzala. Gure Hegoalde honetan behintzat goitik behera gaztelaniaduna den gizarte honek lekua egin behar dio hizkuntza arrotz biri, euskarari eta ingelesari. Euskara arrotza? Horrela jaurtiko lidake Otxandioko jakintsuak, seguru. Eta nik, bide batez euskaltzale guztiei kontra eginez, segun nondik begiratzen dugun, bai, euskara arrotza dela erantzungo nioke. Euskara oraindik ez dela euskal gizarte osoarena ez da nik asmatutako zerbait, dugun errealitatea baino, berau gehiago edota gutxiago gustatu arren. Baina errealitatea aldakorra da, hizkuntza kontuetan zer esanik ez eta gizarte honek arrazoiak arrazoi euskara berreskuratuko zuen elebitasunari ekin zion aspaldi.
O
Beude hor, beraz, orain arte lortutako emaitzak eta bakarrik esan dezagun, aurrera jarraituko badugu, egindakoaren gaineko hausnarketa egitea ezinbestekoa dela. Familia bidezko transmisio naturala alde batera utzita, badira aspaldion arreta ekarri duten bi arlo, irakaskuntza eta administrazioa, alegia. Biak ezinbestekoak euskararen berreskuratzean, eta biak polemikoak euskararen berreskuratzearen kontraesanak bertan inon baino argiago azaltzen zaizkigulako. Bada, esan bezala, batetik irakaskuntzako ereduen eta bestetik administrazio hizkuntza eskakizunen inguruko egokitzapenak heldu dira. Euskara eredu bakarra irakaskuntzan ezartzea eta administrazioetako hizkuntza eskakizunak hain zuzen euskarazko irakaskuntzatik datozenei automatikoki ematea dira hartu berri diren erabakietako batzuk, gure oraingo arduradun politikoek hartutakoak ere. Goitik datozkigun egokitzapen horien aurrean beti errezeloa pizten zaigu, momentuko itxura politikoak bultzatutako neurriak direlakoan egoten gara. Logikoagoa litzateke neurriak hartzea azterketan funtsa-
tutako gogoeta sakona egin eta gero. Horratx gure akatsa, hizkuntzaren hainbat arlotan dihardugunona. Zenbat ibili garen eta oraindik zein gutxi dakigun gure irakaskuntza elebidunaz, egoera soziolinguistikoek eragiten dituzten aldeez, hizkuntzen arteko distantzia genetikoek dakartzaten zailtasunez, hizkuntza ikasleen etsipenaz, hizkuntza kalitateaz eta gainean daukagun krisi ekonomiko eta demografikoak eragingo digunaz. Jakin ez dakigu ezer. Etorriko dira, hala ere, azterketa horiek guztiak. Bitartean, aurreko guztiarekin nahikoa ez, eta goian aipatu lez, orain ingelesari ere lekua egin behar diogu. Jakingo al dugu gure sistema elebidun desorekatuetan hirueletasuna txertatzen? Zertarako? Auzoko okindegian ogia ingelesez eskatzeko? Turista izateko? Bizitza osoa ditxosozko C1 edo C2 lortzen emateko eta azkenean administrazioan mileurista izateko? Ala ilustre batek dioen moduan, kulturalki irekiak izateko? Horra galderak. DANI BLANCO
euskara
euskara
euskara
K R O N O L O G I A
Diruz gaizki, osasunez ez hainbeste. Iazko URTEKARIAn, euskararen normalizazioan ari diren eragileak krisiaren mamua ikusten hasi zirela genioen, aurten sarrerako atetik sartu da mamutzarra. Murrizketak dinbi-danba. Alabaina, indarguneak begi-bistan geratu dira. Topaguneak aurrera begirako pausoak zehaztu ditu, Korrikak ekitaldi jendetsua izan du eta Iru単ean euskaltzaleek manifestazio handia egin dute Nafarroako hizkuntza politikaren kontra. Euskara Senatuan 2011-01-18/19. Estreinakoz Espainiako senatariek hizkuntza koofizialak erabili ahal izan zituzten mozioen eztabaidetan.
Euskararen Aholku Batzordea 2011-01-24. Legegintzaldia hasi zenetik bigarren aldiz elkartu ziren EABko kideak. Jon Juaristi kide berri aukeratu izanak hautsak harrotu zituen, euskararen kontrako adierazpenak egindakoa zela-eta.
Topaguneko euskara elkarteetako kideak Bilboko batzarrean. ELGOIBARKO IZARRA KULTUR ELKARTEA.
Sinadura bilketa
Oinarriparrak
2011-02-03. Euskaldunak Euskaraz
ETBn izeneko sinadura bilketa abiarazi zuten Interneten. Sinatzaileek Euskal Telebistako agintari eta langileei eskatzen zieten betiko ohituraren kontra, ez eskatzeko herritarren adierazpenak euskaraz bezala gaztelaniaz egiteko.
Manifestazioa
Euskal Kulturaren Urtekaria 2011-2012
2011-02-12. Euskal Herrian Euska-
78
raz taldeak manifestazioa egin zuen, Sasi guztien gainetik, euskaldun eta burujabe! lelopean, Donostian. EHEren sortzaileetako bat izan zen Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi omendu zuten.
2011-02-26. Topaguneak biltzen dituen 96 euskara elkarteetako 200 bat ordezkari bildu ziren Bilbon XXI. mendeko euskaldunon elkarteen mugimenduaren oinarriparrak txostena bozkatzeko. Topaguneak 2010eko urtarrilean hasi zuen orain Euskaldunon Elkarteen Mugimendua izena hartu duen federazioaren lan ildoak hausnartzeko prozesua. Hamabost aditu eta arituk osatu-
Lege-proposamena 2011-02-17. Nafarroa Baik euskara-
ren ofizialtasuna Nafarroa osora zabal-
tako batzordeak prestatu zuen oinarrizko ponentzia proposamena eta hainbat hilabetez elkarteetako 250 lagun aritu ziren gogoetan. Urtebeteko hausnarketaren ondoren hartu zuten erabaki nagusia izan zen euskaraz bizitzeko haututik eragiletzan sakontzeko bideari heltzea. Txostenak aldeko 72 boto jaso zituen, 11 zuri izan ziren eta 3 kontrako.
tzeko lege-proposamena aurkeztu zuen Parlamentuan. Ez zuen aurreneko tramitea ere gainditu.
K R O N O L O G I A Udalak EAEn
Korrika 2011
2011-02-17. Kontseiluak EAEko 66
udalen hizkuntza politikak ikertu zituen 2010. urtean eta emaitzak jakinarazi zituzten data honetan. Ikerketaren arabera, 66 udal horietatik 16k (%24) baino ez zituzten hiztunen hizkuntza eskubideak bermatzeko moduko politikak.
euskara
2011-04-07/17. Korrikaren 17. edizioa Arabako Trebiñun hasi zen apirilaren 7an eta Donostian bukatu zen apirilaren 17an. Maitatu, ikasi, ari... euskalakari lelopean. AEK-k eta Korrikak euskara maite, ikasi eta erabiltzen duenari izena jarri zion: Euskalakaria. Hara leloaren jatorria. Korrikak Euskaltzaindia omendu zuen.
Osakidetza 2011-03-04. Aralarrek Eusko Jaurla-
ritzako Osasun Sailari eskatutako datuen arabera, gutxienez euskara jakitea derrigorra zen 92 lanpostutan euskara ez zekitenak ari ziren lanean. Hizkuntz eskaeren urraketa gehienak Osakidetzako administrazio lanetan izan ziren.
Euskara karrikan
“Harrapazank”
Korrikaren 17. edizioa, Donostian. / KORRIKA 17
2011-03-16. Harrapazank egitasmo-
52.000 esaldi biltzen zituen datu-baseak, besteak beste.
Euskal Gramatika
aren seigarren edizioa egin zen. 12 eta 18 urte arteko gazteentzat euskara eguneroko hizkuntza izan dadin hainbat ekintza egin ziren.
Euskara ofiziala
tsitateko Euskara Institutuak Sareko Euskal Gramatika sortu zuen.
Itzulpenak libre 2011-03-23. 2006tik data honetara
arte Gipuzkoako Foru Aldundiak egin zituen itzulpenak sarean eskuragarri ipini zituzten. Creative Commons baimena zeukaten 28.000 dokumentu eta
2011-04-01. Euskal Herriko Uniber-
2011-03-22. Erriberan Euskaraz el-
karteak euskara Nafarroa osoan ofiziala izan zedin eskatu zuen.
www.aritu.eu 2011-03-28. Artez Euskara Zerbi-
tzuak euskaraz bizi nahi duenari laguntzeko gunea jarri zuen: www.aritu.eu.
Bizkaierara itzultzen 2011-04-06. Azkue Fundazioak eta
Elekak testuak, dokumentuak eta webguneak euskara batutik bizkaierara zein alderantziz itzultzeko erreminta aurkeztu zuten. Opentrad B maiatzetik aurrera izango zen abian.
Euskal Kulturaren Urtekaria 2011-2012
2011-03-14. Iruñeko karriketan euskarak agerikoa izan behar zuela aldarrikatu zuten 2.428 lagunek, erregistroan eskaria eginda. Iruñeko Euskalgintzaren Bilguneak egin zuen sinadura bilketa.
79
euskara
K R O N O L O G I A labur-labur
Ikerketa-gunea 2011-04-07. Gipuzkoako Foru Al-
2011-01-10. Erramun Osa Euskaltzaindiako idazkariorde izendatu zuten.
2011-04-26. Jose Antonio Arana Martija ohorezko euskaltzaina hil zen.
dundiak eta Elhuyar Fundazioak lankidetza hitzarmena sinatu zuten. Hizkuntzen industriarako ikerketa-gunea sortzeko bideragarritasuna aztertuko zuten. 150.000 euroko diru-laguntza emango zitzaion Elhuyarri ikerketa eta garapena sustatu zitzan.
2011-05-26. Frantxua Maitia sozialista Euskararen Erakunde Publikoko presidente izendatu zuten, txandakako presidentzia aplikatuz.
Euskara Eguna
2011-01-21. Vahan Sarkisian ohorezko euskaltzain armeniarra hil zen. 2011-03-22. Fernando Mendizabal euskaltzain urgazlea hil zen. 2011-04-08. Xabier Gere単o idazlea eta ohorezko euskaltzaina hil zen.
2011-05-31. Miren Azkarate Euskaltzaindiako Argitalpen batzordeko kide izen-
datu zuten eta Joan Mari Torrealdai bibliotekari akademiko eta Azkue Bibliotekako batzordeko buru. Biek Arana Martijak utzitako karguak hartu zituzten. 2011-07-14. Bittor Kapanaga euskaltzalea hil zen.
Gasteizko saltokietan
Euskal Kulturaren Urtekaria 2011-2012
2011-04-07. Geu elkarteak Nahi baduzu, euskaraz! kanpaina jarri zuen
80
abian. 2.000 pin banatu zituen tabernari eta dendari euskaldunak identifikatzeko.
2011-04-30. Herriko zenbait kultur talde, komertzio eta erakunderen bultzadari esker, Zarrakazteluk (Nafarroa) Euskararen Eguna berreskuratu zuen, zortzi urteko etenaldiaren ostean.
Udalak Nafarroan 2011-05-03. Kontseiluak Nafarroako hizkuntza politiken neurketan atera-
K R O N O L O G I A
Dokumentala 2011-05-04. Hizkuntz Eskubideen Behatokiak Duintasun bidea. Euskara gaixo dago Osakidetzan dokumentala aurkeztu zuen.
Euskaltegiak 2011-05-04. Nafarroako AEKren euskaltegietako ikasleek 900 instantzia aurkeztu zituzten Euskarabidean. Helduen euskalduntzea diruz laguntzeko eta euskaltegietako egoera normalizatu zedin eskatu zioten euskara ikasleek. AEK-k emandako datuen arabera, ikasleek 462.506 euro ordaindu zituzten matrikuletan, eta Euskarabideak ez zien inolako diru-laguntzarik eman.
Zazpi Kaletan 2011-05-06/7. Bilboko Zazpi Kaleak
denda auzo bat baino gehiago direla,
Manifestazioa Iruñean 2011-05-15. Kontseiluak egin zuen
manifestaziorako deialdia eta milaka lagun elkartu ziren Nafarroan euskaraz bizitzeko eskubidea aldarrikatzera. Ondokoa salatu zuten antolatzaileek: “Ulertezina da Nafarroako Gobernua nola ari den euskaldunon kontra. Modu bereziki bortitzean ari da azkenaldian. Euskarazko komunikabideei lizentziak eta diru-laguntzak kenduz. Hezkuntza-sisteman euskara baztertuz. Euskara ikasi nahi dutenei diru-laguntza ezin urriagoak emanez, euskaltegiak itoaraziz, euskarazko ekimen eta ekitaldi guztiak murriztuz… Euskara ahal duten une eta gune guztietan itotzeko ahalegin guztiak egiten ari da”.
bizirik daudela eta bertakoek euskaraz bizi nahi dutela aldarrikatzeko jaialdia egin zen. Antolatzaileek esan zutenez, multinazionalak auzoan sartu zirenetik, geroz eta zailagoa da Zazpi Kaleetan euskaraz bizitzea.
Manifestazioko argazkia. NAFARROAN.
Urtekaria 2011-05-10. Hizkuntza-Politikari buruzko 2010eko Urtekari digitala aurkeztu zuen Kontseiluak lehen aldiz. 2010ean euskararen normalizazioaren bidean gertatutako albiste, iri-
Euskal Kulturaren Urtekaria 2011-2012
tako ondorioak aurkeztu zituen. 23 udalerri aztertu zituen eta Kontseiluaren ustez, lauk baino ez zituzten egiten euskararen normalizaziorako politika egokiak.
euskara
81
euskara
K R O N O L O G I A
HPSk 12.536.000 euro 2011-05-26. Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Poli-
tikarako Sailburuordetzak euskara sustatzeko 12.536.000 euroko diru-poltsaren berri eman zuen. Honela banatu ziren diru-laguntzak: Euskalgintza ..............................1.280.000 Hedabideak ................................5.480.000 LanHitz ......................................2.400.000 IKT ............................................1.576.000 EBPN ........................................1.800.000 2010ean, guztira, 12.892.000 euro banatu zituen HPSk. 2011n %2,76ko jaitsiera egin zen. tzi artikulu eta iruzkinak jaso zituzten modu kronologikoan antolatuta.
Jasone Cenoz hizkuntzalaria saritua 2011-05-16. Hizkuntzalaritza Apli-
katuko Espainiako Elkartearen ikerketa saria jaso zuen Cenozek; EAEko hezkuntza sisteman, eleaniztasunari buruz egindako ikerketagatik. Towards Multilingual Education: Basque Educational Research in International Perspective da lanaren izenburua.
UEMA Eguna
eboluzioari buruzko txostena (Euskararen egoerari eta bilakaerari buruzko adierazleak) aurkeztu zuen Eusko Jaurlaritzak.
Udalak Ipar Euskal Herrian
2011-06-24. Kontseiluak Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako hainbat udaletako hizkuntza politikak aztertu eta neurketen emaitzak aurkeztu zituen. Lanik onena Hendaiako herriko etxeak zuela egina ondorioztatu zuen. 10 puntuko erreferentzia kontuan hartuz, 2,93ko puntuazioa lortu zuen.
Mintza Eguna 2011-06-04. Topaguneak antolatuta,
Mintza Egunaren 6. edizioa egin zen Elizondon.
Euskal Kulturaren Urtekaria 2011-2012
Katedraletik Codex Colixtinus lapurtu zutela jakinarazi zuten. Codex Colixtinus Donejakue bideko lehen gida da eta euskarazko lehenengo hitz zerrenda biltzen du.
Xabier Azanza Euskarabideko zuzendari ohia. / ARGIA.
“Idazlagun�
Xabier Azanza Euskarabideko zuzendaria kargutik kendu zuen. Haren lekuan Maximino GĂłmez izendatu zuten.
2011-07-06. Eleka Ingeniaritza Lin-
guistikoak Idazlagun aplikazioa aurkeztu zuen. Bereziki mikroenpresei zuzendua dago eta euskaraz aritzen denak autonomia lortzea du xede.
Herrialdeak
82
2011-07-07. Galiziako Santiagoko
2011-06-29. Euskararen Erakunde Publikoak (EEP) eta Eusko Jaurlaritzak Ipar Euskal Herrian euskararen alde lanean diharduten eragileei eman beharreko diru funtsa zehaztu eta banatu zuten. 1,13 milioi euro jarri zituen EEPk eta 470.000 euro Eusko Jaurlaritzak. Seaskak 400.000 euro jasoko zituen, hedabideek 252.500 euro.
Euskararen adierazleak
2011-07-07. Data honetatik aurrera,
2011-06-13. Euskarak azken hamabi
Euskal Autonomia Erkidegoko probintzien izen ofizialak Araba/Alava, Biz-
urteetan hainbat alorretan izandako
Codex Colixtinus
EEP eta Eusko Jaurlaritza
2011-06-04. UEMA Eguna ospatu
zen Bergaran, Gure hizkuntzak har dezan arnas lemapean.
kaia eta Gipuzkoa izango ziren espainiar administrazioarentzat.
Xabier Azanza 2011-07-19. Nafarroako Gobernuak
Banaiz Bagara 2011-09-13. Urnietako (Gipuzkoa)
Banaiz Bagara Elkarteak euskara ikastaro berritzaileak antolatu zituen. Familia euskaldunetan adinekoak zaintzen ari diren langileentzat, eta baita etxekoentzat beraientzat ere, ikastaroak antolatu zituen.
K R O N O L O G I A Euskaltegiak
labur-labur
2011-09-20. Euskaltegietan matri-
kulatutako ikasleentzako laguntzak ia erdira murriztu zituen Eusko Jaurlaritzak. 2010ean 1,85 milioi euro bideratu zituen, eta 2011n milioi bat euro. Jaurlaritzak ohartarazi zuen milioi bat euroko aurrekontuarekin laguntzak zegozkien eta eskatu zituzten guztiei ordaintzeko iritsiko ez balitz, proportzionalki banatuko zituztela.
euskara
2011-02-03. Eusko Jaurlaritzak AEKren eta Topagunearen laguntzarekin egindako ikerketa aurkeztu zuen: Mintzapraktika egitasmoaren eraginkortasuna neurtzen, 2010. 2011-02-28. Joseba Intxaustik Euskararen Historia Soziala (EHS). Argibide biblio-
grafikoak argitaratu zuen Euskaltzaindiaren Etxeberri bilduman. 2011-02-28. Mikel Zalbidek Euskararen legeak hogeita bost urte. Eskola alorreko bila-
kaera: balioespen-saioa liburua argitaratu zuen Euskaltzaindiaren eskutik. 2011-03-11. Elena Martínez de Madinak Gasteizko Toponimia III, Gasteizko Uba-
UEMAko zuzendaritza 2011-10-01. Udalerri Euskaldunen Mankomunitateak, UEMAk, zuzendaritza berritu zuen. Maren Belastegi izendatu zuten lehendakari, eta kide berri ondokoak: Mikel Ansotegi (Aulesti, Bildu), Jon Abril (Bera, Aralar), Asier Mujika (Arama, independentea),
rrundia / Toponimia de Vitoria III, Ubarrundia de Vitoria liburua kaleratu zuen, Euskaltzaindiaren eskutik. 2011-03-24. Joseba Lakarrak eta Iñigo Ruizek Koldo Mitxelenak sortutako testu
guztiak bildu zituzten hamabost liburukitan. 2011-03-28. Orreaga Ibarrak Nafar euskaldun gazteen ahozko diskurtsoa izeneko li-
burua argitaratu zuen Nafarroako Unibertsitate Publikoaren eskutik. 2011-04-18. Isaac Fernandezek Galego-eúscaro / Euskara-galiziera hiztegia plaza-
ratu zuen. 2011-04-20. Eduardo Aznarrek El euskara en La Rioja. Primeros testimonios (Pamiela) liburua argitaratu zuen. 2011-04-29. Jüje Etxebarnek Gramatika Emendakinak. Zuberoako euskaraz liburua argitaratu zuen Euskaltzaindiaren Jagon bilduman. 2011-05-09. Eusko Jaurlaritzak Iritzi Publikoaren Urtekaria argitaratu zuen eta
EAEko herritarrek euskarari buruz zituzten iritziak jasotzen ziren. 2011-05-12. Joxe Manuel Odriozolak Estatu etnozidaren kontra (Elkar) liburua plazaratu zuen. 2011-05-30. Euskaltzaindiak Euskararen Herri Hizkeraren Atlasaren III. liburukia
argitaratu zuen. 2011-05-30. Eusko Jaurlaritzak Euskalterm Terminologia Banku Publikoaren bertsio eraberritua eta hamalau hiztegi terminologiko berri aurkeztu zituen. 2011-05-31. Pilar Yoldik Gipuzkoako Foru Aldundiaren Bertan monografiko
bildumarako Bertan euskara liburua atondu zuen. 2011-06-09. Euskaltzaindiak Euskal Herriko Udalen Izendegia argitaratu zuen.
Pilar Yoldi. / JOSU SANTESTEBAN.
Euskal Kulturaren Urtekaria 2011-2012
2011-07-28. Euskaltzaindiak Pirinioetako hizkuntzak: lehena eta oraina izeneko CDa argitaratu zuen.
83
euskara
K R O N O L O G I A
2012ko aurrekontuak Nafarroan 2011-11-16. Kontseiluak Na-
farroako Gobernuak euskara sustatzeko 2012rako aurkeztutako aurrekontuak kritikatu zituen. Esate baterako, 2012an euskaltegiek 2011n baino %29 gutxiago jasoko zuketen. Hizkuntzaren aldeko kanpainek 2012an %21,4ko murrizketa izango zuketen eta hedabideen partida desagertu egingo zen.
Lexuri Arrizabalaga (Gatika, EAJ), Oibar Egia (Gizaburuaga, independentea), IĂąaki Agirrezabalaga (Zumaia, Bildu), Maren Belastegi (Bergara, Bildu), Miren Irigoien (Oiartzun, Bildu) eta Josetxo Mendizabal (Zestoa, EAJ).
Mintza Laguna Elizondon. / GERNIKA BERBALAGUN.
antzinako herritar euskaldunei kristau gaiak irakasteko erabiltzen ziren testuak daude. Bigarren zatian berriz, Martin eta basajaunak eta Ona eta piztia eta Nola Kattalinek deabruari ziria sartu zion ipuinak jaso dituzte.
Kontsumitzaileen dekretua
Euskal Kulturaren Urtekaria 2011-2012
84
Aditzak.com 2011-10-24. Garikoitz KnĂśrrek Aditzak.com webgunea jarri zuen abian. Euskal aditz laguntzailea jokatzeko tresna prestatu zuen eta adizki egokia aurkitzen laguntzen zuen. Aditzaren denbora, modua eta mota aukeratu eta tresna berak ematen zuen adizki forma egokia.
Izarbeibarko euskara 2011-11-12. Irakurgaiak Izarbeibarko
euskaraz. Uterga, Ukar eta Garesko testu zaharrak eta berriak izeneko liburua aurkeztu zuten. Aitor Arana da egilea eta liburuak bi zati ditu. Lehenengoan
2011-12-20. Jaurlaritzak IKTetan eta hedabideetan euskara sustatzeko diru-laguntzak jakinarazi zituen. 4.875.000 euro hedabideetarako eta 1.464.200 euro IKTetarako.
labur-labur
2011-10-06. PSE-EE, PP eta UPyD
alderdiek Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan kontsumitzaileen eta erabiltzaileen hizkuntza eskubideak bermatzeko egindako dekretua bertan behera utziko zutela adostu zuten. Haien ustez, administrazioak ez zuen saltokiek hartu beharreko erabakietan parte hartu behar. Dekretua 2008koa zen eta hori indargabetuta saltoki handiak ez ziratekeen derrigortuta egongo euskaraz zerbitzua ematera.
Jaurlaritzaren laguntzak
2011-01-26. Topaguneak Euskara aniztasunean jardunaldiak antolatu zituen. 2011-02. Zabalik elkarteak Otsail ostegunak antolatu zuen Donapaleun. 2011-02-16. PSNk Euskara Nafarroan, oraina eta geroa izeneko topaketak antolatu zituen IruĂąean. 2011-02-18. Soziolinguistika Klusterrak IV. Euskal Soziolinguistika jardunaldiak
antolatu zituen Donostian. 2011-04-07/08. Lasarte-Oriako Udalak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak Udaltop, Udaletako Euskara Zerbitzuen III. Topaketak, antolatu zituzten LasarteOrian. Izenburua ondokoa: Zer da euskara euskaraz ez dakitenentzat? Haiek euskarara hurbiltzeko, zer eta nola egin daiteke udaletatik? 2011-04-14. UEMAk hizkuntz ekologiari eta lurralde euskaldunei buruzko topaketa antolatu zuen Azpeitian. 2011-05-06/07. Mendebalde Kultura Alkarteak Berbak hariz josten jardunaldiak
antolatu zituen Bilbon. 2011-05-07. Euskararen Jatorriak Genetika eta euskararen jatorria VI. Biltzarra antolatu zuen Garesen. 2011-07-19/22. Gasteizko Udalak Eremu urriko hizkuntzak edo hizkuntza gutxituak hitz egiten dituzten Europako gazteen topaketa antolatu zuen Gasteizen. 2011-10-17. IMHk Hizkuntza kudeaketa enpresan, 30+10 mintegia antolatu zuen Elgoibarren. 2011-11-19. Osasungoa Euskalduntzeko Erakundeak osasun administrazioetan
egiten diren hizkuntza politikak aztertzeko topaketak antolatu zituen Eibarren.
Euskal Kulturaren Urtekaria 2011-2012
euskara
86
D A T U A K
Euskal Kulturaren Urtekaria 2011-2012
D A T U A K
euskara
87
I R I T Z I A K ZALDI ERO
euskara
Gotzon Barandiaran idazlea
Euskararen aholku batzordeak
ARGIA, 2011-10-16
Gara, 2011-03-14
Jasone Cenoz hizkuntzalaria
Potentzialtasunaren galera H
DANI BLANCO
izkuntz ereduak ezarri zituztenean, nahiko baikorrak izan zirela iruditzen zait. Astean hiru-lau orduz kanpoko hizkuntza ikasten jarduteak ez dakar hura benetan ikastea. “Hizkuntza jakitea” ere zer den ikusi behar. Jatorrizko hiztun eta goi-mailako ikasketak dituenaren maila izatea baldin bada “hizkuntza jakitea”, bada, nekez lortuko dugu. Haraino ez iristeak porrot egin dugula esan nahi baldin badu… Era guztietara, dela ikasi dutenen maila, erdizka ikasi dutenena, ikasi ez dutenena… gure hizkuntza sisteman potentzial handia galdu dela esango nuke. Bi muturren artean ibili gara: ikasleak, edo ikasi du eta EGA agiria ere lortu, edo ez daki ezer.
zken 40 urteotan euskalgintzan eta euskarazko kulturgintzan lanean ari garen herri mugimenduok ez dugu ezer erabakitzeko botere gunerik irabazi. (...) Ez dezagun instituzio publikoen menpekoak diren Euskararen Aholku Batzorde eta enparauetan parte hartu, sortu ditzagun gure Euskararen Aholku Batzordeak eta instituzio publikoek parte har dezatela baina gure gidaritzapean. Har dezagun aginte-makila behingo batean. (...) Hizkuntza eta kultura politika geuk gidatuko dugula ulertarazi geniezaieke euskal herritarrei eta klase politikoari.
uskararen ulermenari dagokionez, kontuan izateko datua ageri da [Jaurlaritzaren Euskara: Erabilera, JarreRober Gutierrez Bai Euskarari Ziurtagiriaren rak, Politikak inkestan]: 15 urtetik goelkarteko zuzendaria rako EAEko biztanleen % 77 euskara ulertzeko gai dira; gainerakoek ez dute ezer ulertzen. (...) Pertzepzioei dagokienez, inkestatuen % 85en arabera, EAEn euskaraz hitz egiten dakienak aukera handiagoak ditu. (...) Hizkuntzaren prestigioa ez dago maila berean inondik inora, izan ere, % 45ek erantzun dute Euskal Kulturaren Urtekaria 2011-2012
Prestigioa
88
E
A
euskaraz hitz egiten jakiteak prestigio handiagoa ematen diola pertsonari. Euskarak ateak irekitzen ditu, baina ez du status sozialik ematen. Horrenbestez, hizkuntza prestigiatzen ere lan egin behar da. Hizkuntza gutxiagotuek bizirauteko, prestigio soziala eskuratu behar dute esparru guztietan, lan merkatura zabalduz, garapen ekonomikoarekin lotuz, komunikabideetan presentzia irabaziz... Bai berrikuntza agentzia, 2011-01-24
I R I T Z I A K
euskara
Lourdes Unzueta
Carme Junyent
Deustuko anbulategiko medikua
Hizkuntzalaria
Plaza lortu dugula euskaraz dakigulako
“Hizkuntzek transmisioari esker iraungo dute bizirik� rgi dago hizkuntza batek bizirik iraungo duela baldin eta hura erabiltzen eta transmititzen bada. Hizkuntza politikak garrantzitsuak dira, baina, berez, ez dute balio hizkuntzak salbatzeko. Ez dut hizkuntzarik ezagutzen hizkuntza politikei esker bizirik irautea lortu duenik. Hizkuntza batek iraungo badu, hizlariek erabiltzen dutelako izango da. (...) Euskal Herrian euskaraz bizi ahal izatea lortu behar da, eta hori, noski, inoren eskuetan baldin badago, gazteen eskuetan dagoela uste dut. (...) Katalunian, esaterako, gazteak dira arazo, ez baitute katalanez hitz egiten. Hizkuntza ohikotzat jotzen dute, eta, horregatik, ez dute gehiago erabiltzen. Euskal Herriaren kasuan, erronka handiena euskaldunak ez direnek seme-alabei euskara transmititzea da. Eta hori ez da derrigortuta lortuko.
A
Berria, 2011-07-20
Euskal Kulturaren Urtekaria 2011-2012
IĂ‘IGO AZKONA
urrerapausoak egin dira. Askok egiten dituzte ikasketak euskaraz, nik dena egin nuen erderaz. (...) Erabileran pauso asko falta dira. Astiro ematen dira urratsak, nahiz batzuek esan arin goazela. Ez dago euskalduntze programarik. (...) Batzuetan ez da kexarik jartzen aldez aurretik badakizulako alperrik izango dela. (...) [Oposaketetan euskara erabakigarria ez izatea] galera da. Mediku euskaldunok ez dakit zer gehiago frogatu behar dugun. Plaza lortu dugu euskaraz dakigulako bakarrik? Hor mezu faltsu bat zabaltzen da, euskarari esker daudela batzuk lanean. Ez, nik karrera egin dut, gero oposaketa, espezializazioa eta hainbat gauza gehiago. Prest!, 2011ko azaroa
A
89
I R I T Z I A K
E T A
D A T U A K
Jose Luis Lizundia
Jon Sarasua
Euskaltzaina
Irakasle eta ikerlaria
“Ez bagara gai nazio kulturala egiteko, nazio politikoak porrot egingo du”
“Euskararen garabideak belaunaldi berri bat berpolitizatu behar du”
uskarak eta euskalgintzak pausu garrantzitsuak eman dituzte, baina politikan gauza asko ez dira ondo egin. Eta horrek batzuetan narrastu egin du euskalgintza. Utopia behar dugu baina errealismo politiko eta kulturala falta izan zaigu. Alderdi horretatik, esango nuke hizkuntzaren ofizialtasuna, Euskal Herriko Autonomia Erkidegoan, ez dela behar bezala aprobetxatu. Nafarroa eta Iparraldeko egoera eskasagoa da. Eta esan behar da, euskarak ideologia politikoetatik jasan dituen ajeak ez dituela gainditu ahal izan. Hala ere, euskalgintza indartsu ikusten dut. (...) Enkarterriak eta Zuberoa estatu bakar batean egon arte itxaron beharko al dugu euskararen lege bakar bat eduki arte? Baina Lanestosan eta Maulen nagoenean, nazio berean nagoela garbi daukat. Naziotasun hori politikoki epe luzera nola formulatzen den ikusi behar da. Gogoratu nahi dut Gernikako Estatutuak naziotasun kontzeptua azaltzen duela. Gauza bera aitortzen zaie Katalunya eta Galiziari.
uskararen arloan paradoxa bat kudeatzea tokatzen zaigu. Batetik, azken 50 urteotan egindakoa, ikuspuntu unibertsal batetik, itzela izan da. Bestetik, hizkuntzaren egoera benetan kezkatzekoa da, alarmak pizteko arrazoi asko daude, desafio zahar eta berri lodien aurrean pauso kualitatiboen beharrean gaude. Euskararen garabideak orain belaunaldi bat berpolitizatu behar du. Politizatzearen zentzurik zabalenean. Jakintza sozial batean eta ametsak produzitzeko gaitasunean hezteaz ari naiz. Beste politizazio mota bat, izan dugun ziklo honetatik guztiz desberdina. Eta uste dut amets berriak produzitzeko aroan sartzen ari garela. Amets doituak. Trantsizio garaikoa utopia desorbitatuen belaunaldia izan delako, ezker adoleszentea. Desoreka handia zegoen ametsaren eta gaitasun errealen artean, eta horrek kaltea dakar luzera. Oraingo belaunaldiari ez dagokio akats berdina egitea. Une honetan, garrantzi handia ematen diot transmisioari eta gazteak formatzeko mekanismoak sortzeari, bai euskalgintzan eta bai herrigintza zabalagoan.
Euskonews & Media, 2011-04-18
Ortzadar, 2011-03-21
Euskal Kulturaren Urtekaria 2011-2012
E
90
DANI BLANCO
EUSKALTZAINDIA.NET
euskara
E
Koikili Lertxundi
uskararen etorkizuna herritarron esku dago. Hartzen dugun jarreraren arabera egongo da. Ez dezatela hori zama bat bezala hartu, baizik eta aukera moduan (...) Euskaldunok dugun arazoa da bizi garen lurraldearen arabera ditugula aitortuta hizkuntz eskubideak. Azken batean, hizkuntz eskubideak kontuan hartuta, maila desberdinetako herritarrak gaude. Hori astakeri galanta da. Norbaitek onartuko al luke, adibidez, hori osasun eskubideekin gertatzea? (...) Argi dago gaur egungo gizartea eleaniztuna dela. Baina hori ezin da hizkuntza gutxituen kaltetan izan. Bertakoari ezin zaizkio ateak itxi, bideak estutu. Hori eginda, aldarrikatzen duten eleaniztasunaren aurka doaz. Gure kultur aniztasuna pobretu besterik ez dute egiten (...) Komunikabideena sektore estrategikoa da euskararen berreskurapenean eta garapenean, eta horrela hartua izan beharko luke.
E
Berria, 2011-06-01
Itzarri Consultingeko zuzendaria
“Titulua lanagatik ateratzen du askok, ez, ordea, konpromisoagatik”
euskara
Benito Lertxundi Musikaria
“Lotu euskara diruarekin eta lanpostuekin, eta ikusiko duzu nola salbatuko den”
alantzak ditut ea titulua lortzen dutenek, lanpostua lortuta gero, beren lan eremuan euskara normalizatzeko konpromisoa hartzen duten. Asko dira lanpostuak eskatzen dielako titulua atera dutenak eta ez euskararekiko konpromisoa dutelako. Euskara normalizatzea nahi badugu jarraipenean ahalegindu beharko genuke eta ez sartzeko merituan bakarrik. Beste muturrean daude hizkuntza primeran menderatzen dutenak, harrera egin dezaketenak, eta beraz, bezero euskaldunen eskubideak errespeta ditzaketenak, baina titulua ateratzeko gai izan ez direnak. Pertsona horiek ez al dira gai zerbitzu profesionala emateko eta herritarren hizkuntz eskubideak errespetatzeko?
ure kultura, hizkuntza, salbatzeko, politika da bide bakarra. Zer egiten dute estatu independienteek? Beren kultura inposatu. Euskara dirua eta lanpostuekin lotu, eta ikusiko duzu nola salbatuko den. Elebitasunaz zentzurik gabe hitz egiten da askotan. Herri honetan ez dago elebitasunik, ezinezkoa da 24 orduz euskaraz bizitzea. Hizkuntza bat derrigorrezkoa da eta bestea aukerazkoa. Hau lasai asko esaten da, eta ez dakit nola ez diren lotsatzen. (...) Nik ez dut zerikusirik ingeles, aleman, frantziar edo español kontzeptuekin. Hauekiko harreman sano bat da falta zaiguna, baina horretarako askatasunarekiko errespetua beharrezkoa da.
Deia, 2011-09-02
Deia, 2011-10-03
Z
G
Euskal Kulturaren Urtekaria 2011-2012
BEHATOKIA.ORG
Behatokiko zuzendaria
Etorkizuna herritarron esku
D A T U A K
IÑIGO AZKONA
Garbiñe Petriati
E T A
DANI BLANCO
I R I T Z I A K
91
euskara
I R I T Z I A K
E T A
D A T U A K
Entzuten ez diren hizkuntza gutxituak Paula Kasares Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakasle elkartua
oziolinguistika arloan eta bereziki hizkuntza gutxituen inguruan aritzen garenok gutxitan izaten dugu, ez buruan ez hizpide, gorren zeinu mintzaira. Ahozko hizkuntzen egoera soziala aztertu ohi dugu, haientzako estatusa aldarrikatu, hiztunen erabilera aukerak handitzeko plangintzak landu‌ baina ez gara sentiberak izaten gure ondoan bizi diren gorren komunikazio beharrekin. (...) Egun dakiguna da zeinu mintzairek, ahozko hizkuntzek bezalaxe, edozer mezu adieraz dezaketela inolako mugarik gabe, eta lagunarteko elkarrizketa informal baterako edo ipuin bat kontatzeko balio duten bezala balio dutela teoria zientifiko konplexua eratzeko
Euskal Kulturaren Urtekaria 2011-2012
S
92
edota poema bat egiteko. (...) 2007an Espainiako Gobernuak zeinu hizkuntzak aitortzen dituen 27/2007 Legea onartu zuen baina arau horrek espainiar eta kataluniar zeinu hizkuntzak baino ez ditu espresuki aipatzen. Euskal zeinu mintzaira oraindik ez da ofizialki onartu. Horrek euskal gorrak gutxitze egoera bikoitza bizi dutela esan nahi al du? Eskertzekoa litzateke euskal soziolinguistikak horretan ere ikertzea. Azken urteotan ugaldu dira euskal gorren komunitateak sortutako komunikazio aukerak (Zeinu TB, elkarteak, eta abar) baina gabeziak oraindik handiak dira. Gipuzkoaeuskara.net, 2011-06-01