PPU 2010 – 2012 samling 17. og 18. mars
Skulekode eller skulekultur Kva er det? HSH Bjørn Meling 2011
1
Arfwedson, Gerhard (1983): Hvorfor er skoler forskjellige? • Fordi skular tilpassar seg det press eller dei forventningar dei møter frå nærmiljøet og/eller andre påverknadsfaktorar (jfr. privatskular i t.d. England) • Arfwedson: ”Skular er først og fremst ulike fordi dei avspeglar ulike nærmiljø” HSH Bjørn Meling 2011
2
Kva er så ein skulekode? Def. Arfwedson: Kollektive tolkings- og handlingsprinsipp ved den einskilde skule, dvs. ulike måtar å tenkje, snakke og handle på. Denne skulekoden vil alltid vere farga av: a. Systemkonteksten b. Den ytre konteksten c. Den indre konteksten HSH Bjørn Meling 2011
3
Systemkonteksten Kva er det? • Dei formelle rammene – dvs. statlege, kommunale og regionale styringsdokument, t.d. Opplæringslov og forskrifter Læreplanar – nasjonale og lokale Skulens reglement, visjon og utviklingsplan • Skulestruktur og skulebruksplan • Økonomiske rammer; tildelingar, rammetimetal etc HSH Bjørn Meling 2011
4
Den ytre konteksten? • Forhold i nærsamfunnet formidla av foreldre og elevar – direkte eller indirekte • Størst innverknad har foreldre med høg sosio-øk. status • Men også andre påverknadsfaktorar, t.d. religiøse og kulturelle forhold eller lokalt nærings- og arbeidsliv HSH Bjørn Meling 2011
5
Den indre konteksten? Skulens- og skulekrinsens identitet og historiske tradisjonar • Skulens indre liv, rutinar og køyrereglar • Samarbeidsmønster eller mangel på slike (”jeg-skole” - ”vi-skole”) • Leiarstilen til rektor og administrasjon • Maktforhold og rangordning i personalet HSH Bjørn Meling 2011
6
Finst det andre kontekstar?
• Kva med fagforeiningane – ”klubbkonteksten”? • Arfwedson i tvil • Men - kanskje gjeldande i Norge?
HSH Bjørn Meling 2011
7
Skulekoden under lupakva kjenneteiknar han? • Ofte diffus og berre delvis bevisst – men etter kvart innforstått (inngår i den ”tause kunnskapen”) • Gjerne tildekka – og i liten grad omtalt • Likevel sterkt sosialiserande, nye lærarar fell normalt fort inn i mønsteret • Typisk for skulekoden at den er konservativ; den søkjer ekvilibrium, stabilitet og forutsigbarhet • Utløyser gjerne forsvarsmekanismar når utsett for trugsmål (t.d. mobbesaker) • Under overflata utgjer dei tre kontekstane ein indre dynamisk ”konfliktbalanse” på den enkelte skulen 8 HSH Bjørn Meling 2011
Bak fasaden – korleis er skular ulike? Open/labil kode: • Ofte nye skular i nyare bustadområde • Skulen gjerne prega av spenstig utviklingsarbeid og ”moderne” arbeidsmåtar • Indre liv enno ikkje ”sett seg” • Tiltrekkjer seg gjerne unge, nytenkjande og idealistiske lærarar • Men nærmiljøet ofte ”uroleg” med sosiale problem, gjenspegla på skulen i form av • Elevkonfliktar og utfordrande elevåtferd • Difor ofte stort gjennomtrekk i personalet HSH Bjørn Meling 2011
9
Lukka kode • Gjerne eldre skule i eit veletablert og stabilt nærmiljø • Indre kontekst står sterkt – ofte lite open for nye idear • Opptatt av å halde på tradisjonen – reformer/endringar gjerne sett på som trugsmål • Sterke argument for status quo: ”Katedralskulesyndromet” • Ofte høg gj.snittsalder på staben HSH Bjørn Meling 2011
10
Spalta kode - delkodar • Konfliktfylte skular - eit hus i strid med seg sjølv • Ulike leirar med ulik ideologisk overbygning – men dette lite synleg utad pga. dei indre kontrollmekanismane (behovet for ekvilibrium) • Reformer/nye idear ofte brukte som argument eller faner i pågåande maktkampar • Men like gjerne skalkeskjul for personlege motsetnader, konfliktar eller karrierekamp. HSH Bjørn Meling 2011 11
Kodeberarane
Kven opprettheld skulekoden? • • • •
Dei som har mest å tena på status quo Dei med ein aura av autoritet kring hodet Rektor – administrasjon - leiarfunksjonar Dei med titlar, fagleg tyngde og autoritet (lektor, cand.real., hovudfag, lang ansiennitet) • Dei med viktige posisjonar i politikk, kulturliv eller nærmiljø
HSH Bjørn Meling 2011
12
Kodebrytarane
Dei som utfordrar skulekoden • Ekte ideologiske opprørarar – dei som står for ein annan pedagogikk eller eit anna elev- eller læringssyn • Men kan like gjerne vere dei som søkjer plattform for opprykk på rangstigen eller er i krig med skuleleiinga • Dei siste treng forankring i ein sterk delkode (t.d. fagforeiningsklubben)
HSH Bjørn Meling 2011
13
Kodeendring • Kodeendring skjer gjerne som følgje av endringar i ein av dei 3 kontekstane a. nye reformer (ny læreplan, ny skulestruktur) b. samanslåing av skular (endra nærmiljø) c. ny skulesjef/kommunalsjef/ordførar d. ny rektor (t.d. politisk endring i kom./fylke) e. nye tilsettingar (ny delkode får fleirtal) • Kodeendring medfører alltid trugsmål for nokon • Skapar difor motkrefter for å oppretthalde ekvilibrium • Den gamle kodes opprørarar kan bli den nye kodes forsvararar HSH Bjørn Meling 2011
14
Skulekoden som analysereiskap Kodekart I Lag eit «kodekart» for din eigen skule Kva er det som i størst grad kjenneteiknar kulturen ved din skule?: Er det innverknad frå A. Systemkonteksten? B. Den ytre konteksten? C. Den indre konteksten? D. Eventuelt andre kontekstar? HSH Bjørn Meling 2011
15
Kodekart II Er skulen din prega av ein open, lukka eller spalta kode? Kva fortel kartet deg om delkodar? kodeberarar? kodebrytarar? Kven er dei? Kor finn du deg sjølv i dette kartet? HSH Bjørn Meling 2011
16
Skulekoden - ein bremsekloss eller startmotor? • Ved vår skule er skulekoden eit hinder for reformer/endringar/utviklingsarbeid ved at ------ ??? • Eg skulle gjerne sett kodeendring i retning av -------- ??? • Ved vår skule støttar skulekoden endringsprosessar/utviklingsarbeid fordi -------- ??? HSH Bjørn Meling 2011
17
Litteratur Arfwedson, Gerhard. (1983): Hvorfor er skoler forskjellige? Oslo: Tanum Helle, Lars. (2002): Rom for handling. Oslo: Universitetsforlaget
HSH Bjørn Meling 2011
18